ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΕΙΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΤΙΚΟ Ι∆ΡΥΜΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗΣ – ΚΟΣΜΗΤΟΛΟΓΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: ΤΑ ΦΥΤΙΚΑ ΛΙΠΗ ΚΑΙ ΕΛΑΙΑ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΚΟΣΜΗΤΟΛΟΓΙΑ Σπουδάστρια: ΣΙΝΑΝΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ Καθηγητής: ∆ρ. ΧΡΗΣΤΟΣ ∆ΟΥΚΑΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2008 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: ΤΑ ΦΥΤΙΚΑ ΛΙΠΗ ΚΑΙ ΕΛΑΙΑ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΚΟΣΜΗΤΟΛΟΓΙΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2008 2 Αφιερώνεται σε όλους εκείνους που ασχολούνται µε τις φυτικές πρώτες ύλες για την παρασκευή καλλυντικών και κυρίως σε όλους όσους ασχολούνται µε φυτικά έλαια και λίπη. 3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ ............................................................................... 8 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ................................................................................. 9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 1.1. Λίπη και Έλαια.................................................................. 10 1.1.1. Φυτικά Έλαια .................................................................. 11 1.1.2. Φυτικά Λίπη .................................................................... 12 1.2. Παραλαβή φυτικών ελαίων και λιπών (πίνακας) ............... 12 1.3. Εξαγωγή φυτικών ελαίων και λιπών ................................. 13 1.4. Ο ρόλος των λιπών........................................................... 13 1.5. Χηµική σύσταση και χαρακτηριστικά των λιπών ............... 14 1.6. Εδώδιµα έλαια .................................................................. 15 1.7. Μονοακόρεστα λιπαρά οξέα ............................................. 16 1.8. Πολυακόρεστα λιπαρά οξέα .............................................. 16 1.9. Κορεσµένα λιπαρά οξέα (πίνακες) .................................... 17 1.10. Τάγγιση............................................................................. 17 1.10.1. Παράγοντες που επιδρούν στην τάγγιση...................... 18 1.11. Αντιξειδωτικά-Συνεργητικά ................................................ 18 1.12. Εκχύλιση ........................................................................... 19 1.13. Εκχύλισµα ......................................................................... 19 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 2.1. Το βούτυρο κακάο-Οι χρήσεις του ...................................... 20 2.1.1. Παραλαβή του βούτυρου κακάο (σχεδιάγραµµα)........... 22 2.1.2. Φυσική και χηµική σύσταση του βούτυρου κακάο (πίνακας)............................................................ 23 2.2. Κοκόλιπος ........................................................................... 24 2.2.1. Χρήσεις του Κοκολίπους................................................ 24 2.2.2. Σύνθεση των καρπών του κοκοφοίνικα (πίνακας).......... 25 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΤΟ ΕΛΑΙΟΛΑ∆Ο 3.1. Ιστορία του δέντρου της ελιάς ............................................. 26 3.2. Το δέντρο της ελιάς από βοτανική σκοπιά .......................... 30 3.3. Βασικά συστατικά του ελαιολάδου και η σηµασία τους ....... 33 3.3.1. Σχεδιάγραµµα Ελαιόλαδο .............................................. 34 3.3.2. Σύνθεση και τιµή ενέργειας του σαρκώµατος της πράσινης ελιάς ........................................................ 34 3.4. Βασικοί συντελεστές ποιότητας του ελαιολάδου.................. 35 4 3.5. Βασικές κατηγορίες του ελαιολάδου όπως καθορίστηκαν τελευταία από διεθνές συµβούλιο ελαιολάδου και την Ευρωπαϊκή Ένωση ....................................................... 36 3.6. Το ελαιόλαδο σε σχέση µε άλλα φυτικά λίπη ...................... 39 3.7. Το ελαιόλαδο στα καλλυντικά.............................................. 40 3.7.1. Ευεργετικές ιδιότητες ελαιολάδου..................................... 41 3.8. Θρεπτική και Βιολογική αξία του ελαιολάδου ...................... 41 3.9. Ελαιόλαδο-Σαπωνοποιία .................................................... 42 3.10 Κίνδυνοι που απειλούν ελαιόλαδο και πυρηνέλαιο ............ 42 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΦΥΤΙΚΑ ΕΛΑΙΑ ΩΣ ΠΡΩΤΕΣ ΥΛΕΣ ΣΤΗΝ ΚΟΣΜΗΤΟΛΟΓΙΑ 4.1. Σησαµέλαιο (sesame oil)..................................................... 