Prostorno-urbanistički plan Prijestonice Cetinje
Dokumentaciona osnova (jul 2012.)
IZVODI IZ DRŽAVNIH PROSTORNIH PLANOVA
1.
2.
3.
4.
5.
IZVOD IZ PROSTORNOG PLANA CRNE GORE do 2020. godine ("Sl. list CG", br.24/08)
IZVOD IZ PROSTORNOG PLANA PODRUČJA POSEBNE NAMJENE
ZA NACIONALNI PARK "SKADARSKO JEZERO" ("Sl. list RCG", br.46/01)
IZVOD IZ PROSTORNOG PLANA PODRUČJA POSEBNE NAMJENE
ZA NACIONALNI PARK "LOVĆEN“ ("Sl. list RCG", br.19/97)
IZVOD IZ PROSTORNOG PLANA POSEBNE NAMJENE za NP "LOVĆEN (nacrt 2012.)
IZVOD IZ DETALJNOG PROSTORNOG PLANA ZA KORIDOR DALEKOVODA 400 KV
SA OPTIČKIM KABLOM OD CRNOGORSKOG PRIMORJA DO PLJEVALJA
("Sl. list CG", br.47/11)
6.
IZVOD IZ DETALJNOG PROSTORNOG PLANA AUTOPUTA BAR-BOLJARE
7.
IZVOD IZ DETALJNOG PROSTORNOG PLANA JADRANSKO-JONSKOG AUTOPUTA
(„Sl. list CG“, br.64/08)
(radna verzija nacrta 2012.)
PlanetCluster & MonteCEP
1
Prostorno-urbanistički plan Prijestonice Cetinje
1.
Dokumentaciona osnova (jul 2012.)
IZVOD IZ PROSTORNOG PLANA CRNE GORE do 2020. godine ("Sl. list CG", br.24/08)
Prostor Prijestonice Cetinje pripada Središnjem regionu Crne Gore odnosno tzv. razvojnoj Cetinjskoj
zoni i manjim dijelom zoni Skadarskog jezera, za koje su Prostornim planom Crne Gore precizirane
slijedeće sintezne ocjene postojećeg stanja odnosno smjernice za naredni period.
Središnji region
Središnji region se sastoji od zona Zete i Bjelopavlićke ravnice, Nikšićkog i Cetinjskog polja te Skadarskog
jetera, nastale u najizrazitijem nizijskom prostoru okruženom karstnim površima. Najveći dio industrije,
najbolje poljoprivredno zemljište i glavni uslužni centri, kulturne i druge tercijarne aktivnosti, isključujući
turističke, skoncentrisani su u ovom regionu. Sadašnje prostorne strukture i uslovi u Središnjem regionu
zahtijevaju odgovarajuću organizaciju prostora u svjetlu procesa restruktuiranja privrede i pritiska na
poljoprivredno zemljište.
Razvojni i prostorno-ekološki problemi Središnjeg regiona
Migracije stanovništva i deagrarizacija su karakteristične za ovo područje, i javljaju se u ruralnim
naseljima sjeverozapadnog dijela. Može se reći da je deagrarizacija i depopulacija prisutna u svim
djelovima ruralnog područja, izuzev Zetske ravnice, a sa druge strane, u toku je snažan proces
doseljavanja stanovništva u Podgoricu, kao i rast prigradskih naselja.
Sezonsko plavljenje priobalja Skadarskog jezera, djelova lugova i Bjelopavlićke ravnice, te zagađivanje
ovog jezera iz industrijsko-komunalnih postrojenja Podgorice, Cetinja, Danilovgrada i Nikšića i
poljoprivrede u Zetskoj ravnici, predstavlja problem u brojnim sferama razvoja i ekologije i zahtijeva
rješenje u što kraćem roku.
Bezvodnost karstnog područja sa jedne, i povremeno plavljenje Cetinjskog i Nikšićkog polja sa druge
strane, kao i nestajanje šumskih zemljišta („deforestacija”), te nedostatak kvalitetnog zemljišta u
karstnom području su pitanja i teškoće karakteristične za Središnji region.
Cijela teritorija Crne Gore je pod seizmičkim rizikom, a u ovom regionu su naročito problematični Cetinje,
Zetska i Bjelopavlićka ravnica
Kao glavni ekološki problemi se mogu izdvojiti teškoće u ostvarivanju šire i sistematske zaštite, inače
ranjivih i osjetljivih ekosistema, a posebno kada su u pitanju nacionalni parkovi „Skadarsko jezero“ i
„Lovćen“.
Politike za prostorni plan Središnjeg regiona
Razvoj Podgorice, Danilovgrada, Nikšića i Cetinja treba da bude međusobno koordiniran I
komplementaran. Blizina i pozicija Nikšića kao industrijskog i obrazovnog centra, Cetinja kao kulturnog
i obrazovnog centra i prijestonice i Danilovgrada kao poljoprivrednog centra, treba da redukuje pritisak
u pogledu širenja Podgorice i da pomogne da njen razvoj bude u onom obimu koji je predviđen ovim
Planom.
Tuzi, Golubovci, Spuž i Danilovgrad treba da postanu dio urbane aglomeracije Podgorice i tako spriječe
preveliku koncentraciju populacije u glavnom gradu.
Prirodne i ekološke vrijednosti (Zeleni koridor u Crnoj Gori) duž planina Visitor, Komovi i Prokletije,
oboda Zetske ravnice i Skadarskog jezera, preko Rumije do ulcinjske obale, treba očuvati. Takođe, za
potrebe rekreacije stanovništva treba obezbijediti oblasti u nacionalnim i regionalnim parkovima I
rekreacionim zonama kao što su Glava Zete, Mareza, Jezera u Nikšićkom polju itd.
Naselja i zemljište treba zaštititi od poplava rijeka Morače, Zete, Matice i Skadarskog jezera i erozije u
Gornjoj Morači i duž granica Bjelopavlićke ravnice.
Radi vodosnabdijevanja stanovništva u regionu treba zaštititi podzemne vode.
U basenu Skadarskog jezera, treba uspostaviti regionalni sistem za kontrolu kvaliteta vode.
Razvojne zone Crne Gore definisane su na bazi dosadašnjih trendova i obrazaca razvoja, a posebno na
bazi lokalnih potencijala i ograničavajućih faktora. Za svaku zonu iskazani su samo vodeći prioriteti
razvoja, ograničenja, konflikata, izazova okruženja, pragova i preduslova za razvoj. Problematika i
komponente razvoja, koje su uobičajene za sva područja razvoja, kao na primjer: stanovanje, društvena i
komunalna infrastruktura, usluge, redovna zaštita sredine, itd. nijesu predmet razmatranja izuzimajući
one slučajeve gdje baš te komponente igraju vodeću strategijsku ulogu u globalnom procesu razvoja.
PlanetCluster & MonteCEP
2
Prostorno-urbanistički plan Prijestonice Cetinje
Dokumentaciona osnova (jul 2012.)
Središnji region Crne Gore sačinjavaju slijedeće razvojne zone: Zetska i Bjelopavlićka ravnica (sa dvije
podzone: Podgorica i Danilovgrad), Nikšićka i Cetinjska zona te Skadarsko jezero.
Razvojna zona: CETINJSKA ZONA
Resursi i potencijali: Kulturno-istorijsko nasljeđe Crne Gore i specifični karakter gradskog ambijenta
(prostornog i kulturnog); postojeći kompleks elektroindustrije koji već duži period ne radi; tehnički
građevinski kamen; formirane funkcije servisa i opremljenost zone.
Prioriteti razvoja: Funkcije prijestonice, kulturnog i akademskog centra državnog i šireg značaja, usko
povezane sa funkcijama Podgorice; visokospecijalizovani programi na polju očuvanja kulturnih i istorijskih
vrijednosti (starog urbanog jezgra Cetinja); specijalizovana turistička ponuda Nacionalnog parka „Lovćen“
i njegovih razvojnih zona (Ivanova korita, Mauzolej na Lovćenu i dr.).
Ograničenja: Zabrana lociranja po okolinu štetne i teške industrije; stroga ograničenja za novogradnju i
kontrola arhitektonskih oblika, da bi se zadržala prostorna dimenzija i zaštitio karakter urbanog ansambla.
Konflikti: Vodeći konflikt javlja se između zahtjeva za očuvanje kulturnog nasljeđa i trendova daljeg
privrednog razvoja. Konflikt je moguć između „modernih” arhitektonskih pristupa i karaktera zaštićenog
urbanog tkiva. Oštar konflikt je uspostavljen i između neplanske urbanizacije i poljoprivrednog plodnog
zemljišta, čija je količina značajno smanjena.
Pragovi: Izgradnja sistema odvođenja atmosferskih i otpadnih voda sa uređajem za prečišćavanje, mora se
smatrati prvim pragom koji treba prevazići na putu daljeg razvoja prioritetnih funkcija i grada u cjelini.
Snabdijevanje vodom, posebno tehnološkom, kao i nedostatak radne snage u neposrednom gravitacionom
području je prag koji takođe treba prevazići, kako bi se omogućio razvoj primarnih funkcija. Oskudna
količina ravnog zemljišta za razvoj grada, kombinovana sa zahtjevima očuvanja poljoprivrednog zemljišta i
prirodnog i kulturnog pejzaža, predstavlja prostorni i tehnički prag za širenje grada. Alternativni pravac
razvoja grada, može se usmjeriti ka nižim djelovima okolnih brda.
Zahtjevi okruženja: Zaštita slobodnog prirodnog pejzaža oko grada i panorama duž prilaznih puteva od
Podgorice i Budve, kao i duž panoramskih ruta prema Lovćenu i Kotoru; zaštita stvorenih seoskih
ambijenata; kontrola svih faktora koji prouzrokuju zagađivanje vazduha; obezbjeđenje odgovarajućeg
deponovanja čvrstog otpada, evakuacije otpadnih voda, a posebno atmosferskih voda koje povremeno
izazivaju plavljenje dijela Cetinjskog polja, uz primjenu odgovarajućih tehničkih rješenja.
Kontrola seizmičkog rizika, tehničkih akcidenata i elementarnih nepogoda: Smanjenje povredljivosti
svih komponenti urbanog sistema, uz sprovođenje dodatnih mjera zaštite istorijskih i kulturnih vrijednosti;
Preduslovi: Kontrola namjene i korišćenja zemljišta; povezivanje sa Nikšićem, izgradnjom magistralnog
puta; poboljšanje pristupačnosti naselja u gravitacionom području i njihovo opremanje minimumom
servisa.
Razvojna zona: PODRUČJE SKADARSKOG JEZERA
Resursi i potencijali: Nacionalni park i međunarodno zaštićeno područje (Ramsarska konvencija o zaštiti
močvarnog staništa), visoka ambijentalna, ekološka, pejzažna i kulturno-istorijska vrijednost (Rijeka
Crnojevića, Vranjina, Lesendro, Žabljak, Virpazar i manastirski kompleksi na arhipelagu), značajna za
Evropu i interesantna za čitavi svijet, kompleksi poljoprivrednog zemljišta duž sjeverne obale jezera;
bogatstvo florom i faunom, posebno ribom; Povezanost sa Jadranskim morem plovnim putevima Bojane.
Prioriteti razvoja: Turizam i rekreacija, poljoprivreda, i strogo kontrolisano ribarstvo, radi održavanja
ekološke ravnoteže.
Ograničenja: Zabrana lociranja industrije koja može ugroziti ekološki sistem zone; zabrana upotrebe
motornih plovila u zaštićenim rezervatima, kao i duž sjeverne obale, izuzimajući naznačene koridore.
Konflikti: Najvažniji konflikt je uspostavljen između saobraćajne mreže (putne i željezničke) koja
presijeca područje NP Skadarsko jezero na dva dijela. Moguć je konflikt između potencijalnog urbanog
širenja izazvanog blizinom buduće aglomeracije Podgorice, s jedne, i zahtjeva zaštite poljoprivrednog
zemljišta i ekološke cjeline, s druge strane.
Pragovi: Najvažniji prag u razvoju rekreacionih objekata je nepostojanje sistema kanalizacije i sistema za
prečišćavanje otpadnih voda (izuzev Virpazara). Treba zabraniti direktno ispuštanje otpadnih voda u
jezero.
Zahtjevi okruženja: Kompleksna zaštita prirodne sredine, posebno ekosistema jezera (staništa ptica,
mrestilišta) i obronaka okolnih planina; zaštita i obnova istorijskih arhitektonskih spomenika i obilježja,
uključujući i očuvanje slikovitih ambijenata naselja; zaštita kestenovih šuma na obroncima uz južnu obalu
jezera; sanacija zagađenog i devastiranog priobalja jezera izazvana nelegalnom gradnjom, kao i zabrana
izgradnje prljavih servisnih zona, rekonstrukcija regionalnog puta obodno po zoni (Vladimir - Ostros –
Virpazar – Rijeka Crnojevića – Ulići).
PlanetCluster & MonteCEP
3
Prostorno-urbanistički plan Prijestonice Cetinje
Dokumentaciona osnova (jul 2012.)
Preduslovi: Zaključivanje sporazuma sa Albanijom, koji podrazumijeva uspostavljanje integralnog režima
razvoja, zaštite i korišćenja Skadarskog jezera i rijeke Bojane; radi osjetljivosti područja na regionalnom
nivou (Nikšić, Danilovgrad, Podgorica i Cetinje) treba obezbijediti uslove za održavanje kvaliteta vode, a u
samoj zoni obezbijediti adekvatnu saobraćajnu infrastrukturu.
PlanetCluster & MonteCEP
4
Prostorno-urbanistički plan Prijestonice Cetinje
Dokumentaciona osnova (jul 2012.)
Zbog blizine Primorja, za prostor Prijestonice Cetinje, relevantne su i smjernice za prostorni razvoj
Primorskog regiona:
- Skladan razvoj gradova u zalivu Boke Kotorske treba obezbijediti kroz odgovarajući prostorni plan i jaku
međuopštinsku saradnju. Predviđa se da će sljedeći gradovi uspostaviti snažnu konurbaciju, zasnovanu na
dobro koordiniranim programima razvoja: Kotor treba da bude centar kulturnih, poslovnih i naučnih
aktivnosti; Tivat, čiji će razvoj biti povezan sa razvojem vazdušnog saobraćaja i nautičkog turizma, kao i
centar za razvoj turizma na području Luštice sa Herceg Novim; Herceg Novi koji će biti glavni turistički
centar, specijalizovan za zdravstveni turizam, sa kulturnim funkcijama kao važnom komponentom
njegovog razvoja.
- Ruralna naselja treba zaštititi od dalje degradacije, a ona na padinama revitalizovati, tako da pored
poljoprivrednog stanovništva prihvate stanovanje i stanovništva zaposlenog u naseljima na obali.
- Kvalitet voda priobalnog mora treba kontrolisati. Pored obavezne izgradnje kanalizacionih sistema sa
tretmanom otpadnih voda, mora se, spriječiti ispuštanje otpadnih voda sa brodova direktno u more.
- Radi očuvanja životne sredine i posebnih pejzažnih vrijednosti sa posebnom pažnjom se treba odnositi
prema ekološkom koridoru duž primorskih planina (Orjen, Lovćen i Rumija) i zelenim koridorima koji ga
spajaju sa obalom (djelovi obale Boke Kotorske – Orjen i Lovćen; djelovi obale između Budve i Petrovca –
Paštrovska gora; djelovi obale između Bara i Ulcinja - Rumija). Najveću opasnost za ugrožavanje ove
vrijednosti ima prisutni trend kontinuirane gradnje (zaziđivanje obale), kao i izgradnja buduće magistrale
za brzi saobraćaj u priobalju.
Policentrični razvoj urbanog sistema i seoskih naselja
Koncepcija razvoja i uređenja naselja zasniva se na jačanju policentričnog sistema centara, slično sistemu
u važećem planu, koje čine osnovni predmet planskog strateškog usmjeravanja, sa ciljem da se ostvari
odgovarajuća struktura i funkcije naseljskog sistema u dugoročnom periodu. Osnovu mreže centara čine:
C2.3.2-1 Centar državnog značaja, najrazvijeniji tip urbanog naselja. Pored funkcija koje sadrže centri
nižih rangova, obezbjeđuje i funkcije najvišeg urbanog nivoa, kao i državne i međunarodne funkcije.
1. Podgorica (glavni grad Crne Gore, konstituisan kao zajednica opština Podgorica, Golubovci i Tuzi)
C2.3.2-2 Državni centar posebnog značaja u pogledu funkcionalnih karakteristika i veličine gravitacionog
područja, od posebnog je značaja zbog administrativnih, istorijskih, simboličkih, kulturološko-etnoloških i
drugih specifičnih razloga.
1. Cetinje (prijestonica Crne Gore)
C2.3.2-3 Centri regionalnog značaja obezbjeđuju odgovarajuće aktivnosti za šira regionalna područja.
Funkcije centra šireg regionalnog značaja, locirane u opštinskom centru i njegovoj okolini, obuhvataju,
tipično: ekološki-prostorno prihvatljive proizvodne aktivnosti; obrazovanje višeg ranga; aktivnosti
kulturnih centara; odgovarajuće zdravstvene usluge; usluge socijalnog staranja; posebne sportske i
turističke programe; i razvijeniju trgovinu i druge komercijalne aktivnosti. To su naselja koja opslužuju
gravitaciona područja sa preko 40.000 stanovnika:
1. Bar i Ulcinj, 2. Bijelo Polje i Berane, 3. Nikšić, 4. Pljevlja, 5. Herceg Novi, Kotor i Tivat, 6. Budva
C2.3.2-4 Centar opštinskog značaja je tip razvijenog urbanog naselja, koji obuhvata kompaktno područje
grada i koje ima uslužne funkcije za opštinsko područje, a u pojedinim slučajevima i za uže ili, ne toliko
često, šire regionalno područje. Razne urbane funkcije u ovim centrima obuhvataju stambena područja
većih gustina i raznih oblika, industrijske zone, izgrađene zelene površine, prostore za rekreaciju i
razonodu, i dr. Opštinski centar mora biti formiran kao fizička struktura sa sopstvenim identitetom,
gravitacionim područjem i relativno samodovoljnim funkcionalnim sistemom u oblasti obrazovanja,
zdravstva, usluga i snabdijevanja. Gravitaciono područje obuhvata veći broj centara nižeg ranga, kao i
pojedinačnih naseljenih područja. Po pravilu, opštinski centar ima više od 5.000 stanovnika, a njegovo
gravitaciono područje obuhvata do 20.000 stanovnika. Ako se u opštinskom centru obavljaju funkcije koje
nadmašuju njegov funkcionalni nivo i veličinu gravitacionog područja, on dobija regionalni značaj:
1. Andrijevica, 2. Danilovgrad, 3. Kolašin, 4. Mojkovac, 5. Plav, 6. Plužine, 7. Rožaje, 8. Šavnik, 9.
Žabljak.
C2.3.2-5 U značajnijim lokalnim centrima, koji su urbana, seoska naselja ili turistička naselja, biće
podstican razvoj odgovarajućih uslužnih i snabdjevačkih funkcija, kao i stvaranje radnih mjesta za
stanovništvo iz tog centra i ono iz njegovog okruženja. Značajniji lokalni centar mora da omogući pružanje
osnovnih obrazovnih, zdravstvenih i socijalnih usluga, kao i odgovarajuće sportske i kulturne aktivnosti.
PlanetCluster & MonteCEP
5
Prostorno-urbanistički plan Prijestonice Cetinje
Dokumentaciona osnova (jul 2012.)
U značajnijim lokalnim centrima, takođe, treba podsticati razvoj tercijarnih i kvartarnih aktivnosti i
zapošljavanje u različitim djelatnostima, sa ciljem da se formira vlastita osnova privrednog rasta i
razvoja.
u opštini Cetinje: Rijeka Crnojevića
C2.3.2-6 Lokalni centri su manja naselja sa najosnovnijim snabdijevanjem stanovništva, u kojima se
održava tradicionalni sistem naseljenosti seoskih područja.
u opštini Cetinje: Njeguši, Čevo i Trešnjevo
Urbanistička i graditeljska prepoznatljivost gradskih i seoskih naselja
C2.3.3-1 Kod planiranja i uređenja prostora u gradovima i drugim novim naseljima treba nastojati da se
obezbijedi primjena najsavremenijih trendova arhitektonske prepoznatljivosti i formiranja novog
vizuelnog identiteta. Naročito pažljivo treba planirati uređenje predjela (zaobilaznica, uličnog, putnog i
prostora uz puteve, zelene površine i druge otvorene površine).
