Crna Gora
Prijestonica Cetinje
Nacrt
STRATEŠKI PLAN RAZVOJA PRIJESTONICE
CETINJE 2012 - 2016
Cetinje, 24.05.2012.
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
SADRŽAJ
1
2
3
UVOD .................................................................................................................................................................. 3
KONSULTATIVNA GRUPA I METODOLOŠKI PRISTUP................................................................ 4
ANALIZA POSTOJEĆEG STANJA ............................................................................................................ 5
3.1
Geografske karakteristike ......................................................................................................................... 5
3.2
Demografija, tržište rada i društvene djelatnosti .................................................................................. 5
3.2.1 Demografski trend ................................................................................................................................ 5
3.2.2 Tržište rada............................................................................................................................................. 7
3.2.3 Zdravstvo ............................................................................................................................................. 10
3.2.4 Obrazovanje......................................................................................................................................... 10
3.2.5 Socijalna zaštita .................................................................................................................................... 13
3.2.6 Sport i fizička kultura.......................................................................................................................... 13
3.2.7 Kultura i kulturno-istorijsko nasljeđe............................................................................................... 15
3.3
Ekonomsko proizvodni sistem ............................................................................................................. 16
3.3.1 Industrija i usluge ................................................................................................................................ 16
3.3.2 Turizam................................................................................................................................................. 18
3.3.3 Poljoprivreda, šumarstvo i ribolov ................................................................................................... 19
3.4
Tehnička infrastruktura .......................................................................................................................... 21
3.4.1 Saobraćajna infrastruktura ................................................................................................................. 21
3.4.2 Elektroenergetski sistem .................................................................................................................... 24
3.4.3 Telekomunikacije ................................................................................................................................ 25
3.4.4 Vodovodni sistem ............................................................................................................................... 26
3.4.5 Kanalizacioni sistem i otpadne vode................................................................................................ 28
3.5
Životna sredina ........................................................................................................................................ 29
3.5.1 Upravljanje otpadom .......................................................................................................................... 29
3.5.2 Vodni resursi ........................................................................................................................................ 29
3.5.3 Zemljište i šumski resursi................................................................................................................... 30
3.5.4 Kvalitet vazduha .................................................................................................................................. 30
3.5.5 Biodiverzitet i zaštita prirode ............................................................................................................ 31
3.5.6 Zaštićena područja prirode ................................................................................................................ 31
3.5.7 Nacionalni parkovi .............................................................................................................................. 32
3.5.8 Spomenici prirode ............................................................................................................................... 34
3.6
Administrativni kapaciteti....................................................................................................................... 34
3.6.1 Organizaciona struktura ..................................................................................................................... 34
3.6.2 Ljudski resursi ...................................................................................................................................... 35
3.6.3 Tehnička opremljenost ....................................................................................................................... 36
3.6.4 Izrada strategija i planova .................................................................................................................. 37
3.6.5 Kapaciteti za korišćenje sredstava iz EU fondova ......................................................................... 39
3.6.6 Budžet ................................................................................................................................................... 39
4
SWOT ANALIZA ........................................................................................................................................... 40
5
DUGOROČNI STRATEŠKI CILJ RAZVOJA PRIJESTONICE CETINJE (VIZIJA) ................... 43
6
PRIORITETI I MJERE .................................................................................................................................. 44
7
PROJEKTI ........................................................................................................................................................ 46
8
MONITORING ............................................................................................................................................... 99
9
FINANSIRANJE ........................................................................................................................................... 103
10 ANEKSI........................................................................................................................................................... 104
2
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
1
UVOD
U skladu sa Strategijom regionalnog razvoja Crne Gore 2010-2014 i Zakonom o regionalnom razvoju (Sl.
list Crne Gore 20/2011), kao i Pravilnikom o metodologiji za izradu strateškog plana razvoja jedinice
lokalne samouprave, Prijestonica Cetinje pristupila je izradi Strateškog plana razvoja za period 2012-2016.
godine.
Prihvatajući strateško planiranje kao osnovni razvojni mehanizam, izradom Strateškog plana razvoja
2012-2016, lokalna uprava nastoji da stvori uslove za brži lokalni održivi razvoj. Uprkos ekonomskoj
krizi, nastoji se da se pronađu alternativni izvori sredstava za dalja ulaganja u infrastrukturu, smanjenje
nezaposlenosti u odnosu na prosjek u državi, da se zaštiti životna sredina i vodi računa o potrebama
najugroženijih grupa građana.
Osnovni razlozi za strateško planiranje proizilaze prije svega iż činjenice da svi projekti u bilo kojoj oblasti
lokalnog razvoja zahtijevaju sinhronizovanu i koordinisanu plansku aktivnost na različitim nivoima kako
lokalne uprave, tako i države. Drugi razlog je potreba jačanja administrativnih kapaciteta za apsorpciju
fondova za svih pet komponenti IPA podrške, u kontekstu pristupa evropskim fondovima. Takođe, kroz
adekvatno strateško planiranje na lokalnom nivou, i institucije sistema (Partnerski savjet za regionalni
razvoj, resorna ministarstva i druge institucije), potrebe razvoja na lokalnom nivou postaju predmetom
razmatranja u određivanju prioriteta i podrške na nacionalnom nivou.
Priprema ovog strateškog dokumenta zasnovana je na participativnom pristupu, prije svega kroz
formiranje konsultativne grupe čiji su članovi predstavnici različitih segmenata društva, te kroz javnu
raspravu koja slijedi, a koja će najširoj javnosti, građanima i njihovim udruženjima, te privredi, omogućiti
da daju svoj doprinos planiranju razvoja Prijestonice. Sem što doprinosi stvaranju socijalne kohezije,
participativno strateško planiranje takođe pomaže lakše sprovođenje i bolje ostvarenje ciljeva strateških
projekata. U tom smislu, lokalna uprava je nastojala da maksimalno valorizuje doprinos svih članova
društva, dosljedno primjenjujući osnove participativnog planiranja.
U pripremi Strateškog plana, uzeti su u obzir brojni faktori koji podstiču razvojne težnje, ali i oni koji ih
usporavaju ili u potpunosti onemogućavaju. U uslovima krize čiji se efekti još uvijek osjećaju i u
očekivanju da takvo stanje potraje, lokalna uprava Cetinja je svjesna da su, u oštrijoj konkurencji,
investitori postali još izbirljiviji, te da će samo one sredine koje imaju povoljno poslovno okruženje,
jednostavne procedure i efikasnu administraciju, sposobnu i kvalifikovanu radnu snagu, biti u mogućnosti
da se takmiče.
Strateški plan razvoja 2012-2016 pripremljen je uz tehničku i stručnu pomoć GIZ Crna Gora.
3
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
2
KONSULTATIVNA GRUPA I METODOLOŠKI PRISTUP
U skladu sa Pravilnikom o metodologiji za izradu strateškog plana razvoja jedinice lokalne samouprave, za
potrebe procesa strateškog planiranja, Prijestonica Cetinje je formirala konsultativnu grupu koja je,
zajedno sa predstavnicima lokalne uprave, učestvovala u pripremi ovog planskog dokumenta. Članovi
konsultativne i radne grupe koji su dali značajan doprinos pripremi ovog plana su:
- Matija Dautović- Koordinator opštinske konsultativne grupe i savjetnik gradonačelnika za
investicije i razvoj,
- Ana Nikolić – zamjenik gradonačelnika,
- Desa Vukčević – Sekretarijat za finansije i razvoj preduzetništva,
- Dražen Blažić – šef kabineta i savjetnik gradonačelnika za međunarodne odnose i evropske
integracije,
- Filip Aleksić – Sekretar sekretarijata za planiranje i uređenje prostora i zaštitu životne sredine,
- Miloš Ražnatović – direktor Uprave lokalnih javnih prihoda,
- Ivan Vukmirović – savjetnik gradonačelnika za ekonomske odnose,
- Luka Jovićević – kancelarija lokalnog biznis centra.
- Prof. dr Anđelko Lojpur - Univerzitet Crne Gore,
- Hajdana Ilić Božović - NP „Skadarsko jezero“,
- Miodrag Latković – Ministarstvo ekonomije,
- Ivan Saveljić – Privredna komora Crne Gore,
- Jovan Martinović – Turistička organizacija Cetinje,
- Jovana Krivokapić – Ministarstvo vanjskih poslova i evropskih integracija,
- Bojan Martinović – Muzička Akademija,
- Veselin Vujanović – Udruženi sindikati državnih institucija,
- Radomir Zeković – Građansko informativni-edukativni centar Cetinje,
- Dragana Čenić – Kancelarija Ujedinjenih nacija za razvoj i
- Tomaš Mirković – Zavod za zapošljavanje Crne Gore
- Sasa Šćekić – Zajednica opština Crne Gore,
- Đorđe Kaluđerović – NP „Lovćen“.
Proces izrade Strateškog plana je obuhvatio sljedeće korake:
1) Formiranje Konsultativne i radne grupe za izradu Strateškog plana razvoja;
2) Analizu postojećeg stanja;
3) Izradu SWOT analize;
4) Razvoj strateškog cilja i definisanje ključnih prioriteta razvoja;
5) Definisanje mjera i projekata;
6) Plan monitoringa i finansiranje.
4
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
3
3.1
ANALIZA POSTOJEĆEG STANJA
Geografske karakteristike
Prijestonica Cetinje se nalazi na nadmorskoj visini od 670m i prostire se na brdsko planinskom prostoru
podlovćenske Crne Gore. Teritorija Prijestonice Cetinje obuhvata prostor od Skadarskog jezera do
Pustog Lisca i od Lovćena i Boke kotorske do Garča. Položaj Cetinja određen je koordinatama: 18°55'13''
istočne geografske dužine i 42°23'19'' sjeverne geografske širine.
Ukupna dužina granice Prijestonice iznosi 186km, od kojih je 11km duž Skadarskog jezera. Prijestonica
Cetinje se graniči sa opštinama: Kotor (40km), Nikšić (46km), Danilovgrad (15km), Podgorica (46km),
Bar (26km) i Budva (13km). Površina Prijestonice iznosi 910km² i zauzima 6,6% teritorije Crne Gore.
Kopneni dio Prijestonice prostire se na 878,8km², a površina Jezera i Rijeke Crnojevića obuhvata
22,7km². Na teritoriji Prijestonice Cetinje nalaze se 2 gradska naselja (Cetinje i Rijeka Crnojevića) i 92
ruralna naselja. Ukupno postoje 23 mjesne zajednice, 3 u gradskom i 20 na prigradskom području.
Prijestonica Cetinje ima umjereno kontinentalnu klimu sa prosječnom godišnjom temperaturom od 11°C i
godišnjom amplitudom od 20,1°C. Cetinje spada u najkišovitije gradove Evrope sa oko 4000mm vodenog
taloga godišnje. Međutim, pored velikih padavina ovo područje je bez površinskih vodotokova i sa
rijetkim izvorima, što je posljedica kraške konfiguracije i geološkog sastava terena.
3.2
3.2.1
Demografija, tržište rada i društvene djelatnosti
Demografski trend
Stanovništvo predstavlja osnovi faktor razvoja jedinica lokalne samouprave, posebno sa aspekta brojnosti
stanovništva i njegove strukture (starosne, polne, obrazovne, kvalifikacione i sl). U velikoj mjeri na razvoj
stanovništva uticala su kretanja stanovništva, koja su u posljednjih dvadesetak godina pruzrokovana
ekonomskim i društvenim promjenama.
Tabela 1: Kretanje stanovništva i domaćinstava (1971-2011)
1971
1981
1991
2003
2011
Stanovništvo
22.024 20.213
20.171
18.482 16.657
Domaćinstva
6.102 6.086
6.139
5.865
5.747
Izvor: Monstat
Prema podacima popisa iz 2011. godine ukupan broj stanovnika na teritoriji Prijestonice iznosi 16.657, što
čini 2,7% ukupne populacije Crne Gore. Gustina naseljenosti iznosi 18,3 stanovnika/km2, što Prjestonicu
svrstava u grupu lokalnih samouprava sa najmanjom gustinom naseljenosti. Ukupan broj domaćinstava
prema popisu 2011. godine je iznosio 5.747.
Tabela 2. Osnovni demografski podaci
Broj stanovnika
Gustina naseljenosti (st/km²)
Polna struktura stanovništva
• Muško
• Žensko
Broj domaćinstava
2003
18.482
20,0
2011
16.657
18,3
8.879
9.603
5.865
8.031
8.626
5.747
5
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Broj članova domaćinstva (prosjek)
Prosječna starost stanovništva
Prirodni priraštaj
Stopa nataliteta
Stopa mortaliteta
Vitalni indeks na 100 stanovnika
Indeks starenja
Rast populacije između dva uzastopna popisa
Izvor: Monstat(*posljednji raspoloživi podaci su za 2010. godinu)
3,2
38,1
-57
9,0
12,0
75,0
0,7
-1.825
2,9
40,3
-32*
9,1*
11,0*
82,6
1,07
-1.825
U ukupnoj strukturi stanovništva nešto veće učešće ima ženska populacija koja čini 51,79%, što se može
protumačiti kao pozitivan pokazatelj, imajući u vidu da razlika nije toliko značajna i da je polna struktura
stanovništva dosta ujednačena. Između dva popisa (2003/11 god.) nijesu zabilježene značajnije promjene
u polnoj strukturi stanovništva. 1
Teritorijalni raspored stanovništva ukazuje na značajnu koncentraciju u gradskom područiju, gdje živi
86,61% stanovništva Prijestonice. Ovakav teritorijalni raspored može predstavljati ograničavajući faktor
razvoja, pogotovo ako su u pitanju migracije na relaciji selo – grad, usljed čega najčešće nastaje veliki
pritisak na gradsku infrastrukturu, dok sela ostaju napuštena. U odnosu na popis iz 2003. godine učešće
gradskog stavnovnišva u ukupnom je veće za 1.5%, što govori u prilog depopulacije seoskog stanovništva.
