ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ............................................................................................... 1
1
ΠΡΟΛΟΓΟΣ ............................................................................................... 5
2
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ................................................................................................ 6
3
ΑΡΝΗΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ..................................................................... 10
4
3.1
ΕΛΛΕΙΨΗ ΑΣΚΗΣΗΣ ................................................................................................................................... 10
3.2
ΧΡΟΝΙΑ ΑΦΥΔΑΤΩΣΗ ................................................................................................................................. 11
3.3
ΧΡΟΝΙΑ ΟΞΕΩΣΗ ....................................................................................................................................... 17
3.4
ΟΞΕΙΔΩΤΙΚΟ ΣΤΡΕΣ ................................................................................................................................... 25
3.5
ΧΡΟΝΙΕΣ ΦΛΕΓΜΟΝΕΣ ............................................................................................................................. 28
ΣΥΜΜΑΧΟΙ ΥΓΕΙΑΣ................................................................................ 32
4.1
ΤΑ ω-3 & ω-6 ΠΟΛΥΑΚΟΡΕΣΤΑ ΛΙΠΑΡΑ ΟΞΕΑ (ΠΛΟ) .......................................................................... 32
4.2
ΑΝΤΙΟΞΕΙΔΩΤΙΚΑ ....................................................................................................................................... 43
4.3
ΤΡΟΦΙΜΑ ΜΕ ΑΝΑΣΤΟΛΕΙΣ ΤΟΥ PAF (ΠΑΡΑΓΩΝ ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗΣ ΑΙΜΟΠΕΤΑΛΙΩΝ).............. 48
4.4
ΝΕΡΟ............................................................................................................................................................. 51
4.4.1 ΓΕΝΙΚΑ .................................................................................................................................................... 51
4.4.2 ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΜΟΛΥΝΟΥΝ ΤΟ ΝΕΡΟ. ..................................................... 59
4.4.2.1
ΧΛΩΡΙΟ .................................................................................................................................... 60
4.4.2.2
ΒΡΩΜΙΟ / ΒΡΩΜΙΚΑ ΙΟΝΤΑ .............................................................................................. 61
4.4.2.3
ΑΜΙΑΝΤΟΣ .............................................................................................................................. 62
4.4.2.4
ΝΙΤΡΙΚΑ - ΝΙΤΡΩΔΗ ............................................................................................................ 62
4.4.2.5
ΧΗΜΙΚΑ ΕΝΤΟΜΟΚΤΟΝΑ ................................................................................................... 63
4.4.2.6
ΠΤΗΤΙΚΕΣ ΟΡΓΑΝΙΚΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ (VOC'S) .................................................................. 63
4.4.2.7
ΧΡΩΜΙΟ ................................................................................................................................... 63
4.4.2.8
ΟΡΓΑΝΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ ............................................................................................................ 64
4.4.2.9
ΒΑΚΤΗΡΙΔΙΑ ........................................................................................................................... 65
4.4.2.10
GIARDIA LAMBLIA ............................................................................................................... 65
4.4.2.11
CYPTOSPORIDIUM ............................................................................................................... 65
4.4.2.12
ΙΟΙ ............................................................................................................................................. 66
4.4.2.13
ΜΟΛΥΒΔΟΣ ............................................................................................................................. 66
4.4.2.14
ΣΙΔΗΡΟΣ.................................................................................................................................. 67
4.4.2.15
ΜΑΓΓΑΝΙΟ ............................................................................................................................... 68
4.4.2.16
ΦΘΟΡΙΟ/ΦΘΟΡΙΔΙΟ ............................................................................................................ 68
4.4.2.17
ΧΡΩΜΑ...................................................................................................................................... 69
4.4.2.18
ΟΣΜΗ ΚΑΙ ΓΕΥΣΗ ................................................................................................................. 69
4.4.2.19
ΘΟΛΟΤΗΤΑ ............................................................................................................................. 70
4.4.2.20
ΟΞΥΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΛΚΑΛΙΚΟΤΗΤΑ........................................................................................ 71
4.4.2.21
ΣΚΛΗΡΟΤΗΤΑ ......................................................................................................................... 71
4.4.2.22
ΟΛΙΚΑ ΔΙΑΛΥΜΕΝΑ ΣΤΕΡΕΑ (TDS) ................................................................................ 73
4.4.3
ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΝΕΡΟΥ. ................................................................................. 74
4.4.3.1
ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΟΣΜΩΣΗ ...................................................................................................... 74
4.4.3.2
ΑΠΟΣΤΑΞΗ .............................................................................................................................. 75
4.4.3.3
ΥΠΕΡΙΩΔΗΣ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ (UV).................................................................................... 75
4.4.3.4
ΦΙΛΤΡΑ ΕΝΕΡΓΟΥ ΑΝΘΡΑΚΑ ............................................................................................ 76
4.4.3.4.1 ΚΟΚΚΩΔΗΣ ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΜΕΝΟΣ ΑΝΘΡΑΚΑΣ (GAC) ......................................... 76
4.4.3.4.2 ΣΥΜΠΑΓΗΣ ΑΝΘΡΑΚΑΣ .................................................................................................. 76
4.4.3.5
ΚΕΡΑΜΙΚΑ ΦΙΛΤΡΑ .............................................................................................................. 76
4.4.3.6
ΦΙΛΤΡΑ ΚΑΝΑΤΑΣ ................................................................................................................ 77
4.4.3.7
ΦΙΛΤΡΑ KDF ........................................................................................................................... 77
4.4.3.8
ΦΙΛΤΡΑ ATS ........................................................................................................................... 77
4.4.3.9
ΒΡΑΣΜΟΣ ................................................................................................................................ 77
1
4.4.3.10
4.4.3.11
4.4.3.12
4.4.3.13
ΜΑΓΝΗΤΙΣΜΟΣ ΝΕΡΟΥ ....................................................................................................... 77
ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗ ΝΕΡΟΥ (ΤΑΧΥΟΝ, ΠΛΟΧΕΡ, κτλ) ................................................... 78
ΟΖΟΝΙΣΜΟΣ ΝΕΡΟΥ ............................................................................................................ 79
ΙΟΝΙΣΜΟΣ ΝΕΡΟΥ ................................................................................................................ 82
4.5
ΦΥΤΙΚΕΣ ΙΝΕΣ ............................................................................................................................................ 84
4.6
ΠΡΕΒΙΟΤΙΚΑ – ΠΡΟΒΙΟΤΙΚΑ ..................................................................................................................... 92
4.7
ΣΟΥΠΕΡ ΤΡΟΦΕΣ....................................................................................................................................... 98
4.7.1 ΛΙΝΑΡΟΣΠΟΡΟΣ / ΛΙΝΕΛΑΙΟ............................................................................................................. 98
4.7.2 ΞΗΡΟΙ ΚΑΡΠΟΙ ................................................................................................................................... 102
4.7.3 ΦΥΤΡΑ ................................................................................................................................................... 106
4.7.4
ΣΠΙΡΟΥΛΙΝΑ ....................................................................................................................................... 112
4.8
ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ....................................................................................................................... 113
5
ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΠΟΦΕΥΓΟΥΜΕ ...........................................................122
6
ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑΝΟΥΜΕ ....................................................................125
7
ΓΕΝΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ......................................................................132
8
9
7.1
ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ. ..................................................................................... 132
7.2
ΓΕΝΙΚΗ ΑΠΟΤΟΞΙΝΩΣΗ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ. ...................................................................................... 132
7.3
ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΤΟΥ ΣΥΚΩΤΙΟΥ (ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΑ) ................................................................................... 132
7.4
ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΩΝ ΚΑΙ ΕΚΦΥΛΙΣΤΙΚΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ...................................................... 133
7.5
ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΕΝΤΕΡΩΝ (ΠΡΟΛΗΨΗ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΠΑΧΕΟΣ ΕΝΤΕΡΟΥ) .......................................... 133
7.6
ΜΕΙΩΣΗ ΟΞΕΙΔΩΤΙΚΟΥ ΣΤΡΕΣ .............................................................................................................. 133
7.7
ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΚΑΘΑΡΟΥ ΝΕΡΟΥ ............................................................................................................... 134
7.8
ΜΙΑ ΦΟΡΑ ΤΟ 15ΗΜΕΡΟ, ΝΗΣΤΕΙΑ ΜΙΑΣ ΜΕΡΑΣ (ΜΟΝΟ ΝΕΡΟ) .................................................... 134
ΔΙΑΦΟΡΑ ΘΕΜΑΤΑ ...............................................................................135
8.1
TRANS ΠΟΛΥΑΚΟΡΕΣΤΑ ΛΙΠΑΡΑ ΟΞΕΑ ................................................................................................ 135
8.2
Η ΖΑΧΑΡΗ ΚΑΙ ΤΟ ΑΣΠΡΟ ΑΛΕΥΡΙ ......................................................................................................... 138
8.3
ΟΞΑΛΙΚΑ ΚΑΙ ΠΕΤΡΕΣ ΣΤΑ ΝΕΦΡΑ ....................................................................................................... 140
8.4
ΑΙΘΑΝΟΛΗ (ΑΛΚΟΟΛ) ............................................................................................................................. 141
8.5
ΖΩΙΚΕΣ ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ................................................................................................................................ 141
8.6
ΚΑΦΕΣ ........................................................................................................................................................ 141
8.7
CLA – ΣΥΖΕΥΓΜΕΝΟ ΛΙΝΟΛΕΪΚΟ ΟΞΥ ................................................................................................. 141
8.8
LIGHT ΠΡΟΪΟΝΤΑ .................................................................................................................................... 142
8.9
ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΦΥΤΙΚΑ ΕΛΑΙΑ ................................................................................................. 143
8.10
ΓΑΪΔΟΥΡΑΓΚΑΘΟ...................................................................................................................................... 147
8.11
ΙΟΝΙΣΜΕΝΟ ΝΕΡΟ ................................................................................................................................... 149
8.12
ΑΝΘΕΚΤΙΚΟ ΑΜΥΛΟ: ΤΙ ΕΙΝΑΙ, ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ, ΠΟΥ ΩΦΕΛΕΙ. .................................................... 157
8.13
ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗ ..................................................................................... 159
8.14
ΔΕΙΚΤΕΣ FMD & PWV .......................................................................................................................... 168
8.15
ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ .................................................................................................................... 170
8.16
ΟΞΕΟΒΑΣΙΚΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ..................................................................................................................... 172
ΕΠΙΛΟΓΟΣ .............................................................................................175
10 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ .....................................................................................177
2
11 ΔΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ, ΑΠ’ ΟΠΟΥ ΑΝΤΛΗΘΗΚΑΝ ΣΤΟΙΧΕΙΑ. ......................178
«ΜΕΤΡΟΝ ΑΡΙΣΤΟΝ ΕΣΤΙ»
Τον 4ο π.Χ. αιώνα, ο Ιπποκράτης δίδασκε μέσα απ’ τον πασίγνωστο αφορισμό του,
ότι: «Φάρμακό σας ας γίνει η τροφή σας και η τροφή σας ας γίνει φάρμακό σας».
Μετά από χίλια επτακόσια περίπου χρόνια, αρκετοί σύγχρονοι επιστημονικοί φορείς,
ύστερα από σχετικές μελέτες και πειραματισμούς, αναγνώρισαν ότι ο Κώος
ιατροφιλόσοφος είχε δίκιο.
«Αυτό που για κάποιον είναι φ αγητό για κάποιον άλλο μπορεί να είναι
δηλητήριο»
Τίτος Λουκρήτιος
3
Συγκέντρωση- επεξεργασία στοιχείων και επιμέλεια: Χρήστος Λούλας ([email protected])
4
1 ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Τα στοιχεία που περιλαμβάνονται στο παρόν εγχειρίδιο προέρχονται από συνεχή και σε
βάθος χρόνου ενασχόληση με θέματα διατροφής και υγείας γενικότερα. Η τελική έρευνα
για τον εντοπισμό των πιο πρόσφατων επιστημονικών δεδομένων διήρκεσε περισσότερο
από 6 μήνες.
Είναι ευνόητο πως δεν έχω καλύψει όλα τα θέματα που αφορούν στην υγιεινή διατροφή.
Ασχολήθηκα με αυτά που κατά τη γνώμη μου είναι πιο σημαντικά, αλλά και με τα λιγότερο
γνωστά.
Είναι γεγονός πως σε κάποιες περιπτώσεις έχουν περιληφθεί
λεπτομέρειες, ίσως
κουραστικές για κάποιους. Αυτό όμως κρίθηκε απαραίτητο, αφού οι συγκεκριμένες
περιπτώσεις είναι ιδιαιτέρως σημαντικές.
Θα ήθελα ειλικρινά να ευχαριστήσω τους παρακάτω, που ο καθένας με τον τρόπο του (και
χωρίς να το γνωρίζουν), συνέβαλαν στο να περιληφθούν όσο το δυνατόν πιο έγκυρες
πληροφορίες, καθώς και οι πιο πρόσφατες εξελίξεις στον τομέα της πρόληψης μέσω της
διατροφής 1.
ΑΓΙΟΠΟΥΛΟΣ ΣΤ. 2
ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΥ Σ. 3
ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΣ Κ. 4
ΚΑΡΑΤΑΡΑΚΗΣ Κ. 5
ΚΟΥΣΙΣΗΣ ΣΤ. 6
ΚΥΡΙΤΣΗΣ Γ. 7
ΚΩΝΣΤΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ Ν. 8
ΣΙΜΟΠΟΥΛΟΥ Α. 9
ΤΣΑΜΟΠΟΥΛΟΣ Ν. 10
1
Διευκρινίζεται ότι η αναφορά των ονομάτων των παραπάνω, δε σημαίνει ότι συμφωνούν
με όσα περιέχονται σε αυτή την εργασία.
2
Διατροφολόγος και ιδιοκτήτης καταστήματος ειδών υγιεινής διατροφής.
Καθηγήτρια του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου Αθηνών.
4
Καθηγητής Βιοχημείας και Χημείας Τροφίμων και Διευθυντής του Εργαστηρίου Βιοχημείας του
Χημείας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
5
Ιατρός παθολόγος, επιμελητής σε δημόσιο νοσοκομείο.
6
Καθηγητής των ΤΕΙ Αθήνας Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων.
7
Σύμβουλος εφαρμογών Τάχυον Ενέργειας - Ραβδοσκοπικές μετρήσεις – εναρμονίσεις χώρων
8
Φαρμακοποιός.
9
Διδάκτωρ της ιατρικής στις ΗΠΑ και συγγραφέας.
10
Επιμελητής Τμήματος Επεμβατικής Ακτινολογίας σε ιδιωτικό θεραπευτήριο.
3
Τμήματος
2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Ο ανθρώπινος οργανισμός είναι μια θαυμαστή μηχανή με εκπληκτικές δυνατότητες
αυτοθεραπείας. Δυστυχώς όμως, ο σύγχρονος τρόπος ζωής επιβαρύνει σε
σημαντικό βαθμό αυτές τις ικανότητές μας.
Ο Ιπποκράτης έλεγε ότι και για την πρόληψη των ασθενειών μεγάλη σημασία έχει
η διατροφή μας. Πράγματι, αυτό έχει αποδείξει και η σύγχρονη επιστήμη. Γιατί
λοιπόν δε βοηθάμε τον οργανισμό μας, ώστε να παραμείνει όσο το δυνατόν
περισσότερο υγιής; Η φυσική μας κατάσταση είναι η υγεία. Η ασθένεια είναι μια
ανισορροπία, που οφείλεται συχνά σε δικό μας λανθασμένο τρόπο ζωής και
διατροφής.
Πώς θα τα καταφέρουμε;
Υιοθετώντας δύο δράσεις.
Η πρώτη έγκειται στο να αποφεύγουμε να επιβαρύνουμε τον οργανισμό μας με
συστατικά και τρόπο διαβίωσης που μακροπρόθεσμα οδηγούν σε εμφάνιση
σοβαρών
ασθενειών,
όπως
καρδιαγγειακών,
καρκίνου,
διαβήτη
και
άλλων
εκφυλιστικών ασθενειών.
Η δεύτερη έγκειται στο να του προσφέρουμε τροφές, αλλά και τρόπο διαβίωσης,
που τον βοηθούν να διατηρείται υγιής.
Ζώντας στη σημερινή εποχή δεν είναι εύκολο να ακολουθήσουμε έναν απόλυτα
υγιεινό τρόπο ζωής. Αλήθεια, πώς μπορεί να αποφύγει κάποιος το «νέφος», όταν
ζει ή εργάζεται στο κέντρο μιας πόλης, σαν την Αθήνα;
Όσο κι αν προσέχει, δεν είναι δυνατόν να αποφύγει όλες τις κρυφές παγίδες, που
η σύγχρονη βιομηχανία τροφίμων ενσωματώνει σε κάθε είδους τρόφιμο.
Το νέφος ή τις κρυφές παγίδες δεν μπορώ να τα αποφύγω. Μπορώ όμως, με την
κατάλληλη διατροφή, να μειώσω ή και να εξαλείψω τις επιπτώσεις τους στον
οργανισμό μου. Αυτό μπορώ να το κάνω και είναι πολύ σημαντικό, για να μπορέσει
να διατηρηθεί ο οργανισμός μου σε καλή κατάσταση για πολλά χρόνια. Είναι
γεγονός, πως οι επιπτώσεις του χρόνου πάνω μας είναι καταλυτικές. Φανταστείτε
όμως πόσο χειρότερα γίνονται τα πράγματα, (κι αυτό το βλέπουμε διαρκώς με την
πληθώρα των καρδιαγγειακών επεισοδίων, που όλο και αυξάνονται), όταν είτε από
άγνοια
είτε
από
προβλήματα υγείας.
6
αδυναμία
χαρακτήρα,
εντείνουμε
ή
και
προκαλούμε
τα
Βεβαίως, υπάρχει και ο πρωταρχικός παράγων των γονιδίων. Είναι αλήθεια, ότι
από τα γονίδιά 11 μας εξαρτάται το πόσο υγιείς θα είμαστε. Όμως ακόμα κι έτσι, δεν
είναι απολύτως λογικό να προσπαθούμε να βοηθούμε τον οργανισμό μας προς την
κατεύθυνση της υγείας, από το να μένουμε άπρακτοι ή ακόμα χειρότερα, να
επιβαρύνουμε την κατάστασή μας ζώντας και τρώγοντας ανθυγιεινά;
Το θέμα λοιπόν αυτής της μελέτης είναι οι αλλαγές που πρέπει να γίνουν, κυρίως
στη διατροφή μας, ώστε να βοηθήσουμε τον οργανισμό μας να διατηρήσει την
υγεία του ή ακόμα και να βελτιώσει κάποια υπάρχοντα προβλήματα υγείας.
Κατά τη διάρκεια της έρευνας που προηγήθηκε, ανέκυπταν διάφορα προβλήματα.
Ένα από τα σοβαρότερα είναι ότι λίγοι έχουν το θάρρος, την τιμιότητα ή τη γνώση,
να αναφέρουν τις πιθανές παρενέργειες των μεθόδων, τροφών, προϊόντων, κτλ,
που προτείνουν. Μόνο για τα φάρμακα υπάρχει αυστηρή νομοθεσία. Σε όλα τα
υπόλοιπα επικρατεί το απόλυτο χάος. Ο καθένας προτείνει, υποστηρίζει, γράφει
ό,τι θέλει. Το γεγονός αυτό είναι μια επικίνδυνη πραγματικότητα, που κάνει τον
κόσμο επιφυλακτικό σε κάθε τι νέο. Έτσι όμως, μπορεί κάποιος να μην ωφεληθεί
από τα πιθανά πλεονεκτήματα ενός «νέου» προϊόντος, μεθόδου, κτλ, επειδή
φοβάται να το δοκιμάσει, μια και δεν έχει εμπιστοσύνη στην πληρότητα της
τεκμηρίωσης του εν λόγω προϊόντος. Χρειάζεται επιμονή, υπομονή και (κάποιες
φορές) σοβαρή έρευνα εκ μέρους του καταναλωτή.
Άλλη παγίδα είναι η παρουσίαση μέρους μόνο της αλήθειας. Κάποιοι δηλαδή,
αναφέρουν μόνο τη μισή αλήθεια. Για παράδειγμα. Γιατρός με εκπομπή στην
τηλεόραση αναφέρει τα θετικά στοιχεία που έχουν δημοσιευθεί σε διάφορες
μελέτες για τη ρεσβερατρόλη (στοιχείο του κόκκινου κρασιού). Έτσι, θέλει να
πείσει τον τηλεθεατή (και τον πείθει), να καταναλώσει χαπάκια ρεσβερατρόλης
(που διαθέτει ο ίδιος). Όμως, δεν αναφέρει όλη την αλήθεια. Αποκρύπτει τις
έρευνες εκείνες οι οποίες υποστηρίζουν ότι φαίνεται να μην υπάρχει ωφέλεια από
τη λήψη της ρεσβερατρόλης, απομονωμένης σε μορφή χαπιών. Τα θετικά
αποτελέσματα προκύπτουν όταν καταναλώνουμε ολόκληρο 12 το τρόφιμο, το οποίο
περιέχει το εν λόγω συστατικό. Το ίδιο φυσικά ισχύει και για τα υπόλοιπα
11
Κάποιοι ειδικοί υποστηρίζουν, ότι τα γονίδια μας επηρεάζουν μόνο κατά 30% και το υπόλοιπο
70% εξαρτάται από εμάς τους ίδιους (διατροφή, άσκηση, τρόπος ζωής).
12
Το «όλον» είναι πολύ περισσότερο από το σύνολο των επιμέρους συστατικών του.
7
«θαυματουργά» στοιχεία, που κατά καιρούς διάφορες επιστημονικές μελέτες
υποστηρίζουν τις εξαιρετικές τους ιδιότητες.
Μία άλλη προσφιλής μέθοδος, εκτός από την παρουσίαση της μισής αλήθειας, είναι
και η ψυχολογική τρομοκρατία, που ασκούν πολλοί στην προσπάθειά τους να
προωθήσουν τα προϊόντα τους.
Το πιο τρανό παράδειγμα είναι κάποιοι πωλητές φίλτρων νερού. Στην προσπάθειά
τους να πουλήσουν, συνήθως μέτριες ή μη απαραίτητες σε μας συσκευές, σε
πανάκριβες όμως τιμές, δε διστάζουν ακόμα και να μας τρομοκρατήσουν,
επικαλούμενοι ανακριβή ή και ελλιπή στοιχεία, παρουσιάζοντάς μας και αυτοί
μέρος μόνο της αλήθειας.
Είμαστε απροστάτευτοι σε όλους αυτούς τους κινδύνους και τους κάθε λογής
επιτήδειους, που προσπαθούν να εκμεταλλευτούν την προσπάθειά μας για πιο
υγιεινό τρόπο ζωής. Η κύρια άμυνά μας είναι η λογική μας, μαζί με την όσο το
δυνατόν πληρέστερη ενημέρωσή μας. Άλλη λύση δεν υπάρχει. Γιατί πράγματι, δεν
είναι λύση το να ακολουθήσουμε το παράδειγμα ενός «επωνύμου», με τη λογική
ότι αφού το χρησιμοποιεί ο τάδε ηθοποιός/αθλητής, κτλ, άρα προσφέρει όσα
υπόσχεται το συγκεκριμένο προϊόν. Δυστυχώς, κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Το
διαπίστωσα και πάλι κατά τη διάρκεια και αυτής της έρευνας. Το κέρδος είναι πέρα
και πάνω από οτιδήποτε. Αυτή είναι η πραγματικότητα. Γι’ αυτό χρειάζεται, ειδικά
σε ότι σχετίζεται με την υγεία μας, ενημέρωση σε βάθος και πολύ καλή έρευνα της
αγοράς, πριν προβούμε στην προμήθεια ενός σκευάσματος, ενός «σούπερ»
τροφίμου, μιας συσκευής υγείας, κτλ. Το να αγοράσουμε, για παράδειγμα, ένα
ζευγάρι παπούτσια και μετά από λίγο καιρό ξεκολλήσουν, η μόνη μας ζημιά θα
είναι οικονομική. Αν όμως χρησιμοποιήσουμε μακροπρόθεσμα ένα προϊόν, που
σχετίζεται με την υγεία μας και αυτό αντί να μας ωφελεί, μας βλάπτει, τότε η ζημιά
δεν είναι μόνο οικονομική!
Τέλος, μια άλλη δυσκολία η οποία ανέκυψε κατά τη διάρκεια της συγκέντρωσης
των στοιχείων γι’ αυτό το πόνημα, ήταν και το γεγονός πως, συνήθως, υπάρχουν
εκ διαμέτρου αντίθετες απόψεις, για κάθε θεωρία, που κατά καιρούς εμφανίζεται.
Έτσι
(για
παράδειγμα),
υπάρχουν
θερμοί
υποστηρικτές
της
θεωρίας
του
«Συνδυασμού των Τροφών» και φανατικοί της πολέμιοι. Και οι δυο πλευρές με
επιχειρήματα. Το ίδιο ισχύει για τα βιολογικά προϊόντα, τα φίλτρα νερού, τα
συμπληρώματα διατροφής, τις διάφορες δίαιτες, τη σόγια, κτλ.
8
Συχνά, ακόμα και οι ειδικοί επιστήμονες, δεν μπορούν να συμφωνήσουν στο ποια
πλευρά έχει δίκιο. Άρα, το μπαλάκι το έχουμε (ως συνήθως) εμείς, οι απλοί πολίτες.
Οι απλοί καταναλωτές.
Πού να πάμε βέβαια και σε πιο εξειδικευμένα θέματα, όπως είναι ο μαγνητισμός
του νερού, η ενεργοποίησή του με διάφορες ενέργειες, κ.ά.
Πολλοί από μας αποφεύγουν τους «νεωτερισμούς», κυρίως επειδή φοβόμαστε
πιθανές, άγνωστες σε μας παρενέργειες από τα συγκεκριμένα προϊόντα. Όμως, από
την άλλη, γιατί συνεχίζουμε την πρόσληψη τροφίμων που αποδεδειγμένα όχι μόνο
δε μας ωφελούν, αλλά αντιθέτως μας βλάπτουν;
Η δύναμη της συνήθειας είναι μία πιθανή εξήγηση. Η άγνοια, είναι μία άλλη. Η
ευκολία μας, η βολή μας, είναι μία τρίτη εξήγηση. Πράγματι, συνήθως λόγω
έλλειψης χρόνου, προμηθευόμαστε όλο και συχνότερα έτοιμα προς κατανάλωση
προϊόντα. Από ζύμες (ποιος κάθεται να ανοίξει φύλλο στις μέρες μας!), μέχρι
έτοιμα, πλυμένα, καθαρισμένα και κομμένα φρούτα σε μερίδες, μέσα σε διαφανείς
πλαστικές συσκευασίες. Μήπως έχετε παρατηρήσει, πως ακόμα και τα κομμάτια
μήλου δε μαυρίζουν, αλλά είναι άσπρα-άσπρα σαν να είναι μόλις κομμένα! Άραγε,
πώς το πετυχαίνουν αυτό;
9
3 ΑΡΝΗΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ
Αλλά ποιοι είναι οι πιο σοβαροί παράγοντες 13 οι οποίοι μας επιβαρύνουν και
οδηγούν μακροπρόθεσμα τον οργανισμό μας κυρίως στις εκφυλιστικές ασθένειες;
(καρδιαγγειακά, καρκίνος, διαβήτης, αρθρίτιδες, κτλ)
1. Η έλλειψη άσκησης,
2. Η χρόνια αφυδάτωση,
3. Η χρόνια υπερ-οξύτητα (οξέωση), ως αποτέλεσμα και κακής διατροφής,
4. Το οξειδωτικό στρες
3.1
ΕΛΛΕΙΨΗ ΑΣΚΗΣΗΣ
Η πλέον ακίνδυνη άσκηση, ειδικά για τις μεγαλύτερες ηλικίες, είναι 30-60 λεπτά
γρήγορου βαδίσματος 14 (όχι τρέξιμο), 4-5 φορές τη βδομάδα. Είναι πιο αποδοτική
η άσκηση, αν στο τέλος έχουμε ιδρώσει.
Επισημαίνεται ότι όταν γυμναζόμαστε οι σφυγμοί μας δεν πρέπει να ξεπερνούν το
90% του ανώτατου ορίου καρδιακών παλμών, το οποίο υπολογίζεται ως εξής:
Ανώτατο Όριο Καρδιακών Παλμών (ΑΟΚΠ)= 220 - η ηλικία μας.
Οι ειδικοί μας συμβουλεύουν, οι σφυγμοί μας κατά τη διάρκεια του γρήγορου
βαδίσματος να κυμαίνονται μέσα σε ένα όριο, ανάλογα με το τι θέλουμε να
πετύχουμε.
•
Αν θέλουμε να κάψουμε λίπος, γυμναζόμαστε στην περιοχή του 50% έως
60% του ΑΟΚΠ.
•
Αν στόχος μας είναι να ασκηθούμε φροντίζοντας την καρδιά μας, τότε
ανεβάζουμε λίγο τους παλμούς μας, ώστε να είναι μεταξύ 60% και 70% του
ΑΟΚΠ.
13
Παρατίθενται στη συνέχεια με αλφαβητική σειρά
14
Η άσκηση που κάνει την καρδιά να χτυπά γρήγορα, μπορεί να καταφέρει να ανοίξει τα
υπάρχοντα κανάλια ροής του αίματος, αλλά και να προκαλέσει την ανάπτυξη νέων καναλιών,
γνωστών ως «αρτηριακές αναστομώσεις», τα οποία αποτελούν εφεδρικές οδούς σε περιπτώσεις
μεγάλου στρες της καρδιάς ή εμφάνισης θρόμβωσης των αιμοφόρων αγγείων.
10
•
Τέλος, αν θέλουμε να έχουμε τα οφέλη μιας αεροβικής άσκησης, το όριο
είναι 70% – 80% του ΑΟΚΠ.
Ένα παράδειγμα θα μας βοηθήσει.
Είμαι 55 ετών και θέλω να γυμναστώ, φροντίζοντας την καρδιά μου. Πρώτα
βρίσκω τον ΑΟΚΠ, ο οποίος είναι: 220-55 (η ηλικία μου) = 165. Άρα, το ανώτατο
όριο καρδιακών παλμών που μου επιτρέπεται να φθάσω κατά τη διάρκεια της
άσκησης, είναι οι 165 παλμοί το λεπτό. Στη συνέχεια βρίσκω το όριο που με
ενδιαφέρει (φροντίδα καρδιάς), ήτοι 60%-70%. Δηλαδή,
165 Χ 60%= 99
και
165 Χ 70%= 115. Άρα, μπορώ να γυμνάζομαι μέσα στο όριο των 99 έως 115
καρδιακών παλμών το λεπτό. Αν αντίστοιχα, θέλω να κάνω αερόβια άσκηση, το
όριο που θα κινηθώ είναι 70%-80% του ΑΟΚΠ. Δηλαδή, 165 Χ 70% = 115 και
165 Χ 80% = 132. Άρα, μεταξύ 115 και 132 παλμών το λεπτό.
Κάτω από το όριο του 50%, δύσκολα μπορούμε να πετύχουμε κάποια οφέλη από
τη γυμναστική (βάδισμα).
Αν περπατάμε σε ηλεκτρικό διάδρομο, τότε οι σφυγμοί μετρώνται –συνήθως- από
τον ίδιο το διάδρομο. Αν περπατάμε έξω, τότε θα προμηθευτούμε ένα από τα
ειδικά «ρολόγια» χειρός, που μετρούν συνεχώς τους καρδιακούς παλμούς.
Αν η φυσική κατάσταση και η ηλικία το επιτρέπουν, μπορεί κάποιος να ασχοληθεί
και με άλλου είδους γυμναστική, αφού πρώτα συμβουλευτεί κάποιον ειδικό.
Πρόταση: Να καταργήσουμε το ασανσέρ στην άνοδο. Να το χρησιμοποιούμε όμως,
στην κάθοδο, για να μην επιβαρύνουμε τα γόνατά μας.
3.2 ΧΡΟΝΙΑ ΑΦΥΔΑΤΩΣΗ
Είναι σε όλους μας γνωστό πως περίπου το 70% του βάρους μας αποτελείται από
νερό και πως κατά μέσο όρο χρειαζόμαστε καθημερινά (σε συνθήκες κανονικής
θερμοκρασίας και όχι καύσωνα), 2 λίτρα νερού (8-10 ποτήρια, ανάλογα το ποτήρι).
Η σωστή ενυδάτωση του οργανισμού σχετίζεται όχι μόνο με τις ζωτικές λειτουργίες
του όπως είναι η πέψη, η μεταφορά θρεπτικών συστατικών, η ρύθμιση της
θερμοκρασίας του σώματος και άλλων σημαντικών διαδικασιών, αλλά και με τις
γνωσιακές λειτουργίες του εγκεφάλου, για τον οποίο η αφυδάτωση αποτελεί
σοβαρή απειλή.
11
Πίνοντας 2 λίτρα 15 νερού την ημέρα, κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε και για τα
νεφρά μας ώστε να μένουν καθαρά. Τα νεφρά είναι το σύστημα φιλτραρίσματος
του οργανισμού, το οποίο ρυθμίζει την απώλεια νερού, απομακρύνει τις ουσίες που
πρέπει να αποβληθούν με τη μορφή ούρων και παρέχει στις αρτηρίες νέα και
καθαρά ερυθρά αιμοσφαίρια.
Η αφυδάτωση αποτελεί έναν από τους χειρότερους και πιο ύπουλους
εχθρούς της υγείας μας.
Όλοι ξέρουμε πως χωρίς νερό μπορούμε να επιβιώσουμε για ελάχιστο χρόνο (μόνο
λίγα εικοσιτετράωρα), σε αντίθεση με την έλλειψη τροφής, που τότε μπορούμε να
επιβιώσουμε για αρκετό χρόνο (μέχρι και 50 ημέρες). Το σημαντικό πρόβλημα
είναι ότι την ώρα που σημαίνει ο συναγερμός της δίψας, ο οργανισμός έχει ήδη
μπει σε κατάσταση ήπιας αφυδάτωσης. Αρκεί μια απώλεια μόλις 2% των επιπέδων
υγρασίας
του
σώματος
για
να
νιώσουμε
αδυναμία,
πονοκέφαλο,
έλλειψη
συγκέντρωσης, ενώ επηρεάζονται τα αντανακλαστικά μας και φυσικά οι επιδόσεις
μας στο διάβασμα, στην εργασία, στην οδήγηση, …
Η ακριβής ποσότητα του νερού που χρειάζεται το σώμα μας εξαρτάται από πολλούς
παράγοντες όπως η ηλικία, το φύλο, το επίπεδο φυσικής δραστηριότητας, η
κατάσταση της υγείας, η θερμοκρασία και το επίπεδο υγρασίας του περιβάλλοντος,
η ενεργειακή πρόσληψη και δαπάνη, οι τροφές που τρώμε , κτλ.
Οι περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να καλύψουν τις ημερήσιες ανάγκες τους σε
υγρά, ακολουθώντας τις καθημερινές τους συνήθειες και προτιμήσεις, βασιζόμενοι
στο αίσθημα της δίψας, χωρίς ωστόσο η αίσθηση της δίψας να αποτελεί πάντα τον
καλύτερο δείκτη του βαθμού αφυδάτωσης, ιδιαίτερα στα βρέφη, τα μικρά παιδιά,
τους υπερήλικες και τους αθλητές. Ο καλύτερος δείκτης ενυδάτωσης είναι το
χρώμα και ο όγκος των ούρων, με τα σκουρόχρωμα και άρα πυκνά ούρα,
να αποτελούν δείκτη σοβαρής αφυδάτωσης.
15
Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Ιατρικής της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών, συνιστάται μια μέση
πρόσληψη 2 – 4 λίτρων υγρών/ημέρα, με το νερό να ταξινομείται ως η πρώτη επιλογή για την
ενυδάτωση του οργανισμού, ενώ ακολουθούν: το τσάι και ο καφές, τα γαλακτοκομικά χαμηλής
περιεκτικότητας σε λιπαρά (0%, 1% & 2%), τα αναψυκτικά χωρίς ζάχαρη, οι χυμοί φρούτων και
λαχανικών, τα γαλακτοκομικά πλήρη σε λιπαρά και τέλος τα αναψυκτικά με ζάχαρη.
12
Γι’ αυτό οι ειδικοί είναι κατηγορηματικοί. Ο οργανισμός πρέπει να τροφοδοτείται
διαρκώς
με
υγρά
ΧΩΡΙΣ
ΝΑ
ΠΕΡΙΜΕΝΕΙ
ΝΑ
ΔΙΨΑΣΕΙ,
ώστε
να
αναπληρώνονται αμέσως αυτά που φυσιολογικά αποβάλλονται με την αναπνοή,
την εφίδρωση, τα ούρα, τα κόπρανα, κτλ.
Η λήψη τους πρέπει να αρχίζει από το πρωινό ξύπνημα, να γίνεται σε τακτά
χρονικά διαστήματα και σε μικρές ποσότητες καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας.
Πίνουμε λοιπόν υγρά, ακόμα και όταν δε διψάμε και φυσικά φροντίζουμε να μην
παραμείνουμε διψασμένοι ούτε για ένα λεπτό!
Με τον όρο υγρά εννοούμε το καθαρό νερό, τους φρέσκους φυσικούς χυμούς, το
γάλα, το τσάι, τον καφέ, τις σούπες, και άλλα υγιεινά ροφήματα. Όχι τα
οινοπνευματώδη. Το νερό δεν είναι το ίδιο με τους χυμούς ή τα άλλα ποτά. Τα
ποτά που περιέχουν ζάχαρη ή καφεΐνη διαταράσσουν την ενυδάτωση του
οργανισμού (έστω και προσωρινά, όπως ισχυρίζονται κάποιες έρευνες) και την
ισορροπία των μετάλλων, γι’ αυτό πρέπει να αποφεύγονται, όσο είναι δυνατόν.
Περίπου το 20% των καθημερινών αναγκών μας σε νερό καλύπτεται από τα
τρόφιμα, κυρίως φρούτα, λαχανικά, γιαούρτι.
Το πρόβλημα όμως που ανακύπτει είναι κατά πόσον το νερό που πίνουμε είναι
καθαρό και υγιεινό.
Αυτό πραγματικά, είναι ένα πολυσύνθετο πρόβλημα, για το οποίο δεν είναι και
τόσο εύκολο να βρεθεί πάντα σωστή λύση. Σίγουρα, είναι και θέμα περιοχής.
Πάντως, παρ’ όλα όσα λέγονται, φαίνεται πως το νερό της ΕΥΔΑΠ είναι από τα
καλύτερα της Ευρώπης. Το πρόβλημα, συνήθως, εντοπίζεται στο δίκτυο, αλλά και
τις σωληνώσεις των σπιτιών μας.
Λόγω της δυσκολίας εξεύρεσης λύσης, πολλοί καταφεύγουν στην ευκολία του
εμφιαλωμένου νερού. Όμως και για αυτά, πέρα από το υψηλό τους κόστος,
υπάρχουν
αρκετές
ενστάσεις
(υλικό
φιάλης,
θερμοκρασία
διακίνησης
και
αποθήκευσης, ειδικά τους ζεστούς μήνες, πώς διατηρείται για τόσο διάστημα, κτλ).
Ακολουθεί συγκριτικός πίνακας, με τις χημικές αναλύσεις 8 εμφιαλωμένων νερών,
που κυκλοφορούν στην ελληνική αγορά.
13
ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ
ΕΜΦΙΑΛΩΜΕΝΩΝ
ΝΕΡΩΝ
ΗΒΗ
ΑΥΡΑ
ΒΙΚΟΣ
ΖΑΓΟΡΙ
ΛΟΥΤΡΑΚΙ
ΛΟΥΤΡΑ-
ΙΟΛΗ
ΚΟΡΠΗ
ΚΑΡΑ-
ΚΙΟΥ
Ημερ/νία
ανάλυσης
Αγωγιμότητα
(μS/cm)
ΡΗ
ΝΤΑΝΗΣ
ΜΙΤΣΙΚΕΛΙ
5/9/05
17/2/05
8/5/08
22/5/08
12/9/07
28/1/09
30/9/05
ΜΟ 2006
392
462
405
671
448
472
709
402
7,6
7,5
7,42
8,1
7,5
7,44
8
7,6
183
246
227
330
(22,8 F)
241
378
210
230
…
16
281
380
280
266
420
…
Α
(M
Ολική
Σκληρότητα
(mg/lt),ως
CaCO3
Στερεό
υπόλειμμα
(mg/lt ή
1
ppm)
Κ
Ασβέστιο
Α
Τ
Ι
Ο
Ν
Τ
g
/
l
t)
64,6
93,1
84,1
11,3
66,33
93,38
5,1
82,7
5,3
3,4
4,13
73,4
21,29
1,95
88,9
0,9
Νάτριο Na+
9,0
1,9
3,22
17,1
6,56
5,40
13,7
2,2
Κάλιο K+
1,2
0,4
1,14
0,8
<2
0,78
0,7
0,6
<0,26
<0,26
0,0
<0,26
<0,2
<0,05
<0,26
<0,26
Ca++
Μαγνήσιο
Mg++
Αμμώνιο
NH4 +
Α
Όξινα ανθρα
Ν
Ι
Ο
Ν
Τ
Α
(M
g
/
l
t)
223
289
225
383
262
283
455
239
Χλωριόντα Cl-
8,8
5,8
5,1
39,7
6,91
8,86
27,4
9,2
Θειικά SO4 -
16,5
5,3
14,4
6,8
9,99
5,86
5,9
2,0
Νιτρικά NO3-
<5
1,3
2,98
6,9
9,15
4,64
<5
<5
Νιτρώδη NO2-
0,05
<0,05
0,0
0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
κικά HCO3-
16
… = Δεν υπάρχουν στοιχεία
14
Χρειάζεται
Πίνακας 1: Τα συστατικά 8 ελληνικών εμφιαλωμένων νερών.
προσοχή ποιο εμφιαλωμένο 17 νερό επιλέγει κάποιος,
γιατί
οι
διακυμάνσεις στα διάφορα στοιχεία είναι μεγάλες. Παράδειγμα το Νάτριο 18 . Στο
«ΒΙΚΟΣ» η περιεκτικότητα είναι 1,9 mg/lt, ενώ στο «ΗΒΗ ΛΟΥΤΡΑΚΙΟΥ» είναι
17,1 mg/lt !
Στην ελληνική αγορά κυκλοφορούν πάμπολλα φίλτρα νερού. Κάποια από αυτά
είναι αξιοπρεπή και κάποια άλλα είναι πολύ αξιόπιστα και σε σχετικά λογικές τιμές.
Βέβαια, υπάρχουν κι άλλες τεχνολογίες επεξεργασίας νερού, που παρουσιάζουν
μεγάλο
ενδιαφέρον.
Μια
από
αυτές
είναι
οι
ιονιστές
νερού,
οι
οποίοι
ενσωματώνουν και ένα φίλτρο νερού, ενώ ταυτόχρονα (κι αυτό είναι που
ενδιαφέρει) παράγουν και ιονισμένο νερό, με τη μέθοδο της ηλεκτρόλυσης. Ενώ
έχουμε πεισθεί από τη διεθνή βιβλιογραφία ότι πραγματικά ωφελεί τον οργανισμό
σε
πάρα
πολλούς
τομείς
το
νερό
αυτό,
ακόμη
το
ερευνούμε,
ώστε
να
αποκλείσουμε την περίπτωση κάποιας, έστω και μικρής, παρενέργειας. Στο
εξωτερικό είναι διαδεδομένη αυτή η συσκευή. Στη χώρα μας εισάγεται μόνο από 34 εταιρείες.
[βλέπε κεφάλαια 4.4.3.13 ΙΟΝΙΣΜΟΣ ΝΕΡΟΥ & 8.11 ΙΟΝΙΣΜΕΝΟ ΝΕΡΟ]
Κλείνοντας το κεφάλαιο αυτό, καλό είναι να τονιστεί ότι:
• Το 75% του εγκεφάλου αποτελείται από νερό.
• Το 92% του αίματος αποτελείται από νερό.
• Το 22% των οστών αποτελείται από νερό.
• Το 75% των μυών αποτελείται από νερό.
• Το εγκεφαλικά κύτταρα είναι κατά 82% νερό.
• Μια μέτρια αφυδάτωση μπορεί να προκαλέσει πονοκεφάλους ή ακόμα και
ζαλάδες.
17
Πηγές που βρίσκονται σε μεγάλο υψόμετρο έχουν σχετικά καλό, ποιοτικά, νερό. Κατά την
εμφιάλωση όμως, το νερό από τρεχούμενο μετατρέπεται σε στάσιμο, με συνέπεια, η ένταση του
αιθερικού πεδίου του νερού, να μειώνεται δραστικά. Σύμφωνα με την Αμερικανίδα ερευνήτρια
Δρ. Χούλντα Κλάρκ, τα εμφιαλωμένα νερά περιέχουν σε μεγάλο ποσοστό ίχνη από