44 4.1.1. Χηµικοί τύποι σησαµίνης και σησαµολίνης (σχεδιαγράµµατα) .......................................................... 45 4.1.2. Ιδιότητες σησαµιού ........................................................ 46 4.1.3. Αντιοξειδωτική δράση του σησαµιού και του ελαίου του 4.1.4. Τα συστατικά του σησαµιού........................................... 46 4.2. Το αµυγδαλέλαιο................................................................. 48 4.2.1. Χρήσεις του αµυγδαλέλαιου........................................... 48 4.2.2. Σύνθεση του αµύγδαλου (πίνακας) ................................ 49 4.3. Avocado oil ......................................................................... 49 4.3.1. Τα συστατικά του avocado oil ........................................ 50 4.3.2. Οι σπουδαιότερες ιδιότητες που κάνουν το λάδι Avocado τόσο σηµαντικό στην κοσµητολογία.......... 50 4.3.3. Σύνθεση του καρπού avocado (πίνακας)....................... 51 4.4. Jojoba oil............................................................................. 51 4.4.1. Ιδιότητες και χρήσεις του jojoba oil ................................ 52 4.4.2. Φυσικές και χηµικές ιδιότητες του jojoba oil ................... 54 4.4.3. ∆ράση και σηµασία ασαπουνοποίητων συστατικών σε καλλυντικά ............................................. 54 4.5. Το σιτέλαιο.......................................................................... 55 4.5.1. Βιταµίνη Ε...................................................................... 56 4.5.2. Οι σπουδαιότερες λειτουργίες της βιταµίνης Ε............... 57 4.5.3. Περιεκτικότητα σε βιταµίνη Ε των σπουδαιότερων φυτικών ελαίων (σε µγρ./100γρ.) (πίνακας)................... 57 4.6. Ηλιέλαιο .............................................................................. 58 4.6.1. Σύνθεση των σπόρων του ηλιάνθου (πίνακας) .............. 58 4.7. Το σογιέλαιο ....................................................................... 58 4.7.1. Σύνθεση των σπόρων της σόγιας (πίνακας) .................. 60 4.8. Καροτέλαιο.......................................................................... 60 4.8.1. Σύνθεση των καρότων (πίνακας) ................................... 61 4.9. Μηκωνέλαιο (oleum papaveri)............................................. 62 5 4.10. Λάδι πυρήνων βερύκοκου (apricot Kernel oil)................... 62 4.11. Λάδι πυρήνων ροδακίνου ................................................. 63 4.12. Λάδι πυρήνων σταφυλιού (raisin seel oil) ......................... 63 4.13. Αραχιδέλαιο ...................................................................... 63 4.14. Αραβοσιτέλαιο................................................................... 64 4.15. Ριτσινέλαιο (oleum ricini)................................................... 64 4.16. Λινέλαιο ............................................................................ 65 4.17. Καρυδέλαιο ....................................................................... 66 4.17.1. Φυσικές και χηµικές ιδιότητες της καρυδιάς ................. 66 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΤΑ ΑΙΘΕΡΙΑ ΕΛΑΙΑ ΣΤΗΝ ΚΟΣΜΗΤΟΛΟΓΙΑ 5.1. Αιθέρια έλαια-Τι είναι .......................................................... 68 5.2. Τα αιθέρια έλαια και η χηµεία τους...................................... 68 5.3. Η παραγωγή ποιοτικών αιθερίων ελαίων............................ 68 5.4. Πτητικότητα αιθερίων ελαίων .............................................. 69 5.4.1. Νότες αιθέριων ελαίων (πίνακας)................................... 70 5.5. Αιθέρια έλαια και δέρµα ...................................................... 71 5.6. Αιθέρια έλαια και οσφρητικό σύστηµα................................. 71 5.7. Χρήσεις αιθερίων ελαίων .................................................... 72 5.7.1. Εφαρµογές αιθερίων ελαίων .......................................... 72 5.7.2. Τι πρέπει να προσέχετε ................................................. 73 5.8. Ορισµένα αιθέρια έλαια στην κοσµητολογία........................ 74 α. Αιθέριο έλαιο χαµοµηλιού............................................... 74 β. Αιθέριο έλαιο λεβάντας ................................................... 75 γ. Αιθέριο έλαιο δεντρολίβανου .......................................... 76 δ. Αιθέριο έλαιο ευκάλυπτου............................................... 77 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 «ΠΡΑΣΙΝΗ ΟΜΟΡΦΙΑ» 6.1. Καλλυντικά.......................................................................... 