Grafik 1. Polna struktura stanovništva
Grafik 2. Teritorijalni raspored stanovništva
Ostalo
15,39%
Muško
48,21%
Žensko
51,79%
Gradsko
84,61%
Izvor: Popis 2011, Monstat
Starosna struktura stanovništva ima veoma važnu ulogu u razvoju jedinice lokalne samouprave, sa aspekta
aktivnog stanovništva koje predstavlja osnov za razvoj privrede. Prema popisu iz 2011. godine
Prijestonica Cetinje sa prosječnom starošću od 40,3 godine spada u stadijum duboke demografske starosti
(Grafik 3). Posebno zabrinjavajuća činjenica je da je u odnosu na popis iz 2003. godine zabilježeno
povećanje prosječne stope starosti koja je iznosila 38,1. Indeks starenja populacije 2 ukazuje da se i u
narednom periodu može očekivati nastavak ovog trenda. Indeks starenja populacije je porastao sa 0,77 iz
2003. godine na 1,07 u 2011. godini, što se može tumačiti kao negativan pokazatelj i jedan od mogućih
ograničavajućih faktora razvoja Prijestonice. Posmatrajući po polu, negativna komponenta starosne
strukture je izraženija kod ženske populacije sa prosječnom starošću 42,0 godine u odnosu na mušku
populaciju 38,4 godine. Ujedno, starosna struktura je nepovoljnija u ruralim područjima (sa prosječnom
starošću 47,2 godine) u odnosu na gradsko područje (39,0 godina).
1
Podaci o polnoj strukturi stanovništva dati su u Aneksu, Tabela 1
Indeks starenja predstavlja odnos broja stanovnika od 60 i više godina i stanovnika ispod 20 godina starosti.
Ukoliko je indeks veći, stanovništvo je starije.
2
6
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Posljednji dostupni podaci o obrazovnoj strukturi stanovnišva datiraju iz popisa 2003. godine (Grafik 4).
U obrazovnoj strukturi Prijestonice, dominantno je učešće stanovništva sa srednjim obrazovanjem
(49,05%), zatim osnovim obrazovanjem 25,03%, dok je učešće stanovništva sa visokim obrazovanjem
6,29%. Podaci o obrazovnoj strukturi stanovništva pokazuju da muška populacija ima veće učešće u
većim nivoima obrazovanja, dok je ženska populacija zastupljenija u nižim nivoima obrazovanja. Isto
tako, gradsko stanovnišvo ima veće učešće u većim nivoima obrazovanja u odnosu na seoska područja. S
obzirom da rezultati o obrazovnoj strukturi stanovništva nijesu dostupni, a između dva popisa su
zabilježene značajne promjene u stanovništvu, za očekivati je da je došlo i do promjene u obrazovnoj
strukturi stanovništva te je nemoguće dati precizniju ocjenu.
Grafik 3. Starosna stuktura stanovništva
Grafik 4. Obrazovna struktura stanovištva
bez školske 1-3 razreda 4-7 razreda
visoko
više obrazovanje
nepoznato
spreme osnovne škole osnovne škole
obrazovanje
5,15%
2,03%
2,91%
1,32%
6,29%
8,22%
0-19
20,95%
60 i više
22,34%
osnovno
obrazovanje
25,03%
srednje
obrazovanje
49,05%
20-60
56,72%
Izvor: Popis 2003, Monstat
Izvor: Popis 2011, Monstat
Između dva uzastopna popisa (2003/11 god.) zabilježen je pad broja stanovnika na teritoriji Prijestonice i
to za 1.825 lica, odnosno 10%. Pad stanovništva nastao je kao posljedica negativnih prirodnih i
migracionih kretanja stanovništva. Duži niz godina, Prijestonicu karakteriše negativan prirodni priraštaj i
negativan migracioni saldo. Ovakvo kretanje za posljedicu ima depopulaciju i starenje stanovništva. Dok
se za prirodna kretanja stanovništva vezuje depopulacija, migracije najčešće uzrokuju i starenje
stanovništva, koje se nastaju odseljavanjem stanovništva u potrazi za boljim uslovima života i to prije
svega mladog i srednjeg stanovništva. 3
Grafik 5. Prirodno kretanje stanovništva
Grafik 6. Unutrašnje migracije
300
250
200
224
215
245
231
180
233
203
199
200
150
167
165
100
145
133
140
131
105
120
100
152
148
151
160
184
186
170
173
80
60
119
40
50
20
42
68
71
2008
2009
81
50
0
0
2003
2004
2005
2006
Rodjeni
2007
2008
2009
2010
2006
Umrli
2007
Doseljeni
2010
Odseljeni
Izvor: Monstat
3.2.2
Tržište rada
Prelazak sa centralistički planirane ekonomije na tržišnu ekonomiju uslovio je kolaps velikih javnih
preduzeća u Cetinju, koje se uglavnom nijesu oporavile kroz proces privatizacije. Najveći broj tadašnjih
vodećih preduzeća danas je zatvoren. Ta preduzeća su zapošljavala najveći broj radnika sa teritorije
Prijestonice koji su njihovim gašenjem ostali bez posla. Sektor MSP u nastajanju nije mogao da prihvati
3
Podaci o prirodnim i mehaničkim kretanjima su data u Aneksu, Tabele 4-7
7
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
raspoloživu radnu snagu, a u isto vrijeme je zahtijevao neke nove vještine i znanja, usljed čega je nastao
nesklad između ponude i tražnje na tržištu rada.
Zaposlenost
Od 2003. godine sve do 2007. godine, Cetinje bilježi rast zaposlenih lica, da bi nakon toga uslijed
ekonomske krize koja je uslovila pad privredne aktivnosti, uslijedio i pad zaposlenih. Najniži nivo
zaposlenih lica u posmatranom periodu zabilježen je u 2010. godini. Pad broja zaposlenih nastavljen je i u
2011. godini. Prosječan broj zaposlenih u prvih šest mjeseci iznosio je 3.572. 4
Grafik 7. Prosječna zaposlenost tokom godine
5000
4500
4141
4509
4260
4545
4890
4396
2500
4197
3706
4000
Grafik 8. Polna struktura zaposlenih
3572
3500
2317
2190
2127 2192
2070
2014
2468
2483
2407
2077
2307
2089
2000
2340
1857
1900
1806
2009
2010
1500
3000
2500
1000
2000
1500
500
1000
500
0
0
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
I-VI
2011
2003
2004
2005
2006
Muškarci
2007
2008
Žene
Izvor: Monstat
Biro rada Cetinje je u periodu od 01.01.2010. godine do 31.03.2011. godine primio i oglasio 338 prijava o
slobodnim radnim mjestima, za ukupno 486 slobodnih radnih mjesta, dok je u prvih šest mjeseci 2011.
godine evidentirano 240 prijava za 309 slobodnih radnih mjesta. Za period od 01.01.2010. godine do
31.03.2011. godine, od broja slobodnih radnih mjesta za pripravnike je oglašeno 61 radno mjesto i to: 6 za
IV stepen stručne spreme, 2 za VI stepen stručne spreme i 53 za VII stepen stručne spreme.
U strukturi zaposlenih dominiraju lica zaposlena na neodređeno vrijeme, zatim lica na određeno vrijeme,
dok sezonski rad nije zastupljen u značajnoj mjeri. Zakon o zapošljavanju i radu stranaca stupio je na
snagu januara 2009. godine. Primjenjujući taj Zakon, Zavod za zapošljavanje Crne Gore izdaje dozvole za
rad za strance. Biro rada Podgorica je za poslodavce iz Cetinja koji su se obratili ovoj Kancelariji u
periodu 2010. godine izdao 68 dozvola za zapošljavanje stranaca, dok je u prva tri mjeseca 2011. godine
izdao 28 dozvola, odnosno, zaključno sa 30.06.2011. godine, 45 dozvola.
Nezaposlenost
Najniža stopa nezaposlenosti u posljednjih desetak godina je zabilježena je u 2007. godini kada je iznosila
svega 9,17%. U 2008. godini zabilježen je najveći rast stope nezaposlenosti, koja je iznosila 19,71%, da bi
nakon nje uslijedio period stabilizacije i blagi pad nezaposlenosti. Tokom 2008. godine došlo je i do
sporazumnog prekida radnog odnosa između fabrike „Obod“ i njenih zaposlenih.
Prema posljednjim podacima, na dan 30.06.2011. godine, broj nezaposlenih je iznosio 1.486, odnosno
stopa nezaposlenosti je iznosila 17,52%. U strukturi nezaposlenih lica primjetan je pad lica kratkoročno
nezaposlenih (do jedne godine čekanja na posao) i porast dugoročno nezaposlenih lica, koje se javlja kao
posledica smanjene traže za radnom snagom.
4
Podaci o broju zaposlenih po godinama dati su u Aneksu, Tabele 8-9
8
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Grafik 9. Stopa nezaposlenosti
30
25
Grafik 10. Kratkoročno i dugoročno nezaposleni
26,7
26,08
2500
22,47
19,71
18,67
20
18,14
14,93
15
16,54
10
17,82
17,55
1500
12,15
15,67
11,95
9,17
5
2135
2000
10,91
11,54
12,12
11,24
500
1269
1141
782
547
1000
77
262
580
442
434
336
1129
1056
410
403
1028
455
461
0
0
2003
2004
2005
2006
2007
Crna Gora
2008
2009
2010
VI 2011
Cetinje
Kratkoročna
Dugoročna
Izvor: Zavod za zapošljavanje
U strukturi nezaposlenih lica na 30.06.2011. godine, najviše su zastupljena lica sa I stepenom stručne
spreme i lica sa IV stepenom stručne spreme. 5 Bitno je napomenuti da na evidenciji Kancelarije Cetinje
ima 732 lica preko 50 godina starosti, što čini 49,16% od ukupno nezaposlenih lica. Ovaj podatak je
zabrinjavajući, imajući u vidu da pripadnici ove populacije teže dolaze do ponovnog zaposlenja.
Grafik 11.Kvalifikaciona struktura nezaposlenih 6
VI
V
1,01% 2,76%
Grafik 12. Starosna struktura nezaposlenih
VII
7,74%
Do 18 godina
0,13%
Preko 18 do 25
godina
9,00%
I
33,92%
Preko 25 do 30
godina
8,53%
Preko 30 do 40
godina
11,42%
Preko 50 godina
49,16%
IV
30,01%
II
3,97%
Preko 40 do 50
godina
21,76%
III
20,59%
Izvor: Zavod za zapošljavanje, 30.06.2011.
Kretanje zarada
Kretanje prosječne bruto i neto zarade u Prijestonici Cetinje za period od 2008. godine do avgusta 2011.
godine su prikazane narednom tabelom, na osnovu čega se može zaključiti da je zabilježen rast bruto i
neto zarada u posmatranom periodu. Prosječna neto zarada u prvih osam mjeseci 2011. godine je iznosila
431 eura, dok je bruto zarada iznosila 643 eura. 7
Tabela 3. Prosječne bruto i neto zarade
Godina
Bruto zarade
Cetinje
Crna Gora Razlika%
2008
442
609
-27,4
2009
573
643
-10,9
Cetinje
300
413
Neto zarade
Crna Gora
416
463
Razlika%
-27,9
-10,8
5Podaci
o broju nezaposlenih prema kvalifikacionoj strukturi u posljednje dvije godine dati su u Aneksu, Tabela 10
I- NKV (nekvalifikovani radnik)
II - PKV (polukvalifikovani radnik)
III- KV (kvalifikovani radnik), SSS/III (srednja stručna sprema/III stepen)
IV- SSS/IV (srednja stručna sprema/IV stepen)
V- VKV (visokokvalifikovani radnik)
VI-VŠ tj.VŠS (viša škola tj. viša školska sprema)
VII- VSS (visoka stručna sprema)
7 Neto zarade po mjesecima u 2011. godini su date u Aneksu, Tabela 11
6
9
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
2010
I - VIII 2011
Izvor: Monstat
3.2.3
619
643
715
709
-13,4
-9,3
415
431
479
475
-13,4
- 9,3
Zdravstvo
U Prijestonici Cetinje, postoje dvije zdravstvene ustanove JZU „Dom Zdravlja” i JZU Opšta bolnica
„Danilo I”. U okviru prostornih kapaciteta JZU „Dom Zdravlja” nalazi se i služba hitne pomoći. Takođe,
u Prijestonici Cetinje postoji jedna državna i šest privatnih apoteka.
JZU „Dom Zdravlja” pruža primarne zdravstvene usluge, dok JZU Opšta bolnica „Danilo I” pruža
sekundarnu zdravstvenu zaštitu. U Domu zdravlja radi ukupno 17 ljekara (10 ljekara specijalista, 2 ljekara
pripravnika, 5 ljekara na specijalizaciji), a u Opštoj bolnici radi 32 ljekara (26 ljekara specijalista i 6 ljekara
na specijalizaciji).
U cilju podizanja usluga na viši nivo, neophodna je nabavka adekvatne medicinske opreme. Naime, u JZU
„Dom Zdravlja” veliki broj medicinske opreme je zastario, a u ambulantama koje se nalaze na seoskom
području većina opreme nedostaje. Pored nabavke medicinske opreme, neophodna je i sanacija zgrade
JZU ”Dom Zdravlja”.
U tom cilju, što se tiče nabavke same opreme za Dom zdravlja bilo bi poželjno nabaviti aparat za
mamografiju u RTG i UZ dijagnostici, poboljšati stanje voznog parka i opremiti seoske ambulante. Kada
je u pitanju Opšta bolnica potrebna je nabavka sljedeće savremene opreme: aparat za test opterećenja i
spirometar, porođajne stolove i UZ aparat, elektro nož, aparat za otoakustičnu emisiju i novu frezu, jedan
inkubator, aparat OCT za snimanje retine i očnog živca i sanitetsko auto 8.
3.2.4
Obrazovanje
Obrazovanje je jedna od najznačajnih oblasti društvene djelatnosti koja direktno utiče na ukupan razvoj
lokalne samouprave. Na teritoriji Prijestonice Cetinje postoji:
• jedna predškolska ustanova sa 3 objekta,
• 5 ustanova osnovnog obrazovanja (4 osnovne škole i jedna osnovna muzička škola),
• 3 ustanove srednjeg obrazovanja (Gimnazija, Srednja stručna škola i Srednja likovna škola) i
• 4 ustanove visokog obrazovanja (Muzička akademija, Fakultet likovnih umjetnosti, Fakultet
dramskih umjetnosti i Fakultet za pomorstvo).
