054 PASSPORT αφιερωμα ΠΟΜΑΚΟ ΧΩΡΙΑ Εξερευνώντας τα Πομακοχώρια Από το Νομό Ξάνθης στο Νομό Εβρου Αν θελήσετε να επισκεφτείτε τους 160 πομακικούς οικισμούς της ορεινής Θράκης, δέκα μέρες δεν αρκούν. Ανηφορίζοντας προς τα βουνά, θα ανακαλύψετε ατέλειωτα σταυροδρόμια που οδηγούν σε πυκνά δρυοδάση, ολοπράσινα λιβάδια, δροσερές ρεματιές, απότομους γκρεμούς, απόμερους μαχαλάδες. Εμείς σας προτείνουμε εννέα διαδρομές για να εξερευνήσετε τα Πομακοχώρια. PASSPORT 055 Επάνω, στο καφενείο του Δημαρίου, οι άντρες του χωριού συζητούν για τα παγκόσμια προβλήματα αλλά και τα καθημερινά θέματα. Κάτω, τα κορίτσια στη Μύκη φορούν καθημερινά την παραδοσιακή φορεσιά. Δεξιά, μια γιαγιά κατεβαίνει με το γαϊδουράκι της την όχθη του ποταμού Κομψάτου προς τον Ιασμο. 056 PASSPORT αφιερωμα ΠΟΜΑΚΟ ΧΩΡΙΑ PASSPORT 057 058 PASSPORT αφιερωμα ΠΟΜΑΚΟ ΧΩΡΙΑ 1η διαδρομή: Από τη Σμίνθη στο Ωραίον Στην καρδιά της ορεινής Ξάνθης, η Σμίνθη είναι το πρώτο Πομακοχώρι που συναντάμε σε απόσταση 14 χλμ. από την πρωτεύουσα του νομού. Είναι η έδρα του Δήμου Μύκης, έχει νηπιαγωγείο, δημοτικό και γυμνάσιο και τα τελευταία χρόνια παρουσιάζει ραγδαία ανάπτυξη, καθώς σιγά-σιγά ανοίγουν κάθε είδους καταστήματα. Μόλις περάσουμε τη γέφυρα της Σμίνθης, μετά από 200 μ. στρίβουμε αριστερά και ανηφορίζουμε προς το Ωραίον. Σταματάμε στη Μάνταινα, ένα χωριό σχεδόν κρυμμένο στην πλαγιά Μεσεγκούνι. Κορίτσια ντυμένα με την παραδοσιακή πομακική φορεσιά προβάλλουν από τα σπίτια, ειδικά στις μέρες των γιορτών (Ραμαζάνι, Κουρμπάν μπαϊράμ). Επιστρέφουμε στον κεντρικό δρόμο και δύο χιλιόμετρα πριν από το Ωραίον συναντάμε το χωριό Κύκνος. Στο κάτω μέρος του οικισμού υπάρχει μια βρύση που συνδέεται με μια τοπική παράδοση. Λένε πως κάποτε περαστικοί από το χωριό ζήτησαν φιλοξενία στο σημείο αυτό. Οι κάτοικοι όμως τους την αρνήθηκαν και εκείνοι καταράστηκαν το χωριό να μην έχει πολλούς κατοίκους. Φτάνουμε στο Ωραίον με την πανοραμική θέα. Με λιγότερους από 1.000 κατοίκους σήμερα και πέντε τζαμιά, διατηρούσε χριστιανικό πληθυσμό μέχρι το 19ο αιώνα, ενώ σύμφωνα με τα επίσημα οθωμανικά κατάστιχα το 15ο αιώνα είχε αμιγή χριστιανικό πληθυσμό. Κατά την τοπική παράδοση, ο εξισλαμισμός του χωριού συνδέεται με έναν παπά ο οποίος έγινε ιμάμης και πίεσε και τους υπόλοιπους κατοίκους να αλλαξοπιστήσουν. Οι παλιοί Πομάκοι μάς λένε πως εδώ υπήρχε παλιότερα εκκλησία της Αγίας Ειρήνης. Επίσης, στη θέση Γκραντίστε διασώζεται ο περίβολος ενός μεγάλου ρωμαϊκού φρουρίου. Κατηφορίζοντας από το Ωραίον προς το Ρεύμα, συναντάμε το μύλο του παπά (παπάς ντερμέν) και τη γέφυρα του παπά (παπάς κιοπρού), που ονομάστηκαν έτσι επειδή παλιός ιδιοκτήτης του μύλου και κατασκευαστής της γέφυρας αναφέρεται πως ήταν ένας παπάς. Οι σημερινοί ιδιοκτήτες του μύλου, ο Χαλήλ και ο Χασάν, μας ξεναγούν με ξεχωριστή ευγένεια. Η γέφυρα του παπά αποτελείται από ένα μεγάλο τόξο, που στο δυτικό κλειδί του έχει σκαλισμένο ένα διπλό σταυρό. 