ισοπροπυλική αλκοόλη, η οποία εγκλωβίζεται κατά τη διαδικασία της εμφιάλωσης. Η
ισοπροπυλική αλκοόλη χρησιμοποιείται σαν διαλυτικό, για το πλύσιμο των μπουκαλιών
(πλαστικών ή γυάλινων). Σύμφωνα πάντα με την Δρ Κλάρκ, η ισοπροπυλική αλκοόλη, αποτελεί
έναν εκ των παραγόντων δημιουργίας καρκίνου. Επί πλέον όμως, κατά τη διαδικασία
εμφιάλωσης, λόγω του ότι το νερό διαθέτει μνήμη, οι δονήσεις της μηχανής εμφιάλωσης,
καταγράφονται στη μνήμη του νερού, με συνέπεια να διαταράσσεται η αρμονία του. Όταν
διαταραχθεί η αρμονία του νερού, το αιθερικό του πεδίο και πάλι αδυνατίζει σημαντικά, με
αποτέλεσμα να μην μπορεί να ενισχύσει το δικό μας αιθερικό πεδίο.
18
Το οποίο σε υψηλές συγκεντρώσεις, μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα σε όσους έχουν
υψηλή πίεση ή καρδιοπάθεια.
15
• Το νερό στο σώμα μας ρυθμίζει τη θερμοκρασία του σώματος μας.
• Το νερό μας βοηθά να αναπνέουμε, καθώς υγραίνει τον αέρα κατά την εισπνοή.
• Το νερό είναι απαραίτητο και στην εκπνοή.
• Το νερό συμβάλλει στην απομάκρυνση των τοξινών και των αποβλήτων.
• Κατά τις ζεστές μέρες, το νερό που χάνουμε με τον ιδρώτα μπορεί να φτάσει και
τα 16 ποτήρια νερό ανά ημέρα.
• Η δίψα αποτελεί ένδειξη κάποιου βαθμού αφυδάτωσης.
• Όταν δεν καταναλώνουμε αρκετό νερό, μπορεί να παρουσιάσουμε συμπτώματα
όπως, ξηρότητα και φαγούρα στο δέρμα, αίσθημα υπνηλίας την ώρα που ξυπνάμε,
αίσθημα κόπωσης κατά την διάρκεια της μέρας.
• Η μακροχρόνια αφυδάτωση προκαλεί υψηλή πίεση του αίματος, κακή
κυκλοφορία του αίματος, δυσπεψία, ελλιπή λειτουργία των νεφρών και
επιβράδυνση των σωματικών λειτουργιών και διαδικασιών.
• Η ποσότητα νερού που χάνουμε όταν κοιμόμαστε, είναι η ίδια με αυτή που
χάνουμε όταν είμαστε ξύπνιοι (όχι φυσικά, ασκούμενοι…).
• Σχεδόν το 90% του πληθυσμού της γης πάσχει από χρόνια αφυδάτωση.
• Συχνά, μπερδεύεται το αίσθημα της δίψας, με εκείνο της πείνας. Κι έτσι, αντί να
πιούμε νερό, τρώμε …
• Η ήπια αφυδάτωση μειώνει το μεταβολισμό μέχρι και 3%.
• Η έλλειψη νερού είναι η κύρια αιτία της κούρασης.
• Αρκεί μια πτώση της τάξης του 2% της ενυδάτωσης για να αρχίσει να ατονεί η
μνήμη, να έχουμε πρόβλημα με απλές μαθηματικές πράξεις και να εστιάζουμε με
δυσκολία σε κείμενα και σε οθόνες.
16
3.3
ΧΡΟΝΙΑ ΟΞΕΩΣΗ 19
Όταν οι τροφές καίγονται (μεταβολίζονται) μέσα στο σώμα, αφήνουν πάντα κάποια
κατάλοιπα, όπως τη στάχτη που αφήνει το καμένο ξύλο στο τζάκι. Ανάλογα με το
είδος των τροφών τα κατάλοιπα μπορεί να είναι όξινα, ουδέτερα ή αλκαλικά.
Το ανθρώπινο σώμα είναι εξαιρετικά ευαίσθητο στις διακυμάνσεις
οξύτητας/αλκαλικότητας,
με
άλλα
λόγια
του
pH.
[βλέπε
της σχέσης
κεφάλαιο
8.16
ΟΞΕΟΒΑΣΙΚΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ].
Στην κλίμακα pH, η οποία κυμαίνεται από το 0 (στην όξινη πλευρά) μέχρι το 14
(στην αλκαλική πλευρά), ένα διάλυμα είναι ουδέτερο 20 αν το pH του είναι 7.
Ουσίες με pH μικρότερο του 7 είναι όξινες 21, ενώ ουσίες με pH υψηλότερο του 7
είναι αλκαλικές 22 .
Η κλίμακα του pH είναι λογαριθμική, οπότε η αλλαγή μιας
μονάδας pH σημαίνει 10πλάσια αλλαγή στην οξύτητα ή αλκαλικότητα. Έτσι, το pH
1 είναι 10 φορές πιο όξινο από το pH 2. To pH 2 είναι 10 φορές πιο όξινο από το
pH 3, 100 φορές πιο όξινο από το pH 4 και 1000 φορές από το pH 5.
19
Για να γίνει κατανοητό το θέμα αυτού του κεφαλαίου, απαιτούνται λίγες γνώσεις χημείας, οι
οποίες παρατίθενται, όπου κρίνεται απαραίτητο.
20
Το διάλυμα αυτό περιέχει ίσες συγκεντρώσεις ιόντων υδρογόνου [H+] και υδροξυλίου [OH-].
21
επειδή περιέχουν περισσότερα ιόντα H+
22
επειδή περιέχουν υψηλότερη συγκέντρωση ιόντων OH-
17
1
2
ΠΟΛΥ
ΟΞΙΝΟ
3
4
5
7
ΕΛΑΤΤΩΝΕΤΑΙ
Η ΟΞΥΤΗΤΑ ΑΥΞΑΝΕΤΑΙ
8
9
10
ΛΙΓΟ
ΑΛΚΑΛΙΚΟ
Ισχυρές βάσεις
(π.χ. υδροξείδιο
νατρίου)
Χλωρίνη
Αμμωνία
pH
Σαπούνι
Μπέικιν Σόδα
ΤΟΥ
Θαλασσινό Νερό
Πόσιμο Νερό
Αίμα 7,35-7,45
6
ΛΙΓΟ
ΟΞΙΝΟ
ΟΞΙΝΟ
ΤΟ pH
Γάλα
Σάλιο υγιούς
ατόμου ph 6,5 – 7,4
Πορτοκάλι
Μπύρα, Καφές
Ελαιόλαδο, οινόπνευμα
Χυμός λεμονιού
Κόκα-κόλα
Ξίδι, Οξυζενέ
ΚΛΙΜΑΚΑ
ΟΥΔΕΤΕΡΟ
0
Γαστρικά υγρά
Οξύ μπαταρίας
Η
11 12 13 14
ΑΛΚΑΛΙΚΟ
ΤΟ pH ΑΥΞΑΝΕΤΑΙ
Η ΑΛΚΑΛΙΚΟΤΗΤΑ ΑΥΞΑΝΕΤΑΙ
©
Πίνακας 2:
ΠΟΛΥ
ΑΛΚΑΛΙΚΟ
Χρήστος Λούλας
Η κλίμακα του pH με διάφορα παραδείγματα
Όταν τρώμε πολλές όξινες τροφές – πιο σωστά, τροφές που δημιουργούν όξινα
κατάλοιπα - χωρίς να έχουμε τα ανάλογα αλκαλικά (ή αλλιώς, «βασικά»)
αποθέματα, η ρύθμιση του pH δε γίνεται σωστά και η οξεοβασική ισορροπία του
οργανισμού
διαταράσσεται.
Εάν
η
κατάσταση
δεν
αντιμετωπιστεί
έγκαιρα,
προκαλούνται δυσλειτουργίες, που με τον καιρό εξελίσσονται σε σοβαρές
ασθένειες.
Αυτή η ανισορροπία υποχρεώνει το σώμα να «κλέψει» ουσιώδη μεταλλικά στοιχεία
από τους μύες και το σκελετό, προκειμένου να εξουδετερώσει τα επιπλέον όξινα
κατάλοιπα. Συγχρόνως, ευνοεί την ανάπτυξη τοξινών και επιβλαβών βακτηριδίων,
που παρεμβάλλονται στη σωστή λειτουργία του ήπατος, του παγκρέατος, των
18
επινεφριδίων
και
του
θυρεοειδή.
Επιπλέον,
οι
τοξίνες
μειώνουν
τη
βιοδιαθεσιμότητα των αμινοξέων, των βιταμινών και των μεταλλικών στοιχείων,
στερώντας από τον οργανισμό τη δυνατότητα να παράγει επαρκείς ποσότητες
ενζύμων, ορμονών και αντισωμάτων. Αυτό παρεμποδίζει την αναδημιουργία των
μυϊκών κυττάρων και άλλων απαραίτητων βιολογικών δομών και συστατικών για
την
ενεργειακή
παραγωγή,
με
αποτέλεσμα
λιγότερες
καύσεις,
χαμηλή
ενεργητικότητα, χρόνια κόπωση, γενική αδυναμία, αυξημένη συσσώρευση λίπους,
κυρίως γύρω από την κοιλιά και πολλά επιπλέον κιλά 23 , που επιβαρύνουν τον
οργανισμό και κάνουν το μεταβολισμό ακόμα πιο νωθρό!
Η κατανάλωση επεξεργασμένων τροφών, σακχάρων και αμύλου, αυξάνει το τοξικό
φορτίο του σώματος και οδηγεί σε μια γενικότερη όξινη κατάσταση.
Τα έτοιμα φαγητά, όπως τα χάμπουργκερ, οι πίτσες, οι τυρόπιτες, ακόμα και πολλά
μαγειρευτά, περιέχουν υπερβολικά λίπη. Έτσι, δεν είναι μόνο ότι μας γεμίζουν με
κορεσμένα ή ακόμα χειρότερα, με τα πολύ βλαβερά οξειδωμένα λιπαρά οξέα
(τρανς λιπαρά), αλλά και ότι πολύ λίπος συνδυάζεται με υδατάνθρακες, οι οποίοι
ανεβάζουν απότομα το σάκχαρο και την ινσουλίνη του αίματος. Αυτού του είδους η
διατροφή είναι εγγυημένη καταστροφή για όσους έχουν προδιάθεση για υψηλή
παραγωγή ινσουλίνης και ινσουλινοαντίσταση και είναι επίσης ο γρηγορότερος
δρόμος για την παχυσαρκία, το διαβήτη και τις καρδιοπάθειες.
Είναι γεγονός πως κάποιες ασθένειες φαίνεται να ευδοκιμούν σε όξινα σώματα,
δηλαδή σώματα υπερφορτωμένα με συσσωρευμένες τοξίνες 24.
23
ΠΩΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΕΙΤΑΙ ΤΟ ΠΕΡΙΤΤΟ ΛΙΠΟΣ
Όταν τα όξινα κατάλοιπα είναι λίγα και τα αλκαλικά αποθέματα του οργανισμού πολλά, ο
οργανισμός ρυθμίζει σχετικά εύκολα το pH του και αποτοξινώνεται φυσιολογικά.
Αντίθετα, εάν τα όξινα κατάλοιπα είναι υπερβολικά και τα ρυθμιστικά ένζυμα δεν επαρκούν, ένα
ποσοστό τους δεν εξουδετερώνεται και παραμένει στο σώμα. Επειδή όμως μπορεί να περάσουν
στην κυκλοφορία του αίματος και μέσω αυτής στην καρδιά, στο πάγκρεας, στο ήπαρ και σε άλλα
όργανα, το σώμα προσπαθεί να τα εγκλωβίζει μέσα στα λιποκύτταρα, για να προστατεύσει τα
ζωτικά του όργανα. Η συσσώρευση μεγάλων ποσοτήτων όξινων καταλοίπων στο λιπώδη ιστό, έχει
αποτέλεσμα την αύξηση του μεγέθους των λιποκυττάρων, έτσι ώστε να δημιουργηθεί περισσότερος
διαθέσιμος χώρος για την ασφαλή αποθήκευσή τους. Σε ένα υπερόξινο περιβάλλον ο οργανισμός
αναγκάζεται να φτιάξει ένα τείχος προστασίας από λίπος, ενάντια στα οξέα και τις τοξίνες που
απειλούν να τον βλάψουν. Κι όσο η οξέωση δε διορθώνεται, το λίπος όχι μόνο αντιστέκεται
σθεναρά σε οποιαδήποτε προσπάθεια μείωσής του, μέσω δίαιτας ή γυμναστικής, αλλά αυξάνεται
ακόμη περισσότερο.
24
Τοξίνες: Φυσικά μεταβολικά παραπροϊόντα της ίδιας της διαδικασίας της ζωής.
19
Αν λοιπόν δεν καταναλώνουμε αρκετές αποκαθαρκτικές τροφές, τροφές που είναι
ευρύτερα γνωστές με τον όρο «αλκαλικές τροφές» 25 , όπως φρέσκα φρούτα,
όσπρια, λαχανικά, σαλάτες κι αν δεν πίνουμε αρκετό καθαρό νερό, για να
αποβάλλουμε τις τοξίνες, μπορεί να δημιουργήσουμε ένα έντονα όξινο κυτταρικό
περιβάλλον.
Η υπερβολική οξύτητα (οξέωση 26 ) μπορεί να είναι αποτέλεσμα χρόνιας κακής
διατροφής και αφυδάτωσης. Το σώμα μας παρακολουθεί πολύ προσεκτικά το Ph 27
μας,
δηλαδή
το
επίπεδο
οξύτητας/αλκαλικότητάς
μας,
μέσω
διαφόρων
συστημάτων που διαθέτει, ώστε αυτό να παραμένει σταθερά (στο αίμα) μεταξύ
7,35 και 7,45 (ελαφρά αλκαλικό). Ακόμα και η μεταβολή του ρυθμού της
αναπνοής επιδρά στο Ph, όμως το σώμα επανέρχεται γρήγορα στη φυσιολογική του
κατάσταση, κυρίως με την απελευθέρωση των λεγόμενων buffers, δηλαδή
ρυθμιστικών παραγόντων στο αίμα ή με τη μεταβολή των επιπέδων οξύτητας των
ούρων. Αν το αίμα αρχίζει να γίνεται όξινο, τα νεφρά θα αντισταθμίσουν γρήγορα
αυτή την ανώμαλη κατάσταση, απελευθερώνοντας περισσότερα οξέα μέσα στα
ούρα. Επίσης, αν τα επίπεδα αλκαλικότητας αυξηθούν πολύ, τα νεφρά θα
απελευθερώσουν περισσότερο «βασικό» διάλυμα μέσα στα ούρα. Και οι πνεύμονες
συμμετέχουν πολύ ενεργά στην προσπάθεια του οργανισμού μας να διατηρήσει το
Ph του στο επιθυμητό επίπεδο.
Αν λοιπόν, η διατροφή μας δεν είναι η σωστή ή τα νεφρά και οι πνεύμονες δε
λειτουργούν σωστά, το σώμα δεν είναι ικανό να διατηρήσει
ένα υγιές Ph, με
αποτέλεσμα τα οξέα να παραμένουν στον οργανισμό, ο οποίος έτσι καθίσταται
25
Αλκαλικές Τροφές: Τροφές που δημιουργούν ένα αλκαλικό περιβάλλον στο σώμα κι έτσι
εξουδετερώνεται το όξινο, με αποτέλεσμα να επανέρχεται ο οργανισμός σε ισορροπία.
26
Η ανισορροπία οξύτητας/αλκαλικότητας, σε βάρος της αλκαλικότητας, δηλαδή μία κατάσταση
οξέωσης, μπορεί να οφείλεται σε διατροφή πλούσια σε τροφές «όξινες». Όμως, η οξέωση μπορεί
να οφείλεται και σε άλλες αιτίες, όπως:
• Αδυναμία αποβολής των όξινων καταλοίπων, εξαιτίας νεφρικής ή ηπατικής ανεπάρκειας
• Αδυναμία των πνευμόνων να διώξουν τα οξέα.
• Σημαντική απώλεια του ρυθμιστή (buffer) HCO3, εξαιτίας διαρροϊκών καταστάσεων, εμετών
(συνηθισμένο στα ανορεκτικά άτομα), νεφρικής δυσλειτουργίας.
• Ανώμαλη παραγωγή οξέων (ενδογενώς). Νηστείες, σκληρές δίαιτες, αλλά και ο διαβήτης,
μπορούν να αυξήσουν τα οξέα.
• Υπερβολική λήψη κάποιων φαρμάκων
• Το στρες, η κατάθλιψη, η κούραση
• Η πολύ καθιστική ζωή. Η άσκηση σε καλά αεριζόμενους χώρους, αυξάνει τις αναπνοές. Έτσι,
οξυγονώνεται όλος ο οργανισμός, προωθώντας με αυτό τον τρόπο την εξάλειψη των οξέων.
Το αντίθετο συμβαίνει, στην έλλειψη άσκησης. Όλα τα όξινα κατάλοιπα παραμένουν εντός.
27
pH: (διαβάζεται «Πεχά») και είναι η μονάδα που μετρά τη συγκέντρωση ιόντων υδρογόνου σε
ένα διάλυμα.
20
όξινος. Ας δούμε όμως λίγο αναλυτικότερα τον τρόπο με τον οποίο το σώμα μας
προσπαθεί να διατηρεί το Ph στα φυσιολογικά όρια.
Ο οργανισμός μας υπό φυσιολογικές συνθήκες μπορεί να ρυθμίζει την οξεοβασική
του ισορροπία, χρησιμοποιώντας κάποιες χημικές ουσίες (buffers) που κανονικά
διαθέτει, όπως μαγνήσιο, ασβέστιο, κάλιο, αλλά και άλλες. Όταν λοιπόν, το σώμα
μας πρέπει να ουδετεροποιήσει κάποια όξινα κατάλοιπα, πρώτα χρησιμοποιεί τα
buffers που βρίσκει έτοιμα από τις τροφές που έχουμε καταναλώσει. Αν δε βρει
αρκετές ποσότητες τέτοιων ρυθμιστικών ουσιών, τότε επιστρατεύει ασβέστιο από
τα κόκαλα και τα δόντια και κάλιο από τους μύες, ώστε να πετύχει την επαναφορά
του Ph στα φυσιολογικά όρια.
Άρα λοιπόν, μια διατροφή που δημιουργεί (μακροπρόθεσμα) φτωχά αποθέματα σε
αλκαλικούς ρυθμιστικούς παράγοντες (buffers) έχει – εκτός των άλλων – ολέθριες
συνέπειες
στο πρόβλημα της οστεοπόρωσης και της έλλειψης ασβεστίου,
γενικότερα.
Εάν ο σκελετός μας κινητοποιείται για να ουδετεροποιήσει μόνο 1mEq όξινων
καταλοίπων κάθε μέρα, σε μια δεκαετία έχουμε χάσει το 15% από το συνολικό
ασβέστιο του οργανισμού μας 28.
Μία διατροφή πλούσια σε μαγνήσιο και κάλιο σε μακροχρόνια βάση μπορεί να
προστατέψει τα κόκαλά μας. Φρούτα και λαχανικά είναι σπουδαίες πηγές τέτοιων
στοιχείων.
Ο οργανισμός έχει ανάγκη όλες τις τροφές. Και αυτές που αφήνουν αλκαλικά
κατάλοιπα, αλλά και αυτές που αφήνουν όξινα. Το μυστικό έγκειται στην αναλογία
με την οποία προσλαμβάνονται. Σύμφωνα με τους ειδικούς μια καλή αναλογία
είναι: 2/3 αλκαλικές τροφές και 1/3 όξινες 29.
Στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες η κατανάλωση ροφημάτων με σόδα είναι
αυξημένη και μειωμένη η πρόσληψη φρούτων και λαχανικών.
28
Μια διατροφή πολύ πλούσια σε ζωικές πρωτεΐνες αυξάνει την απέκκριση του ασβεστίου μέσω των
ούρων, με άμεση επίπτωση στα κόκαλά μας.
Τα δε τελικά προϊόντα της, όπως το ουρικό οξύ, το φωσφορικό οξύ, το θειικό οξύ, δεν είναι πτητικά,
με αποτέλεσμα το σώμα μας να πασχίζει να απαλλαγεί από αυτά. Περίσσια αυτών οδηγεί φυσικά σε
όξινα κατάλοιπα και στη συνέχεια σε σημαντική απώλεια ασβεστίου.
29
Οι όροι «αλκαλικός» και «όξινος» αναφέρονται στο είδος των καταλοίπων που αφήνουν οι
τροφές μετά την πέψη τους και όχι στο αν η ίδια η τροφή είναι όξινη ή αλκαλική. Παράδειγμα το
λεμόνι, που παρόλο που είναι εξαιρετικά όξινο (ρΗ=2-3) αφήνει αλκαλικά κατάλοιπα.
21
Τα ροφήματα σόδας περιέχουν πολύ φωσφορικό οξύ, όπως και εκείνα τύπου
«κόλα» 30 . Τα οξέα αυτά πρέπει να ουδετεροποιηθούν. Εάν λοιπόν, μαζί με την
«κόλα» δεν έχουμε φάει αρκετή τροφή που δημιουργεί αλκαλικά buffers (σαλάτες,
λαχανικά, φρούτα), τότε το σώμα μας θα κλέψει ασβέστιο από τα κόκαλά μας, για
να ουδετεροποιήσει το συγκεκριμένο ρόφημα.
Μπορούμε αν θέλουμε, να μετρήσουμε το Ph των ούρων μας με τα ειδικά
«χαρτάκια» μέτρησης του Ph. Πρέπει όμως να έχουμε υπόψη ότι τα πρώτα πρωινά
ούρα μπορεί να έχουν χαμηλό (όξινο) Ph, ακόμα και κάτω από 5. Αυτό συμβαίνει,
επειδή κατά τη διάρκεια του ύπνου ο οργανισμός μας απαλλάσσεται από την
«οξύτητα».
Υπάρχει επίσης πιθανότητα να έχουμε όξινα ούρα μετά από έντονη φυσική άσκηση,
καθώς τότε ο οργανισμός μας παράγει σημαντικές ποσότητες γαλακτικού οξέος. Το
ίδιο μπορεί να συμβεί (όξινα ούρα), μετά από πολύωρο κάθισμα στην ίδια θέση.
Μία βόλτα συνήθως επαναφέρει το Ph των ούρων στα φυσιολογικά επίπεδα. Όταν
περπατάμε σε καλά αεριζόμενο χώρο, το σώμα μας καίει τα όξινα κατάλοιπα και τα
αποβάλλει μέσω των πνευμόνων.
Επισημαίνεται ότι όσο ανθυγιεινό είναι να είμαστε όξινοι, άλλο τόσο ανθυγιεινό
είναι να είμαστε αλκαλικοί. Πρέπει να διατηρείται η ισορροπία, δηλαδή να είμαστε
(το αίμα μας) ελαφρά αλκαλικοί (Ph= 7,35 - 7,45).
Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τον οργανισμό μας, ώστε να πετύχουμε και
να διατηρήσουμε μια υγιεινή ισορροπία του Ph;
•
Περιορίζοντας τις τροφές εκείνες που σχηματίζουν όξινα κατάλοιπα («όξινες»
τροφές) και αυξάνοντες εκείνες που σχηματίζουν αλκαλικά κατάλοιπα
(«αλκαλικές» τροφές).
[«αλκαλικές» 2/3, «όξινες» 1/3]
•
Αποφεύγοντας ζωικές πρωτεΐνες και λιπαρά, στο δείπνο.
•
Πίνοντας επαρκείς ποσότητες καθαρού νερού. 31
•
Αποφεύγοντας (όσο είναι εφικτό στον καθένα), ροφήματα τύπου γκαζόζας
(και «κόλα») και κάθε είδους γλυκά.
[Μια πιο λεπτομερής ανάλυση των μηχανισμών που διαθέτουμε για τον έλεγχο του Ph, υπάρχει
στο κεφάλαιο 8.16 ΟΞΕΟΒΑΣΙΚΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ].
30
Τα αναψυκτικά τύπου «κόλα» έχουν ρΗ 3. Τα νεφρά μας δεν μπορούν να αποβάλλουν ούρα με
ρΗ μικρότερο από 5.
31
Βλέπε κεφάλαια: 3.2 ΧΡΟΝΙΑ ΑΦΥΔΑΤΩΣΗ και 4.4 ΝΕΡΟ.
22
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ «ΟΞΙΝΩΝ» 32 ΚΑΙ «ΑΛΚΑΛΙΚΩΝ» 33
ΤΡΟΦΩΝ
ΕΙΔΟΣ ΤΡΟΦΗΣ
ΖΩΙΚΕΣ ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ
ΡΟΦΗΜΑΤΑ
ΔΗΜΗΤΡΙΑΚΑ
ΚΑΙ ΟΣΠΡΙΑ
ΦΡΟΥΤΑ ΦΡΕΣΚΑ
Ή ΑΠΟΞΗΡΑΜΕΝΑ
ΞΗΡΟΙ ΚΑΡΠΟΙ
ΚΑΙ ΣΠΟΡΟΙ
ΛΑΧΑΝΙΚΑ
ΓΛΥΚΑ ΚΑΙ
ΓΛΥΚΑΝΤΙΚΑ
ΔΙΑΦΟΡΑ
ΟΞΙΝΕΣ ΤΡΟΦΕΣ
ΑΛΚΑΛΙΚΕΣ ΤΡΟΦΕΣ
• Όλα τα είδη κρέατος, ψαριών
και θαλασσινών 34
• Βούτυρο, λαρδί, τυριά
• Φρέσκο γάλα
• Οινοπνευματώδη
• Καφές και «μαύρο» τσάι (το
λεγόμενο «ευρωπαϊκό»)
• Αναψυκτικά
• Φρέσκοι χυμοί φρούτων
& λαχανικών
• Τσάι του βουνού και
35
ροφήματα βοτάνων
• Όλα τα όσπρια (εκτός σόγιας)
• Όλα τα δημητριακά (και
ζυμαρικά, ψωμί), εκτός από το
κριθάρι.
• Κριθάρι
• Όλα τα προϊόντα σόγιας
• Βερίκοκα
• Ξερά δαμάσκηνα
• Όλα τα είδη φρούτων
• Όλα τα είδη ξηρών καρπών,
εκτός αμυγδάλων & Brazil
nuts 36
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
• Ψυχρής έκθλιψης λάδια
• Όλα τα είδη λαχανικών,
εκτός των «όξινων»
• Χόρτα
Ντομάτες & κρεμμύδια
Αγκινάρα & σπαράγγια
Λαχανάκια Βρυξελλών
Νεροκάρδαμο, ραβέντι
Όλα τα ραφιναρισμένα λάδια
Αμύγδαλα & Brazil nuts
Ινδική καρύδα
Σπόροι νεροκολοκύθας
Σησάμι, ηλιόσποροι
Φύτρα σπόρων 37
• Όλα τα γλυκά
• Σοκολάτα
• Μέλι, ζάχαρη, ζαχαρίνη
• Κανένα
• Φάρμακα, χημικά
• Ξίδι
• Μπαχαρικά 38
Πίνακας 3: Συνοπτικός οδηγός «όξινων» και «αλκαλικών» τροφών.
32
Μη συγχέονται με τις τροφές που έχουν όξινη γεύση. Με τον όρο «όξινες» εννοούνται οι τροφές
που μετά τη χώνεψή τους αφήνουν όξινα κατάλοιπα στον οργανισμό.
33
Αντίστοιχα, «αλκαλικές» είναι εκείνες οι τροφές που αφήνουν αλκαλικά κατάλοιπα.
34
Στρείδια, μύδια, καβούρια, κτλ.
35
Green, herbal, dandelion, ginseng, banchi, kombucha.
36
Φιστίκι Βραζιλίας (βιολογικό πωλείται στα καταστήματα βιολογικών προϊόντων. Συμβατικό
υπάρχει στα Σούπερ Μάρκετ).
37
Πολύ υγιεινά και με ιδιαίτερη γεύση είναι τα φύτρα από σπόρους άλφα-άλφα. Γίνονται εύκολα.
38
Κανέλα, κάρι, τζίντζερ, μουστάρδα, τσίλι, όλα τα πιπέρια, θαλασσινό αλάτι, όλα τα αρωματικά
φυτά, κτλ.
23
24
ΟΞΕΙΔΩΤΙΚΟ ΣΤΡΕΣ
3.4
Η πρόσφατη ανάπτυξη των γνώσεων στη βιολογία σχετικά με τις ελεύθερες ρίζες
και τα δραστικά είδη οξυγόνου (ROS), οδήγησε σε μια ιατρική επανάσταση, που
υπόσχεται μια νέα εποχή στην υγεία. Η ανακάλυψη του ρόλου των ελεύθερων
ριζών στις χρόνιες εκφυλιστικές ασθένειες, είναι το ίδιο σημαντική με την
ανακάλυψη του ρόλου των μικροοργανισμών στις μολυσματικές ασθένειες.
Προτού ασχοληθούμε με το οξειδωτικό στρες, πρέπει να μιλήσουμε λίγο για αυτές
τις περίφημες ελεύθερες ρίζες.
Τι είναι στ’ αλήθεια οι ελεύθερες ρίζες;
Είναι φυσιολογικά προϊόντα του μεταβολισμού και της αναπνοής και είναι
απαραίτητες για την ίδια τη ζωή, μια και αποτελούν κρίσιμο κομμάτι του
ανοσοποιητικού, καθώς επιτίθενται στους εισβολείς, ενώ η ικανότητα του σώματος
να μετατρέπει τον αέρα και την τροφή σε χημική ενέργεια, εξαρτάται από μια
αλυσιδωτή αντίδραση των ελεύθερων ριζών.
Οι ελεύθερες ρίζες χαρακτηρίζονται από έλλειψη ηλεκτρονίων και γι’ αυτό το λόγο
κλέβουν ηλεκτρόνια από οτιδήποτε συναντήσουν πρώτο, με σκοπό να επανέλθουν
στην ουδέτερη κατάσταση. Αυτή η κλοπή ηλεκτρονίων αποτελεί την οξειδωτική
τους δράση, οι συνέπειες της οποίας είναι καταστροφικές για τον οργανισμό (πέρα
από ένα όριο).
Όταν τα επίπεδα των ελεύθερων ριζών υπερβαίνουν τα φυσιολογικά όρια, τότε
έχουμε το οξειδωτικό στρες.
Παράγοντες που αυξάνουν τα επίπεδα των ελεύθερων ριζών είναι:
•
Το άγχος
•
Η ρύπανση (αέρα, νερού, τροφής)
•
Το αλκοόλ
•
Η βαριά σωματική άσκηση
•
Το κάπνισμα
•
Η κακή διατροφή
•
Οι τοξικές ουσίες
•
Διάφορες ασθένειες (παχυσαρκία, διαβήτης, κά)
•
Πολλά φάρμακα
•
Η υπεριώδης ακτινοβολία
Δυστυχώς, οι ελεύθερες ρίζες αντιδρούν με οποιοδήποτε οργανικό κύτταρο. Ακόμα
και με το DNA, προκαλώντας έτσι σταδιακά ανεπανόρθωτες βλάβες. Υπερβολική
ποσότητα ελεύθερων ριζών έχει αναφερθεί:
25
•
στις καρδιαγγειακές παθήσεις
•
στη νόσο Αλτσχάιμερ
•
στη νόσο Πάρκινσον
•
στον καρκίνο
•
στις ρευματοπάθειες
•
στην παχυσαρκία
•
στην αρτηριοσκλήρυνση
•
στη χρόνια πολυαρθρίτιδα
•
στην ελκώδη κολίτιδα
•
στη σκλήρυνση κατά πλάκας
•
στην ισχαιμία
•
στην παγκρεατίτιδα
•
στα αυτοάνοσα νοσήματα
•
στον καταρράκτη
•
σε διάφορες φλεγμονές
•
σε δερματικές παθήσεις
Η συνολική διαδικασία γήρανσης έχει οριστεί ως μια βαθμιαία συσσώρευση ζημιάς,
προερχόμενης από τις ελεύθερες ρίζες.
-Τι όπλα έχει ο οργανισμός μας για να καταπολεμήσει την περίσσια ελεύθερων
ριζών;
-Τα ξακουστά αντιοξειδωτικά.
Ο ρόλος των αντιοξειδωτικών είναι να αδρανοποιούν τις ελεύθερες ρίζες.
Κατ’ αυτόν τον τρόπο:
•
Προστατεύουν τις κυτταρικές μεμβράνες, εξουδετερώνοντας τις ελεύθερες
ρίζες οξυγόνου.
•
Δρουν καρδιοπροστατευτικά αυξάνοντας την ανθεκτικότητα των αγγείων,
περιορίζοντας τους φλεγμονώδεις παράγοντες, αποτρέποντας την οξείδωση
της LDL χοληστερίνης και συμβάλλοντας στον έλεγχο της αρτηριακής πίεσης
και της ομοκυστεΐνης.
•
Ασκούν αντικαρκινική δράση, εμποδίζοντας την προσκόλληση επικίνδυνων
ενζύμων
στους
ιστούς,
αδρανοποιώντας
καρκινογόνες
ουσίες
και
επιβραδύνοντας τους μηχανισμούς καρκινογένεσης.
•
Βελτιώνουν
τις
προστατεύοντας
πνευματικές
τους
ικανότητες
νευροδιαβιβαστές
και
την
από
την
ψυχική
διάθεση,
οξείδωση
και
υποστηρίζοντας την εγκεφαλική μικροκυκλοφορία.
•
Διατηρούν το δέρμα ελαστικό και το προφυλάσσουν από την πρόωρη
γήρανση, περιορίζοντας τη διάσπαση του κολλαγόνου.
26
•
Προστατεύουν οστά και αρθρώσεις, περιορίζοντας οιδήματα, φλεγμονές και
εκφυλιστικές αλλοιώσεις.
•
Βελτιώνουν τη λειτουργική κατάσταση του αμφιβληστροειδούς χιτώνα των
ματιών.
•
Δρουν αντιαλλεργικά σε μεγάλο φάσμα αλλεργιών.
•
Διαφυλάσσουν τα αποθέματα άλλων απαραίτητων θρεπτικών ουσιών στον
οργανισμό.
Τα αντιοξειδωτικά μπορούν να ταξινομηθούν στις παρακάτω κατηγορίες:
•
Ενδογενή αντιοξειδωτικά συστήματα, όπως γλουταθειόνη, καταλάση, κτλ.
•
Άλλες ενδογενείς αντιοξειδωτικές ουσίες, όπως αλβουμίνη, ουρικό οξύ,
χολερυθρίνη, κτλ.
•
Αντιοξειδωτικές βιταμίνες, όπως βιταμίνη Α, Ε, C, κτλ.
•
Άλλα αντιοξειδωτικά που προσλαμβάνονται με την τροφή, όπως συνένζυμο
Q10,
πολυακόρεστα
λιπαρά
οξέα,
σελήνιο,
ψευδάργυρος,
κυστεΐνη,
φλαβονοειδή, κτλ.
Περισσότερες πληροφορίες για την τελευταία κατηγορία βλέπε κεφάλαιο 4.2
ΑΝΤΙΟΞΕΙΔΩΤΙΚΑ.
Σήμερα, υπάρχει η δυνατότητα εργαστηριακής μέτρησης του οξειδωτικού στρες
με διάφορα τεστ που κυκλοφορούν στην αγορά (d-ROMs 39 test, BAP test, oxyabsorbent test). Αυτά τα τεστ κυκλοφορούν από διάφορες εταιρείες, που
ασχολούνται με την προώθηση προϊόντων βελτίωσης της υγείας και όχι από
φαρμακευτικές εταιρείες. Επίσης, μέχρι
τη στιγμή που γράφονταν αυτές οι
γραμμές, στα μεγάλα μικροβιολογικά κέντρα δεν υπήρχε αντίστοιχο τεστ.
Το κόστος αυτών των τεστ 40 κυμαίνεται γύρω στα 20€ (για κάθε φορά).
39
40
ROMs = Reactive Oxygen Metabolites
Όμως, ανακύπτουν κάποια ερωτηματικά όσον αφορά την αξιοπιστία τους.
27
3.5 ΧΡΟΝΙΕΣ ΦΛΕΓΜΟΝΕΣ
Με τον όρο «φλεγμονή» προσδιορίζεται ο ερεθισμός μιας περιοχής του σώματος
ή
οργάνου
από
κάποιον
τραυματισμό,
εισβολή
παθογόνων
μικροβίων,
παρατεταμένη έκθεση σε ζέστη ή κρύο, χημικές ουσίες ή ακτινοβολία, που
εκδηλώνεται με ένα σύνολο συμπτωμάτων, στα οποία συμπεριλαμβάνονται η
ερυθρότητα, η αύξηση της τοπικής θερμοκρασίας, το οίδημα (πρήξιμο), ο πόνος
και η μειωμένη λειτουργικότητα. Η φλεγμονώδης αντίδραση είναι κοινό
γνώρισμα πολλών νοσημάτων και υποδηλώνεται στην ιατρική ορολογία με το
όνομα του προσβεβλημένου οργάνου και την κατάληξη -ίτιδα, όπως π.χ.
ουλίτιδα,
αμυγδαλίτιδα,
ωτίτιδα,
ρινίτιδα,
βρογχίτιδα,
σκωληκοειδίτιδα,
οισοφαγίτιδα, παγκρεατίτιδα, ηπατίτιδα, κολίτιδα, αρθρίτιδα, τενοντίτιδα κ.ά.
Οξεία φλεγμονή: Το ανοσοποιητικό σε θέση μάχης
Η τοπική οξεία φλεγμονή είναι η πρώτη γραμμή άμυνας του οργανισμού μέσα
στον ιστό που έχει ερεθιστεί, τραυματιστεί ή μολυνθεί. Ταυτόχρονα, αποτελεί
τμήμα του μηχανισμού αποκατάστασης της βλάβης, αφού γνωστοποιεί στο
ανοσοποιητικό σύστημα, μέσω ειδικών αγγελιοφόρων ουσιών, όπως των
κυτταροκινών, την ύπαρξη του συγκεκριμένου προβλήματος και ενεργοποιεί
την
απάντησή
του.
Η
απάντηση
του
ανοσοποιητικού
περιλαμβάνει
την
παραγωγή λευκοκυττάρων, μακροφάγων κυττάρων και πρωτεϊνών οξείας
φάσης φλεγμονής, που ταξιδεύουν στο σημείο προσβολής για να αναγνωρίσουν
και να αντιμετωπίσουν τον «εχθρό», όπως π.χ. τα παθογόνα μικρόβια. Τα
συμπτώματα που αισθανόμαστε κατά τη διάρκεια αυτής της «μάχης», όπως
πυρετός,
πόνος,
δυσκινησία
ή
υπνηλία,
βοηθούν
τον
οργανισμό
να
εξοικονομήσει ενέργεια, ώστε να καταπολεμήσει τη μόλυνση, να αποκαταστήσει
τις βλάβες αλλά και να εγκαθιδρύσει την ανοσολογική μνήμη στην περιοχή της
φλεγμονής, με σκοπό την πιο δραστική απάντηση σε επόμενο παρόμοιο
πρόβλημα.
Χρόνια φλεγμονή: Μια φλόγα που σιγοκαίει τον οργανισμό.
28
Οι κυτταροκίνες ή κυτοκίνες είναι πρωτεϊνικά μόρια που σε φυσιολογικές
συνθήκες παράγονται από τον οργανισμό σε πολύ μικρές ποσότητες. Ορισμένες
όμως από αυτές αυξάνονται πολύ γρήγορα σε περιπτώσεις ασθένειας, λοίμωξης,
τραυματισμού, βλάβης σε κύτταρα ή απειλητικών παραγόντων για την
κυτταρική επιβίωση (π.χ. πολλές τοξίνες, συσσώρευση ελεύθερων ριζών,
χαμηλά επίπεδα οξυγόνου ή υπερβολικό στρες). Η αύξηση των κυτταροκινών
ενεργοποιεί τη φλεγμονώδη αντίδραση και προκαλεί την απάντηση του
ανοσοποιητικού. Εάν το ανοσοποιητικό είναι σε καλή κατάσταση, η φλεγμονή
αποτελεί απλώς μια μεταβατική κατάσταση προς την ίαση. Αντίθετα, εάν το
ανοσοποιητικό
είναι
ήδη
καταπονημένο
και
οι
κυτταροκίνες
αυξηθούν
υπερβολικά, οι συνέπειες μπορεί να είναι καταστροφικές: το ανοσοποιητικό
αναγνωρίζει εσφαλμένα τα κύτταρα και τους ιστούς του σώματος ως ξένα
στοιχεία και αρχίζει να τα «πολεμά» προσελκύοντας υπερβολικό αριθμό
ανοσοκυττάρων
στο
σημείο
φλεγμονής.
Έτσι,
δημιουργείται
μια
χρόνια
κατάσταση που φθείρει τον οργανισμό μέρα με τη μέρα.
Τι την προκαλεί;
Η χρόνια φλεγμονή αποτελεί μέρος των παθολογικών μηχανισμών που
εμπλέκονται στην αθηρωμάτωση, τη στένωση και απόφραξη καρδιακών
στεφανιαίων αρτηριών, τα εγκεφαλικά επεισόδια, τη γένεση αποφρακτικών
θρόμβων και τη νόσο του Αλτσχάιμερ. Ενοχοποιείται επίσης για αλλεργίες,
βλάβες στα νεφρά, γαστρεντερικά προβλήματα, αυτοάνοσα νοσήματα και για
διάφορες μορφές καρκίνου, όπως του ήπατος.
Μα γιατί παχαίνω;
Η σχέση χρόνιας φλεγμονής και παχυσαρκίας είναι αμφίδρομη. Η παχυσαρκία
είναι παράγοντας δημιουργίας χρόνιας φλεγμονής, ενώ η χρόνια φλεγμονή είναι
αίτιο αύξησης του σωματικού βάρους. Συνδετικό κρίκο της σχέσης φαίνεται ότι
αποτελεί η ορμόνη αδιπονεκτίνη, η οποία παράγεται από το λευκό λιπώδη ιστό.
Η αδιπονεκτίνη έχει αντιφλεγμονώδη και αντιδιαβητική δράση και γι’ αυτό
υψηλές συγκεντρώσεις της στο πλάσμα περιορίζουν τη φλεγμονώδη αντίδραση.
Όπως όμως έχει παρατηρηθεί, τα υπέρβαρα και παχύσαρκα άτομα έχουν
σημαντικά
χαμηλότερες
συγκεντρώσεις
αδιπονεκτίνης.
Ως
αποτέλεσμα,
εμφανίζουν αυξημένους δείκτες φλεγμονής (επίπεδα C-αντιδρώσας πρωτεΐνης,
ινωδογόνου και αριθμού λευκοκυττάρων) και περισσότερα χαρακτηριστικά του
μεταβολικού συνδρόμου (δηλαδή αυξημένη περίμετρο μέσης, υψηλά επίπεδα
29
ινσουλίνης,
γλυκόζης,
τριγλυκεριδίων,
LDL-χοληστερόλης
και
αρτηριακής
πίεσης, χαμηλά επίπεδα ΗDL-χοληστερόλης). Με άλλα λόγια, το επιπλέον
σωματικό
βάρος
φλεγμονώδη
ελαττώνει
κατάσταση,
την
παραγωγή
διαταράσσει
τους
αδιπονεκτίνης,
ρυθμιστές
της
αυξάνει
τη
ενεργειακής
ισορροπίας και επιδεινώνει τα χαρακτηριστικά του μεταβολικού συνδρόμου. Με
τη σειρά του, το μεταβολικό σύνδρομο ευνοεί την ινσουλινοαντίσταση και
πυροδοτεί περαιτέρω τη φλεγμονή, δημιουργώντας ευνοϊκές συνθήκες για
μεγαλύτερη αύξηση του σωματικού λίπους, ακόμη και χωρίς σημαντική
διαφοροποίηση της θερμιδικής πρόσληψης. Η απώλεια βάρους και η σταθερή
διατήρηση της απώλειας αυτής κάνουν τα λιποκύτταρα να παράγουν λιγότερες
φλεγμονώδεις κυτταροκίνες και περισσότερη αδιπονεκτίνη, με αποτέλεσμα τον
περιορισμό της χρόνιας φλεγμονής, την ελάττωση του κοιλιακού λίπους και τη
βελτίωση των παραγόντων του μεταβολικού συνδρόμου.
Η αντιμετώπιση της χρόνιας φλεγμονής στηρίζεται στη σωστή διατροφική
συμπεριφορά, που χαρακτηρίζεται από μόνιμες αλλαγές διαρκείας
Τροφές που προστατεύουν από τις φλεγμονές.
•
Βούτυρο γάλακτος. Είναι πλούσιο σε βιταμίνη D και λιπαρά οξέα, που
ενισχύουν την άμυνα του οργανισμού. Σύσταση: 1/2 κουταλάκι του
γλυκού μέρα παρά μέρα.
•
Ελαιόλαδο εξαιρετικά παρθένο. Έχει αναλγητικές, αντιφλεγμονώδεις και
αντιοξειδωτικές ιδιότητες, περιορίζει τις φλεγμονές των αρτηριών, αυξάνει
την κινητικότητα των αρθρώσεων, προστατεύει τα νευρικά κύτταρα.
Σύσταση: 1-2 κουταλιές της σούπας καθημερινά.
•
Κάρι. Περιέχει κουρκουμίνη, φυτοθρεπτικό με έντονη αντιφλεγμονώδη
και αντιοξειδωτική δράση. Σύσταση: 1-2 γραμμάρια σχεδόν καθημερινά.
•
Καρύδια. Πλούσια σε αργινίνη και ω-3 λιπαρά. Η αργινίνη είναι
απαραίτητη για τη φυσιολογική παραγωγή μονοξειδίου του αζώτου (ΝΟ),
αερίου που ενεργοποιεί τη μικροκυκλοφορία. Σύσταση: 3-4 σχεδόν
καθημερινά.
•
Κατσικάκι.
Εξαιρετική
πηγή
β-αλανίνης,
ουσίας
που
προστατεύει
εγκέφαλο, νεύρα, μυς και μάτια από τις φλεγμονές. Σύσταση: 1 μικρή
μερίδα εβδομαδιαίως.
30
•
Κόκκινο κρασί. Παρέχει προστασία έναντι των αγγειακών φλεγμονών και
των καρδιαγγειακών παθήσεων. Σύσταση: 1-2 ποτηράκια μαζί με το
γεύμα.
•
Κόκκινα κρεμμύδια. Περιέχουν κουερσετίνη (κερκετίνη), ουσία που
ενισχύει την αντιοξειδωτική και αντιφλεγμονώδη δράση της βιταμίνης C.
Επιπρόσθετα, ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα έναντι των ιών.
Σύσταση: 1/2 κρεμμύδι καθημερινά.
•
Σαρδέλες. Είναι πλούσιες σε ω-3 λιπαρά οξέα. Σύσταση: 1 μερίδα, 1-2
φορές εβδομαδιαίως.
•
Σκόρδο. Περιέχει αλισίνη και άλλες θειούχες ουσίες που παρεμποδίζουν τη
συγκόλληση των αιμοπεταλίων, ελαττώνοντας την παραγωγή του PAF.
Σύσταση: 1-2 σκελίδες σκόρδο καθημερινά, ωμό ή ελαφρώς μαγειρεμένο.
•
Φιστίκια Αιγίνης. Η πλουσιότερη πηγή φωσφατιδυλσερίνης, ουσίας που
προστατεύει
τα
εγκεφαλικά
κύτταρα
και
βοηθά
στον
έλεγχο
της
αυξημένης κορτιζόλης. Σύσταση: 8-10 φιστίκια σχεδόν καθημερινά.
31
4 ΣΥΜΜΑΧΟΙ ΥΓΕΙΑΣ
Στην προσπάθειά μας λοιπόν να συμπαρασταθούμε ενεργά στον οργανισμό μας,
μπορούμε να έχουμε πολύτιμη βοήθεια από κάποιες «ουσίες», τις οποίες
αποκαλούμε «Συμμάχους Υγείας». Τέτοιοι σύμμαχοι, εκτός βέβαια από τις
βιταμίνες, τα μέταλλα και τα ιχνοστοιχεία, είναι:
•
Τα ω3 και ω6 λιπαρά οξέα,
•
Τα αντιοξειδωτικά,
•
Οι αναστολείς του PAF,
•
Το νερό,
•
Οι φυτικές ίνες,
•
Τα πρε-προβιοτικά,
•
Οι διάφορες «σούπερ» τροφές και φυσικά,
•
Η μεσογειακή διατροφή.
4.1 ΤΑ ω-3 & ω-6 ΠΟΛΥΑΚΟΡΕΣΤΑ ΛΙΠΑΡΑ ΟΞΕΑ (ΠΛΟ)
Προτού αναφερθούμε διεξοδικά στα ω-3 και ω-6 ΠΛΟ, θα ξεκινήσουμε από την
αρχή. Από τα Λίπη, στα οποία ανήκουν τα ω-3 και ω-6 ΠΛΟ.
Η σωστή και ισορροπημένη διατροφή του ανθρώπου πρέπει απαραίτητα να
περιλαμβάνει ζωικά και φυτικά λίπη, που προσφέρουν σημαντικές ποσότητες
ενέργειας, αλλά και πολύ σημαντικές βιολογικές δράσεις στον οργανισμό.
Τα ζωικά λίπη, όπως το βούτυρο (εννοείται το ζωικό), το λίπος του κρέατος και το
λαρδί είναι στερεά, ενώ οι φυτικές λιπαρές ύλες, όπως το ελαιόλαδο, το
καλαμποκέλαιο, κτλ, είναι υγρά.
ΛΙΠΗ
ΖΩΙΚΑ
Είναι στερεά (πχ βούτυρο,
λαρδί, λίπος κρέατος).
ΦΥΤΙΚΑ
Είναι υγρά (πχ ελαιόλαδο,
ηλιέλαιο καλαμποκέλαιο κτλ)
Από χημική άποψη τα ζωικά και τα φυτικά λίπη είναι ΤΡΙΓΛΥΚΕΡΙΔΙΑ, από την
υδρόλυση των οποίων προέρχονται τα ΛΙΠΑΡΑ ΟΞΕΑ.
32
ΤΡΙΓΛΥΚΕΡΙΔΙΑ
ΥΔΡΟΛΥΣΗ
ΛΙΠΑΡΑ
ΑΚΟΡΕΣΤΑ
ΚΟΡΕΣΜΕΝΑ
Τα πιο κοινά: παλμιτικό &
στεατικό οξύ (ζωικά λίπη)
Ουσιαστικά, είναι τα πιο
βλαβερά από τα υπόλοιπα και
περιέχονται στα κρέατα και
στα γαλακτοκομικά προϊόντα.
Τελευταίως, συστήνεται να
μην υπερβαίνουν το 10% των
ημερήσιων αναγκών μας σε
θερμίδες. Επειδή περιέχουν
πολλή χοληστερίνη, η
κατανάλωσή τους
συνεπάγεται αύξηση της
ποσότητάς της στο αίμα, με
τις γνωστές δυσμενείς
συνέπειες στην υγεία μας.
Χωρίς διπλούς δεσμούς στην αλειφατική αλυσίδα
Πίνακας 4
ΟΞΕΑ
Είναι πολύτιμα για τον οργανισμό μας.
ΜΟΝΟΑΚΟΡΕΣΤΑ
Ελαϊκό οξύ (ω-9)
Βρίσκονται κυρίως στα
φυτικά έλαια (και
ειδικά, στο ελαιόλαδο),
αλλά και σε ιχθυέλαια.
Μειώνουν την
ενδογενούς προέλευσης
«κακή» χοληστερίνη
(LDL).
ΠΟΛΥΑΚΟΡΕΣΤΑ
Λινολεϊκό οξύ (ω-6)
α-λινολενικό (ω-3)
Βρίσκονται κυρίως σε
φυτικά έλαια & ιχθυέλαια
[Με 2 ή περισσότερους διπλούς
δεσμούς στην αλειφατική αλυσίδα]
[έχουν ένα διπλό δεσμό]
©
Χρήστος Λούλας
Κατάταξη και ανάλυση των λιπαρών οξέων 41
41
Συχνά, το Λινολεϊκό οξύ (linoleic acid, 18:2) εμφανίζεται στη βιβλιογραφία ως Λινολαϊκό ή
Λινελαϊκό οξύ. Ομοίως, το α-λινολενικό (a-linolenic acid, 18:3) ως α-λινολεϊκό οξύ.
33
34
Απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή στην κατανάλωση λιπών. Κάποτε, κυριαρχούσε η
άποψη ότι τα λίπη ήταν επικίνδυνα για την υγεία, μια και είχαν καταντήσει
συνώνυμο της παχυσαρκίας και σύμμαχος κάθε σοβαρής ασθένειας.
Είναι πράγματι τα λίπη επιζήμια για τον οργανισμό μας;
Κάποια από αυτά ναι, είναι επιζήμια για την υγεία μας (ειδικά, σε μεγάλες
ποσότητες). Αυτά είναι τα κορεσμένα λίπη, η πρόσληψη των οποίων δεν πρέπει να
υπερβαίνει το 10% (μόνο) των ημερήσιων αναγκών μας σε θερμίδες.
Όμως, εκείνα που είναι εξαιρετικά επικίνδυνα, είναι τα trans λιπαρά (βλέπε
κεφάλαιο 8.1), τα οποία πρέπει να αποφεύγονται εντελώς.
Ευτυχώς, υπάρχουν και τα υγιεινά λίπη, που είναι τα μονοακόρεστα (ελαιόλαδο) &
τα πολυακόρεστα, στα οποία ανήκουν και τα πασίγνωστα ω-3 & ω-6 λιπαρά οξέα.
Η σύγχρονη τάση είναι να μειώσουμε την πρόσληψη κορεσμένων λιπαρών και να
τα αντικαταστήσουμε με μονοακόρεστα, αλλά και πολυακόρεστα λιπαρά οξέα,
έχοντας κατά νου ότι όλα τα λίπη είναι πλούσια σε θερμίδες, καθώς παρέχουν 9
θερμίδες ανά γραμμάριο. Προσοχή λοιπόν στην πρόσληψη λιπών
42
για να
αποφύγουμε την αύξηση του σωματικού μας βάρους.
Τα ω-3 και ω-6 λιπαρά οξέα, που βρίσκονται σε ιδιαίτερα μεγάλες αναλογίες στα
ιχθυέλαια, στα λίπη των ψαριών, αλλά και σε κάποια φυτικά έλαια – όχι όμως στο
ελαιόλαδο – είναι απαραίτητα συστατικά της διατροφής του ανθρώπου. Κάποια από
αυτά μπορεί να τα βιοσυνθέσει, όμως δύο από αυτά δεν μπορεί να τα συνθέσει.
Πράγματι, ο οργανισμός μας δεν είναι σε θέση να συνθέσει το α-λινολενικό οξύ
(ALA), που ανήκει στα ω-3 λιπαρά οξέα, καθώς και το λινολεϊκό οξύ (LA), που
ανήκει στα ω-6 λιπαρά οξέα. Για το λόγο αυτό αυτά τα δύο λιπαρά οξέα
ονομάζονται «απαραίτητα λιπαρά οξέα» (EFA’s, Essential Fatty Acids) και πρέπει
απαραιτήτως να λαμβάνονται από τις τροφές. Είναι συστατικά με τα οποία
δημιουργούνται όλα τα ανθρώπινα κύτταρα.
42
Τα Λίπη να αποτελούν περίπου το 30% των συνολικών θερμίδων της διατροφής μας (σε
ημερήσια βάση), το 10% των οποίων να προέρχονται από τα κορεσμένα λιπαρά.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΓΙΑ ΗΜΕΡΗΣΙΑ ΛΗΨΗ 2100 ΘΕΡΜΙΔΩΝ
ΤΑΣΕΙΣ
ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ 2100
ΣΥΝΟΛΙΚΑ ΛΙΠΗ
ΑΚΟΡΕΣΤΑ
ΚΟΡΕΣΜΕΝΑ
ΘΕΡΜΙΔΩΝ ΣΕ gr
(σε gr)
(σε gr)
(σε gr)
ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΤΑΣΗ
2100 Χ 30%=630:9=70 gr
70
63
7 (70Χ10%)
ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΗ ΤΑΣΗ
2100 Χ 30%=630:9=70 gr
70
47
23
35
ΤΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΑ Ω-3 ΛΙΠΑΡΑ ΟΞΕΑ
Κύριο συστατικό του
Είναι ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟ ΛΙΠΑΡΟ
λινέλαιου (55%) αλλά
α-Λινολενικό οξύ
ΟΞΥ (EFA). Ο οργανισμός
και των ξηρών καρπών,
(ΑLA)
μας δεν μπορεί να το
των πράσινων
συνθέσει.
λαχανικών (φυλλώδη),
σπόρων, κτλ.
Βρίσκεται σχεδόν απο-
Εικοσι-πεντα-εν-οικο
οξύ
(EPA)
Ο οργανισμός μπορεί να το
κλειστικά στα ιχθυέλαια
βιοσυνθέσει.
(πχ μουρουνέλαιο) και
στα λιπαρά ψάρια.
Εικοσιδυ-εξα-εν-οικο
Οξύ
(DHA)
Ο οργανισμός μπορεί να το
Βρίσκεται στα ιχθυέλαια
βιοσυνθέσει.
(πχ μουρουνέλαιο).
Πίνακας 5: Τα σημαντικότερα ω-3 λιπαρά οξέα
ΤΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΑ Ω-6 ΛΙΠΑΡΑ ΟΞΕΑ
Λινολεϊκό οξύ
(LA)
Είναι ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟ ΛΙΠΑΡΟ ΟΞΥ
(EFA). Ο οργανισμός μας δεν
μπορεί να το συνθέσει.
Κύριο συστατικό του
λινέλαιου (16%).
Υπάρχει και στο
ηλιέλαιο.
γ-Λινολενικό
οξύ
(GLA)
Ο οργανισμός μπορεί να το
Κύριο συστατικό των
βιοσυνθέσει.
μαγειρικών ελαίων.
Αραχιδονικό
οξύ
(ΑA)
Ο οργανισμός μπορεί να το
βιοσυνθέσει.
Βρίσκεται στις ζωικές
τροφές (κρέας, αυγά,
γαλακτοκομικά)
Πίνακας 6: Τα σημαντικότερα ω-6 πολυακόρεστα λιπαρά οξέα
36
ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΑ
ΠΟΛΥΑΚΟΡΕΣΤΑ ΛΙΠΑΡΑ
ΟΞΕΑ.
ΕΠΕΙΔΗ ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΤΑ
ΣΥΝΘΕΣΕΙ Ο ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΜΑΣ,
ΤΑ ΠΡΟΣΛΑΜΒΑΝΟΥΜΕ
ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΩΣ, ΜΕΣΩ ΤΗΣ
ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ.
ΠΟΛΥΑΚΟΡΕΣΤΑ ΠΟΥ ΤΑ
ΒΙΟΣΥΝΘΕΤΕΙ Ο
ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΑΠΟ ΤΑ
ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΑ
ΠΟΛΥΑΚΟΡΕΣΤΑ ΛΙΠΑΡΑ
ΟΞΕΑ (ALA & LA).
ω-3
ω-6
ALA
LA
EPA
GLA
DHA
AA
©
Χρήστος Λούλας