78 6.2. Ποια καλλυντικά είναι φυσικά και πως τα ξεχωρίζουµε ...................................................... 79 6.3. Τα βασικά συστατικά των καλλυντικών ............................... 81 6.4. Τα πλεονεκτήµατα από τη χρήση φυσικών καλλυντικών ......................................................... 82 6.5. Τρεις βασικές ερωτήσεις για τα φυσικά καλλυντικά............. 83 6.6. Κατηγορίες καλλυντικών ..................................................... 84 6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΑ ΦΥΤΑ ΣΤΗΝ ΚΟΣΜΗΤΟΛΟΓΙΑ 7.1. Τα φαρµακευτικά φυτά και η ιστορία τους ........................... 85 7.1.1. Μορφολογία φυτούΜέρη φυτών και εποχή συλλογής .................................. 86 7.2. Συνοπτικός πίνακας φαρµακευτικών φυτών που χρησιµοποιούνται και στην κοσµητολογία.................... 88 7.2.1. Καλέντουλα (calendula offinalis) .................................... 88 7.2.2. ∆άφνη (Laurus Nobilis) .................................................. 90 7.2.3. Μέντα............................................................................. 91 7.2.4. Κράταιγος (HAETHORN) ............................................... 92 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΦΤΙΑΞΤΟ ΜΟΝΟΣ ΣΟΥ-ΣΥΝΤΑΓΕΣ 8.1. Cold cream ......................................................................... 95 8.2. Αντηλιακό λάδι προσώπου και σώµατος............................. 96 8.3. Κρέµα για τον λαιµό από βούτυρο κακάο και ελαιόλαδο ........................................................... 96 8.4. Τονωτική λοσιόν από αβοκάντο και λεµόνι ......................... 96 8.5. Αναζωογονητική µάσκα από φρούτα .................................. 97 8.6. Απαλό peeling ιαµατικής λάσπης για το στρεσαρισµένο δέρµα ............................................... 97 8.7. Peeling προσώπου µε αµύγδαλα........................................ 98 8.8. Μάσκα από αβοκάντο ......................................................... 99 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 Ι∆ΙΟΤΗΤΕΣ ∆ΙΑΦΟΡΩΝ ΕΛΑΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΑΠΩΝΟΠΟΙΗΣΗ 9.1. Λάδι Canola ...................................................................... 100 9.2. Λάδι Emmu ....................................................................... 100 9.3. Enenign primrose oil ......................................................... 100 9.4. Hemp seed oil ................................................................... 100 9.5. Palm kernel oil or Flakes................................................... 101 9.6. Shortening ........................................................................ 101 ΕΠΙΛΟΓΟΣ............................................................................... 102 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ....................................................................... 103 7 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Σε µια κοινωνία, που έχει αρχίσει να γίνεται πιεστική όσον αφορά τα πρότυπα οµορφιάς, χρέος του αισθητικού είναι να κάνει πιο δύσκολο το έργο όλων αυτών των επίδοξων «καθοδηγητών». ∆υο είναι οι βασικοί παράγοντες που καθορίζουν την οµορφιά του δέρµατος: η ενυδάτωση και η Ακέραια δοµή της (επιδερµικός φραγµός). Η ακεραιότητα της δοµής της επιδερµίδας αποτελεί την ασπίδα προστασίας του δέρµατος από την βλαπτική επίδραση του περιβάλλοντος αλλά και από την απώλεια της υγρασίας. Η χρησιµοποίηση των καλλυντικών δεν αποτελεί προνόµιο µόνο των πλουσίων και των πολιτισµένων χωρών. Είναι προνόµιο όλων µας. Η πτυχιακή εργασία που ακολουθεί έχει σκοπό να ενηµερώσει, να διαφωτίσει καθώς και να ψυχαγωγήσει τον αναγνώστη. Μου δόθηκε η ευκαιρία να αναπτύξω ένα θέµα που πάντα µε ενδιέφερε. Και αυτό, δεν είναι τίποτα άλλο από τις φυτικές πρώτες ύλες που χρησιµοποιούνται στα καλλυντικά. Τα φυτικά έλαια, τα φυτικά λίπη καθώς και τα αιθέρια έλαια είναι γνωστά από την αρχαιότητα και οι χρήσεις τους συνεχίζονται µέχρι και σήµερα. ∆εν θα σας πάρει πολύ χρόνο να ανακαλύψετε ποια απ’ αυτά είναι τα καλύτερα για σας!!! Η παρούσα εργασία κατατίθεται µε την προσδοκία ότι θα αποτελέσει την απαρχή για την ανάπτυξη και άλλων επιµέρους ερευνητικών προσπαθειών σχετικών µε το θέµα. 8 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η πτυχιακή εργασία που ακολουθεί έχει δηµιουργηθεί µε σκοπό να παρουσιαστούν τα φυτικά λίπη και έλαια που χρησιµοποιούνται στην