2η διαδρομή: Από τη Μύκη στην Πάχνη Στη διαδρομή αυτή βρίσκονται τρία από τα κεντρικότερα Πομακοχώρια: Μύκη, Γλαύκη, Πάχνη. Στη Μύκη, οι γυναίκες φορούν την παραδοσιακή φορεσιά σε καθημερινή βάση. Το χωριό δέχτηκε μεγάλο πλήγμα κατά τις πλημμύρες του 1996, οπότε από τα νερά του χειμάρρου παρασύρθηκαν πολλά σπίτια και πετρόχτιστα γεφύρια. Η Γλαύκη βρίσκεται ψηλότερα από τη Μύκη, στα 540 μ. Εδώ λειτουργούν νηπιαγωγείο, δημοτικό σχολείο, γυμνάσιο, ενιαίο λύκειο και τεχνικό λύκειο. Σε απόσταση περίπου μιας ώρας από το χωριό προς τα Μάνταινα, συναντάμε ένα παλιό βυζαντινό φρούριο, που οι ντόπιοι ονομάζουν Καλέ. Από μακριά ξεχωρίζει ο ψηλός πύργος του φρουρίου (περίπου 7 μέτρα ύψος). Κοντά στη Γλαύκη υπάρχει ένας απότομος γκρεμός που οι Γλαυκιώτες ονομάζουν Γκουλέμ Κάμεν (Μεγάλος Βράχος). Σύμφωνα με την παράδοση, από αυτόν το βράχο Στην αριστερή σελίδα, επιδέξιος Πομάκος σαμαρτζής στο εργαστήριό του στη Χλόη. Κάτω, παραδοσιακή κατοικία στο χωριό Ωραίον. Η οροσειρά της Ροδόπης Η ιστορική παρουσία των σλαβόφωνων μουσουλμάνων σε μεγάλο βαθμό ταυτίζεται γεωγραφικά με την οροσειρά της Ροδόπης. H συνολική έκταση της οροσειράς τόσο στο ελληνικό όσο και στο βουλγαρικό έδαφος είναι 1.800 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Στην Ελλάδα εκτείνεται από το Νομό Δράμας (δυτικό όριο το όρος Φαλακρό και ο ποταμός Νέστος) μέχρι το Νομό Εβρου. Στο βουλγαρικό τμήμα της οροσειράς της Ροδόπης, από το Ρίμπνοβο και το Γκότσε Ντέλτσεβ μέχρι το Σμόλιαν, το Ζλατογκράντ και το Κίρτζαλι, παρατηρείται τεράστια ποικιλομορφία τόσο στις εναλλαγές των τοπίων όσο και στις γλωσσικές και εθνολογικές διαφοροποιήσεις. Ανάμεσα στα πλούσια δάση της οξιάς, της βελανιδιάς, του πεύκου και της ερυθρελάτης συναντάται μια σπάνια πανίδα, που συμπεριλαμβάνει αρκούδες, αγριόγιδα, βίδρες, ελάφια και πολλά σπάνια πουλιά, όπως ο χρυσαετός, ο σταυραετός, ο δρυοκολάπτης, ο αγριόκουρκος. PASSPORT 059 Στο τόξο της βυζαντινής γέφυρας του παπά υπάρχει ένας σκαλιστός σταυρός που παραπέμπει στο χριστιανικό παρελθόν των Πομάκων. 060 PASSPORT αυτοκτόνησαν κορίτσια του χωριού για να μην τις πιάσουν οι Τούρκοι. Πήδησαν στον γκρεμό έχοντας δεμένες τις πλεξούδες τους η μία με την άλλη. Στη Γλαύκη συναντάμε τον γλωσσολόγο κ. Ορχάν Αζίζ, συντονιστή του Επιμορφωτικού Κέντρου Γλαύκης (www.kentroglafkis. org). Πρόκειται για μια ΜΚΟ που στοχεύει στη δημιουργία τμημάτων ενισχυτικής διδασκαλίας για τους μουσουλμάνους μαθητές της ορεινής ζώνης, καθώς και για την υλοποίηση προγραμμάτων που αφορούν την επιμόρφωση ενηλίκων, κυρίως γυναικών. στις 7, τα κορίτσια παρελαύνουν τελετουργικά πιασμένα αγκαζέ τρία-τρία, ενώ τα αγόρια κάθονται στις καφετέριες και τις αγναντεύουν. Μετά τη βόλτα της Πάχνης ακολουθεί στις 9 η βόλτα της Γλαύκης και στις 10.30 η βόλτα του Κενταύρου. Ετσι, όσα αγόρια ενδιαφέρονται μπορούν με τα μηχανάκια να πάνε και στις τρεις βόλτες! Ομως, οι καιροί αλλάζουν και εδώ. Οπως επισημαίνουν τα αγόρια, τα τελευταία χρόνια, με τη διάδοση των κινητών τηλεφώνων, λιγοστεύουν τα κορίτσια που κατεβαίνουν στη βόλτα... Σε απόσταση 7 χλμ. από τη Γλαύκη, στους πρόποδες του όρους Κούλα, βρίσκεται η Πάχνη, ιδιαίτερα αγαπητή στους νέους για τη «βόλτα» της. Στην είσοδο του χωριού, κάθε απόγευμα 3η διαδρομή: ΑΠΟ τα Κιμμέρια στον Κένταυρο Η συγκεκριμένη διαδρομή συνδυάζει αφιερωμα ΠΟΜΑΚΟ ΧΩΡΙΑ άγριους χωματόδρομους, βρύσες, πυκνά δάση, παραδοσιακή αρχιτεκτονική. Ξεκινάμε από τον ανατολικό συνοικισμό των Κιμμερίων προς το χωριό Λιβάδι. Εγκαταλελειμμένο πλέον από τους κατοίκους του, μοιάζει πια με χωριό-φάντασμα, ιδιαίτερα μετά την πρόσφατη δολοφονία