Πίνακας 7: Από το ALA ο οργανισμός παράγει το EPA και από αυτό, το DHA, ενώ από το
LA, παράγει το GLA και από αυτό, το AA.
Τα απαραίτητα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα ω-3 και ω-6, ALA & LA, μετατρέπονται
στον οργανισμό μας στα υπόλοιπα πολυακόρεστα, όπως φαίνεται στο παραπάνω
σχεδιάγραμμα.
Όταν
λοιπόν
κάποιος
καταναλώνει
για
παράδειγμα
μουρουνέλαιο,
δεν
προσλαμβάνει το ALA αλλά τα έτοιμα παράγωγά 43 του, δηλαδή τα EPA & DHA. Το
ALA υπάρχει σε μεγάλες ποσότητες στο λινέλαιο και στο λιναρόσπορο. Δεν υπάρχει
στα ιχθυέλαια.
43
Στην τεκμηρίωση ενός προϊόντος με ω-3 λιπαρά οξέα, φυτικής αποκλειστικά προέλευσης,
διατυπώνεται η άποψη (την οποία μέχρι σήμερα δεν καταφέραμε να διασταυρώσουμε και από άλλες
πηγές) ότι ο οργανισμός έχει καλύτερο μεταβολικό έλεγχο των φυτικών ω-3 λιπαρών οξέων έναντι
των έτοιμων παραγώγων τους EPA & DHA των ιχθυελαίων.
37
Επισήμανση: Στην περίπτωση που καταναλώνουμε κάψουλες με ιχθυέλαια (λάδι
μουρούνας, λάδι σολομού), σιγουρευόμαστε ότι τα συγκεκριμένα ιχθυέλαια είναι
απαλλαγμένα από πιθανά βαρέα μέταλλα.
Τα ω-λιπαρά οξέα είναι το βασικό δομικό υλικό κάθε κυττάρου,
ιστού, αδένα, οργάνου.
Πολυάριθμες
επιδημιολογικές
έρευνες
και
επιστημονικές
δημοσιεύσεις
καταδεικνύουν ότι η κατανάλωση ω-3 και ω-6 λιπαρών οξέων έχει ευεργετικές
συνέπειες, όχι μόνο στις καρδιαγγειακές παθήσεις, αλλά και στις χρόνιες ασθένειες,
όπως τα κακοήθη νοσήματα, το διαβήτη, τις νευροεκφυλιστικές ασθένειες, την
αρθρίτιδα και τη νόσο Alzheimer. Ειδικά τα ω-3, που είναι κύρια συστατικά του
μουρουνέλαιου, αλλά και του λινέλαιου, είναι δραστικές ουσίες που καταστέλλουν
τη φλεγμονή στις αρθρώσεις που πάσχουν. Σταματούν τη σταδιακή καταστροφή
του χόνδρου των αρθρώσεων και αποτρέπουν την περαιτέρω εκφυλιστική εξέλιξή
της.
Στη συνέχεια παρατίθενται πιο αναλυτικές πληροφορίες για τα ω-3, που συλλέξαμε
από τη διεθνή βιβλιογραφία και επιστημονικές δημοσιεύσεις.
•
Τα ω-3 μειώνουν τον κίνδυνο μετάλλαξης του πολύποδα στο παχύ έντερο.
•
Όσοι έχουν καρκίνο του προστάτη 44, έχουν χαμηλά επίπεδα ω-3.
•
Επειδή τα ω-3 έχουν αντιφλεγμονώδη δράση και επειδή οι φλεγμονές (όπως
έχει προαναφερθεί) είναι η βάση για αρκετές χρόνιες παθήσεις, τα ω-3
παίζουν σημαντικό ρόλο στην αποτροπή εκδήλωσης μιας ασθένειας, ειδικά
44
ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΣΤΑΤΗ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗ
1. Οι παράγοντες που συσχετίζονται με αύξηση του κινδύνου προσβολής από καρκίνο του
προστάτη είναι η διατροφή πλούσια σε λίπη, πλούσια σε κρέατα επεξεργασμένα (αλλαντικά)
ή καβουρδισμένα (ψημένα σε κάρβουνα, σχάρα, σούβλα ή ψησταριά) όπως επίσης η
διατροφή υπερβολικά πλούσια σε ενέργεια, γαλακτοκομικά προϊόντα και ασβέστιο.
2. Αντίθετα, οι άντρες που τρώνε άφθονα φρούτα και λαχανικά, ιδιαίτερα ντομάτες, λαχανικά
του είδους των σταυρανθών όπως το μπρόκολο, το κουνουπίδι, τα λαχανάκια Βρυξελλών,
το λάχανο, φαίνεται ότι διατρέχουν χαμηλότερο κίνδυνο προσβολής από καρκίνο του
προστάτη.
3. Το ίδιο ισχύει για τους άνδρες που καταναλώνουν περισσότερες ποσότητες ψαριών, σόγιας,
πράσινου τσαγιού, βιταμίνης Ε, σελήνιου και ωμέγα 3 λιπαρών οξέων που περιέχονται σε
λιπαρά ψάρια όπως ο σολομός, η σαρδέλα, ο κολιός και στο λιναρόσπορο.
4. Επιπρόσθετα, βρέθηκε ότι δίαιτα πλούσια με τα πιο πάνω θρεπτικά στοιχεία, βοηθά στην
επιβράδυνση της περαιτέρω ανάπτυξης του όγκου, σε άνδρες που ήδη έχουν προσβληθεί
από καρκίνο του προστάτη.
38
σε άτομα με γενετικές αποκλίσεις, ενώ τα ω-6 τον αυξάνουν [όπως πχ σε
περιπτώσεις του 5-LO (σχετικού με καρωτίδες)].
•
Η χορήγηση δίαιτας πλούσιας σε ω-3 ΠΛΟ σε πάσχοντες από στεφανιαία
νόσο, ελαττώνει τον κίνδυνο των θανατηφόρων αρρυθμιών και ιδιαίτερα της
κοιλιακής μαρμαρυγής. Παράλληλα, παρατηρείται μειωμένη θρόμβωση 45 των
στεφανιαίων
αρτηριών,
καθώς
και
μείωση
της
μεταγευματικής
υπερτριγλυκεριδαιμίας και της αρτηριακής υπέρτασης. Αντίθετη επίδραση
ασκούν τα trans παράγωγά τους.
•
Φαίνεται πως τα ω-3 είναι πιο αποτελεσματικά, ακόμα και από τη δράση της
ασπιρίνης.
•
Είναι τεκμηριωμένο ότι ο εμπλουτισμός της διατροφής με υψηλά επίπεδα ω3
ΠΛΟ,
συνοδεύεται
από
ελαττωμένο
κίνδυνο
εμφάνισης
πρώιμης
καρδιαγγειακής νόσου. Επίδραση, η οποία εκτός των άλλων, σχετίζεται και
με την υπολιπιδαιμική τους δράση.
•
Νορβηγοί επιστήμονες διαπίστωσαν ότι τα ω-3 και ειδικά το μουρουνέλαιο,
μειώνουν τόσο τη συστολική, όσο και τη διαστολική πίεση σε υπέρταση, ενώ
περιορίζουν κατά 50% τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου των πνευμόνων.
•
Άλλη έρευνα υποστηρίζει ότι εμποδίζουν το σχηματισμό πέτρας στη χολή.
•
Φαίνεται να μειώνουν τον κίνδυνο θρομβωτικού επεισοδίου.
•
Σε ό,τι αφορά τον καρκίνο, μελέτες δείχνουν ότι τα ω-3 ελαττώνουν τον
κίνδυνο εμφάνισής του, ενώ η μεγάλη κατανάλωση ω-6, τον αυξάνει. Αυτό
διαπιστώθηκε στις περιπτώσεις καρκίνου του προστάτη, του μαστού και του
εντέρου.
Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται στην αναλογία ω-3/ω-6 λιπαρών οξέων που
προσλαμβάνουμε. Σύμφωνα πάντα με μελέτες, η ιδανική αναλογία κυμαίνεται από
1/1 μέχρι και 4/1. Δηλαδή, στην περίπτωση της αναλογίας 4/1, για κάθε 1 μέρος
ω-6 που λαμβάνουμε (προσοχή: μη οξειδωμένα), θα πρέπει να λαμβάνουμε 4 μέρη
ω-3. Συνήθως όμως, συμβαίνει το εντελώς αντίθετο. Για παράδειγμα, έχει
45
Το έμφραγμα του μυοκαρδίου είναι συνήθως απότοκο απόφραξης μιας στεφανιαίας αρτηρίας από
θρόμβο, που δημιουργείται σε περιβάλλον προϋπάρχουσας αθηρωματικής πλάκας. Η πρόληψη της
θρόμβωσης μέσω της διατροφής, εντάσσεται στο πλαίσιο της πρόληψης του εμφράγματος του
μυοκαρδίου. Οι διάφορες μελέτες καταδεικνύουν ότι η δράση των ω-3 ΠΛΟ αφορούν και τη δράση
τους στη συσσώρευση αιμοπεταλίων.
39
εκτιμηθεί ότι η μέση αναλογία
την οποία προσλαμβάνουν οι κάτοικοι των ΗΠΑ
κυμαίνεται από 1/10 μέχρι 1/30, αντί του 4/1 ή έστω 1/1 !
Ίσως να αναρωτηθεί κάποιος, γιατί να επιμένουμε τόσο πολύ σε αυτή την
αναλογία.
Μήπως το παρακάνουμε, αναλύοντας σε τέτοιο βάθος τα πράγματα;
Δυστυχώς, αυτή η «λεπτομέρεια» είναι εξαιρετικά σημαντική για την υγεία μας!
Τα ω-6 λιπαρά οξέα είναι μεν απαραίτητα, αλλά πάνω από ένα όριο γίνονται
επικίνδυνα για την υγεία μας και ειδικά στο καρδιαγγειακό σύστημα. Έχει
αποδειχθεί
ότι μια δυσμενής αναλογία στην πρόσληψη ω-3/ω-6, μπορεί να
προκαλέσει οξειδωτικές και φλεγμονώδεις αντιδράσεις σε όλο σχεδόν τον
οργανισμό. Όλες οι σοβαρές
χρόνιες
46
αρρώστιες επιδεινώνονται από τέτοιες
φλεγμονώδεις αντιδράσεις.
Θα πρέπει λοιπόν καθημερινά να προσλαμβάνουμε τα απαραίτητα ω-3 και ω-6
λιπαρά οξέα, ήτοι τα ALA και LA στη σωστή αναλογία μέσω της διατροφής μας,
που βέβαια δεν είναι και τόσο εύκολη υπόθεση.
Τα ω-3 λιπαρά οξέα είναι δυσεύρετα στη φύση, ενώ η πρόσληψή τους από τα
φυτικά (και μαγειρικά) έλαια είναι περιορισμένη, λόγω της ευαισθησίας τους στη
θέρμανση.
Άριστη πηγή ω-3 λιπαρών οξέων είναι τα λιπαρά ψάρια (σαρδέλα, σολομός,
σκουμπρί, ρέγκα, ξιφίας), τα καρύδια και φυσικά, το λινέλαιο (και ο λιναρόσπορος).
Η προτεινόμενη ημερήσια πρόσληψη σε ω-3 είναι 1-2 gr (γραμμάρια). Κάποιοι
προτείνουν μέχρι και 4-5 gr τη μέρα.
Για παράδειγμα, μια χούφτα καρύδια (30 gr) μας προσφέρουν 2,7 gr ω-3 (και 185
θερμίδες).
Η συνήθης διατροφή, κατά κανόνα, παρουσιάζει έλλειμμα σε ω-3 και πλεόνασμα
σε ω-6. Γι’ αυτό έχει εκτιμηθεί ότι μια κουταλιά λινέλαιου τη μέρα (ή
λιναρόσπορου), μετατοπίζει την αναλογία ω-3 / ω-6 στην επιθυμητή περιοχή.
Στο κοτόπουλο, για παράδειγμα, η αναλογία ω-3/ω-6 είναι 1/12, αντί του ιδανικού
1/1 μέχρι και 4/1 !
46
40
Καρκίνος, καρδιαγγειακά, αρθρίτιδα, νόσος Alzheimer και ενδεχομένως και ο διαβήτης.
ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΣΕ Ω-3
ΤΡΟΦΙΜΟ
g/15ml 47
ΤΡΟΦΙΜΟ
g/100g
Λινέλαιο
6,9
Καρύδια
9,1
Μουρουνέλαιο
2,8
Σολομός
1,9
Καρυδέλαιο
1,4
Σαρδέλες
1,6
Σογιέλαιο
0,9
Ξιφίας
1,5
Ελαιόλαδο
0,1
Τόνος
0,3
θα θέλαμε να επισημάνουμε ότι τα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα (ΠΛΟ), έχουν ένα
σοβαρότατο μειονέκτημα. Είναι πολύ ευαίσθητα στο φως, τη θερμότητα, τον αέρα
και τα μέταλλα, με αποτέλεσμα να οξειδώνονται (να «χαλάνε», να ταγγίζουν) πολύ
ευκολότερα από τα μονοακόρεστα λιπαρά οξέα (ελαιόλαδο).
Επειδή λοιπόν και τα ΠΛΟ είναι χρήσιμα, όπως φυσικά και το ελαιόλαδο, πρέπει να
τα χειριζόμαστε με ιδιαίτερη προσοχή, ώστε να τα προστατεύουμε από τις
οξειδώσεις.
•
Δεν τα εκθέτουμε στο φως. Επομένως, δεν αγοράζουμε πχ λινέλαιο, το οποίο
είναι σε εντελώς διαφανές μπουκάλι και είναι τοποθετημένο σε ράφι, που
λούζεται στο φως. Προτιμούμε τα σκουρόχρωμα μπουκάλια.
•
Τα προστατεύουμε από υψηλές θερμοκρασίες. Τα διατηρούμε στο ψυγείο.
•
Δεν τα αποθηκεύουμε σε μεταλλικά δοχεία.
Προσοχή: Δεν πρέπει να καταναλώνουμε οξειδωμένα ΠΛΟ.
Κλείνοντας την κάπως εκτενή αναφορά μας στα ω-3 ΠΛΟ, επισημαίνουμε
(επαναλαμβάνοντας) ότι φαίνεται πως τα ω-3 48 συντελούν στην επαρκή πρόληψη
47
15ml = 1 κουταλιά της σούπας
Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον το γεγονός ότι η συγχορήγηση χοληστερόλης και ω-3 στη δίαιτα, ασκεί
έντονη υπερχοληστερολαιμική δράση, που συνίσταται σε αύξηση της LDL και της HDL. Σε κάποιες
μελέτες μάλιστα, παρατηρείται αύξηση της LDL και μείωση της HDL (!) Εντούτοις, νεότερα
δεδομένα αναφέρουν ότι αυτή η αύξηση της LDL, δεν έχει αθηρωγόνο δράση. Η ίδια αύξηση
παρατηρείται μετά από θεραπεία με το γνωστό υπολιπιδαιμικό παράγοντα «γεμφιμπροζίλη», δεν
είναι δηλαδή, ουσιαστικά αθηρωγόνος.
48
41
τόσο των θανατηφόρων αρρυθμιών, όσο και του εμφράγματος του μυοκαρδίου,
ελαττώνοντας την τάση συγκόλλησης των αιμοπεταλίων, ενώ ασκούν ευεργετική
επίδραση στους παράγοντες κινδύνου της στεφανιαίας νόσου και ιδιαίτερα στη
μεταγευματική υπερτριγλυκεριδαιμία και στην υπέρταση.
Τα ω λιπαρά οξέα είναι πολύ χρήσιμα σε καρκινοπαθείς, που βρίσκονται σε
μετεγχειρητικό στάδιο, αλλά και σε ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα.
ΠΡΟΣΟΧΗ: Επειδή τα ω λιπαρά οξέα κάνουν το αίμα πιο λεπτόρρευστο, οι
ΥΠΕΡΒΟΛΙΚΕΣ ΔΟΣΕΙΣ μπορεί να προκαλέσουν αιμορραγία κατά την εμμηνόρροια
ή σε τραυματισμούς.
ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΕ ΙΧΘΥΕΛΑΙΟ, Ω-3 & ΧΟΛΗΣΤΕΡΟΛΗ, ΔΗΜΟΦΙΛΩΝ ΨΑΡΙΩΝ
%
% Ω-3 ΠΛΟ
ΙΧΘΥΕΛΑΙΟ
ΣΤΟ
ΣΤΗ ΣΑΡΚΑ
ΙΧΘΥΕΛΑΙΟ
Μπακαλιάρος
0,5
39,6
0,2
0,06
Μουρούνα
0,7
45,9
0,3
0,05
Καλαμάρι
1,0
53,3
0,53
0,24
Τόνος κονσέρβα
1,0
30,0
0,3
0,06
Γαρίδα
1,1
28,5
0,3
0,18
Γλώσσα
1,3
35,0
0,45
0,05
Πέρκα ωκεανού
2,0
22,0
0,44
0,05
Κέφαλος
3,0
19,1
0,57
0,02
Ξιφίας
4,4
25,7
1,1
0,06
Σαρδέλα κονσέρβα
6,3
26,8
1,7
0,14
Πέστροφα
7,0
17,6
1,2
0,05
ΕΙΔΟΣ
ΨΑΡΙΟΥ
42
% Ω-3 ΠΛΟ
ΣΤΗ ΣΑΡΚΑ
%
ΧΟΛΗΣΤΕΡΟΛΗ
ΣΤΗ ΣΑΡΚΑ
Σολομός
9,3
23,0
2,14
0,05
Κολιός
13,0
19,0
2,47
0,06
Ρέγκα
15,0
18,4
2,76
0,08
Για το σχηματισμό των ω λιπαρών οξέων στον οργανισμό μας (όχι βέβαια των
«απαραίτητων», μια και αυτά δεν μπορούμε να τα συνθέσουμε), είναι απαραίτητα
τα στοιχεία: μαγνήσιο, σελήνιο, ψευδάργυρος και οι βιταμίνες A, B6, C και E.
4.2 ΑΝΤΙΟΞΕΙΔΩΤΙΚΑ
Για το πόσο σπουδαίο έργο επιτελούν τα αντιοξειδωτικά, μιλήσαμε στο κεφάλαιο
3.4 ΟΞΕΙΔΩΤΙΚΟ ΣΤΡΕΣ. Πράγματι, είναι το σημαντικότερο όπλο ενάντια στις πολύ
δραστικές ελεύθερες ρίζες, οι οποίες αν δεν καταπολεμηθούν, προκαλούν
μακροπρόθεσμα ανεπανόρθωτες βλάβες στον οργανισμό.
Μπορούμε εύκολα να εμπλουτίσουμε την καθημερινή διατροφή μας με αυτά τα
πολύτιμα συστατικά, προσθέτοντας κάποια από τα παρακάτω σε καθημερινή –κατά
το δυνατόν- βάση, επειδή είναι εξαιρετικά πλούσια σε αντιοξειδωτικά:
43
•
Πορτοκάλια
•
Μήλα, Φράουλες, κ.ά.
•
Ρόδια
•
Ιονισμένο νερό (βλ.4.4.3.13 & 8.11)
•
Δαμάσκηνα (και ξερά)
•
Goji berries
•
blueberries 49
•
Cranberries
•
Μύρτιλλα
•
Ιπποφαές 50
Εικόνα 4:1
Αποξηραμένα μύρτιλλα (blueberries) [δίπλα σε
ηλιόσπορους, για σύγκριση].
Εικόνα 4:2
Αποξηραμένα Cranberries (δίπλα σε
ηλιόσπορους, για σύγκριση).
49
Υπάρχουν πλέον και ελληνικά (βιολογικά) μύρτιλλα από τη Δράμα. Πωλούνται στα καταστήματα
βιολογικών προϊόντων σε διάφορες μορφές: φρέσκα, μαρμελάδα, χυμός, αποξηραμένα και
«πάστα». Ειδικά, η πάστα φαίνεται πως ωφελεί τους διαβητικούς. Υπάρχει σχετική μελέτη για τα
ελληνικά μύρτιλλα του Πανεπιστημίου Αθηνών, που καταδεικνύει τη χρησιμότητά τους στον
καλύτερο έλεγχο του σακχάρου του αίματος.
50
Το ιπποφαές είναι ένα φυτό - θάμνος με εξαιρετικές ιδιότητες και ισχυρότατη αντιφλεγμονώδη,
αντιμικροβιακή, αντιοξειδωτική και επουλωτική δράση. Διατίθεται στα φαρμακεία σε μορφή
κάψουλας. Περιέχει περισσότερη βιταμίνη C από τη φράουλα, το ακτινίδιο και το πορτοκάλι και
περισσότερη βιταμίνη E από εκείνη του σιταριού, του καλαμποκιού και της σόγιας. Έχει επιπλέον
όλες τις βιταμίνες που απαρτίζουν το σύμπλεγμα B, μέταλλα, ιχνοστοιχεία, B-σιτοστερόλη -η οποία
ελαττώνει την απορρόφηση της χοληστερόλης-, λουτεΐνη (ένα αντιοξειδωτικό που ενισχύει την
όραση, προστατεύοντας από καταρράκτη και από εκφύλιση της ωχράς κηλίδας). Ακόμα, το
ιπποφαές εφοδιάζει τον οργανισμό με β-καροτένιο, σελήνιο και κάλιο που είναι απαραίτητα για την
ομαλή καρδιακή λειτουργία και για την καλή μεταβολική κατάσταση, βοηθώντας στην ελεγχόμενη
απώλεια βάρους. Όμως, ο κατάλογος των «θαυματουργών» ιδιοτήτων δεν τελειώνει εδώ. Στα
περισσότερα από 190 θρεπτικά συστατικά και στις περισσότερες από 15 αντιοξειδωτικές ουσίες που
περιέχει, σε σημαντικές μάλιστα ποσότητες, συγκαταλέγονται και τα πολύτιμα ακόρεστα λιπαρά
οξέα ω-3, ω-6 και ω-7, που είναι γνωστά για τις αντιφλεγμονώδεις και αντιθρομβωτικές τους
ιδιότητες. Ειδικοί επιστήμονες θεωρούν ότι ανήκει στην ομάδα των πιο ισχυρών θεραπευτικών
φυτών του πλανήτη, ότι εξασφαλίζει ζωτικότητα, ενέργεια και ισχυρή προστατευτική και
αντιοξειδωτική δράση.
44
Εικόνα 4:3
Αποξηραμένα Goji (από το Θιβέτ) [δίπλα σε
ηλιόσπορους, για σύγκριση].
Εικόνα 4:4
Το φυτό Ιπποφαές, με τους καρπούς του.
Επίσης, ισχυρά αντιοξειδωτικά είναι:
•
Η
βιταμίνη C 51
•
Η
βιταμίνη Ε 52
•
Η
βιταμίνη Α 53
•
Το β-καροτένιο (φρούτα, κυρίως εσπεριδοειδή, όπως πορτοκάλια, μανταρίνια,
λαχανικά πράσινου, κίτρινου και πορτοκαλί χρώματος, ντομάτες, κ.ά.)
•
Το σελήνιο (κρέας, συκώτι, θαλασσινά, αβοκάντο, ελιές, ξηροί καρποί,
δημητριακά, σπόροι, φρούτα. Κυρίως όμως στα φιστίκια Βραζιλίας 54 ). Η
περιεκτικότητα ενός τροφίμου σε Σελήνιο, εξαρτάται άμεσα από την
περιεκτικότητα του εδάφους σε Σελήνιο. Γενικώς, τα εδάφη της Ευρώπης
στερούνται Σεληνίου.
•
Τα
φλαβονοειδή
(αρακάς,
βατόμουρα,
εσπεριδοειδή,
κόκκινο
κρασί,
κρεμμύδια, μέλι, μήλα, μπρόκολο, σόγια, σταφύλια, …)
•
Ο ψευδάργυρος (δημητριακά, συκώτι, όσπρια, θαλασσινά, σπόροι σταριού,
μαγιά μπύρας, αυγά)
51
Περιεκτικότητα σε βιταμίνη C ανά 100 gr τροφίμου.
ΑΚΤΙΝΙΔΙΑ
98 mg
ΠΟΡΤΟΚΑΛΙ
45 mg
ΜΠΡΟΚΟΛΟ
65 mg
ΚΟΚΚΙΝΗ ΠΙΠΕΡΙΑ 45 mg
ΦΡΑΟΥΛΕΣ
57 mg
ΓΚΡΕΪΠ ΦΡΟΥΤ
34 mg
ΓΛΥΚΟΠΑΤΑΤΕΣ
56 mg
ΝΤΟΜΑΤΕΣ
19 mg
52
53
54
ελαιόλαδο, αμύγδαλα, φουντούκια, καρύδια, σπανάκι, κ.ά.
αβγό, βούτυρο, γαλακτοκομικά, συκώτι, κ.ά.
Ένα φιστίκι Βραζιλίας καλύπτει κατά πολύ τις ημερήσιες ανάγκες μας σε Σελήνιο!
45
•
Οι ανθοκυανίνες (γογγύλια, κάρδαμο, κεράσια, κουνουπίδι, λάχανο κατσαρό,
μούρα, μπρόκολο, μύρτιλλα, σπαράγγια, σταφύλια, φράουλες)
•
Το ελλαγικό οξύ (βατόμουρα, κεράσια, σταφύλια, φράουλες)
•
Το λυκοπένιο (ντομάτες φρέσκιες, λιαστές και επεξεργασμένα προϊόντα
ντομάτας)
•
Οι φαινόλες (ελαιόλαδο, ελιές, εσπεριδοειδή, κακάο, κρασί, λιναρόσπορος,
μπρόκολο, σκόρδο, σοκολάτα πικρή, πράσινο τσάι)
•
Το συνένζυμο Q10 (σαρδέλα, σκουμπρί, σόγια)
•
Η πυκνογενόλη (φρούτα, λαχανικά, ξηροί καρποί, κακάο, τσάι & κρασί)
ΣΥΜΒΟΥΛΗ: Είναι προτιμότερο να λαμβάνουμε τα αντιοξειδωτικά μέσα από τη
διατροφή μας κι όχι μέσα από συμπληρώματα (χάπια). Μελέτη της Αμερικανικής
Ιατρικής Εταιρείας τα συσχέτισε με αυξημένη θνητότητα.
Οι επιστήμονες έχουν κατατάξει τα τρόφιμα σε μία κλίμακα ανάλογα με την
αντιοξειδωτική τους ικανότητα. Πρόκειται για την κλίμακα ORAC (Oxygen Reagent
Absorbance Capacity), δηλαδή την ικανότητα των τροφίμων να δεσμεύουν τις
ελεύθερες ρίζες οξυγόνου. Οι ειδικοί προτείνουν αντιοξειδωτική δίαιτα σε
περίπτωση υψηλού οξειδωτικού στρες. Η δίαιτα αυτή πρέπει να περιέχει 3.000
μέχρι 5.000 μονάδες ORAC. Η αντιμετώπιση του οξειδωτικού στρες με μία
αντιοξειδωτική δίαιτα θεωρείται απαραίτητη και πρέπει να γίνεται παράλληλα με τη
θεραπεία
νοσημάτων
καρδιαγγειακά, κτλ).
46
που
συνυπάρχουν
(παχυσαρκία,
διαβήτης,
υπέρταση,
ΜΟΝΑΔΕΣ ORAC ΑΝΑ 100 gr τροφής
(σύμφωνα με μέτρηση του USDA)
Ξερά δαμάσκηνα
5770
Σταφίδες
2830
Μύρτιλλα
2400
Βατόμουρα
2036
Λαχανίδες
1770
Φράουλες
1540
Σπανάκι
1260
Λαχανάκια Βρυξελλών
980
Φρέσκα δαμάσκηνα
949
Φύτρα τριφυλλιού
930
Μπρόκολο
890
Παντζάρια
840
Πορτοκάλια
750
Κόκκινες γλυκές πιπεριές
710
Κόκκινα σταφύλια
739
Κεράσια
670
Κρεμμύδια
450
Καλαμπόκι
400
Ακτινίδια
602
Γκρέιπ φρουτ
483
Μελιτζάνες
390
Σύμφωνα με την παραπάνω κατάταξη για να προσλάβουμε για παράδειγμα 3000
μονάδες ORAC, πρέπει να φάμε 400gr πορτοκάλια ή 106gr σταφίδες ή 54 gr ξερά
δαμάσκηνα!
Όχι, στην υπερβολική λήψη αντιοξειδωτικών. Υπάρχει το ενδεχόμενο κάποια από
αυτά (για παράδειγμα η βιταμίνη C) να λειτουργήσουν ως προ-οξειδωτικοί
παράγοντες, παρουσία συγκεκριμένων μετάλλων (χαλκός, σίδηρος) οδηγώντας σε
παραγωγή ελεύθερων ριζών.
47
4.3 ΤΡΟΦΙΜΑ ΜΕ ΑΝΑΣΤΟΛΕΙΣ ΤΟΥ PAF 55 (ΠΑΡΑΓΩΝ
ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗΣ ΑΙΜΟΠΕΤΑΛΙΩΝ)
H οξείδωση της LDL 56, της λιποπρωτεΐνης που είναι πλούσια σε χοληστερόλη, είναι
μια διεργασία που λαμβάνει χώρα στο αίμα και εξαρτάται από διάφορους
παράγοντες, όπως τη διατροφή (αντιοξειδωτικά), τον τρόπο ζωής (άσκηση,
κάπνισμα), κτλ. Κατά τη διαδικασία αυτή παράγεται ανεξέλεγκτα PAF 57. Τα επίπεδα
του PAF στον οργανισμό βρίσκονται πάντα κάτω από αυστηρό έλεγχο με τη
βοήθεια ρυθμιστικών μηχανισμών.
Όταν όμως τα επίπεδα του PAF αυξάνονται ανεξέλεγκτα, από την οξείδωση της
LDL ή για παθολογικούς λόγους (πχ διάφορες ασθένειες), τότε ο PAF – πλην των
άλλων – προκαλεί τοπική φλεγμονώδη αντίδραση στο αγγείο, με αποτέλεσμα την
καταστροφή του ενδοθηλίου (το οποίο καλύπτει το εσωτερικό του αγγείου) και
αύξηση της διαπερατότητας αυτού. Έτσι, εισέρχονται στον υπενδοθηλιακό χώρο
κύτταρα και οξειδωμένη LDL, σχηματίζονται τα «αφρώδη κύτταρα» (τα οποία είναι
χαρακτηριστικό εύρημα του πρώτου σταδίου της ανάπτυξης της αθηρωματικής
πλάκας) και προκαλείται υπερπλασία των λείων μυϊκών κυττάρων. Τα αφρώδη
κύτταρα, μαζί με τα αιμοπετάλια, τα λεία μυϊκά κύτταρα, καθώς επίσης λιποειδή
(χοληστερόλη) και άλλα συστατικά του αίματος, σχηματίζουν ένα σύμπλεγμα, το
οποίο αποτελεί την αθηρωματική πλάκα. Δεχόμενοι λοιπόν ότι ο PAF αποτελεί τη
γενεσιουργό αιτία της αθηρωμάτωσης, ψάχνουμε να ανακαλύψουμε τροφές που
να περιέχουν αναστολείς του PAF.
ΤΡΟΦΙΜΑ ΜΕ ΑΝΑΣΤΟΛΕΙΣ PΑF 58
55
PAF = Platelet Activating Factor
LDL = Low Density Lipoprotein, η «κακή» χοληστερίνη
57
Το μόριο του PAF ανακαλύφθηκε και διαλευκάνθηκε η δομή του το 1979, από τον κ. Κ.
Δημόπουλο, καθηγητή
Βιοχημείας και Χημείας Τροφίμων και Διευθυντή του Εργαστηρίου
Βιοχημείας του Τμήματος Χημείας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
58
Δυστυχώς, μέχρι σήμερα, δεν έχουν ελεγχθεί όλα τα τρόφιμα, όσον αφορά την περιεκτικότητά
τους σε αναστολείς του PAF.
56
48
 Κόκκινο κρασί (πχ Cabernet Sauvignon, Κτήμα Χατζημιχάλη)
 Λευκό κρασί (πχ Ambelon – Ρομπόλα, Κτήμα Χατζημιχάλη)
 Σκουμπρί, γαύρος, τσιπούρα, χταπόδι, καλαμάρι
 Ελαιόλαδο (και οι ελαιοπυρήνες διαθέτουν αναστολείς)
 Μέλι
 Γιαούρτι αγελαδινό
 Γάλα αγελαδινό
 Σκόρδο
 Κρεμμύδι
 Ginkgo biloba (κινέζικο φυτό, πωλείται στα καταστήματα βιολογικών)
 Επίσης, η βιταμίνη Ε εμφανίζει ανασταλτική δράση έναντι του PΑF.
Εικόνα 4:5
Πρόταση για πρόχειρο γεύμα
49
(Ντομάτα, μπρόκολο, αγγούρι, ελιές, γίγαντες, φέτα, λίγο ψωμί ολικής άλεσης, ρίγανη,
λιναρόσπορος, φύτρα άλφα-άλφα, έξτρα παρθένο ελαιόλαδο)
50
4.4
ΝΕΡΟ
4.4.1 ΓΕΝΙΚΑ
Τι είναι το νερό;
Μια πάρα πολύ απλή ουσία. Είναι το υλικό που παράγεται από την “καύση” του
απλούστερου στοιχείου στη Φύση, του υδρογόνου. Δηλαδή, την ένωση του
υδρογόνου με οξυγόνο. Αφθονότατο στη Γη μας, αποτελεί τους ωκεανούς, τις
θάλασσες, τις λίμνες, τα ποτάμια, αναβλύζει από τις πηγές ή αποτελεί τους
γιγαντιαίους όγκους των παγετώνων. Ακόμα, αποτελεί και σημαντικό μέρος της
ατμόσφαιρας, με την αέρια μορφή του. Όμως, η προέλευσή του πάνω στη Γη, σε
μια τόσο μεγάλη ποσότητα, αποτελεί ακόμα ένα από τα άλυτα μυστήρια του
Σύμπαντος.
Το μόριο 59 του νερού είναι πολύ πιο ελαφρύ τόσο από το μόριο του οξυγόνου, όσο
και από το μόριο του αζώτου, τα δύο κύρια συστατικά του ατμοσφαιρικού αέρα.
Κανονικά, θα έπρεπε να αποτελεί ένα από τα αέρια της ατμόσφαιρας. Όμως, υπό
τη συνήθη θερμοκρασία, αντί να βρίσκεται με τη μορφή αερίου (υδρατμοί) στα
ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας, διατηρείται σε υγρή μορφή, και γεμίζει όλα
τα χαμηλά κοιλώματα της Γης. Και ακόμα σε χαμηλότερη θερμοκρασία, όταν πήζει
και γίνεται στερεό σώμα, πάγος, αντί να βουλιάζει στα βάθη των ωκεανών και των
λιμνών, επιπλέει και δημιουργεί τους παγετώνες, γιατί αντίθετα από όλα τα άλλα
σώματα, με την ψύξη του, αντί να συστέλλεται, διαστέλλεται, και έτσι το ειδικό
του βάρος γίνεται μικρότερο από εκείνο της υγρής του μορφής.
Αυτό λοιπόν το περίεργο, μυστηριώδες και μοναδικό υλικό, διάλεξε η Φύση σαν
στημόνι, για να υφάνει το φαινόμενο που λέγεται ΖΩΗ.
Όταν προσπαθούμε (σαν ανθρώπινο είδος) να διαπιστώσουμε αν υπάρχει ζωή,
όπως τη γνωρίζουμε, σε άλλους πλανήτες, οι επιστήμονες πρώτα ελέγχουν αν
υπάρχει νερό ή όχι. Τρανό παράδειγμα το πρόσφατο πείραμα που έγινε στη σελήνη,
για να ελέγξουν την πιθανότητα ύπαρξης νερού.
Ένα μεγάλο ποσοστό ζώντων οργανισμών βρίσκονται στο νερό. Όλη η ζωή στη Γη
φαίνεται να έχει προέλθει από το νερό. Όλοι οι ζώντες οργανισμοί αποτελούνται
κυρίως από νερό. Περίπου το 70% με 90% της οργανικής ύλης, είναι νερό.
59
Το μόριο του νερού δεν είναι γραμμικό, δηλαδή οι δεσμοί Ο-Η δε βρίσκονται πάνω στην ίδια ευθεία, αλλά
-8
σχηματίζουν γωνία 104,5 μοιρών. Το μήκος του δεσμού Ο-Η είναι 0,96 Å (Άγκστρεμ, 1 Å = 10 cm). Λόγω
της γωνιακής διάταξης του δεσμού Ο-Η, το μόριο του νερού είναι ασύμμετρο και έχει υψηλή διπολική ροπή.
Το κέντρο του θετικού φορτίου βρίσκεται προς την πλευρά του υδρογόνου και του αρνητικού προς την
πλευρά του οξυγόνου. Ο υψηλός πολικός χαρακτήρας του μορίου εξηγεί τη μεγάλη του διηλεκτρική σταθερά
(78 στους 25°C) και άλλες ιδιότητες αυτού, όπως είναι η διάλυση ετεροπολικών ενώσεων στο νερό, ιδιότητα
που το καθιστά ένα από τα καλύτερα διαλυτικά μέσα.
51
Όλα τα «υλικά» από τα οποία αποτελούνται οι βασικές μονάδες της ζωής, τα
κύτταρα, καθώς και τα εξωκυτταρικά στοιχεία του σώματος, για να αποτελούν
ζωντανή ύλη και να λειτουργούν, πρέπει απαραίτητα να είναι διαλυμένα μέσα σε
νερό.
Όλο το ποσό του νερού που περιλαμβάνεται στο σώμα μας, αποτελεί κατά βάρος
(τουλάχιστον) το 60% περίπου του σωματικού βάρους στον ενήλικα, και αρκετά
περισσότερο στο βρέφος και στα νεαρά άτομα. Δηλαδή, σε άτομο που ζυγίζει 70
κιλά, τα 42 κιλά είναι νερό, από αυτά δε τα 28 κιλά περίπου βρίσκονται μέσα στα
κύτταρα του σώματος και τα υπόλοιπα 14 αποτελούν το καλούμενο εξωκυττάριο
υγρό. Από τα τελευταία τα 4 περίπου κιλά βρίσκονται μέσα στο αίμα και τα
υπόλοιπα 10, στο υγρό που περιβάλλει τα κύτταρα, δηλαδή στο μεσοκυττάριο
υγρό.
Οι χημικές αντιδράσεις σε όλα τα φυτά και τα ζώα λαμβάνουν χώρα μέσω του
νερού. Το νερό όχι μόνο συμβάλλει στην πραγματοποίηση των διεργασιών αυτών,
αλλά συχνά είναι και το ίδιο σημαντικό αντιδραστήριο ή παράγωγο των
αντιδράσεων αυτών. Εν ολίγοις, η χημεία της ίδιας της ζωής είναι χημεία του
νερού.
Τελικά, η ζωή (όπως την ξέρουμε) εξαρτάται απόλυτα από το νερό.
Το νερό είναι ένας θαυμαστός διαλύτης, λόγω της πόλωσης του μορίου του και της
τάσης να σχηματίζει δεσμούς υδρογόνου με άλλα μόρια. Ένα μόριο νερού, που
συμβολίζεται σαν «Η2Ο», αποτελείται από 2 άτομα υδρογόνου και 1 άτομο
οξυγόνου.
Κάθε άτομο υδρογόνου περιέχει ένα (θετικό) πρωτόνιο στον πυρήνα του και ένα
(αρνητικό)
ηλεκτρόνιο,
το
οποίο
περιστρέφεται
γύρω
από
το
πρώτο
σε
τρισδιάστατη τροχιά.
Το οξυγόνο από την άλλη, περιέχει 8 πρωτόνια στον πυρήνα του και 8 ηλεκτρόνια,
τα οποία περιστρέφονται γύρω από τον πυρήνα.
Το μονό ηλεκτρόνιο του υδρογόνου και τα 8 του οξυγόνου είναι το κλειδί της
χημείας της ζωής, καθώς εκεί συνδυάζονται τα άτομα υδρογόνου και οξυγόνου για
το σχηματισμό μορίων νερού ή διασπώνται για το σχηματισμό ιόντων.
Το υδρογόνο έχει την τάση να ιονίζεται, χάνοντας το μοναδικό του ηλεκτρόνιο και
να σχηματίζει ιόντα Η+, τα οποία είναι μεμονωμένα πρωτόνια (καθώς το άτομο
υδρογόνου δεν περιέχει νετρόνια). Ένας «δεσμός υδρογόνου» συμβαίνει, όταν
52
ΤΟ ΜΟΡΙΟ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ
ένα ηλεκτροαρνητικό άτομο, όπως αυτό του οξυγόνου, μοιράζεται το ηλεκτρόνιο
ενός ατόμου υδρογόνου.
Το μόριο του νερού είναι ασύμμετρο και το ηλεκτρικό του φορτίο ασταθές.
Ανάμεσα στα άτομα οξυγόνου και υδρογόνου σχηματίζεται απλός ομοιοπολικός
δεσμός (κάθε άτομο προσφέρει ένα ηλεκτρόνιο, σχηματίζοντας ένα κοινό
ζεύγος ηλεκτρονίων). Το άτομο του οξυγόνου έλκει περισσότερο το ζεύγος
ηλεκτρονίων από το άτομο υδρογόνου και έτσι ο δεσμός H _ O και κατ'
επέκταση τα μόρια του νερού σχηματίζουν ηλεκτρικά δίπολα.
Εικόνα 4:6
Οι δεσμοί υδρογόνου μεταξύ των μορίων του νερού ευθύνονται για πολλές
μοναδικές ιδιότητές του.
53
Η έλξη που αναπτύσσεται ανάμεσα στα δίπολα μόρια του νερού (δεσμός
υδρογόνου) είναι η αιτία που το νερό είναι υγρό σε θερμοκρασία δωματίου
(20οC), σε αντίθεση με άλλες χημικές ενώσεις, όπως το υδρόθειο, που στην ίδια
θερμοκρασία είναι αέριες. Αύξηση της θερμοκρασίας προκαλεί εξασθένηση των
παραπάνω δεσμών. Το σημεία τήξης (0οC) και ζέσεως (100oC) σε σχέση με τα
υδρογονίδια (H2S, H2Se, H2Te) άλλων στοιχείων είναι πολύ αυξημένα. Αν δεν
υπήρχαν οι δεσμοί υδρογόνου, το σημείο ζέσεως του νερού θα ήταν μικρότερο
από -100οC. Λόγω πολικότητας τα μόρια του νερού μπορούν εύκολα να
εισχωρούν ανάμεσα σε άτομα άλλων μορίων, γεγονός που καθιστά το νερό
"παγκόσμιο διαλύτη". Το νερό διαλύει μικρές τουλάχιστον ποσότητες όλων
σχεδόν των ουσιών.
Η μεγάλη διαλυτική ικανότητα του νερού συνδέεται με τη διαβρωτική του
ιδιότητα - το νερό διαβρώνει το υπόστρωμα ροής του και εμπλουτίζεται με
φερτά υλικά. Ωστόσο το φαινόμενο της διάβρωσης δεν οφείλεται αποκλειστικά
στη διαλυτική ικανότητα του νερού. Τόσο το νερό της βροχής, όσο και τα
επιφανειακά και υπόγεια νερά δεν είναι ποτέ απόλυτα καθαρά. Κατά τη
διαδρομή τους στον υδρολογικό κύκλο εμπλουτίζονται με αέριους
βιομηχανικούς και αστικούς ρύπους (διοξείδιο του άνθρακα, οξείδια του αζώτου
κ.ά.), οργανικές ενώσεις από εκτάσεις της ξηράς, ενώσεις αζώτου και θείου από
τις βιομηχανικές δραστηριότητες και τις γεωργικές εφαρμογές, άλατα όπως το
όξινο ανθρακικό ασβέστιο, το χλωριούχο μαγνήσιο, το θειικό ασβέστιο κ.ά. Οι
παραπάνω προσμίξεις εντείνουν τη διαβρωτική ικανότητα του νερού.
54
Μία ακόμα ιδιαίτερα σημαντική ιδιότητα του νερού είναι η μεγιστοποίηση της
πυκνότητάς του στους 4οC. Μείωση της θερμοκρασίας του νερού μέχρι τους 4οC
προκαλεί αύξηση της πυκνότητας και του βάρους του. Τα βαρύτερα αυτά
στρώματα νερού βυθίζονται, προκαλώντας ανάμιξη των επιφανειακών
στρωμάτων με τα βαθύτερα και εξισώνοντας έτσι τη θερμοκρασία στο σύνολο
του όγκου μιας υδάτινης λεκάνης. Κάτω από τους 4οC η πυκνότητα του νερού
μειώνεται (η πυκνότητα του νερού στην υγρή του μορφή είναι 0,99987g/cm3,
ενώ στη στερεή μορφή - πάγος - είναι 0,9164g/cm3) με αποτέλεσμα μεγάλοι
όγκοι νερού να μην παγώνουν ολοσχερώς, όταν η θερμοκρασία είναι ίση με
μηδέν ή μικρότερη, αλλά μόνο επιφανειακά. Τα μόρια του πάγου έχουν
κρυσταλλική διάταξη, με αποτέλεσμα ο πάγος να είναι λιγότερο πυκνός από το
νερό κι έτσι να επιπλέει. Το γεγονός αυτό εξασφαλίζει τη ζωή σε λίμνες,
θάλασσες και ποτάμια που παγώνουν κατά τη διάρκεια των ψυχρών εποχών του
έτους.
Αν το νερό δεν παρουσίαζε την παραπάνω ιδιαιτερότητα, τα παγωμένα
στρώματα της επιφάνειας θα βυθίζονταν και τα νέα επιφανειακά στρώματα θα
πάγωναν και θα βυθίζονταν επίσης. Σύντομα όλη η υδάτινη έκταση θα
αποτελούσε ένα συμπαγές στρώμα πάγου όπου καμιά μορφή ζωής δεν θα
μπορούσε να επιβιώσει.
Το νερό χαρακτηρίζεται επίσης από μεγάλη θερμοχωρητικότητα, οι μεταβολές
δηλαδή στη θερμοκρασία του συντελούνται με σχετικά αργούς ρυθμούς. Η
παραπάνω ιδιότητα του νερού οφείλεται στην υψηλή ειδική του θερμότητα (για
να ανέβει η θερμοκρασία 1g νερού κατά 1οC απαιτείται 1cal). Συνεπώς, στο
νερό αποθηκεύονται τεράστια ποσά θερμότητας σε σχέση με τα περισσότερα
γνωστά υλικά, χωρίς να αυξάνεται σημαντικά η θερμοκρασία του. Έτσι,
μπορούν να επιβιώνουν οι οργανισμοί των λιμνών στον ισημερινό, παρ’ όλη την
έντονη ηλιακή ακτινοβολία. Βέβαια, η θερμοκρασία του νερού μειώνεται και
λόγω εξάτμισης. Ακριβώς, γι' αυτό το λόγο οι θάλασσες, οι ωκεανοί, οι λίμνες
και άλλες υδατοσυλλογές λειτουργούν σαν τεράστιοι θερμοσυσσωρευτές.
Απορροφούν δηλαδή θερμότητα όταν η θερμοκρασία της ατμόσφαιρας είναι
υψηλή και αποδίδουν θερμότητα στην ατμόσφαιρα, όταν ο καιρός είναι ψυχρός.
Έτσι, οι περιοχές που γειτνιάζουν με νερό δεν έχουν απότομες θερμοκρασιακές
μεταβολές, με αποτέλεσμα το κλίμα να είναι ηπιότερο και η μετάβαση από
εποχή σε εποχή πιο ομαλή.
Τέλος, το νερό έχει μεγάλη θερμότητα εξαέρωσης (540cal/g). Για την εξάτμιση
μιας μικρής ποσότητας νερού απαιτείται μεγάλη ποσότητα θερμότητας. Το
γεγονός αυτό έχει μεγάλη σημασία για τους ζωντανούς οργανισμούς, αλλά και
για τα οικοσυστήματα γενικότερα. Για παράδειγμα, οι οργανισμοί μπορούν να
αποβάλλουν,
μέσω
εφίδρωσης,
μεγάλες
ποσότητες
θερμότητας
με
περιορισμένες απώλειες νερού.
55
ΛΙΓΟ ΑΚΟΜΑ, ΠΙΟ «ΒΑΘΙΑ» ΣΤΟ ΘΕΜΑ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ.
Εκτός από το συνηθισμένο νερό (Η2Ο), που λέγεται και οξείδιο του πρωτίου 60 (H),
υπάρχει και το βαρύ ύδωρ 61, που είναι το οξείδιο του δευτερίου (D2Ο), καθώς και
το υπερβαρύ ύδωρ, που είναι το οξείδιο του τριτίου (Τ2Ο).
Έτσι, το φυσικό νερό αποτελείται κυρίως από μόρια Η2Ο (οξείδιο του πρωτίου),
ακολουθούν σε συχνότητα εμφάνισης τα μόρια του ημιβαρέος ύδατος (semiheavy
water, με τύπο HDO), με πιθανότητα παρουσίας 1 μορίου HDO στα 3.200 μόρια
ύδατος και τέλος, ελάχιστα σε αναλογία, αναμένεται να είναι τα μόρια βαρέος
ύδατος (heavy water), με πιθανότητα παρουσίας 62 1 μορίου D2O στα 6.400² (≈41
εκατομμύρια) μόρια ύδατος.
Κορυφαίος Ρώσος επιστήμονας και πρώην καθηγητής στο έγκριτο βρετανικό
Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, υποστηρίζει ότι το βαρύ ύδωρ, που εμπεριέχεται στο
κοινό νερό και είναι υγρό άχρωμο και άοσμο, μπορεί να παρατείνει το προσδόκιμο
ζωής του ανθρώπου κατά δέκα χρόνια. Έρευνες που διενήργησε η ομάδα του
Ρώσου καθηγητή κατέδειξαν ότι τα σκουλήκια, όταν καταναλώνουν βαρύ ύδωρ,
ζουν περισσότερο κατά 10% και οι χρυσόμυγες κατά 30%.
Η μέχρι σήμερα ισχύουσα θεωρία για το βαρύ ύδωρ, αναφέρει:
Το βαρύ ύδωρ δεν είναι (καταρχήν) τοξικό για τον άνθρωπο και βέβαια δεν είναι
ραδιενεργό. Το σώμα του ανθρώπου, πάντοτε περιέχει μια μικρή ποσότητα βαρέος
60
Το υδρογόνο στη φύση βρίσκεται, κυρίως, ως το ισότοπο πρώτιο (protium, ¹Η ή απλά Η) και
δευτερευόντως, ως το ισότοπο δευτέριο (deuterium, ²H ή D). Η φυσική αφθονία του δευτέριου είναι
πολύ μικρή, στα 6.400 άτομα φυσικού υδρογόνου μόνο 1 άτομο είναι δευτέριο. Δηλαδή, το δευτέριο, σε
βάση αριθμού ατόμων, αποτελεί το: (1/6400) x 100 = 0,0156%, ενώ σε βάση μάζας και επειδή έχει
ουσιαστικά διπλάσια μάζα από το πρώτιο, το ποσοστό αυτό είναι διπλάσιο του προηγουμένου: (2/6400)
x 100 = 0,0312%.
61
Το βαρύ ύδωρ είναι νερό που αντί για δύο άτομα υδρογόνου και ένα άτομο οξυγόνου, έχει δύο άτομα ενός
ισότοπου του υδρογόνου, του δευτερίου, και ένα άτομο οξυγόνου. Γι’ αυτό λέγεται οξείδιο του δευτερίου. Το
βαρύ ύδωρ είναι υγρό, άχρωμο και άοσμο και βρίσκεται αναμειγμένο με το κοινό νερό. Έχει σημείο βρασμού
στους 101,4οC, σημείο πήξης στους 3,8 οC και λαμβάνεται από το κοινό νερό με ηλεκτρόλυση. Επίσης η
πυκνότητά του είναι μεγαλύτερη από εκείνη του κοινού νερού. Μετά από διάφορα πειράματα που έχουν γίνει,
διαπιστώθηκε ότι το βαρύ ύδωρ επηρεάζει την ανάπτυξη των ζωικών οργανισμών μέσα σ' αυτό, μόνο ως προς
το ότι επιβραδύνει το ρυθμό της. Οι ίδιοι οργανισμοί δηλαδή, αναπτύσσονται με μεγαλύτερη ταχύτητα μέσα
στο κοινό νερό, παρά μέσα στο βαρύ ύδωρ. Μεγάλη σημασία έχει η ιδιότητα που έχει το βαρύ ύδωρ να μειώνει
την ενέργεια των νετρονίων. Ακριβώς, γι' αυτόν το λόγο χρησιμοποιείται στους πυρηνικούς αντιδραστήρες ως
επιβραδυντής.
62
Κατά μία άλλη πηγή, η αναλογία του D2Ο (βαρύ ύδωρ) στο φυσικό νερό, είναι 1:6.000 περίπου.
56
ύδατος. Το σώμα ανθρώπου βάρους 70 kg, περιέχει 45 kg νερού και επομένως,
περιέχει δευτέριο, που ισοδυναμεί με περίπου 7,6 γραμμάρια βαρέος ύδατος.
Για να αρχίσουν να φαίνονται οι τοξικές επιπτώσεις του βαρέος ύδατος στον
ανθρώπινο οργανισμό, θα πρέπει η περιεκτικότητά του να φθάσει το 20-30% στο
νερό του οργανισμού. Όταν η περιεκτικότητα του βαρέος ύδατος φθάσει το 50%
επέρχεται ο θάνατος. Έτσι, εκτιμάται ότι ένα άτομο βάρους 70 kg θα πρέπει να
πίνει καθημερινά 3 λίτρα καθαρού βαρέος ύδατος επί 5 ή 11 ημέρες για να φτάσει
σε ποσοστό δευτερίωσης 25% και 50%, αντίστοιχα. Δηλαδή, θα χρειαστεί περίπου
μία εβδομάδα για να αρχίσει να μην αισθάνεται καλά και 10 ημέρες έως 2
εβδομάδες για να πεθάνει, λόγω τοξικότητας. Το όλο σενάριο είναι εξαιρετικά
απίθανο να συμβεί.
Ας δούμε όμως μερικές άγνωστες πληροφορίες, για το νερό.
Ο Δρ. Μasaru Emoto, με τις έρευνές του, τις οποίες έχει συνοψίσει στο βιβλίο του
«Το Μυστικό Μήνυμα του Νερού», έχει αποδείξει ότι το νερό είναι μια ζωντανή
οντότητα, με συνείδηση, που ανταποκρίνεται στα ερεθίσματα, αλλά και στις
ανθρώπινες σκέψεις, ενέργειες, ακόμα και λόγια, προφορικά ή γραπτά.
Με ένα ειδικό όργανο ο εν λόγω επιστήμονας, μελετά την κρυσταλλική δομή του
νερού, τη στιγμή που παγώνει και κρυσταλλοποιείται, την οποία αποτυπώνει σε
φωτογραφικό φιλμ. Έτσι, αποτυπώνονται οι επιδράσεις στο νερό της μουσικής,
των προθέσεών μας, της θετικής ή αρνητικής σκέψης, αυτών που λέμε, ακόμα κι
αυτών που γράφουμε!
ΚΡΥΣΤΑΛΛΙΚΗ ΔΟΜΗ ΝΕΡΟΥ ΒΡΥΣΗΣ
ΚΡΥΣΤΑΛΛΙΚΗ ΔΟΜΗ ΙΟΝΙΣΜΕΝΟΥ 63 ΝΕΡΟΥ
63
Σχετικά με Ιονισμένο νερό, βλέπε κεφάλαια 4.4.3.13 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΝΕΡΟΥΙΟΝΙΣΜΟΣ ΝΕΡΟΥ και 8.11 ΙΟΝΙΣΜΕΝΟ ΝΕΡΟ
57
Δείτε τις διαφορές στους κρυστάλλους, ανάλογα με το μήνυμα που δέχονται. Είναι
εντυπωσιακό! Πόσο όμορφοι και συμμετρικοί είναι οι κρύσταλλοι που δέχονται
θετικά μηνύματα, σε αντίθεση με τους άλλους…
Μουσική Heavy Metal
Συναισθήματα απέχθειας
Παραδοσιακή Γιαπωνέζικη
χορευτική μουσική
Συναισθήματα αγάπης
Συμφωνία του Μότσαρτ
«Ψυχή»
«Ευχαριστώ»
Προσευχή
Επειδή είναι πολύ σημαντικό, το επαναλαμβάνουμε κι εδώ. Αν φτάσει να κολλάει
το στόμα μας από τη δίψα, τότε είμαστε στα όρια σοβαρής αφυδάτωσης. Αυτό είναι
σήμα άμεσου κινδύνου κι όχι η φυσιολογική αίσθηση δίψας. Δυστυχώς, φαίνεται
πως στη σύγχρονη κοινωνία, έχουμε ξεχάσει τη φυσιολογική αίσθηση δίψας, αυτόν
58
τον υπέροχο μηχανισμό, που φροντίζει να κρατάμε συνεχώς ψηλά τα υδάτινα
αποθέματα του οργανισμού μας.
Πολλοί ειδικοί υποστηρίζουν ότι, ειδικά οι γυναίκες, αν έπιναν τα υγρά που πρέπει,
θα είχαν προλάβει την εκδήλωση πολλών προβλημάτων υγείας.
4.4.2 ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΜΟΛΥΝΟΥΝ ΤΟ ΝΕΡΟ.
Tο πόσιμο νερό, συμπεριλαμβανομένου και του εμφιαλωμένου, μπορεί να περιέχει
έστω
και
ελάχιστες
ποσότητες
κάποιων
μολυσματικών
παραγόντων.
Οι
μολυσματικοί παράγοντες μέσα στο πόσιμο νερό και ιδιαίτερα όταν οι τιμές τους
είναι υψηλές, αποτελούν κίνδυνο για την υγεία.
Τα διεθνή πρότυπα, τα σχετικά με τις διάφορες ουσίες, οι οποίες μπορούν να
επιμολύνουν το πόσιμο νερό, αναφέρουν περίπου 80 μολυσματικούς παράγοντες.
Στη συνέχεια αναφέρονται οι κυριότεροι από αυτούς, που ενδεχομένως, να
υπάρχουν σε ορισμένα πόσιμα νερά.






