κοσµητολογία. Ιδιαίτερη όµως βαρύτητα δίνεται στα φυτικά έλαια καθώς και στο ελαιόλαδο, τα οποία παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο, στις µέρες µας, στη σύνθεση των καλλυντικών σκευασµάτων. Στο πρώτο κεφάλαιο αναλύονται κάποιοι βασικοί ορισµοί που έχουν να κάνουν γενικά µε τα φυτικά λίπη και έλαια, έτσι ώστε να µην υπάρχουν παρερµηνείες και παρανοήσεις. Στο δεύτερο κεφάλαιο αναφερόµαστε σε συγκεκριµένα φυτικά λίπη που χρησιµοποιούνται στην κοσµητολογία ως πρώτες ύλες. Το τρίτο κεφάλαιο είναι αφιερωµένο στο ελαιόλαδο το οποίο, επειδή το θεωρώ το σπουδαιότερο έλαιο, το ξεχώρισα από τα υπόλοιπα φυτικά έλαια, έτσι γιατί πραγµατικά το ΑΞΙΖΕΙ! Γίνεται εκτενή αναφορά στην ιστορία του, στις χρήσεις του καθώς και στις ευεργετικές του ιδιότητες (οι οποίες-πιστέψτε µε- είναι ατελείωτες)! Στο επόµενο κεφάλαιο αναλύονται εκτενώς συγκεκριµένα φυτικά έλαια τα οποία χρησιµοποιούνται ως πρώτες ύλες στην βιοµηχανία της κοσµητολογίας και χάρη σ’ αυτά δηµιουργούνται υπέροχα καλλυντικά προϊόντα. Στο πέµπτο κεφάλαιο γίνεται λόγος για τα αιθέρια έλαια, τα οποία όταν χρησιµοποιούνται σε κανονική, καθηµερινή βάση µπορούν να αυξήσουν σηµαντικά την αντίληψη και την εκτίµηση της ζωής λόγω των πολλαπλών ιδιοτήτων τους. Στο έκτο κεφάλαιο γίνεται µια προσπάθεια ώστε να µπορέσουµε να κατανοήσουµε ποια καλλυντικά είναι φυσικά, ποια όχι, καθώς και τα πλεονεκτήµατα από τη χρήση αυτών, έτσι ώστε να µπορεί ο καταναλωτής να βεβαιωθεί πως αγόρασε υψηλής ποιότητος καλλυντικά. Το κεφάλαιο που ακολουθεί αναφέρεται σε ορισµένα φαρµακευτικά φυτά τα οποία χρησιµοποιούνται όχι µόνο στην ιατρική για θεραπευτικούς σκοπούς, αλλά και στην κοσµητολογία. Στο πρωτελευταίο κεφάλαιο δίνεται η δυνατότητα στον αναγνώστη, αν φυσικά έχει λίγο διαθέσιµο χρόνο, να παρασκευάσει µόνος του µέσα από απλές και συνοπτικές συνταγές τα δικά του φυτικά καλλυντικά. Στο ένατο και τελευταίο κεφάλαιο γίνεται λόγος για τις ιδιότητες ορισµένων φυτικών ελαίων όσον αφορά τη σαπωνοποίησή τους. Στο τέλος της πτυχιακής εργασίας υπάρχει η σχετική ελληνική και ξένη βιβλιογραφία καθώς και άρθρα περιοδικών και εφηµερίδων αλλά και ιστοσελίδες, στα οποία µπορεί να ανατρέξει κάθε ενδιαφερόµενος και να αναζητήσει πληροφορίες σχετικά µε το θέµα. 9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΓΕΝΙΚΑ 1.1. Λίπη και Έλαια Είναι µια µεγάλη κατηγορία χηµικών ουσιών που τις βρίσκουµε στα ζώα και τα φυτά. Γενικότερα λέγονται λιπαρά σώµατα. Τα λιπαρά σώµατα που στη συνηθισµένη θερµοκρασία είναι υγρά λέγονται έλαια, ενώ εκείνα που είναι στερεά λέγονται λίπη. Είναι πολύ διαδεδοµένα στη φύση. Όταν είναι καθαρά και πρόσφατα δεν έχουν άλλη γεύση πλην της λιπαρής, δεν έχουν µυρωδιά και χρώµα. Αν όµως υπάρχουν κι άλλες ουσίες και συνήθως υπάρχουν, αυτά έχουν µια ευχάριστη ή δυσάρεστη µυρωδιά και γεύση (βούτυρο) και χρώµατα υποκίτρινο ή βαθυπράσινο (λαδί). Είναι ελαφρότερα από το νερό (πυκνότητα 0,90 µέχρι 0,97gr/cm3 στους 15o C) και αδιάλυτα σ’ αυτό και την αλκοόλη. ∆ιαλύονται εύκολα στη βενζίνη, στο βενζόλιο, τον αιθέρα, τον τετραχλωράνθρωκα, το διθειάνθρακα, την ακετόνη κ.ά. Το σηµείο τήξης (πάνω από 45ο C) δε συµπίπτει µε το σηµείο πήξης, γιατί τα λιπαρά σώµατα δεν είναι χηµικές ενώσεις αλλά µίγµατα διαφόρων ενώσεων. Το σηµείο τήξης εξαρτάται από το µήκος της ανθρακικής αλυσίδας και το ποσό των ακόρεστων οξέων που περιέχουν (αυξάνει µε το µήκος της αλυσίδας, µειώνεται µε το ποσό των ακόρεστων οξέων). Προέρχονται από τα σπέρµατα ή τους καρπούς διαφόρων φυτών. Ορισµένα λαµβάνονται από το σάρκωµα των καρπών (λάδι avocado- ελαιόλαδο- φοινικέλαιο). Τα λίπη και έλα που λαµβάνονται από τους καρπούς διακρίνονται σε: α. Στερεά και ηµιστερεά λίπη i) Πλούσια σε λαουρικό και µυριστικό οξύ (κοκόλιπος-φοινικόλιπος). ii) Πλούσια σε παλµιτικό και στεατικό οξύ (βούτυρο κακάο). β. Έλαια i) Πλούσια σε παλµιτικό οξύ (αραβοσιτέλαιο) ii) Πλούσια σε ελαϊκό και λινεολεϊκό οξύ, είναι όµως φτωχά σε παλµιτικό (αµυγδαλέλαιο, σπορέλαιο, ηλιέλαιο, λινέλαιο). iii) Μη επιτραπέζια µε ιδιαίτερη φυσιολογική δράση (ριτσινέλαιο). Η παραλαβή τους από τους καρπούς γινεται µε την µέθοδο της πίεσης (σε πιεστήρια) ή µε την µέθοδο της εκχύλισης (µε 10 οργανικούς διαλύτες). Αυτά που παραλαµβάνονται µε πίεση εν ψυχρώ είναι πάντα ποιοτικώς ανώτερα. Καρποί που περιέχουν περίπου 20% λίπος δίνουν µε εκχύλιση το πυρηνέλαιο που χρησιµοποιείται στην σαπωνοποιία. 