του τελευταίου του κατοίκου, ο οποίος βρέθηκε μαχαιρωμένος μέσα στο σπίτι του! Ανάμεσα στα χαλάσματα του έρημου οικισμού ξεπροβάλλουν παλιές ξύλινες νταρβάνες (πομακικά: μπορίλο) και ένας πέτρινος χειρόμυλος (πομακικά: χρόμελ ή ρασνίτσεβ κάμεν), με τις δυο του μυλόπετρες να ζυγίζουν περισσότερο από 50 κιλά! Τα παλιότερα χρόνια οι κάτοικοι από το Λιβάδι κατέβαιναν στην Ξάνθη με φορτωμένο το μουλάρι τους για να πουλήσουν ξύλα και να αγοράσουν ένα κιλό αλεύρι. Η ανταλλαγή ήταν άνιση. Γι’ αυτό και έλεγαν πικραμένα στα πομακικά: «Εννό φόρτωμα ντάρβα ζα εννό κίλο μπράσνο» (ένα φόρτωμα ξύλα για ένα κιλό αλεύρι). Μετά το Λιβάδι, ο χωματόδρομος συνεχίζει για το Ανθηρό, το Πριόνι και την Πόρτα. Το Πριόνι στα πομακικά ονομάζεται Κιόστρα, πιθανόν παραφθορά της λέξης «κάστρον», αφού εκεί υπήρχε αρχαίο φρούριο. Στο παλιό φρούριο (καλέ) δίπλα στο Πριόνι βρίσκουμε σκορπισμένα δεκάδες σπασμένα κεραμικά. Η Πόρτα είναι το ψηλότερο από τα χωριά της περιοχής των Κιμμερίων (700 μ.). Μοναδική εμπειρία είναι η επίσκεψη στο χωριό το Σαββατοκύριακο, όταν λειτουργεί το ταβερνάκι του Σαμπάν Μπαντάκ, προσφέροντας φρεσκοψημένα κρέατα και μοναδική θέα στον κάμπο της Ξάνθης. Για να πάμε στο χωριό Ερανος, γυρίζουμε πίσω μέχρι τη βρύση Μπαϊράμ Τσεσμέ και ακολουθούμε το αριστερό παρακλάδι του δρόμου. Ο Ερανος θεωρείται το παλιότερο χωριό της περιοχής, όπως υποδηλώνεται και στην πομακική ονομασία του (Στάρονο σέλο). Η συνέχεια προς τον Κένταυρο είναι από τις πιο ενδιαφέρουσες διαδρομές στα Πομακοχώρια. Λίγο πριν από τον Ερανο ανηφορίζουμε στο χωματόδρομο δεξιά προς το οροπέδιο Μπες Ολούκ (Πέντε Δρόμοι), ένα όμορφο λιβάδι με δροσερές πηγές, όπου συγκεντρώνονται πολλοί Πομάκοι την Πρωτομαγιά. Από εκεί ο δρόμος βυθίζεται μέσα στα δέντρα προς την τοποθεσία Γεντί Τσερέσι (Επτά Κερασιές) και συνεχίζει προς τον Κένταυρο. Ο Κένταυρος βρίσκεται χωμένος σε μια χαράδρα και είναι ένα από τα πιο πυκνοκατοικημένα χωριά, με τρεις πλατείες και τρία τζαμιά. Ρωτήστε πού βρίσκεται η βρύση Κουπαράν Σογιού και ξεδιψάστε με το πιο δροσερό νερό της Θράκης! Ο Εχίνος αποτελεί κομβικό σημείο για πολλές διαδρομές στα Πομακοχώρια της Ξάνθης. PASSPORT 061 ΠΟΜΑΚΟ ΧΩΡΙΑ αφιερωμα ΣΤΟ ΓΗΠΕΔΟ ΤΟΥ ΚΕΝΤΑΥΡΟΥ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΠΕΡΙΜΕΝΟΥΝ ΝΑ ΑΡΧΙΣΕΙ Η ΠΡΟΒΑ ΓΙΑ ΤΗ ΓΙΟΡΤΗ ΤΟΥ ΜΟΡΦΩΤΙΚΟΥ ΑΘΛΗΤΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ. 4η διαδρομή: Από τα Ασκυρα στο Δημάριο Αλλη μια διαδρομή περιπέτειας που διασχίζει κάθετα το Νομό Ξάνθης. Στα Ασκυρα φτάνουμε από τη Ρύμη ή από το Σούνιο και συναντάμε τον Φεράτ να φτιάχνει μια καμπλίτσα (ξύλινο δοχείο) στο εργαστήριό του. Μετά από λίγο μάς μαγεύει σφυρίζοντας με την γκάιντά του παλιούς σκοπούς των βουνών. Συνεχίζοντας προς τα βόρεια, κατηφορίζουμε προς την κοιλάδα των Σατρών, μια ξεχωριστή διαδρομή. Φτάνουμε πρώτα στο χωριό Τέμενος. Αν και μακριά από τα αστικά κέντρα, είναι ιδιαίτερα εξελιγμένο. Οι κάτοικοί του, πρόσχαροι και ευγενικοί, υποδέχονται εγκάρδια τους επισκέπτες. Χαρακτηριστικό είναι το θέαμα των όμορφων κοριτσιών του χωριού πάνω στα μηχανάκια! Οι Σάτρες, έδρα της ομώνυμης κοινότητας, διαθέτουν Κέντρο Εξυπηρέτησης Πολιτών, υγειονομικό κέντρο, ψησταριές και γραφικά καφενεία. Στην πλατεία του χωριού βρίσκεται και ο Συνεταιρισμός Γυναικών, όπου μπορείτε να αγοράσετε παραδοσιακά προϊόντα. Σουρεαλιστική η μορφή του Τσε Γκεβάρα στο πομακικό σπίτι στη Μέδουσα. 