ΧΛΩΡΙΟ
ΒΡΩΜΙΟ / ΒΡΩΜΙΚΑ ΙΟΝΤΑ
ΑΜΙΑΝΤΟΣ
ΝΙΤΡΙΚΑ/ΝΙΤΡΩΔΗ
ΧΗΜΙΚΑ/ΕΝΤΟΜΟΚΤΟΝΑ
ΠΤΗΤΙΚΕΣ ΟΡΓΑΝΙΚΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ (VOC's)
ΧΡΩΜΙΟ
ΟΡΓΑΝΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ
ΒΑΚΤΗΡΙΔΙΑ
GIARDIA LAMBLIA
CRYPTOSPORIDIUM
IOI
ΜΟΛΥΒΔΟΣ
ΣΙΔΗΡΟΣ
ΜΑΓΓΑΝΙΟ
ΦΘΟΡΙΟ/ΦΘΟΡΙΔΙΟ
ΧΡΩΜΑ
ΟΣΜΗ/ΓΕΥΣΗ
ΘΟΛΟΤΗΤΑ
ΟΞΥΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΛΚΑΛΙΚΟΤΗΤΑ
ΣΚΛΗΡΟΤΗΤΑ
ΟΛΙΚΑ ΔΙΑΛΥΜΕΝΑ ΣΤΕΡΕΑ (TDS)
59
4.4.2.1
ΧΛΩΡΙΟ
Δυστυχώς, αυτό που μας έσωσε από παλιότερες ασθένειες, όπως
χολέρα, τύφος, κτλ, έρχεται σήμερα να μας καταδικάσει σε πολύ
σοβαρές ασθένειες. Το χλώριο είναι ένας ισχυρός οξειδωτικός
παράγοντας, ικανός να αντιδράσει με πολλές ουσίες στο νερό,
συμπεριλαμβανομένων της αμμωνίας, των πρωτεϊνών, των
αμινοξέων, του σιδήρου και του μαγγανίου.
Το χλώριο, μέσα στο νερό ενώνεται με διάφορα οργανικά μόρια και δημιουργεί
πολλές επικίνδυνες ενώσεις, τα τριαλομεθάνια (trihalomethanes, THM's 64), που
ευθύνονται σε μεγάλο βαθμό για την πρόκληση πολλών ασθενειών.
Τουλάχιστον 177 οργανοχλωριωμένες ενώσεις έχουν ανιχνευθεί στο μητρικό
γάλα, στο σπέρμα, στο αίμα και σε άλλα μέρη του σώματος. Οι επιπτώσεις
δυστυχώς είναι πολύ σοβαρές:
 Αποβολές
 Βλάβες στα νεφρά και στο συκώτι
 Προβλήματα αναπαραγωγής
 Προβλήματα γονιμότητας
 Νευρικές παθήσεις
 Βλάβες στο ανοσοποιητικό σύστημα
 Αρτηριοσκλήρυνση
 Προσβολή του μυϊκού συστήματος
 Καρδιακές προσβολές
 Καρκίνος, κτλ.
Υπάρχει βέβαια και η άποψη ότι οι μικρές ποσότητες χλωρίου που υπάρχουν στα
πόσιμα νερά εξαφανίζονται με το γαστρικό υγρό και επομένως είναι ακίνδυνες
για τον άνθρωπο, ενώ μεγάλες ποσότητες χλωρίου προκαλούν ερεθισμό του
στόματος και του λάρυγγα.
H χλωρίωση του νερού πρέπει να γίνεται σωστά και να παρακολουθείται
συστηματικά,
ώστε
να
φθάνουν
στους
καταναλωτές
μικρά
μόνο
(υπολειμματικού) χλωρίου 65.
64
χλωροφόρμιο, βρωμοφόρμιο, βρωμοδιχλωρομεθάνιο, διβρωμοχλωρομεθάνιο, κτλ.
60
ποσά
4.4.2.2
ΒΡΩΜΙΟ / ΒΡΩΜΙΚΑ ΙΟΝΤΑ
Το βρώμιο είναι βαθυκόκκινο υγρό (στους 20ο Κελσίου). Βράζει
στους 58,8ο. Έχει δυσάρεστη μυρωδιά και διαλυόμενο στο νερό
σχηματίζει το βρωμιούχο νερό. Είναι οξειδωτική ουσία.
Το βρώμιο δε βρίσκεται ελεύθερο στη φύση. Βρίσκεται με τη μορφή αλάτων,
κυρίως του νατρίου, του καλίου και του μαγνησίου.
Οι κύριες πηγές βρωμιούχων ιόντων στα νερά σχετίζονται με την τοπική
γεωλογία, τη φυσική κλασματοποίηση και τις ανθρωπογενείς εκπομπές π.χ.
παραγωγή σόδας, παραγωγή καλίου και κατά την εξόρυξη άνθρακα.
Στη δεκαετία του '70, έρευνες απέδειξαν ότι κατά τη χλωρίωση του νερού
παράγονται ενώσεις υπεύθυνες για καρκινογενέσεις, όπως τα τριχλωροαλογονομεθάνια. Με αφορμή τη διαπίστωση αυτή ειδικοί από όλο τον κόσμο
ασχολήθηκαν εντατικά με την έρευνα εναλλακτικών μεθόδων απολύμανσης, οι
οποίες θα μείωναν το σχηματισμό επικίνδυνων για την υγεία παραπροϊόντων.
Τότε, εμφανίστηκε ο οζονισμός, ως η πιο πολλά υποσχόμενη μέθοδος
απολύμανσης του νερού. Στη συνέχεια όμως (1983), διαπιστώθηκε ότι κατά τον
οζονισμό του νερού λαμβάνει χώρα οξείδωση των βρωμιούχων ιόντων προς
βρωμικά ιόντα (ΒrO3-). Tα ΒrO3- είναι ισχυρά οξειδωτικά και αργότερα
διαπιστώθηκε ότι είναι υπεύθυνα για την εμφάνιση καρκίνου.
Η συγκέντρωση των βρωμικών ιόντων στα νερά, που προορίζονται για πόσιμα,
κυμαίνεται από μερικά μg/L έως mg/L. Για το οζονισμένο νερό έχουν αναφερθεί
συγκεντρώσεις βρωμικών ιόντων 60-90μg/L. H Ευρωπαϊκή Ένωση σε οδηγία
που εξέδωσε για το πόσιμο νερό (80/778/EEC), καθόρισε ως ανώτατη
επιτρεπόμενη συγκέντρωση των βρωμικών στο πόσιμο νερό τα 10μg/L, με όριο
ανίχνευσης τα 2,5μg/L.
Επιδημιολογικές έρευνες έδειξαν ότι τα βρωμικά ευθύνονται τόσο για την
εμφάνιση καρκίνου στα νεφρά, όσο και για την εξέλιξη της νόσου.
65
Η Νομοθεσία δεν προβλέπει ανώτατες ή κατώτατες τιμές υπολειμματικού χλωρίου. Οι ειδικοί
πάντως υποστηρίζουν ότι στα ακρότατα σημεία του δικτύου ύδρευσης, οι τιμές πρέπει να
κυμαίνονται από 0,2 ppm μέχρι 0,4 ppm.
61
4.4.2.3
ΑΜΙΑΝΤΟΣ
Οι ίνες αμιάντου εύκολα μπορούν να εμφανιστούν στο
νερό μας, από τη διάβρωση των αμιαντοσωλήνων.
Επειδή έχουν θετικό φορτίο και τα κύτταρά μας
αρνητικό, έρχονται και ενώνονται όπως η καρφίτσα με
τον μαγνήτη. Στην αρχή, καταστρέφουν τη μεμβράνη του κυττάρου και στη
συνέχεια ανοίγουν το δρόμο για τον καρκίνο. Το κακό είναι ότι δε φαίνονται με
γυμνό μάτι, αλλά εντοπίζονται μόνο με ειδικό ηλεκτρονικό μικροσκόπιο.
Στην Ελλάδα εκτιμάται ότι υπάρχουν περισσότερα από 40.000 χιλιόμετρα
σωλήνες αμιαντοτσιμέντου.
4.4.2.4
ΝΙΤΡΙΚΑ - ΝΙΤΡΩΔΗ
Τα νιτρικά άλατα (NO3-) είναι από τα επιβλαβέστερα
ιόντα, που μολύνουν τα φυσικά ύδατα.
Τα περισσότερα νιτρικά άλατα που εμφανίζονται στο
πόσιμο νερό, είναι αποτέλεσμα της μόλυνσης των
υπόγειων υδάτων από γεωργικά λιπάσματα.
Τα νιτρικά άλατα ανάγονται σε νιτρώδη μέσα στο σώμα μας.
Μέσα στο στομάχι του ανθρώπου, με τη βοήθεια βακτηριδίων, μετατρέπονται σε
νιτρίδια, που αντιδρούν με το υδροχλωρικό οξύ του στομάχου και σχηματίζουν
νιτρώδες οξύ. Αυτό ενώνεται με αμίνες και δίνει τις νιτρισαμίνες, οι οποίες
προκαλούν συνήθως καρκίνο του στομάχου, των εντέρων, κτλ. Ο κίνδυνος
είναι ιδιαίτερα μεγάλος για τα νεογνά, καθώς προκαλούν είδος αναιμίας, τη
μεθαιμογλοβιναιμία, γνωστή και ως κυάνωση. Επίσης τα νιτρίδια αντιδρούν με
την αιμοσφαιρίνη του αίματος και την καθιστούν αδύναμη να μεταφέρει
οξυγόνο στο ποσοστό που χρειαζόμαστε.
Σε πολλές περιοχές της Ελλάδας οι τιμές των νιτρικών βρίσκονται πολύ πιο
πάνω από το όριο επικινδυνότητας.
62
4.4.2.5 ΧΗΜΙΚΑ ΕΝΤΟΜΟΚΤΟΝΑ
Η κατηγορία αυτών των ουσιών είναι πολύ επικίνδυνη
για την υγεία μας. Για τα περισσότερα αρκεί μια
ελάχιστη ποσότητα, για να βλάψουν τους μυς της
καρδιάς ή να νεκρώσουν τα κύτταρα του συκωτιού.
Τα εντομοκτόνα καταστρέφουν το μυελό των οστών, όπως και πολλά άλλα
ένζυμα. Επίσης, ευθύνονται για την εμφάνιση καρκίνου, τη βλάβη των νεφρών
κτλ. Λόγω της επικινδυνότητάς τους οι παραμετρικές τους τιμές είναι
απειροελάχιστες.
4.4.2.6 ΠΤΗΤΙΚΕΣ ΟΡΓΑΝΙΚΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ (VOC'S)
Οι πτητικές οργανικές ουσίες (VOC's) αποτελούν μεγάλο κίνδυνο για την υγεία,
επειδή πολλές από αυτές έχουν αποδειχθεί καρκινογόνες. Οι πτητικές οργανικές
ουσίες προκαλούνται από την ανθρώπινη δραστηριότητα.
4.4.2.7 ΧΡΩΜΙΟ
Το χρώμιο είναι ευρέως διαδεδομένο στη φύση και σε
φυσική αφθονία στο φλοιό της Γης. Τα φυσιολογικά
επίπεδά του στα
επιφανειακά ύδατα, που δεν έχουν
ρυπανθεί, κυμαίνονται από 1 έως 10 μg/L (ανάλογα
την περιοχή), ενώ στο πόσιμο νερό οι συγκεντρώσεις
του βρίσκονται στην περιοχή των 0,4 - 8 μg/L.
Σχεδόν όλο το χρώμιο στη φύση βρίσκεται ως τρισθενές χρώμιο, Cr(III) . Το
εξασθενές χρώμιο, Cr(VI) , που συναντάται στο περιβάλλον, προέρχεται σχεδόν
αποκλειστικά
από
δραστηριότητες
του
ανθρώπου.
Διάφορες
βιομηχανίες
εκπέμπουν στον αέρα, στο νερό και στο έδαφος πλήθος ενώσεων του Cr(VI). Το
63
Cr(VI) είναι σταθερό στον αέρα και στο καθαρό νερό, αλλά ανάγεται ταχύτατα
προς Cr(III), όταν έρθει σε επαφή με οργανική ύλη στο νερό, στο έδαφος και σε
ζωντανούς οργανισμούς.
Στην περίπτωση που κάποιες βιομηχανικές μονάδες διαρρέουν ανεπεξέργαστα
απόβλητα που περιέχουν Cr(VI) σε υδάτινους αποδέκτες, τα επίπεδά του σε
αυτά τα νερά μπορεί να φτάσουν μερικές δεκάδες μg/L, όπως έχει συμβεί με τα
νερά της ευρύτερης περιοχής του Ασωπού.
Εισπνοή
του
εξασθενούς
χρωμίου
φαίνεται
ότι
επηρεάζει
κυρίως
το
αναπνευστικό σύστημα. Η βραχυχρόνια έκθεση μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα
αναπνευστικά προβλήματα (βήχα και δύσπνοια), ενώ η μακροχρόνια έκθεση
μπορεί να προκαλέσει άλλες αναπνευστικές επιπτώσεις, όπως βλάβες στην
όσφρηση, βρογχίτιδα και πνευμονία. Το εξασθενές χρώμιο είναι καρκινογόνο
για τον άνθρωπο και η έκθεση σε αυτό έχει ως αποτέλεσμα αυξημένο κίνδυνο
εμφάνισης καρκίνου του πνεύμονα.
Μελέτες σε πειραματόζωα έδειξαν ότι η πόση νερού επιβαρυμένου με Cr(VI)
μπορεί να προκαλέσει καρκίνο του γαστρεντερικού συστήματος. Ωστόσο, δεν
είναι σαφές αν τα χαμηλά επίπεδα που προσδιορίζονται σε πόσιμα ύδατα είναι
ικανά να προκαλέσουν καρκίνο. Σύμφωνα με την IARC, το Cr(VI) που
προσλαμβάνεται με το νερό μετατρέπεται σε μεγάλο ποσοστό σε Cr(III) στο
όξινο περιβάλλον του στομάχου, γεγονός που δεν επιτρέπει την περαιτέρω
απορρόφηση του χρωμίου από τον οργανισμό, καθώς το Cr(III) δεν μπορεί να
διαπεράσει την κυτταρική μεμβράνη.
4.4.2.8 ΟΡΓΑΝΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ
Η οργανικές ουσίες αποτελούν ένα σημαντικό
μέρος του εδάφους. Έτσι, οι υδατοδιαλυτές
οργανικές ενώσεις, αφού πρώτα διαλυθούν στο
νερό, διηθούνται και περνούν εύκολα στον
υδροφόρο ορίζοντα. Οι οργανικές ουσίες
προέρχονται από τρεις, κυρίως, πηγές:
 Από την αποσύνθεση των φυσικών
64
οργανικών υλικών (χουμικά υλικά, μικροοργανισμοί & υδρογονάνθρακες).
 Από διάφορα χημικά απόβλητα (απόβλητα ύδατα, γεωργική απορροή,
αστική απορροή και διύλιση του νερού μέσα από τα μολυσμένα εδάφη).
 Από χημικές αντιδράσεις, που εμφανίζονται κατά τη διάρκεια των
διαδικασιών κατεργασίας νερού. Συνήθως, πρόκειται για τα παραπροϊόντα
απολύμανσης, όπως τα THM's (Trihalomethanes).
4.4.2.9 ΒΑΚΤΗΡΙΔΙΑ
Τα βακτηρίδια είναι μικροσκοπικοί οργανισμοί.
Πολλοί από αυτούς τους οργανισμούς, που
βρίσκονται στο νερό, δεν εμπνέουν καμία
ανησυχία, δεδομένου ότι δεν προκαλούν
ασθένειες. Υπάρχουν όμως και κάποιοι που
είναι πρόξενοι ασθενειών, όπως ο τυφοειδής
πυρετός, η δυσεντερία, η γαστρεντερίτιδα, η
μολυσματική ηπατίτιδα και η χολέρα.
E.Coli (Escherichia coli): είναι το βακτηρίδιο που βρίσκεται στα έντερα και στα
περιττώματα ανθρώπων και ζώων. Εάν το E.Coli ανιχνευθεί σε μια παροχή
νερού, μαζί με υψηλά επίπεδα νιτρικών αλάτων και χλωριδίου, τότε το νερό
αυτό έχει μολυνθεί από εισροή λυμάτων, εξαιτίας σπασμένων αγωγών
ύδρευσης.
4.4.2.10 GIARDIA LAMBLIA
Το Giardia είναι ένα πρωτόζωο παράσιτο που υπάρχει ως ωοειδής κύστη. Όταν
το Giardia λαμβάνεται από τους ανθρώπους, τα συμπτώματα που προκαλούνται
είναι συνήθως διάρροια, αίσθημα κούρασης και εξάντληση.
4.4.2.11 CYPTOSPORIDIUM
Το Cryptosporidium είναι ένα πρωτόζωο παράσιτο, με διάμετρο περίπου 4 έως 6
65
μικρά. Τα συμπτώματα της μόλυνσης συνήθως είναι διάρροια, αρμοσφίκτες,
ναυτία και χαμηλός πυρετός.
4.4.2.12 ΙΟΙ
Οι ιοί είναι μολυσματικοί παράγοντες, που έχουν μέγεθος από 10 έως 25
νανόμετρα 66 . Είναι οργανικές ενώσεις, που αποτελούνται από έναν όξινο
πυρήνα, ο οποίος περιβάλλεται από ένα πρωτεϊνικό μανδύα. Οι ιοί εξαρτώνται
απόλυτα από τα ζωντανά κύτταρα στα οποία διεισδύουν και φιλοξενούνται. Δεν
έχουν ανεξάρτητο μεταβολισμό. Οι συνηθέστεροι ιοί του πόσιμου νερού είναι οι
εντερικοί ιοί.
Υπάρχουν επάνω από 100 τύποι εντερικών ιών.
4.4.2.13 ΜΟΛΥΒΔΟΣ
Ο μόλυβδος που βρίσκεται στο γλυκό νερό,
φανερώνει, συνήθως, μόλυνση από μεταλλουργικά
απόβλητα ή από μολυβδούχα βιομηχανικά
δηλητήρια. Ο μόλυβδος στο πόσιμο νερό προέρχεται
επίσης και από τη διάβρωση του υλικού
συγκόλλησης, που χρησιμοποιείται στη συγκόλληση
των χαλκοσωλήνων των υδραυλικών εγκαταστάσεων.
Ο μόλυβδος είναι ένα ιδιαίτερα τοξικό μέταλλο και μια
σημαντική απειλή για την υγεία. Μπορεί να προκαλέσει:
 Σοβαρότατα προβλήματα στο νευρικό μας σύστημα
 Υψηλή πίεση του αίματος
 Εγκεφαλικά επεισόδια
 Καρδιακές προσβολές
 Παθήσεις των νεφρών
66
1 νανόμετρο = 1 εκατομμυριοστό του χιλιοστού του μέτρου.
66
 Στείρωση
 Αποβολές, κτλ.
Σε σοβαρότατες περιπτώσεις, παρατηρούνται εγκεφαλικές βλάβες, μολυβδίαση,
κ.ά. Ο μόλυβδος, καθώς κυκλοφορεί στο αίμα, σπέρνει την καταστροφή από
όπου και αν περάσει.
.
4.4.2.14 ΣΙΔΗΡΟΣ
Ο σίδηρος εμφανίζεται στα φυσικά υπόγεια νερά
σε τρεις μορφές: το σιδηρούχο σίδηρο (σιδηρούχο
διττανθρακικό άλας) [κυρίως σίδηρος αποβλήτων], το σιδηρικό σίδηρο (σιδηρικό υδροξείδιο)
[σίδηρος ύδατος με ελαφρώς κοκκινωπή χροιά]
και το σίδηρο Heme (οργανικός σίδηρος) . Η
ύπαρξή του με οποιαδήποτε μορφή μέσα στο
πόσιμο νερό δεν αποκλείει και την ύπαρξή του και στις άλλες δύο μορφές.
Ο σιδηρούχος σίδηρος (σιδηρούχο διττανθρακικό άλας) δεν επηρεάζει τη
διαύγεια του νερού. Όταν έρχεται σε επαφή με τον αέρα, αποκτά νεφελώδη
στοιχεία. Ο αέρας οξειδώνει το σιδηρούχο σίδηρο και τον μετατρέπει σε
σιδηρικό σίδηρο. Ο σιδηρικός σίδηρος, (σιδηρικό υδροξείδιο) , είναι ορατός
επειδή έχει ελαφρώς κοκκινωπή χροιά. Από αυτή την ιδιότητά του πήρε το
όνομα «κόκκινος σίδηρος ύδατος». Ο σίδηρος Heme είναι σίδηρος συνδεδεμένος με διάφορα οργανικά στοιχεία. Τα οργανικά αυτά στοιχεία καλούνται
τανίνες. Αυτές οι οργανικές ουσίες προσδίδουν στο νερό ένα ελαφρύ χρώμα
τσαγιού ή καφέ. Ορισμένοι τύποι βακτηριδίων χρησιμοποιούν το σίδηρο ως
πηγή ενέργειας. Οξειδώνουν το σιδηρούχο σίδηρο σε σιδηρικό σίδηρο και τον
χρησιμοποιούν στα ζελατινούχα υλικά, από τα οποία περιβάλλονται. Αυτά τα
βακτηρίδια βρίσκονται στα περισσότερα νερά που φέρουν σίδηρο.
67
4.4.2.15 ΜΑΓΓΑΝΙΟ
Το μαγγάνιο (Mn) είναι παρόν σε πολλά είδη εδαφών.
Χρησιμοποιείται στην κατασκευή του χάλυβα, για να
βελτιώσει την αντίσταση και τη σκληρότητα (στη
διάβρωση). Το μαγγάνιο θεωρείται ουσιαστικό
συστατικό και μπορεί να προέλθει από τρόφιμα, όπως
το καλαμπόκι, το σπανάκι, κ.ά. Επίσης, είναι γνωστές
οι ευεργετικές του ιδιότητες στο καρδιαγγειακό
σύστημα.
Το μαγγάνιο μπορεί να βρεθεί στα μεγάλα θαλάσσια βάθη σε πολύ υψηλές
συγκεντρώσεις. Ο χειρισμός του μέσα στο νερό είναι σχετικά δύσκολος, επειδή
διαμορφώνει διαφορετικές χημικές δομές, που είναι ανάλογες με το PH, με την
παρουσία ή μη οξειδωτικών παραγόντων, όπως και την παρουσία άλλων
μετάλλων, ιδιαίτερα του σιδήρου.
Οι υψηλές συγκεντρώσεις μαγγανίου μέσα στο νερό δημιουργούν λέκιασμα των
ρούχων κατά την πλύση.
Η χημική συμπεριφορά του μαγγανίου στο νερό είναι παρόμοια με αυτήν του
σιδήρου. Ένα υψηλό επίπεδο του μαγγανίου προσδίδει δυσάρεστη μυρωδιά στο
νερό. Τα οργανικά υλικά που μπορεί να εμπεριέχονται στο νερό μαζί με το
μαγγάνιο δημιουργούν χημικές δομές, αντίστοιχες με το σίδηρο. Επομένως, η
καταστροφή των οργανικών ουσιών είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την
αφαίρεση του μαγγανίου.
4.4.2.16 ΦΘΟΡΙΟ/ΦΘΟΡΙΔΙΟ
Το φθορίδιο είναι ένα κοινό συστατικό πολλών
μεταλλευμάτων. Σε κάποιες δημοτικές εγκαταστάσεις
κατεργασίας νερού προσθέτουν συνήθως το φθορίδιο
στο νερό, για την πρόληψη της αποσύνθεσης δοντιών.
Όμως πάνω από 5 mg/l το φθορίδιο έχει καταστρεπτικές ιδιότητες στη δομή των
δοντιών. Υψηλές συγκεντρώσεις του φθορίου περιλαμβάνονται στα υγρά
απόβλητα, από την επεξεργασία του γυαλιού και του χάλυβα, καθώς επίσης και
από τις δραστηριότητες των χυτηρίων. Το οργανικό φθόριο είναι παρόν στα
λαχανικά, τα φρούτα, και τα καρύδια. Το ανόργανο φθόριο, με μορφή
φθοριδίου νατρίου, είναι ένα προϊόν αποβλήτων του αργιλίου και
χρησιμοποιείται σε μερικά δηλητήρια αρουραίων.
68
4.4.2.17 ΧΡΩΜΑ
Το χρώμα στο νερό είναι αισθητικά ανεπιθύμητο.
Το καθαρό φυσικό νερό είναι διαυγές και άχρωμο,
σε
μικρές
ποσότητες.
Όμως,
η
παρουσία
ορισμένων μεταλλικών ιόντων, όπως σιδήρου
(Fe) και μαγγανίου (Mn), που βρίσκονται στη
φύση,
προσδίδουν
στο
νερό
κάποιο
χρώμα.
Ακόμα, το χρώμα στο φυσικό νερό μπορεί να
οφείλεται
σε
άλλες
χημικές
ενώσεις,
στο
πλαγκτόν και σε βιομηχανικά απόβλητα.
Πολλές φορές, το χρώμα χρησιμεύει και σαν ιχνηλάτης για τον προσδιορισμό
του τόπου προέλευσης του νερού και έτσι μπορεί να θεωρηθεί και έμμεσος
δείκτης μόλυνσης. Για παράδειγμα, το κοκκινωπό χρώμα είναι ενδεικτικό
ύπαρξης ενώσεων σιδήρου, ενώ το γαλάζιο οφείλεται στην ύπαρξη χαλκού (Cu)
ή των ενώσεών του. Το μελανό χρώμα μπορεί να οφείλεται σε ύπαρξη
οργανικών οξέων και τανίνης. Ο προσδιορισμός του χρώματος στηρίζεται στην
οπτική
σύγκριση
του
δείγματος
με
έγχρωμο
διάλυμα
(πρότυπο),
που
παρασκευάζεται στο εργαστήριο
4.4.2.18 ΟΣΜΗ ΚΑΙ ΓΕΥΣΗ
Τα δύο αυτά χαρακτηριστικά συνδέονται με το χρώμα και είναι δυνατόν να
προέρχονται από διάφορες χημικές ουσίες, από διαλυμένες ή μη οργανικές
ουσίες σε αποσύνθεση ή τέλος, από μικροοργανισμούς και από διαλυμένα στο
νερό αέρια.
Οι ιδιότητες αυτές εκφράζονται συνήθως μόνον ποιοτικά, σαν έντονες, μέτριες
ασθενείς, κτλ. Το προς πόση νερό πρέπει να είναι απαλλαγμένο από κάθε ίχνος
δυσάρεστης οσμής ή γεύσης. Τα προβλήματα γεύσης στο νερό οφείλονται στα
διαλυμένα άλατα (Total Dissolved Solids, TDS), καθώς επίσης στην παρουσία
κάποιων συγκεκριμένων μετάλλων, όπως είναι ο σίδηρος (Fe) , ο χαλκός (Cu) ,
69
το μαγγάνιο (Mn) και o ψευδάργυρος (Zn). Τα νερά, με σύνολο διαλυμένων
αλάτων μικρότερο από 1200 mg/l, δεν παρουσιάζουν προβλήματα γεύσης και
είναι αποδεκτά από τον καταναλωτή, αν και πρέπει να προτιμάται συγκέντρωση
μικρότερη από 500 mg/l. Μερικά άλατα, όπως για παράδειγμα το χλωριούχο
μαγνήσιο (MgCl2), παρουσιάζουν μεγαλύτερα προβλήματα γεύσης. Αντίθετα, η
γεύση των θειικών αλάτων του μαγνησίου και ασβεστίου είναι λιγότερο
δυσάρεστη.
Το πιο κοινό παράπονο των καταναλωτών για το νερό των δικτύων ύδρευσης,
σε σχέση με την οσμή και τη γεύση, αφορά τη χλωρίωση. Το όριο γεύσης του
χλωρίου σε ουδέτερο pH είναι 0.2 mg/l, το οποίο αυξάνει σε 0.5 mg/l για τιμή
pH = 9. Το μεγαλύτερο όμως πρόβλημα με τη χλωρίωση του νερού, είναι η
δημιουργία οσμής και γεύσης από τις ενώσεις που προκύπτουν κατά την
αντίδραση του χλωρίου με τα οργανικά συστατικά του νερού.
Αρκετά υπόγεια νερά έχουν δυσάρεστη οσμή, αλλά και γεύση, που οφείλεται
στο περιεχόμενο υδρόθειο (H2S). Το υδρόθειο στα υπόγεια νερά προέρχεται
συνήθως από την αναγωγή των θειικών, εξαιτίας αναερόβιων βιολογικών
διεργασιών.
Η
οσμή
αλλοιωμένου
αυγού,
μπορεί
να
ανιχνευθεί
σε
συγκεντρώσεις μεγαλύτερες από 0.1 mg/l. Το βακτηρίδιο που είναι συνήθως
υπεύθυνο για την παραγωγή του υδρόθειου είναι το Desulfovibrio desulfuricans.
4.4.2.19 ΘΟΛΟΤΗΤΑ 67
Σαν θολότητα ορίζεται η αντίσταση του νερού
στη διέλευση του φωτός και οφείλεται κυρίως
στην ύπαρξη αργίλου σε αιώρηση, καθώς και
άλλων λεπτόκοκκων και κολλοειδών υλών.
Η θολότητα μετριέται σε μονάδες θολότητας
(NTU) (Nephelometric Turbidity Unit) ή σε mg/l (ppm) διοξειδίου του πυριτίου
(SiO2), δηλαδή θολότητα που οφείλεται στην περιεκτικότητα 1 mg πυρόλιθου
67
70
Ή Θολερότητα.
(SiO2) σε 1 lt νερού. Θολότητα που υπερβαίνει τα 0.5ppm, αρχίζει να γίνεται
αντιληπτή με γυμνό μάτι.
Κατανάλωση θολού νερού μπορεί να είναι επικίνδυνη για την υγεία. Η
απολύμανση του πόσιμου νερού δεν είναι αποτελεσματική αν υπάρχει θολότητα,
γιατί
πολλοί
παθογόνοι
οργανισμοί
εγκλωβίζονται
στα
σωματίδια
που
αιωρούνται και προστατεύονται από το απολυμαντικό. Επίσης τα σωματίδια
μπορεί να απορροφήσουν επιβλαβείς οργανικές ή ανόργανες ουσίες. Το πόσιμο
νερό πρέπει να είναι διαυγές όταν φτάσει στον καταναλωτή.
4.4.2.20 ΟΞΥΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΛΚΑΛΙΚΟΤΗΤΑ
Η οξύτητα ή η αλκαλικότητα ενός διαλύματος μετριέται με την κλίμακα pH. Με
απλά λόγια, το pH αντιπροσωπεύει την ποσότητα ιόντων υδρογόνου (Η+). Το
καθαρό νερό είναι ιονισμένο σύμφωνα με την εξίσωση: Η2Ο = Η+ + ΟΗ-. Εάν σε
ένα διάλυμα η συγκέντρωση των ιόντων υδρογόνου είναι μεγαλύτερη από τη
συγκέντρωση των ιόντων υδροξυλίου, το διάλυμα είναι όξινο, ενώ εάν η
συγκέντρωση των υδροξυλιόντων είναι μεγαλύτερη από τη συγκέντρωση των
ιόντων υδρογόνου, τότε το διάλυμα είναι αλκαλικό.
Η κλίμακα του pH εκτείνεται από 0 έως 14. Το 7 σημαίνει ουδέτερο διάλυμα,
pH<7 σημαίνει όξινο διάλυμα και pH>7 σημαίνει αλκαλικό διάλυμα. [Για
περισσότερα βλέπε κεφάλαιο 3.3 ΧΡΟΝΙΑ ΟΞΕΩΣΗ].
Το pH του νερού μπορεί να αυξηθεί με την προσθήκη στο νερό του υδροξειδίου
του νατρίου (καυστικό νάτριο), του ανθρακικού άλατος νατρίου (σόδα), του
διττανθρακικού άλατος νατρίου και του υδροξειδίου καλίου. Ένα φίλτρο
εξουδετέρωσης που περιέχει Calcite (ανθρακικό άλας ασβεστίου - CaCO3) ή/και
Corosex (οξείδιο μαγνησίου - MgO), θα ανεβάσει τα χαμηλά επίπεδα pH εάν
βρίσκεται μεταξύ 5 έως 6.
4.4.2.21 ΣΚΛΗΡΟΤΗΤΑ
Η σκληρότητα είναι μια παράμετρος η οποία εκφράζει την
71
περιεκτικότητα του νερού σε πολυσθενή κατιόντα και διακρίνεται σε ολική,
προσωρινή και μόνιμη.
Η ολική σκληρότητα αναφέρεται στα νερά που κατά κανόνα περιέχουν
σημαντικές ποσότητες κατιόντων ασβεστίου (Ca2+) και μαγνησίου (Mg2+), με
τη μορφή του ανθρακικού ασβεστίου (CaCO3) και ανθρακικού μαγνησίου
(MgCO3) .
Εάν συνυπάρχουν και άλλα κατιόντα, όπως του στροντίου, του βαρίου, του
μαγγανίου,
του
ψευδαργύρου,
του
σιδήρου
και
του
αργιλίου,
τότε
συμπεριλαμβάνονται και αυτά.
Η προσωρινή (ανθρακική) σκληρότητα οφείλεται σε διττανθρακικά άλατα του
ασβεστίου [Ca(HCO3)2] και μαγνησίου [Mg(HCO3)2]. Η σκληρότητα αυτή
αφαιρείται με βρασμό του νερού και το μεν διοξείδιο του άνθρακα διαφεύγει, τα
δε αδιάλυτα CaCO3 και MgCO3 καθιζάνουν σαν ανθρακικά άλατα.
Η μόνιμη (μη ανθρακική) σκληρότητα οφείλεται στα ανθρακικά, θειούχα,
χλωριούχα και νιτρικά άλατα του ασβεστίου και του μαγνησίου και δεν
αφαιρείται με βρασμό. Παραδείγματα τέτοιων αλάτων είναι το CaCO3, MgCO3,
CaSO4, MgSO4, CaCl2, MgCl2, Ca(NO3)2, Mg(NO3)2.
Η σκληρότητα που εκφράζεται σε Γαλλικούς βαθμούς (ένας βαθμός αντιστοιχεί
σε 1mg CaCO3 ανά 100 ml νερού) ή σε Γερμανικούς βαθμούς (ένας βαθμός
αντιστοιχεί σε 1mg CaO ανά 100 ml νερού) δείχνει την τάση για σχηματισμό
ανθρακικών και άλλων επικαθήσεων στους σωλήνες των υδραγωγείων, στους
λέβητες και στους πύργους ψύξης, την ικανότητα δέσμευσης σαπώνων και
χρωμάτων στα βαφεία κ.λ.π. Ένα νερό χαρακτηρίζεται «μαλακό», όταν η
σκληρότητά του κυμαίνεται από 7-14οF, «σκληρό» μεταξύ 23 και 50οF και
«πολύ σκληρό» όταν η σκληρότητά του υπερβαίνει τους 50οF.
Η σκληρότητα καταστρέφει:
 Σωληνώσεις
 Σώματα καλοριφέρ
 Θερμοσίφωνες
 Boiler
 Αντιστάσεις πλυντηρίων
 Μηχανές καφέ
72
 Είδη υγιεινής
Το σκληρό νερό γενικά δημιουργεί πρόβλημα σε όλες τις επιφάνειες που ρέει.
Ειδικά στα πλυντήρια ρούχων και πιάτων λόγω της σκληρότητας, απαιτούνται
μεγαλύτερες ποσότητες απορρυπαντικών, μαλακτικών.
4.4.2.22 ΟΛΙΚΑ ΔΙΑΛΥΜΕΝΑ ΣΤΕΡΕΑ (TDS)
Τα διαλυμένα στο σύνολο τους στερεά (TDS), αποτελούνται κυρίως από τα
ανθρακικά άλατα, τα διττανθρακικά άλατα, τα χλωρίδια, τα θειικά άλατα, τα
φωσφορικά άλατα, τα νιτρικά άλατα, το ασβέστιο, το μαγνήσιο, το νάτριο, το
κάλιο, το σίδηρο, το μαγγάνιο και μερικά άλλα. Δεν περιλαμβάνουν τα αέρια, τα
κολλοειδή ή το ίζημα.
Τα TDS μπορούν να υπολογιστούν με τη μέτρηση της αγωγιμότητας του
ύδατος. Μερικές ενδεικτικές τιμές των ολικών διαλυμένων στερεών, σε διάφορα
νερά, είναι: 10 ppm για το νερό της βροχής, 35.000 ppm για το νερό των
ωκεανών, 125.000 ppm για την άλμη, 250.000 ppm για το νερό της Νεκράς
Θάλασσας.
73
4.4.3 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΝΕΡΟΥ 68.
4.4.3.1 ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΟΣΜΩΣΗ
Είναι μια διαδικασία η οποία αναγκάζει, με την εφαρμογή πίεσης, να περάσει
το νερό μέσω μιας ημιπορώδους μεμβράνης, που απορρίπτει τα βαριά
ιχνοστοιχεία, τα άλατα και τα ανόργανα συστατικά, συμπεριλαμβανομένων
όμως και των χρήσιμων ιχνοστοιχείων. Η διαδικασία είναι αργή και σπαταλά
νερό (γύρω στο 60% του αρχικού νερού πετιέται). Η αντίστροφη όσμωση
68
Υπάρχουν κι άλλες τεχνολογίες επεξεργασίας του νερού, οι οποίες δεν είναι τόσο διαδεδομένες
και συνήθως είναι πατέντες συγκεκριμένων εταιρειών, όπως η τεχνολογία nanosilver και άλλες.
74
εφαρμόζεται συνήθως σε πολύ επιβαρυμένα νερά. Πρέπει όμως το νερό που
προκύπτει, να εμπλουτίζεται με ιχνοστοιχεία για να μπορεί να καταναλωθεί
μακροπρόθεσμα, χωρίς επιπτώσεις στην υγεία.
Εννοείται πως είναι παράλογο να χρησιμοποιηθεί για νερά, όπως της Αθήνας.
Φαίνεται πως δε μειώνει αποτελεσματικά τα VOCs, τα βακτήρια και τους ιούς
4.4.3.2 ΑΠΟΣΤΑΞΗ
Το νερό θερμαίνεται μέχρι να βράσει, οπότε γίνεται ατμός, ο οποίος ψύχεται,
συμπυκνώνεται
και
συλλέγεται,
αφήνοντας
πίσω
τούς
ανόργανους
μολυσματικούς παράγοντες. Η απόσταξη λειτουργεί αργά και χρησιμοποιεί
πολλή ηλεκτρική ενέργεια, ενώ δεν είναι αποτελεσματική στη μείωση των
VOCs, λόγω της πτητικής τους φύσης 69.
4.4.3.3 ΥΠΕΡΙΩΔΗΣ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ (UV)
Εδώ, το νερό περνά μέσω ενός θαλάμου, όπου εκτίθεται σε υπεριώδη
ακτινοβολία. Εάν όμως, στο νερό υπάρχουν αιωρούμενα σωματίδια, τότε
εμποδίζεται η δράση της UV πάνω στους μικροοργανισμούς, μειώνοντας την
αποτελεσματικότητα αυτής της μεθόδου.
Επίσης, απαιτείται η χρήση πολύ καλών και αξιόπιστων λαμπτήρων UV, ώστε
η ένταση της υπεριώδους ακτινοβολίας να είναι η απαιτούμενη. Καλό είναι
να υπάρχει σύστημα ελέγχου της έντασης της UV.
Η υπεριώδης επεξεργασία (εφόσον το νερό στο θάλαμο δεν περιέχει
αιωρούμενα σωματίδια 70 και η ένταση της UV λάμπας είναι η ενδεδειγμένη),
είναι
αποτελεσματική
στην
πλειοψηφία
των
μικροοργανισμών
και
μολυσματικών βακτηρίων 71 . Δεν είναι βέβαια, αποτελεσματική έναντι των
χημικών μολυντών.
69
Αυτές οι χημικές ουσίες, τα VOCs, μπορούν να εξατμιστούν και στη συνέχεια να
επανασυμπυκνωθούν σε υγρή μορφή.
70
Απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή, σε περιοχές με συνεχείς βλάβες στο δίκτυο ύδρευσης. Εκεί,
υπάρχει η πιθανότητα να εμφανιστούν αιωρούμενα σωματίδια στο θάλαμο της λυχνίας UV. Στις
περιπτώσεις αυτές, καλό είναι να τοποθετείται ένα προ—φίλτρο, το οποίο θα προστατεύει το
«κανονικό» φίλτρο, από τη συχνή παρουσία λάσπης στο δίκτυο (λόγω των βλαβών). Αυτή η λύση
είναι καλό να εφαρμόζεται, ούτως ή άλλως, σε όλες τις περιπτώσεις και όχι μόνο εκεί όπου
υπάρχουν συχνές βλάβες. Το κόστος είναι ασήμαντο
(αρχικό κόστος: 20-50€, κόστος
ανταλλακτικού: κάτω από 10€).
71
Κάποιοι υποστηρίζουν ότι μπορεί να μην είναι αποτελεσματική (η UV) στη μείωση
κρυπτοσποριδίων.
75
4.4.3.4 ΦΙΛΤΡΑ ΕΝΕΡΓΟΥ ΑΝΘΡΑΚΑ
Ο ενεργός άνθρακας έχει την ικανότητα να προσροφά στην επιφάνειά του:
*Μικρομοριακές οργανικές ουσίες, *χρωστικές ουσίες, *πάσης φύσεως οσμές,
*αέρια, *σε ορισμένο βαθμό, βαρέα και τοξικά για τον οργανισμό μας
μέταλλα
72
(χαλκός, ψευδάργυρος,
μόλυβδος, υδράργυρος) και *το
ξακουστό χλώριο 73.
4.4.3.4.1 ΚΟΚΚΩΔΗΣ ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΜΕΝΟΣ ΑΝΘΡΑΚΑΣ (GAC)
Αυτός
ο
τύπος
φίλτρου
χρησιμοποιείται
κυρίως
για
την
αισθητική
επεξεργασία του νερού. Το νερό ρέει μέσω ενός στρώματος από κόκκους
(συνήθως) ξυλάνθρακα, που παγιδεύει τα στοιχεία που αφορούν στην
αισθητική του νερού, λίγο χλώριο, ενώ μειώνει οσμές και γεύσεις.
Όμως, το νερό μπορεί να περάσει γύρω από τους κόκκους του άνθρακα, από
«κανάλια» τα οποία δημιουργούνται, αποφεύγοντας έτσι το φιλτράρισμα!
Επίσης, αν οι κόκκοι δεν εμποτιστούν με άργυρο 74, τα κοκκώδη στρώματα
μπορούν να γίνουν πεδία αναπαραγωγής βακτηριδίων!
Τα φίλτρα GAC δεν είναι αποτελεσματικά στη μείωση των μολυσματικών
παραγόντων, που αφορούν στην υγεία και απαιτούν πολλή προσοχή και
φροντίδα στη χρήση τους.
4.4.3.4.2 ΣΥΜΠΑΓΗΣ ΑΝΘΡΑΚΑΣ
Ο συμπαγής άνθρακας δεν έχει το μειονέκτημα της δημιουργίας «καναλιών»,
άρα είναι καλύτερη και πολύ ασφαλέστερη λύση από τον κοκκώδη.
4.4.3.5 ΚΕΡΑΜΙΚΑ ΦΙΛΤΡΑ
Αυτά χρησιμοποιούν μια διαδικασία, όπου το νερό περνά μέσω των πόρων
των κεραμικών μέσων φιλτραρίσματος, παρέχοντας έτσι μόνο μηχανικό
φιλτράρισμα. Μπορούν να μειώσουν τα σωματίδια, εάν οι πόροι έχουν
διάμετρο το πολύ ένα εκατομμυριοστό του μέτρου.
72
Που προέρχονται από βιομηχανικές μολύνσεις είτε από παλιές σωληνώσεις δικτύων ύδρευσης
Το υπολειμματικό χλώριο (το οποίο στα ακρότατα σημεία ενός δικτύου ύδρευσης, δεν πρέπει να
είναι κάτω από 0,2 ppm, για θέμα ασφάλειας του πόσιμου νερού).
74
Αν χρησιμοποιηθεί νιτρικός άργυρος, θεωρείται επικίνδυνη ουσία. Χρειάζεται προσοχή.
73
76
4.4.3.6 ΦΙΛΤΡΑ ΚΑΝΑΤΑΣ
Συνήθως,
χρησιμοποιούν
κοκκώδη
ενεργό
άνθρακα.
Η
διαδικασία
φιλτραρίσματος είναι αργή. Είναι μια προσιτή (σαν αρχικό κόστος) λύση,
συνήθως
όμως,
χωρίς
πιστοποιήσεις
διεθνών
οργανισμών
(π.χ.
του
αμερικάνικου NSF).
4.4.3.7 ΦΙΛΤΡΑ KDF
Τα φίλτρα KDF περιέχουν ψήγματα ψευδαργύρου και χαλκού. Είναι μια
ειδική φόρμουλα, η οποία όταν έρχεται σε επαφή με το νερό προκαλεί
ηλεκτροχημική αντίδραση, με αποτέλεσμα να αδρανοποιείται το χλώριο και
τα άλλα διαλυτά μέταλλα, ενώ λειτουργεί και βακτηριοστατικά.
Τα φίλτρα KDF χρησιμοποιούνται συνήθως σε φίλτρα για το μπάνιο, επειδή
αντέχουν στο ζεστό νερό (σε αντίθεση με τον ενεργό άνθρακα).
4.4.3.8 ΦΙΛΤΡΑ ATS
Τα φίλτρα ATS είναι πολύ αποτελεσματικά εναντίον του μολύβδου, αλλά όχι
έναντι άλλων μολυσματικών παραγόντων.
4.4.3.9 ΒΡΑΣΜΟΣ
Με
το
βράσιμο
του
νερού
(για
20’)
εξοντώνονται
οι
επικίνδυνοι
μικροοργανισμοί (βακτήρια, ιοί, κύστες). Φυσικά, δε μειώνει τα σωματίδια,
τις οργανικές ή ανόργανες χημικές ενώσεις, ενώ είναι χρονοβόρο και μη
πρακτικό.
4.4.3.10 ΜΑΓΝΗΤΙΣΜΟΣ ΝΕΡΟΥ
Ο μαγνητισμός του νερού, δεν είναι μία ακόμη μέθοδος φιλτραρίσματος του
νερού, όπως αυτές που αναλύθηκαν μέχρι τώρα. Με το μαγνητισμό, όπως
ισχυρίζονται οι κατασκευαστές των αντίστοιχων συσκευών 75 , ο ασβεστίτης
(που υπάρχει στο νερό και δημιουργεί τις κρυσταλλοποιήσεις στο εσωτερικό
τοίχωμα των σωληνώσεων) μετατρέπεται σε αραγωνίτη, ο οποίος έχει την
ιδιότητα να μην
75
προσκολλάται στα τοιχώματα. Έτσι, αποφεύγονται (κατά
Μαγνήτες φυσικοί ή ηλεκτρονικές συσκευές, που εκπέμπουν μαγνητικά πεδία.
77
ένα
σημαντικό
ποσοστό)
οι
αρνητικές
συνέπειες
στις
υδραυλικές
εγκαταστάσεις και στις αντίστοιχες συσκευές.
4.4.3.11 ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗ ΝΕΡΟΥ (ΤΑΧΥΟΝ, ΠΛΟΧΕΡ, κτλ)
Πρόκειται για τεχνικές ενεργοποίησης του νερού είτε με τη βοήθεια της
κοσμικής ενέργειας (σύστημα
(μέθοδος
Tachyon).
«αντιγραφή»
Με
Plocher) είτε με τη βοήθεια των ταχυονίων
τις
πληροφοριών
μεθόδους
από
μία
αυτές
γίνεται
ουσία
σε
μία
«μεταφορά»
άλλη
κι
ή
έτσι
αποτυπώνονται μόνιμα οι θετικές πληροφορίες που επιθυμούμε στο νερό ή
και σε οποιαδήποτε άλλη ουσία.
Στην πράξη πώς γίνεται αυτή η ενεργοποίηση;
Για παράδειγμα στο σύστημα Plocher υπάρχει ο «καταλύτης νερού Plocher»,
στον οποίο έχουν εγγραφεί οι πληροφορίες (συχνότητες) καθαρού νερού
πηγής, που έχουν θετική επίδραση στην υγεία. Στη συνέχεια με τη βοήθεια
του καταλύτη ενεργοποιείται το προς πόση νερό.
Οι υποστηρικτές αυτών των τεχνικών υποστηρίζουν ότι το νερό έχει μνήμη,
γεγονός
που
έχει
αποδειχθεί
πειραματικά.
Αυτό
σημαίνει
ότι
έχει
εγγεγραμμένες στη δομή του όλες τις συχνότητες των διαφόρων ουσιών με
τις οποίες έχει έρθει σε επαφή. Κατά συνέπεια, το νερό διατηρεί τη
συχνότητα μιας ουσίας που υπήρχε μέσα του, ακόμα κι αν η ουσία αυτή έχει
απομακρυνθεί και δεν ανιχνεύεται πλέον στη χημική του ανάλυση. Δηλαδή,
εάν για παράδειγμα απομακρύνουμε το χλώριο από το νερό, η συχνότητα
του χλωρίου θα συνεχίσει να ανιχνεύεται στο νερό. Αυτό σημαίνει ότι θα
εξακολουθεί να υπάρχει η βλαβερή επίδραση της συχνότητας του χλωρίου
στον οργανισμό μας, χωρίς τη φυσική ύπαρξη του χλωρίου στο νερό!
Αρκεί λοιπόν να δοθεί ενέργεια στο νερό, να αναζωογονηθεί, να «ξυπνήσει»
και να «θυμηθεί» τις θετικές συχνότητες που είχε στην πηγή του, σβήνοντας
ταυτόχρονα τις αρνητικές συχνότητες των ρυπαντών. Επειδή το νερό είναι ο
ιδανικότερος μεταφορέας πληροφοριών, κάτι που είναι γνωστό από την
ομοιοπαθητική, είναι πάρα πολύ ευεργετικό για την υγεία μας, να μεταφέρει
θετικές και όχι αρνητικές συχνότητες στον οργανισμό μας.
Στο ομοιοπαθητικό φάρμακο το βότανο ή το ορυκτό έχει υποστεί τέτοια
διάλυση ώστε δεν ανιχνεύεται πλέον. Η συχνότητα όμως της ουσίας (η
78
πληροφορία) έχει παραμείνει και θεραπεύει. Μάλιστα, όσο μεγαλύτερη η
διάλυση, τόσο ισχυρότερη η επίδραση!
4.4.3.12 ΟΖΟΝΙΣΜΟΣ ΝΕΡΟΥ
Το όζον είναι ένα αέριο που απαντάται στη φύση και αποτελείται από άτομα
οξυγόνου. Το μόριο του οξυγόνου αποτελείται από δύο άτομα οξυγόνου. Τα
μόρια οξυγόνου διασπώνται σε δύο άτομα αυτού εξαιτίας ηλεκτρικών
εκκενώσεων κατά τη διάρκεια καταιγίδων ή της υπεριώδους ακτινοβολίας
του ήλιου. Τα μονήρη άτομα οξυγόνου δεν είναι δυνατόν να υπάρξουν αφ’
εαυτού και επανενώνονται για το σχηματισμό διατομικού οξυγόνου. Ωστόσο,
κατά τη διάρκεια αυτού του σταδίου αναδιάταξης κάποια από αυτά
επανασυνδέονται υπό τη μορφή του ασταθούς και πολύ δραστικού
τριατομικού οξυγόνου.
Το νέο αυτό μόριο ονομάζεται όζον.
Εξαιτίας του «χαλαρού» δεσμού μεταξύ τον ατόμων
του, το (αέριο) όζον αποτελεί πολύ ισχυρό οξειδωτικό
και τον ιδανικό, χωρίς χημικά κατάλοιπα, καθαριστικό
και
απολυμαντικό
παράγοντα.
Είναι
ικανό
να
οξειδώσει βακτηρίδια, ενδοτοξίνες, οργανικό υλικό και ιούς.
Το όζον είναι ασταθές στο νερό. Ο χρόνος ημίσειας ζωής του κυμαίνεται από
μερικά δευτερόλεπτα έως μερικές ώρες. Από την ταχύτατη αποσύνθεσή του
προκύπτει ένα εξαιρετικά οξειδωτικό στοιχείο, οι ρίζες υδροξυλίου, οι οποίες
έχουν έναν ισχυρότερο μηχανισμό οξείδωσης από εκείνο του όζοντος.
Έτσι λοιπόν, από τη διαδικασία οζονοποίησης του νερού, προκύπτει ένα
οξειδωτικό υγρό, για το οποίο οι γνώμες διίστανται. Κάποιο είναι υπέρμαχοι
και κάποιοι πολέμιοι.
Οι πρώτοι ισχυρίζονται ότι το οζονισμένο νερό 76, παρότι είναι εκ φύσεως
οξειδωτικό, αυξάνει ελάχιστα την παραγωγή ελεύθερων ριζών και δε
76
Για κάποιες περιπτώσεις χρησιμοποιείται και οζονισμένο ελαιόλαδο.
79
δημιουργεί οξειδωτικό στρες 77. Αντιθέτως, δραστηριοποιεί αποτελεσματικότερα τα φυσικά αντιοξειδωτικά συστήματα του οργανισμού, συμβάλλοντας
έτσι στον περιορισμό της βιολογικής οξείδωσης, στην ανοσοπροστασία και
τη
συνολικά
καλύτερη
λειτουργία
του
οργανισμού.
Η
κατανάλωση
εμπλουτισμένου με όζον νερού 78 ανανεώνει τα αποθέματα οξυγόνου στους
ιστούς και βελτιώνει τη χημεία του οξυγόνου στα τριχοειδή αγγεία.
Πίνοντας καθημερινά 10-12 ποτήρια οζονισμένου νερού, μακροπρόθεσμα
θα βοηθήσει τη λειτουργία των βασικών οργάνων αποτοξίνωσης, θα
βελτιώσει την πέψη των τροφών, την κυκλοφορία του αίματος και τις
καύσεις, θα ελαττώσει τις χρόνιες φλεγμονές, θα βελτιώσει το μεταβολισμό,
ενώ βοηθά στην αντιμετώπιση παθήσεων του ουροποιητικού και τέλος έχει
αναλγητική δράση.
Πάντως,
κάποιοι
κατασκευαστές
συσκευών
οζονισμού
συνιστούν,
παράλληλα με την πόση του οζονισμένου νερού, τη λήψη αυξημένων
ποσοτήτων αντιοξειδωτικών.
Για κινδύνους του οζονισμένου νερού, στην περίπτωση που το αρχικό νερό
περιέχει βρωμιούχα ιόντα, βλέπε κεφάλαιο 4.4.2 ΒΡΩΜΙΟ.
Αξίζει να υπογραμμίσουμε την πολύτιμη ασπίδα προστασίας, που παρέχει το
αέριο όζον 79 των ανώτερων ατμοσφαιρικών στρωμάτων στη γη από την
καταστρεπτική
και
επιβλαβή,
για
κάθε
ζώντα
οργανισμό,
υπεριώδη
ακτινοβολία του ήλιου.
Ιδιότητα
Όζον
Οξυγόνο
Μοριακός τύπος:
O
O
3
2
77
Κάποιοι άλλοι βέβαια, ισχυρίζονται ότι προκαλεί μεν οξειδωτικό στρες, αλλά ότι αυτό είναι
ελεγχόμενο.
78
Αν έχουμε συγκέντρωση 80μg/ml αερίου όζοντος, στο νερό η συγκέντρωση φθάνει τα 20μg/ml. Ένα τέτοιο
διάλυμα έχει αποδειχθεί ότι μπορεί να αντιμετωπίσει μολυσμένα τραύματα και να εξαφανίσει πύον, νεκρώσεις
και βακτήρια.
79
Το οποίο παράγεται από την υπεριώδη ακτινοβολία και τις ηλεκτρικές εκκενώσεις (αστραπές).
80
Χρώμα:
Οσμή:
Ελαφρύ κυανό
• Οσμή από
φωτοτυπικό 80
μηχάνημα
Άχρωμο
Άοσμο
• Οσμή μετά από
καταιγίδες
Εικόνα 4:7
Προστασία από την υπεριώδη
ακτινοβολία, που προσφέρει το
στρώμα του όζοντος.
Πίνακας 8:
Σύγκριση Οξυγόνου και Όζοντος
Η ισχυρή τοξικότητα του αερίου όζοντος για τον άνθρωπο έχει αναγνωριστεί και
λεπτομερώς καταγραφεί εδώ και καιρό. Το (αέριο) όζον είναι ερεθιστικό για τις
οφθαλμικές μεμβράνες, την αναπνευστική οδό και σε υψηλές συγκεντρώσεις,
μπορεί να προκαλέσει πνευμονικό οίδημα. Ακόμα και σε επίπεδα της τάξης του 1
ppm
81
μπορεί, με παρατεταμένη περίοδο έκθεσης, να οδηγήσει σε πρόωρη
γήρανση. Το συνιστώμενο όριο έκθεσης είναι 0.1 ppm (μέση συγκέντρωση σε
οκτάωρη βάση).
Οι περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να ανιχνεύσουν περίπου 0,01 ppm στον αέρα.
Τα συμπτώματα που προκαλούνται σε συγκεντρώσεις από 0,1 έως 1 ppm είναι
πονοκέφαλοι, ενόχληση και κάψιμο των ματιών και αναπνευστική δυσλειτουργία.
Στις ευρωπαϊκές πρακτικές κατεργασίας νερού, ο οζονισμός αναγνωρίζεται ως
συνιστώμενη μέθοδος αδρανοποίησης ιών, παρά ως μια εναλλακτική λύση της
χρήσης του χλωρίου για την απολύμανση. Ο μηχανισμός απολύμανσης έχει ως
εξής: To όζον καταστρέφει τους μικροοργανισμούς με προοδευτική οξείδωση των
ζωτικών συστατικών του κυττάρου. Η κυτταρική μεμβράνη αποτελεί πρωταρχικό
στόχο του όζοντος. Γενικά, το όζον προκαλεί την ευρεία οξείδωση των
ενδοκυτταρικών πρωτεϊνών, με άμεσο αποτέλεσμα το γρήγορο κυτταρικό θάνατο.
80
81
Γενικά, οι συσκευές γραφείου με τεχνολογία Laser (φαξ, εκτυπωτές) παράγουν όζον.
Ppm = μέρη ανά εκατομμύριο
81
4.4.3.13 ΙΟΝΙΣΜΟΣ ΝΕΡΟΥ
Πρόκειται για τεχνολογία, η οποία αρχικά αναπτύχθηκε στην Ιαπωνία στις αρχές
της δεκαετίας του 1950, ενώ το 1966 οι ιονιστές νερού εγκρίθηκαν από το
Υπουργείο Υγείας της Ιαπωνίας σαν ιατρικές συσκευές βελτίωσης της υγείας.
Το ιονισμένο νερό προέρχεται από μία συσκευή, τον «ιονιστή νερού». Ο
ιονιστής
αυτός
περιέχει
ένα
πολλαπλό
φίλτρο
νερού
και
ένα
θάλαμο
ηλεκτρόλυσης. Στο θάλαμο ηλεκτρόλυσης, παράγονται δύο είδη νερού. Το
λεγόμενο «αλκαλικό», το οποίο είναι πόσιμο και είναι αυτό που ενδιαφέρει
ιδιαίτερα και το «όξινο», το οποίο είναι μόνο για εξωτερική χρήση, πχ πλύσιμο
προσώπου [για ακμή], απολύμανση πάγκων κουζίνας, πλύσιμο φρούτωνλαχανικών,
ψέκασμα
φυτών
για
προστασία
από
ασθένειες,
φροντίδα
δερματικών παθήσεων, κτλ.
Οι ωφέλιμες ιδιότητες του (αλκαλικά) ιονισμένου νερού (του πόσιμου, δηλαδή,