1.1.1. ΦΥΤΙΚΑ ΕΛΑΙΑ Τα φυτικά έλαια έχουν υγρή µορφή σε θερµοκρασία περιβάλλοντος και αποτελούνται από µίγµατα εστέρων της γλυκερίνης µε ακόρεστα λιπαρά οξέα… Η παραλαβή τους από τους καρπούς γίνεται µε τη µέθοδο της πίεσης ή µε τη µέθοδο της εκχύλισης. Τα φυτικά έλαια απορροφώνται εύκολα µε το δέρµα σε αντίθεση µε τα ορυκτά έλαια, που δεν απορροφώνται από το δέρµα. Λόγω των δραστικών συστατικών που περιέχουν (βιταµίνες-λεκιθίνηστεροειδή κ.ά.) χρησιµοποιούνται κυρίως σε θρεπτικές κρέπες και λιγότερο σε καλλυντικά προστασίας του δέρµατος. Α. Πλεονεκτήµατα i) Σχηµατίζουν υπολογίσιµο λιποειδές υµένιο στην επιφάνεια του δέρµατος και παρεµποδίζουν µε αυτό τον τρόπο προσωρινά την εξάτµιση του νερού. ii) Επιπεδοποιούν την επιφάνεια των κερατινοκυττάρων µε πλήρωση των γωνιών τους και δηµιουργούν αίσθηµα απαλότητας στην υφή. iii) Είναι καλοί διαλυτές των µη σαπωνοποιήσιµων φωτοπροστατευτικών ουσιών. Β. Μειονεκτήµατα i) Οξειδώνονται εύκολα, ιδιότητα που απαιτεί τη χρήση αντιοξειδωτικών. ii) ∆ιαλύονται και αποσυντίθενται εύκολα αν η επιλογή των συνδυασµών είναι ακατάλληλη και έτσι το τελικό προϊόν είναι ασταθές. iii) ∆εν εισχωρούν σε βάθος στο δέρµα και, συνεπώς, δεν είναι ευτροφικά και αντιρυτιδικά. Τα φυτικά έλαια χωρίζονται σε: i) Ξηραινόµενα έλαια και ii) µη-ξηραινόµενα έλαια. Το σπουδαιότερο φυτικό έλαιο της πρώτης κατηγορίας είναι το λινέλαιο. Τα λάδια αυτά έχουν την ιδιότητα, µε την επίδραση του ατµοσφαιρικού οξυγόνου, να µετατρέπονται σε µάζα σκληρή και βερνικοειδή. Χρησιµοποιούνται στη βιοµηχανία βερνικιών και ελαιοχρωµάτων. Στη δεύτερη κατηγορία ανήκει το ελαιόλαδο που χρησιµοποιείται για την Παρασκευή βασικών τροφών. Παίρνεται από τις ελιές µε πίεση. Έχει ευχάριστη µυρουδιά και χρώµα πρασινοκίτρινο. 11 Το πυρηνέλαιο που παράγεται από τους πυρήνες των ελιών χρησιµοποιείται στην σαπωνοποιία. 1.1.2. ΦΥΤΙΚΑ ΛΙΠΗ Τα φυτικά λίπη παραλαµβάνονται κυρίως µε τη µέθοδο της έκθλιψης και εκχύλισης. Τα λίπη είναι πλατιά διαδεδοµένα στο φυτικό βασίλειο και βρίσκονται σ’ όλα τα µέρη του φυτικού σώµατος. Τα φυτικά λίπη είναι µίγµατα διαφόρων γλυκεριδίων (παλµιτικού, στεατικού, λινελαϊκού οξέος ή άλλων λιπαρών οξέων) χαρακτηρίζονται δε από την περιεκτικότητά τους σε φυτοστερίνες (ασαπωνοποίητα συστατικά). Στα φυτικά λίπη ανήκουν το λίπος του κοκό που βγαίνει από τον καρπό του κοκοφοίνικα και χρησιµεύει για τροφή ή για σαπουνοποιία, το βούτυρο κακάο που βγαίνει από τα σπέρµατα του κακάο κ.α. 1.2. ΠΑΡΑΛΑΒΗ ΦΥΤΙΚΩΝ ΕΛΑΙΩΝ ΚΑΙ ΛΙΠΩΝ 12 Τα φυτικά έλαια ανάλογα µε την ικανότητά τους για ξήρανση η οποία εξαρτάται από τα πολυακόρεστα λιπαρά τους οξέα και µπορεί να εκφραστεί µε τον αριθµό κυδίου, διακρίνονται στις παρακάτω κατηγορίες: i) Μη-ξηραινόµενα έλαια: µε αριθµό ιωδίου 75-100 (ελαιόλαδοαραχιδέλαιο). ii) Ηµιξηραινόµενα έλαια: µε αριθµό ιωδίου 100-150 (σησαµέλαιοσογιέλαιο). iii) Ξηραινόµενα έλαια: µε αριθµό ιωδίου 150 και άνω (λινέλαιο). * Η συνολική παγκόσµια παραγωγή φυτικών ελαίων και λιπών κατά το 1990 ήταν 77.661.000 τον. από την οποία 58.090.000 τον. ήταν φυτικά έλαια και λίπη. 1.3. ΕΞΑΓΩΓΗ ΦΥΤΙΚΩΝ ΕΛΑΙΩΝ ΚΑΙ ΛΙΠΩΝ (γενικά) Αν και υπάρχουν διαφορές στην µεταχείριση των διαφόρων ελαιούχων σπερµάτων και καρπών, οι γενικές αρχές είναι οι ίδιες για το σύνολό τους. Για να επιτευχθεί η µέγιστη απόδοση σε έλαιο, η συγκοµιδή των φυτικών ελαιούχων υλών πρέπει να γίνει φυσικά στον κατάλληλο χρόνο, αλλά από εκεί και πέρα ο τρόπος µε τον οποίο οι ύλες αυτές αποθηκεύονται και µεταφέρονται µπορεί να αποτελέσει την αιτία ώστε να εξαχθεί απ’ αυτές ένα έλαιο καλής ποιότητας ή ένα έλαιο απαράδεκτο για βρώσιµο προϊόν. Υπάρχουν ορισµένες ελαιούχες ύλες όπως π.χ. ο καρπός του φοινικέλαιου και οι ελιές που πρέπει να επεξεργαστούν όσο το δυνατό γρηγορότερα µετά την συγκοµιδή τους (έντονη λιπολυτική δραστηριότητα). Εξάλλου, πολλά ελαιούχα σπέρµατα, είναι δυνατόν να αποθηκευθούν επί µακρόν χρόνο, εάν εφαρµοσθούν οι κατάλληλες συνθήκες. 1.4. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΛΙΠΩΝ Τα λίπη και τα έλαια παρέχουν ενέργεια, διατηρούν το δέρµα και τα µαλλιά µας, προστατεύουν τα κυτταρικά τοιχώµατα, µεταφέρουν τις λιποδιαλυτές βιταµίνες (Α, D, E και Κ), κρατούν το σώµα µας ζεστό και προστατεύουν τα όργανά µας. 13 1.5. ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΛΙΠΩΝ Μπορεί να υπάρξουν διαφορετικοί τύποι τριγλυκεριδίων που δηµιουργούν µια λιπαρή ουσία και γι’ αυτό το λόγο τα τρία λιπαρά οξέα που εµφανίζονται στο τριγλυκερίδιο σπανίως είναι τα ίδια. Η χηµική δοµή του κάθε ελαίου είναι σηµαντική για το αν το έλαιο ή το λίπος θεωρείται επιβλαβές στην ανθρώπινη υγεία ή όχι. Τα λιπαρά οξέα αποτελούνται από αλυσίδες ατόµων άνθρακα. Από τη µία πλευρά της αλυσίδας υπάρχει µια καρβοξυλική οµάδα (COOH) και στο άλλο άκρο µια µεθυλική οµάδα (CH3). Τα λιπαρά οξέα στα τριγλυκερίδια είναι συνδεδεµένα µε τη γλυκερίνη στο καρβοξυλικό άκρο του µορίου. 