062 PASSPORT Ακολουθώντας την κοίτη του ποταμού, φτάνουμε σε 10 χλμ. στον Εχίνο. Στην έξοδο του χωριού προς την Ξάνθη βλέπουμε το μνημείο των πεσόντων στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, στις μάχες των οχυρών (Απρίλιος 1941). Τότε ο ελληνικός στρατός, με πολλούς Πομάκους να πολεμούν στις τάξεις του, καθυστέρησε σημαντικά τη γερμανική διείσδυση. Οι κάτοικοι του Εχίνου αλλά και οι στρατιωτικές και πολιτικές Αρχές της χώρας τιμούν κάθε χρόνο στις 6 Απριλίου τη μνήμη των πεσόντων με εκδηλώσεις, κατά τη διάρκεια των οποίων οι επισκέπτες μπορούν να ξεναγηθούν στα υπόγεια του οχυρού. Στην Κοτύλη, 11 χλμ. μετά τον Εχίνο, κοντοστεκόμαστε στη μονότοξη πέτρινη γέφυρα που βρίσκεται στο μονοπάτι προς το Δημάριο. Στο Δημάριο το τοπίο είναι αλπικό, ιδιαίτερα κατά τους χειμερινούς μήνες που οι γύρω κορφές σκεπάζονται με χιόνι. Στην είσοδο του χωριού μάς υποδέχονται θερμά οι άντρες που κάθονται στο καφενείο και συζητούν μαζί μας τα παγκόσμια προβλήματα. Εξω από το τζαμί του Δημαρίου, ένας ευγενέστατος Πομάκος προσφέρεται να μας δείξει τον παραδοσιακό νερόμυλο και να μας κεράσει στο σπίτι του κατσαμάκι (μπομπότα με καλαμποκίσιο αλεύρι). Κοντά στο χωριό υπάρχουν δύο τοποθεσίες εκκλησιών του Αγίου Γεωργίου (Σφετή Γκιόργκι), που παραπέμπουν στο χριστιανικό παρελθόν του χωριού, στα χρόνια πριν από τον εξισλαμισμό των Πομάκων. Μνήμες από αυτό το παρελθόν διασώζουν και τοπωνύμια όπως Γιάνκοβο (του Γιάννη), Πόποβο (του παπά). Οι Δημαριώτες διηγούνται επίσης για έναν ασκητή (Ουρούμ παπά) που έμενε σε μια αρκουδότρυπα (μέτσκα ντούπκα) πάνω από το χωριό και μπορούσε να πετάει. Λένε πως μέσα στη σπηλιά σώζονται ακόμα ίχνη από τις πατημασιές και τις παλάμες του. Η βραχογραφία του Μίθρα 5η διαδρομή: Από τις Θέρμες στην Κοττάνη Στη διαδρομή αυτή μπορούμε να απολαύσουμε την εμπειρία των ιαματικών λουτρών αλλά και να περπατήσουμε δίπλα στα σύνορα. Ο δρόμος από τις Θέρμες προς το χωριό Κίδαρις φτάνει στα σύνορα, στη θέση Κωνσταντίν. Εκεί διοργανώνεται κάθε χρόνο διασυνοριακή συνάντηση ελληνοβουλγαρικής φιλίας, με χορούς, τραγούδια και άνοιγμα των συνόρων. Πριν φτάσουμε στον οικισμό των Λουτρών, την προσοχή μας αποσπά το θολωτό χαμάμ που βρίσκεται δίπλα στον τεκέ του Μπουνταλά Χότζα. Τα Λουτρά είναι η έδρα της κοινότητας Θερμών και εδώ λειτουργεί κοινοτικό υδροθεραπευτήριο. Η θερμοκρασία του νερού στις οξυανθρακικές πηγές των Θερμών κυμαίνεται από 40 έως 53 βαθμούς Κελσίου. Στην πηγή των ζώων προς την κατεύθυνση της Μέδουσας η θερμοκρασία του νερού φτάνει τους 51 βαθμούς και μόνο λίγοι θαρραλέοι τολμούν να μπουν. Το μπάνιο στα λουτρά συνιστάται ιδιαίτερα για όσους πάσχουν από αρθροπάθειες, δερματοπάθειες και χρόνιες γαστρίτιδες. Από τα Λουτρά ο δρόμος συνεχίζει προς τη Μέδουσα, ένα πανέμορφο χωριουδάκι, χτισμένο στο ορεινό τμήμα του ποταμού Κομψάτου. Το ωραίο τοξωτό γεφύρι του χωριού μαγνητίζει το βλέμμα, ενώ μαθαίνουμε πως υπήρχε κι άλλο γεφύρι, που παρασύρθηκε από τις πλημμύρες το 1996. Ενας παππούς μάς λέει πως, όταν πήγαινε στο δημοτικό, το 1950, το σχολείο είχε 150 μαθητές, ενώ τώρα έχουν απομείνει μόνο 15 παιδιά. Τα υπόλοιπα έχουν πάει στην Ξάνθη ή στην Τουρκία. Μετά τη Μέδουσα η διαδρομή κόβει την ανάσα. Ακολουθώντας τους μαιανδρισμούς του Κομψάτου φτάνουμε στην Κοττάνη (Τζουβάνσε), που έχει επίσημα χαρακτηριστεί ως παραδοσιακός οικισμός λόγω της αρχιτεκτονικής ομορφιάς του. Στην Κοττάνη ο δρόμος τελειώνει, αλλά υπάρχουν μονοπάτια για πεζοπορία προς Κούνδουρο, Καλότυχο, Τσαλαπετεινό. 