U ruralnim naseljima treba nastojati da se obezbijedi arhitektonska prepoznatljivost, koja polazi od
postojećeg kvaliteta i karakteristika prostora, odnosno od graditeljskog (kulturnog) nasljeđa. U pogledu
visina, gabarite treba prilagoditi postojećim, naslijeđenim strukturama.
C2.3.3-2 Očuvanje arhitekturne prepoznatljivosti izvodi se planiranim uređenjem i obnovom naselja, a
realizuje se kroz čuvanje predjela.
***
Od ključne važnosti za prostor Prijestonice Cetinje su i koncepti zaštite kulturne i prirodne baštine te
prostorni koncept razvoja turizma, za koji su definisani slijedeći ciljevi i smjernice:
Koncept zaštite kulturne baštine
C2.9.1-1 Potrebno je definisati granice kulturnih spomenika.
Objašnjenje: Spomenici kulture ne mogu se posmatrati bez njihovog okruženja. Jasno je da pravilna
zaštita kulturnih spomenika zahtijeva razmatranje okolnog područja. Ovim se oblast tog podgručja i
stvarne potrebe znatno razlikuju. Detaljna procjena i mapiranje potrebnih područja i granica kulturnih
spomenika se mora izvršiti. Dodatno, moraju se razraditi odgovarajuće mjere i kriterijumi za svaki
spomenik, vodeći računa o posebnim uslovima okruženja. Definisane oblasti i granice moraju se razmotriti
u relevantnim detaljnijim prostorno-planskim dokumentima (posebno u lokalnim prostorno-planskim
dokumentima).
Koncept zaštite prirodne baštine
C2.9.2-1 Za sve kategorije zaštite prirodne baštine potrebno je uraditi Programe zaštite sa revizijom
postojećih i predlogom proglašenja budućih područja zaštite, koji bi se ugradili u prostorno-plansku
dokumentaciju nižeg reda.
Objašnjenje: Iako je postojećom mrežom zaštićenih područja prirode obuhvaćen značajan broj
prepoznatih centara biodiverziteta, u cilju daljeg jačanja njihove zaštite pristupiće se, fazno,
ustanovljavanju novih zaštićenih područja prirode.
Proširenje postojeće mreže zaštićenih područja prirode sa novim područjima uzeće u obzir
socioekonomske posljedice i, u vezi sa tim, zaštitu stečenih prava lokalnog stanovništva u tim područjima.
Formiranjem novih zaštićenih područja prirode neće se ugroziti razvojne mogućnosti područja, ali će se
ustanoviti odgovarajuća ograničenja u cilju postizanja održivog razvoja u tim zonama.
Prilikom iznalaženja optimalnih opcija za upravljanje u novim zaštićenim područjima, prednost će imati
oni modeli upravljanja koji će okupiti i međusobno povezati sve ključne aktere (kooperativni model sa
jasno podijeljenim pravima i obavezama). Kroz takve modele upravljanja će se obezbijediti participativni
i transparentni pristup u pripremi, donošenju i sprovođenju planova upravljanja za zaštićena područja
prirode. Proces formiranja upravljačkih tijela i donošenja planova upravljanja za svako zaštićeno područje
prirode pratiće proces revizije statusa, kategorije zaštite i granica postojećih zaštićenih područja prirode,
kao i stalni proces revizije spiska zaštićenih vrsta biodiverziteta.
Pri reviziji granica postojećih zaštićenih područja prirode, na osnovu poznatih saznanja i rezultata
dobijenih ciljanim istraživanjima, razmotriće se ne samo opcije za izmjenu granica radi isključivanja
određenih djelova, već i opcije za proširivanje granica zaštićenih područja.
Ipak, prioritetna zona za sprovođenje revizije zaštićenih područja prirode je Crnogorsko primorje zbog već
uočenih promjena u postojećim zaštićenim područjima u toj zoni.
PlanetCluster & MonteCEP
6
Prostorno-urbanistički plan Prijestonice Cetinje
Dokumentaciona osnova (jul 2012.)
Pored primjene standardnih tehnika evaluacije, te saznanja iz tradicionalne prakse, kroz prethodno
navedene revizije (zaštićenih područja prirode, spiska zaštićenih vrsta biodiverziteta) biće analizirana
primjena IUCN – ovih kriterijuma i standarda: za definisanje adekvatnih kategorija upravljanja zaštićenim
područjima prirode i za primjenu kriterijuma za crvene liste / zaštićene biljne i životinjske vrste na
nacionalnom nivou.
PlanetCluster & MonteCEP
7
Prostorno-urbanistički plan Prijestonice Cetinje
Dokumentaciona osnova (jul 2012.)
Predlozi dugoročne projekcije / mreže novih zaštićenih područja prirode daju se po sljedećim
kategorijama zaštite:
C2.9.2-1 Rezervati prirode
Postojeća mreža rezervata prirode treba da bude analizirana u skladu sa nalazima iz revizije zaštićenih
područja prirode.
C2.9.2-2 Nacionalni parkovi
Pored postojećih nacionalnih parkova „Lovćen“, „Biogradska gora“, „Durmitor“ i „Skadarsko jezero“,
planira se: 1. formiranje novog nacionalnog parka Prokletije, 2. proširivanje granica Nacionalnog parka
„Durmitor“ i predloženih regionalnih parkova Bioč, Maglić i Volujak u cilju njihovog povezivanja sa
Nacionalnim parkom „Sutjeska“ u BiH, 3. formiranje novog nacionalnog parka Orjen. Sva tri predloga
treba da omoguće stvaranje prekograničnih zaštićenih područja sa susjednim područjima u Albaniji
(Tethi), BiH (Sutjeska, Orjen) i Hrvatskoj (Snježnica-Orjen).
C2.9.2-3 Regionalni parkovi / parkovi prirode: Za stavljanje pod zaštitu kao regionalni parkovi u ovoj
kategoriji za dodatne analize predlažu se: 1. Rumija, 2. Komovi, 3. Sinjajevina, 4. Bioč, Maglić i Volujak,
5. Ljubišnja, 6. Turjak sa Hajlom.
C2.9.2-4 Spomenici prirode i predjeli posebnih prirodnih odlika: Područja za stavljanje pod ove
kategorije zaštite su predmet posebne zakonske procedure i niže prostorno-planske i urbanističke
dokumentacije. Upravljanje ovim kategorijama zaštite vrši se na lokalnom nivou.
C2.9.2-5 Područja vodoizvorišta moraju se zaštititi i osigurati od rizika zagađenja.
Područja pod posebnom zaštitom sa statusom nacionalnih ili regionalnih parkova čine osnovne tačke
mreže ekosistema u Crnoj Gori.
Crnogorski dio Jugoistočnih Dinarskih planina uglavnom se nalazi u Sjevernom regionu i čini dio velikog
biokoridora Jugoistočnih Dinarskih planina („Dinarski luk“), koji se proteže od Alpa do Prokletija i SarpPindor masiva. U području Prokletija, ovaj biokoridor je takođe povezan sa velikim regionalnim
biokoridorom zvanim „Zeleni pojas“. Ovaj koridor obilježava granicu između bivših socijalističkih zemalja i
komunističkih zemalja; nateritoriji Crne Gore pokriva cijelu granicu sa Albanijom. Zbog specifičnog režima
korišćenja ove zone u prošlosti, ona je postala sklonište i koridor važan za biodiverzitet.
Dobro poznati koridor obalskih planina Orjen – Lovćen – Rumija povezan je sa ovim koridorom.
Veći dio čvornih oblasti ekosistema uključeni su u dva primarna ekološka koridora. Treći koridor utvrđen je
u pravcu Orijen - Pusti Lisac - Maganik – Sinjajevina – Kovren.
Sekundarni koridori, koji razdvajaju funkcionalne cjeline, poboljšavaju prirodnu otpornost sistema na
negativne efekte ljudskih aktivnosti.
Prostorni koncept razvoja turizma
U skladu sa prirodnim uslovima, stepenu razvoja, vrsti turističkih djelatnosti oblast turizma ima
prepoznatljivu regionalnu diferenciranost. Potreba za uravnoteženim razvojem turizma uz društvene i
ekološke zahtjeve je uslov za sve regione:
2.4.3-1 Svi investicioni zahtjevi za izgradnju većih turističkih objekata moraju biti komplementarni sa
očekivanim procjenama o održivom razvoju, sa očekivanim ekonomskim uticajem na region i ukupnim
društvenim uticajem.
2.4.3-2 U zaštićenim ili oblastima koje su planirane da budu zaštićene, investiranje u nove, dodatne ili u
proširenje postojećih turističkih kapaciteta može biti urađeno samo na osnovu prostornih i urbanističkih
planova za datu oblast.
Objašnjenje: Do sada nijesu postojale pouzdane i čvrste osnove za razvoj zaštićenih i planiranih zaštićenih
područja, a koje daju jasne smjernice za pojedina područja. Ovo, takođe, uključuje odredbe za razvojnu,
društvenu i ekološku i nosivost kapaciteta.
Specifična uloga turizma u Središnjem i Sjevernom regionu jeste da prevashodno obezbijedi stvaranje
moguće dopunske djelatnosti za stvaranje prihoda i zaposlenja, jačanje ruralnog razvoja, izbjegavanje
daljeg raseljavanja i zaštitu, tzv. „kulturnog pejzaža“.
P2.4.3.2-1 Čvrsto povezivanje razvoja turizma u Središnjem i Sjevernom regionu sa ostalim sektorima
ruralne
ekonomije, posebno poljoprivredom, preradom hrane i zanatstvom.
P2.4.3.2-2 Jedan od najvažnijih elemenata atraktivnog zimskog turizma jeste predio i atmosfera
destinacije. To podrazumijeva odgovarajuću zaštitu životne sredine, arhitekturu, uređenje prostora,
urbanizam i sl. Posebno treba obezbijediti zaštitu od nekontrolisane gradnje.
PlanetCluster & MonteCEP
8
Prostorno-urbanistički plan Prijestonice Cetinje
Dokumentaciona osnova (jul 2012.)
P2.4.3.2-3 Pri planiranju razvoja ski-turizma treba uzeti u obzir i negativne efekte globalnog
otopljavanja, koji će, po svoj prilici, predstavljati limitirajući faktor razvoja ove vrste turizma.
Na osnovu ranije pomenutih kriterijuma, u razvoju planinskog turizma izdiferencirana su sljedeća
turistička područja: Durmitora, Bjelasice i Komova, Moračkih planina, Prokletija, između dolina Tare i
Ćehotine i primorskih planina (Orjen i Lovćen).
C2.4.3.2-6 Turističko područje primorskih planina, ima potencijale nadopune ponude kupališnog
turizma u vidu pješačenja, planinarenja, planinskog biciklizma, kao i skijaškog turizma (Subra na Orjenu i
Ivanova korita na Lovćenu).
U Središnjem regionu posebni segmenti turizma poput kulturnog i vjerskog imaju veliki potencijal.
Problemi nastaju zbog široko rasprostranjenog tranzitnog i izletničkog turizma na ovom području.
C2.4.3.2-7 Tranzitni i izletnički turizam u Središnjem regionu, naročito na Cetinju i području oko
Skadarskog jezera treba zamijeniti ostalim vidovima turizma, koji vode do produženog boravka turista u
ovom regionu.
Objašnjenje: Tranzitni i izletnički turizam stvara manje prihoda u regionu nego turizam koji se bazira na
smještaju u regionu. Korist za lokalno stanovništvo je ograničena, dok je zagađenje okoline znatno, zbog
potrebne saobraćajne infrastrukture i otpada.
C2.4.3.2-8 Mora se dalje razvijati kulturni i rekreativni turizam, posebno na Cetinju.
C2.4.3.2-9 U cijelom regionu vjerski turizam se mora dalje razvijati (manastir Ostrog, Cetinjski manastir,
manastiri i crkve na arhipelagu i obali Skadarskog jezera i dr.)
Područja i zone od javnog interesa
Od javnog interesa su sva područja koja su zaštitćena nacionalnim, regionalnim i međunarodnim
dokumentima, kao i ona koja su to postala na osnovu donesenih zakonskih regulativa (Zakon o zaštiti
prirode, Zakon o nacionalnim parkovima, Zakon o planiranju i uređenju prostora, Rješenje o upisu u
centralni registar zaštićenih objekata prirode).
Područja od javnog interesa su: nacionalni parkovi; regionalni parkovi; Morsko dobro; područja pod
zaštitom
UNESCO (Svjetski rezervat biosfere, Svjetsko prirodno i kulturno nasljeđe); područja urbanih naselja GUPova; koridori infastrukturnih sistema (autoputevi, brze saobraćajnice, željezničke pruge, dalekovodi, i
dr.); akumulacije, brane i prateći objekti; obale rijeka, jezera i mora.
Zone od javnog interesa su: posebni prirodni predjeli, rezervati prirode, spomenici prirode, zaštićeni
objekti kulturnog nasljeđa, rudarski reviri i ležišta (ugalj, boksit, olovo, cink...), izvorišta pitke vode,
aerodromi, luke i pristaništa, slobodne carinske zone i zone za odbranu zemlje, kao i sve one u kojima se
nalaze objekti od javnog interesa.
Prostornim planom Crne Gore su date i smjernice za izradu planova nižeg reda, uključujući i područja od
posebnog značaja (područja posebnih vrijednosti prirode, područja sa posebnim problemima i
ograničenjima ruralna područja...).
Smjernice za izradu planova područja od posebnog značaja
Zajednička obilježja prostornih cjelina utvrđenih prethodnim Prostornim planom, studijskom osnovom za
izradu novog, Ocjenom stanja i perspektive prostornog razvoja - Strategije i na temelju posebnih stručnonaučnih istraživanja, predstavljaju okvir uspostavljanja kriterijuma korišćenja prostora.
Smjernice za izradu planova za područja od posebnog značaja (javnog interesa), date su kroz sljedeće
kategorije definisanja prostora:
- Obalno područje Jadrana sa Morskim dobrom;
- Središnji-kontinentalni djelovi Crne Gore;
- Područja posebnih vrijednosti prirode;
- Područja sa posebnim problemima i ograničenjima u razvoju;
- Ruralna područja kojima je neophodna revitalizacija;
- Područja uz državnu granicu (prigranična područja).
Područja posebnih vrijednosti prirode koja predstavljaju nacionalna dobra i zahtijevaju jedinstveno
upravljanje u državi su:
− prirodni parkovi i predjeli (nacionalni parkovi, regionalni parkovi, parkovi prirode i posebni prirodni
predjeli);
− rezervati prirode (opšti i posebni);
PlanetCluster & MonteCEP
9
Prostorno-urbanistički plan Prijestonice Cetinje
Dokumentaciona osnova (jul 2012.)
− spomenici prirode;
− memorijalni spomenici;
− staništa pojedinih biljnih i životinjskih vrsta.
U nacionalnim parkovima prioritet je:
− Očuvanje prirode, razvijanje naučno-edukativnog i izletničkog turizma koji mora biti kontrolisan i
organizovan;
− Oplemenjivanje i uređivanje postojećih stacionarnih, servisnih, uslužnih i drugih kapaciteta prvenstveno
u granicama postojeće zauzetosti prostora, usklađeno sa interesima zaštite prirode;
− Uklanjanje ili promjena sadržaja koji su u konfliktu sa zaštitom prirode i okolinom, a nove locirati po
pravilu izvan parkova, te tako podstaći razvoj naselja izvan granica parka.
Od ostalih vrijednih prostora naročito je važno očuvati prirodne karakteristike kontaktnih područja uz
zaštićene cjeline i vrijednosti nezaštićenih djelova prostora, kao što su prirodne obale mora i vodotoka,
prirodne šume, meandri, bare, rukavci, kultivisani pejzaž, budući da pripadaju ukupnoj prirodnoj i
stvorenoj baštini, te državnim sistemima poljoprivrede, vodoprivrede i šumarstva sa posebnim uslovima i
zahtjevima.
Posebno treba sistematski istraživati i sprovoditi mjere zaštite područja crnogorskog karsta u cjelini, radi
njegove ukupne osjetljivosti, a posebno zbog opasnosti od zagađenja podzemnih voda.
Za sva područja posebnih prirodnih vrijednosti (i/ili kulturnih) a koja su zaštićena nacionalnim
zakonodavstvom ili međunarodnim sporazumima, moraju se izraditi planovi upravljanja i formirati
odgovarajuće upravljačke strukture.
Programi razvoja područja sa posebnim problemima i ograničenjima kao što su brdsko-planinska, te
rijetko naseljena područja, treba da naglase komponente prostornog uređenja sa gledišta optimalnih
kapaciteta i razmještaja društvenih servisa, specifičnih i fleksibilnih prostornih oblika usluga i djelatnosti,
te strateških prioriteta u stvaranju uslova za podsticanje razvoja koristeći iskustva ekonomija, resursima
oskudnih, područja.
Revitalizacija ruralnih područja temelji se, prioritetno, na zaustavljanju procesa napuštanja sela.
Sistematskim mjerama treba usporiti emigracije i stvarati pravno-državne povoljne uslove rada, a naročito
podsticati opstanak i razvoj početno malim, ali sigurnim ulaganjima u životni standard sela, uključujući
kulturne i rekreacijske potrebe stanovništva i urbane uslove življenja. Isto tako, treba promovisati
osnovne vrijednosti ruralnog nasljeđa, duhovnih i materijalnih dobara i tradicije, te obogaćivati veze
grada i sela.
Ruralnom stanovništvu treba osigurati uslove za revitalizaciju kvalitetnih objekata, ali uz dužnu pažnju
tradicionalnom graditeljstvu koja se odražava u poštovanju veličine, oblika i graditeljskih materijala. U
cjelokupnom ruralnom prostoru treba osigurati savremeni infrastrukturni standard. Telekomunikacije i
informatika su osnova za željene promjene u ruralnom prostoru, pa njihov razvoj treba posebno
podsticati. Poljoprivrednu proizvodnju treba organizovati primjereno karakteristikama pejzaža, te
podsticati sisteme plasmana, prerade i usluga, uz potrebnu edukaciju i ostvarenje saobraćajnoinfrastrukturnih veza.
Treba iskoristiti uticaj savremene informatičke tehnologije, koja će neutralisati mnoge prednosti grada
nad selom. Naglasak mora biti usmjeren prema podizanju vrijednosti lokalnih primarnih proizvoda,
korišćenju tradicionalnih vještina.
Treba težiti da prihodi i standard življenja na tim područjima bude u skladu sa onim u razvijenim
područjima, a uslovi života ruralnog stanovništva približni uslovima gradskog stanovništva. Oživljavanje
seoske ekonomije treba da se temelji na kreativnoj integraciji savremenih potrošačkih i proizvodnih
trendova, lokalne baštine, resursa, kulture i vještine.
Neophodno je donijeti više podsticajnih mjera za razvoj turizma na seoskim imanjima, ali i drugih vrsta
turističke ponude u ruralnom prostoru. Politikom planiranja obrade zemljišta i revitalizacijom naselja
treba brinuti i o turističkom kapacitetu ruralnog prostora.
Brdsko-planinsko područje Crne Gore predstavlja područje sa najvećim problemima aktiviranja
poljoprivrede.
Dio razvojnih pitanja obuhvataju posebni programi, kao što su oni za razvoj područja uz državnu granicu,
razvoj infrastrukture, obnovu gazdinstava i ekološku sanaciju.
PlanetCluster & MonteCEP
10
Prostorno-urbanistički plan Prijestonice Cetinje
2.
Dokumentaciona osnova (jul 2012.)
IZVOD IZ PROSTORNOG PLANA PODRUČJA POSEBNE NAMJENE
ZA NACIONALNI PARK "SKADARSKO JEZERO" ("Sl. list RCG", br.46/01)
OBUHVAT I GRANICE
Složenost Nacionalnog parka "Skadarsko jezero" zahtijeva kontrolu širokog područja i niza oblasti u njemu.
Sa specifičnim kriterijumima zaštite tretiraju se:
- sliv Skadarskog jezera;
- zona neposrednog okruženja;
- aluvijalni kompleksi;
- granice Nacionalnog parka "Skadarsko jezero" utvrdjene Zakonom.
Zona neposrednog okruženja
Neposredno okruženje NP obuhvata i zonu padinskog okruženja obuhvata, u širem smislu, limanski prostor
Rijeke Crnojevića sa Gornjim malim blatom, ograničen orografskim konturama po izohipsama od 400-600
mnm. Zaštita zone treba da obezbijedi unapredjenje i očuvanje prirodnih vrijednosti i ambijenata,
najvrednijih panoramskih i vizuelnih doživljavanja Jezera.
Granice Nacionalnog parka
Granice Nacionalnog parka, utvrdjene čl.12. Zakona o nacionalnim parkovima ("Sl.list RCG", br. 47/91),
obuhvataju oko 40.000 ha, odnosno 25.400 ha vodenih površina (slobodnih voda i flotantne vegetacije) i
14.600 ha obodnog kopna i močvara, koji pripadaju teritorijama opština Podgorica, Cetinje i Bar.