14 1.6. Ε∆Ω∆ΙΚΑ ΕΛΑΙΑ Τα εδώδικα έλαια είναι όλα υγρά και φυτικής προέλευσης, µε εξαίρεση το καρυδέλαιο και το φοινικέλαιο. Είναι ουσιαστικά 100% λιπίδια, τα περισσότερα είναι πλούσια σε ακόρεστα λιπαρά οξέα και πτωχά σε κορεσµένα (10-20%). Τα έλαια που χρησιµοποιούνται συνήθως περιλαµβάνουν έλαια αµύγδαλου, αβοκάντο, καλαµποκιού, ελιάς, φυστικιού, σουσάµι, σόγια και ηλίανθου. ΣΥΝΘΕΣΗ ΛΙΠΑΡΩΝ ∆ΙΑΦΟΡΩΝ ΛΙΠΩΝ ΚΑΙ ΕΛΑΙΩΝ (τα ποσοστά µε τα έντονα γράµµατα, δείχνουν τα έλαια που περιέχουν είτε την υψηλότερη είτε τη χαµηλότερη περιεκτικότητα του συγκεκριµένου συστατικού) ΤΥΠΟΣ ΕΛΑΙΟΥ Η ΛΙΠΩΣ Αµυγδαλέλαιο Φουντουκέλαιο Ηλιέλαιο Καλαµποκέλαιο Ελαιόλαδο Σισαµέλαιο Καρυδέλαιο Σογιέλαιο Αβοκαντέλαιο Φοινικέλαιο Βούτυρο κακάο ΚΟΡΕΣΜΕΝΑ ΜΟΝΟΑΚΟΡΕΣΤΑ ΠΟΛΥΑΚΟΡΕΣΤΑ 8% 73% 10% 76% 11% 20% 13% 25% 14% 77% 14% 40% 92% 6% 15% 24% 20% 70% 52% 38% 62% 35% Πίνακας 2: Σύνθεση λιπαρών διάφορων λιπών και ελαίων (εγκυκλοπαίδεια της ελιάς) 15 19% 14% 69% 62% 9% 46% 2% 61% 10% 10% 3% 1.7. ΜΟΝΟΑΚΟΡΕΣΤΑ – ΛΙΠΑΡΑ ΟΞΕΑ Μερικές φορές η ανθρακική αλυσίδα περιέχει ένα διπλό δεσµό, δηλαδή ένα δεσµό που ενώνει δύο άτοµα άνθρακα, κάθε ένα από τα οποία συνδέεται µε ένα µόνο άτοµο υδρογόνου. Εποµένως η αλυσίδα δεν είναι κορεσµένη, δεδοµένου ότι τα άτοµα του άνθρακα είναι συνδεδεµένα µε λιγότερα άτοµα υδρογόνου από ότι είναι δυνατό να συνδεθούν. Ο διπλός δεσµός δηµιουργεί µια «συστροφή» στο µόριο, µε αποτέλεσµα η διαµόρφωση του µορίου είναι γνωστή µε το όνοµα cis. Στο σχήµα παρουσιάζεται το ελαϊκό οξύ, το οποίο έχει 18 άτοµα άνθρακα στην αλυσίδα του µε ένα διπλό δεσµό (c 18:1). Το ελαϊκό οξύ είναι το περισσότερο διαδεδοµένο µονοακόρεστο λιπαρό οξύ στη φύση. Η πιο γνωστή πηγή του οξέος αυτού είναι το ελαιόλαδο. 1.8. ΠΟΛΥΑΚΟΡΕΣΤΑ ΛΙΠΑΡΑ ΟΞΕΑ Τα λιπαρά οξέα που περιέχουν δύο ή περισσότερους διπλούς δεσµούς ονοµάζονται πολυακόρεστα λιπαρά οξέα. Οι κύριες πηγές πολυακόρεστων λιπών είναι οι σπόροι, οι ξηροί καρποί, τα σιτηρά και τα λαχανικά. Τα Ωµέγα- 3 λιπαρά οξέα είναι ένας τύπος πολυακόρεστων λιπαρών οξέων που είναι ιδιαίτερα ευεργετικά στην υγεία. 16 1.9. ΚΟΡΕΣΜΕΝΑ ΛΙΠΑΡΑ ΟΞΕΑ Όταν τα άτοµα του άνθρακα στην αλυσίδα του λιπαρού οξέος συνδέονται µε απλούς δεσµός, το µόριο ονοµάζεται «κορεσµένο». Τα λιπαρά οξέα παριστάνονται συνήθως µε µια τεθλασµένη γραµµή, µε τα µεµονωµένα άτοµα άνθρακα να βρίσκονται σε κάθε άκρο. ΠΙΝΑΚΑΣ 3 ∆ΟΜΗ ΜΕΡΙΚΩΝ ΚΟΙΝΩΝ ΛΙΠΑΡΩΝ ΟΞΕΩΝ (από Mc. Myrry John, Οργανική Χηµεία Τόµος ΙΙ) ΑΡ. ΑΤΟΜΩΝ ΑΝΘΡΑΚΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΚΟΡΕΣΜΕΝΑ Παλµιτικό Στεατικό Αραχιδικό ΑΚΟΡΕΣΤΑ Παλµιτελαϊκό Ελαϊκό Λινελαϊκό 16 18 20 CH3 (CH2)14 COOH CH3 (CH2)16 COOH CH3 (CH2)18 COOH 63 70 75 16 18 CH3 (CH2)5 CH=CH(CH2)7 COOH (cis) CH3 (CH2)7 CH=CH(CH2)7 COOH (cis) CH3 (CH2)4 CH=CHCH2CH= CH (CH2)7 COOH (κις, cis) CH3 (CH2)4 (CH=CHCH2)4 CH2CH2COOH (όλοι cis) 32 16 18 Αραχιδονικό ΣΗΜΕΙΟ ΤΗΞΕΩΝ (C) ∆ΟΜΗ 20 -5 -50 ΠΙΝΑΚΑΣ 4 ΚΑΤΑ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΜΕΡΙΚΩΝ ΛΙΠΩΝ & ΕΛΑΙΩΝ Κορεσµένα λιπαρά οξέα (%) Ακόρεστα λιπαρά οξέα (%) Πηγή ΦΥΤΙΚΑ ΕΛΑΙΑ Καρυδέλαιο Αραβοσιτέλαιο Ελαιόλαδο Φυστικέλαιο Λινέλαιο C12 Λαουρικό C14 Μυριστικό C16 C18 Παλµιτικό Στεατικό C18 Ελαϊκό C18 Ρικινελαϊκό C18 Λινελαϊκό 50 - 18 1 1 - 8 10 5 7 5 6 35 80 60 20 - 1 45 7 20 20 1.10. ΤΑΓΓΙΣΗ Τα λίπη και έλαια όταν αφεθούν ελεύθερα στον ατµοσφαιρικό αέρα για µεγάλο χρονικό διάστηµα ταγγίζουν, δηλαδή οξειδώνονται από το οξυγόνο του αέρα και µεταβάλλουν την χαρακτηριστική τους οσµή και γεύση. Τόσο το λινολεϊκό όσο και το λινολενικό οξύ είναι πολύ ασταθή και µπορούν να χαλάσουν εύκολα από τη θερµότητα, το φως και τον αέρα. Το ταγγισµένο λάδι όχι µόνο έχει δυσάρεστη γεύση και µυρωδιά, αλλά και είναι επικίνδυνο γιατί προκαλεί φθορά στα κύτταρα του αίµατος και επιταχύνει τη διαδικασία των γηρατιών. 17 1.10.1. ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΙ∆ΡΟΥΝ ΣΤΗΝ ΤΑΓΓΙΣΗ 1. Το οξυγόνο- απαραίτητο για τη διάδοση της αλυσιδωτής αντίδρασης. 2. Θερµοκρασία- µε την άνωδο θερµοκρασίας µεγαλώνει ο κίνδυνος τάγγισης. 3. Φως και άλλες ακτινοβολίες- βοηθούν στο σχηµατισµό ελευθέρων ριζών. 4. Ιόντα µετάλλων- καταλύουν ή και αρχίζουν την τάγγιση. 5. Υπεροξειδικές ενώσεις- Καταλύουν την αντίδραση της τάγγισης. 