6η διαδρομή: Τα χωριά του Παπικίου Η διαδρομή αυτή ξυπνάει μνήμες από τη βυζαντινή ιστορία της Θράκης. Το Παπίκιον Ορος στα χρόνια της οθωμανικής κατάκτησης ήταν γνωστό ως Ντεσπότ Νταγ (Βουνό του Δεσπότη), λόγω των πολλών εκκλησιών και μοναστηριών της περιοχής. Στο μοναστηριακό συγκρότημα του Παπικίου ασκήτεψαν πολλοί άγιοι. Ανάμεσά τους ο Αγιος Θεοφάνης, επίσκοπος Περιθεωρίου, και ο Αγιος Μάξιμος ο Καυσοκαλυβίτης, πριν από την αναχώρησή του για το Αγιο Ορος. Τα τελευταία χρόνια, κοντά στα χωριά Μίσχος, Σώστης και Μ. Πιστό έχουν βρεθεί πολλά ερείπια από παλιές εκκλησίες, κάστρα κ.λπ. Στους πρόποδες του Παπικίου, μεταξύ Πολύανθου και Ιάσμου, βρίσκεται και η μεσαιωνική πέτρινη Η ανάγλυφη αναπαράσταση του θεού Μίθρα στις Θέρμες χρονολογείται από τον 3ο αιώνα μ.Χ. και μαρτυρεί τη διάδοση της μιθραϊκής θρησκείας στην ορεινή Θράκη κατά τα τελευταία χρόνια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Η βραχογραφία απεικονίζει τον θεό Μίθρα που θυσιάζει τον κοσμικό ταύρο. Τον θεό συνοδεύουν οι ακόλουθοί του, ο Καύστης (δεξιά) και ο Καυτοπάτης (αριστερά). Στο κάτω μέρος το φίδι περιμένει να πιει το αίμα του ταύρου. Κάτω από την αναπαράσταση της θυσίας του ταύρου διακρίνονται μικρότερες απεικονίσεις, οι οποίες πιστεύεται ότι αντιστοιχούν στα στάδια μύησης των οπαδών του Μίθρα ή δείχνουν τις ευεργεσίες του θεού. Ο μιθραϊσμός ήταν μία από τις κύριες θρησκείες της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Ο αρχαίος Πέρσης θεός της σοφίας και του φωτός παρουσιάζεται στα ιερά κείμενα του ζωροαστρισμού ως ο αρχηγός και κυβερνήτης του κόσμου. Στις αναπαραστάσεις του Μίθρα το στοιχείο που κυριαρχεί είναι η θυσία του ιερού ταύρου. Τη στιγμή της θυσίας ο ταύρος μεταμορφώνεται, παίρνοντας τη μορφή της σελήνης. Από το αίμα του ταύρου και την ουρά του ξεπήδησαν τα πρώτα στάχυα του σταριού και το σταφύλι. Από το σπόρο του ταύρου διαμορφώθηκαν τα ανθρώπινα πλάσματα. Αρχισαν να εναλλάσσονται η μέρα και η νύχτα, ξεκίνησε ο μηνιαίος κύκλος της σελήνης, δημιουργήθηκε ο χρόνος. Η πάλη ανάμεσα στο καλό και το κακό είχε ξεκινήσει... PASSPORT 063 Η ώρα της προσευχής έχει φτάσει και οι ηλικιωμένοι κάτοικοι του Κένταυρου ανταποκρίνονται στο κάλεσμα του ιμάμη. 064 PASSPORT γέφυρα του ποταμού Κομψάτου, η μεγαλύτερη τοξωτή γέφυρα της Θράκης. Για να ανεβούμε στο Παπίκιο από τον Ιασμο, ακολουθούμε τις πινακίδες που οδηγούν προς Πολύαρνο. Αν συνεχίσουμε βορειότερα, φτάνουμε στο χωριό Αστραία. Τριγύρω ορθώνονται τα βράχια της Αστραίας, εντυπωσιακοί κάθετοι σχηματισμοί που φέρνουν αμέσως στο νου τους επιβλητικούς βράχους των Μετεώρων. Διασχίζουμε τον Κομψάτο με μια στενή τσιμεντένια γέφυρα και κατευθυνόμαστε αριστερά. Σε μια διακλάδωση στρίβουμε δεξιά προς Μελίταινα. Στα χρόνια του εμφύλιου σπαραγμού, η Μελίταινα ήταν το αρχηγείο των αριστερών ανταρτών όλης της Θράκης. Επιστρέφουμε προς την τσιμεντένια γέφυρα του Κομψάτου και στρίβουμε αριστερά προς Τρίκορφο. Πιο πάνω φτάνουμε στην Κρυστάλλη, χτισμένη σε μια ανοιχτή ρεματιά προσανατολισμένη προς τον ήλιο. Ενας κάτοικος της περιοχής μάς αναφέρει πως στην κορφή ακριβώς μπροστά στο χωριό υπήρχε παλαιότερα μοναστήρι. Δεξιότερα, υπάρχουν οι κορφές Κωνσταντίνου και Ελένης, όπου στο παρελθόν έστεκαν ξωκλήσια. 