νερού), είναι κυρίως:
 Οι αντιοξειδωτικές του ιδιότητες 82
 Η ικανότητά του να ενυδατώνει τον οργανισμό 83
 Το ότι εμπλουτίζει το νερό με οξυγόνο (περιέχει διπλάσιο Ο2 από το κοινό
νερό, άρα έχουμε καλύτερη οξυγόνωση των κυττάρων και πιο ισχυρό
αμυντικό σύστημα)
 Το ότι περιέχει ιονισμένο ασβέστιο 84
 Η «αλκαλικότητά» του. Το Ρh του κυμαίνεται από 7-10, ανάλογα το τι
επιλέγει κανείς.
82
Το Δυναμικό Οξειδοαναγωγής του (REDOX) κυμαίνεται συνήθως από -250mV έως -400mV
(μιλιβόλτ). Αυτό σημαίνει ότι έχει πληθώρα διαθέσιμων ηλεκτρονίων, που προσφέρει στις
ελεύθερες ρίζες, τις οποίες και αδρανοποιεί. Σημειώνεται, ότι υπάρχει νερό στη φύση με τις
αντίστοιχες τιμές REDOX (είναι γνωστές –παγκοσμίως- τουλάχιστον 3 πηγές, το νερό των οποίων
εμφιαλώνεται). Το νερό της βρύσης έχει REDOX γύρω στα +450 mV, τα μεταλλικά νερά γύρω στα
+300 mV και κάποια καλά νερά πηγής γύρω στα +100 mV. [Όσο πιο αρνητική είναι αυτή η τιμή,
τόσο πιο αντιοξειδωτικές ιδιότητες έχει το νερό].
83
Το αλκαλικά ιονισμένο νερό έχει το μικρότερο μέγεθος δεσμών μορίων (Η2Ο) στον κόσμο. Αυτό
σημαίνει ότι μπορεί και περνά ευκολότερα στα ανθρώπινα κύτταρα, με όλες τις ευεργετικές
συνέπειες. Το κοινό νερό αποτελείται από δέσμες 10-13 μορίων. Με την ηλεκτρόλυση διασπώνται
οι δέσμες και επανενώνονται με 5-6 μόρια. Έτσι, το ιονισμένο νερό αποτελείται από ομοιόμορφες
πέντα-εξαγωνικές δέσμες 5-6 μορίων, με συνέπεια να ενυδατώνει τον οργανισμό 3-6 φορές πιο
αποτελεσματικά!
[Μετρήσεις: Νερό βρύσης 120Hz, Μεταλλικό νερό 80-90Hz, Αλκαλικό νερό 5354Hz, Κύτταρο σώματος 58-60Ηz.]
84
Λαμβάνοντας ο οργανισμός έτοιμο ιονισμένο ασβέστιο, αυξάνεται αμέσως η λειτουργία των
νεφρών, των αδένων και του ήπατος. Και επειδή το ιονισμένο ασβέστιο είναι ταυτόσημο με τους
ιστούς του λεπτού εντέρου, το ποσοστό αφομοίωσής του είναι 95-98%.
82
Για περισσότερες πληροφορίες, βλέπε παράγραφο 8.11 ΙΟΝΙΣΜΕΝΟ ΝΕΡΟ.
83
4.5
ΦΥΤΙΚΕΣ ΙΝΕΣ
Μέχρι το πρόσφατο παρελθόν οι ειδικοί επιστήμονες στα θέματα διατροφής είχαν
εξετάσει
λεπτομερώς τις τρεις βασικές κατηγορίες της τροφής (πρωτεΐνες,
υδατάνθρακες, λίπη), που είναι πλούσιες σε θερμίδες. Αντίθετα, το κομμάτι της
τροφής που δεν έχει θρεπτική αξία, οι φυτικές ίνες, έμεινε για πολλά χρόνια
παραγνωρισμένο και παραμελημένο. Επειδή ακριβώς, δεν παρέχουν ενέργεια (ούτε
βιταμίνες), οι φυτικές ίνες είχαν θεωρηθεί ότι δεν είχαν καμία αξία και ότι με την
αφαίρεσή
τους
η
ποιότητα
των
τροφών,
ιδιαίτερα
των
δημητριακών,
θα
βελτιωνόταν! Έτσι, κατέληξαν να χρησιμοποιούνται σαν τροφή για τα ζώα.
Μολονότι, μερικοί στο παρελθόν αναγνώρισαν το λάθος αυτό, μόνο σχετικά
πρόσφατα οι διαιτολόγοι απέδειξαν επιστημονικά την πλάνη, που στήριξε αυτή την
υπόθεση. Οι ίνες αποτελούν το σκελετό του φυτού, χωρίς τον οποίο κανένα
λουλούδι ή δένδρο δε θα μπορούσε να σταθεί όρθιο. Τα τοιχώματα κάθε κυττάρου
αποτελούνται από ίνες. Είναι περισσότερο άφθονες στο εξωτερικό των σπόρων,
φρούτων, οσπρίων, κτλ, απ’ ό,τι στο εσωτερικό τους. Έτσι, με την αφαίρεση των
εξωτερικών στρωμάτων στη διάρκεια του αλέσματος και ξεφλουδίσματος, το
μεγαλύτερο μέρος των τόσο σημαντικών ινών πετιέται. Στην ουσία, είναι άπεπτοι
υδατάνθρακες, που συνυπάρχουν με τους γνωστούς υδατάνθρακες και είναι:
• Οι κυτταρίνες, • Οι ημικυτταρίνες, • Τα κόμμεα, • Οι πηκτίνες, • Οι λιγνίνες, κτλ.
Οι φυτικές ίνες λοιπόν, είναι μια ομάδα συστατικών των τροφών με μεγάλη
διατροφική αξία. Σχεδόν όλες οι ίνες που προσλαμβάνουμε μέσω της διατροφής
προέρχονται από τα λαχανικά, τα φρούτα, τα δημητριακά, τους ξηρούς καρπούς
και τα όσπρια. Υπάρχουν υδατοδιαλυτές και αδιάλυτες στο νερό ίνες. Οι
υδατοδιαλυτές είναι αυτές που βοηθούν στη σωστή πέψη των υπόλοιπων
θρεπτικών συστατικών και στην αργή απορρόφηση των υδατανθράκων στα έντερα,
έτσι που το σάκχαρο του αίματος να ανεβαίνει σταδιακά και ομαλά. Επιπλέον,
κατεβάζουν τη χοληστερόλη του αίματος. Για να μπορέσει η χοληστερίνη να
αποβληθεί από τον οργανισμό, απαιτούνται φυτικές ίνες και πολύ νερό. Χωρίς
αυτές η χοληστερίνη επαναπορροφάται από το έντερο και ξαναμπαίνει στην
κυκλοφορία. Οι υδατοδιαλυτές ίνες υπάρχουν μεταξύ άλλων στα φασόλια, στις
φακές, στη βρώμη, στα λαχανικά και στα φρούτα. Οι αδιάλυτες ίνες, που
υπάρχουν σε μεγάλες ποσότητες κυρίως στα ανεπεξέργαστα δημητριακά και στα
όσπρια, αυξάνουν τον όγκο της τροφής και συνεισφέρουν στην καλή λειτουργία
των εντέρων.
84
ΦΥΤΙΚΕΣ ΙΝΕΣ
ΥΔΑΤΟΔΙΑΛΥΤΕΣ
ΑΔΙΑΛΥΤΕΣ
(Στο νερό)
ΠΟΥ ΚΥΡΙΩΣ ΥΠΑΡΧΟΥΝ:
ΠΟΥ ΚΥΡΙΩΣ ΥΠΑΡΧΟΥΝ:
*
*
*
*
*
*
*
ΣΤΑ ΦΑΣΟΛΙΑ,
ΣΤΙΣ ΦΑΚΕΣ,
ΣΤΗ ΒΡΩΜΗ,
ΣΤΙΣ ΦΡΑΟΥΛΕΣ,
ΣΤΑ ΜΗΛΑ,
ΣΤΑ ΚΑΡΟΤΑ και
ΣΕ ΑΛΛΑ ΛΑΧΑΝΙΚΑ
* ΣΤΑ ΑΝΕΠΕΞΕΡΓΑΣΤΑ
ΔΗΜΗΤΡΙΑΚΑ (σε μεγάλες
ποσότητες),
* ΣΤΟ ΨΩΜΙ ΟΛΙΚΗΣ
ΑΛΕΣΗΣ,
* ΣΤΑ ΔΑΜΑΣΚΗΝΑ και
* ΣΕ ΑΛΛΑ ΦΡΟΥΤΑ
ΤΙ ΠΡΟΣΦΕΡΟΥΝ
ΤΙ ΠΡΟΣΦΕΡΟΥΝ
• βοηθούν στη σωστή πέψη
των θρεπτικών συστατικών της τροφής,
• συμβάλλουν στην αργή
απορρόφηση των
υδατανθράκων στα
έντερα (άρα, καλύτερος
έλεγχος της γλυκόζης
στο αίμα) και
• κατεβάζουν τη χοληστερόλη του αίματος
• αυξάνουν τον όγκο της
τροφής και
• συνεισφέρουν στην καλή
λειτουργία των εντέρων,
επειδή
απορροφούν
νερό, με αποτέλεσμα να
διαστέλλονται
(βλέπε
κείμενο).
©
Χρήστος Λούλας
85
Πολλοί θεωρούν ότι οι ίνες μπορούν να προλάβουν μερικούς τύπους καρκίνου,
όπως τον καρκίνο του παχέος εντέρου 85.
Η σύγχρονη διατροφή περιέχει σημαντικά λιγότερες ίνες, από ό,τι η διατροφή των
προγόνων μας. Ένας απλός τρόπος για να αυξήσουμε την πρόσληψη ινών είναι να
επιδιώκουμε να καταναλώνουμε καθημερινά τρεις μερίδες φρούτων και άφθονα
λαχανικά. Αντικαθιστώντας τις πατάτες με φακές ή φασόλια 86, προσφέρουμε στον
οργανισμό μας μια ικανοποιητική ποσότητα ινών.
Οι ίνες επηρεάζουν τη λειτουργία ολόκληρου του πεπτικού σωλήνα, ιδιαίτερα όμως
του παχέος εντέρου. Κάνουν το εντερικό περιεχόμενο περισσότερο παχύρρευστο,
επιβραδύνοντας έτσι τόσο την απορρόφηση του αμύλου και του σακχάρου, όσο και
την είσοδό τους στην κυκλοφορία του αίματος με τη μορφή γλυκόζης. Γεγονός
τεράστιας σημασίας για τους διαβητικούς.
Το μεγαλύτερο μέρος του παχέος εντέρου αποτελείται από το κόλον. Τα τελευταία
15 εκατοστά αποτελούν το ορθό. Εκεί οι ίνες έρχονται σε επαφή με τις
δηλητηριώδεις ουσίες των περιττωμάτων κι εμποδίζουν την απορρόφησή τους από
το σώμα. Έτσι, οι δηλητηριώδεις ουσίες αντί να απορροφηθούν, αποβάλλονται.
Όταν οι καρκινογόνες ουσίες διαλύονται σε μεγάλο όγκο κοπράνων κι όταν αντί να
περιφέρονται άσκοπα, αποβάλλονται γρήγορα από το έντερο, τότε γίνονται
85
Αυτό θα μπορούσε να αποδοθεί και σε πολλές άλλες ουσίες, οι οποίες υπάρχουν στα λαχανικά
και στα φρούτα (που είναι βέβαια και καλές πηγές ινών).
86
ΦΑΣΟΛΙΑ: Πρόκειται για μια ιδιαίτερα θρεπτική τροφή, που πρέπει να καταναλώνεται με μεγάλη
συχνότητα. Αποτελούν πολύ καλή πηγή πρωτεΐνης, αλλά όπως συμβαίνει με σχεδόν όλες τις
πρωτεΐνες φυτικής προέλευσης, δεν είναι υψηλής βιολογικής αξίας συγκριτικά με αυτήν που
προέρχεται από γαλακτοκομικά προϊόντα και κρέατα. Αυτό συμβαίνει γιατί της λείπει ένα
απαραίτητο αμινοξύ (η μεθειονίνη). Το αμινοξύ αυτό υπάρχει όμως σε μια άλλη κατηγορία φυτικής
προέλευσης τροφίμων, τα δημητριακά (ρύζι, καλαμπόκι, σιτάρι κ.α.) καθώς και στους ξηρούς
καρπούς. Συνδυάζοντας λοιπόν στο πιάτο μας φασόλια με δημητριακά παίρνουμε πρωτεΐνη υψηλής
βιολογικής αξίας, σχεδόν εφάμιλλη με αυτήν του κρέατος. Η ιδιότητά τους να μας φουσκώνουν,
έχει να κάνει με την υψηλή περιεκτικότητά τους σε διαιτητικές ίνες. Η δυσάρεστη δημιουργία
αερίων όμως, σχετίζεται με μια σημαντική διεργασία στο σώμα μας: την απομάκρυνση των
επικίνδυνων καρκινογόνων από το γαστρεντερικό μας σύστημα και πιο συγκεκριμένα από το παχύ
έντερο. Για το λόγο αυτό τα φασόλια σχετίζονται με μείωση της εμφάνισης καρκίνου του παχέος
εντέρου. Επίσης, αποτελούν εξαιρετική πηγή αντιοξειδωτικών ουσιών και κυρίως φλαβονοειδών
(βρίσκονται στο εξωτερικό περίβλημα και ευθύνονται για το χρώμα τους), καθώς και φυλλικού
οξέος, συμβάλλοντας στην καλή λειτουργία της καρδιάς. Ακόμα, τα φασόλια συμβάλλουν στην
καλή υγεία των οστών μας, καθώς μας προμηθεύουν με ασβέστιο και βιταμίνη Κ (20% των
αναγκών μας σε ένα φλιτζάνι). Η βιταμίνη D (τυρί, γιαούρτι) αυξάνει την απορρόφηση του
ασβεστίου και έτσι ο συνδυασμός φασολιών με την παραδοσιακή φέτα, μας προσφέρει μια
εξαιρετική λύση για την καλή υγεία των οστών. Τέλος, τα φασόλια είναι καλή πηγή σιδήρου και
πρεβιοτικών.
86
λιγότερο επικίνδυνες. Αυτό έχει αποδειχθεί πειραματικά. Όταν τα ζώα τρέφονται με
ένα διαιτολόγιο με άφθονες τοξίνες, αλλά πλούσιο σε ίνες, η βλάβη από τις τοξίνες
είναι μικρή. Όταν τα ζώα παίρνουν τοξίνες στις ίδιες δόσεις, αλλά σ’ ένα
διαιτολόγιο στερημένο από ίνες, αρρωσταίνουν και πεθαίνουν.
Η σημαντικότερη ίσως λειτουργία των ινών στο κόλον, είναι η ικανότητά τους να
συγκρατούν νερό στη μορφή κολλοειδούς πήγματος, όμοια με τον τρόπο που
συγκρατείται το νερό από το σφουγγάρι. Όταν η τροφή δεν περιέχει ίνες, το
αποτέλεσμα είναι να έχουμε κόπρανα μικρά και σφιχτά.
Η απουσία ινών στο
διαιτολόγιό
σημαντικότερη
μας,
ειδικά
των
δημητριακών,
είναι
η
αιτία
δυσκοιλιότητας. Αν το διαιτολόγιό μας περιείχε αρκετές ίνες, τα καθαρκτικά θα
ήταν άγνωστα.
Ανακεφαλαιώνοντας: οι ίνες διευκολύνουν την απέκκριση των κοπράνων, επειδή:
•
αυξάνουν τον όγκο (των κοπράνων) και έτσι προκαλούν μεγαλύτερη
μηχανική
πίεση
στον
πρωκτό,
οπότε
δημιουργείται
ευκολότερα
ο
αντανακλαστικός μηχανισμός της κένωσης.
•
Επίσης, αυξάνουν την ταχύτητα με την οποία τα κόπρανα περνάνε από το
παχύ έντερο, ενώ συγχρόνως διατηρούν και μεγαλύτερη ποσότητα νερού,
αφού με την παρουσία ινών η απορρόφηση νερού από το παχύ έντερο είναι
μειωμένη.
Όταν προσλαμβάνουμε αρκετές ίνες, τα κόπρανα συνήθως είναι ογκώδη, μαλακά
στην υφή τους, ανοιχτόχρωμα και ελαφρύτερα από το νερό. Το αντίθετο συμβαίνει
με τα κόπρανα που συνδέονται με διαιτολόγιο φτωχό σε ίνες. Ελάχιστες είναι οι
ενδείξεις ότι το νερό που πίνουμε έχει κάποιο αποτέλεσμα στη θεραπεία της
δυσκοιλιότητας.
Χωρίς αρκετές ίνες, τα υγρά απορροφώνται από το έντερο και αποβάλλονται με τα
ούρα.
Οι ίνες λοιπόν, είναι ένας από τους σημαντικούς «Συμμάχους Υγείας»,
αφού:
•
Δρουν κατά της διάρροιας, γιατί κάποια από τα συστατικά τους (π.χ.
πηκτίνες) αφ’ ενός μεν καλύπτουν τις περιοχές του εντέρου που έχουν
προσβληθεί από φλεγμονή, αφ’ ετέρου υφίστανται ζυμώσεις, που τα
προϊόντα τους εμποδίζουν την ανάπτυξη παθογόνων μικροοργανισμών (γι’
αυτό αποτελούν και συστατικό φαρμάκων κατά της διάρροιας).
87
•
Αναπτύσσουν ευεργετική δράση κατά τοξικών συστατικών της τροφής, γιατί
συνδέονται με πολλές ουσίες που έχουν τοξική δράση για τον άνθρωπο
(δεσμεύουν και ελαχιστοποιούν τις επιβλαβείς τους δράσεις).
•
Παρουσιάζουν ευεργετική δράση στους διαβητικούς, αφού τροφή πλούσια σε
φυτικές ίνες, μειώνει τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα.
•
Έχουν ευεργετική δράση έναντι των αιμορροΐδων (τόσο στην πρόληψη, όσο
και στη θεραπεία αυτών).
•
Δρουν αποτρεπτικά στο σχηματισμό λίθων στη χολή (ειδικά οι ίνες των
δημητριακών). Δεσμεύουν κάποια χολικά άλατα απ’ αυτούς, με αποτέλεσμα
να αυξάνεται η διαλυτότητα της χοληστερίνης στη χολή κι έτσι να μειώνεται
η πιθανότητα σχηματισμού χολόλιθων.
•
Αποτρέπουν τη δημιουργία εκκολπωμάτων 87 στο παχύ έντερο.
•
Μειώνουν στο αίμα τα επίπεδα της χοληστερόλης και των τριγλυκεριδίων,
αφού κάποιες ίνες δεσμεύουν μαζί με τα χολικά άλατα και λιπαρές ύλες
(χοληστερίνη και τριγλυκερίδια), με αποτέλεσμα να αποβάλλονται με τα
κόπρανα κι έτσι να μειώνονται τα επίπεδά τους στο αίμα.
•
Δρουν ευεργετικά κατά των ερεθισμών του εντέρου, αφού διάφορες ίνες
(όπως τα κόμμεα) επικαλύπτουν τις περιοχές του εντέρου που έχουν
ερεθιστεί και δρουν κατευναστικά και καταπραϋντικά.
•
Τέλος, πιστεύεται ότι με τη διευκόλυνση που παρέχουν στην απέκκριση από
το έντερο, έχουν ανασταλτική επίδραση στην εμφάνιση διαφόρων ασθενειών
του παχέος εντέρου, ακόμη και του καρκίνου.
87
Με τον όρο «εκκολπώματα» εννοούμε προβολές του βλεννογόνου (σαν μικρά σακουλάκια). Η
συντριπτική πλειοψηφία των εκκολπωμάτων δημιουργείται στο παχύ έντερο και επειδή κυρίως
ανευρίσκονται σε κατοίκους χωρών με υψηλή ανάπτυξη, ανήκουν στα λεγόμενα νοσήματα του
πολιτισμού. Τα εκκολπώματα μπορεί (σπανίως) να υπάρχουν εκ γενετής (συγγενή). Στη
συντριπτική πλειοψηφία τους είναι επίκτητα. Η συχνότητά τους αυξάνεται με την ηλικία. Στη
δεκαετία μεταξύ 30 - 40 ετών η συχνότητά τους είναι λιγότερο από το 10% του πληθυσμού, ενώ
μεταξύ 50 - 60 ετών αυξάνεται στο 40% και ευρίσκεται σε ποσοστό >50% μετά τα 70 χρόνια. Με
την πάροδο της ηλικίας ο αριθμός και το μέγεθος των εκκολπωμάτων αυξάνεται.
ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ
Βασικός παράγων είναι η αύξηση των ενδοκολικών πιέσεων στο έντερο, σαν αποτέλεσμα κινητικών
διαταραχών, σε συνδυασμό με μείωση της αντιστάσεως των τοιχωμάτων, λόγω της ηλικίας.
Ειδικότερα, την αύξηση των ενδοκολικών πιέσεων, ευνοεί η μείωση της περιεκτικότητας της
τροφής σε ίνες, πράγμα όλο και περισσότερο συνηθισμένο στις αναπτυγμένες χώρες. Είναι
αξιοσημείωτο ότι στις χώρες της Αφρικής και της Νοτιοανατολικής Ασίας, η εκκολπωμάτωση είναι
πολύ σπάνια έως άγνωστη.
88
ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΗ ΔΟΣΟΛΟΓΙΑ
Η ποσότητα των φυτικών ινών που πρέπει να προσλαμβάνεται καθημερινά,
σχετίζεται και με την κινητικότητα του εντέρου του κάθε ατόμου.
•
Για άτομα με μία κένωση τη μέρα συνιστάται η λήψη 0,04-0,06 gr ινών ανά
kgr βάρους τη μέρα. Για παράδειγμα, για ένα άτομο 65 kgr, η συνιστώμενη
πρόσληψη κυμαίνεται από 2,60gr (65 Χ 0,04) μέχρι 3,90gr (65 Χ 0,06).
•
Για άτομα με δυσκοιλιότητα συνιστάται η λήψη 0,08-0,1gr τη μέρα. Για το
ίδιο άτομο των 65 kgr, η αντίστοιχη ημερήσια συνιστώμενη ποσότητα είναι
5,20gr-6,50gr φυτικών ινών τη μέρα.
Πάντως, δεν είναι ασυνήθιστο διατροφές που αποτελούνται κυρίως από φυτικά
τρόφιμα, να παρέχουν μέχρι και 3,50gr ανά kgr βάρους τη μέρα. Δηλαδή, για ένα
άτομο 65 kgr αυτό μεταφράζεται σε 227,50gr ινών τη μέρα !
Είναι λογικό να αναρωτηθεί κάποιος: Μα καλά, είναι δυνατόν να κάθομαι να
υπολογίζω για κάθε γεύμα μου τις ίνες που τρώω; Κάτι τέτοιο απαιτεί χρόνο,
πληροφόρηση, …
Πολύ απλά, μπορούμε να διαπιστώσουμε εάν προσλαμβάνουμε την κατάλληλη για
μας ποσότητα ινών από τη συχνότητα της αφόδευσης, αλλά και από την
«ποιότητα» των κοπράνων. Εξάλλου, αν καταναλώνουμε καθημερινά τροφές που
περιέχουν ίνες, τότε μάλλον δεν κινδυνεύουμε από έλλειψη φυτικών ινών.
Απότομες αλλαγές της δίαιτας, από φτωχή σε πλούσια σε φυτικές ίνες, μπορεί να
προκαλέσει προβλήματα, όπως διάρροια, αέρια, πόνους, κ.ά.
Επισημαίνεται και πάλι, ότι διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες, απαιτεί
αυξημένες ποσότητες νερού, μια και οι ίνες δεσμεύουν σημαντικές
ποσότητες νερού.
Παρ’ όλα όσα αναφέρθηκαν, υπάρχουν άνθρωποι που αν και τρέφονται με τροφές
πολύ φτωχές σε ίνες, εντούτοις είναι υγιέστατοι και δεν εμφανίζουν κάποια από τα
προβλήματα που θα ανέμενε κανείς, λόγω της έλλειψης των ινών.
Η εξήγηση είναι ότι στο πεπτικό τους σύστημα, υπάρχει σημαντική ποσότητα από
βακτήρια. Τα βακτήρια αυτά περιέχουν άπεπτες ίνες στα κυτταρικά τους τοιχώματα,
οι οποίες έχουν στο πεπτικό σύστημα δράση ανάλογη με εκείνη των φυτικών ινών!
Κάποια μάλιστα τρόφιμα, αυξάνουν σημαντικά την ποσότητα των βακτηρίων στο
πεπτικό, όπως το γάλα και κυρίως τα παράγωγά του.
89
Μια άλλη περίπτωση ινών είναι οι ολιγοσακχαρίτες που υπάρχουν σε λαχανικά και
δημητριακά, που ενώ δεν πέπτονται και δεν απορροφώνται από το έντερο,
αποτελούν τροφή για τα βακτήρια της εντερικής χλωρίδας, τα οποία έτσι
ευνοούνται
στην
ανάπτυξή
τους
και
παρεμποδίζουν
την
ανάπτυξη
άλλων
ανεπιθύμητων βακτηρίων. Αυτοί οι ολιγοσακχαρίτες αποκαλούνται «πρεβιοτικά».
88
ΠΡΟΣΟΧΗ . Οι φυτικές ίνες, σε μεγάλες ποσότητες, έχουν και μειονεκτήματα,
όπως καθετί σ’ αυτή τη ζωή. Αν δηλαδή, καταναλώνουμε υπερβολικές ποσότητες
απ’ αυτές, πιθανόν να προκύψει κάποια ή κάποιες από τις παρακάτω παρενέργειες:
•
ΔΥΣΚΟΙΛΙΟΤΗΤΑ.
Είδαμε ότι ένα από τα πλεονεκτήματα των (αδιάλυτων) ινών είναι πως
συνεισφέρουν στην κανονικότητα των εντερικών κινήσεων, οι οποίες με τη
σειρά τους μειώνουν τη δυσκοιλιότητα. Όμως, και οι δύο τύποι των ινών
(υδατοδιαλυτές και αδιάλυτες) απαιτούν νερό. Αρκετό νερό, αφού ειδικά οι
αδιάλυτες, απορροφούν πολύ νερό. Έτσι, η κατανάλωση υπερβολικών
ποσοτήτων ινών, χωρίς την παράλληλη αύξηση των προσλαμβανόμενων
ποσοτήτων νερού, μπορεί να οδηγήσει σε στεγνά και σκληρά κόπρανα, των
οποίων η διέλευση θα δυσκολεύεται. Σαν επακόλουθο, θα έχουμε την
εμφάνιση δυσκοιλιότητας, άρα και δυσκολία και αργοπορία στην απόρριψη
των άχρηστων και επικίνδυνων ουσιών.
•
ΜΕΙΩΣΗ ΚΑΙ ΤΗΣ «ΚΑΛΗΣ» ΧΟΛΗΣΤΕΡΙΝΗΣ (HDL).
Μία από τις λειτουργίες των (υδατοδιαλυτών) ινών, είναι πως βοηθούν στην
απομάκρυνση της χοληστερίνης από το αίμα. Όμως, η χοληστερίνη δεν είναι
όλη «κακή». Υπάρχει και η «καλή». Δυστυχώς, οι ίνες δεν κάνουν διάκριση.
Απομακρύνουν τόσο την κακή (LDL), όσο και την καλή χοληστερίνη (HDL).
Έτσι, η κατανάλωση υπερβολικών ποσοτήτων ινών, μπορεί να οδηγήσει σε
χαμηλότερα επίπεδα την HDL χοληστερίνη.
•
ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΕΝΗ ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗ ΙΧΝΟΣΤΟΙΧΕΙΩΝ, ΜΕΤΑΛΛΩΝ, ΚΤΛ.
Ενώ, οι υδατοδιαλυτές ίνες βοηθούν τον οργανισμό στην καλύτερη
απορρόφηση
των
θρεπτικών
συστατικών
των
τροφών,
υπερβολική
κατανάλωσή τους, μπορεί να επιφέρει τα αντίθετα αποτελέσματα και να
88
Σε κάποια δημοσίευση αναφέρεται ότι πιθανόν να υπάρχουν δυσμενείς επιπτώσεις στο θυρεοειδή,
επειδή περιέχουν βρογχοκηλογόνες ενώσεις (goitrogenic agents). Επίσης, σε χειρουργικές
επεμβάσεις στο έντερο ή σε σοβαρές φλεγμονές, απαιτείται δίαιτα με χαμηλή περιεκτικότητα σε
φυτικές ίνες.
90
εμποδίσει την πρόσληψη χρήσιμων μεταλλικών στοιχείων, όπως ασβέστιο,
σίδηρο και ψευδάργυρο.
•
ΑΕΡΙΑ.
Οι φυτικές ίνες αντιδρούν με το νερό. Αυτή η διαδικασία προκαλεί αέρια,
όπως διοξείδιο του άνθρακα, μεθάνιο και υδρογόνο. Έτσι, οι υπερβολικές
ποσότητες ινών, πιθανόν να προκαλέσουν φουσκώματα σε όλο τον πεπτικό
σωλήνα (και στο στομάχι) και ανάγκη για συχνή αποβολή αερίων.
Περιεκτικότητα ινών σε διάφορες τροφές (στα 100 gr)
Φρούτα
gr ινών
ανά
100 gr
τροφής
Λαχανικά
gr ινών
ανά
100 gr
τροφής
Δημητριακά
και ψωμί
gr ινών
ανά
100 gr
τροφής
Ανανάς
0.5
Αγκινάρες
2.4
Βρώμη
1.4
Μήλα
0.9
Κουνουπίδια
1.0
Κεχρί
3.2
Μπανάνα
0.6
Φασόλια
1.0
Ρύζι
0.9
Αχλάδια
1.5
Μπρόκολο
1.5
Σίκαλη
1.7
Βατόμουρα
4.1
Μπιζέλια
2.0
Σιτάρι-ολικής
άλεσης
2.1
Χουρμάδες
2.3
Πατάτες
0.5
Μακαρόνια
0.3
Φραμπουάζ
3.0
Λάχανο
1.3
Κράκερ
1.1
Μούρα
6.8
Φακές
3.9
Ψωμί σίκαλης
1.5
Φραγκοστάφυλα
3.4
Καλαμπόκι
0.7
Ψωμί ολικής
άλεσης
0.9
Ακτινίδια
1.1
Μαρούλι
0.5
Πορτοκάλια
0.5
Λάχανο τουρσί
0.7
Δαμάσκηνα
0.7
Σόγια
4.9
Ξερές Σταφίδες
0.9
Ντομάτες
0.5
91
4.6 ΠΡΕΒΙΟΤΙΚΑ – ΠΡΟΒΙΟΤΙΚΑ 89
Πρεβιοτικά
αποδίδονται
και
προβιοτικά
πολλές
αποτελούν τα
θεραπευτικές
και
λεγόμενα
συμβιοτικά,
προληπτικές
στα
ιδιότητες,
οποία
ειδικά
γαστρεντερικών αλλά και άλλων παθήσεων.
Ο όρος probiotics (προβιοτικά) προέρχεται από τις λέξεις «pro», που σημαίνει
«για» και «biotic», που σημαίνει «βίος-ζωή». Επομένως, θα μπορούσαμε να πούμε
ότι τα προβιοτικά δρουν «για τη ζωή».
Η θεωρία των προβιοτικών προτάθηκε αρχικά από τον Metchnikoff το 1908, ο
οποίος προσπαθούσε να ανακαλύψει τους λόγους για τους οποίους οι βοσκοί στη
Βουλγαρία παρουσίαζαν πολύ καλή υγεία και μακροζωία. Τα αποτελέσματα της
έρευνάς του έδειξαν ότι τα άτομα αυτά κατανάλωναν συστηματικά γαλακτοκομικά
προϊόντα με ζωντανές καλλιέργειες μη παθογόνων μικροοργανισμών.
Τα προβιοτικά είναι ζωντανά μικροβιακά συστατικά των τροφίμων, που έχουν
ευεργετική επίδραση στην υγεία, βελτιώνοντας τη μικροβιακή ισορροπία του
εντέρου. Συνήθως, περιλαμβάνουν μικροοργανισμούς που παράγουν γαλακτικό
οξύ, όπως είναι οι Lactovacilli και τα Bifidobacteria.
Τι είναι η εντερική χλωρίδα.
Τόσο τα προβιοτικά όσο και τα επιβλαβή βακτήρια αποτελούν τμήμα του συνόλου
των μικροβίων που συνθέτουν την εντερική χλωρίδα. Η εντερική χλωρίδα αποτελεί
ένα πολύπλοκο μικροβιακό οικοσύστημα με έντονη βιολογική δράση αλλά και πολύ
ευαίσθητη ισορροπία, που συχνά διαταράσσεται από παράγοντες όπως η κακή
διατροφή, το άγχος, η δυσκοιλιότητα, οι ασθένειες και η λήψη αντιβιοτικών ή
89
Τα προβιοτικά των τροφίμων πρέπει να είναι ικανά να περάσουν αλώβητα από το όξινο
περιβάλλον του στομάχου και από τη συνάντησή τους με χολικά οξέα, να προσκολληθούν στα
επιθηλιακά κύτταρα του εντέρου και να παραγάγουν αντιμικροβιακές ουσίες που θα ανταγωνιστούν
τους παθογόνους μικροοργανισμούς. Οι ικανότητες αυτές ενισχύονται από κάποια συστατικά
ορισμένων τροφών που ονομάζονται πρεβιοτικά. Τα πρεβιοτικά, όπως η ινουλίνη, οι γαλακτοολιγοσακχαρίτες (GΟS) και οι φρουκτο-ολιγοσακχαρίτες (FOS), δε διασπώνται επαρκώς στο
ανώτερο πεπτικό και φτάνουν σχεδόν άπεπτα στο παχύ έντερο. Εκεί αποτελούν θρεπτικό υλικό για
τα προβιοτικά μικρόβια, βοηθώντας στον εκλεκτικό πολλαπλασιασμό ενός ή περισσότερων ειδών
τους αλλά και στην αύξηση της δραστικότητάς τους. Πρεβιοτικά υπάρχουν σε διάφορα φυτά (π.χ.
ραδίκια, αγκινάρες, κρεμμύδια, σκόρδο), ενώ προστίθενται σε διάφορα γαλακτοκομικά προϊόντα,
ροφήματα, κρέμες και γλυκά. Το ανθρώπινο γάλα είναι επίσης πολύ πλούσιο σε πρεβιοτικά, κάτι
που αποδεικνύει άλλη μια φορά τη σπουδαιότητα του μητρικού θηλασμού. Προϊόντα διατροφής που
περιέχουν από τη φύση τους ή εμπλουτίζονται με συνδυασμούς προβιοτικών και πρεβιοτικών
ονομάζονται συμβιοτικά (synbiotics). Στόχος των συμβιοτικών είναι η συνεργατική αλληλεπίδραση
προβιοτικών και πρεβιοτικών, ώστε να ενισχυθεί περαιτέρω η προσπάθεια εγκατάστασης των
μικροβιακών πρόσθετων της τροφής στον πεπτικό σωλήνα αλλά και η επιβίωσή τους.
92
άλλων φαρμάκων. Για παράδειγμα, σκοπός χρήσης των αντιβιοτικών είναι η
καταπολέμηση βλαβερών μικροβίων. Δυστυχώς όμως, καταστρέφουν συγχρόνως
και ωφέλιμα μικρόβια, με αποτέλεσμα τη διαταραχή της εντερικής χλωρίδας. Εάν η
φυσιολογική πληθυσμιακή ισορροπία ανατραπεί σε βάρος των ωφέλιμων μικροβίων,
με αποτέλεσμα τα επιβλαβή να αποκτήσουν τον έλεγχο, δημιουργείται δυσβίωση.
Η δυσβίωση είναι μια λανθάνουσα λειτουργική κατάσταση που μπορεί μακροχρόνια
να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα υγείας. Μάλιστα, η σύσταση της εντερικής
χλωρίδας μεταβάλλεται σταδιακά καθώς μεγαλώνουμε κι αυτό μας κάνει ακόμα
περισσότερο ευάλωτους.
Στα έντερά μας (δηλαδή στην εντερική χλωρίδα) ζουν περίπου 100.000
δισεκατομμύρια μικροοργανισμών (περισσότερα από 500 διαφορετικά είδη). Η
σύνθεση και οι δραστηριότητες της χλωρίδας έχουν σημαντική επίδραση επί της
φυσιολογίας, της θρέψης και της συνολικής υγείας του οργανισμού μας.
Τα πρεβιοτικά (ή πρεβιοτικές ίνες) είναι ολιγοσακχαρίτες και αποτελούν «τροφή»
για τα προβιοτικά. Κυριότερα πρεβιοτικά είναι:
•
η ινουλίνη,
•
οι γαλακτο-ολιγοσακχαρίτες (GOS) και
•
οι φρουτο-ολιγοσακχαρίτες (FOS).
Αποτελούν
στοιχεία
του
μελιού,
των
φρούτων,
των
λαχανικών
και
των
δημητριακών, όπως: το ραδίκι 90, το κρεμμύδι, το σκόρδο, τα δημητριακά ολικής
άλεσης, η μπανάνα, η αγκινάρα, η σόγια, το σπαράγγι, το πράσο, κ.ά.
Ευτυχώς, το τελευταίο διάστημα η βιομηχανία τροφίμων ενσωματώνει
91
την
ινουλίνη σε διάφορα προϊόντα, όπως γαλακτοκομικά, χυμούς, γλυκά, προϊόντα
αρτοποιίας, σάλτσες, κτλ.
Η πρόσληψη προβιοτικών έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα σημαντική για την ωρίμανση
του πεπτικού συστήματος, τον περιορισμό των παθογόνων μικροοργανισμών και
τη διαμόρφωση επιθυμητής σύστασης της εντερικής χλωρίδας.
90
Ειδικά, το ταραξάκο (taraxacum officinale) ή πικραλίδα, ή ραδίκι του βουνού ή αγριοράδικο ή
Dandelion (το δόντι του λιονταριού).
91
Για παράδειγμα, υπάρχει ένα θαυμάσιο ελληνικό προϊόν, που περιέχει μαστίχα μαζί με ινουλίνη!
(της Ένωσης Μαστιχοπαραγωγών Χίου, στα καταστήματα “Μastiha Shop”).
93
ΕΠΙΔΙΩΚΟΜΕΝΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΠΡΟΒΙΟΤΙΚΩΝ
 Μείωση μεταλλάξεων εντερικών βακτηρίων.
 Μείωση των συμπτωμάτων δυσανοχής στη λακτόζη.
 Αύξηση της φυσικής άμυνας του οργανισμού σε λοιμώδεις νόσους της
εντερικής οδού. Παρεμπόδιση δράσης παθογόνων μικροοργανισμών.
 Εξισορρόπηση εντερικής χλωρίδας.
 Ανακούφιση δυσκοιλιότητας.
 Αντιμετώπιση διάρροιας από μακροχρόνια χρήση αντιβιοτικών.
 Ενίσχυση αμυντικών μηχανισμών και φυσικής ανοσίας.
 Περιορισμός ζυμώσεων τροφών στο έντερο (φουσκώματα, πρηξίματα,
αέρια).
 Ανακούφιση από ιδιοπαθή φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου (νόσος του
Crohn, ελκώδης κολίτιδα κ.ά.).
 Γενικότερη ελάττωση φλεγμονών.
 Θεραπεία οξείας παιδικής διάρροιας και διάρροιας ιώσεων.
 Περιορισμός τερηδόνας που οφείλεται σε στρεπτόκοκκους mutans.
 Πρόληψη επανεμφάνισης ψευδοκαρκίνου ουροδόχου κύστης.
 Βελτίωση πέψης (πιθανολογούμενο).
ΕΠΙΔΙΩΚΟΜΕΝΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΠΡΕΒΙΟΤΙΚΩΝ
 Συμβολή στην επιλεκτική αύξηση του πληθυσμού κάποιων προβιοτικών.
 Αύξηση της εντερικής απορρόφησης του ασβεστίου και του μαγνησίου από
τον οργανισμό. Άρα, παρέχουν προστασία κατά της οστεοπόρωσης.
 Ειδικά η ινουλίνη αυξάνει την απορρόφηση του σιδήρου.
 Μείωση του κινδύνου δυσκοιλιότητας, αλλά και διαρροϊκών επεισοδίων.
 Μείωση της χοληστερόλης και του κινδύνου εμφάνισης δυσλιπιδαιμιών.
 Αύξηση του όγκου των κοπράνων.
 Βελτίωση της κινητικότητας του εντέρου.
 Υπογλυκαιμική δράση (χαμηλός γλυκαιμικός δείκτης 92).
92
Ο Γλυκαιμικός Δείκτης (ΓΔ) αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίο απορροφώνται οι
υδατάνθρακες, που περιέχουν οι τροφές. Οι υδατάνθρακες που απορροφώνται γρήγορα και
κυκλοφορούν στο αίμα ταχύτατα, έχουν υψηλό ΓΔ. Αντίθετα, εκείνοι που διασπώνται και
απορροφώνται αργά, έχουν χαμηλό ΓΔ και προκαλούν μικρότερη και ομαλότερη αύξηση του
σακχάρου του αίματος. Άρα, οι τροφές με χαμηλό ΓΔ είναι προτιμότερες για όσους έχουν
πρόβλημα σακχάρου.
94
 Μείωση του κινδύνου για εμφάνιση κάποιων μορφών καρκίνου.
ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΤΟΥΣ;
•
ΤΩΝ ΠΡΟΒΙΟΤΙΚΩΝ:
Η λήψη προβιοτικών 93 είναι απόλυτα ασφαλής. Ωστόσο, δε συνιστάται η
χορήγησή τους σε υγιή βρέφη κάτω των 6 μηνών, λόγω της ανωριμότητας
του πεπτικού τους συστήματος.
•
ΤΩΝ ΠΡΕΒΙΟΤΙΚΩΝ:
Πιθανές παρενέργειες είναι ο σχηματισμός αερίων, πρήξιμο και φούσκωμα.
Τα συμπτώματα αυτά εξαρτώνται από το είδος του πρεβιοτικού και από την
ανεκτικότητα του συγκεκριμένου οργανισμού. Σε κάποιον ευαίσθητο
οργανισμό μπορεί να είναι εμφανή με την κατανάλωση 5 gr, ενώ σε
κάποιον άλλο (πιο ανεκτικό οργανισμό), μπορεί να απουσιάζουν ακόμα και
μετά την κατανάλωση 40gr.
ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΗ ΠΡΟΣΛΗΨΗ
ΠΡΟΒΙΟΤΙΚΩΝ
Μέχρι στιγμής, δεν έχει προταθεί
κάποια συνιστώμενη πρόσληψη.
Τρόφιμα με ζωντανές καλλιέργειες,
όπως το γιαούρτι, περιέχουν
ευεργετικά για τον οργανισμό
βακτήρια. Υπάρχουν όμως, και άλλοι
τρόποι πρόσληψής τους 94.
ΠΡΕΒΙΟΤΙΚΩΝ
Μια διατροφή που περιέχει τουλάχιστον
5 μερίδες φρούτων & λαχανικών,
παρέχει 5-10gr φυτικών ινών, στις
οποίες περιλαμβάνονται και πρεβιοτικά
(κυρίως, FOS). Για την ινουλίνη,
αποτελεσματική φαίνεται να είναι η
ημερήσια δόση των 5-8gr.
Παρά το γεγονός ότι τα οφέλη διαφέρουν ανάλογα με τον τύπο και την ποσότητα
των πρε- και προβιοτικών που καταναλώνουμε, η επιστημονική κοινότητα
συμφωνεί ότι η καθημερινή κατανάλωση τροφίμων που περιέχουν αυτά τα
συστατικά είναι ευεργετική για την υγεία μας. Σε γενικές γραμμές έχει αποδειχτεί
93
Ιδίως, βακτηρίων όπως οι γαλακτοβάκιλλοι, που χρησιμοποιούνται στα γαλακτοκομικά προϊόντα
(π.χ. γιαούρτι).
94
Στο εμπόριο κυκλοφορούν πολλά είδη σε διάφορες μάρκες. Για κάποιον που θα ήθελε να
καταναλώσει προβιοτικά σε κάψουλες, ας προτιμήσει να τα προμηθευτεί μέσω φαρμακείου, όπου
οι συνθήκες αποθήκευσης αλλά και διακίνησης, είναι σίγουρα οι ενδεδειγμένες και πιο
ελεγχόμενες.
95
ότι η προσθήκη περισσότερων προβιοτικών στο διαιτολόγιό μας βοηθάει να
διατηρηθεί η ισορροπία της εντερικής χλωρίδας και σε ορισμένες περιπτώσεις να
αλλάξει η πληθυσμιακή σύστασή της, ευνοώντας την επικράτηση των ωφέλιμων
μικροοργανισμών έναντι των επιβλαβών. Η αλλαγή αυτή επιφέρει ευεργετικά
αντιμικροβιακά, βιοχημικά και φυσιολογικά αποτελέσματα σε ολόκληρο τον
οργανισμό και όχι μόνο στο γαστρεντερικό σύστημα, αφού κάθε μέρος του
ανθρώπινου σώματος που διαθέτει χλωρίδα, όπως η στοματική κοιλότητα, το
ουρογεννητικό σύστημα και το ανώτερο αναπνευστικό, αποτελεί δυνητικά πεδίο
δράσης για τα προβιοτικά. Πάντως, η ένταξη των πρεβιοτικών στη διατροφή μας
πρέπει να γίνεται σταδιακά, καθώς απότομη και αυξημένη πρόσληψή τους μπορεί
να οδηγήσει σε φούσκωμα, αέρια, διάρροια.
Η
πρόσληψη
φιλικών
βακτηρίων
μέσω
της
κατανάλωσης
εμπλουτισμένων
τροφίμων ή ειδικών συμπληρωμάτων διατροφής 95, αποτελεί σήμερα μια από τις πιο
διαδεδομένες
μεθόδους
ενίσχυσης
της
εντερικής
χλωρίδας
και
συστήνεται
ιδιαιτέρως σε άτομα που παρουσιάζουν προβλήματα στο έντερο ή στο στομάχι,
πάσχουν από χρόνιες φλεγμονές, λοιμώξεις ή υποτροπιάζουσες μυκητιάσεις,
λαμβάνουν φάρμακα (αντιβιοτικά, αντισυλληπτικά, κορτιζόνη, αντιφλεγμονώδη,
χημειοθεραπευτικά κ.ά.), δε διατρέφονται καλά, ζουν σε μολυσμένο περιβάλλον ή
έχουν πολύ άγχος.
Εκτός από την κατανάλωση προβιοτικών με τη μορφή συμπληρωμάτων, είναι
αυτονόητο ότι υπάρχουν και άλλοι διατροφικοί παράγοντες που συμβάλλουν στην
αποκατάσταση των αποθεμάτων του εντέρου σε φιλικά μικρόβια και στον
περαιτέρω πολλαπλασιασμό τους. Τροφές 96 που ενισχύουν τα φιλικά βακτήρια
είναι κυρίως οι υδατάνθρακες και οι φυτικές ίνες που βρίσκονται στα λαχανικά, τα
χόρτα, τα πλήρη δημητριακά και τα όσπρια καθώς και τα γαλακτοκομικά που
παρασκευάζονται με παραδοσιακό τρόπο, όπως το γιαούρτι και τα φρέσκα τυριά.
Αντίθετα, αρνητική επίδραση στην ισορροπία της εντερικής χλωρίδας έχουν η
95
Όταν καταναλώνουμε προβιοτικά με τη μορφή συμπληρώματος διατροφής, θα πρέπει να
ακολουθούμε αυστηρά τις συστάσεις του γιατρού και τις ιδιαίτερες οδηγίες χρήσης των
σκευασμάτων, ενώ όταν τα καταναλώνουμε μέσω εμπλουτισμένων τροφίμων, θα πρέπει να τα
διατηρούμε στο ψυγείο, εκτός εάν αναφέρεται στη συσκευασία τους ότι αυτό δεν είναι απαραίτητο.
96
Προβιοτικοί μικροοργανισμοί υπάρχουν κυρίως στα προϊόντα που υφίστανται ζύμωση. Τα
περισσότερα είδη τους ανιχνεύονται στα παραδοσιακά γιαούρτια και τυριά (φέτα, κεφαλοτύρι,
μπάντζος, ανεβατό, τελεμές), στο ξινόγαλα, το κεφίρ και τον τραχανά.
96
ανεπαρκής πρόσληψη υγρών και η υπερβολική κατανάλωση κρέατος, ζωικών
λιπαρών, ζάχαρης, γλυκών, αναψυκτικών, καφέδων και πρόχειρων φαγητών.
97
4.7
ΣΟΥΠΕΡ ΤΡΟΦΕΣ
4.7.1 ΛΙΝΑΡΟΣΠΟΡΟΣ / ΛΙΝΕΛΑΙΟ
Εικόνα 4:8
Ο περίφημος λιναρόσπορος (ο σκούρος).
Από διατροφική άποψη το λινέλαιο έχει ένα χαρακτηριστικό που το κάνει μοναδικό.
Με εξαίρεση το ελαιόλαδο, που περιέχει πολλά αντιοξειδωτικά, αλλά αμελητέα
ποσότητα ω-3 λιπαρών οξέων, τα περισσότερα φυτικά έλαια είναι πλούσια σε ω-6
λιπαρά οξέα και κάποια από αυτά περιέχουν ω-3 (έλαια ξηρών καρπών,
κανναβέλαιο, έλαιο ελαιοκράμβης).
Αντίθετα, το λινέλαιο 97 και ο λιναρόσπορος αποτελούν την πιο πλούσια φυτική
πηγή των δυσεύρετων στη φύση ω-3, ενώ παράλληλα διαθέτουν ελάχιστα ω-6 (το
λινέλαιο περιέχει μόνο 16% ω-6). Κι όχι μόνο αυτό. Η αναλογία ω-3/ω-6
κυμαίνεται σε ιδανικά επίπεδα (περίπου 3,5/1)!
Επιπλέον, είναι πλούσιες πηγές αντιοξειδωτικών, που προστατεύουν την καρδιά,
μετριάζουν τα συμπτώματα φλεγμονωδών νόσων, ενώ περιέχουν
και ορισμένα
φυτοοιστρογόνα,
καρκίνου
που
λειτουργούν
προληπτικά
έναντι
του
ή
καθυστερούν την εξέλιξή του, μειώνουν τη χοληστερίνη και ενισχύουν το
ανοσοποιητικό σύστημα. Ακόμη, είναι πλούσια σε ασβέστιο, βιταμίνη Ε και
πρωτεΐνες, με χαμηλή περιεκτικότητα σε νάτριο και καθόλου γλουτένη, με
97
Το λινέλαιο αποτελείται κατά 55% από α-λινολενικό οξύ ΑLA (πολυακόρεστο «απαραίτητο»
λιπαρό οξύ, που ανήκει στην ομάδα των ω-3).
98
αποτέλεσμα το αλεύρι από λιναρόσπορο να είναι πάρα πολύ εύπεπτο και ιδιαίτερα
κατάλληλο για άτομα με γαστρεντερικά προβλήματα.
Λόγω της υψηλής περιεκτικότητας του λιναρόσπορου σε φυτικές ίνες, προστατεύει
τον οργανισμό από τη δυσκοιλιότητα και δρα προληπτικά έναντι των κακοηθειών
του εντέρου.
ΠΡΟΤΑΣΗ: Καλό είναι να εντάξουμε στη διατροφή μας, εκτός από το λινέλαιο και το
λιναρόσπορο, που θεωρείται πιο θρεπτικός από το λινέλαιο.
Όμως, προσοχή! Το πεπτικό μας σύστημα αδυνατεί να τον αφομοιώσει, επειδή έχει
σκληρό κέλυφος. Γι’ αυτό πρέπει να τον «σπάσουμε», αλέθοντας τους σπόρους
(πχ στο Moulti ή σε ηλεκτρικό μύλο του καφέ). O κοπανισμένος (αλεσμένος)
λιναρόσπορος μπαίνει στο ψυγείο, σε γυάλινο βαζάκι με καπάκι.
Εικόνα 4:9
Εδώ, χρησιμοποιήθηκε το Multi 98 , για να
κοπανιστεί
ο
λιναρόσπορος,
ο
οποίος
προηγουμένως είχε μπει στην κατάψυξη για
λίγη ώρα, ώστε να κρυώσει, για να μην
κινδυνεύσει από πιθανή υπερθέρμανση κατά
τη διάρκεια της επεξεργασίας του.
Εικόνα 4:10
Έτσι πρέπει να γίνει. Το μόνο που χρειάζεται
είναι λίγη επιμονή. Προσοχή όμως, να μη
ζεσταθεί
το
μείγμα.
Μόλις
ετοιμαστεί,
αμέσως στο ψυγείο (σε γυάλινο βαζάκι με
καπάκι).
98
Είναι προτιμότερο, να επιλέγουμε συσκευές που έχουν το μοτέρ επάνω και όχι κάτω. Έτσι, η
θερμότητα του μοτέρ δε θα επηρεάζει το περιεχόμενο του κάδου.
99
Στα καταστήματα πουλιέται και έτοιμος, κοπανισμένος. Όμως είναι προτιμότερο 99
να τον ετοιμάζουμε μόνοι μας. Το τέλειο θα ήταν κάθε φορά να αλέθουμε μόνο
την ποσότητα που χρειαζόμαστε για άμεση κατανάλωση.
Στην Αγορά κυκλοφορούν διάφοροι τύποι. Ο σκούρος, ο ανοιχτόξανθος και ο
πορτοκαλοκόκκινος.
Προτιμήστε
το
σκούρο,
που
δεν
έχει
υποστεί
καμία
επεξεργασία και λέγεται πως είναι πιο θρεπτικός.
Ο αλεσμένος λιναρόσπορος είναι πολύ εύκολο να καταναλωθεί και σκέτος, με τη
βοήθεια νερού.
Συμβουλή 1: Είναι καλό όταν τρώμε αλεσμένο λιναρόσπορο, να καταναλώνουμε
αρκετό νερό, για να μην «αφυδατωθεί» το πεπτικό μας σύστημα και γίνουμε
δυσκοίλιοι, λόγω της μεγάλης περιεκτικότητας του λιναρόσπορου σε φυτικές ίνες.
Συμβουλή 2: Επειδή το λινέλαιο (σαν πολυακόρεστο) είναι εξαιρετικά ευπαθές
στη θερμότητα και στο φως, είναι προτιμότερο να καταναλώνουμε αλεσμένο
λιναρόσπορο, που είναι πιο σίγουρο ότι δε θα έχει υποστεί οξείδωση, αφού τον
ετοιμάζουμε μόνοι μας. Διαφορετικά, αν θέλουμε οπωσδήποτε λινέλαιο (πάντα
ψυχρής έκθλιψης) θα πρέπει να το αγοράζουμε από κατάστημα που το έχει σε
σκοτεινό σημείο και κατά προτίμηση στο ψυγείο και να ελέγξουμε αν και ο
προμηθευτής του το χειρίζεται με την ανάλογη ευαισθησία (μεταφορά σε ψυγεία).
99
Οι συνθήκες στα καταστήματα δεν είναι πάντα ιδανικές. Ζέστη το καλοκαίρι (ειδικά, όταν
σταματά να λειτουργεί ο κλιματισμός) αλλά και το χειμώνα, με τη θέρμανση. Φως, ακόμα και ήλιος
μπορεί να φθάνει στα ράφια. Επειδή λοιπόν, ο λιναρόσπορος περιέχει πολυακόρεστα λιπαρά οξέα,
που είναι πολύ ευαίσθητα στο φως και στη θερμότητα, είναι καλύτερα να τον «σπάμε» μόνοι μας,
για να είμαστε σίγουροι, για το τι τρώμε.
100
ΤΙ ΠΕΡΙΕΧΟΥΝ ΤΑ 19 gr ΛΙΝΑΡΟΣΠΟΡΟΥ
(δύο καλά γεμάτα κουταλάκια γλυκού)
Πολυακόρεστα λιπαρά οξέα,
εκ των οποίων:
% της ΣΗΔ
(ΣΗΔ=Συνιστώμενη
Ημερήσια Δόση)
4,34 gr
18,1
145,0
•
ω-3 ΠΛΟ
3,5 gr
•
ω-6 ΠΛΟ
0,84 gr
[Αναλογία ω-3/ω-6 = 4/1 !]
Μονοακόρεστα λιπαρά οξέα
1,3 gr
Τρανς λιπαρά οξέα
0
Χοληστερόλη
0
5,5
Κορεσμένα λιπαρά οξέα
0,6 gr
3,1
Φυτικές ίνες
5,4 gr
22,0
Πρωτεΐνες
3,8 gr
7,6
Σάκχαρα
0,2 gr
Υδατάνθρακες
6,6 gr
Νερό
1,7 gr
2,2
Ασβέστιο (Ca)
38,6 mg
3,9
Σίδηρος (Fe)
1,22 mg
6,7
Μαγνήσιο (Mg)
70,1 mg
17,5
Φόσφωρος (P)
96,5 mg
10,0
6,6 mg
0,3
Ψευδάργυρος (Zn)
0,81 mg
5,4
Χαλκός (Cu)
0,20 mg
10,0
Μαγγάνιο (Mn)
0,64 mg
32,0
Σελήνιο (Se)
1,07 mcg
1,5
Lutein + zeaxanthin
651 mcg
Κάλιο (Potassium)
132,0 mg
Νάτριο (Na)
Θιαμίνη (βιατμίνη Β1)
0,03mg
2,0
Ριβοφλαβίνη (βιταμ. B2)
0,03 mg
1,76
Νιασίνη (βιατμίνη B3)
0,27 mg
1,35
Βιταμίνη (βιταμίνη B6)
0,18 mg
9,00
Βιταμίνη C
0,25 mg
0,42
Βιταμίνη E
0,97 mg
4,9
53,86 mcg
13,50
0,30
3,00
(folate)
Παντοθενικό οξύ
Θερμίδες
95
101
4.7.2 ΞΗΡΟΙ ΚΑΡΠΟΙ 100
Στην «Πολιτεία» ο Πλάτων θεωρεί τα καρύδια και τ’ αμύγδαλα ως βάση της
τροφής των πολιτών της ιδανικής πολιτείας. Οι ξηροί καρποί αποτελούσαν
βασική τροφή των φιλοσόφων. Εκτός των σπουδαίων συστατικών τους
(πρωτεΐνες-υδατάνθρακες υψηλής ποιότητας και όλες σχεδόν τις απαραίτητες
βιταμίνες και μέταλλα) περιέχουν και τα ωφέλιμα αντιγηραντικά λιπαρά οξέα
Ω3/Ω6.
Εικόνα 4:12
Το καρύδι Πέκαν (Pecan), από το Περού.
(Με ηλιόσπορους, για σύγκριση)
Εικόνα 4:11
Το περίφημο φιστίκι Βραζιλίας.
(Με ηλιόσπορους, για σύγκριση)
Από τους πιο αυστηρούς φορείς
σε θέματα τροφίμων, είναι ο Αμερικανικός
Οργανισμός Τροφίμων & Φαρμάκων (FDA). Οι ισχυρισμοί για τις θεραπευτικές
και υγιεινές ιδιότητες ενός τροφίμου που φέρουν τη σφραγίδα του FDA,
χαρακτηρίζονται από υψηλή αξιοπιστία. Το 2003 ο FDA ενέκρινε τον ακόλουθο
ισχυρισμό για τους ξηρούς καρπούς.
«Επιστημονικές ενδείξεις, αλλά όχι αποδείξεις, προτείνουν πως τρώγοντας 43 gr
ξηρών καρπών (1½ χούφτα περίπου) καθημερινά, ως μέρος μιας διατροφής
χαμηλής σε κορεσμένα λιπαρά και χοληστερόλη, ίσως μειώνει το ενδεχόμενο
εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων.»
100
Προσοχή χρειάζεται να δείχνουν τα άτομα με ιστορικό αλλεργίας στους ξηρούς καρπούς,