6. Ταγγισµένες πρώτες ύλες. 7. Ελεύθερα λιπαρά οξέα. 8. Παράγοντες που βοηθούν στο σχηµατισµό ελευθέρων λιπαρών οξέων και λίπη: i) Υγρασία- απαραίτητη για την υδρόλυση των γλυκεριδίων. ii) Ισχυρά οξέα ή ισχυρές βάσεις- δρουν καταλυτικά στην υδρόλυση. iii) Ένζυµα που προέρχονται από βακτηρίδια- διασπούν τα γλυκερίδια. 1.11. ΑΝΤΙΟΞΕΙ∆ΩΤΙΚΑ-ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΑ Ως αντιοξειδωτικά χαρακτηρίζονται στην τεχνολογία των καλλυντικών οι ουσίες που προστίθενται στα καλλυντικά προϊόντα για να παρεµποδίζουν ή τουλάχιστον να επιβραδύνουν την οξείδωση των περιεχοµένων οργανικών πρώτων υλών, όπως είναι τα λίπη, τα έλαια, τα αρώµατα, οι βιταµίνες και άλλες εύκολα οξειδούµενες ή ευοξείδωτες ουσίες. Ως συνεργητικά χαρακτηρίζονται οι ουσίες που δεν είναι από µόνες τους αντιοξειδωτικά, έχουν όµως την ικανότητα να αυξάνουν τη δράση των αντιοξειδωτικών. 18 1.12. ΕΚΧΥΛΙΣΗ Μέθοδος παραλαβής χηµικών ουσιών από µείγµα µε τη βοήθεια ενός διαλυτικού µέσου (π.χ. νερό, αιθέρας). Στο διαλυτικό µέσο που χρησιµοποιείται πρέπει να διαλύεται µια µόνο ουσία µείγµατος ή οι ουσίες του µείγµατος να διαλύονται σε διαφορετικό βαθµό η κάθεµια. Μετά την εξάτµιση του διαλύτη παραλαβαίνεται η ουσία αυτή π.χ. µε εκχύλιση παίρνονται τα σάκχαρα από τη σταφύδα. Όταν επιδράσει ζεστό νερό διαλύονται τα σάκχαρα µόνο, κατόπιν εξατµίζεται το νερό και µένει το σάκχαρο. Επίσης όταν σε ένα µείγµα άνθρακα και θείου επιδράσει διθειάνθρακας, διαλύεται µόνο το θείο. Αποµακρύνεται µε διήθηση ο άνθρακας, εξαµτίζεται ο διθειάνθρακας και µένει κρυσταλλικό το θείο. Η αποδοτικότητα της εκχύλισης µεγαλώνει µε την αύξηση της ποσότητας του διαλύτη, µε αύξηση της διάρκειάς της και µε την ανατάραξη. Μετά την εκδύλιση, για να πάρουµε τις ουσίες ακολουθεί φυγοκεντρισµός, εξαλάτωση και κρυστάλλωση. Η εκχύλιση χρησιµοποιείται στη βιοµηχανία για την Παρασκευή καθαρών φαρµακευτικών παρασκευασµάτων και χηµικών προϊόντων, για τον καθαρισµό των προϊόντων πυρηνικού αντιδραστήρα, για την Παρασκευή ζάχαρης κ.λπ. 1.13. ΕΚΧΥΛΙΣΜΑ Κάθε ουσία που παράγεται µε τη µέθοδο της εκχύλισης. Τα εκχυλίσµατα είναι ή φυτικής προέλευσης (ταννικά) ή ζωϊκής προέλευσης, που παίρνονται από το κρέας. Επίσης υπάρχουν τα φαρµακευτικά εκχυλίσµατα, που λέγονται δρόγες. Με τη µέθοδο της εκχύλισης διαχωρίζονται µείγµατα ετερογενή ή οµογενή. Αυτή βασίζεται στη διάφορη διαλυτικότητα των συστατικών του µείγµατος σε κάποιο διαλύτη, π.χ. από ένα µείγµα ζάχαρης και άµµου, διαλύεται µόνο η ζάχαρη σε νερό. 19 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΦΥΤΙΚΑ ΛΙΠΗ ΩΣ ΠΡΩΤΕΣ ΥΛΕΣ ΣΤΗΝ ΚΟΣΜΗΤΟΛΟΓΙΑ 2.1. ΤΟ ΒΟΥΤΥΡΟ ΚΑΚΑΟ – ΟΙ ΧΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ Το βούτυρο κακάο είναι ένα χρωµατισµένο κρεµώδες φυτικό λίπος. Λαµβάνεται από τους καρπούς του δέντρου κακάο (THEOBROMA CACAO). Αποτελεί επίσης και παραπροϊόν της βιοµηχανίας κακάο. Έχει χρώµα κιτρινόλευκο, είναι σχεδόν σκληρό και εύθραστο λιπαρό υλικό µε την ευχάριστη οσµή και γεύση του κακάο. Τήκεται στους 32-35ο C. Το δέντρο THEOBROMA CACAO ευδοκιµεί στην Κεντρική Αµερική στις περιοχές του Αµαζόνα και σε ολόκληρη την τροπική Νότια Αµερική. Η ποικιλία AORA CACAO ευδοκιµεί στην Νότια Αφρική, Κεϋλάνη και στις Φιλιππίνες. Οι καρποί περιέχουν κατά µέσον όρο µέχρι 55% λίπος. Το λίπος λαµβάνεται εν θερµώ µε υδραυλική πίεση από τους καρπούς οι οποίοι προηγουµένως έχουν υποστεί φρύξη, αποφλοίωση και άλεση. Το βούτυρο κακάο διαλύεται στον αιθέρα, το χλωροφόρµιο και την αιθυλική αλκοόλη (µόνο εν θερµώ). Βούτυρο κακάο καλής ποιότητας πρέπει να διαλύεται σε πέντε µέρη ζεστής απολύτου αλκοόλης ενώ θα πρέπει να είναι αδιάλυτο σε αλκοόλη 90% (διαφορά από το κοκολίπος). ∆εν ταγγίζει εύκολα γιατί περιέχει ίχνη εστέρων µυρµηγγικού οξέος. Προσβάλλεται από το φως (γίνεται άσπρο), χάνει την ευχάριστη του οσµή και αρχίζει να ταγγίζει. Γι’ αυτό θα πρέπει να φυλάσσεται σε κλειστά δοχεία. Καθαρό βούτυρο κακάο πρέπει α έχει υπόξινο γεύση, να µην ερεθίζει το λαιµό και να µην λιπαίνει τα δάχτυλα. Συχνά, νοθεύεται µε άλλα λίπη όπως η στεαρίνη, το κοκολίπος κ.α. Βούτυρο κακάο υποβαθµισµένης 20 ποιότητας έχει χρώµα σκούρο κίτρινο µέχρι καφέ. Περιέχει κυρίως γλυκερίδια του παλµιτικού (25-30%), στεατικού (32-37%), ελαϊκού (30-36%) και λινολεϊκού οξέος (2-4%) καθώς επίσης και µικρότερες ποσότητες γλυκεριδίων του µυριστικού αραχιδονικού και λινολενικού οξέος. Το βούτυρο κακάο χρησιµοποιείται σήµερα κυρίως στην ζαχαροπλαστική και την σοκολατοποιία. Στην ιατρική χρησιµοποιείται σε ορισµένα όπως π.