U reonu Rijeke Crnojevića, sa obje strane doline, granica je izdignuta po izohipsi 150 mnm. Iznad Pavlove
strane, uključen je prostor serpentina na putu za Meterize, koji Planom postaju važna ulazna veduta za
Park.
IZVODI IZ PROGRAMA RIJEKE CRNOJEVIĆA
Sa stanovišta razvoja prepoznate mogućnosti za valorizaciju se oslanjaju na naslijedjeni obrazac prostorne
organizacije područja. U ovom smislu, Opštim programom razvoja područja Rijeke Crnojevića (koji je
obuhvatio identifikaciju tzv. primarnih investicionih ideja) su posebno istaknute mogućnosti koje nude
pojedina naselja.
Naselje Rijeka Crnojevića
Koncept prostorne organizacije naselja, definisan Urbanističkim projektom revitalizacije gradskog jezgra,
poslužio je kao osnova za identifikovanje primarnih investicionih ideja, kojima je obuhvaćeno:
- aktiviranje zone izmedu izvorišta Rijeke Crnojevića i gradskog jezgra, s naglaskom na revitalizaciju
nekadašnjih mlinova, u smislu njihove rekonstrukcije za potrebe umjetničke kolonije, te korišcenja za
utilitarne i ugostiteljske potrebe;
- rekonstrukcija i dogradnja hotela "Obod" u sklopu gradskog jezgra, s kapacitetom od cca 60 ležaja i
pratećim ugostiteljskim i društvenim sadržajima;
- revitalizacija kompleksa ljetnjikovca "Ljeskovac" (odgovarajućim izdvajanjem iz zone industrije za
preradu ribe), sa plasmanom ekskluzivnih sadržaja (kockarnica, turistički apartmani...);
- aktiviranje lovnog zabrana, kao karantinske stanice i uzgajališta divljači;
- aktiviranje pristaništa Lipovik; i
- izgradnja plovećih objekata - apartmana na vodi, kao specifičnog oblika smještaja, koji (s obzirom na
mobilnost) može učiniti dostupnim budućim korisnicima veoma raznovrsne ambijentalne vrijednosti šireg
prostora.
Naselje Žabljak
Korišćenje naselja kao razvojnog punkta, pretpostavljajući prethodnu izgradnju puta od Ponara do
Žabljaka i manje pristanišne obale, moguće je kroz:
- aktiviranje kompleksa u okviru zidina srednjevjekovnog grada -tvrdjave, za ekskluzivne turističke
sadržaje naselja, uz obavezu apsolutne zaštite bedema;
- formiranje umjetničke kolonije (alternativa Rijeci Crnojevića), u podgradu, uz naslijedjenu ruralnu
strukturu.
PlanetCluster & MonteCEP
11
Prostorno-urbanistički plan Prijestonice Cetinje
Dokumentaciona osnova (jul 2012.)
Naselja Dodoši - Karuč - Prevlaka
Aktiviranje seoskih naselja, interesantnih sa etnografskog stanovišta i pogodnih za razvoj izletničkog i
vikend turizma, zasniva se na mogućoj ponudi koju čine:
- atraktivni restorani - terase;
- specifične trgovine; i
- grupisanje koliba - sojenica, za boravak turista, kod Dodoša.
Ostale zone od interesa
Kao interesantne zone na širem području, za čiju je afirmaciju preduslov poboljšanje infrastrukturnog
sistema, ističu se:
- autohtona naselja Šindjon, Drušići i Dujeva, sa tradicionalnom proizvodnjom vina i rakije;
- napuštena ribarska naselja Zagrade, Belje i Bazagur, sa ponudom u smislu dnevnog boravka, lova i
ribolova; i
- vidikovci Pavlova strana, Trnov do, Poseljani i dr., kao pozicije neponovljivih vizura širokih panorama,
koje treba opremiti restoranima, lovačkim domovima i dr., u skladu sa ambijentom i kulturno-istorijskim i
etnografskim nasledjem.
Kao dopunski vidovi valorizacije, Programom su identifikovane i specifične mogucnosti koje područje
Riječke nahije nudi. Ovim su obuhvaćeni:
Tranzitni turizam
Korišćenje vodnog puta i izgradnja puta Rijeka Crnojevića - Dodoši - Golubovci (veza sa Jadranskom
magistralom), dodatni je stimulans razvoja područja, kroz ovaj oblik turizma.
Nautički turizam
Razvoj nautičkog turizma pretpostavlja prethodno obezbjedivanje većeg broja pristaništa. To su prije
svega: Lipovik, u Rijeci Crnojevića , sa servisnim pogonom; Dodoši; Poseljani; Žabljak; Karuč; kao i marina
u Širokom brodu, ispod Prevlake.
Lovni i ribolovni turizam
Efektuiranje ovih vidova turizma pretpostavlja definisanje kontrolisanih zona lova, ribolova i uzgoja
divljači, kao i organizaciju pratećih sadržaja (lovački klubovi i sl.).
Sportski turizam
Sportske aktivnosti na vodi kao što su regate, jedrenje, moto-nautika, skijanje, surfing, veslanje, plivanje,
skokovi i dr. moguće je organizovati na mnogim lokalitetima.
U ljetnjem periodu, područja Žabljaka i Dodoša imaju mogućnost za organizovanje jahačkog sporta.
Manifestacioni turizam
Za manifestacioni turistički promet, zasnovan na organizovanju naučno-istraživačkih skupova, kulturnozabavnih
i gastronomskih okupljanja, uključujuci sportske aktivnosti, škole u prirodi i kulturno-umjetničke priredbe,
šansu pružaju svi kulturno-istorijski lokaliteti i naselja etno-karaktera.
Drugi vidovi turizma
Od drugih vidova turizma sagledane su mogućnosti koje područje nudi za:
- korišcenje Nacionalnog parka kao rekreativnog područja republičkog centra i većih gradova u okruženju,
što nameće precizno odredjivanje zona namijenjenih za ove potrebe. Posebnu pažnju treba obratiti na
lokalitete koji su sasvim bliski Podgorici i predstavljaju "kapije" Jezera (Plavnica, Vranjina, Žabljak, Dodoši
- Karuč);
- seoski turizam, koji je moguće razvijati u selima duž obale Jezera; i
- "vikend turizam", i dosad u ekspanziji, koji treba podržavati, uz neophodnu striktnu kontrolu gradnje, sa
aspekta prostora i ambijentalnih vrijednosti.
PlanetCluster & MonteCEP
12
Prostorno-urbanistički plan Prijestonice Cetinje
Dokumentaciona osnova (jul 2012.)
POLAZNE OSNOVE
Na osnovu izložene argumentacije i obaveza koje proističu iz statusa područja, u postupku izrade
Prostornog plana Nacionalnog parka su opredijeljeni kao prioriteti: zaštita prirodnih odlika Parka i
njegovog graditeljskog nasledja, kontrolisano korišćenje dobara, kao i uskladjen razvoj, što se posebno
odnosi na sledeće:
Zaštita ekosistema i biodiverziteta Skadarskog jezera i okruženja, te očuvanje i revitalizacija postojeće
strukture biotopa su prioriteti saglasno režimu Nacionalnog parka, njegovom medjunarodnom statusu i
odredbama Prostornog plana Crne Gore do 2000. godine - Izmjene i dopune;
Revitalizacija kulturno-istorijskog nasledja spomeničkog karaktera i specificnog graditeljskog nasledja,
spregnutog sa prirodnim ambijentom Parka i okruženja;
Zaštita slivnih vodotoka - površinskih i podzemnih, optimalnim tretmanom komunalnih i industrijskih
otpadnih voda, kao i orjentacijom poljoprivredne proizvodnje na upotrebu prirodnih djubriva - u
Zetskoj ravnici i obodnom pobrdju;
Regulacija Bojane - kao plovnog puta, i otvaranje Jezera na mediteranske maritimne tokove,
uspostavljajući režim oscilacija nivoa Jezera u relaciju 5,0-6,5 mnm;
Strogo - ekološki kontrolisano, korišćenje sirovinskih dobara Parka, obuhvatajući pitke vode, treset,
šljunak i pijesak;
Za izvorišta pitke vode prioritet dati korišćenju podzemnih voda (akvifera), u odnosu na izvorske vode i
vrulje - oka, u kom smislu je nužno preispitati opredjeljenje Prostornog plana Republike, a vezano za
zahvatanje voda za Regionalni vodovod Crnogorskog primorja sa oka Karuč – zbog rizika ovog zahvata
po ekosistem i ambijent Jezera;
Stvaranje osnove da Skadarsko jezero postane atraktivna destinacija maritimnog i safari turizma u
zaledju Crnogorskog primorja, polazeći od njegovog izuzetnog prirodnog ambijenta i potencijala koje
za formiranje receptivnih kapaciteta nude seoska i ribarska naselja, kaskade mlinova, gradovi Vir i
Rijeka, a za posjete Jezeru tvrdjave, manastirski kompleksi i uzbudljivi vidikovci;
Smanjenje traume po ambijent od planiranog povećanja saobraćajnog prometa auto putem kroz
Nacionalni park tražeći odgovarajuća nova tehnička rješenja - sa alternativama podvodnog, tunelskog i
mostovskog vodjenja trase, uz relaksiranje kritičnih zona - Vranjine, Lesendra i Vira;
Uvodjenje obilazne saobraćajnice - obodom Jezera, u cilju vizuelne promocije prostora Parka i podrške
prijezerskih naselja, kao i osiguranje uslova za pristajanje plovila u njima;
Stvaranje uslova za rekreativne i sportske aktivnosti na vodi obuhvatajući jedrenje (lokalni katamarani
- čunovi vezani u "trap", jedrenje na dasci), veslanje, kupanje i sportski ribolov, a na kopnu jahanje kroz komplekse močvarnih livada i šuma u zaledju sjeverne obale.
OSNOVNA OPREDJELJENJA
Strategija razvoja prostora Nacionalnog parka "Skadarsko jezero" odredjena je: prirodnom osnovom,
stvorenom osnovom, dosadašnjim razvojem, statusom područja i osnovnim ciljevima razvoja na nivou Crne
Gore.
Prirodna osnova je, u svakom slučaju, od ključnog značaja za razvoj područja Parka. Na njoj se temelje
bitne ideje valorizacije područja, turizam i privredne grane zasnovane na prirodnoj osnovi (ribolov i
poljoprivreda). Kvalitetna prirodna osnova, kao poluga razvoja, može da ovom prostoru omogući sticanje
profita pod uslovom da se mjere zaštite i unapredjenja i zakonski regulisani načini očuvanja i održavanja
ovog prostora, sprovode u potpunosti.
Već izgradjeni kapaciteti i infrastruktura su osnova za nastavak procesa razvoja. Iako skromni, ovi
kapaciteti su embrioni polova razvoja, jer je dio aktivnosti na razvoju područja već u funkciji. Industrija,
iako skromna i u Parku i na njegovom obodu, treba i dalje da ostane faktor razvoja, s tim što njeno širenje
mora biti u skladu sa statusom i ambijentom područja i oslonjeno na prirodne resurse.
Uz promjene u okviru interne ekonomije, preradu ribe, kao i pogone na obodu Parka za konfekcioniranje
bilja i izradu ćilima, treba podržati. Set potencijalnih privrednih ideja obuhvata proizvodnju humusnih
djubriva i formiranje balneoloških kapaciteta na bazi treseta, kavezni uzgoj ribe na odgovarajućim
lokacijama, primarnu preradu duvana, plantažni uzgoj lovora, konfekcioniranje bilja, proizvodnju "zdrave
hrane", kao i niz aktivnosti u dijelu razvoja turizma.
Strategija treba da bude osmišljena tako da razvoj ne ugrozi kvalitet sredine i ambijenta. Razvoj, takodje,
treba da bude postupan i zasnovan na onome što prostor prvenstveno nudi-ljepotu, kvalitet sredine i
jedinstvenost ambijenta. Zaštititi Park od ekspanzije sa sjevernog pravca i odabrati, koliko je to
objektivno moguće, kvalitetna rješenja novih saobraćajnica, uz izmještanje pojedinih postojećih trasa
koje su narušile ovaj prostor, jedna su od pretpostavki strategije.
PlanetCluster & MonteCEP
13
Prostorno-urbanistički plan Prijestonice Cetinje
Dokumentaciona osnova (jul 2012.)
Izložena opredeljenja razvoja su iz više razloga jedino i moguća za realizaciju:
- Radni potencijal područja je neujednacen. Demografska erozija je značajno ispraznila područje Šestana,
Crmnice, Riječke i Lješanske nahije, pa se sa postojećom demografskom osnovom može ići samo u lagani,
postupni razvoj, koji ne traži veliki radni angažman;
- Ekonomska osnova bazirana na poljoprivredi i ribarstvu, uz par objekata drugih djelatnosti, ostaće jedan
od bitnih činilaca razvoja;
- Opšta situacija ne daje osnova za "skokovit razvoj", što upućuje na osmišljeni pristup i pojedinačne
ideje, koje će biti pokretaci razvoja.
- Predpostavljeno maritimno otvaranje Jezera može radikalno izmijeniti opciju razvoja područja
Nacionalnog parka.
- Prostorni pravci razvoja biće oslonjeni na osnovni saobraćajni koridor, koji presijeca Jezero po pravcu
Zeta - Crmnica, vezujući na sebe područja Rijeke Crnojevića, Krajine i Malesije.
PRIORITETI RAZVOJA
Prioriteti definisani prirodnom osnovom i strategijom razvoja područja su:
turizam i djelatnosti zasnovane na ovoj kompleksnoj djelatnosti;
poljoprivreda i ribarstvo;
industrija i
servisne funkcije.
Turizam je, zbog blizine mora i prirodne veze Jezera sa njim, upućen na aktiviranje komparativnih
prednosti prirodne osnove. Blizina Podgorice, osnovna infrastruktura, kao i sportsko-rekreativni i moguće
zdravstveni potencijali Nacionalnog parka, čine dodatne komponente za razvoj djelatnosti turizma, kao
osnovnog prioriteta.
Poljoprivreda i ribarstvo ostaće, u velikoj mjeri, oslonac egzistencije stanovništva Parka.
Poljoprivreda će zadržati nerobni karakter, izuzev na području Zetske ravnice, gdje je usmjerena na
intenzivnu proizvodnju, uključujuci i dio zemljišnog potencijala (2000 ha) dobijen regulacijom nivoa
Jezera.
Ribarstvo, kao važan izvor egzistencije stanovništva priobalnih naselja, treba stimulisati kao individualnu
aktivnost, uz niz mjera zaštite i unapredenja ribljeg fonda. Količinu ulova ribe iz Jezera za industrijsku
preradu definisati ribolovnom osnovom.
Industrija nije imanentna ovakvim prostorima. Postojeću, medjutim, u svakom slučaju, iz više razloga
treba zadržati i unaprijediti, a buduće aktivnosti usmjeriti ka malim pogonima na osnovu potencijala i
statusa područja.
Razvoj servisnih funkcija podrazumijeva privredne i neprivredne djelatnosti. Objekti trgovine i usluga u
okviru privrednih i vanprivredne djelatnosti u direktnoj su funkciji zadržavanja stanovništva i servisiranja
turizma. Razvoj ovih djelatnosti biće u direktnoj vezi sa mjerama razvoja i unapredjenja prostora.
MREŽA NASELJA
Odredjene socio-ekonomske i etno-plemenske cjeline u okruženju Parka, koje su se formirale u istorijskom
razdoblju, čine: Krajina i Crmnica u barskoj; Riječka nahija u cetinjskoj; i Lješanska nahija, Zeta i
Malesija u podgoričkoj opštini.
Riječka nahija oivičava zapadni "limanski" prostor Skadarskog jezera, sa naseljenim ostrvima. U istorijskom
razdoblju formirane su uže plemenske zajednice: Ceklin, Ljubotinj, Gradjani, Kosijeri i Dobrsko Selo.
Mrežu čine dva naselja gradskog karaktera i petnaest seoskih naselja. Demografske promjene neće biti
značajne, tako da i u sistemu mreže naselja neće doći do značajnih promjena. Ipak, planska usmjeravanja
i ideje iniciraju odredjene pomake.
Mreža naselja zbog konfiguracije terena, Jezera-koje spaja ali i razdvaja, različitih istorijskih okolnosti,
višenacionalnog sastava stanovništva, slabe međusobne saobraćajne povezanosti i administrativne
podijeljenosti područja na više opština, nema jedinstvenu prostornu osobenost, pa je nije moguće svrstati
u neki određeni tip. Radi se o sistemu naselja koja nemaju definisanu mrežu ili, bolje rečeno, ona postoji
samo fragmentarno.
PlanetCluster & MonteCEP
14
Prostorno-urbanistički plan Prijestonice Cetinje
Dokumentaciona osnova (jul 2012.)
Opštinski centri okruženja značajno utiču na mrežu Parka, orjentišući naselja obuhvaćena opštinskim
granicama, na svoje prostore. Može se govoriti o postojanju tri razvojne osovine, medusobno nepovezane,
koje ne čine integralni prostorni model prostora Parka. To su: osovina Krajina, osovina Virpazar-Vranjina i
osovina Rijeka Crnojevića-Žabljak.
Jednu prostornu cjelinu, koja može imati i ekonomski osnov, čini osovina Virpazar-Vranjina. Prostorna
cjelina je definisana saobraćajnim koridorom Podgorica-more. Centar prostora i Parka biće Virpazar.
Riječka nahija sa aspekta mreže naselja je specifična. Naselja su mala, slabe privredne i demografske
osnove, razbacana i objektivno nepovoljna za formiranje iole kvalitetnije mreže. Opstanak ovoga
područja, u prostoru Parka, uslovljen je sudbinom Rijeke Crnojevića. Nekada naselje sa snažnom
gravitacijom, danas to nije, a slabljenje njene ekonomske moći degradira čitav prostor. Planira se
zaustavljanje negativnih procesa i poboljšanje kvaliteta života, kroz povećanje ekonomske aktivnosti,
bolje saobraćajne povezanosti i korišćenje velike atraktivnosti Rijeke Crnojevića. Novi putni pravac Rijeka
Crnojevića - područje Zete, odnosno izlazak na magistralni tj. buduci autoput, značiće otvaranje ne samo
Rijeke, nego i svih naselja ovoga područja, izuzev Donjih Sela. To će poboljšati i njihovu funkcionalnu
strukturu i moći ce se govoriti o integralnom prostoru sela Riječke nahije uz obalu Jezera. Njihova
funkcionalna integracija je izuzetno važna, jer usitnjena, populaciono mala i ekonomski inertna naselja,
bila bi prepuštena laganom odumiranju.
PLAN ZONA
Aktivnosti i funkcije koje se planiraju na području Nacionalnog parka, uz istovremeno ostvarivanje zaštite
njegovih prirodnih vrijednosti, definisane su kroz Plan zona, kao širih prostornih cjelina.
Izvornost i stabilnost prirodne sredine u pojedinim djelovima područja Parka, bili su ključni kriterijumi za
izdvajanje zona odgovarajućih kategorija prirodnih vrijednosti i, saglasno tome, postavljanje osnove za
utvrdjivanje stepena njihove zaštite.
PlanetCluster & MonteCEP
15
Prostorno-urbanistički plan Prijestonice Cetinje
Dokumentaciona osnova (jul 2012.)
Zona I kategorije vrijednosti Parka
Obuhvata predjele izvorne, relativno stabilne akvatične prirodne sredine, sa izuzetnim svojstvima i
univerzalnim značenjem, te izvanrednim ambijentalnim i pejzažnim vrijednostima.
Ovoj zoni kao temeljnom fenomenu Parka pripadaju: ogledalo slobodnih voda Jezera, sa obodnim
vruljama; potopljeno ušce Rijeke Crnojevića; ušća ostalih rijeka sliva (Morača, Virštica, Karatuna,
Plavnica, Gostiljska rijeka, Zetica, Mala Mrka i dr.); močvarni kompleksi plivajuće i emerzne vegetacije na
područjima sjeverne obale (od ušca Karatune do Hotskog zaliva); odnosno, u najvećoj mjeri, prostori do
5.5 mnm.
Osnovni cilj zaštite u zoni je održavanje postojećih ekoloških procesa i spregnute veze izmedju navedenih
biotopa, kao i održavanje genetskog fonda.