7η διαδρομή: Βόρεια της Κομοτηνής Σλαβόφωνους μουσουλμάνους συναντάμε σε πολλά πεδινά χωριά του Νομού Ροδόπης και, φυσικά, μέσα στην ίδια την πόλη της Κομοτηνής. Οι περισσότεροι έχουν κατέβει τις τελευ- ταίες δεκαετίες από τα ορεινά χωριά, τη Νυμφαία, τα Πάτερμα, το Μύτικα, τη Σαρακηνή. Η Νυμφαία απέχει 16 χλμ. από την Κομοτηνή. Το χωριό είχε ερημωθεί, αλλά τα τελευταία χρόνια οι κάτοικοί του επιστρέφουν και επιδιορθώνουν πολλά από τα παλιά σπίτια. Η Νυμφαία είναι ξακουστή από το περίφημο οχυρό, όπου αναχαιτίστηκαν οι δυνάμεις των Γερμανών στις 6 - 7 Απριλίου 1941. Στα ανατολικά της Νυμφαίας βρίσκονται τα Πάτερμα, όπου η πρόσβαση είναι καλύτερη από τον Ροδίτη, στα ανατολικά της Κομοτηνής. Το βυζαντινό παρελθόν της περιοχής αποκαλύφθηκε σε πρόσφατες αρχαιολογικές ανασκαφές στα βόρεια του οικισμού. Συγκεκριμένα, στη θέση Κιλισέ βρέθηκε εκκλησία του Αγίου Γεωργίου η οποία εγκαταλείφθηκε και καταστράφηκε κατά τον 15ο - 17ο αιώνα, οπότε εξισλαμίστηκε ο πληθυσμός της περιοχής. Η χρονολόγησή της όμως ανάγεται μεταξύ 11ου και 13ου αιώνα. Ακριβώς δίπλα στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα και 12 χλμ. από τη Δρύμη συναντάμε τη Σαρακηνή, που απλώνεται αμφιθεατρικά στις πλαγιές της χαράδρας του Χιονορέματος. Αποτελείται από τέσσερις μαχαλάδες. Γύρω από τον οικισμό έχουν βρεθεί οχυρωμένη ακρόπολη, κεραμικά αγγεία, τυμβοειδείς τάφοι, νομίσματα, βυζαντινό νεκροταφείο του 10ου αφιερωμα ΠΟΜΑΚΟ ΧΩΡΙΑ Η μανη βρισκεται στο μεσαιο ποδι τησ πελοποννησου και χωριζεται στη μεση απο τον ταϋγετο, που φτανει μεχρι το ακρωτηριο ταιναρο. αιώνα και ίχνη ανθρώπινων εγκαταστάσεων που ανάγονται στην πρώιμη εποχή του Σιδήρου (2η χιλιετία π.Χ.). 8η διαδρομή: Από την Οργάνη μέχρι τον Κέχρο Η Οργάνη απέχει 38 χλμ. από τη διασταύρωση του παλιού δρόμου Κομοτηνής - Αλεξανδρούπολης στο χωριό Ροδίτης. Η παλιά αρχιτεκτονική διατηρείται άθικτη σε αυτό το κεφαλοχώρι, με τις επιβλητικές καμινάδες να εξέχουν πάνω από τις στέγες των σπιτιών. Ακολουθώντας το δρόμο προς τα βορειοανατολικά, περνάμε από τη Σμιγάδα και τη Μυρτίσκη και κατευθυνόμαστε προς την Ανω Βυρσίνη, ένα από τα πιο φιλόξενα χωριά της Ροδόπης, με πανέμορφα ξανθά παιδάκια να παίζουν γελώντας στους δρόμους. Σε απόσταση 23 χλμ. από την Οργάνη και σε υψόμετρο 730 μ. συναντάμε τη Χλόη. Πριν ανηφορίσουμε στο χωριό, παρατηρούμε στα δεξιά μας δύο εγκαταλελειμμένους νερόμυλους και ένα τοξωτό γεφύρι, κόμβο του παλιού μονοπατιού. Επισκεπτόμαστε το παλιό τζαμί της Χλόης με τα ξυλόγλυπτα δοκάρια του. Πάνω από το χωριό προβάλλει το μεγαλύτερο αιολικό πάρκο της Ελλάδας, με πανύψηλους ανεμόμυλους να ακολουθούν την κορυφογραμμή. Αν κατευθυνθούμε προς τα εκεί, Τα ηχεία του μιναρέ στο τέμενος της Χλόης ηχούν πέντε φορές την ημέρα καλώντας τους πιστούς. PASSPORT 065 Οι πεχλιβάνηδες ετοιμάζονται για τους αγώνες ελληνορωμαϊκής πάλης στο μεγάλο πανηγύρι του Χιλγιά. 