Predškolsko vaspitanje
Na teritoriji Prijestonice Cetinje predškolsko vaspitanje djece organizovano je u okviru 3 objekta JPU
„Zagorka Ivanović”. U tri objekta ima 19 vaspitnih grupa (14 vrtić i 5 jaslice). Vaspitno - obrazovni rad
izvodi 46 vaspitača i medicinskih sestara. U mlađim jasličnim grupama rade vaspitač – medicinska sestra, a
u starijim jasličnim grupama rade 2 vaspitača. U okviru pedagoške službe rade pedagog i logoped.
Prostorni kapaciteti vrtića u odnosu na broj djece su zadovoljavajući. Uslovi za boravak djece su odlični,
higijena na nivou, grijanje se dopunjava iz sopstvenih sredstava, a prevencija i zaštita zdravlja je
konstantna. Ipak, uslijed nedostatka finasijskih sredstava javljaju se problemi. Za uređenje spoljašnjeg
8
U Aneksu 2. dat je detaljniji prikaz stanja zdravstvenih ustanova u Prijestonici.
10
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
prostora postoje uslovi u sva tri objekta, kao i za postavljanje rekvizita, ali materijalne mogućnosti to ne
dozvoljavaju. Takođe, navodi se i nepostojanje radnog mjesta za preventivno zdravlje.
Osnovno obrazovanje
Na teritoriji Prijestonice Cetinje nalazi se 5 osnovnih škola. Prostorni raspored je takav da su dvije u
gradskom području i to: OŠ „Lovćenski partizanski odred” i OŠ „Njegoš”, a dvije u ruralnom području:
OŠ „Šunjo Pešikan” i OŠ „Boro Vukmirović”. Takođe, po fakultativnom izboru postoji i Osnovna
muzička škola „Savo Popović” u gradskom području.
Prema podacima iz OŠ „Lovćenski partizanski odred”, broj učenika je svake godine manji. Ilustracije radi
deveti razred školske 2010/211 godine završilo je 117 učenika, a ove godine ga pohađa 88. Takođe,
evidentan je i pad broja upisanih učenika u OŠ „Lovćenski partizanski odred”. U osnovnoj muzičkoj školi
„Savo Popović“ broj upisanih učenika u školskoj 2011/2012 godini je znato povećan, u odnosu na
školsku 2006/2007 godinu. U ostalim osnovnim školama, nema većih oscilacija u broju upisanih učenika 9.
Tabela 4. Broj upisanih učenika
2006/
2007
OŠ „Lovćenski
92
partizanski odred”
OŠ „Njegoš”
71
OŠ „Boro Vukmirović“
29
OŠ „Šunjo Pešikan”
2
Osnovna muzička škola
10
„Savo Popović“
Izvor: Osnovne škole
2007/
2008
70
2008/
2009
84
2009/
2010
76
2010/2
011
80
2011/2
012
73
69
28
2
28
67
22
3
26
50
28
0
37
61
28
0
24
68
29
2
50
Treba istaći da prostorne mogućnosti škola uglavnom nijesu na zadovoljavajućem nivou. U pojedinim
školama postoje sljedeći problemi: nedostatak sale za fizičku kulturu, neadekvatno ograđeno dvorište, loša
infrastrukturna instalacija (problem sa električnom instalacijom, odvodom atmosferskih voda itd),
dotrajala spoljašnja fasada i krovna konstrukcija, neadekvatno opremljeni sportski tereni i dvorišta itd.
Srednje obrazovanje
Prijestonica Cetinje ima tri srednje škole i to: JU Gimnazija, JU Srednja stručna škola i srednja likovna
škola „Petar Lubarda”. Interesovanje za upis u JU Gimnazija Cetinje u poslednje dvije godine je nešto
veće u odnosu na školsu 2008/2009 9 2009/2010 godinu. U proteklih šest godina, broj upisanih učenika
u JU Srednja stručna škola Cetinje se kretao od 400 do 500 učenika po školskoj godini. U periodu od
2006. do 2011. godine, srednju likovnu školu godišnje je upisivalo oko 20 učenika, odnosno ukupno je
bilo upisano 117 učenika 10.
Tabela 5. Broj upisanih učenika
2006/ 2007/ 2008/ 2009/ 2010/
2011/
2007
2008
2009
2010
2011
2012
JU Gimnazija Cetinje
365
342
323
313
343
349
9 Detaljniji
10
opis osnovnih škola prikazan je u Ankesu 3.
Detaljniji opis srednjih škola prikazan je u Ankesu 3.
11
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
JU Srednju stručnu školu
Cetinje
Srednju likovnu školu
„Petar Lubarda“
447
532
486
565
428
405
20
15
20
20
20
22
Izvor: Srednje škole
Uslijed nedostatka finansijskih sredstava javljaju se brojni problemi u srednjim školama. Kao i u slučaju
osnovnih škola, postoji problem sa fiskulturnim obrazovanjem. U Gimnaziji fiskulturna sala nije
renovirana i nedostaju sportski rekviziti, u Srednjoj stručnoj školi sportski rekviziti za fiskulturnu salu su
zastarijeli, dok Srednja likovna škola nema fiskulturnu salu. Osim toga, javljaju se tehnički problemi na
zgradi (krovna konstrukcija je dotrajala), problem grijanja školskih prostorija, nedovoljna obezbijeđenost
vatrogasnim aparatima itd. Srednji likovna škola se susreće i sa problemom prevoza učenika na relaciji
Podgorica-Cetinje-Podgorica i Budva-Cetinje-Budva i problemom smještaja učenika. Takođe, fotografski
studio za izvođenje nastave iz predmeta Fotografija i Digitalna fotografija nije adekvatno opremljen.
Visoko obrazovanje
Visoko obrazovanje na teritoriji Prijestonice se izvodi u okviru: Muzičke akademije, Fakulteta likovnih
umjetnosti, Fakuteta dramskih umjetnosti i Fakulteta za pomorstvo (smjer pomorski menadžment).
U školskoj 2010/2011 godini, u visoko školskim ustanovama upisano je ukupno 353 studenta. Najveći
broj studenata upisan je na fakultetu za pomorstvo, a najmanji na fakultetu dramskih umjetnosti.
Tabela 6. Upisani broj učenika u školskoj 2010/11 godini
I godina II godina
III godina
Muzička akademija
26
23
35
Fakulteta likovnih
21
19
25
umjetnosti
Fakultet dramskih
26
3
27
umjetnosti
Fakulteta za pomorstvo
106
19
23
(smjer pomorski
menadžment)
Izvor: Fakulteti
Ukupno
84
65
56
148
Za Muzičku akademiju koja je u dosta lošem stanju, urađen je projekat sanacije kroz projekat Beautiful
Cetinje za koji je dobijena saglasnost. U narednom periodu, u planu je realizacija projekta Univerzitetski
kompleks na prostoru Donjeg Oboda. Izgradnjom ovog kompleksa postojeći fakulteti će se premjestiti, a
Prijestonica Cetinje dobiti sadašnje objekte u kojima se nalaze na upravljanje.
JU Dom učenika i studenata
JU Dom učenika i studenata je jedina ustanova u oblasti učeničkog i studentskog standarda na Cetinju.
Tokom školske 2011/12 godine, u Domu boravi 95 korisnika, čija je polna struktura: 69 žene i 26
muškarci. Dom koristi 15 učenika Srednje umjetničke škole „Petar Lubarda“ i 80 studenata Muzičke
akademije, Fakulteta likovnih umjetnosti, Fakulteta dramskih umjetnosti. Dom raspolaže sa: 33 sobe za
smještaj učenika i studenata, kuhinjom i restoranom, prostorijom za društvene aktivnosti, administrativne
prostorije i pomoćne prostorije. Prostor za smještaj je urađen po visokim standardima za ovu kategoriju
ustanova.
12
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
3.2.5
Socijalna zaštita
Socijalnom zaštitom stanovnika Prijestonice, kao svojom djelatnošću, prvenstveno se bavi Služba za
poslove socijalne i dječje zaštite Cetinje (u daljem tekstu: Služba), organizovana kao sastavni dio JU
Centar za socijalni rad opština Podgorica, Cetinje, Danilovgrad i Kolašin i Sekretarijat za socijalnu politiku
i mlade u okviru lokalne uprave. U sklopu Službe radi 10 radnika, od čega: 3 sa VSS, 1 sa VŠS i ostali
uposleni su SSS, što govori o korektnoj kadrovskoj strukturi uposlenih.
Neuslovne i tehnički neopremljene prostorije, nedostatak sredstava za blagovremeno i hitno reagovanje u
pojedinim situacijama, bitno otežavaju i utiču na kvalitet u pružanju usluga socijalnog rada. Stručni,
savjetodavni i individualni rad sa socio-ekonomsko udruženim populacijama, u sve većem broju slučajeva
ne daje odgovarajuće rezultate, jer bez materijalne pomoći i raspolaganja određenim novčanim i
stambenim fondom nije moguće pružiti ni objektivni minimum socijalne zaštite porodice.
Tabela 7. Korisnici socijalne pomoći
Broj porodica korisnika materijalnog
obezbjeđenja porodice
Broj članova korisnika materijalne pomoći
Broj porodica koje koriste prava na dječje dodatke
Broj djece koja koriste prava na dječije dodatke
Broj djece koja koriste ljetovanja u
Odmaralištu „Lovćen-Bečići“
Broj korisnika tuđe njege i pomoći
Broj korisnika lične invalidnine
Broj korisnika jednokratne novčane pomoći Ministarstva rada i
socijalnog staranja za Udruženje „Razvitak“
Broj korisnika novčane pomoći odobrene u Centru za socijalni rad
Broj primalaca novogodišnjih paketića posredstvom humanitarne
organizacije „Rotary club“
Broj korisnika materijalnog obezbjeđenja porodice kojima su odobreni
zahtjev za dobijanje uvjerenja za vrtić
2010
377
I-IV 2011
339
1.178
307
546
90
1.067
287
518
-
270
69
-
259
69
86
28
-
320
-
65
U Dječjem domu „Mladost″ u Bijeloj smješteno je 6-oro djece, 7-oro djece bez roditeljskog staranja
smješteno je u Ustanovi „Komanski most“. Broj djece u ustanovama van Crne Gore je 2 (jedno u Domu
za djecu i omladinu ometenu u razvoju Sremčica i jedno u Domu za lica ometena u razvoju Kulina). U
Domu starih u Risnu smješteno je 15 korisnika. Za jedan dio korisnika, komplet smještaj plaća
Ministarstvo rada i socijalnog staranja, a za preostale smještaj je pokriven iz njihovih penzija ili uz
naknadu Ministarstva za nedostajući dio zbog visine penzije.
Iz navedenog se vidi da je broj socijalno-zaštitnih prava visok, naročito MOP-a što ukazuje na problem
siromaštva.
3.2.6
Sport i fizička kultura
Sportski objekti
Prijestonica Cetinje posjeduje veliki broj sportskih objekata, ali nažalost, praktična primjena pojedinih
sportskih objekata nije na zavidnom nivou.
13
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Sportskim objektima koji su u vlasništvu Prijestonice Cetinje gazduje JP Sportski centar Cetinje, u
čijem su sastavu: gradski stadion i pomoćni stadion, poligon malih sportova, sportski centar (u okviru
koga se nalaze: glavna sportska dvorana, tri manje- namjenske dvorane, teretane, bilijar sala) i teniski
teren 11. Sportski centar u stanju pune funkcionalnosti i u njemu se odvijaju treninzi i takmičenja sportskih
klubova iz Cetinja i treninzi reprezentacija koje svoje pripreme obavljaju na Cetinju. Gradski stadion i
pomoćni stadion su u dosta lošem stanju i potrebna je njihova rekonstrukcija.
Sportski objekti u vlasništvu obrazovnih ustanova uglavnom nijesu na zadovoljavajućem nivou.
Postojeće sportske sale zahtjevaju rekonstrukciju, a potrebna je i izgradnja novih sportskih sala i terena.
Sportski objekti koji su u vlasništvu državnih ustanova i privatnih društava su: sportski teren za
tenis i odbojku, dva sportska poligona, avanturistički park i teren za paintball (koji se nalaze na Ivanovim
koritima), plivački bazen (u sklopu Hotela „Grand“), sportsko igralište (u okviru preduzeća AD
„Ribarstvo“).
Takođe, osim navednih sportskih objekata u okviru pojedinih mjesnih zajednica postoje višenamjenska
sportska igrališta. Na „Starom igralištu“ u neposrednoj blizini Njegoševog parka, u izgradnji je privatni
sportski centar, koji bi trebao da ima slijedeće sadržaje: dva otvorena, dva zatvorena teniska terena i
poligon za male sportove.
Sportske organizacije (klubovi, savezi, društva)
Na teritoriji Prijestonice Cetinje, postoji značajan broj sportskih organizacija i to:
• Dva sportska saveza: Karambol Savez Crne Gore i Stonoteniski Savez Crne Gore,
• Dva sportska društva: „Veterani“ i „Organizacija za sve - Cetinje“,
• 48 sportskih klubova, pod registracijom, u fazi preregistracije ili u stanju mirovanja, od kojih
punu aktivnost ima 30-tak klubova.
Sportske manifestacije
Prijestonica Cetinje - preko Sekretarijata za kulturu i sport, u saradnji sa sportskim organizacijama i
školama sa teritorije Prijestonice, kontinuirano organizuje brojne domaće i međunarodne sportske
manifestacije i to:
• Školske olimpijske igre osnovnih škola Crne Gore;
• Međunarodna biciklistička trka “Putevima Kralja Nikole”;
• Međunarodna brdsko brzinska trka “Lovćen 2012.”;
• Međunarodna bokserska revija;
• Međunarodna trka u mountain bike-u /cross country / “ Trofej Lovćena”;
• Revijalna Kajakaška regata na trasi od Karuča do Rijeke Crnojevića;
• Sportska manifestacija “Mali Veliki šampioni”;
• Međunarodna atletska ulična trka “Oslobođenje Cetinja”;
• Međunarodni džudo turnir “Trinaesti novembar”.
11
Detaljnije o sportskim terenima u vlasništvu Prijestonice u Aneksu 4.
14
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
3.2.7
Kultura i kulturno-istorijsko nasljeđe
Prijestonica Cetinje poznata je po bogatom kulturno-istorijskom naslijeđu. Na teritoriji Prijestonice nalaze
se brojne institucije kulture (Centralna narodna bibiloteka „Đurđe Crnojević“, Državni arhiv Crne Gore,
Narodni Muzej Crne Gore, Uprava za zaštitu kulturnih dobara, Centar za konzervaciju kulturnih dobara,
Ministarstvo kulture, Biblioteka „Njegoš,” Centralna biblioteka, KUD „Njegoš” i druge organizacije i
udruženja koja se bave kulturnom djelatnošću).