Zona će se generalno koristiti u svrhe naučnog istraživanja i edukacije. Ove aktivnosti ce se odvijati prema
jedinstvenom programu za čitavu teritoriju Parka i uz dozvole Uprave Parka, posebno za spomenike
prirode, specijalne prirodne rezervate, mrestilišta ribe i ostrva arhipelaga. Utilitarno korišćenje zone za
druge potrebe (ribolov, plovidba, sportske aktivnosti) definisaće se posebnim režimom, za svaku oblast
aktivnosti.
Sadržaji u funkciji turističkih i sportsko-rekreativnih aktivnosti, biće organizovani u punktovima
pristupačnim sa kopna ili vode, od kojih, uz Vir i Rijeku, treba istaci Žabljak (Podgrade), Gornje blato,
Prevlaku, Dodoše, Poseljane, Vranjinu, Plavnicu, Gostiljsku rijeku, Podhumski zaliv i dr.
Zona II kategorije vrijednosti Parka
Obuhvata predjele izmijenjene, relativno stabilne prirodne sredine, sa karakteristikama od značaja za širi
prostor basena Skadarskog jezera, te velikim vrijednostima predstavljenim raznovrsnim i specifičnim
pejzažom prostora, u podgorini planinskog masiva, na jugozapadu i ravničarskog prostora, u zaledju
močvara, na sjeveru.
Zona, na jugozapadnom dijelu, počinje razudjenom i stabilnom, uglavnom teško pristupačnom padinskom
obalom slobodnih voda Jezera, sa mjestimično formiranim pješčanim žalima. Na obalu se, uz pristupačne
uvale, naslanjaju antropogeno formirani prostori terasiranih terena i grupacije naseljskih struktura, koje
su vizuelno u neposrednom kontaktu sa arhipelagom ostrva.
Na sjevernom dijelu zone, močvarne livade i vrbaci predstavljaju produžetak akvatičnih prostora močvare,
čineći vezu sa ravničarskim kompleksima obradivog poljoprivrednog zemljišta, u zaledju Parka. Isti
karakter ima i kompleks zemljišta u ravničarskom zaledju Vira.
Održavanje ekoloških procesa na optimalnom nivou, osnovni je cilj zaštite prirodnih vrijednosti u zoni.
Uz naučno-istraživačke i edukativne aktivnosti, prostor zone naslonjen na padinsku obalu koristiće se za
sadašnje poljoprivredne aktivnosti (ratarstvo, vinogradarstvo, maslinarstvo), stočarstvo i ribolov, a
močvarne livade i vrbaci, na kontaktu sa obradivim kompleksima Zetske ravnice, pretežno za ispašu stoke,
sa seoskih atara koji ulaze u područje Nacionalnog parka.
Naselja u ovoj zoni, spregnuta sa poljoprivrednim zemljištem, razvijaće se u okviru naslijedjenog modela
odnosa izgradjenih i obradivih površina, slijedeci, u pogledu oblikovanja strukture, tradicionalne
arhitektonske forme i upotrebu autohtonih materijala.
Razvoj gradskih centara Rijeke i Vira odvijaće se u skladu sa izvornim modelima organizacije prostora, pri
čemu će se aktuelni planovi, za oba naselja, usaglasiti sa preporukama ovog Plana, u pogledu vodjenja
saobraćajnica; revitalizacije autohtonog nasledja i ambijenta; relociranja malih industrijskih zona; a u
slučaju Vira i oslobadjanja naselja od predimenzionisanih sadržaja, izborom adekvatnih lokacija u
okruženju.
Napuštene i ruinirane grupacije objekata za ribolov (Brod i Liman Krnjički, Raduš, Pristan Dabanovićki,
Karuč, Bazagur, Rogami i dr.), pored utilitarnih potreba naselja kojima pripadaju, koristiće se u funkciji
sadržaja nautičkog turizma, uz odgovarajuće opremanje (pristani, lučice, vezovi) i zaštitu ihtiofaune.
Turistički smještajni kapaciteti izvan postojeće strukture naselja, reducirano programirani, Planom su
usmjereni na izbjegavanje koncentracije i diskretno lociranje predvidjenih novih objekata, pretežno
apartmanskog i pansionskog tipa. Opredeljenje za ovakav tip izgradnje objekata osnovnog smještaja, nije
u skladu sa tekućim realizacijama, koje, odstupajući od planskog koncepta, grubo narušavaju najvrednije
graditeljsko nasledje (primjer Vranjina) i prirodni ambijent (primjer Pavlova strana).
Kontaktne zone Parka
Obuhvataju predjele koji su neposredno oslonjeni na Nacionalni park i u funkciji su njegove zaštite.
Prostori kontaktne zone na jugozapadu i sjeverozapadu, sa stanovišta prirodnih vrijednosti, predstavljaju
nastavak zone II kategorije vrijednosti Parka.
PlanetCluster & MonteCEP
16
Prostorno-urbanistički plan Prijestonice Cetinje
Dokumentaciona osnova (jul 2012.)
Idući od jugoistoka ka sjeverozapadu, to su dolinski prostori Ostrosa; padinski tereni i visoravan Šestana;
udoline Donje Crmnice; morfološki izdvojena cjelina, formirana oko dolinskih prostora Crmnice; terase uz
limanski vodotok Rijeke Crnojevića, tj. Ljubotinj, Gornji Ceklin i Dobrsko Selo; uvale Donjega Ceklina; te
dio prostora Lješanske nahije, uz Gornje malo blato.
Naselja u okviru zone, oslonjena na relativno jasno izdvojene komplekse poljoprivrednog zemljišta, u
većoj ili manjoj mjeri, ostvaruju neposredni kontakt sa Parkom, odnosno Jezerom. Ova naselja je moguće
značajnije turistički valorizovati, čemu u prilog ide dobra saobraćajna povezanost; dio već formirane
turističko-ugostiteljske ponude; neposredna oslonjenost na Regionalni park " Rumija " i, s tim u vezi,
mogućnost izlaženja žicarom (sa pozicije naselja Gornja Briska) na impozantni vrh Rumije; a posredno i
postojanje veze od Rijeke Crnojevića, preko Cetinja, sa Nacionalnim parkom " Lovćen ".
Prostor na sjeveru Parka se, širokim frontom, nastavlja na područje Zetske i Tuške ravnice, koje, kao
kontaktnu zonu, karakterišu sva obilježja antropogenog prostora. Ovaj veliki poljoprivredni potencijal,
intenzivno obradjivan i gusto naseljen, sa disperznom mrežom naselja, te lokalnom i magistralnom
saobraćajnom infrastrukturom (putevi, željezničke pruge, aerodrom), istovremeno predstavlja i
opterećenje ekosistema Parka. Zona se, uz vodotok Morače, nastavlja na prostrano urbano područje
Podgorice.
Sa stanovišta Nacionalnog parka, osnovna uloga ove kontaktne zone je u pružanju podrške, kako iz
Podgorice, tako i Golubovaca i Tuzi, kao subopštinskih centara gradskog karaktera, naseljima koja se
planiraju kao "kapije" Parka (Žabljak, Vranjina, Plavnica, Podhum), ali i naseljima u blizini granica Parka,
kao mogućim polazištima za upražnjavanje planiranih aktivnosti na Jezeru.
3.
IZVOD IZ PROSTORNOG PLANA PODRUČJA POSEBNE NAMJENE
ZA NACIONALNI PARK "LOVĆEN“ ("Sl. list RCG", br.19/97)
Nacionalni park Lovćen proglašen je Zakonom o proglašenju šumskog područja Lovćena, Biogradske gore i
Durmitora nacionalnim parkovima (sl.list NRCG br.16 i 17/1952), a zakonom o izmjenama i dopunama
zakona o NP ( SL list SRCG br. 31/88), utvrđene su nove granice Nacionalnog parka Lovćen, čime je granica
povećana i utvrđena zaštitna zona parka. Područje NP Lovćen tretirano je u smislu zaštite prirode kao
prostor različitog tipa i ranga na osnovu biogeografskih karakteristika, a u skladu sa Zakonom o zaštiti
prirode iz 1977 g.
U postojećem planu izdvojene su predeone cjeline:
• izvorni predjeli-manje izmjenjeni prostori,
• znatnije izmijenjeni-sekundarni sistemi,
• jače izmijenjeni-urbane i ruralne sredine,znatno izmjenjene poljoprivredne ili agrarne.
Preporučena je zaštita, u skladu sa namjenom:
• aktivna zaštita ( zaštita šuma i vegetacijskih tipova)
• pasivna zaštita ( strogo zaštićeni naučno istraživački rezervati i spomenici različitog karaktera,
geomorfološki, botanički itd.)
• privredna ( poljoprivredna i zdravstveno rekreativna funkcija).
U NP Lovćen izdvojene su dvije zone sa posebnim režimom zaštite prirode:
I zonu posebnog režima zaštite predstavlja rezervat bora munike na sjevernim padinama Lovćena,
površine 68 ha.
II zonu posebnog režima zaštite predstavlja prostor između Jezerskog vrha-Štirovnika,Trešteničkog vrha,
Babljaka i Goliša površine oko 876 ha, što znači da je u zoni sa posebnim režimom zaštite ukupno 944 ha,
ili 41% od ukupne površine parka.
Zone sa režimom stroge zaštite predstavljaju prostor iznad Ivanovih korita, gravitacioni dio bukove šume
ispod Studenca oko 63ha. U ovoj zoni je zabranjena sječa stabala, žbunja, uni[tavanje prizemne flore,
uklanjanje šušnja, kopanje, i bilo kakvi građevinski radovi.U ovu kategoriju spadaju zone posebne zaštite
tokova i jezera.To je zona sliva Ljubinog potoka-oko 100 ha, zona Treštenika oko 19 ha, zona Jame iznad
Malog Bostura oko 20ha i gravitacioni dio jezera ispod Jezerskog vrha oko 31 ha.Ukupna površina ovih zona
iznosi oko 170 ha. Mjere zaštite su kao u zoni šuma stroge zaštite, samo je dozvoljeno kaptiranje izvorišta
i šumsko uzgojni radovi uz saglasnost Zavoda za zaštitu prirode.
Čitava zona NP je prostor za naučna istraživanja ( izdvojena je zona Jezerskog vrha sa borom munikom 16
ha, i zona Štirovnika 118ha), u kojoj važe posebni uslovi režima stroge zaštite. Ostali dio NP predstavlja
zonu sa režimom posebne ali i ne stroge zaštite.
PlanetCluster & MonteCEP
17
Prostorno-urbanistički plan Prijestonice Cetinje
Dokumentaciona osnova (jul 2012.)
Pejzaž i ambijentalne vrijednosti
Lovćenski prirodni pejzaž u većem dijelu izmenjen pod antropogenim uticajem, u geološkom,
geomorfološkom i vegetacijskom pogledu predstavlja osnovnu vrijednost NP. To je pejzaž visoko gorja
Dinarskog holokarsta, čiji je reljef oblikovan umjerenim procesom glacijacije i snažnim procesom
klarstifikacije sa svim pojavnim oblicima a zatim velikim dijelom prekriven vegetacijom.
Prirodni pejzaž čini razuđeni morfološki sklop planinskog lčanca sa svim pojavnim oblicima „ljutog krša“.
U kombinaciji sa šumskim pokrivačem i ogoljelim prostorima.
Kraški pejzaž je zastupljen u svim pojavnim oblicima.
Glacijalni pejzaž je prisutan na najvišim vrhovima Lovćena, Štiranika, Jezerskom vrhu, Babljaku,
Trešteničkom vrhu i Đurđevcu (lednički jezici su djelovali prema Cetinju, Ugnjima,Majstorima, Krscu, i
Njegušima; valovi i dolovi Ivanova korita, Gornji i Donji Bostur, Kuk, Dolovi; izvori na Ivanovim koritima,
Obzovici, Ugljima, i Uganjskim vrelima i Ljubin potok).
Floristički pejzaž izgrađuju šumski i travnati kompleksi koji se međusobno prožimaju.
Antropogeni pejzaž je zastupljen skoro u potpunosti u kontaktnim zonama na Kraškim poljima Cetinja,
Njeguša, u dolovima i na zaravnima Bjeloša, Očinića, Uganja, Uganjskih vrela, Obzovice i Brajića.
Kao ambijentalne cjeline izdvajaju se: Ivanova korita sa Malim i Velikim Bosturom, Dolovi sa Lokvama,
Njeguši, Kuk, Majstori i Konjsko.
Planom organizacije i uređenja prostora u granicama NP određene su slijedeće zone:
A) zona temeljnih odlika prirode
B) zona šuma i autohtone katunske privrede
C) zona revitalizacije katuna
D) zona turističke izgradnje
E) zaštitna zona parka
4.
IZVOD IZ PROSTORNOG PLANA POSEBNE NAMJENE za NP "LOVĆEN (nacrt 2012.)
Prema Programskog zadatku, osnovni razlog za izradu i donošenje novog PPPN NP ''Lovćen'' je revizija
postojećeg Plana odnosno stvaranje planskih pretpostavki za realizaciju razvojnih projekata (turističkih,
infrastrukturnih, poljoprivrednih i dr). Plan treba da obezbijedi stvaranje uslova za zaštitu, uređenje i
korišćenje područja Lovćena na principima održivog razvoja, a naročito za zaštitu i očuvanje prirodnih
dobara od izuzetnog nacionalnog značaja, kao i drugih značajnih prirodnih resursa i posebno vrijednih
kulturno-istorijskih dobara.
Sam status područja asocira na područje od posebnog značaja i područje potencijalne tražnje. S druge
strane područje Nacionalnog parka ima niz negativnih elemenata koje se, prije svega, ogledaju u njegovoj
potpunoj atrofiranosti i neuključenosti u ekonomski život okruženja. Ovaj prostor je ostao po strani,
iako svojom ponudom može da bude vrlo značajan.
Ovo je posebno značajno ako se ima u vidu da je Prostorni plan posebne namjene za Nacionalni park
''Lovćen'' donijet 1997. godine ("Sl.list RCG", broj 19/97) i da je od tada do danas došlo do povećanog
pritiska na najvrijednije dijelove ovog prirodnog dobra, kao i promjene zakonske regulative u oblasti
planiranja, izgradnje i zaštite životne sredine.
Jedan od razloga za izradu ovog plana je i stvaranje planskih pretpostavki za realizaciju projekta izgradnje
žičare Kotor – Lovćen – Cetinje. Njegovom realizacijom će se napraviti važan korak ka poboljšanju
turističke privrede u cilju izgradnje mreže turističkih destinacija van primorskog područja. Na taj način
turističko područje, sa Nacionalnim parkom Lovćen u njegovom središtu, će se povezati sa savremenim
sistemom adekvatne transportne infrastrukture. Istovremeno, treba implementirati i rješenja iz Detaljnog
prostornog plana podmorskog kabla i dalekovoda 400 kV od Primorja do Pljevalja, a koji prolazi obodom
NP Lovćen.
OSNOVNI PRINCIPI
Dalji razvoj prostora Nacionalnog parka Lovćen i njegovog okruženja treba temeljiti na slijedećem:
prirodna i kulturno-istorijska baština NP Lovćen koja simbolizuje biće i duh Crne Gore
Očuvana priroda i obnovljeno graditeljsko nasljeđe predstavlja ključ razvoja turističkog proizvoda NP
Lovćen, gde se poseban naglasak daje integralnom upravljanju prirodnim i kulturnim nasljeđem, kao i
turističkih aktivnosti sa umjerenim ljudskim uticajem na okolinu. Područje NP Lovćen je u višegodišnjem
razvoju usmjeravalo svoje napore na očuvanje prije svega prirodnih karakteristika prostora.
PlanetCluster & MonteCEP
18
Prostorno-urbanistički plan Prijestonice Cetinje
Dokumentaciona osnova (jul 2012.)
Da bi se postigli ciljevi i održivost Parka i njegovog prostora, kao i očuvanost cjelokupnog ekosistema,
budući razvoj treba postaviti na način da poštuje prirodno i kulturno-istorijsko naslijeđe kroz odgovornu
upotrebu resursa i pruži podršku na povećanju doživljaja gostima sa kvalitetnom interpretacijom prostora.
turistička ponuda usmjerena na odabrane lokacije (za smještaj i prateće sadržaje)
Očuvanje i razvoj glavnih turističkih područja NP Lovćen, okoline i baštine je izuzetno važno jer je to
osnovni dio atraktivnosti destinacije i odražava se na cjelokupni imidž. Razvoj turizma bazirati u već
formiranim naseljskim strukturama i to na ulaznim punktovima kao i u centru NP Lovćen (Njeguši – Ivanova
korita – Bjeloši). S tim u vezi može se planirati:
- rekonstrukcija centra naselja Njeguši sa formiranjem javnog prostora;
- rekonstrukcija i valorizacija tzv. „etno sela Kadmi“ na Njegušima;
- na pristupima Parku (sa kotorske, cetinjska i budvanske strane) i stanicama žičare lokacije pogodne
za manje smještajno-ugostiteljske objekte
- zone obnovljenih katuna i postojećih kućišta, lokacije vidikovaca.
unapređenje i proširenje ponude autentične poljoprivredne i zanatske proizvodnje
Poljoprivreda će i dalje biti osnovna djelatnost šire, zaštitne, zone NP “Lovćen” u okviru koje dominira
stočarstvo podržano sitnijom ratarskom proizvodnjom koja odgovara prirodnim karakteristikama područja.
Kako za intenzivni uzgoj stoke tipa farmi ovdje ne postoje valjani uslovi, razvoj ove privredne grane treba
posmatrati samo kao dopunsku aktivnost i izvor prihoda ovog područja, i u cilju proizvodnje poznatog
sira i mesa (kastradina i pršuta).
Danas najveći broj katuna na području NP “Lovćen” ili propada ili se napušta. Jedan ali na žalost ne jedini
i ne glavni uzrok za napuštanje katuna je nesavremeni pristup mnogim od tih katuna (npr. do Majstora,
Kuka, Trešnje, Kruševice itd.). Samo u većim i dobro pristupačnim katunima još je malo života i tradicije,
ali se i u tim katunima brzo mijenja nekadašnji njihov izgled. Zato problem katuna i katunske privrede
treba što prije riješiti i ponovo podići na stari nivo.
NP Lovćen bez katuna bi izgubio na atraktivnosti i kvalitetu pa se Planom predvidja potpuna
revitalizacija svih katuna na Lovćenu i dobroj pristupačnosti do njih sa svih strana. Prioritet treba
staviti na Dolove, najveći katun na prostoru NP “Lovćen“, katun Majstori i Kuk, kao i katun Trešnja
koji bi realizacijom puta Trešnja - Kruševica još više dobio na značaju.
stimulativna poreska i svaka druga politika (stočarstvo, šumarstvo, ratarstvo, zanatstvo, ...) kojom
se posredno i neposredno održava i obnavlja autentičnost
poboljšanje infrastrukturnih sistema sa afirmativnom politikom probijanja i održavanja puteva ali i
sa restriktivnim pristupom u pogledu formiranja novih saobraćajnica kroz zaštićene zone NP
KONCEPT ORGANIZACIJE PROSTORA
Na buduću organizaciju prostora Parka od snažnog uticaja je njegovo neposredno i šire okruženje.
Sjeverozapadni dio zaštitne zone Parka je dio Prirodno i kulturno-istorijskog područja Kotora – koje je
upisano na UNESCO-vu Listu svetske kulturne baštine. Bokokotorski zaliv je i na Listi najljepših zaliva
svijeta. Na istočnoj strani je Istorijsko jezgro Cetinja - Prijestonice Crne Gore, koje je zbog svojih
kulturnih vrijednosti u postupku upisa na UNESCO-vu Listu svetske kulturne baštine.
Kvalifikacija područja Lovćena u kategoriju Nacionalnog parka proizašla je iz integralnog sagledavanja
prirodnih i kulturno-istorijskih vrijednosti područja. Uvažavajući ove činjenice prostor NP Lovćen i njegove
zaštitne zone sagledan je cjelovito i jedinstveno tretiran, a preloženim rješenjima budući sadržaji i
aktivnosti su distribuirani ravnomjerno i disperzivno. Poseban vid zaštite prirodne i kulturno-istorijske
baštine planiran je i za neposredno okruženje, tj. zaštitnu zonu, koja ima ulogu da amortizuje uticaje i
štiti od mogućeg pritiska koje međugradsko okruženje može izazvati na ovo područje.
Osovinu sistema predstavlja transferzala Kotor – Cetinje, koja počinje ulaskom u Boku kotorsku, od strane
Dubrovnika, pa duž obale uz istorijska primorsko-pomorska naselja duž obale do Starog grada Kotora,
starim kolskim putem preko Njeguša, ivicom visoravni masiva Lovćena preko Brajića do Cetinja. Sve zone i
lokaliteti u zonama funkcionalno su povezani sistemom postojećih i planiranih kolskih puteva, biciklističkih
i pješačkih i staza. Tome treba dodati i planiranu žičaru na potezu Dub – Kuk – Ivanova korita – Cetinje.