καθώς, ακόμα και ίχνη ξηρών καρπών μπορεί να οδηγήσουν σε αναφυλακτικό σοκ.
102
Η
Μεσογειακή
Διατροφή
προτείνει
τους
ξηρούς
καρπούς
ως
μέρος
του
εβδομαδιαίου διατροφικού πλάνου και τα θεωρεί ως θαυμάσια λύση σαν
ενδιάμεσα γεύματα (κολατσιό, απογευματινό).
Επισημαίνεται ότι αναφερόμενοι στους ξηρούς καρπούς και στις ευεργετικές
ιδιότητές τους, εννοούμε κυρίως τα ωμά (και ανάλατα) αμύγδαλα, φουντούκια,
καρύδια (και τα Pecan), φιστίκια (Αιγίνης και Βραζιλίας) και κουκουνάρια.
Αρκετές μελέτες φανερώνουν πως η συχνή κατανάλωση ξηρών καρπών,
τουλάχιστον 5 μερίδες τη βδομάδα (1 μερίδα = 1 μέτρια χούφτα), μπορεί να
επιφέρει μείωση και στο ενδεχόμενο εμφάνισης διαβήτη τύπου 2.
ΜΙΚΡΑ ΜΥΣΤΙΚΑ 101.
Στην αγορά οι νέες σοδειές βγαίνουν σε συγκεκριμένες εποχές του χρόνου. Τότε,
κατά κανόνα, οι ξηροί καρποί είναι καλύτερης ποιότητας. Πρέπει να φυλάσσονται
σε μέρος ξηρό και δροσερό, γιατί η υγρασία τούς κάνει να μουχλιάζουν και η ζέστη
τούς κάνει να ταγγίζουν. Γι’ αυτό -κυρίως το καλοκαίρι- είναι σκόπιμο να τους
διατηρούμε σε κλειστά σκεύη στο ψυγείο.
Προσοχή στις αλλεργίες.
Οι ξηροί καρποί συγκαταλέγονται στα τρόφιμα που προκαλούν, συχνά, σοβαρές
αλλεργίες. Όπως όλες οι αλλεργίες, μπορεί να προκύψουν ξαφνικά, ακόμα και σε
κάποιον που έτρωγε σε όλη του τη ζωή το συγκεκριμένο ξηρό καρπό. Έτσι, αν
κάποιος εμφανίσει έστω και μια ελαφριά αντίδραση σε κάποιον ξηρό καρπό, θα
πρέπει να τη διερευνήσει, με τη βοήθεια ενός αλλεργιολόγου, επειδή την επόμενη
φορά, μπορεί να είναι πιο σοβαρή. Το αισιόδοξο μήνυμα, πάντως, είναι ότι μέσα
στα επόμενα χρόνια, οι ειδικοί πιστεύουν ότι θα έχουν στη διάθεσή τους φάρμακα
με τα οποία θα μπορούν να κάνουν απευαισθητοποίηση από αυτές τις αλλεργίες.
101
Ένα σημαντικό πρόβλημα που προκαλείται στους ξηρούς καρπούς (κυρίως στα αράπικα και στα
φιστίκια Αιγίνης και λιγότερο στα αμύγδαλα και στα φουντούκια), είναι οι καρκινογόνες
αφλατοξίνες-μυκοτοξίνες, που δεν είναι ορατές στο γυμνό μάτι. Oι αφλατοξίνες μπορεί να
προκληθούν είτε από τη μη σωστή καλλιέργεια είτε από τη μη σωστή συντήρηση των ξηρών
καρπών. Γι’ αυτό το λόγο, οι περισσότεροι ξηροί καρποί ελέγχονται πριν βγουν στην αγορά από το
Γενικό Χημείο του Κράτους, ενώ γίνονται και έλεγχοι από τις Νομαρχίες, όταν έχουν ήδη βγει και
πωλούνται στην αγορά.
103
ΕΙΔΟΣ ΞΗΡΟΥ ΚΑΡΠΟΥ ΘΕΡΜΙΔΕΣ
ΚΥΡΙΟΤΕΡΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ
(30 gr, 1 μέτρια χούφτα)
•
•
9 gr μονοακόρεστα !
Βιταμίνη Ε (35% της ΣΗΔ)
177
•
•
Φυτικές ίνες (διαλυτές)
Μαγγάνιο-(Μn) (βοηθάει τα
αντιοξειδωτικά συστήματα)
185
•
Ω-3 2,5 gr
167
•
•
•
Νιασίνη
Φυλλικό οξύ
Στερόλες
190
•
•
•
Βιταμίνη Ε
Βιταμίνη Κ
Μαγνήσιο (Mg)
•
Σελήνιο. Ένα μόνο τεμάχιο του
συγκεκριμένου
ξηρού
καρπού,
περιέχει τουλάχιστον τριπλάσια
ποσότητα της ΣΗΔ (σε Σελήνιο)!
•
Μονοακόρεστα λιπαρά οξέα
ΑΜΥΓΔΑΛΑ 102 (ΩΜΑ)
165
ΦΟΥΝΤΟΥΚΙΑ 103 (ΩΜΑ)
ΚΑΡΥΔΙΑ 104
ΦΙΣΤΙΚΙΑ ΑΙΓΙΝΗΣ 105
(ΩΜΑ)
ΚΟΥΚΟΥΝΑΡΙΑ 106 (ΩΜΑ)
BRAZILIAN NUTS 107
(ΩΜΑ)
(Φιστίκια Βραζιλίας)
ΚΑΡΥΔΙΑ PECAN
(Από το Περού)
102
195
Είναι πλούσια σε πολυακόρεστα λιπαρά, βιταμίνη Ε, φυτικές ίνες και φυτοστερόλες. Είναι
πολύ καλή πηγή ασβεστίου: Ένα φλιτζάνι αμύγδαλα μας δίνει τόσο ασβέστιο όσο και ένα μικρό
κομμάτι φέτα!
103
Είναι πολύ πλούσια σε λιπαρά και κυρίως σε «καλά» μονοακόρεστα (από τα συνολικά λιπαρά
τους, το 76% είναι μονοακόρεστα). Μας δίνουν πρωτεΐνες και υδατάνθρακες, βιταμίνες του
συμπλέγματος Β, καθώς και ιχνοστοιχεία, όπως κάλιο, μαγνήσιο και φώσφορο.
104
Είναι πλούσια σε φυτικές στερόλες, έχουν μεγάλη ποσότητα αντιοξειδωτικών ουσιών (όπως
ψευδάργυρο), δίνουν πολύ μαγνήσιο, κάλιο, φώσφορο, λίγο σίδηρο, καθώς και βιταμίνη Ε.
Μάλιστα, μία χούφτα καρύδια μάς δίνουν τόση βιταμίνη Ε όση και μισό φλιτζάνι ελαιόλαδο. Το
σπουδαιότερο, ίσως, είναι η περιεκτικότητά τους σε βιταμίνη Κ, μια βιταμίνη που συντίθεται
κυρίως στο έντερο, αλλά τα καρύδια την προσφέρουν σε μεγαλύτερη ποσότητα.
105
Δύο χούφτες φιστίκια Αιγίνης αντιστοιχούν σε 1 μερίδα κρέας, καθώς παρέχουν
πλουσιοπάροχα στον οργανισμό μας πρωτεΐνη. Αν και οι περισσότεροι ξηροί καρποί έχουν
πολυακόρεστα λιπαρά, τα φιστίκια, όπως και τα φουντούκια, είναι πλούσια σε μονοακόρεστα
λιπαρά οξέα, που είναι επίσης ευεργετικά για την καρδιά.
106
Είναι, επίσης, πλούσια σε μέταλλα και ιχνοστοιχεία, όπως ο σίδηρος, το μαγγάνιο και ο
ψευδάργυρος.
107
Είναι πολύ καλή πηγή, επίσης, πρωτεϊνών. Δυστυχώς όμως, έχει κορεσμένα λιπαρά. Γι αυτό,
δεν καταναλώνουμε μεγάλες ποσότητες. Αρκούν 1-2 φιστίκια τη μέρα.
104
105
4.7.3 ΦΥΤΡΑ
Τα
φύτρα
είναι
γνωστά
για
τη
θρεπτική
τους
αξία,
αλλά
και
τις
θεραπευτικές τους ιδιότητες πάνω από 5.000 χρόνια. Κινέζοι γιατροί τα
σύστηναν για διάφορες θεραπείες, ενώ υπάρχουν ανάλογες αναφορές και για
τους Ινδιάνους. Υπάρχουν στοιχεία, ότι χρησιμοποιήθηκαν και από τον Άγγλο
θαλασσοπόρο Τζέιμς Κούκ, ο οποίος στην προσπάθεια του να σώσει το πλήρωμά
του από το σκορβούτο, επέβαλε την κατανάλωση φύτρων.
Τα φύτρα των σπόρων είναι εξαιρετικά πολύτιμη τροφή, ακόμη πιο πλούσια σε
θρεπτικά συστατικά από τους ίδιους τους σπόρους. Η αιτία είναι το γεγονός ότι
κατά τη διαδικασία του φυτρώματος βελτιώνεται η ποιότητα των πρωτεϊνών,
αυξάνεται η ποσότητα των βιταμινών, ενώ τα μεταλλικά άλατα γίνονται πιο
αφομοιώσιμα από τον οργανισμό. Επομένως, τα φύτρα είναι τροφή εξαιρετικής
βιολογικής αξίας, που θα πρέπει να ενταχθεί δυναμικά στη διατροφή μας.
Για παράδειγμα, η βιταμίνη C στο σιτάρι που φυτρώνει, αυξάνεται κατά 600%
στην αρχή του φυτρώματος. Τα φύτρα είναι η καλύτερη ‘’ζωντανή τροφή’’.
Στην πραγματικότητα, είναι τόσο ζωντανά που συνεχίζουν να αναπτύσσονται
καθώς τα τρώμε. Σπόροι για φύτρα μπορούν να φυτευτούν όλο το χρόνο.
Μεγαλώνουν σε κάθε κλίμα και δε χρειάζονται ούτε χώμα ούτε ήλιο. Το πιο
σημαντικό είναι ότι τα φύτρα δεν περιέχουν χημικά, δεν παράγουν σκουπίδια,
είναι πεντανόστιμα στις σαλάτες και όταν τρώγονται ωμά, έχουν πολύ λίγες
θερμίδες. Για φύτρα μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε σχεδόν κάθε σπόρο, αρκεί
να μην είναι πολυκαιρισμένος και κατά προτίμηση να προέρχεται από
βιολογική καλλιέργεια. Ο κάθε σπόρος θέλει το δικό του χρόνο στο μούσκεμα
και στο φύτρωμα.
Εικόνα 4:13
Φύτρα από σίκαλη
106
Εικόνα 4:14
Φύτρα από στάρι
Εικόνα 4:15
Φύτρα από ροβίτσα
Σύμφωνα
με
έρευνες,
που
έχουν
γίνει
Αμερικής,
τα φύτρα άλφα-άλφα έχουν περισσότερη χλωροφύλλη από το
σπανάκι, το λάχανο και το μαϊντανό.
σε
διάφορα
Πανεπιστήμια
της
Το άλφα-άλφα, ο ηλιόσπορος και
το τριφύλλι περιέχουν 4% πρωτεΐνη, ενώ το σπανάκι έχει μόνο 3% όταν το
κρέας περιέχει 19%.
Εάν εξετάσει κανείς τι συμβαίνει όταν τα φύτρα αναπτύσσονται, θα νομίσει ότι
βρίσκεται μπροστά σε ένα «εργοστάσιο» παραγωγής βιταμινών.
Έρευνες, που έγιναν στο Ιατρικό Πανεπιστήμιο «John Hopkins», αποκάλυψαν
ότι τα ένζυμα που αναπτύσσονται στα φύτρα του μπρόκολου, εμποδίζουν τα
κύτταρα να μεταλλαχθούν σε καρκινικά. Τα φύτρα άλφα-άλφα μειώνουν την
κακή χοληστερίνη και τα λίπη, αλλά όχι την καλή χοληστερίνη. Το φύτρο του
ηλιόσπορου, του σιταριού και των δημητριακών βελτιώνουν τη ζωή των
ανθρώπων που πάσχουν από διαβήτη. Έρευνες σε ζώα έδειξαν τα οφέλη του
φύτρου αυτού σε προβλήματα αρτηριοσκλήρυνσης και καρδιακών προβλημάτων.
Τα ωφέλιμα ένζυμα στα φύτρα άλφα-άλφα πολλαπλασιάζονται κατά 450% σε
σχέση με τον ανενεργό σπόρο και είναι πλούσια σε μαγνήσιο και σε
αντιοξειδωτικά, με αποτέλεσμα να αναχαιτίζουν τη γήρανση με φυσικό τρόπο.
Πήραν το όνομά τους από το Αραβικό «αλφ αλ-φα», που σημαίνει «πατέρας
όλων των τροφών»!
Τα φύτρα είναι η πιο συμπυκνωμένη φυσική πηγή βιταμινών, μετάλλων,
ενζύμων, ιχνοστοιχείων, αμινοξέων και πρωτεϊνών στη γη! Παρά όλα αυτά τα
φύτρα είναι κάτι περισσότερο από θρεπτικά συστατικά. Όπως είπε και ο
Γερμανός φιλόσοφος Γκαίτε
«Το ολόκληρο είναι περισσότερο από την
πρόσθεση των μερών του».
Καταναλώνονται ωμά, σε σαλάτες ή ψιλοκομμένα μέσα σε σούπες και είναι
μοναδική τροφή για υγιείς και αρρώστους, καθώς και για τα παιδιά.
Πριν τα καταναλώσετε, αφήστε τα εκτεθειμένα στο φυσικό φως, για λίγο. Με τη
μέθοδο αυτή αναπτύσσονται μικρά φυλλαράκια κι έτσι, εμπλουτίζονται με την
πολύτιμη χλωροφύλλη. Αν δεν τα καταναλώσετε σύντομα, μπορείτε να τα
διατηρήσετε στο ψυγείο για 1 εβδομάδα περίπου, όπου και εκεί συνεχίζουν να
αναπτύσσονται!
Σημείωση: Εξαιρετικής ποιότητας φύτρα μπορούν να παραχθούν από σπόρους
μπρόκολου (βιολογικούς).
107
ΜΕΘΟΔΟΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΦΥΤΡΩΝ ΑΠΟ ΣΠΟΡΟΥΣ ΑΛΦΑ-ΑΛΦΑ
Εικόνα 4:16
Εδώ φαίνονται οι σπόροι άλφα-άλφα,
συγκρινόμενοι με ψιλή φακή.
Εικόνα 4:17
Πλένουμε τους σπόρους μέσα σε
σουρωτήρι, κάτω από τρεχούμενο
νερό...
108
Εικόνα 4:18
Τους τοποθετούμε μέσα σε γυάλινο βαζάκι,
με νερό, το οποίο να τους υπερκαλύπτει,
κατά 1-2 cm. Το βαζάκι πρέπει να μπει
μέσα σε σκοτεινό χώρο (πχ ντουλάπι).
Εικόνα 4:19
Μετά από 10-12 ώρες, οι σπόροι
υπερδιπλασιάστηκαν. Τους ξεπλένουμε
πάλι και …
Εικόνα 4:20
Τους τοποθετούμε σε πιάτο 108, όσο το
δυνατόν πιο επίπεδο, για να μη μένουν
χωρίς υγρασία κάποιοι σπόροι. Δυο-τρεις
φορές τη μέρα τους ψεκάζουμε με νερό
(δηλαδή, τους ποτίζουμε, αλλά προσοχή,
όχι πολύ νερό για να μην πιάσουν
μύκητες).
108
Το σκέτο πιάτο είναι η πιο εύκολη, ακίνδυνη και οικονομική λύση για την παραγωγή φύτρων.
109
εικόνα 4:21
Μετά από περίπου 1 ημέρα, αρχίζουν να
εμφανίζονται, δειλά-δειλά, τα πρώτα
φύτρα.
Εικόνα 4:20
Κοντινή φωτογράφηση, για να φανεί
το ξεκίνημα της διαδικασίας.
Εικόνα 4:22
3η μέρα. Η διαδικασία ίσως φανεί σε
κάποιους αργή. Όμως, πρέπει να
ληφθεί υπόψη, ότι τα φύτρα από
σπόρους άλφα-άλφα, είναι από τα
πιο «δύσκολα». Όσο πιο θερμό είναι
το περιβάλλον, τόσο πιο γρήγορα
εξελίσσεται η διαδικασία. Σε κρύες
περιόδους, χρησιμοποιούμε χλιαρό
νερό.
110
Εικόνα 4:22
5η μέρα. Τα φύτρα είναι πια έτοιμα.
Εικόνα 4:23
Είναι προτιμότερο αν δεν καταναλωθούν σύντομα, να συντηρηθούν στο ψυγείο.
111
4.7.4 ΣΠΙΡΟΥΛΙΝΑ
Πρόκειται για ένα μικροσκοπικό βρώσιμο φύκι (καλλιεργείται και στο γλυκό
νερό) με χαρακτηριστικό κυανοπράσινο χρώμα και διαφανή σφαιρικά κύτταρα
που συνδέονται μεταξύ τους σχηματίζοντας μια ελικοειδή σπείρα.
Είναι μια απολύτως φυσική τροφή, πλούσια σε θρεπτικά συστατικά, που
διατίθεται ως συμπλήρωμα διατροφής. Επίσημες αναφορές την αποκαλούν
«θαύμα της φύσης» και «τροφή του μέλλοντος». Οι ειδικοί της NASA τη
χαρακτηρίζουν «συμπυκνωμένη υπερτροφή» και τη συμπεριλαμβάνουν στη
διατροφή των αστροναυτών.
Περιέχει πάνω από εκατό απαραίτητα για τον άνθρωπο και μάλιστα σε
εξαιρετική βιοδιαθεσιμότητα, θρεπτικά συστατικά 109.
Αυξάνει την ενεργητικότητα, βελτιώνει την πέψη, ισορροπεί τη μικροβιακή
χλωρίδα του εντέρου, ισχυροποιεί το ανοσοποιητικό σύστημα, ενισχύει την
αποτοξίνωση του οργανισμού, προάγει την υγεία του δέρματος, συμβάλλει στην
ελάττωση της όρεξης και εμμέσως στην απώλεια βάρους.
Η σπιρουλίνα είναι τροφή, όχι χάπι αδυνατίσματος. Εντούτοις, συνεισφέρει στην
απώλεια βάρους 110 , βοηθώντας τόσο στη χαλιναγώγηση της όρεξης όσο και
στην πληρέστερη κάλυψη των θρεπτικών αναγκών, χωρίς μάλιστα ιδιαίτερη
θερμιδική επιβάρυνση. Επιπλέον, κατά τη διάρκεια δίαιτας περιορισμένων
θερμίδων, συμβάλλει στην προστασία της μυϊκής μάζας, στην αντιμετώπιση της
κόπωσης και στην αύξηση της ενεργητικότητας.
Είναι μια αποδεδειγμένα ασφαλής τροφή που παράγεται με 100% φυσικό τρόπο
και χρησιμοποιείται στην ανθρώπινη διατροφή εδώ και χιλιάδες χρόνια.
Εντούτοις, όπως συμβαίνει και με κάθε άλλη τροφή, σε περιπτώσεις κατάχρησης
ενδέχεται να εκδηλωθούν ανεπιθύμητα αποτελέσματα 111
Η κατανάλωση σπιρουλίνας αντενδείκνυται σε άτομα αλλεργικά στα θαλασσινά
ή στα φύκια και επίσης κατά τη διάρκεια υψηλού πυρετού ρευματικής
αιτιολογίας. Άτομα με υπερθυρεοειδισμό ή άλλες διαταραχές του θυρεοειδή
πρέπει να βεβαιώνονται ότι το προϊόν σπιρουλίνας που επιλέγουν δεν περιέχει
καθόλου ιώδιο, ενώ άτομα με υψηλή αρτηριακή πίεση ή καρδιαγγειακά
προβλήματα θα πρέπει να ελέγχουν την περιεκτικότητά του σε νάτριο.
Η σπιρουλίνα διατίθεται στην αγορά κυρίως σε ταμπλέτες και κάψουλες.
109
Πλήρεις πρωτεΐνες σε ποσοστό 55-70%, δηλαδή 3-4 φορές περισσότερες από το κρέας ή τα
όσπρια. Επίσης, υδατάνθρακες, λιπαρά οξέα (πλούσια σε γ-λινολεϊκό οξύ), αντιοξειδωτικά (όπως
η β-καροτίνη), φυτοθρεπτικά (φυκοκυανίνη, σπιρουλάνη, χλωροφύλλη), μέταλλα (σίδηρο,
κάλιο, μαγνήσιο κ.ά.), ιχνοστοιχεία (βόριο, σελήνιο κ.ά.), βιταμίνες (Α, Ε, Κ, Β και Β12), ενεργά
ένζυμα και φιλικά βακτήρια.
110
Η σπιρουλίνα έχει υψηλή περιεκτικότητα στα αμινοξέα φαινυλαλανίνη και τρυπτοφάνη. Η
φαινυλαλανίνη αφενός επενεργεί στο κέντρο όρεξης του εγκεφάλου μειώνοντας την επιθυμία
για τροφή, αφετέρου συμβάλλει στη διατήρηση της γλυκόζης του αίματος σε φυσιολογικά
επίπεδα. Η τρυπτοφάνη αυξάνει την παραγωγή σεροτονίνης, νευροδιαβιβαστή που προκαλεί
χαλάρωση και βελτίωση της διάθεσης. Όταν έχουμε φυσιολογικώς ανεβασμένη σεροτονίνη,
ελαττώνονται σημαντικά οι πιθανότητες υπερφαγίας λόγω άγχους, κόπωσης, ανίας ή
αναζήτησης ευχαρίστησης μέσω του φαγητού.
111
Όπως πυρετός, δυσκοιλιότητα ή φαγούρα στο δέρμα, ιδίως εάν δεν υπάρχει επαρκής
πρόσληψη νερού. Επίσης, σε σπάνιες περιπτώσεις, μπορεί να προκαλέσει αλλεργικές
αντιδράσεις ή αϋπνία (όταν λαμβάνεται κατά τις βραδινές ώρες).
112
4.8 ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ
Στην αρχή της Δεκαετίας του '50 αρκετοί ερευνητές είχαν παρατηρήσει ότι οι
διαφορές στον τρόπο ζωής και πιθανόν και στον τρόπο διατροφής μπορούσαν
να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην εκδήλωση των καρδιαγγειακών
παθήσεων. Μόνο ένας όμως, ο Αμερικανός επιστήμονας Ancel Κeys, αποφάσισε
να διεξάγει συγκριτική μελέτη διαφόρων πληθυσμών, ώστε να τεκμηριώσει αυτή
τη θεωρία. Το 1956 επέλεξε επτά χώρες (Γιουγκοσλαβία, Ελλάδα, ΗΠΑ, Ιαπωνία,
Ιταλία, Ολλανδία και Φινλανδία), για να τις συγκρίνει μεταξύ τους. Η καθεμία
από τις χώρες αυτές αναλάμβανε την υποχρέωση να θέσει στη διάθεσή του
τουλάχιστον μια ομάδα από χίλια άτομα, ηλικίας από σαράντα έως πενήντα
εννέα
ετών.
Όλες
τους
θα
κατέβαλαν
προσπάθεια
να
παρουσιάσουν
περισσότερες από μία ομάδες που να προέρχονται από περιοχές ολότελα
διαφορετικές μεταξύ τους. Με τον τρόπο αυτό ο Ancel Keys μπόρεσε να
συγκρίνει στην Ιαπωνία, για παράδειγμα, μια περιοχή παράκτια, όπου γινόταν
μεγάλη κατανάλωση ψαριών, με μια αγροτική περιοχή. Από την Ελλάδα
κράτησε ομάδες από την Κέρκυρα και την Κρήτη, λόγω του διαφορετικού
βαθμού εκσυγχρονισμού στον τρόπο διαβίωσης του πληθυσμού. Συνολικά,
επρόκειτο για αγροτικούς πληθυσμούς, ελάχιστα επηρεασμένους από τη
μεταπολεμική κοινωνικοοικονομική εξέλιξη. Η επίδραση των διατροφικών
συνηθειών τους στα καρδιακά επεισόδια ήταν δυνατό να παρακολουθηθεί για
πολλά χρόνια. Στην έρευνα αυτή δόθηκε το όνομα «Μελέτη των επτά χωρών».
Τα ευρήματα της συγκεκριμένης μελέτης, που διήρκησε 30 χρόνια, έδειξαν ότι
οι Κρητικοί εμφάνιζαν το μικρότερο ποσοστό θνησιμότητας από καρδιαγγειακά
νοσήματα και καρκίνο, καθώς και το μεγαλύτερο μέσο όρο ζωής. Από τότε
πολλές επιστημονικές μελέτες έχουν δείξει ότι το αποτέλεσμα αυτό είχε τις ρίζες
του στην παραδοσιακή Μεσογειακή Διατροφή των Κρητικών εκείνης της εποχής.
Τα απίστευτα αποτελέσματα της Κρήτης.
Από όλες τις ομάδες που παρακολουθήθηκαν, μεσογειακές ή μη, η ομάδα της
Κρήτης παρουσίασε τη χαμηλότερη θνησιμότητα από στεφανιαία νόσο. Ύστερα
από μία δεκαετία παρακολούθησης η θνησιμότητα αυτή ανερχόταν σε εκατόν
ογδόντα τέσσερις θανάτους σε δέκα χιλιάδες άτομα στις άλλες μεσογειακές
ομάδες, και μόνο εννέα για την ομάδα της Κρήτης, πράγμα που αντιπροσώπευε
113
ποσοστό χαμηλότερο κατά 95%. Βέβαια, και οι άλλες μεσογειακές ομάδες, η
ιταλική ή η γιουγκοσλαβική, παρουσίαζαν θνησιμότητα από στεφανιαία νόσο
κατά πολύ χαμηλότερη από αυτή των ομάδων της Βόρειας Ευρώπης ή των ΗΠΑ,
αλλά τα αποτελέσματα της Κρήτης ήταν κάτι το απίστευτο.
Επίσης, η Μελέτη κατέστησε εμφανές, ύστερα από παρακολούθηση δεκαπέντε
ετών, ότι η Κρήτη είχε γενικά το χαμηλότερο ποσοστό θνησιμότητας,
ανεξάρτητα από την αιτία θανάτου (Renaud , 2001).
Η έρευνα συνεχίστηκε και το 1991 ο Τομέας Κοινωνικής Ιατρικής του
Πανεπιστημίου Κρήτης ανέλαβε την επανεξέταση των ατόμων που είχαν λάβει
μέρος στην έρευνα πριν 31 χρόνια και διαπιστώθηκε ότι στην Κρήτη οι
επιζώντες ήταν το 50% της αρχικής ομάδας, ενώ στην Φιλανδία δεν υπήρχαν
επιζώντες.
Άλλη μια έρευνα για την Κρητική διατροφή είναι αυτή του Γάλλου επιστήμονα
Serge Renaud. Αυτός μελέτησε τα αποτελέσματα της έρευνας του Keys. Πολλοί
ερευνητές συσχέτιζαν το ποσοστό της χοληστερόλης, το οποίο θεωρούσαν ως
πρώτη αιτία εμφάνισης στεφανιαίας νόσου, με τις διατροφικές συνήθειες. Το
παράξενο ήταν ότι οι Κρητικοί παρουσίαζαν ελαφρά υψηλότερα επίπεδα
χοληστερόλης από αυτό των άλλων μεσογειακών χωρών. Οι ερευνητές
αναγνώριζαν το γεγονός πως οι Κρητικοί διαθέτουν εξαιρετική υγεία, είχαν
όμως την τάση να την αποδίδουν περισσότερο στον τρόπο διαβίωσης παρά στις
διατροφικές συνήθειες. Θεωρούσαν πως η έλλειψη του στρες, της μόλυνσης του
περιβάλλοντος,
των
καταχρήσεων,
με
δυο
λόγια
η
υγιεινή
διαβίωση,
προστάτευε τον πληθυσμό του νησιού και δεν μπορούσαν να φανταστούν πως
μια τόσο κοινή δίαιτα, που δεν έριχνε καν το ποσοστό της χοληστερόλης, θα
μπορούσε να είναι η κύρια αιτία της αξιοσημείωτης κατάστασης της υγείας των
Κρητικών.
Αντικείμενο της ερευνητικής εργασίας του Renaud ήταν: ποιοι είναι οι
κυριότεροι
διατροφικοί
παράγοντες
που
συντελούν
στην
εμφάνιση
των
καρδιοαγγειακών παθήσεων. Στηριζόμενος στα αποτελέσματα της έρευνας του
Ancel Keys για την κρητική διατροφή και για να ερμηνεύσει σωστά το
φαινόμενο, θα έπρεπε να μεταφέρει τις κρητικές διατροφικές συνήθειες σε
κάποιο άλλο πλαίσιο και να παρατηρήσει κατά πόσο η διατροφή αυτή
114
προστατεύει τα άτομα που υποβάλλονται σ' αυτήν δραστικότερα από τα κλασικά
διαιτολόγια που συνήθως συνιστούν οι γιατροί. Το 1988 ως διευθυντής στο
INSERM της Λυόν ανέλαβε μια έρευνα η οποία αποδεικνύει για πρώτη φορά πως
η εξαιρετική υγεία των κατοίκων της Κρήτης οφείλεται κατά το μεγαλύτερο
μέρος στις διατροφικές συνήθειες και όχι στον τρόπο διαβίωσης.
Συγκεκριμένα, πραγματοποίησε μια καρδιολογική έρευνα σταθμό στα έτη 19881993 με δύο ομάδες καρδιοπαθών ασθενών και δύο διαιτολόγια. Το ένα ήταν το
διαιτολόγιο που συνιστούσε η Αμερικάνικη Καρδιολογική Εταιρεία και το άλλο,
ένα νέο διαιτολόγιο που είχε ως πρότυπο την Κρητική Διατροφή.
Τα κλινικά αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι οι θάνατοι καρδιοπαθών που
τρέφονταν με το κρητικό διαιτολόγιο ήταν πολύ λιγότεροι από αυτών που
ακολούθησαν
το
διαιτολόγιο
της
Αμερικάνικης
Καρδιολογικής
εταιρείας.
Συμπέρασμα αυτής της μελέτης: Οι διατροφικές συνήθειες επηρεάζουν την καλή
εξέλιξη της υγείας, άσχετα από τον τρόπο διαβίωσης. Αυτό επιβεβαιώνεται και
με έρευνες σε πληθυσμούς μεταναστών των λαών της Μεσογείου σε Αυστραλία
και Αμερική.
Η έρευνα των Μεταναστών της Αυστραλίας επιβεβαίωσε τα συμπεράσματα της
έρευνας του Renaud. To 1980, το 29% των κατοίκων της Αυστραλίας είχε
γεννηθεί σε κάποια άλλη χώρα. Το μεγαλύτερο μέρος απ' αυτούς είχε
εγκατασταθεί στην Αυστραλία πριν από είκοσι και πλέον χρόνια. Ήταν λοιπόν
δυνατόν να μελετηθεί, κάτω από περιβαλλοντικές συνθήκες παρόμοιες μ' αυτές
των γηγενών Αυστραλών, η ευαισθησία τους στα προβλήματα υγείας.
Οι
μετανάστες
που
προέρχονταν
από
μεσογειακές
χώρες
παρουσίαζαν
θνησιμότητα, λόγω παθήσεων της στεφανιαίας, πολύ χαμηλότερη από αυτήν
την οποία παρουσίαζαν οι γηγενείς Αυστραλοί. Ύστερα από πολυετή παραμονή
στην
Αυστραλία,
οι
Μεσογειακοί
(Έλληνες,
Ιταλοί,
Γιουγκοσλάβοι)
που
διατήρησαν τις παραδοσιακές διατροφικές τους συνήθειες, εξακολουθούν να
έχουν καλύτερη προστασία απέναντι στις παθήσεις της στεφανιαίας.
Αυτό όμως, είναι πράγματι αποτέλεσμα των διατροφικών συνηθειών ή μήπως
οφείλεται σε γενετικούς λόγους;
Το ερώτημα αυτό απαντάται με τα πορίσματα της έρευνας των Stenhouse και
McCall (1970), που έγινε σε άτομα ηλικίας πενήντα έως πενήντα εννέα ετών
115
στην Αυστραλία. Στην έρευνα αυτή παρατηρούμε πως η θνησιμότητα από
καρδιαγγειακές παθήσεις στους Σκοτσέζους και στους Ιταλούς, άνδρες και
γυναίκες, αυξήθηκε ανάλογα με το χρόνο παραμονής στην Αυστραλία. Σε ότι
αφορά μάλιστα τους Σκοτσέζους, μετά από παραμονή είκοσι και πλέον ετών,
κατέληξαν να ξεπεράσουν τη θνησιμότητα των γηγενών Αυστραλών. Τα
στοιχεία
του
Π.Ο.Υ.
(Παγκόσμιος
Οργανισμός
Υγείας)
μας
δείχνουν
τη
θνησιμότητα Σκοτσέζων και Ιταλών, της ίδιας ηλικίας σε μετανάστες με
μικρότερο χρόνο παραμονής στην Αυστραλία. Αυτοί με λιγότερο χρόνο
παραμονής παρουσιάζουν χαμηλότερη θνησιμότητα ακόμη και από αυτούς που
έμειναν στην πατρίδα τους.
Μετά από εικοσαετή παραμονή η θνησιμότητα των Σκοτσέζων και των Ιταλών
μεταναστών που είναι εγκατεστημένοι στην Αυστραλία αυξήθηκε πολύ. Η
μεταβολή αυτή δεν οφείλεται στο κλίμα, ούτε στην ποιότητα του νερού, ούτε
στη ρύπανση της ατμόσφαιρας, εφόσον οι παράγοντες αυτοί ήταν ίδιοι για
όλους.
Οφείλεται
διατροφικών
στη
συνηθειών.
βραδύρρυθμη
Οι
Έλληνες
και
προοδευτική
πιστότεροι
στις
μετατροπή
των
μαγειρικές
τους
παραδόσεις, παρουσίασαν μεγαλύτερη αντίσταση στις αυστραλιανές συνήθειες
και διαθέτουν έτσι όπως φάνηκε μέσα από την έρευνα τη μεγαλύτερη
μακροβιότητα από όλες τις εθνότητες που αναφέρθηκαν.
Ως επακόλουθο αυτών των συμπερασμάτων, έγινε προσπάθεια από μία ομάδα
επιστημόνων στο πανεπιστήμιο του HARVARD, με τη συμβολή πολλών Ελλήνων
επιστημόνων, να διαμορφωθούν διατροφικές οδηγίες σε επίπεδο τροφίμων με
βάση τις αρχές της παραδοσιακής Μεσογειακής Διατροφής. Οι διατροφικές αυτές
οδηγίες διαμορφώθηκαν με τη μορφή μιας πυραμίδας. Πρόκειται για την
πυραμίδα της Μεσογειακής Διατροφής που, όπως πολλές επιστημονικές μελέτες
έχουν δείξει, έχει πολλά πλεονεκτήματα έναντι άλλων προτύπων διατροφής. Πιο
συγκεκριμένα, ερευνητικά δεδομένα υποδεικνύουν ότι η υιοθέτηση των
διατροφικών οδηγιών που απεικονίζονται στην πυραμίδα της Μεσογειακής
Διατροφής έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση του κινδύνου εμφάνισης νόσων που
σχετίζονται άμεσα με τη διατροφή (όπως καρδιαγγειακά νοσήματα, παχυσαρκία,
διαβήτης, κ.ά.).
116
Πυραμίδα Μεσογειακής Διατροφής
Τρόφιμα που περιέχονται στην πυραμίδα της Μεσογειακής Διατροφής.
Η πυραμίδα της Μεσογειακής Διατροφής χωρίζεται σε τρία επίπεδα, ανάλογα με
τη συχνότητα κατανάλωσης των τροφίμων που απεικονίζει (σε μηνιαία,
εβδομαδιαία και καθημερινή βάση).
Η πυραμίδα έχει στη βάση της τα τρόφιμα που πρέπει να καταναλώνονται
καθημερινά και σε σημαντικές ποσότητες, ενώ αντίθετα στην κορυφή της
βρίσκονται οι τροφές που πρέπει να καταναλώνονται αραιά και σε μικρότερες
ποσότητες. Τα κύρια χαρακτηριστικά της είναι ότι είναι πλούσια σε φρούτα,
λαχανικά και λίγο επεξεργασμένα δημητριακά (ολικής αλέσεως).
Στην πυραμίδα δίνεται έμφαση στις συχνότητες κατανάλωσης και όχι στις
ακριβείς ποσότητές τους σε γραμμάρια. Έτσι, ο αριθμός των μικρομερίδων που
117
αναγράφονται σε αυτή είναι ενδεικτικός και αντιστοιχεί στον μέσο άνθρωπο. Οι
ακριβείς ποσότητες της κάθε τροφής εξαρτώνται από το βάρος, το ύψος, την
ηλικία, το φύλο και τον βαθμό της σωματικής δραστηριότητας του κάθε ατόμου.
Ανάλυση της πυραμίδας της Μεσογειακής Διατροφής.
Η βάση της πυραμίδας αποτελείται από τροφές όπως είναι τα δημητριακά και τα
προϊόντα τους (ψωμί, ζυμαρικά, ρύζι, κ.ά.), που πρέπει να καταναλώνονται σε
καθημερινή βάση, καθώς μας παρέχουν ενέργεια μέσω των υδατανθράκων που
περιέχουν. Τα τρόφιμα αυτά είναι από τη φύση τους φτωχά σε λίπος. Όταν
μάλιστα είναι ολικής αλέσεως, τότε παρέχουν και αρκετές φυτικές ίνες, οι οποίες
βοηθούν
στην
καλύτερη
λειτουργία
του
εντέρου
και
στη
μείωση
της
χοληστερόλης. Η ομάδα των φρούτων και των λαχανικών αποτελεί καλή πηγή
αντιοξειδωτικών, βιταμινών (βιταμίνες A, C, βιταμίνες συμπλέγματος Β, κτλ.),
ανόργανων
στοιχείων
λαχανικών
δρα
και
φυτικών
προστατευτικά
ινών.
όσον
Η
αφορά
κατανάλωση
στον
φρούτων
κίνδυνο
και
εμφάνισης
καρδιαγγειακών νοσημάτων και διαφόρων μορφών καρκίνου.
Βασικό συστατικό της Μεσογειακής Διατροφής είναι το ελαιόλαδο. Πλήθος
ερευνών έχουν δείξει ότι το ελαιόλαδο, που είναι πλούσιο σε μονοακόρεστα
λιπαρά οξέα και σε αντιοξειδωτικές ουσίες, παρέχει προστασία κατά της
στεφανιαίας νόσου και μειώνει τα επίπεδα της «κακής» χοληστερόλης, ενώ
παράλληλα αυξάνει τα επίπεδα της «καλής» χοληστερόλης.
Τα γαλακτοκομικά προϊόντα (κυρίως, γιαούρτι και τυρί), αποτελούν πηγή τόσο
ανόργανων στοιχείων και βιταμινών, με πιο γνωστό το ασβέστιο, όσο και
πρωτεϊνών υψηλής διατροφικής αξίας. Το ασβέστιο είναι απαραίτητο όχι μόνο
για το κτίσιμο γερών οστών, κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης του σώματος,
αλλά και για τη διατήρηση της οστικής μάζας κατά τη διάρκεια της ενήλικης
ζωής. Η κατανάλωση χαμηλών σε λιπαρά γαλακτοκομικών προϊόντων μπορεί να
έχει πλεονεκτήματα για την υγεία, αφού τα τρόφιμα αυτά περιέχουν μεν τα
ευεργετικά συστατικά των γαλακτοκομικών, αλλά παράλληλα έχουν χαμηλή
περιεκτικότητα
σε
κορεσμένα
λιπαρά
(τα
οποία
έχουν
συσχετισθεί
με
καρδιοαγγειακά και άλλα νοσήματα).
Τα ψάρια, κυρίως τα λιπαρά, περιέχουν μεγάλες ποσότητες ω-3 πολυακόρεστων
λιπαρών οξέων, τα οποία θεωρείται ότι μειώνουν σημαντικά την πιθανότητα
118
εμφάνισης
στεφανιαίας
νόσου.
Επιπλέον,
περιέχουν
πρωτεΐνες
υψηλής
βιολογικής αξίας και διάφορα ανόργανα στοιχεία.
Τα πουλερικά παρέχουν στον οργανισμό πρωτεΐνες υψηλής διατροφικής αξίας
και σίδηρο, εύκολα αφομοιώσιμο από τον οργανισμό. Τα αβγά είναι τροφή
πλούσια σε πρωτεΐνες υψηλής βιολογικής αξίας, βιταμίνες και ανόργανα
στοιχεία.
Τα όσπρια, οι ξηροί καρποί και οι ελιές αποτελούν μαζί μια ομάδα τροφίμων. Τα
όσπρια δίνουν ενέργεια, έχουν χαμηλά λιπαρά, πολλές φυτικές ίνες και είναι
πολύ πλούσια σε πρωτεΐνες (χαμηλότερης όμως βιολογικής αξίας από αυτές του
κρέατος
και
των
γαλακτοκομικών)
και
σε
σίδηρο
(όχι
όμως
τόσο
απορροφήσιμης μορφής όσο του κρέατος).
Οι ξηροί καρποί έχουν κατά κανόνα υψηλή περιεκτικότητα σε μονοακόρεστα
λιπαρά οξέα, όπως και το ελαιόλαδο, και πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι
μειώνουν τα επίπεδα της χοληστερόλης. Είναι πλούσιοι σε φυτικές ίνες και
βιταμίνες (π.χ. Ε), αλλά πρέπει να αποφεύγεται η κατανάλωσή τους σε μεγάλες
ποσότητες, γιατί περιέχουν πολλές θερμίδες.
Οι πατάτες παρέχουν ενέργεια και αποτελούν σχετικά καλή πηγή βιταμίνης C.
Έχουν όμως υψηλό γλυκαιμικό δείκτη, αφού μετατρέπονται γρήγορα σε
γλυκόζη, όπως το λευκό ψωμί & τα περισσότερα γλυκά κι έτσι η μεγάλη κατάνάλωσή τους, έχει συσχετιστεί θετικά με κίνδυνο ανάπτυξης διαβήτη τύπου 2.
Ίσως δεν είναι ευρέως γνωστό ότι κόκκινο κρέας
112
δεν είναι μόνο το
μοσχαρίσιο, αλλά και το χοιρινό, το κατσικίσιο και το αρνίσιο. Τα συγκεκριμένα
τρόφιμα περιέχουν πρωτεΐνες υψηλής διατροφικής αξίας, σίδηρο, πολύ καλά
απορροφήσιμο από τον οργανισμό, ψευδάργυρο και βιταμίνες. Περιέχουν όμως
και κορεσμένα λιπαρά οξέα, τα οποία έχουν δυσμενείς επιδράσεις στην υγεία.
Συνεπώς, η συχνότητα κατανάλωσής τους πρέπει να είναι περιορισμένη.
112
Το κόκκινο κρέας έχει συνδεθεί με τα καρδιαγγειακά νοσήματα, τον καρκίνο του παχέος
εντέρου και με την παχυσαρκία.
119
Πίνακας 9 Ενδεικτικές ποσότητες τροφίμων που αντιστοιχούν σε 1μικρομερίδα των
τροφίμων που απεικονίζονται στην πυραμίδα της Μεσογειακής Διατροφής.
120
121
5 ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΠΟΦΕΥΓΟΥΜΕ
•
Την κατανάλωση επεξεργασμένων τροφών, όπως είναι οι πίτσες, οι
τυρόπιτες, τα έτοιμα φαγητά, κτλ.
•
Την πρόσληψη φρούτων
113
μετά τα γεύματα, επειδή έτσι χάνουν το
μεγαλύτερο μέρος των βιταμινών τους.
•
Την πρόσληψη κορεσμένων λιπαρών (κρέατα, πλήρες γάλα και πλήρη
γαλακτοκομικά). Μόνο το 10% των ημερήσιων αναγκών μας σε θερμίδες
καλύπτουμε με τα ζωικά (κορεσμένα) λιπαρά.
•
Τις
νηστείες
(μακράς
διάρκειας)
και
τις
δίαιτες
χαμηλών
θερμίδων.
Επισημαίνεται ότι έχει παρατηρηθεί δημιουργία λίθων στη χολή, εξαιτίας
μεγάλης απώλειας σωματικού βάρους, σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα. Τα
παραπανίσια κιλά, αλλά και οι συνεχείς αυξομειώσεις του βάρους, αυξάνουν
τις ελεύθερες ρίζες και άλλες τοξικές ουσίες, καταπονούν τις αρθρώσεις,
φθείρουν όλα τα ζωτικά όργανα και προδιαθέτουν για σοβαρά προβλήματα
υγείας. Η καταπολέμηση της παχυσαρκίας, επιτυγχάνεται με σταδιακή
ελάττωση της πρόσληψης θερμίδων. Ελαχιστοποιούμε την κατανάλωση
τροφών που παρέχουν μόνο «κενές» θερμίδες, όπως τα τυποποιημένα σνακ,
τα αναψυκτικά, τα γλυκά, κτλ.
•
Την
πρόσληψη
ζάχαρης
σε
όλες
τις
μορφές
της
(λευκή,
μαύρη,
ανεπεξέργαστη) και άσπρου αλευριού (και των προϊόντων του). Για όσους
δεν αντέχουν χωρίς ζάχαρη, ας την αντικαταστήσουν με φρουκτόζη (που
έχει τουλάχιστον πιο «καλό» Γλυκαιμικό Δείκτη από τη ζάχαρη).
•
Τα πολλά οινοπνευματώδη. Στους περισσότερους ένα με δύο ποτηράκια
κρασί τη μέρα με το φαγητό κάνουν καλό. Είναι γνωστές οι έρευνες που
δείχνουν
ότι
το
κόκκινο
κρασί
προσφέρει
προστασία
έναντι
των
καρδιαγγειακών παθήσεων.
•
Το πολύ στρες.
•
Το να γίνουμε υπέρβαροι.
•
Την άτακτη και κακής ποιότητας διατροφή.
113
Πράγματι, αν τα φάμε στο τέλος του γεύματος, εγκλωβίζονται στο στομάχι και οξειδώνονται,
αντί να περάσουν στο έντερο, όπου θα γινόταν φυσιολογικά η πέψη τους.
122
•
Τον κακό ύπνο.
•
Τη μη λήψη επαρκών ποσοτήτων νερού καθημερινά.
•
Την κατανάλωση προϊόντων που είναι παρασκευασμένα αποκλειστικά με
άσπρο αλεύρι.
•
Το να μην ανταποκρινόμαστε άμεσα στις σωματικές μας ανάγκες (ούρηση,
αφόδευση).
•
Το να μη μασάμε και σαλιώνουμε πολύ καλά την τροφή. Όχι βιαστικό
φαγητό. Κάθε μπουκιά πρέπει να μασιέται 30 – 50 φορές.
•
Την πρόσληψη νατρίου 114 (αλατιού). Δε χρησιμοποιούμε αλάτι 115 . Είναι
προτιμότερο να αντικαταστήσουμε το «κανονικό» με το πιο «ελαφρύ», αυτό
δηλαδή που περιέχει και κάλιο. Εκτός κι αν υπάρχει ιατρική απαγόρευση για
κάτι τέτοιο.
•
Την πρόσληψη βιταμίνης
C
σε αναβράζουσα μορφή για μεγάλα χρονικά
διαστήματα. Λέγεται ότι υπάρχει ενδεχόμενο νεφρολιθιάσεων.
•
Την υπερβολική λήψη αντιοξειδωτικών, ειδικά σε μορφή χαπιών.
•
Το κάπνισμα, το οποίο καταστρέφει τα αγγεία, αποτελεί (αποδεδειγμένα)
βασικό αίτιο της στεφανιαίας νόσου και διαφόρων καρκίνων, προκαλεί
βλάβες στους πνεύμονες και άλλα ζωτικά όργανα, αλλοιώνει σοβαρά τις
114
Το νάτριο αυξάνει την αρτηριακή σκληρία, επιδρώντας έτσι δυσμενώς στη λειτουργία των
αρτηριών.
115
Στα παλιά χρόνια ο συσχετισμός του αλατιού με την ψηλή αρτηριακή πίεση ήταν
ανύπαρκτος. Σήμερα, όμως αναγνωρίζουμε τη σύνδεση του νατρίου, που περιέχεται στο αλάτι, με
την ψηλή πίεση. Αλάτι (Salt) ή Νάτριο (Sodium); Πολλές φορές συγχέονται, όμως δεν είναι το ίδιο.
Το επιτραπέζιο αλάτι είναι το «χλωριούχο νάτριο» (ΝαCl), που αποτελείται κατά 40% από νάτριο
και κατά 60% από χλώριο. Το Νάτριο είναι απαραίτητο στον οργανισμό, γιατί υποστηρίζει κάποιες
βασικές λειτουργίες, μια από τις οποίες είναι η διατήρηση/ισορροπία των υγρών στο σώμα.
Το νάτριο μαζί με το χλώριο και το κάλιο ονομάζονται ηλεκτρολύτες και ονομάζονται έτσι γιατί
μεταφέρουν ηλεκτρικά μηνύματα στο σώμα. Μια από τις κύριες λειτουργίες τους είναι να
μεταφέρουν θρεπτικές ουσίες στα κύτταρα και να αποβάλλουν τις άχρηστες. Οι νεφροί είναι τα
όργανα του σώματος, που διατηρούν την ισορροπία του νατρίου στον οργανισμό. Για τα υγιή
άτομα, ακόμα και σε περίπτωση κατάχρησης νατρίου, αυτό δεν αποθηκεύεται στον οργανισμό αλλά
αποβάλλεται διαμέσου των ούρων και λιγότερο διαμέσου της αναπνοής. Για παράδειγμα, όταν ο
οργανισμός παίρνει περισσότερο νάτριο από ό,τι χρειάζεται, παρατηρείται συχνοουρία, για να
ξεφορτωθεί ο οργανισμός το επιπλέον νάτριο. Σε περίπτωση όμως, που τα νεφρά δε λειτουργούν
κανονικά, τότε το νάτριο δεν αποβάλλεται και παρατηρείται πρήξιμο στο πρόσωπο και στα πόδια
(οίδημα). Αντιθέτως, δύσκολα μπορεί να υπάρξει έλλειψη νατρίου στον οργανισμό. Εκτός και αν
υπάρχουν παρατεταμένες διάρροιες, εμετοί, συγκεκριμένο πρόβλημα νεφρών ή ανεξέλεγκτη
εφίδρωση. Ασφαλής, θεωρείται η λήψη 500mg νατρίου την μέρα, δηλαδή, 1,25gr αλατιού, ήτοι:
1/4 κουταλάκι την μέρα. Αυτή είναι η ποσότητα που χρειάζεται ο οργανισμός για να λειτουργεί
κανονικά. Σύμφωνα με άλλες υποδείξεις, ακόμα και δόσεις μέχρι 3 gr νατρίου τη μέρα (1 ½
κουταλάκι αλατιού), σε υγιή άτομα, θεωρείται ασφαλής δόση. Στα συστατικά των τροφίμων,
μπορούμε να δούμε τις παρακάτω επισημάνσεις. Sodium Free (Χωρίς Νάτριο), Very Low
Sodium (Πολύ χαμηλό Νάτριο), Light in Sodium (Ελαφρύ σε Νάτριο), Salt - free (Χωρίς αλάτι).
123
αισθήσεις και τις πνευματικές λειτουργίες, γερνάει πρόωρα το δέρμα και
ελαττώνει το προσδόκιμο ζωής κατά 10 με 15 χρόνια!
•
Τη λήψη βιταμινών σε μορφή συμπληρωμάτων, ειδικά των λιποδιαλυτών (Α,
Ε, D), εκτός αν ο γιατρός μάς το έχει συστήσει. Οι κίνδυνοι από
υπερβιταμίνωση είναι όχι μόνο υπαρκτοί αλλά και πολύ πιθανοί.
•
Δεν
αγοράζουμε
(ούτε
φυσικά
καταναλώνουμε)
προϊόντα,
τα
οποία
περιέχουν, έστω και σε μικρή ποσότητα, υδρογονωμένα (ή μερικώς
υδρογονωμένα) λιπαρά. Αυτή είναι ίσως η πιο δύσκολη στην εφαρμογή της
απόφαση. Θα το διαπιστώσετε κι εσείς όταν θα προσπαθείτε να εντοπίσετε πχ
ψωμί του τοστ χωρίς υδρογονωμένα λιπαρά.
124
6 ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑΝΟΥΜΕ
•
Κατανάλωση περισσότερων προϊόντων ολικής άλεσης.
•
Αυξημένη κατανάλωση τροφών που είναι πλούσιες σε πολυακόρεστα και
μονοακόρεστα λιπαρά.
•
Συχνά γεύματα. Το πόσο συχνά τρώμε είναι εξίσου σημαντικό με το τι τρώμε.
Το ξέρουμε πια όλοι ότι δεν πρέπει να τρώμε 1-2 μεγάλα γεύματα τη μέρα.
Το ιδανικό είναι να έχουμε 5 γεύματα. Ήτοι:
o Το πρωινό (εξαιρετικά πλούσιο)
o Το κολατσιό
o Το μεσημεριανό (πλούσιο)
o Το απογευματινό και
o Το βραδινό (φτωχό)
•
Πολλοί ειδικοί υποστηρίζουν πως κανένα γεύμα δεν πρέπει να υπερβαίνει τα
500-600 gr, ενώ αρκετοί βιολόγοι υποστηρίζουν ότι ο ιδανικός όγκος για ένα
γεύμα, για να χωνευτεί ομαλά, ίσως να ανέρχεται κάπου στο ¼ του λίτρου.
•
Καθημερινή κατανάλωση (εκτός αν υπάρχει αντένδειξη) καρυδιών (1-2
τεμάχια), αμυγδάλων/φουντουκιών (εναλλάξ, από 5 τεμάχια), φιστικιού
Βραζιλίας (1 τεμάχιο). Εννοείται πως πρέπει να είναι ωμά, να τα αγοράζουμε
ολόκληρα και να τα «σπάμε» εμείς. Είναι πολύ βολικό να τα εντάξουμε στο
κολατσιό ή στο απογευματινό μας, ίσως μαζί με κάποιο φρούτο εποχής.
Είναι πλούσιες πηγές (εκτός των πολυακόρεστων λιπαρών) και σε μαγνήσιο,
ψευδάργυρο, σελήνιο, βιταμίνη Ε, κτλ. Μπορούν να συνδυαστούν με
μύρτιλλα (blueberries), cranberries ή goji berries 116. Προσοχή όμως με τις
θερμίδες, γιατί όλα αυτά είναι θερμιδογόνα.
•
Καταναλώνουμε τουλάχιστον 3 μερίδες 117 φρούτων καθημερινά. Προσοχή
και εδώ με τις θερμίδες.
116
117
Όλα αυτά τα βρίσκουμε σε καταστήματα υγιεινών τροφών.
1 μερίδα φρούτου είναι: 1 μέτριο μήλο, 1 μέτριο πορτοκάλι, κοκ
125
•
Να ενημερωθούμε για τους σωστούς συνδυασμούς τροφών, ώστε να γίνεται
καλύτερη χώνεψη, άρα καλύτερη απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών
και μείωση παραγωγής επικίνδυνων τοξινών.
•
Ο Δείκτης Μάζας Σώματος να είναι μέσα στα φυσιολογικά όρια.
•
Να πίνουμε 8 – 10 ποτήρια νερό καθημερινά. Όσο απλό και συνηθισμένο κι
αν ακούγεται, είναι το πιο χρήσιμο δώρο που μπορούμε να κάνουμε στον
οργανισμό μας. Όλα τα άλλα έπονται.
•
Επιλέγουμε, όσο είναι δυνατόν, τρόφιμα εποχής.
•
Ευνόητο είναι, πως είναι προτιμότερα τα πιστοποιημένα βιολογικά προϊόντα.
Αν για οποιοδήποτε λόγο αυτό δεν είναι εφικτό, τουλάχιστον κάποιες τροφές
που καταναλώνουμε, να επιδιώκουμε να είναι βιολογικής καλλιέργειας, όπως
τα καρότα, το μαρούλι, οι πατάτες, τα κεράσια, τα βερίκοκα.
•
Εντάσσουμε στη διατροφή μας και τον αλεσμένο λιναρόσπορο. Σχετικά
εύκολα, μπορεί να προστεθεί σε κάποιες σαλάτες και σε αρκετά φαγητά (όχι
όμως σε πολύ ζεστά φαγητά). Ακόμα και μέσα σε τοστ (για όποιον τρώει
τοστ),
αφού
πρώτα
κρυώσει
λίγο.
Απαιτείται
φαντασία
και
αλλαγή
νοοτροπίας. Επίσης, μπορεί να καταναλωθεί σκέτος με νερό.
•
Ακόμα, μπορούμε να προσθέσουμε στην καθημερινή διατροφή μας μικρή
ποσότητα (πχ 1/2 κουταλάκι του γλυκού) ωμού λινέλαιου (ψυχρής
έκθλιψης). Είναι πολύ εύκολο να το βάζουμε στο φαγητό μας (όχι σε πολύ
ζεστό φαγητό), στη σαλάτα (προσοχή, ποτέ δεν αντικαθιστούμε το πολύτιμο
ελαιόλαδο), στις βραστές σαλάτες και στα χόρτα. Πάντοτε, το προσθέτουμε
αμέσως πριν ξεκινήσουμε να τρώμε, για να μην οξειδωθεί.
•
2-3 φορές τη βδομάδα τρώμε λιπαρά ψάρια, αλλά ποτέ τηγανιτά, διότι δε θα
έχουμε τις ωφέλειες των ω-3.
•
Δεν είμαστε μονομερείς στις επιλογές μας. Τρώμε καθημερινά αρκετά και
διαφορετικά φρούτα & λαχανικά.
•
Σεβόμαστε την εποχικότητα. Αποφεύγουμε τα εκτός εποχής φρούτα και
λαχανικά.
•
Αποφεύγουμε τα πιο όμορφα, τα πιο μεγάλα και γυαλιστερά φρούτα.
Προτιμούμε τα πιο «φυσιολογικά» σε μέγεθος και εκείνα που έχουν το
χαρακτηριστικό άρωμά τους.
•
126
Υιοθετούμε το Μεσογειακό πρότυπο διατροφής.
•
Δεν αποθηκεύουμε μεγάλες ποσότητες φρέσκων φρούτων για διάστημα
μεγαλύτερο των 4-5 ημερών.
•
Πλένουμε φρούτα και λαχανικά πολύ καλά, αν είναι εφικτό με ζεστό νερό και
τα σκουπίζουμε αμέσως. Δεν αφήνουμε (ειδικά) τα φρούτα να στραγγίσουν
μόνα τους, αλλά τα σκουπίζουμε. Τα πιο βρώμικα και επικίνδυνα, από άποψη