Najznačajniji objekti u kojima se održavaju kultune manifestacije su Kraljevsko pozorište „Zetski dom" i
Ljetnja pozornica. Zgrada cetinjskog pozorišta „Zetski dom“ snabdjevena je savremenim rekvizitima koji
omogućavaju nesmetano održavanje svih vrsta pozorišnih predstava. Ljetnja pozornica se nalazi ispod
Orlovog krša, koja rješenjem scene i gledališta, podsjeća na antičke amfiteatre. Služi za održavanje
predstava, koncerata i drugih kulturnih događaja i kapaciteta je oko 1.500 mjesta.
Kulturni program Prijestonice upotpunjavaju brojna kultuturna dešavanja i manifestacije od kojih
najznačajnije predstavljaju:
• Cetinjsko kulturno ljeto (Festival klasične muzike „Espressivo“, Internacionalni festival folklora,
Festival izvorne muzike „Cetinje Fest“, Jazz festival, Festival na drugoj strani „On the other
side“, Muzički koncerti);
• Proslava 13. Novembra – Dana Prijestonice Cetinja (Trinaestonovembarski likovni salon,
kulturno-umjetnički program);
• Proslava 21. Maja – Dana nezavisnosti (kulturno-umjetnički program);
• Proslava 13. Jula – Dana državnosti (kulturno-umjetnički program);
• Festival harmonike „ Harmonika Fest“;
• Projekat „Razvoj lokalnih zajednica- Skadarsko jezero“ (višednevna kulturno-umjetnička
dešavanja);
• Promocije knjiga;
• Književne večeri;
• Likovne izložbe.
Koncerti i pozorišne predstave
Na teritoriji Cetinja nalazi se veliki broj izuzetno značajnih kulturnih dobara, obilježja i spomenika.
Ukupno je evidentirano 55 spomenika kulture, koji su prema njihovoj kulturno istorijskoj vrijednosti
svrstani u tri kategorije12:
• I kategorija - spomenici od izuzetnog značaja – 10;
• II kategorija - spomenici od velikog značaja – 22;
• III kategorija -spomenici od lokalnog značaja – 23.
U odnosu na Izvještaj o stanju kulturne baštine Crne Gore iz 2006. godine 13, stanje nepokretnog
kulturnog nasljeđa se značajno poboljšalo, zahvaljujući aktivnostima koje sprovode lokalna samouprava i
Ministarstvo kulture Crne Gore. U zavisnosti od lokacije na kojoj se nalaze, kulturne dobra Prijestonice
se posmatraju u tri segmenta. (i) Prvi najznačajniji i najbrojniji segment čine kulturna dobra koja se nalaze
skoncentrisana na relativno malom prostoru Istorijskog jezga grada; (ii) drugi segment čine kulturna dobra
12Spisak
13
spomenika kulture dat je u Aneksu, Tabela 12
Prema izvještaju o stanju kulturne baštine Crne Gore iz 2006. godine na teritoriji Prijestonice prepoznate su
devastacije na 42 nepokretna spomenika kulture (I kategorije 10; II kategorije 18; III kategorije 14 ).
15
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
sa teritorije gradskog naselja, ali van istorijskoga jezgra i (iii) treći segment su takođe veoma značajna
kulturna dobra koja se nalaze van Cetinjskoga polja rasuta na prostoru čitave Prijestonice 14.
3.3
3.3.1
Ekonomsko proizvodni sistem
Industrija i usluge
Prirodni, odnosno geografski položaj, demografska struktura, saobraćajna povezanost sa okruženjem i
date istorijske okolnosti u najvećoj mjeri su određivale i dalje određuju ekonomski razvoj i vrijednosti
Prijestonice Cetinje.
Glavni privredni razvoj Cetinja započet je osnivanjem preduzeća Elektroindustrija „Obod“, koji se
postepeno razvijao u velikog proizvođača rashladnih uređaja, sa programom koji je uspješno pratio
zahtjeve svjetskog tržišta. Od druge polovine XX vijeka do početka 90-tih godina, na Cetinju je
funkcionisao niz velikih društvenih preduzeća, kao što su „Obod“, „Košuta“, „Tara“, „Bojana“,
„Sanitas“, „Galenika“, „Trgopromet“, „Montena“, „Boksit“. Međutim, tokom procesa ekonomske
tranzicije, došlo je do propadanja i zatvaranja velikih preduzeća, tako da danas od proizvođačkih
kapaciteta aktivno rade: Štamparija „Obod“, koja baštini značajnu i bogatu tradiciju štamparstva,
preduzeće za izradu kartonske ambalaže „Kartonaža“ i preduzeće za preradu ribe „Ribarstvo“.
Prema evidenciji iz Registra Privrednog suda, zaključno sa 1. oktobrom 2011. godine, na teritoriji
Prijestonice Cetinje registrovano je 1.069 privrednih subjekata i to: privrednih društava (DOO, AD, OD)
594 15, preduzetnika 432 16, ustanova, javnih preduzeća , NVO i udruženja 43.
Prema evidenciji Sekretarijata za finansije i razvoj preduzetništva pregled izdatih odobrenja, na dan 1.
oktobar 2011 je sljedeći: 268 za privredna društava (AD, DOO) i 178 za preduzetnike.
Što se tiče strukture preduzeća prema vrsti djelatnosti najzastupljeniji su sektori: trgovina (208),
ugostiteljstvo (46), zanatstvo (8), pa usluge prevoza u drumskom saobraćaju (6). Kada je u pitanju
struktura preduzetnika po djelatnosti najzastupljeniji sektori su: trgovina (84), zanatstvo (44),
ugostiteljtsvo (40), pa usluge prevoza u drumskom saobraćaju (10).
Kao što se da primijetiti najzastupljenija je trgovinska djelatnost, zatim ugostiteljstvo i širi sektor usluga.
Ukupan broj registrovanih subjekata za proizvodnju je 83 od čega najveći broj je registrovan za
proizvodnju mesnih prerađevina i proizvodnju hleba i peciva. Kada je zanatstvo u pitanju, nedostaju
radnje u kojima se pružaju usluge građanima kao što su: izrade suvenira i narodnih nošnji, krojačke usluge,
tapacirske usluge, stolarske usluge, časovničarske usluge i sl.
U strukturi preduzeća po veličini najbrojnija su mikro preduzeća (467), zatim mala (33), dok je ukupan
broj srednjih preduzeća registrovan na teritoriji Prijestonice svega 5. 17
Detaljniji prikaz kulturnih dobara dat je u Aneksu 5.
Za proizvodnju registrovana 63 subjekta.
16
Za proizvodnju registrovano 20 subjekata.
17Monstat
14
15
16
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Prema podacima Poreske uprave za 2010. godinu, ukupan prihod za 414 pravnih lica, za koliko je obrađen
bilans uspjeha, iznosio je 133 milona eura. Najveći prihodi preduzeća ostvareni su u oblasti trgovine
67,2%, zatim građevinarstva 12,04% i prerađivačke industrije 8,84%.
Grafik 13. Struktura prihoda preuzeća po djelatnostima
Poljoprivreda, lov i
šumarstvo
4,46%
Hoteli i restorani Finansijsko Ostalo
posredovanje
2,83%
3,13%
1,50%
Prerađivačka
industrija
8,84%
Građevinarstvo
12,04%
Trgovina na veliko i
malo
67,20%
Izvor: Poreska uprava
Privredne zone
Na teritotiji Cetinja nalaze se četiri privredne zone u potpunosti infrastrukturno opremljene na kojima
važe posebne olakšice:
• Industrijsko servisna zona (uz magistralni put Cetinje – Budva) površine 25,3h;,
• Servisna zona (prostor bivšeg Trgoprometa) površine 7,8ha;
• Košuta površina 9ha;
• Gornji Obod površine od 17,2ha.
Mineralne sirovine
Od mineralnih sirovina najzastupljenije su: boksit, treset i ukrasni kamen, koji mogu predstavljati osnov za
razvoj prerađivačke djelatnosti. Boksiti su jedna od najznačajnijih mineralnih sirovina a prema
dosadašnjem stepenu istraženosti na teritoriji Prijestonice Cetinje, najznačajniji su bijeli boksiti. Najveća
nalazišta ove rude su u Bijelim Poljanama na prostoru koji obuhvata površinu od oko 1200ha. Crveni
boksit se pojavljuje na više lokaliteta, od Bate Cucke do Tomića i Mikulića. Stepen istraženosti još uvijek
nije dovoljan da bi se imala tačna predstava o zalihama i kvalitetu ove rude. Ukrasni kamen se nalazi na
području Vrela i Ugnja, u blizini puta Cetinje-Budva. Rezerve ovog kamena procjenjuju se na oko 2
miliona tona, ali je otvaranje bilo kakvog majdana izuzetno osetljivo sa stanovišta ambijentalnih i
ekoloških kvaliteta ovog dijela podlovćenskog područja. Sa druge strane ne postoje ni osnovni
elementarni uslovi za normalno odvijanje procesa proizvodnje. Naslage treseta nalaze se u okolini
Skadarskog jezera, a mogle bi se koristiti kao prirodno đubrivo, što bi doprinijelo riješavanju ekoloških
problema na ovom području.
17
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
3.3.2
Turizam
Prijestonica Cetinje je prepoznala turizam kao jedan od osnovnih pravaca privrednog razvoja i pravu
mogućnost za valorizaciju izvanrednih kulturno-istorijskih i prirodnih potencijala koje se nalaze na njenoj
teritoriji (kulturna dobra šireg značaja, dva nacionalna parka na teritoriji Prijestonice i dr.).
Prepoznatljiv turistički potencijal Prijestonice je bogato istorijsko nasleđe, koje se pored Cetinja može
vidjeti na Njegušima i Rijeci Crnojevića. Takođe, pored izvanrednih prirodnih ljepota, akvatorijum
Skadarskog jezera je bogat kulturno istorijskim spomenicima od kojih znatan broj potiče iz srednjeg
vijeka. Međutim, turistički potencijali Prijestonice do sada nijesu dovoljno iskorišćeni. Smještajni
kapaciteti nijesu zadovoljavajući za dinamičniji razvoj turizma, a ponuda nije dovoljno razgranata s
obzirom na turističke resurse koji postoje. Stoga, potrebno je stvarati raznovrsniju turističku ponudu kroz
brži razvoj i povezivanje svih segmenata u turistički proizvod, odnosno razvijati seoski, agro, planinski,
kulturni, hodočasni, sportski kao i druge vidove turizma. Takođe, u cilju privlačenja većeg broja gostiju,
posebno onih veće platežne moći, potrebno je produžiti turističku sezonu i kreirati kvalitetniju ponudu.
Smještajni kapaciteti Prijestonice Cetinje:
• Hotel „Grand” raspolaže sa preko 400 ležaja;
• Hotel „Ivanov konak” na Ivanovim koritima raspolaže sa 5 apartmana i 2 sobe;
• Garni hotel „Sport-In” raspolaže sa 28 ležaja;
• Omladinski hostel „Lovćen Bečići” raspolaže sa 200 kreveta;
• Bungalovi NP „Lovćen” raspolažu sa 4 sobe sa po 4 kreveta;
• Apartman Stanković raspolaže sa 3 apartmana;
• Pansion 22 raspolaže sa 5 kreveta.
Prema izloženim pokazateljima vidi se da su smještajni kapaciti skoncentrisani na Cetinju. U narednom
periodu nepohodno je uložiti snažniji napor ka disperziji smještajnih kapaciteta prvenstveno prema
Njegušima i Rijeci Crnojevića odnosno šire ka obalama Skadarskog jezera.
Posljednjih godina primjetan je rast broja turista koji posjećuju Prijestonicu Cetinje, koji je praćen sve
većim brojem stranih turista. Pod uticajem globalne ekonomske krize u posljednje dvije godine zabilježen
je pad broja turista i noćenja. Prema podacima Monstata ukupan broj turista u 2010. godini je iznosio
7.794 i ostvareno je 30.449 noćenja.
Grafik 14. Dolasci gostiju
10000
9000
8000
7000
6000
5000
4000
3000
2000
1000
0
Grafik 15. Ostvarena noćenja
9797
45000
8435
6879
5061
6039 5747
5268
30000
4507
3287
2951
1749
25000
29725
27672
23399 23989
25237
20000
11565
15000
10000
804
42732
34081
35000
5845
4854
3880
1747
40448
40000
5000
1912
5353
3807
2004
2005
5867
8646
8417
2008
2009
5212
0
2003
2004
2005
2006
Strani
2007
Domaći
2008
2009
2010
2003
2006
Strani
2007
2010
Domaći
Izvor: Monstat
Godišnje Prijestonicu Cetinje posjeti oko 70.000 turista u okviru organizovanih izletničkih tura. Prema
podacima Turističke organizacije, Prijestonicu je posjetilo 77.350 turista u 2011. godini.
18
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Grafik 16. Posjete turista u okviru organizovanih tura
100.000
92.243
90.000
71.805
80.000
77.350
70.828
70.000
60.000
50.000
40.000
30.000
20.000
10.000
0
2008
2009
2010
2011
Izvor: Turistička organizacija Cetinja
Kao što se da zaključiti razvijen je više tranzitni i izletnički turizam, dok nijesu dovoljno razvijeni ostali
vidovi turizma koji vode do produženog boravka turista na Cetinju. Stoga, razvojno turistički projekti
treba da budu usmjereni u tom pravcu.
3.3.3
3.3.3.1
Poljoprivreda, šumarstvo i ribolov
Poljoprivreda
Ukupne poljoprivredne površine na području Prijestonice Cetinje obuhvataju 19.019ha. Najveći dio
poljoprivrednog zemljišta čine pašnjaci i livade ili 95,98% ukupnog poljoprivrednog zemljišta, dok
oranične površine, voćnjaci i vinogradi čine svega 3,3% poljoprivrednog zemljišta. U posljednjih pet
godina zabilježen je pad poljoprivrednog zemljišta od 1,25%.