PlanetCluster & MonteCEP
19
Prostorno-urbanistički plan Prijestonice Cetinje
Dokumentaciona osnova (jul 2012.)
U jedinstven sistem povezana su sva značajna kulturno-istorijska mjesta: Cetinje - Njegošev mauzolej –
Ivanova korita - Njeguši - Kotor - Budva. Posjetu pomenutih destinacija moguće je realizovati žičarom,
mrežom kolskih puteva različitih kategorija, pretežno opštinskih, koji pružaju mogućnost kružnog obilaska
lokaliteta, a prema interesovanju.
Motivi posjete Nacionalnom parku, osim posjete Njegoševom mauzoleju, vezani su za prirodne, pejzažne i
ambijentalne vrijednosti ovog prostora. To su prije svega geomorfološke karakteristike kraškog terena,
raznovrsna flora i vegetacija, složena i bogata po vrstama i endemskim oblicima fauna, kao i prirodni i
antropogeni pejzaž.
U zoni Nacionalnog parka planiran je i regulisan način obnove i revitalizacije katuna, kao i pitanje
upravljanja površinama parka u pogledu šumarstva i poljoprivrede.
Park Lovćen ima brojne potencijale rekreativnog turizma. Osnovni oblici ljetnje zabave i rekreacije (i
sportova) na Lovćenu bili bi izletnički turizam, vožnja bicikla, šetnje i planinarenje po planinskim
putevima i stazama. Zimi Lovćen pruža određene mogućnosti učenja, zabave i rekreacije na snijegu
(sankanje i djelimično skijanje) u neposrednoj blizini velikih turističkih centara na Primorju.
Osim za osnovne oblike rekreacije, na Lovćenu se pružaju izuzetne mogućnosti za sportski turizam. Motiv
sportista, osim boravka u čistoj prirodi, bili bi treninzi, sportska takmičenja i "visinske pripreme".
Takođe, važan dio turističke ponude koju pruža Lovćen je i zdravstveni turizam. Ovaj oblik turizma
bazirao bi se na ljekovitim svojstvima planinsko-primorske klime, nadmorske visine i šuma, a na posredan
način i kroz ljepotu prirodnih i antropogenih pejzaža. Pored liječenja prirodnim faktorima u klimatskim
lječilištima mogli bi se ponuditi programi kompletne medicinske rehabilitacije i preventive.
Bogatstvo Lovćena u florističkom i faunističkom smislu i karakteristična geološka građa pružaju mogućnost
za odvijanje određenih naučnih i obrazovnih djelatnosti, kao što su: razgledanje prirodnih fenomena,
naučnoistraživački rad, naučni skupovi. Takođe, bogatstvo, raznolikost i stanje u kojem se nalazi
arhitektonska baština pruža mogućnosti za njeno dalje proučavanje dok se u procesu obnove stvaraju
uslovi za njenu punu valorizaciju.
Područje zaštitne zone, iako izvan granica NP, čini se njim jedinstvenu prostornu cjelinu tako da ima veliki
značaj i zahtijeva određeni režim zaštite. U ovoj zoni potrebno je obezbijediti zaštitu zemljišta, šuma,
flore i faune, očuvanje pejzažnih i ambijentalnih vrijednosti uz revitalizaciju starih seoskih naselja i
sanaciju puteva.
Kao zone i objekti posebne zaštite uključene su sve cjeline kao i pojedinačna prirodna i kulturna dobra.
Na području k.o. Njeguši, u zoni Štirovnika predvidjena je lokacija posebne namjene, za potrebe
Ministarstva odbrane.
Mreža naselja i centara
Planirana struktura mreže naselja rezultat je evolucije postojećih odnosa kroz planirane aktivnosti u
prostoru i tako uspostavljenih novih odnosa. Na širokom potezu uspostavlja se balansirani odnos razvoja
centara okolnog područja (Cetinja, Kotora, Budve).
U zoni Nacionalnog parka uspostavljena je mreža naselja sljedećih kategorija:
Primarni turistički centar na Ivanovim koritima;
Sekundarni turistički centar katun Majstori sa predjelom netaknute prirode Konjsko (rezervat bukove
šume);
Tercijalni turistički centri na ulazu u Park - naselja Bjeloši i Krstac;
Katuni turističkog značaja - Dolovi sa Lokvama, Veliki Bostur, Kuk;
(svi katuni u zoni NP ambijentalno-arhitektonskog značaja)
Na prostoru zaštitne zone Parka najveće naselje su Njeguši, sekundarni centar ruralnog karaktera u opštini
Cetinje.
Stalna naselja u zaštitnoj zoni parka su: Očinići, Ugnji, Vrela, Obzovica, Brajići, Lapčići, Podi, Mirac,
Žanjev do, Dubovik.
PlanetCluster & MonteCEP
20
Prostorno-urbanistički plan Prijestonice Cetinje
Dokumentaciona osnova (jul 2012.)
Zone zaštite
U I zonu zaštite su izdvojeni prostori u kojima se obezbjenuje zaštita staništa izuzetnog –najvećeg
funkcionalno-ekološkog značaja radi nesmetanog odvijanja prirodnih bioloških procesa.
U zonama sa režimom zaštite I stepena sprovodi se stroga zaštita i u njima se:
- zabranjuje korišćenje prirodnih resursa i izgradnja objekata;
- ograničavaju radovi i aktivnosti na naučna istraživanja i praćenje prirodnih procesa;
- ograničava posjeta u obrazovne, rekreativne i opštekulturne svrhe;
- sprovode zaštitne, sanacione i druge neophodne mjere u slučaju požara, elementarnih nepogoda i udesa,
pojave biljnih i životinjskih bolesti i prenamnožavanja štetočina.
Predložena je izmjena ranije definisanih granica I zone zaštite, tako da je sada čine 3 prostorne cjeline:
(i) šire područje Štirovnika i Jezerskog vrha (650ha) u koje su integrisani ranije definisani rezervati prirode
(ii) područje Babljaka (73,5ha
(iii) šire područje od Majstorice preko Jasikove rupe, Osmogrka i Skrobotuše do Konjskoga i Studenih
dolova (1320,7ha).
PlanetCluster & MonteCEP
21
Prostorno-urbanistički plan Prijestonice Cetinje
Dokumentaciona osnova (jul 2012.)
U II zonu zaštite su izdvojeni prostori u kojima su djelimično izmijenjene osobine prirodnih staništa ali ne
do nivoa da ugrožavaju njihov funkcionalno-ekološki značaj, uključujući vrijedne predjele i objekte
kulturnog nasljena. U II zoni zaštite, odnosno zonama sa režimom zaštite II stepena sprovodi se aktivna
zaštita i u tim područjima se mogu vršiti:
- intervencije u cilju restauracije, revitalizacije i ukupnog unaprjenenja zaštićenog prirodnog dobra;
- kontrolisano korišćenje prirodnih resursa u zaštićenom prirodnom dobru, bez posljedica po primarne
vrijednosti njihovih prirodnih staništa, populacija, ekosistema, obilježja predjela i objekata geonasljedja.
II zonu zaštite u čine područja koja okružuju I zonu zaštite, a obuhvataju sledeće prostorne cjeline:
(i) područje koje okružuje I zonu zaštite oko Štirovnika i Jezerskog vrha, sa ukupnom površinom od
1523,9ha.
(ii) područje koje okružuje I zonu zaštite na prostoru od Majstorice do Konjskoga i Studenih dolova i
planirane trase 400 kV dalekovoda Pljevlja – Lastva Grbaljska (420,4ha).
(iii) područje Đurdjevca i Trešteničkog vrha sa zapadne strane pristupnog puta od Ivanovih Korita za
Majstore,
U prostorima koji su svrstani u III zonu zaštite zastupljena su staništa koja nijesu od velikog značaja za
funkcionalno-ekološko povezivanje i integritet NP-a. U njima se mogu se vršiti:
- intervencije u cilju restauracije, revitalizacije i ukupnog unaprjenenja zaštićenog prirodnog dobra;
- razvoj naselja i prateće infrastrukture;
- radovi na urenenju objekata kulturno-istorijskog nasljena i tradicionalnog graditeljstva;
- očuvanje tradicionalnih djelatnosti lokalnog stanovništva,
- selektivno i ograničeno korišćenje prirodnih resursa.
Za potrebe održivog korišćenja prostora i uopšte održivo korišćenje resursa NP-a formiraće se III zona
zaštite koja obuhvata:
- zone sa postojećim i planiranim granevinskim objektima (Ivanova korita, Majstori, Kuk, Dolovi)
- zone planiranih infrastrukturnih elemenata: a) žičara Kotor – Lovćen – Cetinje (150 ha) i b) dvosistemski
400kV dalekovod Lastva Grbaljska – Pljevlja uključujući preostalo područje do administrativne granice NPa na istoku (934,9ha).
- postojeću saobraćajnicuCetinje – Ivanova korita – Kotor)
- i prostore izmenu područja sa II zonom zaštite i administrativne granice NP-a.
Zaštitna zona (oko) NP Lovćen nema karakter stroge zaštite i ona okružuje NP u njegovim
administrativnim granicama. U njoj se mogu sprovoditi aktivnosti koje su slične III zoni zaštite kako bi se
obezbijedilo održivo korišćenje prostora i prirodnih resursa u široj zoni Lovćena i njegove podgorine.
Granice ove zone su promijenjanjene u dijelu trase žičare sve do početnih stanica u Dubu (opština Kotor) i
Cetinje.
Ključne postavke koncepta organizacije prostora NP Lovćen
Uvažavajući nalaze iz Dokumentacione osnove, preporuke i smjernice iz državnih planova i strategija,
inicijative sa lokalnog nivoa i projekcije po sektorskim nivoima, kao ključne postavke koncepta
organizacije odnosno zaštite, uredjenja i korišćenja NP Lovćen se definišu:
1. zaštita prirodnih vrijednosti, kulturnog predjela i graditeljske baštine NP i okruženja,
2. unapređenje i specijalizacija turističke ponude za dvosezonsko korišćenje potencijala NP (boravak,
sportske aktivnosti, izleti, žičara...),
3. poboljšanje strukture šumskog fonda, kroz biološku rekonstrukciju autohtonih vrsta i vraćanje
autentičnog ambijenta,
4. unapređenje poljoprivrede kroz razvoj stočarstva i proizvodnja tipičnih prerađevina od mlijeka i mesa
te podrška aktiviranju katuna u NP i okruženju,
5. poboljšanje funkcionalnih veza sa okruženjem, imajući u vidu položaj između Cetinja, Kotora i Budve,
6. zadovoljavajuće rješavanje vodosnadbijevanja,
7. stvaranje preduslova za izgradnju žičare od Kotora preko Krsca i Ivanovih korita do Cetinja;
8. stvaranje preduslova za izgradnju dalekovoda 400 KV od Primorja do Pljevalja;
USLOVI ZAŠTITE, UREĐENJA I KORIŠĆENJA PROSTORA
Imajući u vidu prostorne i funkcionalne karakteristike, kao i značaj i vrijednost prirodnog i kulturnog
nasljeđa, posebno kulturnog predjela Parka, identifikovano je nekoliko karakterističnih zona, i to:
Zona prirodnih rezervata;
Zona zaštićenih kulturnih dobara
PlanetCluster & MonteCEP
22
Prostorno-urbanistički plan Prijestonice Cetinje
Zona
Zona
Zona
Zona
Dokumentaciona osnova (jul 2012.)
vrijednog kulturnog predjela i arhitektonskog nasljeđa – ambijentalna cjelina;
karakteristične tradicionalne ruralne izgradnje – Lovćenski katun;
tradicionalne ruralne izgradnje – sela i zaseoci u zaštitnoj zoni Parka;
nove izgradnje.
Prva zona je zona očuvanja netaknute prirode i biodiverziteta. Drugu zonu čine područja gdje će se
sprovoditi mjere zaštite kulturnih dobara, tj. konzervatorske mjere (konzervacija, restauracija,
rekonstrukcija, anastiloza, adaptacija, sanacija i konsolidacija). Treću i četvrtu zonu arhitektonskih
cjelina sa prirodnim posebnostima, tj. ambijentalne cjeline i katuni, čine područja gdje će se sprovoditi
one mjere zaštite (restauracija, konzervacija, revitalizacija, očuvanje biodiverziteta i sl.) koje odgovaraju
zaštićenim područjima. Petu zonu predstavljaju tradicionalna ruralna izgradnja, tj. izgrađeno seosko tkivo
sa zaseocima, u kojoj će se sprovoditi režim obnove, revitalizacije i očuvanja narodne arhitekture. Na
šestu zonu, područje nove izgradnje, biće primijenjene mjere ambijentalnog usaglašavanja nove gradnje.
Smjernice za dalju plansku razradu
Prostorni plan posebne namjene NP Lovćen primjenjivaće se adekvatnom razradom na nižim nivoima ili
direktnom primjenom odredbi ovog ili nekog drugog plana.
S obzirom da su osnovnim planskim dokumentom predložene dvije lokacije kao zaokružene cjeline
(Ivanova korita i Majstori) te stanice žičare Kotor – Lovćen, njihova realizacija će biti sprovođena
prema detaljnim razradama u okviru ovog plana.
Za lokacije katuna koje se nalaze u zahvatu PPPN date su generalne smjernice i preporuke na nivou
koji omogućava izdavanje urbanističko tehničkih uslova za obnovu i rekonstrukciju.
Zone kojima je definisana obnova katuna u funkciji turizma u zaštitnoj zoni NP, biće razrađene na
osnovu preporuka iz ovog Plana, a u sklopu prostorno-urbanističkih planova opština koji će odrediti
adekvatan nivo detaljne razrade.
Realizacija dalekovoda 400 kV od Primorja do Pljevalja i sve zaštitne mjere odvijaće se prema
smjernicama Detaljnog prostornog plana za koridor navedenog dalekovoda
***
Nacrt plana sadrži detaljne razrade za pojedine zone i lokalitete (na nivou zoning plana), koje će
omogućiti brzu primjenu plana i realizaciju postavljenih ciljeva, čime se obezbijeđuju preduslovi za
realizaciju investicionih projekata i uređenje prostora na lokacijama koje zahtijevaju trajne promjene u
prostoru (žičara - početna, među i krajnja stanica – Dub, Kuk i Cetinje, turistički centar Ivanova korita i
obnova katuna Majstori). Detaljne razrade imaće u predlogu plana nivo razrade koji odgovara državnoj
studiji lokacije.
5.
IZVOD IZ DETALJNOG PROSTORNOG PLANA ZA KORIDOR DALEKOVODA 400 KV
SA OPTIČKIM KABLOM OD CRNOGORSKOG PRIMORJA DO PLJEVALJA
("Sl. list CG", br.47/11)
OBUHVAT DPP-a
Područje DPP obuhvata koridor širine približno 1 km na potezu od teritorijalnih voda Crne Gore do
Crnogorskog primorja, preko Lastve Grbaljske do Čeva i dalje do Pljevalja. Koridor prolazi kroz osam
Opština Crne Gore: Kotor, Budva, Cetinje, Nikšić, Plužine, Šavnik, Žabljak i Pljevlja. Površina zahvata
prema kartografskom mjerenju iznosi cca 15 181 ha.
Tokom izrade DPP-a analizirane su varijante i predložena optimalna varijanta čiji koridor je širine 1km,
koja je s jedne strane određena strateškim opredjeljenjima a sa druge tehničkim zahtjevima i
konfiguracijom terena tog dijela Crne Gore, a koja ima najmanje negativnih efekata na predmetni
prostor.
Koridor u širini od 1 km je definisan sa ciljem da se nakon usvajanja Plana, kroz izradu projektne
dokumentacije, utvrdi uži koridor dalekovoda i zaštitnih zona.
Položaj koridora dalekovoda i konvertorskog postrojenja i trafostanice, kao i mjesto priključenja
dalekovoda na podmorski kabal i odgovarajući koridor podmorskog kabla su međusobno uslovljeni. U
međusobnoj uslovljenosti, lokacija konvertorskog postrojenja i trafostanice ima značajnu ulogu.
PlanetCluster & MonteCEP
23
Prostorno-urbanistički plan Prijestonice Cetinje
Dokumentaciona osnova (jul 2012.)
USLOVI ZA DEFINISANJE KORIDORA
Da bi se ostvarila veza od Primorja do Pljevalja neizbježno je da budući koridor prođe kroz područje
Nacionalnih parkova Lovćen i Durmitor. Čak i uslučaju da je formiran koridor sa početnom tačkom iz Bara,
takođe bi morao proći kroz dva nacionalna parka Skadarsko jezero i Durmitor)
Pri definisanju budućeg koridora za podvodni, podzemi kabal i dalekovod analizirana je postojeća i
planska namjena prostora kroz postojeću plansku dokumentaciju i dokumentaciju u izradi za područja svih
opština u granici zahvata DPP-a. Pri tome je uvažena postojeća struktura namjene površina i planski
koncept za budući razvoj na područjima navedenih opština. Cilj pri definisanju budućeg koridora je da se
u najvećoj mogućoj mjeri očuvaju područja značajna za razvoj i nađe kompromis između neophodne
infrastrukturne opremljenosti i svih aspekata namjene i zaštite prostora. Posebna pažnja je posvećena
sagledavanju mogućnosti prolaska koridora kroz područja nacionalnih parkova, poštujući Prostornim
planovima posebne namjene ranije definisane zone zaštite.
Prema Programskom zadatku za izradu DPP, za definisanje budućeg infrastrukturnog koridora neophodno
je bilo ispoštovati veliki broj tehničkih uslova s jedne strane i ograničenja u smislu zaštite s druge
strane.
Uslovi i ograničenja koje je trebalo uvažiti pri definisanju koridora 400 kV dalekovoda:
Isključenje trase iz područja Svetske prirodne i kulturne baštine Kotora i Bokokotorskog zaliva,
Izbjegavanje prve i druge zone zaštite u području NP Lovćen i Durmitor,
Pažljivo vođenje trase kroz treću zonu zaštite,
Minimiziranje vizuelnog uticaja na prirodne i stvorene vrednosti zaštićenih područja,
Minimalno i pažljivo ukrštanje trase dalekovoda i žičara prema Lovćenu iz pravca Kotora i Budve,
Bezbjedna udaljenost od poletno-sletnih koridora aerodroma Tivat,
Udaljenost od postojećih naselja i planiranih turističkih sadržaja.
TEHNIČKE KARAKTERISTIKE INFRASTRUKTURNOG KORIDORA
Uži koridor dalekovoda iznosi min. 60 m do max 100m za jedan dalekovod, ukupna širina koridora za
dva dalekovoda iznosi od 120 – 200 m.
Od TS Lastva do lokacije postojećeg dalekovoda 400 kV (Podgorica 2–Trebinje) vode dva dalekovoda
(dva reda stubova) na osnom razmaku od oko 60 –100 m.
Od Čeva do Pljevalja vodi jedan dalekovod.
Raspon između stubova zavisi od konfiguracije terena, ukrštanja sa objektima infrastrukture, a po
pravilu iznosi oko 300 – 500 m.
Površina stubnog mjesta iznosi od 25m2-100m2, sa zaštitnim pojasom iznosi od 50m2-200m2.
U koridoru od oko 60 m ukupne širine (oko 30 m od ose dalekovoda) se ne dozvoljava gradnja
stambenih i drugih objekata. Mogućnost gradnje van zone zaštite treba uskladiti sa važećim propisima.
Eventualno polaganje podzemnih kablova nije tehnički opravdano i prihvatljivo na ovom naponskom nivou
zbog:
Potrebe za izradom dodatnih postrojenja na mjestima prelaza iz nadzemnog voda u podzemni kabal,
koja bi zahtjevala dodatni značajan prostor za njihovi izgradnju.
Višestruko dužeg trajanja sanacije kvara na podzemnom kablu u odnosu na nadzemni vod što na ovom
naponskom nivou i interkonekcijskoj vezi može imati značajne posledice na stabilnost sistema, kao i
na značajne negativne ekonomske efekte zbog neisporučene električne energije.
Znatno višu cijenu opreme za podzemni vod u odnosu na nadzemni vod.
TEHNIČKE KARAKTERISTIKE OPTIČKOG KABLA
Optički kabal je vrsta kabla koji je namjenjen za prenos svjetlosnih signala, a intenzivno se primjenjuje za
telekomunikacijske veze jer posjeduje značajne prednosti u odnosu na klasične (bakarne) kablove zbog
izrazito velikog prenosnog kapaciteta sa velikim brzinama prenosa i niskim gubicima.