χ. υπόθετα και θεραπευτικές κρέµες. Λόγω της ακριβής του τιµής χρησιµοποιείται σε περιορισµένο βαθµό σε καλλυντικά σκευάσµατα. Το συναντάµε σε προϊόντα καθαρισµού της επιδερµίδας, λοσιόν, αντηλιακά, κραγιόν, µάσκαρα, µάσκες προσώπου και φυσικά σε προϊόντα προστασίας των χειλιών. Ιδιαίτερη σηµασία παρουσιάζουν προϊόντα στα οποία το βούτυρο κακά συνδυάζεται µε λανολίνη. Αποτελεί ένα από τα πολυτιµότερα ενυδατικά συστατικά που µας παρέχει η φύση. Συγκρατεί τη φυσική υγρασία του δέρµατος καθώς σχηµατίζει µια προστατευτική ασπίδα ανάµεσα στην ευαίσθητη επιδερµίδα και στις εξωτερικές αντίξοες συνθήκες. Τέλος, το βούτυρο κακάο χρησιµοποιείται συχνά στην αρωµατοθεραπεία καθώς το άρωµά του έχει χαλαρωτικές ιδιότητες. 21 2.1.1. ΠΑΡΑΛΑΒΗ ΒΟΥΤΥΡΟΥ ΚΑΚΑΟ 22 2.1.2. ΦΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΒΟΥΤΥΡΟΥ ΚΑΚΑΟ Το λίπος ή το βούτυρο του κακάο µπορεί να εξέλθει από το κόκκο µε ποικίλους τρόπους. Καθαρό βούτυρο µε πίεση εξέρχεται από τη κακαόµαζα µε οριζόντια πιεστήρια. Κατώτερης ποιότητας κόκκοι κακάο µπορούν να πιεσθούν χωρίς αφαίρεση του κελύφους χρησιµοποιώντας πιεστήρια συνεχούς αποβολής. Το καθαρό πεπιεσµένο βούτυρο δεν χρειάζεται καθαρισµό αλλά είναι συχνά άοσµο. Μία επεξεργασία µε διαλύτες µπορεί να χρησιµοποιηθεί για να εξέλθει το βούτυρο από την πίτα, που απέµεινε µετά την επεξεργασία µε πιεστήρια συνεχούς αποβολής, αυτός ο τύπος του βουτύρου πρέπει να καθαριστεί (ραφιναριστεί). Το βούτυρο του κακάο που λαµβάνεται µε πίεση του κόκκου του κακάο παρουσιάζει τις παρακάτω ιδιότητες: *εύθραυστο σπάσιµο κάτω από του 20ο C *σηµείο τήξεως περίπου 35ο C µε µαλακότερη υφή γύρω στους 30ο C-32ο C. Το βούτυρο κακάο αποτελείται από ένα αριθµό γλυκεριδίων. ∆ύο µελέτες θεµελίωσαν ότι το ποσοστό των περιεχόµενων γλυκεριδίων έχει ως εξής: ΠΙΝΑΚΑΣ 6 (∆ρ. ∆ούκας Χρήστος, Κοσµητολογία Ι) ΓΛΥΚΕΡΙ∆ΙΑ ΠΟΣΟΣΤΟ Τρικορεσµένα 2,5 έως 3,0 Τριακόρεστα 1,0 ∆ιακόρεστα Στεαρο-διαλεΐνη 6 έως 12 Παλµιτο-διολεΐνη 7 έως 8 Μονοακόρεστα Ολέο-διστεαρίνη 18 έως 22 Ολέο-παλµιτοστεαρίνη 52 έως 57 Ολέο-διπαλµιτίνη 4 έως 6 23 2.2. ΚΟΚΟΛΙΠΟΣ Λαµβάνεται από το σάρκωµα των καρπών του κοκοφοίνικα (COCOS NUGIFERA). Οι φρέσκοι καρποί περιέχουν περίπου 35% λίπος ενώ οι αποξηραµένοι 60-07%. Η παραλαβή του λίπους γίνεται µε την µέθοδο της πίεσης από τους καρπούς οι οποίοι προηγουµένως έχουν καθαριστεί και ξηρανθεί και στην κατάσταση αυτή καλούνται KOPRAH. Το KOPRAH αφού καθαριστεί σε ειδικές µηχανές πιέζεται σε θερµοκρασία 70-80%. Η απόδοση σε λάδι ανέρχεται σε 55-60%. Με εκχύλιση των υπολειµµάτων λαµβάνεται λίπος κατώτερης ποιότητας. Το λαµβανόµενο ακατέργαστο κοκόλιπος ραφινάρεται, διηθείται και αποχρωµατίζεται. Το λίπος που λαµβάνεται είναι λευκό σχεδόν άγευστο και µε την ήπια οσµή της καρύδας. ∆ιαλύεται εύκολα στην αλκοόλη (στους 60ο C, 1 µέρος λίπους διαλύεται σε δύο µέρη αλκοόλης 90%). Τήκεται στους 23-26ο C και ταγγίζει εύκολα. Περιέχει λιπαρά οξέα όπως λαουρικό (48%), µυριστικό (18%), παλµιτικό (9%), ελαϊκό (6%), λινολεϊκό (2,5%), στεατικό (2%), καπρυλικό (8%), καπρινικό (7%) και καπρονικό οξύ (0,7%). Το κοκόλιπος περιέχει σ’ αντίθεση µε τα περισσότερα λίπη κυρίως λιπαρά οξέα µικρού µοριακού βάρους (C8 µέχρι C12). Οι σάπωνες που προκύπτουν καθώς επίσης και οι σουλφονικές ενώσεις χαρακτηρίζονται από την καλή τους υγραντική δράση, την ικανότητά τους να σχηµατίζουν αφρό και να καθαρίζουν σωστά. Παρουσιάζουν επίσης σταθερότητα στο σκληρό νερό, προκαλούν όµως ερεθισµό της επιδερµίδας. 2.2.1. ΧΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΟΚΟΛΙΠΟΥΣ Το κοκόλιπος χρησιµοποιείται κυρίως στη σαπωνοποιία καθώς και στην Παρασκευή µαργαρίνης και µαγειρικών λιπών. Σε καλλυντικά προϊόντα χρησιµοποιείται σαν βάση σε διάφορες κρέµες, οι οποίες όµως συχνά ερεθίζουν την επιδερµίδα, µε αποτέλεσµα να καθιστούν προβληµατική την χρησιµοποίησή του στην κοσµητολογία. Σήµερα το κοκόµπος αποτελεί περισσότερο µια πρώτη ύλη για την παραγωγή άλλων υλικών τα οποία µπορούν να χρησιµοποιηθούν χωρίς κανένα πρόβληµα σε φαρµακευτικά και καλλυντικά παρασκευάσµατα. 24 2.2.2. ΣΥΝΘΕΣΗ ΤΩΝ ΚΑΡΠΩΝ ΤΟΥ ΚΟΚΟΦΟΙΝΙΚΑ ΠΙΝΑΚΑΣ 7 (∆ρ. ∆ούκας Χρήστος, Κοσµητολογία Ι) ΣΥΣΤΑΤΙΚΟ ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΕ 100gr. ΚΑΡΠΟΥ Υγρασία 44,8gr. Πρωτεΐνη 3,9 gr. Λίπος 36,5 gr. Υδατάνθρακες 10,3 gr. Φυτικές ίνες 3,3 gr. Νάτριο 35,0 gr. Κάλιο 379,0 mgr. Ασβέστιο 20,0 mgr. Σίδηρος 2,3 mgr. Φώσφορος 94,0 mgr. Βιταµίνη Β1 0,06 mgr. Βιταµίνη Β2 0,008 mgr. Βιασίνη 0,38 mgr. Βιταµίνη Β6 0,06 mgr. Βιταµίνη C 2,0 mgr. 25
© Copyright 2024 Paperzz