Tabela 8. Poljoprivredno zemljište prema kategorijama korišćenja, ha
Obradiva površina
Ukupno
oranice i
svega
voćnjaci
vinogradi livade
bašte
19.019
2.755
450
43
137
2.125
Izvor: Statistički godišnjak 2010, Monstat
Pašnjaci
Bare ,
ribnjaci
i trstici
16.131
133
Teritorija Cetinja može se podijeliti na sjeverno i južno područje. Sjeverno područje obuhvata Katunsku
nahiju, gradsko područje sa bližom okolinom, a na njemu je zastupljeno stočarstvo sa preradom,
pčelarstvo i dr. Južnio područje čini basen Skadarskog jezera, odnosno Riječka nahija sa manjim župskim
mjestima, a na njemu je zastupljeno povrtlarstvo, vinogradarstvo, voćarstvo, pčelarstvo, ribarstvo i
prerada.
Osnovne karakteristike poljoprivredne djelatnosti su: usitnjenost proizvodnih posjeda, niska
produktivnost poljoprivredne proizvodnje kao posljedica niske tehničke opremljenosti, nepovoljna
starosna struktura, nezadovoljavajući obrazovni i stručni nivo proizvođača, loša infrastruktura na selu
(iako je zadnjih godina dosta uloženo u izgradnju putne infrastrukture i objekte vodosnabdijevanja).
Pregled i struktura porodičnih poljoprivrednih gazdinstva prema popisu 2010. godine data su u aneksu,
tabelama 13-20.
Pravci poljoprivredne proizvodnje na Cetinju:
• Govedarstvo je vodeća grana stočarske proizvodnje, u kojoj preovladava proizvodnja mlijeka
koja se koristi za pravljenje sira. Otvaranje novih sirara kao i širenje kapaciteta za uzgoj farmi
krava, može se smatrati jednim od pravaca razvoja.
19
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
•
•
•
•
•
•
Gajenje malih preživara uglavnom je skoncentrisano u planinskom dijelu i području krša.
Proizvodnja kozjeg mlijeka i sira, kao i čuvene kastradine predstavlja mogući pravac razvoja.
Pčelarstvo je veoma razvijeno na teritoriji Prijestonice. Pčelarsko društvo iz Cetinja je najstarije u
Crnoj Gori, s tradicijom još od 1936. godine. Danas ovo društvo okuplja sedamdesetak aktivnih
pčelara 18.
Svinjarska proizvodnja je uglavnom orjentisana za sopstvene potrebe. Uzgoj svinja i sušenje
domaće pršute mogao bi biti jedan od pravaca razvoja poljoprivrede, s obzirom da su
suhomesnati proizvodi sa teritorije Prijestonice prepoznati u Crnoj Gori i regionu.
Vinogradarstvo je zastupljeno u Riječkoj nahiji gdje se gaje dvije sorte, vranac i kratošija, od kojih
se proizvode čuvena crnogorska vina. Postoje preduslovi za proširenje površina pod vinovom
lozom - podizanje plantažnih vinograda i opremanje vinskih podruma-vinarija 19.
Interesantna je proizvodnja hrane organskog porijekla gdje treba puno uložiti u informisanost
poljoprivrednika, izgradnju kontrolnog mehanizma, kao i osnivanje distributivnog lanca takvih
proizvoda.
Prema podacima Veterinarske uprave na teritoriji Prijestonice Cetinje locirano je sedam objekata za
držanje životinja, šest objekata za preradu mlijeka, četiri objekta za klanje, rasijecanje i preradu mesa,
jedan objekat za preradu ribe, dvadest devet objekata za preradu mesa, pet objekata za prodaju na malo
mesa, jedan objekat za prodaju na malo ribe.
3.3.3.2
Šumarstvo
Šume doprinose održivom socijalnom i ekonomskom razvoju ruralnih područja. Upravljanje i gazdovanje
šumama treba da u što većoj mjeri ima za cilj ispunjavanje ekoloških (regulisanje vodnog režima, klime,
stanište za životinje i biljke, akumulacija organske hrane), ekonomskih (proizvodnja drveta, ljekovitog
bilja, pečurki, šumskih plodova, lov, rekreacija i turizam, ekonomska vrijednost za vlasnike) i socijalnih
funkcija (snabdijevanje lokalnog stanovništva energijom i drvom, rekreacija, obrazovanje i istraživanje).
Ukupna površina šuma i šumskog zemljišta, bez nacionalnih parkova, iznosi 54.424ha, od čega se u
privatnom vlasništvu nalazi 96,3% (52.259ha). Površina šuma prema uzgojnom obliku je sledeća: visoke
šume 6.339ha, izdanačke šume 19.736ha, šikare 27.789ha, šibljaci 389ha. Ukupna zapremina drvne mase
na području koje je zahvaćeno uređivanjem iznosi 2.049.84m3.
U geomorfološkom pogledu teritorija Cetinja podijeljena je na tri dijela: lovćenski planinski masiv,
katunska kraška zaravan i predio riječke nahije. Masiv Lovćena nalazi se iznad 1000m nadmorske visine sa
padinama, platoom masiva (1200-1300) i vrhovima. Katunska kraška zaravan prostire se neposredno iza
Lovćenskog planinskog masiva sa prosječnom nadmorskom visinom zaravni od 950 metara. Riječka
nahija je nagnuti krečnjački plato od Katunske zaravni prema Skadarskom jezeru i Zetskoj ravnici, sa
prosječnom nadmorskom visinom oko 350 metara.
Ostale karakteristike:
• Najveći vrh je Štirovnik 1.749 metara, a najniža kota je 6mnv na jezeru.
• Najveći kompleksi šuma su Paklarica, Lisac, Kopitnik i Velji Garač.
U projekat "Putevi meda" koji je realizovan 2010. godine bilo je uključeno pčelarsko društvo sa Cetinja.
Ukupan broj registrovanih proizvođača grožđa i vina je 21 i to 7 proizvođača grožđa i vina, 1 proizvođač vina, 12
proizvođača grožđa i 1 proizvođač vina i alkoholnih pića.
18
19
20
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
•
Najzastupljenije vrste drveta su bukva, jela, crni bor, crni grab, jasen.
Tabela 9. Površina i struktura šuma
Površina
Površina
šumskog
privrednih šuma
zemljišta (ha)
Ha
%
172,00
1.522,00
89,85
Drvna
zapremina (m3)
266.005,00
Struktura šuma (m3)
lišćari
(m3)
216.458
%
81,37
Četinari
(m3)
49.547,00
%
18,63
Izvor:Uprava za šume Crne Gore
3.3.3.3 Ribarstvo
U Prijestonici Cetinje postoje potencijali za razvoj ribarstva na područu Skadarskog jezera. Procjenjuje se
da ukupni ulov ribe na Skadarskom jezeru iznosi između 100 i 500 tona. Osim šarana izlovljavaju se i
ukljeva, karaš i jegulja. S obzirom da je Skadarsko jezero Nacionalni park, za bavljenjem ribarstvom
potrebo je imati dozvolu za ribolov i poštovati pravila zabrane ulova ribe.
Oko 80% ribe koja se ulovi na Skadarskom jezeru prodaje se na neformalnom ili lokalnom tržištu
(naročito šaran), dok se oko 200 tona ukljeve i 70 tona šarana prodaje fabrici za preradu ribe „Ribarstvo“
Rijeka Crnojevića.
Prerada ribe
Fabrik „Ribarstvo“ je jedina fabrika za preradu ribe u Crnoj Gori i spada u jednu od pet aktivnih fabrika
za konzerviranje na Balkanu. Fabrika „Ribarstvo“ ima koncesiju za direktan izlov ukljeve u sjevernom
dijelu jezera.
Prepoznajući potrebe tržišta i veoma oštru konkurenciju, 2008. godine fabrika „Ribarstvo“ je
investicionim programom povećala proizvodne kapacitete i unaprijedila kvalitet proizvoda.
Rekonstruisani su i adaptirani građevinski objekti, proizvodni pogoni i hladnjače, zatim tehnološke linije, a
urađen je i ribnjak na Karuču, za kavezni uzgoj pastrmke. Zahvaljujući tome sada postoji mogućnost
proizvodnje osam miliona konzervi plave i dva miliona jezerske ribe. Karučki ribnjak je kapaciteta 80 tona
konzumne kalifornijske pastrmke.
Da bi zaokružili kompletan proces rekonstrukcije i modernizacije neophodno je završiti drugi dio
hladnjače kapaciteta 150 tona, ali i započeti izgradnju tunela za zamrzavanje kako bi se kontinuirano
obezbjeđivala kvalitetna priprema i čuvanje potrebnih količina ribe. Time bi se stvorila mogućnost da se
svi eventualni viškovi morske i slatkovodne ribe na kvalitetan način zamrznu i sačuvaju. U planu postoji
cijeli niz objekata za preradu ribe sa orijentacijom na izvoz, koji bi proizvodili konzervirani inćun
(proizvod visokog rizika) i dimljeni konzervirani šaran i pastrmku (proizvod visokog rizika).
3.4
3.4.1
Tehnička infrastruktura
Saobraćajna infrastruktura
Putnu mrežu Prijestonice čine 32km magistralnih puteva, 87km regionalnih puteva i oko 337km lokalnih
puteva.
21
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Lokalni putevi čine najveći dio putne mreže Prijestonice i veći dio njih su asfaltirani. Međutim, lokalni
putevi su uglavnom loših saobraćajnih karakteristika (širine do 3,0m, velikih uspona, loših podpornih
zidova, bez odvodnih kanala, propusta i bankina itd.).
Tabela 10. Podaci o putnoj mreži (na dan 1. oktobar 2011)
Drumski transport
Izgradnja
Izgradnja-dužina (km)
prosječna
širišna(m)
državni putevi –M
32
8,59
Putevi-R
87
3
lokalni putevi
337
3
M-magistralni, R-regionalni
Mreža puteva i integracija u nacionalni putni sistem
Površina
(ha)
Gustina
(ha/SqKm)
27,48
26,1
101,1
27,48/910=0,03ha/km²
26,1/910=0,02ha/km²
101,1/910=0,11ha/km²
Prijestonica Cetinje je povezana magistralnim i nizom regionalnih i lokalnih puteva na glavne saobraćajne
tokove države. Postoje međutim još bezputni prostori i nepovezana sela. Magistralni tok nije doprinio
očekivanoj integraciji na prostoru Prijestonice (Cetinje – Rijeka Crnojevića), naprotiv prijezersko područje
danas je izolovanije. Mogućnost kontakta Skadarskog i Trebinjskog basena realizovan je samo lokalnim
putnim pravcima. Najudaljenije područje Prijestonice nalazi se na dvočasovnoj distanci od Cetinja, a
Cetinje na polučasovnoj od Podgorice i Budve. Aerodromi Golubovci i Tivat udaljeni su 40km, odnosno
58km, dok je udaljenost od Luke Bar 65km, a Luke Kotor 42km.
Prijestonica Cetinje je preko jadranskog puta uključena na vitalne saobraćajne tokove Crne Gore i regiona.
Takođe, Prijestonica Cetinje je povezana magistralnim putem na centralna područja sjevernog i
primorskog regionalnog sistema (Podgorica i Budva), kao i nizom regionalnih puteva sa Kotorom,
Nikšićem, Danilovgradom i Virpazarom (preko Rijeke Crnojevića).
Cetinje je magistralnim putem (M-2.3) povezano sa Podgoricom (30,7km) i sa Budvom (27,9km), a
regionalnim putevima (R-1, R-15, R-23) sa Kotorom, preko Njeguša (42,8km), Nikšićem, preko Čeva
(66,1 km), Danilovgradom, takodje preko Čeva (55,2km), sa Lovćenom (l9,7km) i sa granicom Bosne i
Hercegovine, preko Grahova i Nudola (71,1km). Putevi za Podgoricu i Budvu su 80-tih godina prošlog
vijeka, praktično nanovo rađeni, sa savremenim dvotračnim kolovozom, ali se ubrzo ukazala potreba
njihove rekonstrukcije, dogradnjom i treće trake mjestimično.
Mreža lokalnih puteva
Gotovo sva sela i zaseoci na području Prijestonice imaju vezu sa magistralnim, regionalnim ili lokalnim
putevima. Najvećim dijelom putevi su asfaltirani, ali ih ima i sa makadamskom podlogom. Sa aspekta
tehničko eksploatacionih karakteristika, širina kolovoza se kreće od 2,8-4,0m. Prema vrsti kolovoznog
zastora oko 50% puteva je sa tucaničkim kolovoznim zastorom, namijenjenim za saobraćaj putničkih
vozila i lakih teretnih vozila. 20
Tabela 11. Lokalni putevi
Ukupno (kategorisani i
nekategorisani lokalni putevi)
20
Dužina (km)
2008
327
2009
337,3
Asfaltirano (%)
Gustina km/km²
62
0,52
60,1
0,37
Lokalni putni pravci i njihova dužina dati su u Aneksu, Tabela 21
22
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Lokalni putevi
(nekategorisani)
Lokalni putevi(kategorisano)
Dužina (km)
144,5
144,6
Asfaltirano (%)
Gustina km/km²
Dužina (km)
Gustina km/km²
0,16
182.5
0,36
0,15
192.7
0.22
Kao značajniji putni pravci lokalnih (L) i nekategorisanih (N) puteva u Prijestonici Cetinje, posebno se
izdvajaju dva putna pravca i to: Cetinje-Rijeka Crnojevića-Virpazar (dužine 12,5km na teritoriji
Prijestonice Cetinje) i Cetinje-Ulići-Ljubotinj-Građani-Podgor-Brčeli veza sa M-2 (dužine 17km na
teritoriji Prijestonice Cetinje i koji ima širinu puta od 5,0m i laki asfaltni zastor širine 3,0m). Za navedena
dva putna pravca postoji zainteresovanost Prijestonice Cetinje za prekategorizaciju tj.uvrštavanje u veći
rang regionalnog puta.
Za održavanje puteva donosi se godišnji plan održavanja puteva i na osnovu toga se opredjeljuju sredstva
iz budžeta Prijestonice, tj. vrši se usklađivanje sa mogućnostima. Održavanje L i N puteva je veoma
skromno i zavisno je od namijenjenih budžetskih sredstava. Najveći dio sredstava namijenjenih
održavanju puteva utroši se u toku zimskih aktivnosti na raščišćavanju snijega i sprovođenju prohodnosti,
kao i na krpljenju udarnih rupa i eventualnim manjim sanacijama trupa puta i potpornih konstrukcija. Na
L i N putevima nema organizovane putarske službe koja bi vršila održavanje puteva, ali se dva puta
godišnje vrši vizuelni pregled stanja puta.