Osim u telekomunikacijskoj infrastrukturi, optički kablovi (poznat kao OPGW = optical ground wire) koriste
se i u elektroenergetskom sektoru, pri izgradnji elektroenergetskih prenosnih i distribucijskih vodova.
Takav kabel istovremeno obavlja funkciju zaštite elektroenergetskog voda ali i komunikacije, odnosno
prenosa signala. Osim nadzemno na vrhovima stubova elektroenergetskih vodova, optički kabal može se
ugraditi i podzemno, npr. uz elektroenergetski kabal u zajednički kablovski rov. Optički kabal ugrađen na
dalekovod, po pravilu umjesto klasične zaštitne užadi, predstavlja dio dalekovoda i ne zahtjeva neke
dodatne zahvate u prostoru.
PlanetCluster & MonteCEP
24
Prostorno-urbanistički plan Prijestonice Cetinje
PlanetCluster & MonteCEP
Dokumentaciona osnova (jul 2012.)
25
Prostorno-urbanistički plan Prijestonice Cetinje
Dokumentaciona osnova (jul 2012.)
U tom smislu optički kabal u DPP-u je predviđen u istom koridoru i na istim stubovima kad se radi o
dalekovodu i kopnenom dijelu trase, odnosno u zajedničkom kablovskom rovu u koridoru podzemnog i
podvodnog energetskog kabla.
ANALIZA TRASE DALEKOVODA SA PODVARIJANTNIM RJEŠENJIMA
U skladu sa Programskim zadatkom, na osnovu analize planske dokumentacije u toku rada na DPP-u,
analizirane su varijante koridora na osnovu kojih će se utvrditi uži koridor dalekovoda i zaštitnih zona kao i
granica zahvata plana.
Detaljnom analizom geografskih podloga i ostale relevantne dokumentacije, uzimajući u obzir trenutno
stanje i položaj postojećih objekata u elektroenergetskom sistemu, kao i planirane proizvodne i prijenosne
objekte EES-a, konfiguraciju terena, položaj naselja, prirodne i kulturne vrijednosti, te druge
karakteristične sadržaje područja obuhvaćenog ovim planom, odabrana je varijanta predmetnog
elektroenergetskog objekta, pri čemu su na pojedinim područjima razmatrana brojna podvarijantna
rješenja.
Obzirom na značajnu udaljenost između početne i krajnje tačke (dužina trase iznosi cca 150 km), kao i
činjenicu da se u jednom dijelu razmatra zajednički koridor za dva fizički odvojena dalekovoda, trasa je
podijeljena u tri glavne dionice: Lastva – Čevo, Čevo – Šavnik i Šavnik – Pljevlja.
Od značaja za prostor NP Lovćen je bila D.1. Dionica: Lastva Grbaljska – Čevo.
Na području oko NP Lovćen razmatrane su tri varijante trase, od kojih su dvije predložene Programskim
zadatkom (istočna varijanta kroz NP Lovćen i zapadna iznad Kotora), a trećom je dodatno razmotrena
mogućnost obilaska NP Lovćen sa istočne strane iznad Budve. Uvidom u situaciju na terenu, uvažavajući
karakter terena, prirodnu i kulturnu baštinu, potencijalni turistički značaj pojedinih lokaliteta, vizualni
efekt trase, vidikovce, mogućnost rješavanja imovinsko-pravnih odnosa u fazi realizacije objekta, prolazak
kroz naselja, odnosno zadovoljavajuću udaljenost od stambenih objekata i dr, predložena je Istočna
varijanta dalekovoda iznad Budve na predmetnoj prvoj dionici od Lastve do Čeva.
Ova varijanta trase je predložena i usvojena sa ciljem da se u što većoj mjeri sačuva integritet NP
Lovćen vođenjem trase dalekovoda njegovim obodnim dijelom, bez obzira na brojna ograničenja.
Odabrana trasa koridora polazi od lokacije konvertorskog postrojenja/trafostanice na lokaciji Blato u
Lastvi Grbaljskoj i dalje se usmjerava prema istoku padinama brda Trebaljevica, u dužini od oko 1,5 km.
Ovaj dio trase je vidljiv sa strane Primorja i magistralnog puta Tivat–Budva, a zapadno od Zečevog sela i
Pobora trasa se lomi prema sjeveroistoku, čime se izbjegava prolaz kroz potencijalno turističko područje,
uz odličnu zaklonjenost trase. U podnožju brda Okovica/Murakovac, trasa se oštro lomi prema istoku u
dužini od oko 800 m, a zatim prema jugoistoku, prolazeći podnožjem brda Raskavica do iznad naselja
Lapčići.
Dalje je položena izrazito nepristupačnim padinama brda Široka strana, iznad puta Budva–Cetinje, do
podnožja brda Kuliješ i ukrštanja sa trasom DV 110 kV Cetinje - Budva. Zbog nepristupačnog terena na
ovom dijelu pri izgradnji objekta treba razmotriti tehnička rješenja koja će izbjeći narušavanje prirodnog
ambijenta izradom pristupnih puteva uzduž padine brda Široka strana. U nastavku se oštro lomi prema
sjeveru ulazeći u II zonu NP Lovćen, pri čemu jednim dijelom prati koridor postojećeg DV 110 kV Budva–
Cetinje i nastavlja do lokacije južno od naselja Dubovik, pri čemu prolazi uglavnom nenaseljenim
brdovitim područjem obraslim djelomično šumom i niskim rastinjem. U nastavku se trasa usmjerava prema
naselju Dubovik, prolazi sa njegove sjeverozapadne strane i dalje prema sjeveru do naselja Resna kroz
nenaseljene terene djelimično obrasle šumom. Na ovom području ima relativno veliki broj pristupnih
puteva i potreba za njihovom izgradnjom će se minimizirati. Kao u D.1.a, na ovoj lokaciji trase se
razdvajaju i usmjeravaju prema postojećem 400 kV dalekovodu. U ovom dijelu trasa prolazi kroz II. zonu
NP Lovćen jer zaobilaženje ove zone nije moguće zbog izrazito nepristupačnog terena neprimjerenog za
realizaciju trase sa tehničkog aspekta, posebno što se u ovom dijelu koridor sastoji od dva paralelna
dalekovoda. Dužina ove trase iznosi cca 34,5 km.
Glavnu karakteristiku ove trase predstavlja prolazak kroz II zonu NP, u dužini od oko 9 km, ali ipak ona
prolazi manje atraktivnim dijelom II zone i udaljena je značajno od središnjeg dijela Nacionalnog parka
(Ivanova korita, Majstori), čime se sprečava efekt podjele Nacionalnog parka na dva dijela. Povećana
dužina, kao i blizina planiranih turističkih zona u području naselja Lapčići i Pobori, koje treba prilikom
projektovanja detaljno analizirati, može uzrokovati potencijalne probleme prilikom rješavanja imovinsko
pravnih odnosa. Blizina puta Budva–Cetinje, odnosno negativan vizualni efekt u smislu izloženosti dijela
trase pojedinim vidikovcima na Lovćenu i uočljivosti sa područja Budve i drugih lokacija u ovom dijelu
Primorja predstavlja takođe negativni aspekt ove trase što treba razmotriti kroz projektna rješenja. Kao
i u varijanti D.1.a), na dijelu trase na području Lapčića i iznad puta Budva–Cetinje, dolazi do izražaja
PlanetCluster & MonteCEP
26
Prostorno-urbanistički plan Prijestonice Cetinje
Dokumentaciona osnova (jul 2012.)
uticaj izrazito nepovoljnog reljefa na odabir trase koji, uz tehnička ograničenja vezana za realizaciju
stubnih mjesta i potrebnu širinu koridora, onemogućava izmicanje trase na manje atraktivno područje,
odnosno u III. Zonu NP Lovćen.
Ova trasa apsolutno isključuje prolazak kroz prostor Svetske prirodne i kulturne baštine Kotora i Kotorskog
zaliva. Odabrana trasa prolazi kroz Nacionalni park Lovćen, ali izbjegava i u maksimalno mogućoj mjeri se
udaljava od djelova Parka koji su obilježeni kao posebne zaštitne zone i zone najstrožije zabrane, te u
tom smislu predstavlja povoljnije rješenje u odnosu na trasu D.1.c). Kako će se budući dalekovodi 110 kV,
koji će se morati izgraditi zbog pravilne valorizacije investicije, usmjeravati prema primorskim mjestima
(Kotor, Tivat, Herceg Novi, Budva, itd.) njihovi koridori se neće ukrštati sa koridorima planirane trase
dalekovoda 400kV, dok bi odabir varijante opisane pod D.1.a) donio znatne probleme oko projektovanja i
izvođenja ovakvih ukrštanja. Vrlo slična je i problematika ukrštanja sa planiranom žičarom Cetinje–Kotor,
jer se zapadna varijanta ukršta na vrlo zahtjevnom dijelu, dok to nije slučaj sa ovom odabranom trasom.
6.
IZVOD IZ DETALJNOG PROSTORNOG PLANA AUTOPUTA BAR-BOLJARE
(Službeni list Crne Gore, broj 64/08)
Obuhvat Detaljnog prostornog plana
Detaljni prostorni plan obuhvata područje infrastrukturnog koridora autoputa Bar – Boljare (od
Crnogorskog primorja do granice sa Srbijom) koji je utvrdjen Prostornim planom Crne Gore.
Detaljni prostorni plan obuhvata naročito:
- Koridore magistralnih infrastukturnih postojećih i planiranih sistema, sa zaštitnim pojasom i pratećim
objektima i to: autoputa Bar-Boljare, dijela željezničke pruge Beograd - Bar, aerodrome u
Podgorici i Beranama, dijela elektro prenosne I distributivne mreze (dalekovodi; 4oo kV, 22o kV, 11o kV i
trafo-stanice), gasovod, regionalni vodovod, magistralne optičke kablove, vodne površine i vodotoke
(Skadarsko jezero, Morača i Tara)
- Zonu uticaja infrastrukturnog koridora u širini zone neposrednog uticaja autoputa, Prostornim planom
Crne Gore zacrtanog koridora autoputa Bar-Boljare.
Zona neposrednog uticaja autoputa obuhvata prostor površine oko 1400 km2 u dužini od oko 165 km koji
zahvata više od 100 katastarskih opština koje čine djelove teritorija 7 opština.
Shodno programskom zadatku područje Detaljnog prostornog plana podijeljeno je u tri dionice.
Dionica I: Djurmani – Smokovac obuhvata prostor površine oko 450 km2 u dužini od oko 50 km, koji
sačinjavaju teritorije 3 opštine (Bar, Cetinje i Podgorica).
DPP u Opštini Cetinje pokriva: dio katastarske opštine Čukovići i cijele katastarske opštine Dodoši i
Žabljak.
Prema važećem PPCG koridor autoputa Bar – Boljare prolazi kroz opštine: Bar, Podgorica, Cetinje,
Danilovgrad, Kolašin, Andrijevica, Berane i Bijelo Polje.
Prostorni plan opštine Cetinje (PPO)
Namjena posmatrane zone – Alternativni koridor autoputa prolazi dužinom od oko 15 km kroz opštinu
Cetinje, te zauzima površine različitih namjena u smislu postojećeg korišćenja ili planiranih aktivnosti.
Poseban značaj ima zaštita šumskog zemljišta i zone NP Skadarsko jezero.
Posebni elementi bitni za izradu DPP “Koridor autoputa Bar – Boljare” – Provjera svih mjesta gdje
jepotrebno podvožnjacima ostvariti kvalitetnu vezu prostora sa jedne i druge strane autoputa, da se
sačuvaju postojeće funkcije u okviru mreže naselja.
Konflikti – Očekivani najizraženiji konflikti su u zoni NP Skadarsko jezero i prolaska autoputa uz naselja
duž trase (Dupilo, Popratnice, Komarno, Brežine i dr).
Položaj koridora i trase autoputa Bar – Boljare
Koridor autoputa Bar – Boljare ima ukupnu dužinu oko 164 km, a položaj i tehničke karakteristike su dati
po dionicama.
PlanetCluster & MonteCEP
27
Prostorno-urbanistički plan Prijestonice Cetinje
PlanetCluster & MonteCEP
Dokumentaciona osnova (jul 2012.)
28
Prostorno-urbanistički plan Prijestonice Cetinje
Dokumentaciona osnova (jul 2012.)
Dionica Djurmani - Smokovac
Na osnovu PPCG i niza projekata autoputa koji su radjeni, ovaj potez autoputa pruža se već izgradjenom
trasom poluautoputa od Djurmana i Tunela Sozina do ukrštanja sa magistralnim putem Podgorica –
Petrovac. U nastavku se, za novu trasu autoputa, rezerviše prostor na potezu prema Tankom Rtu I
Podgorici koji se na lokacijama Djurmani, Virpazar, Bistrica, Šteke, Ćafa, Tološko polje i Smokovac
integriše sa saobraćajnom mrežom Crne Gore.
Na potezu Ćafa – Smokovac, Jadransko – jonski autoput i autoput Bar – Boljare su na zajedničkoj trasi.
Kako se na dijelu koridora autoputa od Djurmana do Šteka prelazi preko područja sa ozbiljnim
ograničenjima za izgradnju, ovim Planom je inicaijalno analiziran i alternativni koridor na dijelu sjevernog
izlaza iz Tunela Sozina do petlje Šteke. Generalno, ovaj koridor ide kopnenim dijelom u pravcu sjevera od
izlaza iz Tunela Sozina, preko Orahovštice, Komarna, Donjeg sela do zaseoka Riječana u Dujevu pretežno
održavajući trasu na visini od približno 200 mnm. Dalje se pruža sjeveroistočno masivom Rudina, preko
kanjona Rijeke Crnojevića, masiva Lisinja do Šteka.
Na ovom koridoru konsolidovana je trasa autoputa iz generalnog projekta Bar – Tanki rt (za dionicu
Djurmani – Tanki rt), generalnog projekta Tanki rt – Farmaci i generalnog projekta Farmaci – Smokovac.
Na ovoj dionici, kao karakteristična i konfliktna tačka javlja se i Sozina, Raš, Tanki rt, Vranjina, Zelenika,
Velje Brdo, Trijebač i Doljanska glavica.
Razmještaj pratećih sadržaja u koridoru autoputa
Prateći sadržaji autoputa se dijele na:
- Funkcionalne sadržaje saobraćaja na autoputu koji služe za održavanje, upravljanje i omogućavanje
bržeg, sigurnijeg, udobnijeg i pouzdanijeg prevoza robe i putnika na autoputu: baze
i objekti namijenjeni za održavanje puta, kontrolu i upravljanje, kao i za naplatu putarine; i
- Prateće sadržaje namijenjene učesnicima u saobraćaju: benzinske pumpe, moteli, prodavnice, parkinzi,
odmorišta, informativni centri i dr.
Odmorišta
Uloga odmorišta, zajedno sa parkiralištima, je da omoguće sigurno i udobno putovanje i odmor učesnicima
u saobraćaju, a uz to promovišu lokalni turizam.
U koridoru autoputa Bar – Boljare predvidjeno je 10 odmorišta, od kojih je najbliže prostoru Prijestonice
Cetinje, Virpazar oko km 11+000 – obostrano odmorište tipa I.
Sadržaji koje treba da posjeduje odmorište tipa I, površine 1,5 ha – 3 ha su:
- Parking za putničke automobile, teretna vozila i autobuse sa 20, 8, odnosno 2 mjesta;
- Manja javna česma, sanitarni čvor (min. 40 m2 bruto);
- Prodavnica sa mogućnošću korišćenja telefona i sredstvima prve pomoći za putničke automobile (min. 20
m2);
- Nadstrešnice za odmor i sjedjenje za 50 osoba, telefonska govornica i urenena površina za odmor od 50
do 100 m2;
- Objekat za nužni smještaj zaposlenih na odmorištu i svratište inspekcije i policije (min. 20 m2); i
- Na ulazu i izlazu iz odmorišta treba da postoji tabla sa nazivom odmorišta, njegovom mapom, kao i
putokazima za nastavak putovanja (skretanjima, gradovima, kulturnim dobrima i sl).
Benzinske stanice
Benzinske stanice mogu biti samostalni objekti ili u sklopu motela. To su obavezni prateći sadržaji
autoputa. Posjeduju sadržaje za snabdijevanje pogonskim gorivom, priborom i rezervnim djelovima, za
opravku vozila, pranja i sl. Na benzinskim stanicama obično postoje i dodatni sadržaji za predah, uzimanje
hrane, kupovinu i dr. Obično se radi o kraćem zadržavanju putnika osim u slučaju ozbiljnije opravke vozila
i pješačke veze benzinske stanice sa odmorištem ili motelom.
U koridoru autoputa Bar – Boljare predvidjeno je više benzinskih stanica, od kojih je Prijestonici Cetinje
najbliža ona u Virpazaru, oko km 12+000– obostrano benzinsko-servisna stanica tipa I.
Tip I benzinsko-putničke stanice imaće sljedeće obavezne sadržaje:
- Ulazna i izlazna kolovozna traka i zeleno razdjelno ostrvo;
- 9 mjesta za točenje - 7 za putnička vozila – od toga 3 za benzin, 2 za dizel, 1 za tečni naftni gas (TNG), 1
za komprimovani prirodni gas (KPG), i 2 za teretna vozila, od čega po jedno za benzin i dizel, kao i ostale
dodatne usluge (promjenu ulja, pranje stakala, prodaju rezervnih djelova i ostalih potrošnih materijala);
PlanetCluster & MonteCEP
29
Prostorno-urbanistički plan Prijestonice Cetinje
Dokumentaciona osnova (jul 2012.)
- Parking za putnička, teretna vozila i autobuse sa 40, 16, odnosno 4 parking mjesta. Sa potrebnim
prolaznim trakama (za minimum 224 istovremena korisnika);
- Privremeno mjesto za odlaganje čvrstog otpada sa stanice (min. 30 m2 bruto). Veća javna česma i javni
mokri čvor, po pravilu u okviru benzinske stanice (min. 30 m2 bruto);
- Na ulazu u stanicu biće tabla sa nazivom i mapom benzinske stanice;
- Na izlazu sa benzinske stanice nalaziće se informativno-turistički punkt (min. 30 m2) sa upotrebom
telefona i informacijama o okruženju i njegovim motivima dostupnim sa odmorišta, o glavnim
saobraćajnim skretanjima prema gradovima, banjama, turističkim destinacijama, prirodnim i kulturnim
dobrima i dr;
- Služba prve pomoći u kojoj će biti ljekar i pomoćno medicinsko osoblje, kao i potreban smještaj (min. 80
m2 bruto);
- Restoran u zatvorenom prostoru sa terasom i min. 120 mjesta, sa etno kuhinjom kapaciteta od 500
obroka dnevno i mokrim čvorom (min. 250 m2 bruto + 100 m2 terase);
- Prodavnica mješovite robe sa pićem, hranom, cigaretama, novinama, parfimerijom, bižuterijom u ponudi
(min 100 m2); i
- Smještaj za osoblje restorana i pumpne stanice (po pravilu za ½ osoblja smjene), svratište inspekcije,
policije, kao i ostava materijala, alata i dr. (min 100 m2 bruto).
Plan veza autoputa sa okruženjem
Sljedeći kriterijumi će se primjenjivati za povezivanje autoputa sa okruženjem (pomoću petlji i
denivelisanih ukrštanja):
- Veze se ostvaruju na mjestima gdje autoput siječe magistralne i važnije regionalne ili lokalne puteve, uz
korišćenje alternativnih putnih pravaca;
- Autoputem se povezuju regonalni i opštinski centri na području Prostornog plana;
- Veze sa autoputem ostvaruju se za odrenena turistička područja, od menunarodnog i nacionalnog
značaja, kao i značajne privredne centre.
Petlje
Utvrdjen je sljedeći broj i položaj petlji, i to po dionicama koridora autoputa Bar – Boljare.
Dionica Djurmani – Smokovac pruža se već izgradjenom trasom poluautoputa od Djurmana, i Tunela
Sozina do ukrštanja sa magistralnim putem Podgorica – Petrovac. U nastavku se za novu trasu autoputa
rezerviše prostor na potezu prema Tankom rtu i Podgorici.