φυτοφαρμάκων, τα τοποθετούμε σε μια λεκάνη με ξυδόνερο και αλάτι, για
3-4 λεπτά. Όχι περισσότερο. Μετά τα ξεβγάζουμε με τρεχούμενο νερό.
Ακόμα και τα βιολογικά, ειδικά τα πλατύφυλλα (μαρούλια, σπανάκι, χόρτα),
τα απολυμαίνουμε, καλού-κακού, με ξυδόνερο.
•
Ξεκινάμε το φαγητό με 10-15 πιρουνιές σαλάτας.
•
Συνδυάζουμε λαχανικά διαφόρων χρωμάτων στις σαλάτες μας.
•
Προσπαθούμε να έχουμε πάντα στο τραπέζι μπρόκολο.
•
Προσθέτουμε στη διατροφή μας το ξινόγαλα (αριάνι), το κεφίρ και το
παραδοσιακό γιαούρτι 118.
•
Ομοίως, τα φύτρα.
•
Βράζουμε τα λαχανικά στον ατμό. Αν χρειαστεί να τα βράσουμε κανονικά σε
νερό, χρησιμοποιούμε μόνο το απολύτως αναγκαίο νερό και επιδιώκουμε το
βράσιμο να διαρκεί όσο το δυνατόν λιγότερο χρόνο.
•
Προσθέτουμε στις σαλάτες και τα φαγητά, αρκετά αρωματικά βότανα και
ελαφρά μπαχαρικά.
•
Όταν πίνουμε χυμούς ή τρώμε φρούτα, αμέσως μετά, ξεπλένουμε το στόμα
μας με νερό.
•
Ξεβγάζουμε πολύ καλά τα πιατικά (τρίβοντάς τα με τα χέρια, κάτω από
τρεχούμενο νερό), όταν τα πλένουμε στο χέρι με υγρό πιάτων.
118
Η λειτουργική κατάσταση του εντέρου εξαρτάται από την αρμονική διαβίωση και την
ισορροπία μεταξύ φιλικών και παθογόνων μικροβίων που κατοικούν φυσιολογικά σε αυτό. Εάν
αυξηθούν τα παθογόνα μικρόβια και διαταραχτεί η ισορροπία, όπως συχνά συμβαίνει όταν
λαμβάνονται αντιφλεγμονώδη φάρμακα, αντιβιοτικά ή κορτιζόνη, τότε προκαλείται μια
φλεγμονώδης αντίδραση, στην οποία τα ανοσοποιητικά κύτταρα απαντούν επιτιθέμενα στο
έντερο, με αποτέλεσμα τον ερεθισμό ή/και την καταστροφή των τοιχωμάτων του. Η πρόσληψη
φιλικών βακτηρίων μέσω της κατανάλωσης των παραπάνω γαλακτοκομικών, εμπλουτισμένων
τροφίμων ή συμπληρωμάτων διατροφής, ενισχύει την εντερική χλωρίδα και μειώνει τη χρόνια
φλεγμονή, συμβάλλοντας έτσι στη βελτίωση γαστρεντερικών προβλημάτων, λοιμώξεων,
μυκητιάσεων αλλά και τροφικών δυσανεξιών.
127
•
Αν θέλουμε οπωσδήποτε να τσιγαρίσουμε τα κρεμμύδια, πράγμα ανθυγιεινό,
ας προτιμήσουμε να τα μαράνουμε σε νερό που βράζει.
•
Δεν είναι κακή ιδέα να εγκαταστήσουμε ένα «φίλτρο» στην κεντρική παροχή,
το οποίο να κατακρατεί: ίνες αμιάντου, σκουριές, πέτρες, χώματα, λάσπη,
αιωρούμενα σωματίδια. Να είναι ένα απλό φίλτρο πολυπροπυλενίου, χωρίς
ενεργό άνθρακα.
•
Μη λησμονούμε ότι το σεξ 119, το γέλιο και ο σωστός ύπνος, ωφελούν την
υγεία.
•
Πίνουμε το νερό αργά, γουλιά-γουλιά 120. Αν είναι δυνατόν, να το «πιπιλάμε».
•
Ειδική μνεία θα πρέπει να κάνουμε στο βιολογικό ταχίνι ολικής άλεσης και
στο παστέλι, που αποτελούσαν απ’ την αρχαιότητα τη βασική τροφή των
Ελλήνων και Ρωμαίων πολεμιστών, των αθλητών και των ολυμπιονικών. Το
ταχίνι ολικής με μέλι, πάνω σε ψωμί ή φρυγανιά ολικής, με λίγες σταφίδες
και κανέλα, αποτελούν ένα τέλειο και νόστιμο πρωινό γεύμα.
Εικόνα 6:1
Πρόταση για πρωινό: βιολογική φρυγανιά ολικής άλεσης, με μέλι (που είναι κάτω από το ταχίνι
και δε φαίνεται), βιολογικό ταχίνι ολικής, κανέλα και αποξηραμένα μύρτιλλα (blueberries).
•
Ρυθμίζουμε την ισορροπία των εικοσανοειδών 121. Ψάρια, θαλασσινά, άψητοι
ξηροί καρποί, σπόροι, όσπρια, φρούτα, λαχανικά και συμπληρώματα
ιχθυελαίων ευνοούν την παραγωγή «καλών» εικοσανοειδών. Ζάχαρη, γλυκά,
119
Αύξηση παραγωγής τεστοστερόνης, απώλεια βάρους, μείωση κινδύνου κατάθλιψης, βελτίωση
αισθήσεων, μείωση κινδύνου γρίπης & κρυολογημάτων, καλύτερος έλεγχος της ουροδόχου κύστης
στις γυναίκες και σύσφιξη των κολπικών τοιχωμάτων.
120
Η στοματική κοιλότητα καταλήγουν διάφορα «κανάλια», μέσω των οποίων ο οργανισμός είναι
σε θέση, να απορροφά πάμπολλα «στοιχεία», συχνά μάλιστα, άμεσα. Το θέμα δεν είναι μεταφυσικό.
Τρανό παράδειγμα, τα υπογλώσσια χαπάκια, για περιπτώσεις καρδιοπαθειών. Δρουν άμεσα, ενώ
παραμένουν στη στοματική κοιλότητα (κάτω από τη γλώσσα).
121
Πρόκειται για αυτοκρινείς ορμόνες που μπορούν να παραχθούν σε οποιοδήποτε κύτταρο του
οργανισμού από τα απαραίτητα λιπαρά οξέα ω-3 και ω-6. Τα «καλά» εικοσανοειδή δρουν ως
αγγειοδιασταλτικά, καταστέλλουν τις φλεγμονές και έχουν αναλγητικά αποτελέσματα, ενώ τα
«κακά» δρουν αγγειοσυσταλτικά και αυξάνουν τις φλεγμονώδεις διεργασίες.
128
αναψυκτικά, κορεσμένα λίπη πλούσια σε αραχιδονικό οξύ (αλλαντικά,
κόκκινα κρέατα, εσωτερικά όργανα ζώων) καθώς και τρόφιμα με χημικά
πρόσθετα
αυξάνουν
την
παραγωγή
«κακών»
εικοσανοειδών.
Άρα,
αποφεύγουμε τυποποιημένα προϊόντα, που περιέχουν υδρογονωμένα λιπαρά
(trans), τρόφιμα τύπου fast food καθώς και τροφές που τηγανίζονται σε
ακατάλληλα
έλαια.
Προσλαμβάνουμε
περισσότερα
υγιεινά
λιπαρά,
καταναλώνοντας λιπαρά ψάρια (πχ σαρδέλες), καρύδια, ταχίνι, αβοκάντο,
γλιστρίδα και ωμό ελαιόλαδο.
•
Να ελαττώσουμε τις γλυκοτοξίνες 122 . Τσιγάρισμα, τηγάνισμα, ψήσιμο στα
κάρβουνα ή τη σχάρα, καίνε και αφυδατώνουν τις τροφές, με αποτέλεσμα
την καταστροφή των ενζύμων που περιέχουν, την υπεροξείδωση των
λιπαρών και τη δημιουργία γλυκοτοξινών. Να προτιμάμε τις ωμές τροφές ή
το βράσιμο στον ατμό ή (έστω) στο νερό.
•
Προσοχή στις δυσανεξίες 123 . Απομακρύνουμε από το διαιτολόγιό μας τα
τρόφιμα που υποπτευόμαστε ότι μας ενοχλούν. Ίσως χρειασθεί το τεστ
τροφικής
δυσανεξίας,
για
να
εντοπίσουμε
τις
τροφές
στις
οποίες
παρουσιάζουμε ευαισθησία.
•
Ενισχύουμε
τα
τελομερή
124
,
με
την
πρόσληψη
βιταμίνης
D.
Γαλακτοκομικά, αβγά, ψάρια, θαλασσινά, ξηροί καρποί, αποτελούν καλές
πηγές της βιταμίνης D, όπως και η ελεγχόμενη έκθεση στον ήλιο.
122
Πρόκειται για επικίνδυνες τοξικές ουσίες, που δημιουργούνται μέσα στις τροφές κατά τη θερμική
τους επεξεργασία. Επειδή δεν μπορούν να αποβληθούν από τον οργανισμό, αθροίζονται στα
κύτταρα και προσκολλώνται σε διάφορους ιστούς, με αποτέλεσμα να αποτελούν μόνιμο στόχο του
ανοσοποιητικού. Στα αιμοφόρα αγγεία δημιουργούν στενώσεις και φλεγμονές, στις αρθρώσεις
δυσκαμψία κ.ά.
123
Η δυσανεξία είναι πιο συχνή προς τη λακτόζη των γαλακτοκομικών προϊόντων και προς τη
γλουτένη, μια πρωτεΐνη που αποτελεί συστατικό όλων σχεδόν των λευκών αλεύρων και
επεξεργασμένων δημητριακών, εκτός καλαμποκιού, ρυζιού και οσπρίων. Όταν ο οργανισμός έχει
αναπτύξει δυσανεξία σε κάποιο τρόφιμο, τότε δεν μπορεί να το αποδομήσει και να το αφομοιώσει
σωστά, με αποτέλεσμα το άπεπτο μέρος του τροφίμου να περνάει στην κυκλοφορία του αίματος, να
εκλαμβάνεται ως αντιγόνο και να αντιμετωπίζεται από το ανοσοποιητικό σύστημα ως εισβολέας.
124
Τα τελομερή, τα ακριανά τμήματα των χρωμοσωμάτων, αποτελούν δείκτη της βιολογικής
γήρανσης όλων των κυττάρων: όσο πιο μακριά είναι, τόσο περισσότερο ζουν τα κύτταρα. Οι
χρόνιες φλεγμονές υποχρεώνουν το DNA να διαιρείται συχνότερα, με συνέπεια τα τελομερή να
μικραίνουν ταχύτερα. Η διαίρεση του DNA είναι πιο συχνή όταν η συγκέντρωση βιταμίνης D στο
αίμα είναι χαμηλή, όπως, π.χ., σε ελαττωμένη διατροφική της πρόσληψη, μειωμένη έκθεση στον
ήλιο και στην εμμηνόπαυση. Αντίθετα, υψηλές συγκεντρώσεις βιταμίνης D σχετίζονται με ελάττωση
των φλεγμονών και προστασία των τελομερών.
129
Εικόνα 6:2
Πρόταση για δείπνο.
Περιλαμβάνει:
Στρογγυλά παξιμάδια ολικής άλεσης
Εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο
Ντομάτα
Τυρί φέτα ή cottage
Κόκκινη πιπεριά
Φύτρα άλφα-άλφα
Μαϊντανό
Ρίγανη
Λιναρόσπορο
Αγγούρι
130
Ελιές
Γίγαντες (πασπαλισμένοι με λιναρόσπορο και αυτοί)
[θα μπορούσε να είχε ακόμη, ρόκα ή γλιστρίδα]
131
7 ΓΕΝΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ
7.1 ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ.
Η ιδανικότερη διατροφή, τελικά, είναι η λεγόμενη «Μεσογειακή» και κατά
προτίμηση η «Κρητική», αλλά της δεκαετίας του 1950. Όχι, βέβαια, η σημερινή!
Υιοθετούμε, λοιπόν, τη Μεσογειακή Διατροφή (βλέπε κεφάλαιο 4.8).
7.2 ΓΕΝΙΚΗ ΑΠΟΤΟΞΙΝΩΣΗ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ.
Είναι καλό, δύο φορές το χρόνο για 1 μήνα κάθε φορά, να ακολουθούμε ένα
πρόγραμμα αποτοξίνωσης του οργανισμού μας.
Η αποτοξίνωση μπορεί να πραγματοποιηθεί με διάφορους τρόπους. Ο ευκολότερος,
ίσως να είναι, πίνοντας τα ειδικά ροφήματα (μίγμα βοτάνων).
7.3 ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΤΟΥ ΣΥΚΩΤΙΟΥ (ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΑ)
Με τη συχνή πρόσληψη σιλυμαρίνης, ουσίας που βρίσκεται στους σπόρους του
γαϊδουράγκαθου (υπάρχουν σχετικά συμπληρώματα διατροφής), αλλά και στις
αγκινάρες και την πικραλίδα (ταραξάκο- Taraxacum, dandelion).
Εικόνα 7:1
Η πικραλίδα.
132
7.4 ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΩΝ ΚΑΙ ΕΚΦΥΛΙΣΤΙΚΩΝ
ΠΑΘΗΣΕΩΝ
a) Εμπλουτισμός διατροφής με:
i)
Αντιοξειδωτικά.
ii) Τροφές πλούσιες σε ω-3 λιπαρά οξέα, με ιδιαίτερη προσοχή στην
αναλογία ω-3/ω-6.
b) Άσκηση 4-5 φορές τη βδομάδα (κατά προτίμηση γρήγορο περπάτημα).
c) Κάποιοι ειδικοί προτείνουν τη λήψη salospir των 100 mg, έστω ένα ανά 2-3
μέρες.
7.5 ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΕΝΤΕΡΩΝ (ΠΡΟΛΗΨΗ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΠΑΧΕΟΣ
ΕΝΤΕΡΟΥ)
a) Εμπλουτισμός διατροφής με:
i) Αντιοξειδωτικά.
ii) Τροφές πλούσιες σε ω-3 λιπαρά οξέα, με ιδιαίτερη προσοχή στην
αναλογία ω-3/ω-6.
iii) Ικανή ποσότητα ινών (ειδικά δημητριακών), καθημερινά.
b) Λήψη προβιοτικών σε τακτική βάση.
c) Λήψη πρεβιοτικών.
7.6 ΜΕΙΩΣΗ ΟΞΕΙΔΩΤΙΚΟΥ ΣΤΡΕΣ
Εμπλουτισμός διατροφής με:
•
Αντιοξειδωτικά.
•
Φρούτα.
•
Λαχανικά (ωμές και βραστές σαλάτες).
•
Ωμούς ξηρούς καρπούς (καρύδια, αμύγδαλα).
Με άλλα λόγια προσπαθούμε να ακολουθήσουμε μια πιο αλκαλική διατροφή, για να
μειωθεί η οξείδωση.
133
7.7 ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΚΑΘΑΡΟΥ ΝΕΡΟΥ
Το νερό πρέπει να πίνεται δροσερό, περίπου στους 18ο Κελσίου.
Ζεστό χάνει την γεύση του, ενώ παγωμένο, συχνά προκαλεί επώδυνες
συσπάσεις του οισοφάγου και του στομάχου, λόγω της μεγάλης διαφοράς
θερμοκρασίας που προκαλεί. Το ίδιο πρόβλημα δημιουργεί και η γρήγορη,
απότομη λήψη του.
Γνωρίζουμε ότι το 60-70% του σωματικού μας βάρους αποτελείται από υγρά.
Καθημερινά χάνουμε από 2 έως 4 λίτρα υγρών με τις καύσεις, την αφόδευση,
την εφίδρωση και τη διούρηση. Επομένως, για να διατηρούμε την υδατική
ισορροπία του οργανισμού, είναι απαραίτητο μέσα στο εικοσιτετράωρο να
προσλαμβάνουμε τουλάχιστον τόσα υγρά όση η ποσότητα που χάνουμε. Για να
το πετύχουμε, πρέπει να πίνουμε αρκετό νερό και επίσης να καταναλώνουμε
υγρά και τροφές που περιέχουν μεγάλες ποσότητες νερού. Σε γενικές λοιπόν
γραμμές, τα 8-10 ποτήρια νερό θεωρούνται η αναγκαία ημερήσια ποσότητα για
υγιή άτομα.
Επειδή όμως, τα άτομα με αυξημένο σωματικό λίπος έχουν στο σώμα τους
λιγότερο νερό, ο στόχος για αυτά προσδιορίζεται στα 12 ποτήρια νερό
ημερησίως ή και
περισσότερα – όχι βέβαια «μαζεμένα», αλλά σχεδόν
ομοιόμορφα κατανεμημένα κατά τη διάρκεια της ημέρας.
7.8 ΜΙΑ ΦΟΡΑ ΤΟ 15ΗΜΕΡΟ ΝΗΣΤΕΙΑ ΜΙΑΣ ΜΕΡΑΣ (ΜΟΝΟ ΝΕΡΟ)
Αυτό μπορεί να το κάνει όποιος δεν έχει αντένδειξη για κάτι τέτοιο. Επισημαίνεται,
ότι όπως προκύπτει από τη διεθνή βιβλιογραφία, τα άτομα που κάνουν νηστείες για
μεγάλα διαστήματα ή που χάνουν πολύ βάρος απότομα, έχουν την τάση για
χολολιθιάσεις.
134
8 ΔΙΑΦΟΡΑ ΘΕΜΑΤΑ
8.1 TRANS ΠΟΛΥΑΚΟΡΕΣΤΑ ΛΙΠΑΡΑ ΟΞΕΑ
Τα μόνα λιπαρά οξέα που είναι εντελώς ανθυγιεινά σε οποιαδήποτε ποσότητα, είναι
τα λεγόμενα «οξειδωμένα» τρανς-λιπαρά. Πρόκειται για αφύσικα λιπαρά οξέα, που
δημιουργούνται
κατά
την
παραγωγή
των
υδρογονωμένων
και
μερικώς
υδρογονωμένων φυτικών λιπών, όπως είναι οι μαργαρίνες, η φυτίνη και τα λίπη
που χρησιμοποιούνται από τη βιομηχανία τροφίμων, για την παρασκευή μπισκότων,
σφολιάτας, φρυγανιών, ψωμιού για τοστ, κτλ.
Η
βιομηχανία
τροφίμων
εδώ
και
δεκαετίες
κάνει
μερική
υδρογόνωση
σε
πολυακόρεστα φυτικά έλαια, τα οποία ταγγίζουν εύκολα και δεν μπορούν να
χρησιμοποιηθούν, για να μετατραπούν σε ημίρρευστα λίπη (μαργαρίνες). Οι
πρακτικές
εφαρμογές
των
μαργαρινών
στη
βιομηχανία
τροφίμων
και
στο
μαγείρεμα φαγητών είναι εκτεταμένη. Κατά τη διαδικασία της υδρογόνωσης
σχηματίζονται και trans λιπαρά οξέα, με κυριότερο εκπρόσωπο το trans-ελαϊδικό
οξύ (elaidic acid).
Τα trans λιπαρά οξέα, που προέρχονται από την υδρογόνωση τόσο των ω-6, όσο
και των ω-3 ΠΛΟ, θεωρούνται συνεπικουρικοί παράγοντες στην ανάπτυξη
στεφανιαίας νόσου.
Κάθε εκατοστιαία αύξηση στη διατροφή, για παράδειγμα του υδρογονωμένου
παράγωγου των φυτικών ελαίων (δεκαοκτωενοϊκό οξύ, trans ανάλογο των ω-6),
συνοδεύεται από αύξηση της LDL («κακής» χοληστερίνης) κατά 1,5 mg/dl και από
ελάττωση της HDL («καλής» χοληστερίνης) κατά 0,4 mg/dl.
Ακόμα, τα τρανς λιπαρά αυξάνουν τα επίπεδα της λιποπρωτεΐνης Lp(a) του ορού, η
οποία θεωρείται ανεξάρτητος παράγοντας κινδύνου για στεφανιαία νόσο.
Επίσης, αυξάνουν τα επίπεδα της C – αντιδρώσας πρωτεΐνης (C – reactive proteins,
CRP).
Τι άλλο θέλουμε να μάθουμε, ώστε να αποφασίσουμε να εκδιώξουμε από τη
διατροφή μας όλα τα τρανς λιπαρά;
Δεν
αγοράζουμε,
ούτε
καταναλώνουμε
προϊόντα
τα
οποία
περιέχουν
υδρογονωμένα ή μερικώς υδρογονωμένα λιπαρά.
135
Εικόνα 8:1 Ετικέτα από καλαμπόκι (ποπ-κορν) για ψήσιμο. Εδώ το αναφέρει ξεκάθαρα.
Εικόνα 8:2 Και εδώ η εταιρεία είναι τίμια. Διευκρινίζει ότι το προϊόν περιέχει
υδρογονωμένα, λόγω της μαργαρίνης.
Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται στο να αποφεύγουμε και τα «κρυφά» υδρογονωμένα
λιπαρά οξέα.
Παράδειγμα. Σε φύλλο για πίτες (ΖΥΜΗ ΚΟΥΡΟΥ, ΚΑΝΑΚΗΣ) αναγράφεται πως,
μεταξύ άλλων συστατικών, περιέχονται και φυτικά λιπαρά (βλέπε φωτογραφία).
Αν
κανείς
διερωτηθεί
και
διερευνήσει
το
θέμα
(ζητώντας
πληροφορίες από την παρασκευάστρια εταιρεία), θα διαπιστώσει
ότι με τον όρο «φυτικά λιπαρά» εννοούν τη μαργαρίνη, η οποία
βέβαια περιέχει υδρογονωμένα λιπαρά!
Μέχρι σήμερα, μόνο σε μία μαργαρίνη (ALTIS SOFT της ΕΛΑΪΣ) έχουμε δει να
τονίζεται ότι δεν περιέχονται υδρογονωμένα λιπαρά. Ίσως βέβαια, να υπάρχουν
και άλλα παρόμοια προϊόντα.
Εικόνα 8:3
Η μαργαρίνη της ΕΛΑΪΣ, που δεν περιέχει υδρογονωμένα.
Βέβαια, προβληματίζουν τα "φυτικά λίπη" (28%), αλλά
όπως μας εξήγησαν, πρόκειται για φυτικά έλαια τα οποία δεν
έχουν υποστεί υδρογόνωση, αλλά επειδή σε κανονικές
θερμοκρασίες τα συγκεκριμένα 125 είναι "στερεά", η
νομοθεσία υποχρεώνει να αναγράφονται ως «λίπη» και όχι
ως «έλαια».
125
Αρνήθηκαν όμως, να αποκαλύψουν ποια είναι, επειδή (όπως δήλωσαν) είναι μυστική η συνταγή
του συγκεκριμένου προϊόντος.
136
Επάνω βλέπετε τα συστατικά της Nutella.
Δεν αναφέρει υδρογονωμένα, παρά μόνο
φυτικό έλαιο. Εμείς για να σιγουρευτούμε,
επειδή σε άλλα προϊόντα, παρόλο που δεν
αναφέρουν για υδρογονωμένα, τελικά
αποδείχτηκε ότι περιέχουν, ζητήσαμε
πληροφορίες από την Ελληνική
αντιπροσωπεία (ΕΛΓΕΚΑ ΑΕ), η οποία
διανέμει το προϊόν στην Ελλάδα. Δίπλα,
βλέπετε την απάντηση/δήλωση του
υπεύθυνου Ποιότητας του εργοστασίου,
που μας διαβεβαιώνει ότι η Ferrero (που
παράγει το προϊόν) δε χρησιμοποιεί
υδρογονωμένα λιπαρά, άρα ούτε και η
NUTELLA περιέχει τέτοια.
Πάντως, υπάρχουν και ευχάριστα νέα. Πράγματι, έχει διαπιστωθεί ότι καταβάλλεται
προσπάθεια από τις εταιρείες παρασκευής & εμπορίας α΄ υλών για τις βιομηχανίες
τροφίμων, να προωθήσουν στην αγορά μαργαρίνες χωρίς υδρογονωμένα! Αυτό θα
ήταν, όταν επιτευχθεί, μια σημαντική πρόοδος.
137
8.2 Η ΖΑΧΑΡΗ ΚΑΙ ΤΟ ΑΣΠΡΟ ΑΛΕΥΡΙ
Τη ζάχαρη, όπως και το άσπρο αλεύρι, δε θα έπρεπε να τα θεωρούμε τρόφιμα,
γιατί δεν είναι. Είναι «συστατικά», δηλαδή πρόσθετα. Κανονικά θα έπρεπε να
συνοδεύονται από «Ε».
Πριν τη βιομηχανική επανάσταση το μέλι ήταν το μόνο διαθέσιμο γλυκαντικό. Η
ανάγκη για γλυκιά γεύση ικανοποιούνταν μέσα από τα φρούτα και, κυρίως, τους
χουρμάδες. Στις αρχές του 1800 η ζάχαρη ήταν είδος πολυτελείας, που ήταν
προσιτό κυρίως στους πλούσιους 126 και στους φαρμακοποιούς.
Το 1812 κατάφεραν για πρώτη φορά να παράγουν χημικά τη ζάχαρη. Γύρω στα
1790 ένας Γάλλος κατανάλωνε κατά μέσο όρο, λιγότερο από 1 κιλό ζάχαρη το
χρόνο. Ενενήντα χρόνια αργότερα, το 1880, κατανάλωνε 8,5 κιλά! Σήμερα η
κατανάλωση ζάχαρης βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα, με μεγάλο μέρος της ευθύνης
γι’ αυτό να ανήκει στη βιομηχανία τροφίμων.
Έχει αποδειχτεί ότι το αυξημένο σάκχαρο του αίματος και στους μη διαβητικούς,
είναι μεγαλύτερος παράγοντας κινδύνου πρόωρου θανάτου από καρδιαγγειακά
προβλήματα, από ότι είναι η αυξημένη χοληστερίνη.
Το παράξενο είναι πως όλα αυτά, είναι γνωστά εδώ και τουλάχιστον 250 χρόνια!
Πράγματι, υπάρχουν αναφορές από το νησί της Αγίας Ελένης από το 1850, που
κάνουν λόγο για τα πρώτα περιστατικά των άγνωστων μέχρι τότε καρδιαγγειακών
νοσημάτων, τα οποία εμφανίστηκαν στο νησί, αφού οι Άγγλοι είχαν αρχίσει να
εισάγουν ζάχαρη.
Οι αυτόχθονες πληθυσμοί, όπως είναι οι Εσκιμώοι, δεν παρουσίαζαν χαλασμένα
δόντια, ούτε αξιόλογα ποσοστά καρδιαγγειακών νοσημάτων, μέχρι που άρχισαν να
εισάγουν και να καταναλώνουν τις σύγχρονες τροφές, οι οποίες περιέχουν πολλή
ζάχαρη και άσπρο αλεύρι. Σε λιγότερο από μια γενιά έκαναν την εμφάνισή τους και
σε αυτούς οι ασθένειες του πολιτισμού μας.
Το άσπρο αλεύρι άρχισε να παράγεται,
για πρώτη φορά, στις αρχές του 20ού
αιώνα. Τότε για πρώτη φορά, κατάφεραν να αλέσουν το σιτάρι τόσο λεπτό. Μέχρι
τότε καταναλωνόταν ολόκληρος ο σπόρος του σιταριού και όλα τα προϊόντα από
126
Η ουρική αρθρίτιδα, που μεταξύ άλλων συνδέεται με την υψηλή πρόσληψη ζάχαρης, ήταν η
ασθένεια των βασιλιάδων και της αριστοκρατίας.
138
σιτάρι ήταν ολικής άλεσης και χοντρόκοκκα. Όλες οι πρωτεΐνες, οι ίνες, οι
βιταμίνες και τα μέταλλα, περιέχονται στο φλοιό του κόκκου του σταριού. Έτσι, το
λεπτοαλεσμένο, κοσκινισμένο αλεύρι περιέχει σχεδόν μόνο άμυλο, το οποίο
χωνεύεται ταχύτατα και προκαλεί γρήγορα απότομη αύξηση του σακχάρου στο
αίμα.
Αυτοί είναι οι λόγοι, για τους οποίους οι τροφές που περιέχουν άσπρο αλεύρι, είναι
ανθυγιεινές.
Η ζάχαρη και το άσπρο αλεύρι είναι αντιθρεπτικές ουσίες, μια και το μόνο που
κάνουν είναι να αποδίδουν κενές θερμίδες. Για να καούν χρησιμοποιούν βιταμίνες,
μέταλλα και αντιοξειδωτικά (που κλέβουν από τον οργανισμό) χωρίς ωστόσο να
προσφέρουν τίποτε από αυτά. Με άλλα λόγια, κλέβουν σημαντικά μικροστοιχεία
της διατροφής και βραχυκυκλώνουν τις καύσεις μας. Είναι πολύ σημαντικό να
παρατηρήσει κανείς ότι η ζάχαρη στα γλυκά, καταναλώνεται συχνά μαζί με άσπρο
αλεύρι και κορεσμένο λίπος, γεγονός που επιδεινώνει δραματικά, το τελικό
αρνητικό αποτέλεσμα.
139
8.3
ΟΞΑΛΙΚΑ ΚΑΙ ΠΕΤΡΕΣ ΣΤΑ ΝΕΦΡΑ
Περίπου το 80% των περιπτώσεων νεφρολιθιάσεων, σε ενήλικες Αμερικανούς,
οφείλονται σε κρυστάλλους οξαλικού ασβεστίου. Όμως, ο σχηματισμός αυτών των
πετρών (που περιέχουν οξαλικά) είναι ένας τομέας διαμάχης, όσον αφορά στην
απαγόρευση οξαλικών από τη διατροφή. Δεν είναι ακόμη επιστημονικά ξεκάθαρο,
αν η απαγόρευση των οξαλικών από τη διατροφή, βοηθά στην πρόληψη
σχηματισμού πετρών οξαλικού ασβεστίου, σε άτομα που είχαν στο παρελθόν
σχηματίσει τέτοιες πέτρες στα νεφρά τους. Εξ’ αιτίας του ότι μόνο το 10-15% των
συνολικών οξαλικών που ανιχνεύονται στα ούρα ατόμων που εμφανίζουν τέτοιου
είδους πέτρες, αφορά τα προσλαμβανόμενα με τη διατροφή οξαλικά, πολλοί
ερευνητές πιστεύουν ότι η απαγόρευση λήψης οξαλικών με τη διατροφή, δεν
μπορεί να μειώσει σημαντικά τον κίνδυνο σχηματισμού λίθων στα νεφρά.
Επιπλέον, πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι μεγαλύτερη είναι η συμβολή της ζωικής
πρωτεΐνης, που προσλαμβάνουμε με τη διατροφή, στις νεφρολιθιάσεις [οξαλικού
ασβεστίου) ειδικά σε άτομα που έχουν ήδη πρόβλημα, παρά η κατανάλωση
τροφών πλούσιων σε οξαλικά.
ΤΡΟΦΕΣ ΠΛΟΥΣΙΕΣ ΣΕ ΟΞΑΛΙΚΑ (OXALATE)
[> 10 MG / ΓΕΥΜΑ]
 Χυμοί ντομάτας και grape fruit
 Σοκολάτα
 Κακάο
 Ξηροί καρποί (κυρίως καρύδια)
 Πιπέρι
 Τηγανιτές πατάτες
 Μαϊντανός
 Ραβέντι
Ακόμα, πλούσια σε οξαλικά είναι τα μύρτιλλα (blueberries) και τα cranberries.
Παρατήρηση: Στη γενική ούρων μπορεί να εμφανιστούν κρύσταλλοι οξαλικού
ασβεστίου (calcium oxalate) και σε φυσιολογικά άτομα μετά από ξενύχτι ή μετά
από κατανάλωση:
140
•
Τροφών πλούσιων σε οξαλικά
•
Οινοπνεύματος
8.4 ΑΙΘΑΝΟΛΗ (ΑΛΚΟΟΛ)
Η επίδραση του αλκοόλ στο καρδιαγγειακό σύστημα είναι αρκετά περίπλοκη. Ενώ η
μεγάλη κατανάλωση σχετίζεται, εκτός των άλλων παρενεργειών, με αυξημένο
κίνδυνο για στεφανιαία νόσο, η μέτρια/μικρή κατανάλωση (1-2 ποτήρια τη μέρα),
δρα προστατευτικά κατά των καρδιαγγειακών παθήσεων.
Σε μικρές/μέτριες ποσότητες η αιθανόλη βελτιώνει το λιπιδαιμικό προφίλ,
αυξάνοντας την HDL, ενώ μειώνει τη συσσώρευση θρομβοκυττάρων. Αντίθετα, η
αυξημένη κατανάλωση, αυξάνει την αρτηριακή πίεση, τα τριγλυκερίδια, την
ινσουλινοαντίσταση και την ομοκυστεΐνη, ενώ οδηγεί και σε ενδοθηλιακή
δυσλειτουργία.
8.5 ΖΩΙΚΕΣ ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ
Πολύ μειωμένη πρόσληψη πρωτεϊνών (5-6% της συνολικής προσλαμβανόμενης
ενέργειας) σε πειραματόζωα, οδήγησε σε δυσλειτουργία των αγγείων τους.
Όσο η υπερβολή προς τη μία πλευρά προκαλεί κακό, άλλο τόσο και η υπερβολή
προς την αντίθετη, προκαλεί επίσης κακό.
8.6 ΚΑΦΕΣ
Η αυξημένη κατανάλωση καφέ μακροπρόθεσμα έχει σημαντική (αρνητική)
επίδραση
σε
δείκτες
καρδιαγγειακού
κινδύνου
(δυσλειτουργία
ενδοθηλίου,
αρτηριακή σκληρία).
8.7 CLA – ΣΥΖΕΥΓΜΕΝΟ ΛΙΝΟΛΕΪΚΟ ΟΞΥ
Φαίνεται πως παίζει ρόλο στην καύση του λίπους, όπως και τα ω-3. Βρίσκεται σε
μικρές ποσότητες στο γάλα (πρόβειο), το γιαούρτι, τα τυριά.
141
Διατυπώνονται κάποιες αμφιβολίες από μερίδα ειδικών όσον αφορά την ασφάλειά
του στην ανθρώπινη υγεία, σε μακροχρόνια κατανάλωση. Πιθανολογείται η
εμφάνιση ανεπιθύμητων παρενεργειών.
8.8 LIGHT ΠΡΟΪΟΝΤΑ
Οι τροφές light πρέπει να καταναλώνονται με πολλή προσοχή και σε λογικές
ποσότητες. Η πεποίθηση ότι τα προϊόντα αυτά μπορούν να καταναλώνονται με
άνεση, είναι καταστροφική και οδηγεί αργά ή γρήγορα σε αύξηση του σωματικού
βάρους.
Τα προϊόντα light οφείλουν να έχουν το 50% των θερμίδων των κανονικών
προϊόντων. Για κάθε προϊόν light ορίζεται πάντα ένα τρόφιμο αναφοράς. Έτσι, αν
ένα λιπαρό κίτρινο τυρί περιέχει 80% λιπαρά, το αντίστοιχό του light οφείλει να
έχει 40%, όσα δηλαδή περίπου η φέτα. Επίσης, το light προϊόν μπορεί να
αναφέρεται σε ένα μόνο συστατικό του κανονικού προϊόντος, π.χ. μόνο στη
ζάχαρη ή μόνο στο αλάτι.
Συνήθως, στα light προϊόντα το λίπος αντικαθίσταται με υδατάνθρακες, οι οποίοι
έχουν μεν τις μισές θερμίδες του λίπους, αλλά ανεβάζουν τη στάθμη του σακχάρου
του αίματος, γεγονός που πρέπει να προσέχουν ιδιαίτερα όσοι έχουν πρόβλημα με
το σάκχαρό τους.
Συμπερασματικά, στις τροφές light προσέχουμε όλα τα συστατικά τους στοιχεία και
τις καταναλώνουμε σε ποσότητες όμοιες με αυτές των κανονικών προϊόντων.
142
8.9 ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΦΥΤΙΚΑ ΕΛΑΙΑ
ΣΥΣΤΑΣΗ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ. Το ελαιόλαδο αποτελείται από δύο τμήματα:
 Το σαπωνοποιήσιμο μέρος, που αποτελεί περίπου το 98,5% του ελαιόλαδου και
αποτελείται από λιπαρά οξέα, που βρίσκονται σε μορφή τριγλυκεριδίων. Τα
λιπαρά οξέα μπορεί να είναι κορεσμένα, πολυακόρεστα ή μονοακόρεστα. Το
ελαιόλαδο έχει κατά μέσο όρο 77% μονοακόρεστα λιπαρά οξέα, 9%
πολυακόρεστα και 14% κορεσμένα λιπαρά οξέα. Το κύριο λιπαρό οξύ του
ελαιόλαδου είναι το ελαϊκό (18:1, ω-9 λιπαρό οξύ), ενώ δεύτερο κατά σειρά
λιπαρό οξύ είναι το λινελαϊκό (18:2, ω-6) οξύ. Η σύσταση του ελαιόλαδου
διαφέρει, όχι μόνο από χώρα σε χώρα, αλλά και από περιοχή σε περιοχή της
ίδιας χώρας και εξαρτάται από την ποικιλία, καθώς και τις κλιματολογικές
συνθήκες όπου καλλιεργούνται οι ελιές.
 Το μη σαπωνοποιήσιμο μέρος (το υπόλοιπο 1,5%) που είναι μεγαλύτερο στο
«εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο», αποτελείται από διάφορα μικροστοιχεία,
όπως σκουαλένιο, στερόλες, αλκοόλες, φαινόλες, τοκοφερόλες (α, β, γ και δ),
καροτενοειδή (ξανθοφύλλη, καροτένια και λυκοπένιο), καφεϊκό οξύ, κ.ά.
Παρόλο που αυτά τα στοιχεία βρίσκονται σε μικροποσότητες, είναι πολύ
σημαντικά. Περιέχουν ένα μεγάλο αριθμό αντιοξειδωτικών και βιταμινών. Η
συνύπαρξη ελαϊκού, λινολικού και
ουσίες
και
τις
βιταμίνες,
λινολενικού οξέος, με τις αντιοξειδωτικές
δίνουν
στο
ελαιόλαδο
τα
σπουδαία
του
χαρακτηριστικά.
ΣΥΣΤΑΣΗ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ ΣΕ ΛΙΠΑΡΑ ΟΞΕΑ
( % των συνολικών λιπαρών οξέων του ελαιόλαδου)
ΜΟΝΟΑΚΟΡΕΣΤΑ
ΠΟΛΥΑΚΟΡΕΣΤΑ
(ω-9)
(ω-6)
ΕΛΑΪΚΟ ΟΞΥ
ΛΙΝΕΛΑΪΚΟ
ΠΑΛΜΙΤΙΚΟ
ΣΤΕΑΤΙΚΟ
ΕΛΛΑΔΑ
από 58 έως 94
από 2 έως 24
από 7 έως 16
από 1 έως 4
ΙΤΑΛΙΑ
από 64 έως 85
από 1 έως 15
από 7 έως 18
από 0,3 έως 3
ΤΥΝΗΣΙΑ
από 55 έως 71
από 10 έως 20
από 14 έως 21
από 1 έως 3
ΧΩΡΑ
ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
ΚΟΡΕΣΜΕΝΑ ΛΙΠΑΡΑ ΟΞΕΑ
143
Πειράματα του Εργαστηρίου Πειραματικής Χειρουργικής και Χειρουργικής Έρευνας
«Ν.Χρηστέας» του Πανεπιστημίου Αθηνών έδειξαν ότι στο ελαιόλαδο περιέχονται
και ισχυροί αναστολείς του PAF, τα πολικά λιποειδή του, οι οποίοι όχι μόνο
αναστέλλουν το σχηματισμό αθηρωματικών πλακών σε ζώα με υψηλά επίπεδα
χοληστερόλης στο αίμα, αλλά υποστρέφουν (θεραπεύουν) τις υπάρχουσες
αθηρωματικές πλάκες, σε βαθμό ανάλογο εκείνου των στατινών!
Η ύπαρξη βιολογικά δραστικών λιποειδών με αντιαθηρογενετικές και θεραπευτικές
ιδιότητες στο ελαιόλαδο είναι σημαντική, γιατί τα λιποειδή αυτά είναι φυσικής
προέλευσης, ώστε να μην περικλείουν κινδύνους για την υγεία μας, όπως οι
παρενέργειες που παρουσιάζουν τα φάρμακα.
Τα
περισσότερα
γνωστά
σπορέλαια
(ηλιέλαιο,
σογιέλαιο,
καλαμποκέλαιο),
περιέχουν κυρίως, πολυακόρεστα λιπαρά οξέα (ω-6, αλλά και ω-3). Επειδή τα
πολυακόρεστα οξειδώνονται πολύ εύκολα (δεν είναι τόσο ανθεκτικά σε υψηλές
θερμοκρασίες όσο τα μονοακόρεστα του ελαιόλαδου) σχηματίζοντας ελεύθερες
ρίζες και επειδή είναι πολύ πλούσια σε ω-6 (τα οποία πρέπει να εξισορροπούνται
με κατανάλωση ω-3 λιπαρών) η κατανάλωσή τους πρέπει να είναι ελεγχόμενη.
ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΟΙ
ΟΝΟΜΑΣΙΑ
ΤΥΠΟΙ 127
ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ
ΤΡΟΠΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΕΣ
Το παρθένο ελαιόλαδο παράγεται
ΠΑΡΘΕΝΟ
αποκλειστικά από υγιείς ελιές με
Πλύσιμο, φυγοκέντρηση,
μηχανική πίεση. Μπορεί να είναι
φιλτράρισμα
«ψυχρής έκθλιψης».
ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ
Ή ΑΓΝΟ
ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ
ΕΞΕΥΓΕΝΙΣΜΕΝΟ
ή
ΡΑΦΙΝΑΡΙΣΜΕΝΟ
127
Παρασκευάζεται από ανάμιξη
παρθένου και ραφιναρισμένου.
Παρασκευάζεται μετά από
ραφινάρισμα του παρθένου
ελαιόλαδου.
Το ραφινάρισμα περιλαμβάνει
χρησιμοποίηση διαλυτών,
αποχρωματισμό, αποσμοποίηση
και επεξεργασία σε κενό αέρος.
Υπάρχει, φυσικά, και το ΑΓΟΥΡΕΛΑΙΟ, που είναι το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο του πρώτου
άγουρου καρπού της ελιάς. Συνήθως, διατίθεται σε περιορισμένη ποσότητα και συλλέγεται από τις
καλύτερες ελιές. Ελιές άγουρες, μαζεμένες με το χέρι και όχι από ραβδισμό ή πτώση. Λόγω της
σπάνιας «ιδιοσυγκρασίας» του, το αγουρέλαιο έχει και περιορισμένη διάρκεια ζωής (9 μήνες).
Το Αγουρέλαιο, πλούσιο σε αντιοξειδωτικά, συνδυάζει την ανώτερη (ίσως λίγο πικρή) γεύση, με
την υψηλή βιολογική αξία.
144
Υπάρχει η πεποίθηση (ακόμα) ότι τα σπορέλαια είναι πιο κατάλληλα για τηγάνισμα
από το ελαιόλαδο. Στην πραγματικότητα κάτι τέτοιο δεν ισχύει.
Το ελαιόλαδο είναι ιδανικό για τηγάνισμα, αφού στην ιδανική θερμοκρασία
τηγανίσματος (180 βαθμοί), που είναι αρκετά κάτω από το σημείο καπνού (210
βαθμοί Κελσίου), δεν υφίσταται καμία ουσιαστική μεταβολή στη δομή του και
κρατά τη διατροφική του αξία σε μεγαλύτερο βαθμό από τα άλλα λάδια.
Όσο υψηλότερο είναι το ποσοστό των πολυακόρεστων, τόσο πιο γρήγορη είναι η
οξείδωση, ενώ όσο περισσότερες οι αντιοξειδωτικές ουσίες, τόσο πιο ανθεκτικό
είναι το λάδι στην οξείδωση.
Επομένως, είναι ασφαλέστερο να τηγανίζουμε με ελαιόλαδο, αρκεί η θερμοκρασία
τηγανίσματος να διατηρείται χαμηλότερα από το σημείο που το λάδι αρχίζει να
καπνίζει. Αντιθέτως, η αλλοίωση (οξείδωση, με παραγωγή ελεύθερων ριζών) των
σπορελαίων είναι γρηγορότερη, πιο έντονη και σε θερμοκρασίες πολύ χαμηλότερες
από το σημείο καπνού τους.
Τα
ραφιναρισμένα
σπορέλαια
(σογιέλαιο,
ηλιέλαιο,
καλαμποκέλαιο)
έχουν
υψηλότερα σημεία καπνού, όμως αυτό δε σημαίνει ότι είναι πιο κατάλληλα και πιο
ανθεκτικά. Το απλό ελαιόλαδο αποτελούμενο από εξευγενισμένα ελαιόλαδα και
παρθένα ελαιόλαδα, καθώς και το πυρηνέλαιο (που είναι επίσης ραφιναρισμένα),
έχουν υψηλότερο σημείο καπνού από το παρθένο ελαιόλαδο. Όμως αυτό δεν τα
κάνει πιο ανθεκτικά στις υψηλές θερμοκρασίες. Στην πραγματικότητα το εξαιρετικά
παρθένο
ελαιόλαδο
είναι
οριακά
καλύτερο,
αφού
περιέχει
περισσότερες
αντιοξειδωτικές ουσίες.
Μόνο αν θέλουμε να τηγανίσουμε σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες (πάνω από 200
βαθμούς), κάτι που δε συνιστάται, είναι προτιμότερο να χρησιμοποιήσουμε
ραφιναρισμένο ελαιόλαδο ή πυρηνέλαιο, παρά παρθένο ελαιόλαδο.
Φυσικά και το ελαιόλαδο όταν θερμαίνεται, χάνει κάποια από τα σπουδαία του
χαρακτηριστικά (σε σημαντικά μικρότερο βαθμό από τα άλλα), όπως η γεύση και
το άρωμα. Επομένως, δεν αξίζει να τηγανίζουμε με ακριβά βιολογικά ή και μη
βιολογικά εξαιρετικά παρθένα ελαιόλαδα. Μπορούμε να τηγανίζουμε με απλό
ελαιόλαδο, μίγμα παρθένου με ραφιναρισμένου (εξευγενισμένου) ή με πυρηνέλαιο.
Το πυρηνέλαιο μπορεί να μην έχει τη γεύση και το άρωμα του ελαιόλαδου, όμως
είναι σχεδόν το ίδιο ανθεκτικό στη θέρμανση με το ελαιόλαδο.
145
Το ελαιόλαδο μπορεί να χρησιμοποιηθεί μέχρι και 4-5 φορές, χωρίς να χάσει την
πεπτικότητά του.
Κάποιοι προτείνουν σαν επόμενη καλύτερη λύση, την ανάμιξη ελαιόλαδου με
βούτυρο (ζωικό).
Είναι κοινή πεποίθηση ότι η σύσταση του ελαιόλαδου είναι τέτοια, που προσφέρει
ένα μοναδικό συνδυασμό από μονοακόρεστα, πολυακόρεστα και κορεσμένα λιπαρά
οξέα. Αυτό το χαρακτηριστικό σε συνδυασμό με τα αντιοξειδωτικά που περιέχει,
προσδίδει στο ελαιόλαδο εξαιρετικά υψηλή διατροφική αξία.
Όμως, όπως σε όλα τα πράγματα, έτσι και με το ελαιόλαδο υπάρχει και η άλλη
«όψη».
Πράγματι, υπάρχουν μελέτες 128 (ακόμα και ελληνικές) οι οποίες, πέρα από τα
θετικά, εντοπίζουν και κάποιες αρνητικές επιπτώσεις του ελαιόλαδου στον
οργανισμό.
Όπως ότι το ελαϊκό οξύ (κύριο συστατικό του ελαιόλαδου) μειώνει/αναστέλλει την
ενδοθηλιακή λειτουργία, δηλαδή προκαλεί ενδοθηλιακή δυσλειτουργία 129.
Ευτυχώς, τα φρούτα, τα λαχανικά και τα προϊόντα τους, φαίνεται να παρέχουν
κάποια προστασία έναντι αυτής της βλάβης στην ενδοθηλιακή λειτουργία.
128
Βλέπε: J Am Coll Cardiol, 2000: 36:1455-1460 [2000 by the American College of Cardiology
Foundation]
129
Προκαλεί μείωση του δείκτη FMD κατά 31% (Βλέπε κεφάλαιο 8.14 ΔΕΙΚΤΕΣ FMD & PWV,)
146
8.10
ΓΑΪΔΟΥΡΑΓΚΑΘΟ
Το γαϊδουράγκαθο (κουφάγκαθο, αγκάθι, αγκάβατος, σίλυβο) [στα αγγλικά: Milk
thistle] και με την επιστημονική ονομασία Silybum marianum, είναι πολύ γνωστό
ειδικά ως αντίδοτο σε περιπτώσεις
δηλητηρίασης από μανιτάρια. Πολλά
Ευρωπαϊκά Κέντρα Ελέγχου Δηλητηριάσεων το χρησιμοποιούν γι’ αυτό το λόγο,
πετυχαίνοντας μείωση της θνησιμότητας από το 30-50%, στο 10%!
Το γαϊδουράγκαθο χρησιμοποιήθηκε ήδη από τα Ελληνορωμαϊκά χρόνια, ιδιαίτερα
για την υποστήριξη του ήπατος 130 και την αποτοξίνωση του αίματος.
Είναι το πιο μελετημένο φυτό για τη θεραπεία ηπατοπαθειών, με πάνω από 450
δημοσιεύσεις παγκοσμίως.
Η δραστική ουσία του γαϊδουράγκαθου (για την ακρίβεια, των σπόρων του) είναι η
σιλυμαρίνη,
που
βοηθά
στην
αναγέννηση
των
κατεστραμμένων
ηπατικών
κυττάρων και μεγάλων τμημάτων των ιστών. Παράλληλα, προστατεύει τα ηπατικά
κύτταρα, εμποδίζοντας τις τοξίνες να εισχωρήσουν σε αυτά, ενώ εξουδετερώνει τις
τοξίνες που έχουν ήδη εισχωρήσει. Σύμφωνα, με πολλές τυφλές, ελεγχόμενες
δοκιμές και κλινικές μελέτες, το γαϊδουράγκαθο βοηθά σημαντικά στη μείωση των
οργανικών βλαβών από αλκοόλ, ενώ η μακρόχρονη χρήση του φαίνεται να
αυξάνει το προσδόκιμο επιβίωσης σε ασθενείς με ηπατικές βλάβες. Επίσης,
μεταβάλλει ευνοϊκά τα επίπεδα των ηπατικών ενζύμων (τρανσαμινάσες) σε
ασθενείς με κίρρωση, ιογενή ηπατίτιδα και λιπώδη διήθηση, βελτιώνει τα
συμπτώματα της τοξικής βλάβης σε όργανα, ενώ βοηθά στην αποτροπή βλαβών
από χημικά και φάρμακα. Επιπρόσθετα, αυξάνει τη ροή των γαστρικών υγρών, που
ανακουφίζουν τη δυσπεψία και τους πονοκεφάλους, που συνδέονται με τη
συμφόρηση των οργάνων αποτοξίνωσης.
Φαίνεται να βοηθά σε περιπτώσεις πέτρας στη χολή και υψηλής χοληστερίνης.
Ακόμα, χρησιμοποιείται ως πρώτη ύλη για τη δημιουργία ομοιοπαθητικών
φαρμάκων.
Είναι 10 φορές πιο ισχυρό αντιοξειδωτικό απ’ ότι η βιταμίνη Ε, άρα μπορεί και
προλαμβάνει ηπατικά προβλήματα που μπορούν να προκληθούν από τη δράση των
130
Το συκώτι (ήπαρ) επιτελεί περισσότερες από 500 διαφορετικές λειτουργίες. Είναι τόσο
πολύπλοκο, που η λειτουργία του δεν μπορεί να αντικατασταθεί από ένα μηχάνημα, σε αντίθεση
με την καρδιά, τους πνεύμονες ή τους νεφρούς.
147
ελεύθερων ριζών, ενώ βελτιώνει την αποτοξινωτική ικανότητα του ήπατος, μια και
αυξάνει τη συγκέντρωση της γλουταθειόνης (GSH).
Το γαϊδουράγκαθο δεν παρουσιάζει τοξικότητα. Σε πολύ υψηλές και μακροχρόνιες
δόσεις (συμπληρώματος), ίσως χρειαστεί συμπληρωματικά κάποιο σκεύασμα
πλούσιο σε φυτικές ίνες, γιατί λόγω της χολαιρετικής δράσης του φυτού μπορεί να
ερεθιστεί ο εντερικός βλεννογόνος και να προκληθεί μικρή μάζα κοπράνων.
Η συνήθης δοσολογία του είναι 70-200mg τη μέρα, ενώ στις κλινικές μελέτες
χορηγούν 420 mg ημερησίως. Κυκλοφορεί σε μορφή χαπιού σαν συμπλήρωμα στα
φαρμακεία και στα καταστήματα βιολογικών προϊόντων. Στις ΗΠΑ είναι το πιο
διαδεδομένο φαρμακευτικό φυτό σε ασθενείς με ηπατικές παθήσεις.
Εικόνα 8:4 Γαϊδουράγκαθο.
148
8.11 ΙΟΝΙΣΜΕΝΟ ΝΕΡΟ
Όπως προαναφέρθηκε στην παράγραφο 4.4.3.13 ΙΟΝΙΣΜΟΣ ΝΕΡΟΥ, το
ιονισμένο νερό προέρχεται από τον ιονιστή νερού. Ο ιονιστής νερού είναι μία
συσκευή η οποία τοποθετείται στον πάγκο της κουζίνας, όπως τα φίλτρα,
παίρνει νερό από τη βρύση και έχει δύο εξόδους. Η μία που παράγει το
«αλκαλικό», είναι ένα εύκαμπτο μεταλλικό σωληνάκι (φαίνεται στην παρακάτω
φωτογραφία). Η άλλη (με το όξινο νερό) είναι ένα πλαστικό σωληνάκι που
καταλήγει μέσα στο νεροχύτη.
Εικόνα 8:5
Δύο διαφορετικοί τύποι Ιονιστών νερού.
Το ανθρώπινο σώμα είναι εξαιρετικά ευαίσθητο στις διακυμάνσεις του pH και
γενικά λειτουργεί αποδοτικότερα (με ορισμένες εξαιρέσεις, όπως των πεπτικών
υγρών
και
του
δέρματος)
όταν
η
σχέση
οξύτητας/αλκαλικότητας
των
εσωτερικών ρευστών είναι ουδέτερη ή ελάχιστα αλκαλική. Σε ένα τέτοιο
εσωτερικό περιβάλλον τα κύτταρα διατηρούνται πιο υγιή, τα θρεπτικά συστατικά
των τροφών αξιοποιούνται καλύτερα, αυξάνεται η ικανότητα παραγωγής
ενέργειας από τα μιτοχόνδρια και ισχυροποιούνται οι δυνατότητες αυτοΐασης και
αποτοξίνωσης του οργανισμού. Σε γενικές γραμμές η ρύθμιση της οξύτητας
επιτυγχάνεται με την εξουδετέρωση των παραπανίσιων οξέων από ειδικά ένζυμα
που παράγουν το ήπαρ και το πάγκρεας. Το αίμα επίσης μεταφέρει ορισμένα
οξέα, τα οποία αποβάλλονται με τα ούρα, τα κόπρανα, τον ιδρώτα ή και μέσω
των πνευμόνων, ως αέρια. Όταν τρώμε πολλές όξινες τροφές χωρίς να έχουμε
τα ανάλογα αλκαλικά αποθέματα, η ρύθμιση του pH δε γίνεται σωστά, η
ισορροπία του εσωτερικού περιβάλλοντος διαταράσσεται και δημιουργείται
149
υπεροξύτητα ή πιο σωστά, οξέωση. Τα επιπλέον οξέα διαβρώνουν τους ιστούς
και εμποδίζουν τον οργανισμό να επισκευάσει τις φθορές του. Εάν η κατάσταση
δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα, προκαλούνται δυσλειτουργίες, που με τον καιρό
εξελίσσονται σε σοβαρές ασθένειες.
Γιατί αρρωσταίνουμε από την οξέωση (υπεροξύτητα);
Επειδή η κατάσταση της οξέωσης υποχρεώνει το σώμα να «κλέψει» ουσιώδη
μεταλλικά και άλλα στοιχεία από τους μυς και το σκελετό, προκειμένου να
εξουδετερώσει τα επιπλέον οξέα. Συγχρόνως, ευνοεί την ανάπτυξη τοξινών και
επιβλαβών βακτηριδίων, που παρεμβάλλονται στη σωστή λειτουργία του
ήπατος, του παγκρέατος, των επινεφριδίων και του θυρεοειδή. Επιπλέον, οι
τοξίνες μειώνουν τη βιοδιαθεσιμότητα των αμινοξέων, των βιταμινών και των
μεταλλικών στοιχείων, στερώντας από τον οργανισμό τη δυνατότητα να παράγει
επαρκείς ποσότητες ενζύμων, ορμονών και αντισωμάτων. Αυτό παρεμποδίζει
την αναδημιουργία των μυϊκών κυττάρων και άλλων απαραίτητων βιολογικών
δομών και συστατικών για την ενεργειακή παραγωγή, με αποτέλεσμα λιγότερες
καύσεις, χαμηλή ενεργητικότητα, χρόνια κόπωση, γενική αδυναμία, αυξημένη
συσσώρευση λίπους κυρίως γύρω από την κοιλιά και πολλά επιπλέον κιλά, που
επιβαρύνουν τον οργανισμό και κάνουν το μεταβολισμό ακόμα πιο νωθρό!
Τι είναι το ιονισμένο νερό;
Οι ιονιστές νερού εκτελούν με το φίλτρο που διαθέτουν, πρώτ’ απ’ όλα
διαδικασία
φιλτραρίσματος,
η
οποία
εξουδετερώνει
τους
μια
περισσότερους
οργανικούς και ανόργανους μολυσματικούς παράγοντες, αφήνοντας το νερό
έτοιμο για ιονισμό. Στη συνέχεια ιονίζουν το νερό στο θάλαμο ηλεκτρόλυσης, ο
οποίος διαθέτει δύο ηλεκτρόδια. Ένα αρνητικά φορτισμένο ηλεκτρόδιο έλκει τα
θετικά φορτισμένα ιόντα, που βρίσκονται στο νερό. Έτσι, παράγεται το
λεγόμενο αλκαλικό νερό. Στο θάλαμο με το θετικό ηλεκτρόδιο, το οποίο έλκει
όλα τα αρνητικά ιόντα, παράγεται το όξινο νερό.
150
Σχηματική Λειτουργία του Ιονιστή νερού
Κελιά Ηλεκτρόλυσης
Σύνδεση
στη βρύση
Άνοδος
Κάθοδος
-
+
Ca2+
Αλκαλικό νερό
Όξινο νερό
ή μόνο φιλτραρισμένο
Φίλτρο
νερού
Νερό βρύσης
Ιονισμός
Καθαρό νερό
Εικόνα 8:6
Σχηματική λειτουργία του ιονιστή νερού.
Αρχή Ιονισμού Νερού
Θάλαμος
Ηλεκτρόλυσης
Άνοδος
o
o
+
Κάθοδος
-
H
Ελευθερώνεται
H
Ελευθερώνεται
Υδρογόνο
Οξυγόνο
o
ΟΞΙΝΟ ΝΕΡΟ