Nedostajuće komunikacije:
• kvalitetna paralelna veza Cetinja sa primorskim regionom, Cetinje – Njeguši – Kotor;
• poboljšanje i aktiviranje postojeće veze Njeguša sa Skadarskim jezerom;
• kvalitetna direktna veza Cetinje – Čevo – Nikšić;
• kvalitetna direktna veza Njeguši – Lovćen;
• adekvatna autobuska stanica.
Gradski saobraćaj
Saobraćajni sistem kroz grad je orjentisan pravcem duže osovine grada i relativno dobro povezuje
pojedine gradske cjeline. Ukupna dužina gradskih ulica iznosi 40 km.
Mreža saobraćajnica u Prijestonici nije se razvijala u skladu sa razvojem saobraćaja. Takođe, njeno
održavanje decenijama nije bilo u skladu sa obimom saobraćaja koji prima. Uz značajan porast
motorizacije, neblagovremene i neadekvatne mjere regulisanja saobraćaja i nedostatak cjelovitog tretiranja
saobraćajnog sistema grada, sve je to rezultiralo brojnim negativnim posljedicama i dovelo do značajnog
opadanja nivoa saobraćajne usluge i bezbjednosti svih učesnika u saobraćaju u Prijestonici 21.
Problem u gradskom saobraćaju predstavljaju parking mjesta (1.100 parking mjesta na cca 7.000
registrovanih motornih vozila). Najveće opterećenje nedostatka parking mjesta ima istorijsko jezgro grada.
Rekonstrukcijom „Studentskog trga“ postojeći broj parking mjesta umanjiće se za 80. S obzirom na
prostorne mogućnosti u narednom periodu treba razmišljati o podzemnim ili nadzemnim parkiralištima
(montažnim ili čvrsta gradnja). Posebno je izražen nedostatak parking prostora za teretna motorna vozila.
Mnogi od navedenih problema bi se riješili izradom Projekta vertikalne i horizontalne saobraćajne signalizacije.
Detaljnije o projektu u Aneksu 6.
21
23
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
U narednom periodu neophodno je regulacionim planovima GUP i DUP predvidjeti koridore za tranzitne
saobraćajnice, prema Podgorici, Kotoru i NP Lovćen, iz razloga što je sadašnja obilaznica u gradu Mojkovačka ulica (kružni put), urbanim razvojem-izgradnjom pretvorena u gradsku ulicu.
Unutrašnji saobraćaj
Najvažniji i jedini vid saobraćajne djelatnosti u prethodnom periodu bio je drumski saobraćaj. Na Cetinju
su postojali auto-transportno preduzeće „Bojana” i autobusko saobraćajno preduzeće „Tara”, a koji danas
nijesu u funkciji.
Prijestonica sa svojom površinom od preko 900km² zahtijeva postojanje razgranatog lokalnog saobraćaja.
Za područje Cetinja van uzeg centra, drumski saobraćaj ima posebnu važnost i predstavlja jedan od
najvažnijih faktora zadržavanja stanovništva na ruralnom području. Rješavanje adekvatne povezanosti
centra Prijestonice sa ostalim područjima je jedan od bitnih uslova daljeg privrednog razvoja Cetinja.
Vodeni sabraćaj
Od posebnog značaja za razvoj turizma bilo bi uključivanje i unapređenje jezerskog saobraćaja,
aktiviranjem plovnih linija sa Skadarskog jezera, izgradnja i rekonstrukcija pristana za prihvat povećanog
broja manjih plovila, te izgradnja i odgovarajuće opremanje servisnih pogona u Lipoviku.
Uključivanje ovog vida saobraćaja aktiviranjem plovne linije Skadarsko jezero-rijeka Bojana-Jadransko
more smatra se izuzetno značajnim ne samo sa turističkog aspekta, koji bi ovo područje direktno, uključio
u mediteranske tokove nautičkog turizma, već i zbog drugih privrednih aspekata i orijentacija.
3.4.2
Elektroenergetski sistem
Snadbijevanje električnom energijom Cetinjskog konzuma uslovljeno je kvalitetom i kapacitetom ukupnog
energetskog sistema Crne Gore. Elektroenergetsko snabdijevanje se odvija preko jednog dalekovoda
110kV, sa izvorne napojne trafostanice 400/110kV Podgorica 2, te povratne veze dalekovodom 110kV
trafostanice Budva, koji prolazi kroz izrazito nepristupačan teren, posebno u zimskim uslovima. Što se
tiče proizvodnih elektroenergetskih kapaciteta na teritoriji Prijestonice Cetinje, malo se iskorišćavaju zbog
ograničenog raspoloživog hidropotencijala. Trenutno su u funkciji samo dvije male lokalne HE „Podgor“
instalisane snage 400kVA koja se koristi za pomoćno (sigurnosno) napajanje pumpi na vodozahvatu i HE
„Rijeka Crnojevića“u samoj Rijeci Crnojevića, instalisane snage 600kVA koja koristi vode istoimene
rijeke. Svi potrošači na konzumnom području energiju dobavljaju preko postojeće 110/35kV trafostanice
pojedinačne instalisane snage (20+31.5)MVA koja je locirana u gradu.
Elektroenergetska infrastruktura
Temelj elektroenergetskog sistema Prijestonice predstavlja mreža dalekovoda 110kV, 35kV i 10kV sa
pripadajućim trafostanicama 110/35kV; 35/10kV i 10/04kV.
Prenosna mreža
Prenosnu mrežu sačinjavaju dalekovodi i transformatorske jedinice TS 110/35kV
• 110kV dalekovod od TS 400/110kV Podgorice2 do TS 110/35kV Cetinje dužine 31.7km sa
užetom AlFe 3x240/40mm2
24
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
•
110kV dalekovod od TS 110/35kV Cetinje TS 110/35kV Budva dužina 11.5km sa užetom
AlFe 3x150/25mm²
• TR - 110/35 kV ; 20 MVA
• TR – 110/35 kV ; 31.5 MVA.
Nakon izgradnje i puštanja u pogon 110kV dalekovoda (2004. god) sistem prenosa električne energije za
potrebe Cetinja je relativno siguran i obezbjeđuje kvalitetan prenos električne energije, zbog pouzdanosti
ovog dalekovoda i neopterećenosti TS 110/35kV. Međutim, u toku zimskih mjeseci, zbog učestalih
grmljavina i loših vremenskih prilika, dolazi do prekida napajanja, posebno u ruralnim oblastima.
Distributivna mreža
Na gradskom području je podzemna kablovska mreža koja je dosta dobrog kvaliteta. Na vangradskom
području mreža je vazdušna na pojedinim dionicama je zastarjela i lošeg kvaliteta, a provodnici su malog
presjeka. Stubovi su amortizovani u najvećem dijelu i ne ogovaraju propisanim tehničkim uslovima.
Vazdušna mreža 0,4kV kojom je pokrivena cijela teritorija Prijestonice, ne zadovoljava potrebe potrošača.
Pregled distributivnih vodova, trafostanica i potrošača dati su narednim tabelama.
Tabela 12. Dužine distributivnih vodova
Cetinje
NV 35kV
KV 35kV
NV 10kV
KV 10kV
NV 0,4kV
KV 0,4kV
Ukupno
Km
km
Km
km
km
km
km
80.000
5.120
194.000
32.915
610.890
49.980
972.965
NV – nadzemni vod, KV – kablovski vod
Tabela 13. Broj i snaga trafostanica
TS 35/10kV
TS 35/04 kV
Broj TS Ins.snaga Broj TS Ins.snaga
kom
MVA
kom
MVA
Cetinje
5
45.000
8
1.910
Tabela 14. Broj potrošača po naponskim nivoima
35 kV
10 kV
Cetinje
3
10
TS 10/0,4kV
Broj TS Ins.snaga
kom
MVA
88
40.740
STR 10/0,4kV
Broj TS Ins.snaga
kom
MVA
85
4.940
0,4kV
0,4kV domaćinstva
Ukupno
738
10.299
11.050
Napomena: Predmetnim pregledom nijesu obuhvaćeni objekti u sastavu privrednih kolektiva.
3.4.3
Telekomunikacije
Stanje u telekomunikacijama definisano je Zakonima o telekomunikacijama i radiodifuziji. Shodno
zakonskim okvirima razvijaju se javni telekomunikacioni sistemi: fiksna telefonija, mobilna telefonija,
radio difuzija i internet.
Fiksna telefonija i internet
Područje Prijestonice Cetinje pokriveno je fiksnom telefonijom sa 2 operatora sa licencama za pružanje
javnih telekomunikacionih servisa putem fiksnog i fiksnog bežičnim pristupa. Veze sa okruženjem
ostvarene su na bazi fiber-optičkih kablova. Operatori fiksne telefonije su Crnogorski Telekom i M:Tel
25
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Dominantni operator na bazi fiksnog pristupa je Crnogorski Telekom sa 6 komutacionih čvorova 22
opsluživao je 3.655 korisnika (od instaliranih 6.259) i preko 3 ADSL čvora 23 1.301 ADSL korisnika u
2011. godini. Drugi operator M:Tel opsluživao je ukupan broj fiksnih bežičnih korisnika 171 telefona i
336 korisnika interneta na teritoriji Prijestonice.
Mobilna telefonija
Na tržištu postoji konkurencija 3 operatora sa odgovarajućim licencama. Pokrivenost teritorije servisima
mobilne telefonije se može okarakterisati kao dobra. Podaci o broju korisnika po opštinama nisu dostupni
iz razloga što još nije gotova registracija prepaid korisnika. Situacija se konstantno mijenja, pa ne
predstavlja realnu sliku trenutnog stanja. Operatori mobilne telefonije na teritoriji Prijestonice Cetinje:
Crnogorski Telekom (T-Mobile) sa 8 baznih stanica24, Telenor sa 9 baznih stanica 25 i M : Tel sa 7 baznih
stanica 26.
RTV distributivni sistem
Na teritoriji Prijestonice usluge prenosa i distribucije signala radija i TV vrše 4 operatera. Za potrebe
javnih radio-difuznih servisa vrši JP RDCCG čiju fukcionalnu i položajnu okosnicu čini radio-relejni
punkt na Lovćenu. Na području Cetinja egzistiraju tri komercijalna operatera: Crnogorski Telekom (IPTV
platforma-Extra TV) - 1.745 korisnika, BBM (MMDS platforma) - 143 korisnika, Total TV Montenegro
(DTH platforma) - 1.562 korisnika. Dok je razvoj emisione tehnike u urbanom djelu Prijestonice na
zadovoljavajućem nivou, razvoj iste ne prati potrebe stanovništva u ruralnom području.
3.4.4
Vodovodni sistem
Izvorište „Podgorska vrela" je glavno izvorište u sistemu i nalazi se na visini od 172m.n.m. Minimalni
kapacitet izvorišta, iznosi 170l/s. Voda se sa izvorišta prepumpava u dva stepena. U prvom stepenu voda
se pumpa od izvorišta do PS „Višnjica" koja se nalazi na visini od 503m.n.m. Iz PS „Višnjica" voda se
pumpa do prekidne komore „Velja Gora" (828m.n.m).
Pumpe u PS „Podgor" i PS „Višnjica" su identične i njima se transportuje 83l/s vode u režimu kada radi
samo po jedna pumpa, odnosno oko 150l/s kada rade po dvije pumpe . U režimu rada tri pumpe u
Podgoru, dvije pumpe u Višnjici transportuje se 170 lit/sekundi. Ovaj režim rada je zastupljen u ljetnjem
periodu zbog povećane potrošnje vode u sistemu.
Voda iz Prekidne komore „Velja Gora"3 (821m.n.m, V=400m3) se gravitacijom transportuje do Prekidne
komore „Lašor" (754m.n.m, V=500m3), odakle se dalje transportuje gravitacijom do tri distributivna
rezervoara:
• Rezervoar „Sandin Vrh" (730m.n.m.), zapremine 2 x 2000m3 iz kojeg se vrši snabdijevanje
vodom potrošača u drugoj i trećoj visinskoj zoni.
TKC Cetinje, Bajice, Gruda, Njeguši, Dodoši i Rijeka Crnojevića
TKC Cetinje, Bajice i Gruda
24 Bajice, Cetinje, Čevo, Ivanova korita, Lovćen, Obod, Obzovica i Vrtijevka
25 Bajice, Bobija, Carev Laz, Cetinje, Čevo, Lipe, Lovćen, Obod i Obzovica
26 Cetinje, Obod-Cetinje, Lipe, Lovćen, Ceklin,
Rijeka Cnojevića i Obzovica
22
23
26
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
•
•
Veliki rezervoar Zagrablje (691m.n.m.), zapremine 8000m3, sa kojeg se vrši snabdijevanje vodom
potrošača u prvoj visinskoj zoni snabdijevanja.
Mali rezervoar „Zagrablje" (695m.n.m.), zapremine 1000m3, sa kojeg se vrši snabdijevanje
vodom potrošača u podzoni prve visinske zone27.
Geodetska visina dizanja vode sa izvorišta Podgor iznosi 657m, manometarska visina oko720m, tako da
su pritisci na dijelovima cjevovoda u blizini pumpnih stanica visoki i iznose oko 36 bara. Geodetska visina
dizanja vode sa izvorišta Uganjska vrela iznosi 68m, dok je manometarska visina 120m.
Na dionici transportnog potisnog cjevovoda od PS „Višnjica" do PK „Velja Gora" priključena su sela
Višnjica, Prekornica, Gluhi do i Pačarađe. Na dionici transportnog gravitacionog cjevovoda od Prekidne
komore „Velja Gora" do PK „Lašor" postoji 70-tak priključaka.
Izvorište „Obzovica" se nalazi na visini od 828m.n.m. Kapacitet izvorišta iznosi između minimalnih 0,5l/s
u ljetnim mjesecima i maksimalnih 50l/s u zimskim mjesecima. Prioritet snabdijevanja vodom sa ovog
izvorišta ima lokalni vodovod za selo Obzovica, a višak vode se gravitacijom transportuje cjevovodom AC
Ø 200mm do spojne tačke sa LŽ cjevovodom Ø 300mm „Uganjska vrela" -transportni cjevovod za
snabdijevanje potrošača u gradskom vodovodu Cetinje.