Na ovoj dionici se nalaze više denivelisanih raskrsnica, od kojih su za Prijestonicu ključne:
- Virpazar oko km 12+000 – veza sa Jadranskom magistralom i put za Rijeku Crnojevića;
- Šteke oko km 34+000 – veza sa putem Podgorica – Cetinje;
Denivelisanje ukrštanja
Denivelisanim ukrštanjima se obezbjedjuje kvalitetno povezivanje i prohodnost magistralne, regionalne i
lokalne putne i željezničke saobraćajne mreže na području Detaljnog prostornog plana, putem propusta
iznad ili ispod autoputa, od kojih su za Prijestonicu ključne:
km11+720 postojeći put za Rijeku Crnojevića (ukrštanje u dva nivoa, denivelisana raskrsnica)
km34+480 stari put za Cetinje (ukrštanje u dva nivoa, izgradnja mosta)
km34+750 put za Cetinje (ukrštanje u dva nivoa, denivelisana raskrsnica)
Na osnovu Prostornog plana, urbanističkim planom definisaće se predlog poboljšanja ukrštanja i planirana
denivelisana ukrštanja u skladu sa sljedećim kriterijuma:
- Denivelisano ukrštanje svih postojećih lokalnih puteva sa autoputem, po mogućnosti ne mijenjajući
njihove postojeće trase (njihove trase će se izmještati samo u slučajevima kada je to neophodno);
- Denivelisano ukrštanje za poljske, šumske i ostale nekategorisane puteve, uz uslov da lokacija ukrštanja
može biti pomjerena sa trase postojećeg puta najviše 0,5 km, i u toj situaciji se gradi dio nekategorisanog
puta uz ogradu autoputa do pogodnog mjesta za ukrštanje;
- Za svaku katastarsku opštinu, koju presijeca autoput, izradjuje se makar jedno denivelisano ukrštanje;
- Optimalno rastojanje denivelisanih ukrštanja lokalnih i nekategorisanih puteva sa autoputem je izmenu 2
km i 4 km, ali je moguće prilagonavanje, usled konfiguracije terena;
- U naseljenim mjestima prednost se daje podvožnjacima, dok na nenaseljenom dijelu trase više
odgovaraju nadvožnjaci. Vodoprivredni, energetski i dr. vodovi biće sprovedeni ispod trase autoputa;
- Minimalna visina podvožnjaka je 4,7 m, a širina 6 m, da bi se omogućila nesmetana cirkulacija svih vrsta
vozila u dva smjera, uključujući i poljoprivrednu mehanizaciju;
PlanetCluster & MonteCEP
30
Prostorno-urbanistički plan Prijestonice Cetinje
Dokumentaciona osnova (jul 2012.)
- Propusti - mostovi (za prečišćavanje vodotoka, suvih dolina i depresija) predvineni su za više namjena
(prolaz automobila, pješaka i divljači);
- Za sve vodove i instalacije koji se nalaze duž autoputa, obezbijediće se premještanje van ogradjenog
pojasa. U situacijama gdje to nije moguće, obezbjenuju se posebne mjere pristupa i zaštite.
Alternativni putni pravac
Osnovna uloga alternativnog putnog pravca autoputa je:
- Da omogući sprovonenje dijela saobraćaja paralelno sa autoputem, bez naplate putarine;
- Da primi saobraćaj sa poprečnih putnih pravaca (sa istoka i zapada) i usmjeri ga na autoput preko
najbližih petlji;
- Da obezbijedi zadovoljene potreba lokalnog saobraćaja u koridoru autoputa.
Paralelne servisne saobraćajnice
Osnovna uloga paralelnih servisnih saobraćajnica autoputa je:
- Da se obezbjede paralelne servisne saobraćajnice na dijelu autoputa na prilazu i granevinskom području
naselja i gradova;
- Da primi saobraćaj sa paralelnih servisnih magacinskih, trgovinsko-ugostiteljskih i sportsko-rekreativnih
sadržaja pored autoputa i usmjeravanje na autoput.
Aktom o urbanističkim uslovima na osnovu prostornog plana opštine odredjuje se lokacija servisnih
saobraćajnica, na osnovu sljedećih kriterijuma:
- Minimalna udaljenost od autoputa 50 m
- Na autoput se priključuje na petljama.
Mjere zaštite prirodnih dobara i pejzažno – ambijentalnih vrijednosti
U zoni neposrednog uticaja autoputa nalazi se Nacionalni park Skadarsko jezero. Pored toga, u ovoj zoni,
se nalazi i medjunarodno zaštićeno područje prirode Basen rijeke Tare (UNESCO, Svjetski rezervat
biosfere) i, ponovo, Skadarsko jezero (Ramsarsko područje, stanište ptica močvarica).
Trasa autoputa od Ponara do petlje u Virpazaru (Sotonići) koja se uklapa u postojeću trasu za tunel
Sozinu, postavljena je Skadarskim jezerom i pritom dva puta presijeca Jadransku magistralu Bar - Beograd
i prugu Beograd Bar. Ovakav izbor trase direktno ugrožava postojeći eko sistem Skadarskog jezera –
Nacionalnog parka – zaštićene zone, što je u direktnom konfliktu sa principima održivosti najvrednijeg eko
sistema kojeg Crna Gora ima. Imajući u vidu navedene činjenice, razmatrana je alternativna varijanta.
Izgradnja autoputa će veoma vidljivo promijeniti ambijentalni izraz terena kojim će proći. U estetskovizuelnom smislu sudar tehnike-autoputa i autohtonih ambijentalnih izraza biće u fizičkom smislu veoma
grub, ali u ambijentalno-estetskom on može biti skladan, pa i vizuelno dopadljiviji nego postojeći.
Zaštita i uredjenje prostora u zaštićenim područjima prirodne baštine sprovodiće se saglasno
uspostavljenom režimu zaštite kojim se:
- Zabranjuje promjena namjene zaštićenih površina preduzimanje aktivnosti koje mogu da izmjene izgled
ili dovedu u pitanje biološki opstanak zaštićenog područja;
- Dozvoljava preduzimanje biološko-tehničkih mjera zaštite u zaštićenim područjima.
U skladu sa odredbama Prostornog plana Crne Gore, na području Prostornog plana, pored zaštite i
uredjenja prirodnih dobara, sprovodiće se i sljedeće mjere integralne zaštite prirode:
- Gradjevinske mjere za obezbjenenje komunikacije unutar populacije ekosistema, prije svega sisara.
Obaveza investitora je da ukoliko, u toku izvodjenja radova na izgradnji i urenenju prostora, naidje na
prirodno dobro prekine radove i o nalazu obavesti nadležnu službu zaštite prirode.
Smjernice za sprovodjenje Plana
DPP će se realizovati:
- Tokom izrade i revizije postojećih prostornih i urbanističkih planova: PPO Bar, GUP Bar, PPO Podgorica,
GUP Podgorica, PPO Kolašin, PPO Andrijevica, GUP Andrijevica, PPO Berane, GUP Berane, PPO Bijelo
Polje, PPPPN Skadarsko jezero,
- Izdavanjem akta o urbanističkim uslovima u skladu sa prostornim i urbanističkim planovima za:
alternativne putne pravce autoputu, servisne saobraćajnice paralelne sa autoputem, denivelisana
ukrštanja s postojećom železničkom prugom, infrastruktura za elektro i vodosnabdijevanje i
telekomunikaciono povezivanje i drugo.
PlanetCluster & MonteCEP
31
Prostorno-urbanistički plan Prijestonice Cetinje
Dokumentaciona osnova (jul 2012.)
Prilog: Pogodnosti i ograničenja za izgradnju autoputa na dijelu koridora Tunel Sozina – Farmaci
Još od izgradnje Jadranske magistrane 60 - tih godina prošlog vijeka razmatrane su varijante za prelaz te
saobraćajnice i budućeg autoputa Bar – Podgorica – Beograd na potezu od Podgorice do Bara. Tim
razmatranjima inicirano je više ideja. Te ideje su nastale i uslovljene složenom geološkom granom terena,
njegovim morfološkim, hidrografskim, hidrološkim, hidrogeološkim, inženjersko-geološkim i drugim
odlikama terena, a u posljednje tri decenije opravdanim – izraženim zahtjevima za zaštitu prirode,
čovjekove okoline, životne i radne sredine.
Na potezu od sjevernog izlaza Tunela Sozina do Podgorice, nalazi se Skadarsko jezero kao prirodna
prepreka koju trasa autoputa treba da savlada.
Sve te ideje su se svodile na dva generalna rješenja. Po prvim rješenjima prelazilo bi se preko Skadarskom
jezera, paralelno sa željezničkom prugom Podgorica – Bar. Sredinom prošlog vijeka se nije uzimala u obzir
zaštita prirode, čovjekove okoline, životne i radne sredine u mjeri u kojoj se to radi danas, tako da je
tada data prednost prvim rješenjima sa prelazom preko Skadarskog jezera paralelno sa željeznicom. Za tu
varijantu je, na izvjesnom nivou, radjena tehnička dokumentacija, sa prognoznim inženjersko-geološkim
profilima. U to vrijeme smatralo se da je gradjevinski glavna prepreka Sozina, a ne Skadarsko jezero.
Medjutim, Jezero je ozbiljna prepreka za buduću izgradnju i održavanje autoputa. Pritom treba dodati
zaštitu ekosistema Jezera u skladu sa njegovim statusom zaštite: nacionalni park, menunarodno zaštićeno
područje po osnovu Ramsarske konvencije (Ramsarsko područje) i značajno područje za boravak ptica
(Important Bird Area – IBA).
Zbog izostanka aktivnosti na gradnji autoputa Beograd – Bar (a i drugih razloga i okolnosti) Jadranska
magistrala je od Petrovca prešla preko Paštrovačke gore i Skadarskog jezera i dalje prema Podgorici i
sjeveru Crne Gore. Pitanje trase autoputa je ostalo da se rešava u nekom budućem vremenu. Izgleda da je
to vrijeme došlo, a da je u medjuvremenu došlo i do niza okolnosti koje upućuju na opravdano
preispitivanje varijante sa prelazom preko Skadarskog jezera.
Te nove okolnosti su:
1. U posljednjoj deceniji se pristupilo aktivnostima na izgradnji autoputa Bar – Podgorica – Mateševo i
dalje prema Beogradu. U sklopu tih aktivnosti izgranen je poluautoput od Jadranske magistrale u
Sutomoru preko Djurmana (Crnogorsko primorje) kroz Sozinu tunelom dužine 4.180 m na koti oko 200 mnm
do priključka na Jadransku magistralu kod sela Sotonići u blizini Virpazara. Za sada, kao jedino rješenje,
postoji nastavak autoputa preko Skadarskog jezera ka Podgorici. Ovim je fiksiran prolaz kroz Sozinu sa
izlazom na kotu oko 200 mnm.
2. U toku su aktivnosti na izgradnji Jadransko – jonskog autoputa koji bi išao od granice sa Bosnom i
Hercegovinom u reonu Grahova, preko Čeva, zaobilazeći Podgoricu sa njene sjeverozapadne i zapadne
strane gdje bi se sastao sa autoputem Bar – Beograd.
3. Koridori augoputeva (Bar - Beograd i Jadransko - jonski preko Crne Gore) su dati u PPCG do 2020.
godine. Tim planom Jadransko-jonski autoput, a sa njim i autoput Beograd-Bar zaobilaze Podgoricu sa
zapadne strane.
4. Opravdano su isticani, ističu se i stoje argumenti da će autoput preko Skadarskog jezera ugroziti taj
ekosistem. To je jedna od bitnih okolnosti. Druga je da je područje Skadarskog jezera u Crnoj Gori
nacionalni park i Ramsarsko područje, a u Albaniji zaštićeno područje prirode (IUCN kategorija IV) i
Ramsarsko područje, radi čega će planiranje izgradnje autoputa kroz ovo područje morati da uvaži status
njegove zaštite i pravne norme sadržane u važećim zakonima (Zakon o nacionalnim parkovima, Zakon o
životnoj sredini, Zakon o zaštiti prirode, Zakon o vodama, Zakon o strateškoj procjeni uticaja na životnu
sredinu, Zakon o procjeni uticaja na životnu sredinu), Ramsarskoj konvenciji i drugim menunarodnim
dokumentima (Konvencija o prekograničnim vodotocima, Direktive EU – WFD i dr).
Navedene okolnosti obavezuju da se sagledaju mogućnosti, a nakon toga i opravdanost, iznalaženja
ekonomski opravdanijeg rješenja za koridor autoputa, od već njegove fiksirane kote prolaska kroz
masiv Sozine (izgradnja tunela za poluautoput) dalje prema Podgorici do spajanja sa Jadransko –
jonskim autoputem, i sa time smanji - eliminiše uticaj na ekosistem Skadarskog jezera i ukupne
njegove pejzažne vrijednosti i prirodne odlike.
1. koridor autoputa od izlaska iz tunela Sozina - Tanki rt – Vranjina – Ponari - sastav sa koridorom
Jadransko - jonskog autoputa
Po ovom koridoru budući autoput Bar - Podgorica, od izlaska tunela Sozine do sastajanja sa Jadransko jonskim koridom, će ići:
PlanetCluster & MonteCEP
32
Prostorno-urbanistički plan Prijestonice Cetinje
Dokumentaciona osnova (jul 2012.)
- Od izlaska iz tunela Sozine do Tankog rta, autoput ide preko terena koji su većim dijelom stabilni, a
manjim nestabilni (potez klizišta Mačuge i „Baljine“). Dolinu Orahovštice prelazi mostom dužine oko 1100
m. Na ovom potezu koridor se spušta sa kota oko 200 mnm do kote od oko 20 mnm na Tankom rtu.
- Od Tankog rta do masiva Vranjine (K 303 mnm) budući autoput bi išao mostom dugim oko 1150 m.
Postojeći nasip za jadransku magistralu i željeznicu pokazuju permanentno i kontinuirano
slijeganje tla pod nasipom.
- Kroz masiv Vranjine bi išao tunelom dužine oko 1600 m. Tunel bi se izbijao kroz dolomite relativno lako.
Poteškoće mogu doći zbog miniranja odnosno štetnog uticaja tog miniranja na objekte (kuće) mještana
Vrainjine i na manastir na Vrannjini.
Po ovom koridoru ostaje problematika vezana za ispunjavanje uslova propisanih za Nacionali park
"Skadarsko jezero"; zaštite ekosistema Skadarskog jezera na potezu od Virpazara pa sve do prolaza
Skadarskog jezera i Malog blata, odnosno do padina masiva Veljeg vrha (k. 376 mnm). To je složen
zadatak, koji se ne može riješiti bez štetnih posledica. Mogu se te posledice smanjiti na prihvatljivi
nivo, ali permmanentni rizik ostaje.
2. predloženi koridor autoputa sa zaobilaskom Skadarskog jezera (preko prostora opštine Cetinje)
Po ovom koridoru trasa budućeg autoputa bi išla:
- Od izlaska iz Tunela Sozina (postojećeg polu-autoputa) koridorom u kojem je skoro uvijek izohipsa oko
200 mnm do spajanja sa koridorom Jadransko-jonskog autoputa.
- Od izlaska iz postojećeg Tunela Sozina koridor ide generalno gledano na sjever do klisure rijeke
Orahovštice, koja ide od Orahovskog polja na zapad u dužini oko 4 km gdje se proširuje (klisura
Orahovštice) u polje zvano Sjenokosi. Od Tunela Sozina do klisure Orahovštice uslovi izgradnje budućeg
autoputa su generalno gledano kao i oni od Tunela Sozina do Virpazara po varijanti preko Skadarskog
jezera.
- Prelaz preko klisure rijeke Orahovštice je relativno lak, (na potezu njenog kanjonskog dijela), sa mostom
čiji bi temelji bili fundirani na stabilnim i nosivim dolomitima i dolomitičnim krečnjacima. Taj most bi bio
dužine oko 200 m, izmenu oslonaca centralnog otvora (ako se želi, a to je moguće i povoljno zadržati
niveletu na koti oko 200 mnm). Najbolja mikrolokacija za prelaz preko Orahovštice je na ulazu u njenu
klisuru izmenu vrha Čok (desna obala) i Strana (lijeva obala), a može se sa istim premostiti i uzvodnije.
- Od prelaska klisure rijeke Orahovštice mostom, generalno gledno, trasa ide na sjever, preko karstne
zaravni spajajući se sa postojećim putem Virpazar – Rijeka Crnojevića kod Jabukovog dola. Odatle trasa
ide preko karsknih terena na kotama oko 200 mnm približno podržavajući postojeći put preko Komarna,
Donjeg Sela do zaseoka Riječana u selu Dujevo.
Od Riječana koridor nastavlja prema sjeveroistoku do masiva Rudine na desnoj obali, dijelom potopljene
doline – kanjona Rijeke Crnojevića, (vodama Skadarskog jezera) ili prema masivu Lisinja (k.199 mnm),
takodje na desnoj obali pomenutog kanjona.
Ukratko koridor budućeg autoputa od prelaska kanjona rijeke Orahovštice do potopljene doline – kanjona
Rijeke Crnojevića ide preko terena izgranenih od dolomita i krečnjaka, na kotama oko 200 mnm. To su
stabilni i nosivi tereni bez površinskih voda i bujica. Nivo podzemnih voda je više desetina metara ispod
nivelete autoputa. Izgradnja i održavanje buduće saobraćajnice na ovom koridoru nije komplikovana:
- Preko potopljene doline - kanjona Rijeke Crnojevića mostom. Most bi bio fundiran na nosivim i
stabilnim dolomitima i dolomitičnim krečnjacima, bilo da se odabere premošćenje od masiva Rudine sa
desne obale prema padinama Bozukove glave (k. 262 mnm) bilo od masiva Lisinja (K 262 mnm) uzvodnije
sa desne strane na Pavlovu stranu na lijevoj obali rijeke. Centralni raspon mosta ne mora da bude veći od
200 m. To omogućava kanjon Rijeke Crnojevića na bilo kojoj od predloženih mikrolokacija premošćenja.
- Od premošćenja Rijeke Crnojevića autoput Bar – Podgorica – Beograd se spaja sa Jadransko – jonskim
autoputem, negdje jugozapadno ili zapadno od Podgorice. Dionicu autoputa Rijeka Crnojevća – sastav sa
Jadransko – jonskim autoputem će ići preko skaršćenih dolomita i krečnjaka trijaske, jurske i kredne
starosti.
- Te stijene izgranuju stabilne i nosive terene. To su tereni bez površinskih tokova i bujica. Nivo
podzemnnh voda je i pri maksimumu ispod nivelete autoputa više desetina metara. Gradnja autoputa je
laka i održavanje poznato. U dinamičkim uslovima daleko je manje povredljiv od onog preko Skadarskog
jezera.
Ovom varijantom se obezbjedjuje zaštita Nacionalnog parka Skadarsko jezero. Budući autoput neće
biti na terenu Nacionalnog parka. Rijeka Crnojevića se premošćava na koti iznad Nacionalnog parka.
PlanetCluster & MonteCEP
33
Prostorno-urbanistički plan Prijestonice Cetinje
PlanetCluster & MonteCEP
Dokumentaciona osnova (jul 2012.)
34
Prostorno-urbanistički plan Prijestonice Cetinje
Dokumentaciona osnova (jul 2012.)
3. Uporedna analiza aktuelne varijante preko Skadarskog jezera sa predloženom varijatnom preko
kanjona Rijeke Crnojevića
„Kopnena“ varijanta autoputa je za 1 km kraća od varijante preko Skadarskog jezera. Pored toga ova
varijanta ima puno manje konflikata prema sadašnjoj namjeni i korišćenju zemljišta. Kao najvažnije, ne
ugrožava uspostavljenu i planiranu mrežu naselja, uspostavljene i planirane tehničke infrastrukture
(saobraćajnice, elektropresne sisteme i dr). Pored toga što svojim položajem ne ugrožava postojeće
zaštićene ekosisteme, preuzimanjem dijela postojećeg saobraćaja (drumskog i željezničkog) preko tih
zaštićenih područja (Skadarsko jezero) ono će poboljšati postojeće stanje. U konačnom, zbog svega
prethodno pomenutog, a u skladu sa kriterijumima održivog razvoja (ekonomskim, socijalnim, ekološkim i
kulturnim), za očekivati je da analizirana „kopnena“ varijanta bude ocijenjena kao prihvatljivija.
Po navedenim karakteristikama analizirana „kopnena“ varijanta nad aktuelnom varijantom
"Skadarsko jezero" ima veliki broj prednosti. To je toliko očigledno da analiziranu „kopnenu“
varijantu treba bar obraditi na istom nivou kao i aktuelnu i preko istih kriterijuma ih uporediti.
Početni rezultati na izradi „Strateške procjene uticaja autoputa Bar – Boljare na životnu sredinu“ upućuju
na potrebu analiziranja alternativih rješenja na konfliktnim mjestima kao što su Skadarsko jezero,
obilazak Podgorice, dolina rijeke Tare itd.
Kako po planu etapne izgradnje autoputa Bar – Boljare, izgradnja dionice Bar – Podgorica nije prioritet
i neće ići u prvom srednjoročnom planu, tim obradjivača predlaže da se izradi potrebna inicajalna
dokumentacija za „kopnenu“ varijantu i ta eventualna izmjena uvrsti kroz reviziju PPCG i ovog plana
u narednih 5
7.