066 PASSPORT αφιερωμα ΠΟΜΑΚΟ ΧΩΡΙΑ Η ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΑ 160 ΠΟΜΑΚΟΧΩΡΙΑ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ ΕΠΙΦΥΛΑΣΣΕΙ ΑΞΕΧΑΣΤΕΣ ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ ΣΕ ΟΣΟΥΣ ΤΑΞΙΔΙΩΤΕΣ ΞΕΡΟΥΝ ΝΑ ΕΚΤΙΜΟΥΝ ΤΗ ΜΟΝΑΔΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΚΑΘΕ ΣΤΙΓΜΗΣ. θα φτάσουμε στην άλλη πλευρά του βουνού, στο ύψωμα Χιλγιά. Αν πάλι πάρουμε το δρόμο προς τα νότια, σε είκοσι λεπτά πλησιάζουμε στον Κέχρο, με το μεγαλόπρεπο τζαμί του. Στα βόρεια της Κομοτηνής και στρίβοντας από το χωριό Δοκός προς το χωριό Δροσιά, φτάνουμε στο οροπέδιο του Αλάν Τεπέ. Εδώ, στα τέλη Αυγούστου διοργανώνεται ένα διήμερο πανηγύρι με αγώνες πάλης. Ορίζεται κάθε χρόνο αγάς από κάποιο γειτονικό χωριό και γίνεται μεγάλο παζάρι. Το πανηγύρι κορυφώνεται την Κυριακή, με τους τελικούς της πάλης και παραδοσιακούς ζουρνατζήδες και νταουλτζήδες. 9η διαδρομή: Πομακοχώρια Νομού Εβρου Μπορούμε να επισκεφτούμε τα ορεινά Πομακοχώρια του Εβρου είτε ξεκινώντας από το Σουφλί είτε από τη Νέα Σάντα, ακολουθώντας μια αισθητικά μοναδική διαδρομή που κυκλώνει το όρος Σάπκα. Το πρώτο χωριό που συναντάμε από τη Νέα Σάντα είναι το Μέγα Δέρειο. Συνεχίζουμε προς το Μικρό Δέρειο και 12 χλμ. μετά φτάνουμε στη Ρούσσα. Λίγο πιο πάνω από το χωριό ακολουθούμε το χωματόδρομο προς τα αριστερά προς τον Τεκέ της Ρούσσας, που χρονολογείται από το 1402 μ.Χ. Ο ιδρυτής του τεκέ, ο Σεγίτ Αλή Σουλτάν, λέγεται ότι, όταν πλησίασε στην περιοχή, εκσφενδόνισε έναν αναμμένο δαυλό για να υποδείξει την ακριβή θέση του μοναστηριού. Ο Τεκές της Ρούσσας θεωρείται ότι διαδραμάτισε ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στη μετάδοση του μπεκτασισμού προς τη Θράκη. Ομως, τα τελευταία χρόνια οργανωμένοι κύκλοι με φιλοκεμαλικό προσανατολισμό προσπαθούν να ελέγξουν τον τεκέ, να εξαφανίσουν τόσο την πομακική γλώσσα όσο και τα μπεκτασίδικα ήθη και έθιμα, γεγονός που αποτελεί βιασμό της ιστορίας, της γλώσσας και της πολιτισμικής ταυτότητας των ίδιων των μουσουλμάνων της Θράκης. Πολύ κοντά στη Ρούσσα, στην τοποθεσία Ιντζέ-κιόη, βρίσκουμε προϊστορικά μεγαλιθικά μνημεία. Πρόκειται για μεγαλιθικούς τάφους-dolmens που χρονολογούνται από το 900 π.Χ. Είναι βράχοι με λαξευτούς θαλαμοει- δείς τάφους, κόγχες, ηλιακούς δίσκους, κοιλότητες και πολλές άλλες λαξευτές κατασκευές που ανήκουν σε υπαίθρια ιερά και θυσιαστήρια. Τα dolmens αυτά είναι φτιαγμένα με τέσσερις μεγάλες κάθετες σχιστολιθικές πλάκες. Στην αρχική τους μορφή οι τύμβοι σκεπάζονταν από χώμα, το οποίο όμως παρασύρθηκε με την πάροδο των χρόνων. Λίγο πιο πάνω από τη θέση των μεγαλιθικών μνημείων υπάρχουν προϊστορικές βραχογραφίες, σκαλισμένες στα βράχια. Ανάμεσα στις σκαλιστές φιγούρες διακρίνουμε αναπαραστάσεις ανθρώπων, ζώα και γράμματα που χρονολογούνται από το 900 - 1100 π.