Izvorište „Uganjska vrela" se nalazi na visini od 686m.n.m. Kapacitet izvorišta iznosi između minimalnih
0,5l/s u ljetnim mjesecima i maksimalnih 100l/s u zimskim mjesecima 28.
Gradska vodovodna mreža Cetinja, koja je sada u funkciji, građena je i dograđivana u više faza i
vremenskih perioda za proteklih 100 godina. Za izgradnju su korišćeni različiti cijevni materijali i spojevi.
Iz ovih razloga, kao i zbog odsustva odgovarajućeg tekućeg i investicionog održavanja u dužem minulom
periodu, gubici vode iz vodovodne mreže iznose do 80%.
Tokom 2008. godine i u prvom kvartalu 2009. godine urađena je detekcija gubitaka, pri čemu je otkriveno
215 kvarova, od kojih je 155 kvarova otklonjeno, čime su se, gubici smanjili za oko 30l/s. Na vodovodnoj
mreži postoji značajan broj nelegalnih priključaka.
Distribucija vode u vodovodnom sistemu Cetinje vrši se iz pravca distributivnih rezervoara Zagrablje i
Sandin vrh. Distributivni sistem je podijeljen u tri visinske zone i to:
• prva visinska zona - od 620 do 670m.n.m - rezervoar Zagrablje,
• druga visinska zona - od 670 do720m.n.m - rezervoar Sandin Vrh,
• treća visinska zona - više od 720m.n.m - rezervoar Sandin Vrh.
Postojeći distributivni sistem je dosta komotno projektovan i sastoji se od cjevovoda prečnika od 80mm
do 350mm. U sistemu postoji i određen broj malih cjevovoda koji ne zadovoljavaju potrebe potrošača.
Voda se iz rezervoara transportuje cjevovodima prečnika Ø 350mm, a zatim se cjevovodima prečnika Ø
300mm, Ø 200mm, Ø150mm, Ø 100mm i Ø 80mm distribuira do krajnjih potrošača. Ukupna dužina
distributivnih cjevovoda je oko 38km.
Ne postoji katastar vodovodne mreže sa pratećim objektima otežava rad na upravljanju, kontroli i
održavanju čitavog vodovodnog sistema.
27
28
Podaci o transportnim cjevovodima dati su u Aneksu.
Kapaciteti vodoizvorišta u zimslom i ljetnjem periodu prikazani su u tabelu u Aneksu.
27
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Tabela 15. Pregled korisnika vodovoda
Domaćinstva Pravna lica
Očitano
3163
265
Paušalno
1013
35
UKUPNO
4176
300
Ukupno
3428
1048
4476
Zbog neispravnosti mjernih instrumenata ugrađenih na crpnim stanicama Vodovoda, nije moguće tačno
utvrditi tačne količine ispumpane vode. Na osnovu pokazatelja u nekim prethodnim periodima i
komparativnih analiza može se sa prihvatljivim stepenom tačnosti konstatovati da VIK Cetinje ispumpa
prosječno godišnje cea 4.730.000m3 vode. U narednoj tabeli dat je pregled procijenjenih prosječnih
ispumpanih i fakturisanih količina vode.
Tabela 16. Pregled proizvedene i realizovane vode
Godina
m3
Prosječna godišnja
4.730.000
proizvodnja vode
2008
814.741
Realizovana voda
2009
803.689
2010
763.938
l/stan na dan
l/sec
836
150
144
142
134
25.9
25.5
24
Procijenjeni procenat gubitka vode na vodovodnom sistemu Cetinja, uključujući administrativne i tehničke
gubitke, je više od 80%.
3.4.5
Kanalizacioni sistem i otpadne vode
Odvođenje otpadnih voda na Cetinju vrši se preko gradske kanalizacione mreže, na koju je spojeno oko
40% objekata u gradu do ponora u Donjem polju, gdje se otpadne vode upuštaju u podzemlje bez ikakvog
prethodnog tretmana. Na septičke jame spojeno je oko 60% objekata. Fekalna kanalizacija nije urađena na
periferiji grada, a ima i ulica u užem dijelu grada koje nijesu spojene na kanalizacionu mrežu.
Kanalizaciona i atmosferska mreža nijesu razdvojene, usljed čega dolazi do miješanja fekalne i atmosferske
kanalizacije. U pojedinim ulicama nije urađena fekalna kanalizacija već samo atmosferska, pa su objekti
spojeni na tu kanalizaciju, kao što je slučaj u Bulevaru Crnogorskih junaka ili na Kružnom putu.
Atmosferska kanalizacija slabo funkcioniše jer se nije dugo održavala, pa su cijevi i slivnici puni pijeska,
mulja i raznog otpada, tako da više od 50% atmosferske kanalizacije sa slivnicima ne radi zbog začepljenja.
Kako bi se upravljanje sanitarnim i atmosferskim vodama podiglo na viši nivo, neophodno je izvršiti
otvaranje rigola, kanala, slivnika i drugih slivnih sistema kao i izvršiti instaliranje kolektora za prečišćavanje
otpadnih voda na lokaciji Donje polje.
U cilju rješavanja problema preduzete su sljedeće aktivnosti: pripremljena je aplikacija, Project Fiche – IPA
2011 za obezbjeđenje sredstava za izgradnju postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda, potpisan ugovor
između države Crne Gore i EIB vezani za sadržaj sporazuma o korišćenju IPF MW 2009 sredstava,
odrađen idejni projekat za izgradnju postrojenja i kanalizacione mreže i izabran revident za idejnog
projekta izgradnje postrojenja i kanalizacione mreže.
Upravljanje sistemom vodosnadbijevanja Prijestonice Cetinje predstavlja jedan od najsloženijih zadataka u
cilju realizacije postavljenih ciljeva koji se odnose na racionalizaciju i modernizaciju vodovodne i
28
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
kanalizacione mreže sa ciljem smanjenja troškova proizvodnje, dovođenje tehničkih i komercijalnih
gubitaka u prihvatljive granice kao i obezbjeđenja viših standarda usluga, povećanje tehničke ispravnosti i
sigurnosti pogonskih i distributivnih djelova ovog sistema.
Posebno od velike važnosti je održavanje, rekonstrukcija i modernizacija kanalizacione mreže kao i
realzacija projekta izgradnje postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda koji je jedan od važnih stavki
održivog razvoja i zaštite životne sredine. Izradom studije izvodljivosti za vodovodni i kanalizacioni sistem
Cetinja (rekonstrukcija, rehabilitacija, monitoring i upravljanje) riješiće se problemi vodosnabdijevanja u
tehničkom, ekonomskom i organizacionom smislu. Studija će ukazati na stvarne smjernice za dalje
aktivnosti na zaštiti životne sredine.
3.5
3.5.1
Životna sredina
Upravljanje otpadom
Broj domaćinstava kojima se vrši usluga odvoza otpada iznosi 4881 29, uz napomenu da jedan dio ruralnog
područja nije pokriven. Broj preduzeća, ustanova, institucija kojima se pružaju usluge za odvoz otpada je
310 korisnika. Treba napomenuti da na području Prijestonice Cetinje ne postoji sanitarna deponija.
Lokacija i mjesto za odlaganje otpada je udaljeno 7km od Cetinja, i nalazi se na putnom pravcu CetinjeBudva, u reonu Zabrđe na mjestu Vrtijeljka. Na ovom odlagalištu vrši se neselektivan odvoz otpada,
zauzetost istog je 55% i ne zadovoljava sanitarne uslove za odlaganje otpada. Za trenutno odlagalište
Vrteljka i bivše odlagalište Ševrlja neophodno je uraditi studije izvodljivosti u cilju njihove sanacije. Na
teritoriji Prijestonice postoji i velik broj divljih deponija koje je neophodno sanirati.
Na području Prijestonice Cetinje ne postoje sabirne stanice i reciklažna dvorišta za sakupljanje i tretman
otpada. Na 168 lokacija u gradu instalirana su 262 kontejnera zapremine 1m3, od čega 176 u gradu a
ostatak na seoskom području, kao i 34 kontejnera zapremine 5-7m3, od kojih je 29 instalirano u gradu, a
ostalih 5 na seoskom području.
3.5.2
Vodni resursi
Vodni resursi obuhvataju resurse površinskih i podzemnih voda. Resursi podzemnih voda naročito su
bitni, jer preko 80% pitke vode potiče od podzemnih voda.
S obzirom da na području Cetinja nema prirodnih vodotoka, kao ni značajnijih izvora vode, još krajem
XIX vijeka preduzeti su prvi koraci kako bi se obezbijedilo redovno snadbijevanje pitkom vodom. Još
tada je konstatovano da najznačajnije hidrografske potencijale i kapacitete posjeduju tri izvorišta koja se
nalaze u neposrednoj blizini Cetinja: Uganjska vrela, Obzovica, i Podgor u Crmnici. Postoje takođe
određeni tokovi poput Ljubinog potoka na Ivanovim Koritima koji se javljaju u periodima velikih
padavina.
U NP „Lovćen” postoje sledeće zaštitne zone voda:
• Ivanova Korita – sliv Ljubinog potoka (63ha – do 100ha),
• Trstenik 20ha,
• Mali Bostur – pećina (20ha),
• Jezero – ispod Jezerskog vrha (31ha),
29
J.K.P. Cetinje
29
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
• Zvjeronjak.
Na osnovu dosadašnjih ispitivanja izvorišta cetinjskog vodovoda, zaključak je da je kvalitet voda na
zavidnom nivou, uprkos niskom stepenu mjera zaštite, a zahvaljujući izuzetnim geomorfološkim,
geografskim, klimatskim, hidrološkim i drugim faktorima. Sve to ukazuje da prirodna svojstva svrstavaju
vode cetinjskog vodovoda u kvalitetne vode.
3.5.3
Zemljište i šumski resursi
Zemljište predstavlja jedan od najvažnijih prirodnih resursa, koji ima veoma značajnu ulogu za ukupan
život čovjeka, kako poljoprivredno tako i građevinsko i šumsko zemljište.
Stanje zemljištau odnosu na sadržaj opasnih i štetnih materija u Crnoj Gori, može se okarakterisati kao
dobro. Na osnovu izvršenog praćenja u većini opština je konstatovan povećan sadržaj polutanata
(organskih i neorganskih). Prema rezultatima Monitoringa stanja životne sredine, generalno uzevši,
komunalni otpad je najčešći uzrok povećane koncentracije organskih ili neorganskih polutanata u
uzorcima zemljišta. Takođe, evidentano je i postojanje negativnog uticaja saobraćaja odnosno emisije
izduvnih gasova iz vozila, koji predstavljaju značajan izvor zagađenja, naročito zemljišta u okolini
saobraćajnica.EN
AD
Područje Prijestonice čine različiti agro-geološki uslovi, koji su rezultat razlika u klimi, reljefu i
pedološkom sastavu zemljišta. Ukupna površina Prijestonice iznosi 91.000ha od čega poljoprivredna
površina zauzima 19.370ha ili 21.3%, a šumska oko 30% ili 28.000ha dok ostatak čini neplodno zemljište.
Na području Prijestonice, zbog izraženog reljefa i različitog geološkog supstrata, zemljišta su veoma
heterogena.
Zakonom o zaštiti prirode zabranjena je sječa stabala žbunja, ugrožavanja prizemne flore, uklanjane
organske prostirke ili bilo kakvo narušavanje integriteta zaštićenog prostora Ljubinog potoka koji zahvata
površinu od 100ha. Po nacionalnoj strategiji biodiverziteta, sa Akcionim planom za period od 2009-2014
godine, predlaže se stavljanje pod zaštitu bukovih šuma na Obzovici kao predio posebnih prirodnih
odlika. Takođe treba naglasiti da se pod zaštitom nalaze i bukove šume na Lovćenu kao i kompleks
bukovih šuma na Čevu.
3.5.4
Kvalitet vazduha
Obezbeđivanje kvaliteta vazduha kroz smanjenje i prevenciju industrijskog i drugih vrsta zagađenja, uz
povećanja šumskih površina značajnih za stvaranje novih količina vazduha, predstavlja prioritet djelovanja
u upravljanju ovim prirodnim resursima.
Emisija zagađujućih materija u atmosferu iz stacionarnih izvora u Prijestonici je u poslednje vrijeme
neznatna, zahvaljujući nepovoljnoj privrednoj situaciji, a ne mjerama za zaštitu kvaliteta vazduha. Na
osnovu podataka dobijenih ispitivanjem uzoraka vazduha na teritoriji Cetinja mogu se prepoznati pojave
periodičnog povećanja dima i čađi, uslijed grijanja na čvrsta goriva tokom grejne sezone i povećanje
koncentracije zagađujućih materija kao posledice povećanja obima saobraćaja. Značajan negativan uticaj
na kvalitet vazduha u Prijestonici Cetinje predstavljaju „deponija”, koja se nalazi u neposrednoj blizini
grada, kao i „divlja”odlagališta na periferiji grada i duž saobraćajnica. Ipak, vazduh na teritoriji Prijestonice
Cetinje je zadovoljavajućeg kvaliteta.
30
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
3.5.5
Biodiverzitet i zaštita prirode
Stanje biodiverziteta na teritoriji Crne Gore se prati već šest godina, tako da se do sada sakupljene
informacije ne mogu koristiti za ozbiljnu analizu trendova. Naime, tek nakon desete godine moguće je
raditi na detaljnim analizama trenda o stanju populacija indikatorskih vrsta, tako da je neophodno nastaviti
praćenje stanja biodiverziteta.
Prostor Prijestonice Cetinje je vrlo bogat biljnim svijetom. Od ukupno oko 3.400 vrsta vaskularne flore
Crne Gore na ovom prostoru je zastupljeno više od 1.300 vrsta. Neke vrste su široko rasprostranjene na
ovom prostoru a konstatovan je veliki broj endemičnih, reliktnih i rijetkih vrsta biljaka koje su od
posebnog nacionalnog, kao i međunarodnog značaja (neke od njih su: Lovćenski zvončići kao rijetka
endemična vrsta čije je stanište na padinama Lovćena, orhideja koja je obuhvaćena Emerald mrežom i
Natura 2000, čije je stanište prostor vlažnih livada u blizini Ljetnje pozornice i dr.). Zastupljen je i veliki
broj ljekovitih i medonosnih vrsta biljaka što daje dobru osnovu za razvoj farmaceutske industrije i
pčelarstva.