H
o
Na+
H
o
k2
H
o
Mg2
H
 ΑΛΚΑΛΙΚΟ ΝΕΡΟ
Ca2+
Νερό βρύσης 
CIΝ3S2-
 Νερό βρύσης
Ειδικό
Διάφραγμα
Εικόνα 8:7
Τι ακριβώς γίνεται στο θάλαμο ηλεκτρόλυσης του ιονιστή.
151
ΔΟΑ
Δυναμικό Οξειδο-Αναγωγής (Redox)
- Οξείδωση : Φθορά, Εκφυλισμός, Αλλοίωση [ + ηλεκ. φορτίο (mV) ]
- Αναγωγή : Αντι-οξείδωση, Ανάπλαση [ - ηλεκτρ. φορτίο (mV) ]
- 800 mV
διαφορά νερού Αλκαλικού & βρύσης (-350 ως +450 mV)
Οξειδωμένο νερό
+500mV
+ 450 mV
Νερό βρύσης
+400mV
+300mV
ΔΟΑ
+200mV
+100mV
0 mV
-100mV
-200mV
-300mV
+300mV Μεταλλικό νερό
+150 mV Νερό πηγής
1
2
3
4
5
6
10
7
8
11
12 13
14
9
(pH)
-350 mV Αλκαλικό νερό
-400mV
-500mV
Αναγόμενο νερό = Αντιοξειδωτικό
Εικόνα 8:8
Επεξήγηση: "Αναγόμενο" νερό είναι το "αλκαλικό" νερό
Μέγεθος Δέσμης Μορίων Νερού
Κανονικά Μόρια Νερού
(μεγάλες Δέσμες)
Δεν περνούν εύκολα.
H2O
H2OH2O
H2OH2O
H2OH2OH2O
H2OH2OH2O
H2O
H2O
H2O
H2O
H2O H2O
H2O
H2O H2O
H2O
H2O
Κανονικά
μόρια νερού
Κύτταρο ή ιστός
του σώματος
H2OH2O
H2O
H2OH2O
Μονάδα: Hz
Αντικείμενο
(Hz)
Νερό βρύσης
120 Hz
Μεταλλικό νερό
80 ~ 90 Hz
Αλκαλικό νερό
53 ~ 54 Hz
Κύτταρο σώματος
H2OH2OH2O
H2OH2O
Μέτρηση
58 ~ 60 Hz
Σύγκριση Μεγεθών
Ιονισμένα
μόρια νερού
Ιονισμένα Μόρια
(μικρότερες Δέσμες)
Περνούν εύκολα.
Το Ιονισμένο νερό έχει το μικρότερο
μέγεθος δεσμών πόσιμου νερού
στον κόσμο.
Εικόνα 8:9
Μέγεθος δέσμης μορίων νερού, πριν και μετά τη διαδικασία ηλεκτρόλυσης.
152
ΝΕΡΟΥ
AlkaLife
ΘΑΛΑΜΟΣ
ΗΛΕΚΤΡΟΛΥΣΗΣ
ΦΙΛΤΡΟ
ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΣ
ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΤΗΣ
Εικόνα 8:10
Τι αντικρίζουμε, όταν ανοίξουμε έναν ιονιστή νερού.
Τι πιστεύεται ότι προσφέρει ο Ιονιστής νερού.
 Κάνει αλκαλικό το κοινό πόσιμο νερό.
Ο οργανισμός μας είναι ελαφρά αλκαλικός και διατηρεί αυτή τη χημική
ισορροπία πάση θυσία. Όμως, το σώμα μας επιβαρύνεται συνεχώς με
όξινα κατάλοιπα, λόγω της μόλυνσης της ατμόσφαιρας και του νερού, των
χημικών
στη
διατροφή
μας,
των
φαρμάκων
και
του
άγχους.
Όσες τοξίνες δεν αποβάλλονται, συσσωρεύονται και οδηγούν σταδιακά σε
εκφυλιστικές παθήσεις, όπως ρευματικά, αρθριτικά, ζάχαρο, νεφροπάθειες,
εξάντληση, πεπτικά προβλήματα και άλλα που σχετίζονται με την
τοξίνωση, όπως δερματικές παθήσεις και αλλεργίες. Είναι τόση η
καθημερινή επιβάρυνση, που το σώμα αδυνατεί να καθαρίσει όλες τις
τοξίνες
κατά
100%.
Για
να
εξισορροπήσει
λοιπόν
την
οξύτητα,
αναγκάζεται να "κλέψει" ασβέστιο από κόκαλα και δόντια, με συνέπεια τη
φθορά αυτών. Λέγεται ότι πίνοντας καθημερινά άφθονο αλκαλικό νερό,
εξουδετερώνεται η οξύτητα και αποβάλλονται άκοπα οι τοξίνες, χωρίς να
επιβαρύνονται το συκώτι και τα νεφρά μας. Το αλκαλικό νερό περιέχει
αφθονία ιόντων ασβεστίου που ενισχύουν τα οστά και δόντια.
153
 Εμπλουτίζει το νερό με οξυγόνο.
Το αλκαλικά ιονισμένο νερό περιέχει διπλάσιο οξυγόνο από το κοινό νερό.
Που σημαίνει περισσότερη φυσική ενέργεια και διαύγεια, καλύτερη
οξυγόνωση των κυττάρων, ζωτικότητα και ισχυρό αμυντικό σύστημα.
Ο ιονιστής δεν αρπάζει μόρια οξυγόνου απ' τον αέρα να τα προσθέσει στο
νερό. Απλώς, με την ηλεκτρόλυση απελευθερώνονται μόρια υδρογόνου
από τον αλκαλικό θάλαμο, οπότε το αλκαλικό νερό με φυσικό τρόπο έχει
περίσσεια οξυγόνου.
 Έχει εξαιρετικές αντιοξειδωτικές ιδιότητες.
Ιονισμός σημαίνει πρόσληψη ή αποβολή ενός ηλεκτρονίου από ένα
στοιχείο. Στο αλκαλικό νερό αποσπώνται ηλεκτρόνια που προσκολλώνται
σε μόρια οξυγόνου, δίνοντάς τους αντιοξειδωτικές ιδιότητες. Όλες οι
αντιοξειδωτικές ουσίες, όπως οι βιταμίνες Α, C και Ε, έχουν επιπλέον
ηλεκτρόνια.
Τα υγρά έχουν ένα Δυναμικό Οξειδο-Αναγωγής (ΔΟΑ), που μετράται σε
μιλιβόλτ. Το κοινό νερό έχει θετικό ΔΟΑ 300 έως 500 mV. Μόνο ένα
αρνητικό ΔΟΑ μπορεί να μειώσει την οξείδωση. Το αλκαλικό νερό έχει
ΔΟΑ -350 ως -250 mV, δηλαδή έχει σημαντική δυνατότητα αντιοξείδωσης.
Οξείδωση σημαίνει φθορά ή γήρανση. Στο σώμα, η οξείδωση προκαλείται
από τις ελεύθερες ρίζες, οι οποίες είναι μόρια οξυγόνου που έχουν χάσει
ένα ηλεκτρόνιο κι έχουν γίνει ασταθή. Οι ελεύθερες ρίζες στο σώμα μας,
αρπάζουν ηλεκτρόνια από τα κύτταρα, προκαλώντας τους φθορά. Αυτή
είναι αιτία πολλών ασθενειών, όπως και -εν μέρει- ο λόγος που γερνάμε.
Όσο μεγαλώνουμε, το ΔΟΑ του σώματός μας ανεβαίνει, λόγω της
οξείδωσης. Το Αλκαλικό νερό έχει Αρνητικό ΔΟΑ, οπότε εξισορροπεί
κάπως τη διαδικασία γήρανσης.
154
Εικόνα 8:11
Ιονισμένο νερό. Redox = -247mV
Εικόνα 8:12
Νερό βρύσης. Redox= +504mV
Από τις μετρήσεις αυτές
διαπιστώθηκε ότι η διαφορά των
τιμών Redox μεταξύ ιονισμένου
νερού και νερού βρύσης ανέρχεται
σε 751 mV. Πολύ σημαντική
διαφορά, που φανερώνει τις
εξαιρετικές αντιοξειδωτικές
ιδιότητες του ιονισμένου νερού.
Εικόνα 8:13
Ιονισμένο νερό που έχει παραμείνει στο ποτήρι
για 3 ώρες. Redox = -144mV
Οι συγκεκριμένες μετρήσεις
πραγματοποιήθηκαν το Δεκέμβρη
του 2009 στο Λαγονήσι, με ένα
Redox meter της Hanna, που
ταυτόχρονα είναι και πεχάμετρο. Το
ιονισμένο νερό ήταν από ιονιστή
νερού της Alkalife.
155
 Ενυδατώνει αποτελεσματικά το σώμα.
Το κοινό νερό αποτελείται από δέσμες 10 - 13 μορίων. Με την
ηλεκτρόλυση διασπώνται οι δέσμες και επανενώνονται με 5 - 6 μόρια.
Έτσι,
το
αλκαλικά
ιονισμένο
νερό
αποτελείται
από
ομοιόμορφες
πέντα/εξαγωνικές δέσμες μορίων, με μικρότερο όγκο και μοριακό βάρος.
Οπότε,
το
νερό
διαπερνά
εύκολα
την
κυτταρική
μεμβράνη,
ενυδατώνοντας από 3 έως 6 φορές πιο αποτελεσματικά τα κύτταρα, σε
σύγκριση με το κοινό νερό. Επίσης, τα θρεπτικά συστατικά και οι
πληροφορίες μεταφέρονται άμεσα και τα κατάλοιπα απομακρύνονται
εύκολα.
Όξινο νερό για εξωτερική χρήση
Λέγεται ότι το όξινο νερό έχει εξαιρετικές απολυμαντικές & μαλακτικές ιδιότητες.
 Το ανθρώπινο δέρμα
είναι
όξινο
και
το
σαπούνι,
σαν αλκαλικό,
διαταράσσει τη φυσική οξύτητα της επιδερμίδας. Ξεβγάζοντας το σώμα
μας με δυο λίτρα όξινο νερό μετά το μπάνιο, επανέρχεται αμέσως η
φυσική ισορροπία (pH) του δέρματος.
 Ξεβγάζοντας τα μαλλιά μ' αυτό, έχουμε το αποτέλεσμα ελαφρού
μαλακτικού μαλλιών.
 Πλύσιμο του προσώπου με όξινο νερό, θα διατηρεί το δέρμα φρέσκο,
καθαρό και προστατευμένο από ακμή και λεκέδες.
 Χλιαρό ποδόλουτρο για 20' ανακουφίζει προβλήματα ποδιών (δυσοσμία,
μυκητιάσεις).
 Χλιαρά επιθέματα και πλύσεις βοηθούν στις αιμορροΐδες.
 Ανακουφίζει στα εγκαύματα.
 Με προσθήκη γεύσης μέντας γίνεται καθαριστικό υγρό στόματος.
 Σταματά την αιμορραγία, γι’ αυτό τα υγρά πλύσης στόματος και τα after
shave είναι όξινα.
156
8.12 ΑΝΘΕΚΤΙΚΟ ΑΜΥΛΟ: ΤΙ ΕΙΝΑΙ, ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ, ΠΟΥ
ΩΦΕΛΕΙ.
Το ανθεκτικό άμυλο ανήκει στην ευρύτερη κατηγορία των φυτικών ινών. Είναι ένα
είδος αμύλου, που διαφεύγει της πέψης στο λεπτό έντερο και περνά απευθείας στο
παχύ έντερο, όπου συμπεριφέρεται πλέον σαν φυτική ίνα.
Υπάρχουν 4 κατηγορίες ανθεκτικού αμύλου:
•
Αυτό που βρίσκεται σε κάποιες τροφές, όπως τα όσπρια και τα ακατέργαστα
δημητριακά.
•
Αυτό που βρίσκεται σε κοκκώδη μορφή σε τρόφιμα όπως η μπανάνα, η ωμή
πατάτα (που κανονικά, δεν μπορεί να τη χωνέψει ο άνθρωπος) και κάποια
δημητριακά.
•
Αυτό που σχηματίζεται όταν αμυλούχα τρόφιμα (όπως το ψωμί, τα
δημητριακά πρωινού, πατάτες, κτλ) μαγειρευτούν και κρυώσουν (είτε στο
ψυγείο είτε παραμένοντας σε θερμοκρασία δωματίου). Το ποσοστό του
ανθεκτικού αμύλου που δημιουργείται με αυτό τον τρόπο, φθάνει το 10%
της αρχικής ποσότητας του αμύλου στο συγκεκριμένο τρόφιμο.
•
Τέλος, αυτό που σχηματίζεται με χημική τροποποίηση, με σκοπό να
αντιστέκεται στην πέψη. Αυτό το είδος δε βρίσκεται στη φύση (όπως τα τρία
προηγούμενα) αλλά παρασκευάζεται στο εργαστήριο.
Ποια είναι τα οφέλη του ανθεκτικού αμύλου στον οργανισμό μας;
•
Μπορεί να μειώσει τη θερμιδική αξία των τροφίμων, αφού αποδίδει 2-3
θερμίδες/gr,
έναντι
4
θερμίδων/gr
που
αποδίδουν
οι
αφομοιώσιμοι
υδατάνθρακες.
•
Φαίνεται να μειώνει τα μεταγευματικά επίπεδα γλυκόζης και να αυξάνει την
ευαισθησία στην ινσουλίνη, τόσο σε υγιή άτομα, όσο και σε διαβητικά.
•
Είναι υπό μελέτη ο ρόλος του ως πρεβιοτικού, δηλαδή ως τροφή των
ευεργετικών βακτηρίων της μικροβιακής μικροχλωρίδας του ανθρώπου, που
βρίσκεται στο παχύ έντερο. Έχει φανεί ότι σε συνδυασμό με κάποιο
προβιοτικό, μπορεί να επιφέρει σημαντικές αλλαγές στη μικροχλωρίδα και να
επιδράσει στη σωστή και ισορροπημένη λειτουργία του εντέρου.
157
•
Ακόμα, πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι η ζύμωση του ανθεκτικού αμύλου
στο κόλον, μπορεί να είναι πολύ σημαντική, καθώς παράγει περισσότερο
βουτυρικό οξύ σε σχέση με άλλες φυτικές ίνες. Το βουτυρικό οξύ, που
αποτελεί τροφή των φιλικών βακτηρίων της μικροχλωρίδας του εντέρου,
συμβάλλει στη ρύθμιση της λειτουργίας του εντέρου και σε συνδυασμό με
την αντικαρκινική και αντιφλεγμονώδη δράση που φαίνεται να έχει, μπορεί
να συμβάλλει στην αντιμετώπιση και πρόληψη των συμπτωμάτων της
κοιλιοκάκης και της φλεγμονώδους νόσου του εντέρου.
•
Είναι υπό μελέτη ακόμα ο ρόλος του στην προστασία από τον καρκίνο του
παχέος εντέρου, καθώς και στη θεραπεία της παχυσαρκίας.
•
Τέλος, φαίνεται να βοηθά στην πρόληψη και αντιμετώπιση των διαφόρων
συνθηκών που σχετίζονται με το μεταβολικό σύνδρομο, μέσω του ρόλου του
στη ρύθμιση των επιπέδων γλυκόζης και ευαισθησίας στην ινσουλίνη, του
κορεσμού που επιφέρει και της μειωμένης αποθήκευσης λίπους στο σώμα.
Πώς μπορούμε να αυξήσουμε την περιεκτικότητα των τροφίμων σε
ανθεκτικό άμυλο;
Μετά το μαγείρεμα των αμυλούχων τροφών, πρέπει να τις αφήνουμε να κρυώσουν
προτού τις καταναλώσουμε, έτσι ώστε να επιτρέψουμε να γίνει η δομική αυτή
αλλαγή, που θα μετατρέψει το άμυλο της τροφής σε ανθεκτικό.
Το μαγείρεμα του φαγητού βοηθά το άμυλο να απορροφήσει νερό και να
διογκωθεί. Όταν όμως αρχίζει να κρυώνει, μέρος αυτού κρυσταλλώνεται και
παίρνει τη μορφή αυτή, η οποία αντιστέκεται στην πέψη. Το ξαναζέσταμα του
φαγητού πρέπει να αποφεύγεται, γιατί το ανθεκτικό πλέον άμυλο επανέρχεται
στην αρχική του, εύπεπτη, μορφή.
158
8.13
ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗ
 Σήμερα υπάρχουν 1 δισεκατομμύριο υπέρβαρα άτομα στον κόσμο, ενώ τα
παχύσαρκα άτομα φτάνουν τα 300 εκατομμύρια.
 H Ελλάδα είναι η πρώτη χώρα της EE, σε συχνότητα παχυσαρκίας ενηλίκων
και δεύτερη (μετά την Ιταλία) σε συχνότητα παιδικής παχυσαρκίας.
 Τα καρδιαγγειακά νοσήματα αποτελούν την πρώτη αιτία θανάτου, τόσο
στους άνδρες, όσο και στις γυναίκες στο δυτικό κόσμο. Ακολουθεί ο
καρκίνος.
 H υπέρταση, η παχυσαρκία, τα αυξημένα επίπεδα χοληστερόλης, ο
σακχαρώδης διαβήτης και το κάπνισμα ερμηνεύουν το 75% και πλέον των
καρδιαγγειακών επεισοδίων.
 H ελάττωση του βάρους κατά 30% προλαμβάνει ή θεραπεύει τον
σακχαρώδη διαβήτη.
 Μετά την ηλικία των 25 ετών για κάθε χρόνο που περνάει, ο οργανισμός
χρειάζεται 1% λιγότερες θερμίδες.
 Για να καεί μισό κιλό λίπους, πρέπει να ληφθούν 3.500 θερμίδες
λιγότερες.
 Τα παχύσαρκα παιδιά έχουν 2-5 φορές περισσότερες πιθανότητες να
πάθουν εγκεφαλικό ή έμφραγμα προτού φτάσουν την ηλικία των 65 ετών.
ΟΛΙΚΗ
ΧΟΛΗΣΤΕΡΟΛΗ
Το 75%
προέρχεται
από τον
οργανισμό
=
Το 25%
προέρχεται
από τη
διατροφή
LDL
Το 50%
οφείλεται
στο DNA
(γονίδια)
+
HDL
Το 50%
εξαρτάται από:
*το φύλο
*το κάπνισμα
*το αλκοόλ
*την άσκηση
ΤΡΙΓΛΥΚΕΡΙΔΙΑ
+
5
Το 20%
οφείλεται
στο DNA
(γονίδια)
©
Το 80%
οφείλεται
στη
διατροφή
Χρήστος Λούλας
Δηλαδή, η ολική χοληστερόλη προκύπτει μαθηματικά, από τον παραπάνω τύπο.
Παράδειγμα. Οι εξετάσεις αίματος έδειξαν LDL: 103, ΗDL:62, Τριγλυκερίδια: 71, άρα:
Ολική χοληστερόλη = 103 + 62 + (71:5) = 179.
159
Αρτηρίες – ενδοθήλιο - αθηροσκλήρωση
Τα αιμοφόρα αγγεία αποτελούν ένα κλειστό κύκλωμα αγωγών, μέσω του οποίου
γίνεται η μεταφορά του αίματος από την καρδιά προς τους ιστούς και από τους
ιστούς
πίσω
στην
καρδιά.
Διαμορφώνουν
ένα
σύστημα αρτηριών και φλεβών, που ποικίλουν σε
μέγεθος,
μηχανικές
ιδιότητες,
βιοχημικό
περιεχόμενο και οργάνωση, ανάλογα με τη θέση και
τη λειτουργία που επιτελούν.
Οι αρτηρίες διαθέτουν παχιά τοιχώματα, ενώ οι
φλέβες λεπτότερα. Όλα τα αγγεία καλύπτονται
εσωτερικά από το ενδοθήλιο. Αυτό είναι που έρχεται
σε επαφή με το αίμα. Το ενδοθήλιο αποτελεί ένα
σημαντικό «όργανο» του οργανισμού, με πάμπολλες και κρίσιμες δραστηριότητες.
Η ενδοθηλιακή λειτουργία φαίνεται ότι έχει μείζονα
ρόλο στην εμφάνιση και εξέλιξη των καρδιαγγειακών
νοσημάτων.
Εφόσον
υπάρχουν
οι
σχετικοί
παράγοντες
κινδύνου 131 για αθηροσκλήρυνση, ξεκινά μία χρόνια
φλεγμονώδης διεργασία (στο ενδοθήλιο), η οποία
επιδρά αρνητικά στους μηχανισμούς προστασίας
έναντι της αθηρογένεσης, τους οποίους διαθέτει το
ενδοθήλιο.
Οι
μηχανισμοί
αυτοί
μετρώνται
με
διάφορους δείκτες.
Στα άτομα με πολλούς παράγοντες κινδύνου τα
ενδοθηλιακά κύτταρα αποκτούν ένα προθρομβωτικό
χαρακτήρα.
Πώς αναπτύσσεται η αρτηριοσκλήρωση.
Το τοίχωμα μιας αρτηρίας αποτελείται από διάφορα
στρώματα. Η εσωτερική επένδυση ή το εσωτερικό
131
Οι παράγοντες αυτοί είναι: το κάπνισμα, η υπέρταση, η υπεργλυκαιμία, η ηλικία, το
οικογενειακό ιστορικό πρώιμης στεφανιαίας νόσου, η παχυσαρκία, τα αυξημένα επίπεδα στο αίμα
της C-αντιδρώσας πρωτεΐνης (CRP), οι χρόνιες λοιμώξεις.
160
στρώμα (ενδοθήλιο) είναι συνήθως ομαλή και συνεχής. Η αρτηριοσκλήρωση
αρχίζει όταν τραυματίζεται το ενδοθήλιο.
Κατόπιν, ορισμένα λευκοκύτταρα του αίματος, αποκαλούμενα μονοκύτταρα,
ενεργοποιούνται και κινούνται από το αίμα και μέσω του τραυματισμένου
ενδοθηλίου
μιας
αρτηρίας
στο
τοίχωμα
αυτής.
Μέσα
στο
τοίχωμα
μετασχηματίζονται σε αφρώδη κύτταρα, τα οποία είναι κύτταρα που συλλέγουν τα
λιπαρά υλικά, κυρίως χοληστερόλη. Ταυτόχρονα, τα λεία μυϊκά κύτταρα κινούνται
από το μέσο χιτώνα προς το ενδοθήλιο και εκεί πολλαπλασιάζονται. Επίσης
συνδετικός και ελαστικός ιστός συσσωρεύεται κάτω από το ενδοθήλιο, όπως επίσης
και συντρίμμια κυττάρων, κρύσταλλοι χοληστερόλης και ασβέστιο. Αυτή η
συσσώρευση των αφρωδών κυττάρων, των λείων μυϊκών κυττάρων, και άλλων
υλικών διαμορφώνει μια ετερόκλητη συσσώρευση αποκαλούμενη αθήρωμα ή
αθηρωσκληρυντική πλάκα. Καθώς η πλάκα μεγαλώνει από τη συνεχή εναπόθεση
των προαναφερθέντων υλικών, παχύνεται και καταλαμβάνει το εσωτερικό της
αρτηρίας. Αυτό δημιουργεί τοπικά στένωση της αρτηρίας, που εμποδίζει την ομαλή
ροή του αίματος (βλέπε και παράγραφο 4.3).
Τι είναι τα τριγλυκερίδια;
Τα τριγλυκερίδια ονομάζονται και ουδέτερα λίπη. Είναι οργανικές χημικές ενώσεις,
που το μόριό τους αποτελείται από ένα μόριο γλυκερόλης, ενωμένο με τρία μόρια
ανώτερων λιπαρών οξέων. Από αυτήν ακριβώς τη σύνθεση λαμβάνουν και το
χαρακτηριστικό τους όνομα «τριγλυκερίδια».
Τα διάφορα τριγλυκερίδια μπορεί να είναι στερεά στη συνήθη θερμοκρασία
δωματίου, δηλαδή είναι λίπη είτε να είναι υγρά, οπότε και αποκαλούνται έλαια.
Πού παράγονται τα τριγλυκερίδια;
Τα τριγλυκερίδια παράγονται τόσο από το φυτικό όσο και από το ζωικό οργανισμό,
με τη μορφή των ελαίων και λιπών. Γι’ αυτό τα τριγλυκερίδια περιέχονται τόσο στη
φυτική τροφή, κατά κύριο λόγο μέσα σε σπόρους και καρπούς, όσο και στην
τροφή ζωικής προέλευσης, ζωικό λίπος, βούτυρο γάλακτος, συκώτι, αλλά και άλλα
κρέατα και εντόσθια.
161
Στον άνθρωπο τα τριγλυκερίδια συντίθενται, κατά κύριο λόγο, μέσα στα ηπατικά
κύτταρα, δηλαδή μέσα στο συκώτι, καθώς και μέσα στα λιποκύτταρα, δηλαδή μέσα
στα κύτταρα του λιπώδη ιστού του σώματος.
Από ποιες ουσίες παράγονται τα τριγλυκερίδια στον άνθρωπο;
•
Από τα ίδια τα τριγλυκερίδια της τροφής είτε αυτά είναι φυτικής είτε είναι
ζωικής προέλευσης
•
Από τους υδατάνθρακες της τροφής
•
Από τα λευκώματα
Το συμπέρασμα είναι ότι τριγλυκερίδια παράγονται στον οργανισμό με υλικά που
προέρχονται και από τα τρία είδη των θρεπτικών ουσιών, που περιλαμβάνονται στο
διαιτολόγιό μας, εφόσον το ολικό ποσό των θερμίδων που προσλαμβάνονται με
την τροφή υπερβαίνει το ποσό που απαιτείται για τις άμεσες ανάγκες του σώματος
σε ενέργεια.
Ποια η σημασία των τριγλυκεριδίων;
Άτομα με υψηλά τριγλυκερίδια έχουν συχνά υψηλά επίπεδα ολικής χοληστερίνης
και LDL χοληστερίνης και χαμηλά επίπεδα HDL χοληστερίνης. Πολλοί άνθρωποι με
στεφανιαία νόσο έχουν υψηλά επίπεδα τριγλυκεριδίων. Πολλές κλινικές μελέτες
έδειξαν ότι άτομα με επίπεδα τριγλυκεριδίων πάνω από 200 mg/dL έχουν
αυξημένο κίνδυνο στεφανιαίας νόσου. Άτομα με σακχαρώδη διαβήτη ή παχυσαρκία
έχουν συχνά υψηλά επίπεδα τριγλυκεριδίων. Φυσικά, δεν είναι γνωστό αν η
φαρμακευτική διόρθωση της υπερτριγλυκεριδαιμίας ελαττώνει τον καρδιαγγειακό
κίνδυνο.
Αίτια αύξησης των τριγλυκεριδίων
Τα τριγλυκερίδια αυξάνονται σε παχύσαρκα άτομα με την κατανάλωση μεγάλης
ποσότητας αλκοόλ και απλών υδατανθράκων και σε περιπτώσεις σακχαρώδους
διαβήτη.
Ποια τα επιθυμητά επίπεδα των τριγλυκεριδίων;
Επιθυμητά: κάτω από 150 mg/dl. Εάν είναι πάνω από 500 mg/dl υπάρχει σοβαρός
κίνδυνος παγκρεατίτιδας.
Γιατί η «καλή» (HDL) χοληστερίνη προστατεύει;
162
Ο βασικότερος λόγος είναι διότι η λιποπρωτεΐνη HDL απομακρύνει τη χοληστερίνη
που εναποτίθεται στα αγγεία και τη μεταφέρει στο συκώτι. Στο συκώτι η
χοληστερόλη μεταβολίζεται και αποβάλλεται δια μέσου του πεπτικού σωλήνα.
Επιπρόσθετα, η HDL χοληστερόλη έχει αντιοξειδωτικές και αντιφλεγμονώδεις
δράσεις που μειώνουν τις βλάβες στις αρτηρίες.
Γενικά, όσο πιο ψηλή είναι η καλή χοληστερόλη, τόσο μεγαλύτερη είναι η
δυνατότητα του οργανισμού να απομακρύνει τη χοληστερόλη από τα αγγεία και να
αποτρέπει τη δημιουργία ή επιδείνωση της αθηρωμάτωσης.
Όταν η HDL χοληστερόλη είναι χαμηλή στο αίμα, ο κίνδυνος αθηρωμάτωσης και
στένωσης ή απόφραξης των αγγείων είναι μεγαλύτερος.
Βλέπουμε λοιπόν ότι η καλή (HDL) χοληστερίνη προφυλάσσει τα αγγεία και βοηθά
στο να διατηρούνται ανοικτά, μειώνοντας τον κίνδυνο στένωσης και απόφραξης.
Ποια είναι τα επιθυμητά επίπεδα χοληστερόλης;
Δεν υπάρχουν φυσιολογικά επίπεδα αλλά επιθυμητά επίπεδα, ανάλογα με το άτομο
που εξετάζεται.
Ολική χοληστερίνη
Επιθυμητή:
Οριακά
υψηλή:
Υψηλή:
LDL-χοληστερίνη
<200
Ιδανική:
200-239
Σχεδόν
φυσιολογική:
>= 240
Οριακά υψηλή:
Υψηλή:
(Το σύμβολο >= σημαίνει:
μεγαλύτερο ή ίσο από)
Πολύ υψηλή:
HDL-χοληστερίνη
<100
Χαμηλή:
<40
100-129
Υψηλή:
>= 60
130-159
160-189
>=190
(Το σύμβολο < σημαίνει:
μικρότερο από)
Πίνακας 10. Κατηγοριοποίηση τιμών ολικής 132 και LDL, HDL χοληστερόλης (σε mg/dl)
132
Υπάρχει και ο Αθηρωματικός Δείκτης (Ολική/HDL), που πρέπει να είναι <4,5. Η ιδανική τιμή
είναι 2-3.
163
164
ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΒΑΡΟΥΣ, ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΔΕΙΚΤΗ
ΜΑΖΑΣ
ΣΩΜΑΤΟΣ
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ
ΑΝΔΡΕΣ
ΓΥΝΑΙΚΕΣ
ΛΙΠΟΒΑΡΗΣ
< 19,5
< 18,5
ΚΑΝΟΝΙΚΟΣ
19,5 – 24,9
18,5 – 23,5
25,0 – 29,9
23,6 – 28,6
30 – 40
28,7 – 40,0
> 40
> 40
ΥΠΕΡΒΑΡΟΣ
(1ος βαθμός)
ΠΑΧΥΣΑΡΚΟΣ
(2ος βαθμός)
ΠΑΧΥΣΑΡΚΟΣ
(3ος βαθμός)
Δείκτης Μάζας Σώματος (ΔΜΣ)= Βάρος (σε κιλά)/ΎψοςXΎψος (σε μέτρα)
Παράδειγμα. Βάρος 70 kg και 1,70 μ. ύψος.
Άρα, ΔΜΣ=70/1,70Χ1,70=24,22
ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΜΕΣΗΣ
ΑΥΞΗΜΕΝΗ* ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ
ΜΕΣΗΣ ΥΠΑΡΧΕΙ, ΟΤΑΝ:
Η μέση των ανδρών είναι >102 cm
Η μέση των γυναικών είναι >88 cm
(*) Η αυξημένη περιφέρεια μέσης μπορεί να είναι ένας δείκτης αυξημένου κινδύνου,
ακόμη και εάν το βάρος του σώματος είναι στα φυσιολογικά όρια. Για περισσότερη
ανάλυση βλέπε κεφάλαιο 8.15 «ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ».
165
Πότε πρέπει να κάνω δίαιτα και πότε να πάρω φάρμακα;
Έναρξη
Κλινική εικόνα
Έναρξη δίαιτας
φαρμακευτικής
αγωγής
Επιθυμητή τιμή
LDL χοληστερίνης
Άτομα χωρίς στεφανιαία
νόσο και με 0 ή 1
προδιαθεσικό (*)
LDL >160 mg/dl
LDL>190 mg/dl
<160 mg/dl
LDL >130 mg/dl
LDL > 160 mg/dl
<130 mg/dl
LDL > 100 mg/dl
LDL > 130 mg/dl
<100 mg/dl
παράγοντα κινδύνου
Άτομα χωρίς στεφανιαία
νόσο και με 2 ή
περισσότερους
προδιαθεσικούς (*)
παράγοντες κινδύνου
Άτομα με στεφανιαία
νόσο
Το σύμβολο > σημαίνει: μεγαλύτερο. Παράδειγμα. “LDL >160”, σημαίνει: LDL μεγαλύτερη από
160. Αντίθετα, το < σημαίνει: μικρότερο.
Παράδειγμα. “LDL <160”, σημαίνει: LDL μικρότερη από 160.
(*) Προδιαθεσικοί παράγοντες κινδύνου
 Ηλικία (άνδρες >45 ετών, γυναίκες> 55 ετών)
 Κληρονομικότητα (εμφάνιση στεφανιαίας νόσου σε πατέρα ή αδελφό
σε ηλικία κάτω από 55 ετών, σε μητέρα ή αδελφή σε ηλικία κάτω από
65 ετών)
 Υπερχοληστεριναιμία
(LDL-''κακή''-
χοληστερίνη
πάνω
από
130mg/dl).
 HDL χοληστερίνη (καλή χοληστερίνη) κάτω από 35 mg/dl. Εάν η
HDL
χοληστερίνη
είναι
πάνω
από
60
mg/dl,
προδιαθεσικός παράγων.
 Σακχαρώδης διαβήτης
 Αρτηριακή υπέρταση (πάνω από 140/90 mmHg)
 Κάπνισμα
166
αφαιρείται
ένας
Συμπερασματικά: Η υψηλή χοληστερόλη αίματος είναι ένας από τους κύριους
παράγοντες κινδύνου για στεφανιαία νόσο. Η χοληστερόλη είναι μια λιπαρή ουσία
και αποτελεί βασικό συστατικό της κυτταρικής μεμβράνης. Επίσης, είναι αναγκαία
για τη σύνθεση χολικών οξέων και ορμονών, όπως η βιταμίνη D και οι στεροειδείς
ορμόνες του φύλου. Η χοληστερόλη βρίσκεται σε τρόφιμα, όπως το συκώτι, τα
αυγά, το κρέας, τα γαλακτοκομικά προϊόντα, αλλά το ήπαρ είναι αυτό που
συνθέτει τις μεγαλύτερες ποσότητες χοληστερόλης στο αίμα (60% περίπου είναι
ενδογενούς προέλευσης, δηλ. από το ήπαρ, ενώ το υπόλοιπο 40% είναι εξωγενούς,
δηλ. από τη διατροφή).
Η χοληστερόλη αίματος μεταφέρεται σε λιποπρωτεΐνες 133:
•
Λιποπρωτεΐνες χαμηλής πυκνότητας (LDL, κακή χοληστερόλη) οι οποίες
μεταφέρουν χοληστερόλη από το ήπαρ στους ιστούς και αντιστοιχεί στο 70%
περίπου της χοληστερόλης αίματος.
•
Ένα μικρότερο ποσοστό μεταφέρεται σε λιποπρωτεΐνες υψηλής πυκνότητας
(HDL, καλή χοληστερόλη) από τους ιστούς προς το ήπαρ για αποβολή. Τα υψηλά
επίπεδα LDL συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο για στεφανιαία νόσο, ενώ τα υψηλά
επίπεδα HDL είναι προστατευτικά. Συνεπώς, η μέτρηση αμφότερων, της LDL και
της ΗDL χοληστερόλης, θα δώσει μία καλύτερη ένδειξη του κινδύνου για
στεφανιαία νόσο.
Η LDL είναι επιρρεπής σε βλάβη (οξείδωση) από τις ελεύθερες ρίζες οξυγόνου και
είναι περισσότερο αθηρωγόνος στην οξειδωμένη μορφή της. Τα φυσιολογικά
κύτταρα του ιστού δεν μπορούν να προσλάβουν οξειδωμένη χοληστερόλη.
Αντίθετα, αυτή προσλαμβάνεται από πολυσυλλεκτικά κύτταρα (μακροφάγα) στα
αρτηριακά τοιχώματα και με αυτόν τον τρόπο προκαλείται αθηρωγένεση. Οι
τροφές που περιέχουν αντιοξειδωτικά προσφέρουν σημαντική προστασία έναντι
των επιβλαβών δράσεων της οξείδωσης.
133
Δανοί επιστήμονες ισχυρίζονται ότι πρέπει να μετράται και η λιποπρωτεΐνη (α), επειδή υψηλές
τιμές της συνδέονται με τριπλάσιες πιθανότητες εμφάνισης εμφράγματος. Έτσι, ίσως να μπορεί να
εξηγηθεί γιατί οι στατίνες δεν είναι αποτελεσματικές σε ορισμένα άτομα. Πράγματι, οι στατίνες δεν
επιδρούν στη λιποπρωτεΐνη (α), αλλά μόνο στη LDL.
167
8.14 ΔΕΙΚΤΕΣ FMD 134 & PWV 135
Η δυσλειτουργία του ενδοθηλίου είναι ευτυχώς αναστρέψιμη με τον περιορισμό
των υφιστάμενων παραγόντων κινδύνου.
Συνεπώς, η ενδοθηλιακή δυσλειτουργία, που μετρείται με το δείκτη FMD, έχει
μεγάλη προγνωστική αξία και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη μέτρηση του
καρδιαγγειακού κινδύνου. Στις μέρες μας μπορεί αναίμακτα να μετρηθεί ο δείκτης
FMD στη βραχιόνιο αρτηρία με υψηλής ανάλυσης υπέρηχο, ώστε να εκτιμηθεί η
ενδοθηλιακή λειτουργία.
Ένας άλλος προγνωστικός δείκτης της διαδικασίας αθηρωμάτωσης είναι η
«αρτηριακή σκληρία» (δείκτες PWV), δηλαδή κατά πόσον έχει σκληρυνθεί το
αρτηριακό τοίχωμα. Επομένως, είναι σκόπιμη η μέτρησή της αφού έτσι μπορεί να
εκτιμηθεί
ο
κίνδυνος
για
ανάπτυξη
καρδιαγγειακών
παθήσεων
ή
να
παρακολουθηθεί η εξέλιξη υφιστάμενων.
Όλο και περισσότερες έρευνες δείχνουν ότι υπάρχει μια σημαντική σχέση μεταξύ
των επιπέδων γλυκόζης του αίματος και του κινδύνου εμφάνισης καρδιαγγειακών
παθήσεων.
Ακόμη, πιο ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι αυτός ο κίνδυνος δεν αφορά μόνο
τους διαβητικούς, αλλά και τα άτομα των οποίων η γλυκόζη του αίματος βρίσκεται
σε επίπεδα κατώτερα από εκείνα στα οποία τοποθετείται η διάγνωση του διαβήτη.
Άτομα δηλαδή που έχουν τιμές γλυκόζης κοντά στα ανώτερα φυσιολογικά
(110mg/dl), διατρέχουν σοβαρό κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών
νοσημάτων. Είναι στην ίδια μοίρα με εκείνους που έχουν υψηλές τιμές
χοληστερόλης ή πίεσης.
Επομένως, θα ήταν πολύ χρήσιμο να υιοθετήσουμε διατροφικές συνήθειες, που
βελτιώνουν τη γλυκαιμία 136 (με απλά λόγια, το σάκχαρο του αίματος) αλλά και την
αγγειακή 137 λειτουργία.
134
FMD=Flow Mediated Dilatation (Αγγειοδιαστολή μέσω ροής),
PWV=Pulse wave velocity (ταχύτητα μετάδοσης των κυμάτων παλμού) [Radial= στην κερκιδική
αρτηρία, Femoral=στη μηριαία αρτηρία].
136
Η γλυκαιμία μπορεί να ελεγχθεί (εκτός από την κλασική εξέταση σακχάρου), μέσω της
γλυκοζιωμένης αιμοσφαιρίνης (εξέταση αίματος) [HbA1c], αλλά ακόμα και της ινσουλίνης.
135
168
Πέρα από την πληθώρα των ξένων μελετών, εντοπίσαμε μία πρόσφατη ελληνική 138
διπλωματική εργασία, η οποία καταδεικνύει πόσο σημαντικό είναι να ακολουθούμε
μια διατροφή
η οποία να περιέχει αρκετές φυτικές ίνες και βιταμίνη Ε, ενώ
σημαντικό ρόλο παίζει και η κατανάλωση μικρών και συχνών γευμάτων κατά τη
διάρκεια της ημέρας. Η διατήρηση του βάρους στα κανονικά, αν όχι στα ιδανικά,
επίπεδα (με παρακολούθηση του Δείκτη Μάζας Σώματος και της περιφέρειας της
μέσης) και η συχνή άσκηση, θεωρούνται απαραίτητα.
Τέλος, υπενθυμίζεται ότι η καθημερινή λήψη ω-3 λιπαρών, οδηγεί σε μείωση της
σκληρίας των αγγείων.
Η γλυκοζιωμένη αιμοσφαιρίνη [HbA1c], είναι ένας αξιόπιστος δείκτης της διαχρονικής εξέλιξης των
επιπέδων γλυκόζης στο αίμα, που αντανακλά τη μέση πυκνότητά της στο αίμα, τις τελευταίες 4-8
εβδομάδες. Κάθε αύξηση της HbA1c κατά 1%, αντιστοιχεί σε μεταβολή της μέσης πυκνότητας της
γλυκόζης κατά 30-35mg/dl. Ο στόχος είναι η HbA1c στο αίμα να είναι χαμηλότερη του 6,5%, ενώ
φυσιολογικά θεωρούνται τα επίπεδα γλυκόζης από 75 μέχρι 110mg/gl.
137
Η αγγειακή λειτουργία ελέγχεται με: τη συστολική & διαστολική πίεση, το δείκτη ενδοθηλιακής
λειτουργίας (FMD), τους δείκτες αρτηριακής σκληρίας PWV Femoral, PWV Radial και το δείκτη
ενίσχυσης κυμάτων καρδιακού παλμού Aix (Augmentation index normalized for heart rate)
138
Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Επιστήμης Διατροφής και Διαιτολογίας.
169
8.15
ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ
Μια μεγάλη πρόκληση για τους ιατρούς είναι τα άτομα που παρουσιάζουν μη
ινσουλινοεξαρτώμενο σακχαρώδη διαβήτη 139 ,
υπέρταση, κεντρική παχυσαρκία
(στην οποία το λίπος συσσωρεύεται στον κορμό - κυρίως στην κοιλιά), μαζί με
διαταραχές των λιπιδίων. Τα άτομα αυτά βρίσκονται σε μεγάλο κίνδυνο να
παρουσιάσουν
στεφανιαία
νόσο,
αγγειοεγκεφαλικά
επεισόδια
και
διαφόρου
σοβαρότητας προβλήματα από τα περιφερικά αγγεία των κάτω άκρων, διότι ενώ
καθεμιά από τις παραπάνω παραμέτρους αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου,
όταν συσσωρευτούν στο ίδιο άτομο περισσότεροι του ενός από αυτούς, ο κίνδυνος
δε διπλασιάζεται απλώς, αλλά πολλαπλασιάζεται!
Σήμερα η συσσώρευση αυτών των παραμέτρων είναι γνωστή ως Μεταβολικό
Σύνδρομο, αφού γνωρίζουμε ότι οι αιτίες και οι συνέπειές του είναι άρρηκτα
συνδεμένες με το μεταβολισμό του οργανισμού.
Ορισμός μεταβολικού συνδρόμου
Τρία από τα πέντε παρακάτω περιγραφόμενα στοιχεία αρκούν, για να διαγνωστεί
κάποιος με μεταβολικό σύνδρομο. Προφανώς, όσο περισσότερα εμφανίζει κανείς,
τόσο περισσότερο αυξάνεται ο κίνδυνος καρδιαγγειακών νοσημάτων.
Μεγάλη περιφέρεια μέσης
(κοιλιακή παχυσαρκία)
Αυξημένα επίπεδα
τριγλυκεριδίων στο αίμα
Χαμηλά επίπεδα HDL
χοληστερόλης (καλής
χοληστερόλης) στο αίμα
Ελαφρώς αυξημένα επίπεδα
γλυκόζης στο αίμα
Υψηλή αρτηριακή πίεση
139
περισσότερα από 102 cm για τους άνδρες.
περισσότερα από 88 cm για τις γυναίκες.
περισσότερα από 150mg/dl.
(λιγότερα από 40 mg/dl για άνδρες.
Λιγότερα από 50 mg/dl για γυναίκες.
περισσότερα από 110 mg/dl, όχι όμως τόσο
υψηλά όσο στον διαβήτη, αλλά υψηλότερα από
τα κανονικά.
περισσότερα από 130 και 85 mmHg
Ο τύπος διαβήτη, που τουλάχιστον αρχικά, δε χρειάζεται ινσουλίνη, αλλά δίαιτα ή δισκία.
170
Η παχυσαρκία και ο αυξημένος δείκτης μάζας σώματος (ΔΜΣ 140 - ΒΜΙ: Body Mass
Index),
αποτελούν
προδιαθεσικούς
παράγοντες
για
την
εμφάνιση
του
μεταβολικού συνδρόμου.
Τα άτομα που συσσωρεύουν λίπος στην κοιλιά, θώρακα και άκρα έχουν ανδρικού
τύπου κατανομή λίπους, που είναι πιο βλαπτική για τον οργανισμό, συγκριτικά με
τη γυναικείου τύπου συσσώρευση λίπους, στους γλουτούς.
Είναι πλέον κοινό μυστικό ότι το κάπνισμα και τα καρδιαγγειακά πάνε χέρι-χέρι.
Ποιος θα περίμενε όμως ότι αρκούν ένα με τέσσερα τσιγάρα την ημέρα για να
τριπλασιαστεί ο κίνδυνος που διατρέχει κάποιος να πεθάνει από καρδιοπάθεια; Και
όμως, σε αυτό το συμπέρασμα κατέληξε εκτενής και πολύχρονη μελέτη
Νορβηγών επιστημόνων. Οι Νορβηγοί επιστήμονες παρακολούθησαν 43.000
άνδρες και γυναίκες από τα μέσα της δεκαετίας του 70 ως το 2002,
καταγράφοντας την πορεία της υγείας τους και τις συνήθειές τους. H στατιστική
ανάλυση των δεδομένων που συνελέγησαν, όχι μόνο επιβεβαίωσε παλαιότερες
μελέτες, σύμφωνα με τις οποίες το κάπνισμα συνδέεται άμεσα με τα εγκεφαλικά,
τα εμφράγματα και διάφορους τύπους καρκίνου (θυμίζουμε ότι περισσότεροι από
το 90% των καρκίνων του πνεύμονα αποδίδονται στο κάπνισμα), αλλά κατέδειξε
και κάτι νέο: ότι δεν υπάρχει ασφαλής δόση καπνίσματος. Με άλλα λόγια,
ακόμη και όσοι δεν καπνίζουν πολλά τσιγάρα την ημέρα και θεωρούν ότι δεν
κινδυνεύουν με τα τρία-τέσσερα τσιγάρα που καπνίζουν κάθε βράδυ με την παρέα,
διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο θανάτου από καρδιαγγειακά σε σχέση με τους μη
καπνιστές.
Συμπέρασμα
Το μεταβολικό σύνδρομο αποτελείται από ορισμένους παράγοντες κινδύνου, για
την εμφάνιση επιπλοκών σε ζωτικά όργανα, όπως τα στεφανιαία αγγεία, τα
αγγεία του εγκεφάλου, αλλά και των κάτω άκρων. Κάθε στοιχείο του
μεταβολικού συνδρόμου αποτελεί ανεξάρτητο παράγοντα κινδύνου, συνήθως
όμως αυτοί συσσωρεύονται στο ίδιο άτομο με αποτέλεσμα να αυξάνεται κατά
πολύ ο κίνδυνος επιπλοκών. Απλά μέτρα, όπως η απώλεια βάρους, η άσκηση, η
διακοπή του καπνίσματος και, όπου χρειάζεται, η κατάλληλη φαρμακευτική
αγωγή απομακρύνουν σε σημαντικό βαθμό των κίνδυνο επιπλοκών.
140
Βλέπε και κεφάλαιο 8.13 «ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ».
171
8.16
ΟΞΕΟΒΑΣΙΚΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ
ΔΗΛΑΔΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΟΞΥΤΗΤΑΣ – ΑΛΚΑΛΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΤΟΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ.
Ένα από τα πρώτα πράγματα που ελέγχουν οι νοσηλευτές, όταν κάποιος εισαχθεί
επειγόντως σε μονάδα εντατικής θεραπείας, είναι το pH 141 του αίματός του.
Είναι λοιπόν τόσο κρίσιμο για την υγεία μας;
Πράγματι, είναι. Εάν το pH του αίματος γίνει 7,2 (αντί του κανονικού 7,35-7,45),
τότε υπάρχει σοβαρή οξέωση και απαιτείται άμεση αγωγή 142.
Το σώμα χρησιμοποιεί διάφορους μηχανισμούς, για να ελέγχει και να εξισορροπεί
συνεχώς τα επίπεδα του Ph στο αίμα, οι οποίοι είναι: οι πνεύμονες, τα νεφρά και οι
εξισορροπητικοί παράγοντες – ουσίες (buffers).
•
Πνεύμονες. Οι πνεύμονες μπορούν και διώχνουν το ηπίως όξινο διοξείδιο
του άνθρακα (CO2, carbon dioxide), το οποίο παράγεται συνεχώς στο σώμα
και είναι παραπροϊόν μεταβολισμού του οξυγόνου (που όλα τα κύτταρα το
χρειάζονται). Όπως όλα τα παραπροϊόντα έτσι και το διοξείδιο του άνθρακα
αποβάλλεται στο αίμα, δια του οποίου μεταφέρεται στους πνεύμονες απ’
όπου και εκπνέεται. Καθώς το διοξείδιο του άνθρακα συσσωρεύεται στο αίμα,
το Ph του αίματος μειώνεται και η οξέωση αυξάνεται. Τότε, επεμβαίνει ο
εγκέφαλος και καθορίζει την ποσότητα του διοξειδίου του άνθρακα, που
πρέπει να απομακρυνθεί, ενώ ταυτόχρονα προκαλεί και την ίδια την
απομάκρυνση, αυξάνοντας τη συχνότητα και το «βάθος» της αναπνοής.
Έτσι, καθώς η αναπνοή γίνεται ταχύτερη και βαθύτερη, όλο και μεγαλύτερα
ποσά διοξειδίου του άνθρακα αποβάλλονται, με αποτέλεσμα την επαναφορά
του Ph στα φυσιολογικά επίπεδα. Με αυτό τον τρόπο εγκέφαλος και
πνεύμονες ρυθμίζουν τα επίπεδα του Ph, λεπτό προς λεπτό.
•
Νεφρά.
Παρομοίως,
και
τα
νεφρά
επηρεάζουν
το
Ph
του
αίματος,
αποβάλλοντας την περίσσια οξέων ή αλκαλίων (βάσεων). Τα νεφρά έχουν τη
δυνατότητα να μεταβάλλουν τις ποσότητες των οξέων ή βάσεων που
αποβάλλονται, αλλά επειδή ολοκληρώνουν αυτές τις διαδικασίες πιο αργά
141
Βλέπε κεφάλαιο 3.3 «ΧΡΟΝΙΑ ΟΞΕΩΣΗ»
Η σοβαρή οξέωση (pH<7.2) αποτελεί ένδειξη για χορήγηση διττανθρακικών. Σε ορισμένες
περιπτώσεις, η αιμοκάθαρση αποτελεί την καλύτερη και ριζικότερη θεραπευτική αντιμετώπιση.
142
172
απ’ ότι οι πνεύμονες, η επανόρθωση που επιτυγχάνουν στο Ph συνήθως
απαιτεί μερικές μέρες.
•
Εξισορροπητικές ουσίες (buffers). Είναι ένας επιπλέον μηχανισμός που
ελέγχει συνεχώς τις ξαφνικές μεταβολές του Ph. Αυτές οι ουσίες, τα buffers,
είναι συνδυασμοί ήπιων οξέων και βάσεων, που βρίσκονται φυσιολογικά
στον οργανισμό μας και δρουν χημικά για να ρυθμίσουν την αναλογία
οξέων/αλκαλίων (βάσεων). Το πιο σημαντικό buffer στο αίμα εμπλέκει το
ανθρακικό οξύ (ένα ήπιο οξύ, που σχηματίζεται από το διαλυμένο στο αίμα
διοξείδιο του άνθρακα) και διττανθρακικά ιόντα (η αντίστοιχη ήπια βάση).
Όταν οι παραπάνω μηχανισμοί δεν καταφέρνουν να διατηρήσουν την επιθυμητή
ισορροπία του Ph στον οργανισμό, τότε προκύπτει μία από τις δύο ανώμαλες
καταστάσεις, που είναι η οξέωση ή η αλκάλωση.
Στην οξέωση (χαμηλό Ph) το αίμα έχει είτε περίσσια οξέων είτε έλλειψη αλκαλίων
(βάσεων).
Στην αλκάλωση (υψηλό Ph) το αίμα έχει είτε περίσσια αλκαλίων (βάσεων) είτε
έλλειψη οξέων.
Οι δύο αυτές καταστάσεις δεν είναι ασθένειες, αλλά μάλλον είναι το αποτέλεσμα
ποικίλων
διαταραχών
και
ομαδοποιούνται
σε
μεταβολική
ή
αναπνευστική
οξέωση/αλκάλωση (ανάλογα με την αρχική/βασική αιτία τους).
Έτσι, η μεταβολική οξέωση/αλκάλωση προκαλείται από μία ανισορροπία στην
παραγωγή οξέων ή βάσεων και στην αποβολή τους από τα νεφρά.
Η αναπνευστική οξύτητα/αλκάλωση προκαλείται κυρίως, από αλλαγές στην εκπνοή
του διοξειδίου του άνθρακα, εξαιτίας πνευμονικών ή αναπνευστικών διαταραχών.
Κυριότερες αιτίες.
Μεταβολική οξέωση 143 προκαλείται όταν τα οξέα του σώματος αυξάνονται,
143
Η μεταβολική οξέωση είναι συχνή στην ΟΝΑ (Οξεία Νεφρική Ανεπάρκεια) και οφείλεται στην
αδυναμία του νεφρού να αποβάλλει το φυσιολογικό φορτίο των μη πτητικών οξέων, τα οποία
παράγονται καθημερινά.
Σε περίπτωση βέβαια που συνυπάρχει και αναπνευστική οξέωση, η κατάσταση είναι πολύ
επικίνδυνη και ο ασθενής χρειάζεται μηχανικό αερισμό. Βέβαια, είναι κατανοητό ότι η μεταβολική
οξέωση δε γίνεται εμφανής σε περιπτώσεις αναπνευστικής αλκάλωσης.
Κλινική εικόνα: Η οξέωση μειώνει την καρδιακή παροχή, προκαλεί αρρυθμίες και υπερκαλιαιμία και
μειώνει την αντίσταση του οργανισμού στις λοιμώξεις.
173
εξαιτίας της λήψης τροφών
144
οι οποίες αφήνουν όξινα κατάλοιπα μετά τη
διάσπασή τους (τη χώνεψή τους). Το ίδιο το σώμα παράγει αυξημένες ποσότητες
οξέων, σε καταστάσεις έντονου σοκ και μη ελεγχόμενου διαβήτη τύπου Ι. Ακόμα
και η παραγωγή φυσιολογικών ποσοτήτων οξέων μπορεί να οδηγήσει σε
μεταβολική οξέωση, αν τα νεφρά δε λειτουργούν σωστά και δεν αποβάλλουν
επαρκείς ποσότητες οξέων στα ούρα.
Αναπνευστική οξέωση προκαλείται όταν οι πνεύμονες δεν αποβάλλουν διοξείδιο
του άνθρακα επαρκώς 145. Ακόμα, μπορεί να συμβεί όταν ασθένειες του μυαλού,
των νεύρων ή των μυών αδυνατίζουν την αναπνοή. Το ίδιο μπορεί να συμβεί και
με τη χρήση ναρκωτικών ή πολύ δυνατών ηρεμιστικών/υπνωτικών.
Μεταβολική αλκάλωση αναπτύσσεται όταν το σώμα χάνει πάρα πολλά οξέα ή
διαθέτει πάρα πολλά αλκάλια (βάσεις). Σε εξαιρετικά σπάνιες περιπτώσεις μπορεί
να εμφανιστεί σε άτομα που προσλαμβάνουν υπερβολικές ποσότητες βάσεων
(αλκαλίων) από ουσίες, όπως είναι η μαγειρική σόδα (διττανθρακικό νάτριο).
Ακόμα, μπορεί να αναπτυχθεί όταν σε περιπτώσεις σημαντικών απωλειών νατρίου
ή καλίου 146 επηρεάζονται τα νεφρά και δεν είναι σε θέση να ελέγχουν και να
διατηρούν τη σωστή ισορροπία οξέων/βάσεων του αίματος.
Αναπνευστική αλκάλωση προκύπτει όταν από τη γρήγορη και βαθιά αναπνοή
αποβάλλονται μεγάλες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα από το αίμα 147 . Άλλες
αιτίες μπορεί να είναι ο πόνος, τα χαμηλά επίπεδα οξυγόνου στο αίμα, ο πυρετός
και υπερβολική λήψη ασπιρίνης 148
144
Εκτός από τις «όξινες» τροφές, το ίδιο αποτέλεσμα επιφέρουν η μεθανόλη και οι μεγάλες
ποσότητες ασπιρίνης.
145
Πρόβλημα, που ενδεχομένως να εμφανιστεί σε διάφορες ασθένειες, οι οποίες επηρεάζουν τους
πνεύμονες (άσθμα, εμφύσημα, χρόνια βρογχίτιδα, σοβαρή πνευμονία, πνευμονικό οίδημα).
146
Απώλεια καλίου σημαντική, ώστε να προξενήσει μεταβολική αλκάλωση, μπορεί να προκύψει από
τη χρήση διουρητικών ή την υπερλειτουργία των επινεφριδίων.
147
Γι’ αυτό και η πιο απλή μέθοδος θεραπείας, συνίσταται στο να φυσά ο ασθενής μέσα σε χάρτινη
σακούλα και να εισπνέει τον ίδιο αέρα, ο οποίος είναι πλούσιος σε διοξείδιο του άνθρακα, έτσι ώστε
να αυξηθούν τα επίπεδά του στο αίμα.
148
Η οποία μπορεί να προκαλέσει και μεταβολική οξέωση.
174
9 ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Μετά από όλα αυτά, αν βέβαια είχατε την υπομονή και το κουράγιο να
διαβάσετε όλο το υλικό που παρατίθεται, πιθανότατα να έχετε καταλήξει κι εσείς
στο ίδιο συμπέρασμα με μένα.
Δηλαδή ο μόνος τρόπος για να τρεφόμαστε σωστά και όσο το δυνατόν πιο
ακίνδυνα, είναι να έχουμε ποικιλία στη διατροφή μας και ταυτόχρονα να
εντάξουμε σε αυτήν (σε καθημερινή βάση, όσο είναι δυνατόν) κάποια
συγκεκριμένα τρόφιμα.
Το «ΜΕΤΡΟΝ ΑΡΙΣΤΟΝ ΕΣΤΙ» έχει εφαρμογή και εδώ. Είναι ο χρυσός κανόνας για
ισορροπημένη διατροφή. Είναι ο ασφαλέστερος και ευκολότερος δρόμος για μια
διατροφή χωρίς τον κίνδυνο μακροχρόνιων ελλείψεων σε απαραίτητα συστατικά
ή υπερβολικής λήψης κάποιων άλλων, με ενδεχόμενες δυσμενείς παρενέργειες..
Είναι
αλήθεια,
πως
–δυστυχώς-
για
όλα
σχεδόν
τα
θέματα
υπάρχουν
αντικρουόμενες απόψεις. Για παράδειγμα, υπάρχουν υπέρμαχοι της πλήρους
«ξηρασίας 149 », όπως και πολυάριθμοι πολέμιοί της. Το ίδιο συμβαίνει με το
οζονισμένο
νερό,
με
τη
δίαιτα
του
«ουράνιου
τόξου»,
με
τη
λήψη
συμπληρωμάτων διατροφής ή βιταμινούχων σκευασμάτων, με τη Δίαιτα Άτκινς,
τη Διατροφική Ζώνη, τη Δίαιτα των Τύπων του Αίματος, την ωμοφαγία, κτλ.
Πώς θα καταφέρουμε εμείς να καταλήξουμε ποιος έχει δίκιο;
Είναι άραγε καλό να πίνει κανείς ιονισμένο νερό ή όχι; Είναι καλό να παίρνω
συμπλήρωμα βιταμίνης C, όπως υποστηρίζουν πολλοί ειδικοί ή πρέπει να
ακολουθήσω τη συμβουλή όσων υποστηρίζουν το αντίθετο; Είναι καλό να τρώω
γαλακτοκομικά ή όχι; Είναι, τελικά, καλό να είμαι αδύνατος ή όχι; Τελικά, κάνει
καλό ο καφές ή όχι; Αδυνατίζει ή παχαίνει το κρύο νερό;
Τα διλήμματα είναι ατελείωτα. Τι μπορούμε να κάνουμε λοιπόν;
Η απάντηση έρχεται από το φίλο μου το Γιώργο, οποίος αναφέρει:
«…το θέμα είναι ότι στους περισσότερους -αν όχι όλους- τομείς της ζωής, δεν υπάρχει μία
και μοναδική αλήθεια. Εν προκειμένω, δεν υπάρχει ελιξίριο που να μη βλάπτει και
δηλητήριο που να μη σώζει.
149
Δηλαδή, το να πίνει κανείς ελάχιστο νερό για κάποιο διάστημα.
175
Κ αλλιέργησε τον τρόπο να αναγνωρίζεις τι είναι καλό και τι όχι για ΕΣΕΝΑ.
Αλλιώς, κινδυνεύεις να μπλέκεις συνεχώς σε αντικρουόμενες απόψεις και θεωρίες, οι
οποίες - πάρα πολύ πιθανόν - να ισχύουν κατά περίπτωση αμφότερες…».
Νομίζω ότι έχει απόλυτο δίκιο. Το θέμα είναι πώς θα καταφέρουμε αυτό που προτείνει,
δηλαδή να αναγνωρίζουμε κάθε φορά τι είναι καλό για μας και τι όχι. Διότι πράγματι,
μπορεί αυτή την περίοδο ο οργανισμός μου (για κάποιον, άγνωστο σε μένα, λόγο) να έχει
αυξημένες ανάγκες σε νάτριο, οπότε να πρέπει να φάω γεύματα πλούσια σε –ανθυγιεινόαλάτι!
Επομένως, πρέπει να εκπαιδευτούμε να ακούμε τον οργανισμό μας ή και να αναπτύξουμε
κάποιες ειδικές τεχνικές 150, με τις οποίες θα μπορούμε να εντοπίζουμε τι ταιριάζει σε μας
και τι πραγματικά έχουμε ανάγκη, σε κάθε συγκεκριμένη χρονική περίοδο.
Καταλαβαίνω ότι ίσως να ακούγονται παράξενα όλα αυτά. Όμως, δε χάνουμε τίποτε να
δοκιμάσουμε. Διότι μπορεί και να «δουλεύουν» …, οπότε τότε φανταστείτε τι ορίζοντες
ανοίγονται…
Είναι ευνόητο πως είναι καλοδεχούμενα 151 τα σχόλια, οι παρατηρήσεις, αλλά και οι
αντιρρήσεις σας.
Εύχομαι καλή επιτυχία σε όσους ασχοληθούν με το θέμα της «υγιεινής διατροφής».
150
Για όποιον πραγματικά ενδιαφέρεται, ας επικοινωνήσει με τον γράφοντα.
151
Χρήστος Λούλας: [email protected]
176
10 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
101 ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΣΤΟΥΣ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΥΣ, G.TCHOBROUTSKY, ΦΥΤΡΑΚΗΣ
200 ΝΕΕΣ ΣΥΝΤΑΓΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟ ΤΡΟΦΩΝ, I.DRIES, ΒΑΣΔΕΚΗΣ
ΑΝ ΞΕΡΑΜΕ ΤΙ ΤΡΩΜΕ, Κ.ΜΠΑΖΑΙΟΣ, ΜΠΑΖΑΙΟΣ
ΑΠΟΞΗΡΑΙΝΩ ΚΑΙ ΣΥΝΤΗΡΩ, Α.SAMWALD, ΨΥΧΑΛΟΣ
ΑΠΟΤΟΞΙΝΩΣΗ ΤΟΥ ΗΠΑΤΟΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΧΟΛΗΣ, Α.ΜΟΡΙΤΖ, ΔΙΟΠΤΡΑ
Η ΔΙΑΙΤΑ ΩΜΕΓΑ, Α.ΣΙΜΟΠΟΥΛΟΥ-ΤΖΟ ΡΟΜΠΙΝΣΟΝ, ΛΙΒΑΝΗΣ
ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ, P.PIGOZZI, ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
ΙΣΟΓΛΥΚΑΙΜΙΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ, Φ.ΧΑΤΖΗΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ, ΚΕΔΡΟΣ
ΛΕΚΙΘΙΝΗ, P.SIMONS, ΔΙΟΠΤΡΑ
ΛΙΠΟΔΙΑΛΥΤΙΚΗ ΔΙΑΙΤΑ, L.COOK, ERIAN
ΝΙΩΘΕΙΣ ΚΑΛΑ ΚΑΙ ΓΙΝΕΣΑΙ ΚΑΛΥΤΕΡΑ, P.BAKHUIS, MEDMELON
ΟΙ ΤΡΟΦΕΣ ΠΟΥ ΧΑΡΙΖΟΥΝ ΥΓΕΙΑ, Κ.ΜΠΑΖΑΙΟΣ, ΜΠΑΖΑΙΟΣ
ΟΙ ΦΥΤΙΚΕΣ ΙΝΕΣ, ΝΤ.ΜΠΕΡΚΙΤ, ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΖΩΗ
ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ & ΔΙΑΙΤΟΛΟΓΙΑ, Γ.ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ, ΘΥΜΑΡΙ (Πρακτόρευση)
ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΛΗΡΗΣ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΜΕ ΒΟΤΑΝΑ, Ι.ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΥ, ΨΥΧΑΛΟΣ
ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΙ - ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ, Κ.ΜΠΑΖΑΙΟΣ, ΜΠΑΖΑΙΟΣ
ΣΥΝΤΑΓΕΣ & ΔΙΑΙΤΟΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΥΓΙΕΙΝΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ, Ε.ΧΑΡΑΤΖΗ-ΓΙΩΤΑΚΗ, ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ
ΣΩΣΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ & ΣΩΣΤΟ ΑΔΥΝΑΤΙΣΜΑ, Γ.ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ, ΣΙΚΥΩΝ
ΤΙ ΚΑΛΟ ΘΑ ΜΑΓΕΙΡΕΨΕΙΣ ΣΗΜΕΡΑ, ΜΑΜΑ; ΖΟΥΜΠΑΝΕΑΣ-ΜΑΝΩΛΑΡΑΚΗΣ
ΤΟ ΝΕΟ ΒΙΒΛΙΟ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟ ΤΡΟΦΩΝ, J.DRIES, ΒΑΣΔΕΚΗΣ
ΦΡΟΥΤΟ-ΧΥΜΟ ΘΕΡΑΠΕΙΑ, Ε.ΜΑΝΩΛΙΔΗΣ, ΜΑΝΩΛΙΔΗΣ
ΦΥΣΙΚΗ ΑΦΑΡΜΑΚΟΣ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ, Ε.ΜΑΝΩΛΙΔΗΣ, ΜΑΝΩΛΙΔΗΣ
ΦΥΣΙΚΟ ΥΓΙΕΙΝΟ ΑΔΥΝΑΤΙΣΜΑ, Ε.ΜΑΝΩΛΙΔΗΣ, ΜΑΝΩΛΙΔΗΣ
Από τα παραπάνω βιβλία αντλήθηκαν στοιχεία ή και αυτούσια κείμενα, τα οποία ενσωματώθηκαν σ’ αυτήν την
εργασία.
177
11 ΔΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ, ΑΠ’ ΟΠΟΥ ΑΝΤΛΗΘΗΚΑΝ ΣΤΟΙΧΕΙΑ.
www.
www.
www.
www.
www.
www.
www.
www.
www.
www.
www.
www.
www.
www.
www.
www.
www.
www.
www.
www.
www.
acidalkalinediet.com
agronews.gr
allergyexpert.wordpress.com
anew.gr
apollonrunnersclub.gr
atherosclerosis-gr.org
bio-medicine.org
blueberry.gr
blueberry.org
blueberrycouncil.com
bluemarlin-tech.com
chem.uoa.gr
dietobio.com
dietologoi.gr
diodos.info/mag
easypedia.gr
eid.org.gr
eiep.gr
el.wikipedia.org
eligast.gr
enet.gr
euexia.gr
eufic.org
ezinearticles.com
www.
www.
www.
www.
geo.auth.gr
healthaffair.gr
health.in.gr
healthlibrary.epnet.com
heartspring.net/
www.
www.
www.
www.
www.
www.
www.
www.
www.
www.
www.
www.
178
iathiein.gr
iatrikionline.gr
iatronet.gr
ifet.gr
incardiology.gr
isahome.net
itmonline.org
journals.elsevierhealth.com/periodicals/jac/article/PIIS0735109700008962/abstract
Kpe-kastor.kas.sch.gr
laspistasteria.wordpress.com
lifeinbalance.gr
madata.gr
medlook.net
www.
www.
www.
www.
www.
www.
www.
www.
www.
www.
www.
www.
www.
www.
www.
www.
www.
www.
www.
www.
www.
www.
www.
www.
www.
www.
mednet.gr
mednutrition.gr
medvoi365.gr
men24.gr
menshealth.gr
merck.com
ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/
nemertes.lis.upatras.gr/dspace/bitstream/123456789/410/1/321.pdf
nsf.org
nutria.gr/olive_details.asp?products_id=23&cat_id=15&cat_parent=0
nutrition.med.uoc.gr/GreekTables/
okanaganseabuckthorn.com
oldamishdewormer.com
oliveoil.gr
omofagia.com
pfaf.org
physorg.com
preventionmag.gr
sciencedaily.com
thirdage.com
top989.gr
vita.gr
wellness.com
whfoods.org
womenonly.gr
wordagroforestrycentre.org
wqa.org
Στον παραπάνω κατάλογο περιλαμβάνονται και κάποια «εμπορικά» sites. Ο λόγος που έγινε αυτό
ασφαλώς και δεν ήταν διαφημιστικός. Απλώς, κρίναμε ότι τα συγκεκριμένα sites περιλαμβάνουν
αντικειμενικές (κατά το δυνατόν) πληροφορίες, οι οποίες έπρεπε και αυτές να συμπεριληφθούν σ’
αυτήν την εργασία.
179

προγραμμα και περιληψεις σεμιναριου μεθοδοι βιωσιμης διαχειρισης γι

ΔIΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΓΧΟΥΣ ΜΕ ΟΜΟΙΟΠΑΘΗΤΙΚΗ

ΤΟ ΕΠΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΟΥ ΜΠΡΕΧΤ ΑΠΟ ΤΗΝ ΨΕΥΔΑΙΣΘΗΣΗ ΣΤΟ

Food allergy in 2011 - BHTA Ιατρικές Εκδόσεις

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ

Κατεβάστε ολόκληρο τον κατάλογο οικιακών συστημάτων.

Διαβάστε Ολόκληρο το Άρθρο

BOTANO£EPA¶EIA

τι γνωριζουμε για την μεσογειακη διατροφη!!!!!!!!

πατήστε εδώ

Τα συστήματα παραδίδονται πλήρη Με όλα τα εξαρτήματα ρύθμισης

HUMANA HA 1 – Υποαλλεργικό Γάλα για βρέφη

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

επιλογέs - Ελευθερία