IZVOD IZ DETALJNOG PROSTORNOG PLANA JADRANSKO-JONSKOG AUTOPUTA
(radna verzija nacrta 2012.)
Jedno od osnovnih strateških opredjeljanja Prostornog plana Crne Gore u dijelu saobraćajne infrastrukture
je izgradnja Jadransko-jonskog autoputa. Ovaj putni pravac treba da doprinese znatno većoj integrisanosti
crnogorskog prostora, a potom i povezivanje u regionalnu i evropsku mrežu puteva. Jadransko-jonski
autoput treba da učini dostupnim, više nego što je to do sada slučaj, turističke destinacije na primorju, ali
i u Središnjem regionu, kako za domaće turiste, tako i za one sa evropskog i drugog područja.
Orijentaciona trasa jadransko-jonskog autoputa u Prostornom planu Crne Gore do 2020. godine, definisana
je na sljedećem potezu: granica sa Bosnom i Hercegovinom (Nudo)- Grahovo-Čevo-Podgorica (obilaznica) granica sa Albanijom.
Detaljnim prostornim planom za Jadransko-jonski autoput će se utvrditi zaštitini koridor trase predmetnog
autoputa, koji će omogućiti ravnomjerni regionalni razvoj i pristupačnost regionalnim urbanim centrima, a
koji je potrebno sačuvati od drugih zahtjeva i korišćenja koja su u suprotnosti ili ometaju predviđenu
upotrebu.
Ovim planom biće definisana dugoročna osnova organizacije, korišćenja, uređenja i zaštite ovog koridora,
koji će obuhvatiti i druge infrastrukturne sisteme. Utvrdiće se i uticaj jadransko-jonskog infrastrukturnog
koridora na procese urbanizacije, demografska kretanja, ekonomski razvoj u zoni koridora i šireg obuhvata
plana, kao i njihovo međusobno usklađivanje.
Obuhvat i granica plana
Ukupna površina Plana je 149,84 km2.
Granica Plana je istovremeno i granica koridora Jadransko-jonskog autoputa.
U Planu se nalaze dijelovi sljedećih katastaskih opština u opštini Cetinje – Bata, Čevo, Grab, Markovina,
Prediš, Resna, Trešnjevo, Velestovo.
Kroz opštinu Cetinje, granica Plana ide u pravcu jugoistoka prema zaseoku Mašni Do, koga kao i zaseoke Grubin Do i Rpavac
(svi u naselju Donja Zaljut), zaobilazi sa jugozapadne strane, da bi kod kote 899 skrenula u pravcu istoka, prošla zaseok Obod
sa sjeverne, a zaseok Kučišta (oba u naselju Donja Zaljut) sa južne strane i od kote 789 skrenula u pravcu sjeveroistoka, da bi
na oko 1,1 km od ove kote skrenula u pravcu jugoistoka, prošla sjeverno od kote 685 u naselju Grab, istovremeno
presjecajući regionalni put R23 Resna-Grahovo, i dalje preko vrhova Pariž (803 m) i Čubrica (870,2m) stigla do zaseoka
Sjenokos (dio naselja Ržani Do), prošla sa njegove južne strane, da bi u nastavku presjekla brdo Vilinjak i u nastavku u pravcu
istoka preko lokaliteta Duboki do i vrha Oštra glavica (902 m) presjekla naselje Lješev Stub u njegovom južnom dijelu
istovremeno presjecajući regionalni put R15 Resna-Čevo, a zatim sjevernom stranom zaobišla planinu Lisac i stigla do zaseoka
Jabuke u naselju Velestovo, presjekla ga, prošla južno od lokaliteta Dolovi i poslije kote 821 skrenula u pravcu jugoistoka,
gdje na sjeveroistočnim padinama planine Tvrdoš prelazi iz opštine Cetinje u opštinu Danilovgrad.
PlanetCluster & MonteCEP
35
Prostorno-urbanistički plan Prijestonice Cetinje
PlanetCluster & MonteCEP
Dokumentaciona osnova (jul 2012.)
36
Prostorno-urbanistički plan Prijestonice Cetinje
Dokumentaciona osnova (jul 2012.)
Zbog sagledavanja uticaja autoputa na njegovo okruženje, vršene su i određene analize u tzv. “široj zoni
uticaja”. Šira zona uticaja obuhvata površinu od 931,46 km2.
Šira zona uticaja obuhvatila je područja cijelih 45 katastarskih opština, a u opštini Cetinje – Bata, Čevo,
Grab, Markovina, Prediš, Resna, Trešnjevo i Velestovo.
KONCEPT ORGANIZACIJE, UREĐENJA I KORIŠĆENJA PROSTORA U KORIDORU AUTOPUTA
U infrastrukturnom koridoru Jadransko jonskog autoputa postojeće korišćenje zemljišta je sljedeće:
• površine naselja i izdvojene građevinske površine
• poljoprivredne površine
• šumske površine
• vodne površine
• ostale prirodne površine
• površine tehničke infrastrukture
• površine za posebne namjene i specijalne režime korišćenja
Promjene u korišćenju zemljišta u koridoru autoputa će biti na poljoprivrednom zemljištu, šumskom
zemljištu i ostalim prirodnim površinama ( garig, makija, šikara), kao i na površinama naselja.
POLOŽAJ KORIDORA, TRASE I RAZMJEŠTAJ PRATEĆIH OBJEKATA JADRANSKO-JONSKOG AUTOPUTA
Položaj koridora i trase Jadransko-jonskog autoputa
Jadransko-jonski autoput, na teritoriji Crne Gore, prema PP CG definisan je po pravcu: Nudo (granica sa
BiH) – Grahovo – Čevo – Podgorica (Tološi) – Smokovac (Podgorica) – Dinoša – Granica sa Republikom
Albanijom. Dužina autoputa je oko 95km dužina i ima sljedeći položaj i tehničke karakteristike po
dionicama, od kojih je za opštinu Cetinje bitna slijedeća:
Dionica Nudo (granica sa Bosnom i Hercegovinom) - Zelenika
Ovu dionicu karakteriše nizak stepen urbanizacije sa manjim naseljima koje koridor autoputa obilazi, osim
u slučaju naselja Mokanji i Rusojevići koje koridor tangira. Razmatrani prostor karakterišu odlike brdskoplaninskog reljefa terena. Prirodnih – riječnih koridora pogodnih za polaganje trase autoputa na ovoj
deonici nema.
Složenost topografskih uslova se ogleda u jakoj kupiranosti padina sa velikim brojem jaruga, orijentisanim
u različitim pravcima sa strmim stranama. Između niza planinskih vrhova birala su se ona mjesta sa
najmanjim nadmorskim visinama za polaganje koridora autoputa.
Početak koridora je na granici sa BiH na sjevernim padinama Bijele Gore u zoni naselja Nudo. Koridor
autoputa je započet na nadmorskoj visini 960 m.nv., poslije čega se koridor spušta prema obodu
Grahovskog polja (oko750 m.nv.). Visoki greben Jelovo šljeme (1000 m.nv.) savladava se tunelom dužine 2
km. U zoni Grahovskog polja u dužini od oko 5 km koridor autoputa je položen južnim obodom polja
nožičnom zonom padine tako da je prostor polja u potpunosti sačuvan.
Poslije toga je spuštanje na kote prevoja Visoka glava (690m.nv.), gde denivelisano prelazi regionalni put
R-11 Grahovo-Risan. Narednih 10 km koridor je položen jugozapadnim padinama Bukovice na kotama 800 850m.nv. Veliki broj dubokih jaruga orijentisanih u raznim pravcima, uslovio je niz objekata na ovom
potezu – vijadukata do 570 m i tunela do 560 m dužine. Na tridesetom kilometru koridora trasa se spušta
na kotu 730 m gdje denivelisano prelazi regionalni put R-23 Resna - Grahovo.
Na oko km 40 autoput se denivelisano ukršta sa regionalnim putem R-15 ResnaČevo.
Od km 45 koridor autoputa je položen sjeveroistočnim blagim padinama Siljevice i savladava visinsku
razliku od 730 m do naselja Komani (prevoj Ćafa) gde se koridor priključuje na trasu autoputa Bar-Boljare
na koti 102 mnv. Povoljniji topografski uslovi na ovom dijelu trase uslovili su primjenu znatno manjeg
broja objekata (mostova), kraćih raspona i bez potrebe za tunelima.
Posebna karakteristična i konfliktna mjesta su i lokacije tunela, prvo uz granicu sa Bosnom i Hercegovinom
(Kum, Voluj korito, Pašovića prodo, Cerovo šljeme), zatim južno od Grahova u rejonu Zagulja, pa Štedim i
Velja glava istočno od Dragalj polja, Komarnica i Vodni do u rejonu Gornja zaljut, Bogdan do i Smudirov do
kao i Đurica južno od Bate, Ravni brijeg i Stavor, Derov brijeg i naposlijetku Brankov krš, južno od Čeva.
PlanetCluster & MonteCEP
37
Prostorno-urbanistički plan Prijestonice Cetinje
Dokumentaciona osnova (jul 2012.)
Razmještaj pratećih sadržaja u koridoru autoputa
Prateći sadržaji autoputa se dijele na funkcionalne sadržaje i sadržaje za potrebe korisnika autoputa.
Funkcionalni sadržaji direktno utiču na eksplatacione uslove i predstavljaju obavezu za onoga ko upravlja
autoputem. Oni služe za održavanje, upravljanje i omogućavanje bržeg, sigurnijeg, udobnijeg i
pouzdanijeg prevoza robe i putnika. Ti sadržaji su: baze i objekti namijenjeni za održavanje puta,
kontrolu i upravljanje, naplatu putarine.
Sadržaji za potrebe korisnike autoputa, osim indirektnog uticaja na bezbjednost, predstavljaju mogućnost
sticanja profita. Oni omogućavaju bezbjednije i komfornije putovanje. Ovi sadržaji su: stanice za
snabdijevanje gorivom, servisi, moteli, prodavnice, parkinzi, odmorišta, informativni centri i dr.
Funkcionalni sadržaji
Baze za održavanje autoputa
Za potrebe održavanja Jadransko-Jonskog autoputa, na teritoriji Crne Gore, predviđene su sledeće baze za
održavanje autoputa:
• Grahovo, oko km 11+500 – u okviru denivelisane raskrsnice, a u funkciji održavanja autoputa na potezu
od granice sa Bosnom i Hercegovinom (km0+000) do denivelisane raskrsnice „Čevo” (km39+000);
• Markovina, oko km 53+000 – u okviru denivelisane raskrsnice, a u funkciji održavanja autoputa na potezu
od denivelisane raskrsnice „Čevo” (km 39+000) do granice sa Albanijom (km95+000).
Osnovni sadržaj baza za održavanje puta određuje se na osnovu njihovih predviđenih aktivnosti. Najčešći
sadržaji su: skladište soli, skladišta (pokrivena i otvorena), garaže za razne vrste vozila, radionica za
remont, magacin rezervnih djelova, upravna zgrada, komunalni objekti, pumpe za gorivo, parking vozila,
pristupni putevi baza-autoput i dr.
Objekti kontrole i upravljanja
Objekti kontrole i upravljanja saobraćajem, koji imaju osnovnu namjenu policijske stanice sa osnovnom
namjenom policijske kontrole i punktovi kao objekti kontrole i upravljanja saobraćajem koji imaju
osnovnu namjenu informacionog centra i pružanja pomoći. Ovi objekti su planirani kod baza za održavanje
autoputa.
Prateći sadržaji za korisnike puta
Prateći sadržaji za potrebe korisnika autoputa indirektno utiču na bezbjednost saobraćaja i nivo usluge a
samim tim i na konfor učesnika u saobraćaju. Oni doprinose poboljšanju ekonomskog efekta ali njihov
ukupan broj ne smije da utiče na osnovnu funkciju odvijanja saobraćaja autoputem.
Odmorišta
Odmorišta su uređeni prostori koji služe za duže ili kraće zadržavanje korisnika autoputa i korišćenje
izvjesnih usluga i mogućnost odmora. Osim što omogućavaju sigurno i udobno putovanje i odmor
učesnicima u saobraćaju oni promovišu i lokalni turizam.
U koridoru Jadransko-Jnskog autoputa, odmorišta su planirana na sledećim lokacijama:
Čevo, oko km 41+000 – obostrano odmorište tipa II;
Benzinske stanice
Benzinske stanice su obavezni prateći sadržaji na autoputu. One osim sadržaja za opsluživanje vozila
(snabdijevanje pogonskim gorivom, priborom i rezervnim djelovima, opravke vozila, pranja,...) treba da
imaju i dodatne sadržaji za predah sa prostorom za piće i objedovanje i prodavnicom (hrana,
osbvježavajuća pića, kozmetika,...). Uglavnom se radi o kraćim zadržavanjima putnika.
U koridoru Jadransko-Jonskog autoputa, na teritoriji Crne Gore, planirane su benzinske stanice:
• Čevo, oko km 41+000 – obostrano benzinsko-putnička stanica tipa I;
Plan veze autoputa sa okruženjem
Jadransko-jonski autoput treba da obezbijedi siguran, brz i udoban saobraćaj svim svojim korisnicima kao i
racionalno i bezbjedno uključivanje-isključivanje sa autoputa uz obezbjeđenje povoljne pristupačnosti
preko dovoljnog broja ukrštanja i denivelisanih raskrsnica.
Povezivanje Jadransko-Jonskog autoputa sa okolnom drumskom mrežom treba ostvariti preko denivelisanih
raskrsnica i ukrštanjima.
PlanetCluster & MonteCEP
38
Prostorno-urbanistički plan Prijestonice Cetinje
Dokumentaciona osnova (jul 2012.)
Denivelisane raskrsnice
Predložene su sljedeće denivelisane raskrsnice na Jadransko-Jonskom autoputu, na teritoriji Crne Gore:
1) Dionica Nudo (granica sa Bosnom i Hercegovinom) – Zelenika (Podgorica)
• Čevo, oko km 39+000 – veza sa planiranim magistralnim putem Cetinje- Nikšić (prema PP CG). Ukoliko se
do realizacije autoputa ne izgradi planirani magistralni put vezu ostvariti na postojeći regionalni put R15,
Čekanje – Resna-Čevo-Riđani;
Alternativni putni pravci
Najvažnija uloga alternativnih putnih pravaca autoputa je da omoguće odvijanje saobraćaja u istom
pravcu kao autoput (istok-zapad) bez naplate putarine. Za ovo se može iskoristiti postojeća i planirana
mreža državnih puteva.
Na dionici Nudo-Zelenika glavni alternativni putni pravci su dionice magistralnih puteva M18 (E-762)
Podgorica-Nikšić, M6 (Klobuk-Nikšić), M2.3 Podgorica-Cetinje i planiranog magistralnog puta CetinjeNikšić, kao i dionica regionalnih puteva R1 Cetinje-Čekanje, R15 Čekanje-Čevo, R23 DanilovgradMarkovina-Čevo, Resna- Grahovo-Nudo i dionice regionalnog puta R11 Grahovo-Vilusi koja prema PP CG
treba da dobije rang magistralnog puta.
Zaštita prirodnih vrijednosti
Trasa autoputa prolazu kroz područje budućeg nacionalnog parka Orjen i tangira područja Nacionalnih
parkova Lovćen i Skadarsko jezero koje je zaštiteno i kao Ramsarsko područje i područje od značaja za
ptice IBA (Important Birds Area).
Identifikovani su sljedeći potencijalni uticaji gradnje autoputa na prirodne vrijednosti:
• narušavanje ravnoteže prirodne sredine pri prolasku planiranog koridora kroz područja zaštićenih
prirodnih dobara ili staništa prirodnih retkosti;
• smanjenje mogućnosti protoka biljnih i životinjskih vrsta, zbog presecanja ekoloških koridora planiranim
infrastrukturnim koridorom.
• opasnosti od erozije, kopanja drenažnih kanala, skidanja humusnog sloja zemljišta i izgradnje asfaltnog
sloja i dr.;
• neposredno i posredno delovanje infrastrukturnog koridora na šume u okviru prirodnih dobara
(Nacionalni park Lovćen, planirani Nacionalni park Orjen, NP Skadarsko jezero, Ćemovsko polje, kanjon
rijeke Cijevne);
• presecanje migracionih kretanja populacije faune.
• gubitak staništa,
• fragmentacija staništa,
• gubitak stabilnosti i očuvanja strukture ekosistema,
• emisije štetnih materija koje se talože na biljnom pokrivaču,
• emisije štetnih materija u vode i time indirektni utjecaj na biljni svijet,
• uvođenje novih biljnih vrsta duž trase autoputa i poremećaj dinamičke ravnoteže prirodnih ekosistema,
• ugrožavanje endemskih i zaštićenih biljnih vrsta.
Zaštita kulturnih dobara
Najznačajniji, a i neprihvatljiv negativni uticaj na kulturno-istorijsku baštinu pojavljuje se u slučaju, kada
trasa autoputa prolazi kroz područje zaštićene kulturne baštine.
Tada su zauvijek ugrožena svojstva spomenika kulture i njegove zaštićene okoline.
U neposrednoj blizini trase autoputa gdje se očekuje uticaj na kulturnu baštinu nalaze se sljedeća
kulturna dobra:
• Zgrada OŠ "Šunjo Pešikan"u Trešnjevu, Cuce je iz druge pol. XIX vijeka- III kategorija (opština Cetinje)
• Crkva sv.Jovana Krstitelja, Ržani Do, Bata Cucka nastala je 1884.godine- III kategorija (opština Cetinje)
Nesumnjivo je da koridor ima pozitivan i negativan uticaj na kulturna dobra.
Pozitivan uticaj koridora na nepokretna kulturna dobra ogleda se u:
• Opremanju odgovarajućin područja i objekata infrastrukturom dovoljnih kapaciteta za uključivanje
infrastrukture unutar graditeljskih i ambijentalnih celina ili objekata na magistralne pravce istih
• Režimu korišćenja i rasporedu aktivnosti, koje će se u prostoru obezbjediti radi najracionalnije
povezanosti gradskih i ambijentalnih celina ili nepokkretnih kulturnih dobara sa drugim celinama i
objektima
PlanetCluster & MonteCEP
39
Prostorno-urbanistički plan Prijestonice Cetinje
Dokumentaciona osnova (jul 2012.)
• Privlačenju komercijalnih investicija i turističko-rekreativnih sadržaja u zone zaštite i aktiviranje
prostora unutar ili uz ove celine i objekte uz vođenje računa o uslovima zaštite kulturnih objekata i
životne sredine
• Realizovanju konkretnih konzervatorskih programa za pojedine celine i pojedinačne objekte
Negativan uticaj se ogleda u:
• Štetnom dejstvu intenzivnog saobraćaja, vibracija, buke, aerozagađenja i dr.
• Narušavanju pejzaža, silueta i vizura, postojećih prirodnih i stvorenih celina i ambijenata
SMJERNICE ZA SPROVOĐENJE PLANA
Smjernice za sprovođenje Plana date su kroz opšte odredbe, definisanim etapama izgradnje autoputa,
smjernice za razvojnu – stratešku i regulacionu – projektnu komponentu Plana. Posebno su definisane
pretpostavke za praćenje i aktivnosti na, eventualnim dopunama plana.
Stečene obaveze
Stupanjem na snagu ovog Detaljnog prostornog plana, u djelu zahvata plana, prestaju da važe: PPO Nikšić,
PPO Kotor, PPO Cetinje, PPO Danilovgrad, PPO Titograda i GUP Titograda.
Plan se sprovodi izdavanjem urbanističko-tehničkih uslova.
Usklađivanje drugih planova, programa i dokumentacije
Pri izradi lokalnih planova, obavezno je da se preuzmu rješenja iz ovog Detaljnog plana. Do usvajanja
glavnog projekta Jadransko-jonskog autoput u prostoru Plana, odnosno koridora, važe uslovi, mjere i
smjernice definisane ovim planom.
PlanetCluster & MonteCEP
40

прелиминарно обавјештење

Predlog odluke o izboru Revizora Društva za 2014.god.

C E T I N J E - Montenegro Travel

Zapisnik sa sedme sjednice II saziva Senata

stanje životne sredine u prijestonici cetinje

TURIZAM - WordPress.com

20110328_Osnovni cjenik

Ekspoatacija mineralnih sirovina

Turistička zona Torkul

SVOG HEROJA! - Komunalni servis

PRIRODNE KARAKTERISTIKE

CJENIK HITNE GRADSKE DOSTAVE PRAVNE

katalog vlatke vujosevic

Cetinje - Zajednica Opština Crne Gore