Χ. Πιθανολογείται πως τα σύμβολα των βραχογραφιών αποτελούν αρχαίους ορφικούς ύμνους. Η γνωστότερη τοποθεσία στα Πομακοχώρια του Εβρου είναι το οροπέδιο Χιλγιά (ή Γιαηλά), όπου κατά το πρώτο Σαββατοκύριακο του Αυγούστου διοργανώνεται κάθε χρόνο παραδοσιακό πανηγύρι. Κορυφαία στιγμή οι αγώνες πάλης, στους οποίους συμμετέχουν αθλητές κάθε ηλικίας από την Ελλάδα, τη Βουλγαρία και την Τουρκία. Κάποιοι εσφαλμένα ονομάζουν την τοποθεσία Χίλια, υπονοώντας το πιθανό υψόμετρο. Στην πραγματικότητα, το υψόμετρο του οροπεδίου είναι διακόσια μέτρα ψηλότερο, ενώ η αληθινή ετυμολογία της ονομασίας Χιλγιά σχετίζεται με την παραφθορά της λέξης «Ηλίας». Στη θέση αυτή γινόταν από παλιά το πανηγύρι του Προφήτη Ηλία με το παλιό ημερολόγιο. Να πάτε στα Πομακοχώρια με το μυαλό ανοιχτό στο απρόσμενο και τις αισθήσεις έτοιμες να ζήσουν μια σπάνια εμπειρία. Διασχίστε τη Θράκη απ’ άκρη σ’ άκρη, περάστε βουνά, ποτάμια, γεφύρια, μιλήστε με τους ακρίτες των συνόρων και αφουγκραστείτε τη σιωπή του θρακιώτικου ουρανού τα βράδια. Η γη ετούτη θα σας μαγέψει, οι άνθρωποί της θα σας αγκαλιάσουν. Το χτες με το σήμερα σε ένα πάντρεμα που υπόσχεται εμπειρίες αξέχαστες για όσους θέλουν να ανακαλύπτουν ξανά και ξανά τη μοναδικότητα της κάθε στιγμής. Τα 160 Πομακοχώρια της Θράκης είναι εκεί. Και σας περιμένουν. P Ο μπεκτασισμός Οι περισσότεροι Πομάκοι του Εβρου δεν είναι σουνίτες μουσουλμάνοι, αλλά μπεκτασήδες - αλεβίτες. Οι μπεκτασήδες ξεκίνησαν ως ένα μουσουλμανικό μοναχικό τάγμα με ιδρυτή τον Χατζή Μπεκτάς Βελή (περίπου 1209 - 1271) από την Περσία. Ονομάζονται και κιζηλμπάσηδες (κοκκινοσκούφηδες), από τους κατοίκους της περιοχής Σεβάστειας οι οποίοι ασπάστηκαν την αίρεση του παυλικιανισμού. Οι Τούρκοι δεν τους θεωρούσαν μουσουλμάνους και τους ανάγκαζαν να φορούν κόκκινο σκούφο για να ξεχωρίζουν. Tο τυπικό της λατρευτικής ζωής των μπεκτασήδων καθιερώθηκε στα τέλη του 15ου αιώνα από τον Μπαλήμ Σουλτάν, ηγούμενο του μοναστηριού της Ρούσσας. Στο τάγμα των μπεκτασήδων εντάχθηκαν όχι μόνο μουσουλμάνοι, αλλά και αιρετικοί χριστιανοί της Μικράς Ασίας (νεστοριανοί, παυλικιανοί κ.ά.). Στην Αλβανία υπάρχουν σήμερα περίπου 100 μπεκτασίδικοι τεκέδες, ενώ το 45% του πληθυσμού της χώρας είναι μπεκτασήδες. Αντίθετα, στην Τουρκία μπήκε λουκέτο στους τεκέδες μετά την ανακήρυξη της Τουρκικής Δημοκρατίας και ο θρησκευτικός ηγέτης των μπεκτασήδων Σαλή Νιγιαζή Ντεντέ μπαμπά μετανάστευσε στην Αλβανία. PASSPORT 067 Πεζοπορικές διαδρομές • Δημάριο - Βράχος Βισόκ Κάμεν - Κορυφή Γκουλιάμενα - Κορυφή Γυφτόκαστρο (1.827 μ.): 7 ώρες πορείας • Μάνταινα - Μεσεγκούνι Βυζαντινό φρούριο (Καλέ) - Γλαύκη: 2 ώρες • Αιώρα - Κορυφή Μαρίνα (Μαρίνσκα Τσούκα) Τσόρκβα - Βρανιά Γοργόνα: 2 ώρες • Σμίνθη - Γέφυρα του Σταμάτη - Ωραίον: 2,5 ώρες • Κιμμέρια - Πλαγιά - Λιβάδι - Ανθηρό - Πόρτα - Πριόνι - Κορυφή Καραογλάν (1.070 μ.): 4 ώρες • Κοττάνη - Κούνδουρος Λυκότοπος - Καλότυχο: 4 ώρες • Πολύσκιο - Κορφοβούνιο - Τσούκα - Γέφυρα Γεντί Μπουρούν στον ποταμό Κομψάτο: 3 ώρες Διαδρομές με 4x4 • Σάτρες - Ακραίος Γιαννοχώρι - Δουργούτι Καλότυχο • Ιασμος - Πολύαρνο Τρίκορφο - Κρυστάλλη Κερασιά - Μίσχος • Οργάνη - Σμιγάδα Μυρτίσκη - Ανω Βυρσίνη - Χλόη - Γονικό - Ρούσσα Μικρό Δέρειο • Κιμμέρια - Ερανος Οροπέδιο Μπες Ολούκ (Πέντε Δρόμοι) - Βρύση Γεντί Τσερέσι (Επτά Κερασιές) - Κένταυρος • Σούνιο - Κατσίκα - Τεκές Γκελίν Μεζάρ (Τάφος της Νύφης) - Υδροχώρι Ασκυρα - Σάτρες 068 PASSPORT αφιερωμα ΠΟΜΑΚΟ ΧΩΡΙΑ Στην αριστερή σελίδα, κουπέν (θημωνιές) στο Δημάριο. Επάνω, κοντά στη Χλόη απλώνεται το μεγαλύτερο αιολικό πάρκο της Ελλάδας. Κάτω αριστερά, στον ποταμό Κόσυνθο κοντά στη Σμίνθη και δεξιά, κτηνοτρόφος με το κοπάδι του στο δρόμο για την Οργάνη. PASSPORT 069
© Copyright 2024 Paperzz