Nacionalni parkovi takođe predstavljaju dio prirodnog bogatstva svake zemlje. U njima se na jednom
području, u definisanim granicama, nalazi veliki broj različitih prirodnih resursa, koji su pod posebnim
režimom zaštite, održavanja i korišćenja. U tom pogledu, zaslužuju posebnu pažnju, s obzirom na njihovu
ekološku i turističku atraktivnost, ali zahtijevaju i specijalne uslove održivosti koje treba ispoštovati kod
biljnih, zemljišnih, vodnih, mineralnih i drugih resursa. Poseban pečat Prijestonice, u pogledu
biodiverziteta, daju dva Nacionalna parka: NP „Lovćen“ i NP „Skadarsko jezero“.
3.5.6
Zaštićena područja prirode
U državi Crnoj Gori stavljen je pod zaštitu veliki broj prirodnih dobara, od kojih mnoga omogućavaju
zaštitu najznačajnijih komponenti biološkog diverziteta.Uspostavljanje Nacionalne mreže zaštićenih
područja prirode, je glavni i osnovni zadatak, koji ima za cilj da obezbjedi zaštitu svih reprezentativnih
tipova staništa, ekosistema i biljnih i životinjskih vrsta.
Postojeća nacionalno zaštićena područja prirode 30 u Prijestonici su:
- Nacionalni parkovi: NP „Skadarsko jezero” (40.000 ha) i NP „Lovćen” (6.400 ha)
- Rezervati prirode u NP „Skadarsko jezero”: Manastirska tapija i Pančeva oka,
- Rezervati prirode u NP „Lovćen”: rezervat šume bora munike, rezervat šume bukve, četinata i
rijetkih lišćara, rezervat bukove šume, rezervat šume bora krivulja i Herpetološki rezervat 31.
Nacionalni park Skadarsko jezero je zaštićeno kao Ramsarsko područje od 25. decembra 1995. godine,
kada je upisano na Listu wetland područja od međunarodnog značaja posebno kao stanište vodenih ptica.
Razlog za upis NP Skadarsko jezero na Ramsar listu je bogatstvo i diverzitet ornitofaune. Ovo područje je
od 1989. godine prepoznato i kao Područje od značaja za ptice (Important Bird Area - IBA).
Prirodna baština Cetinja je i dalje očuvana u značajnoj mjeri, ali je prisutan narastajući trend pritisaka na
njene vrijednosti i to kroz: iskorišćavanje prirodnih resursa, konverziju prirodnih staništa u poluprirodna i
vještačka, intenzivniji razvoj u određenim sektorima (npr. turizam) i zagađivanje (otpadne vode i otpad).
Posmatrajući period od donošenja prvog Prostornog plana Republike 1985/86 i njegovih izmjena i
30
31
Karta zaštićenih prirodnih dobara na teritoriji Cetinja data je u Aneksu 6.
Izvor: http://www.nparkovi.me/np-lovcen
31
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
dopuna 1997. godine, pa do danas, konstatuje se značajna stagnacija u ustanovljavanju novih zaštićenih
područja prirode, posebno onih sa većom površinom. Postojeći zakonski i institucionalni okvir ne
obezbjeđuje zadovoljavajući nivo efikasnosti u zaštiti područja prirode koja su stavljena pod zaštitu. Za
sve kategorije zaštite prirodne baštine potrebno je uraditi Programe zaštite sa revizijom postojećih i
predlogom proglašenja budućih područja zaštite, koji bi se ugradili u prostorno plansku dokumentaciju
nižeg reda.
3.5.7
Nacionalni parkovi
Nacionalni parkovi na području Prijestonice Cetinje, Skadarsko jezero (40.000ha) i Lovćen (6.400ha)
spadaju u drugu kategoriju po IUCN-u 32. U okviru ova dva Nacionalna parka postoje rezervati prirode,
koji spadaju u prvu kategoriju zaštite. U NP „Lovćen” postoji 5 rezervata prirode: rezervat šume bora
munike, rezervat šume bukve, četinara i rijetkih lišćara, rezervat bukove šume, rezervat šume bora krivulja
i herpetološki rezervat. U NP “Skadarsko jezero” nalaze dva rezervata prirode: Manastirska tapija i
Pančeva oka, koji su proglašena rezervatima prirode zbog značaja koje ova područja imaju kao stanište i
gnijezdilište ptica. NP „Lovćen” i NP „Skadarsko jezero” su dio Javnog preduzeća Nacionalni prakovi
Crne Gore. Ovim područjima se upravlja prema Zakonu o zaštiti prirode, Zakonu o nacionalnim
parkovima, PPPN za NP „Lovćen“, PPPN za NP „Skadarsko jezero ”, Petogodišnjim Planom upravljanja
NP „Lovćen“ i NP „Skadarsko jezero”.
Nacionalni park „Lovćen”
Nacionalni park „Lovćen“ obuhvata centralni i najviši dio Lovćenskog masiva površine 6.220ha.
Nacionalni park „Lovćen“ je prepoznatljiv po prirodnim i kulturno-istorijskim karakteristikama, koje
treba na pravi način valorizovati i iskoristiti na principu održivog razvoja. Nalazi se na spoju dvije
klimatske zone, mediteranske i kontinentalne, što je uslovilo razvoj bogatog živog svijeta sa brojnim
endemima i zakonom zaštićenim predstavnicima invertebrata i herpetofaune.
U Nacionalnom parku utvrđeno je postojanje oko 1.300 vrsta zeljastih i drvenastih biljaka i preko 700
vrsta gljiva 33. Lovćen je veoma bogat brojnim vrstama ljekovitog i aromatičnog bilja od kojih se izdvajaju
pelin i smilje. NP „Lovćen“ oskudijeva u podacima i naučnoj građi o herpetofauni. Na Ivanovim
Koritima kao relativnom očuvanom staništu je stanište žutotrbog mukača. Područje Bjeloša sa ublom
Lašor, iako je van granica nacionalno parka, bogato je stanište tamnih predstavnika plavih guštera i
glavatog mrmoljka. U zoni NP „Lovćen” veoma su brojne ptice grabljivice od kojih se izdvajaju: suri
orao, orao krstaš, sivi soko, jastreb i drugi. Relativno nepogodni uslovi sredine u NP „Lovćen“ snažno se
odražavaju na prisustvo i zastupljenost životinjskog svijeta naročito lovne faune. Od više vrsta
najpoznatije su: šakal, lisica, vuk, kuna, bjelica, zec, divlja svinja itd.
Kada je u pitanju kulturno-istorijsko naslijeđe, najmonumentalniji spomenik nacionalnog parka je
Njegošev mauzolej, podignut na Jezerskom vrhu. Svojevrstan arhitektonski relikt, vrijedan pažnje,
predstavljaju čuvene lovćenske serpentine, koje su dio starog puta od Kotora uz Lovćen do Njeguša.
Brojne su crkve jednostavne arhitekture, kao i tradicionalne građevine (kamene kuće sa pojatama, guvna,
suvomeđe, ublovi i bistijerne).
32
IUCN - International Union for Conservation of Nature, odnosno Međunarodna unije za zaštitu prirode.
Jestive gljive: biserka, bukova gljiva, žuta capica, češljar, đurđevak, golubača, kraljevka itd. Otrovne gljive: bijela
pupavka, ludara, panterovka, zelena pupavka itd.
33
32
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Nacionalni park „Skadarsko jezero”
Nacionalni park „Skadarsko jezero” obuhvata djelove teritorije lokalnih samouprava: Podgorica, Cetinje i
Bar, u granicama predviđenim Zakonom o nacionalnim parkovima. Skadarsko jezero smješteno je u
Zetsko-skadarskoj kotlini zadržavajući rijekom Bojanom kontakt sa Jadranskim morem. Područje je sa
izrazitim limnološkim karakteristikama, izuzetnim bogatstvom ornitofaune i ihtiofaune i bujnom
vegetacijom. Samo jezero je kriptodepresija, što znači da se neki djelovi njegovog dna nalaze ispod nivoa
mora.
Na Skadarkom jezeru je utvrđeno 271 vrsta ptice, od toga 90% migratornih vrsta od međunarodnog
značaja, od kojih su mnoge prorijeđene i urgožene. Kudravi pelikan postao je zaštitni znak jezera i
Nacionalnog parka.
Zajednica algi Skadarskog jezera odlikuje se ogromnom raznovrsnošću njenih oblika. Obuhvata
mikrofitske i makrofitske predstavnike. Od mikrofitskih, koje mahom obuhvataju planktonske i epifitske
oblike, determinisano je čak 930 vrsta, varijateta i formi, u okviru 174 roda. Posebno mjesto među
vodenim makrofitama ima makrofitska algoflora i među njima hare.
Flora Skarskog jezera je raznovrsna sa više od 30 rijetkih biljnih vrsta. Na površini vode karakteristični su
članovi mješovitih ili čistih sastojina flontantnih vodenih biljaka: žuti i bijeli lokvanj, kasoranja, i dr. Ispod
vode, naročito na plitkom i muljevitom-pjeskovitom jezerskom dnu pojavljuju se brojne submerzne vrste.
Od emerznih vodenih biljaka tipični predstavnici su: trska, rogoz, ševar, žurka i dr.
Skadarsko jezero se odlikuje veoma bogatom herpetofaunom sa sadržajem značajnih endemičnih vrsta.
Jezero se širokom zonom vodene vegetacije i vodoplavnih livada, zatim prostorom za potoke i vlažnim
šumskim područjima idealno je stanište za veliki broj vodozemaca. Faunu gmizavaca čine sledeće
zaštićene vrste: palearktićka šarka, slepić, obični smuk, smukulja, barska bjelouška, sivi gušter, zidni gušter,
gušter zelembać, barska kornjača, kopnena kornjača, kraški gušter, blavor, smuk silac, crnokrpica, poskok
i dr. Šumsku zonu naseljava obični ili šareni daždevnjak.
U slivu Skadarskog jezera, registrovano je prisustvo 48 vrsta riba, od kojih su 15 endemske vrste. Pored
autohtonih vrsta, kakve su krap i ukljeva, interesantno je i prisustvo i nekih morskih riba kao što su:
jegulja, cipol, skakavica, i kubla. Specifični prirodni rezervati obuhvaćeni područjem NP „Skadarsko
jezero” su „oka” Karuč i Grab, koji su od posebnog značaja za mrijest ukljeve.
Na Skadarskom jezeru je evidentirano 50 vrsta sisara, svrstanih u 6 redova. Jedina vodena vrsta koja živi
na jezeru je vidra. Od sisara koji žive na kopnu posebno žumama, su vrste iz porodice: rovčica, ježeva,
dvozubaca, glodara, zvijeri i dvopapkara.
Region Skadarskog jezera je tokom vremena bio važno istorijsko, privredno i kulturno odredište. Ovaj
region je obilježen različitim kulturološkim karakteristikama zbog promjene nekoliko kultura. Međutim,
kulturno-istorijski spomenici nijesu očuvani i adekvatno zaštićeni. Na većem broju oštećenih i
devastiranih spomenika prepoznaju se različiti prirodni i antropogeni faktori 34. Najvrjedniji segment
kulturne baštine u Parku i užem okruženju pripada spomeničkom fondu – srednjovjekovnim manastirima
i fortifikacionim objektima. Sakralna arhitektura baštini i mnoštvo seoskih crkava među kojima je manji
broj pravno zaštićen.
Zemljotresi, vremenske neprilike, vlaga, zapuštenost i neodržavanje, neplanska i nekontrolisana gradnja, a iznad
svega nezainteresovanost i odsustvo svijesti za očuvanje autentičnih kulturnih i tradicionalnih vrijednosti.
34
33
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Bitno je istaći da ova dva nacionalna parka sa svojim turističkim ponudama povećavaju mogućnost
turističke valorizacije Cetinja u smislu pravljenja paket aranžmana. Turistima koji dolaze na Cetinje,
zahvaljujući blizini između ova dva nacionalna parka mogu da iskoriste i njihovu zajedničku turističku
ponudu koja obuhvata: hiking, biking, posmatranje ptica, kajaking, jedrenje na dasci, krstarenje Jezerom,
posjete centrima za posjetioce u nacionalnim parkovima i sl.
3.5.8
Spomenici prirode
Prisustvo parkova
Najznačajnije zelene površine grada su „Njegošev“ park i park „13. jul“ 35. Ova dva parka, zajedno sa
Vladičinom baštom, ljetnom pozornicom, starim stadionom i padinama Orlovog krša, predstavljaju
neodvojivi segment zatečenih spomeničkih i ambijentalnih vrijednosti i integralni dio istorijskog jezgra
Prijestonice.
Njegošev i park „13. Jul“ zaštićeni su 1968. godine Rješenjem o zaštiti objekata prirode („Sl. list SRCG“,
br. 30/68), kao hortikulturni objekti, u skladu sa važećim kategorijama prirodnih dobara, danas se vode
kao spomenici prirode. Pored estetske vrijednosti imaju i kulturnu funkciju.
Zbog dugogodišnjeg neulaganja i neadekvatnog održavanja parkovi ni u estetskom, ni u sanitarnohigijenskom smislu, ne odgovaraju svojoj namjeni. Otuda se njihova rekonstrukcija nameće kao nužnost,
da bi se oni sačuvali od daljeg propadanja. Rekonstukcija parkova je predviđena u 2013. godini kroz
program Cetinje grad kulture.
Speleološki sistemi
Zahvaljujući svojim prirodnim geografskim i klimatskim karatkeristikama, područje Prijestonice Cetinje
ima velike mogućnosti za razvoj speleoloških sistema. Područje Cetinjske subregije karakteriše bogastvo
kraškim fenomenima, kao što u škrape, vrtače, uvale, kraška polja, jame i posebno pećine. Kao prirodni
spomenici na teritoriji Prijestonice Cetinje izdvojeni su speleološki sistemi Cetinjske, Lipske i Obodske
pećine, kao i jama Duboki do u Njegušima, čija zaštita podrazumijeva i adekvatno uređivanje za pristup i
posjete turista. Po bogatstvu pećinskih ukrasa posebno su interesantne Cetinjska i Lipska pećina kao i
jama Duboki do. Adaptacijom Cetinjske i Lipske pećine, koje se mogu prilagoditi za turističke posjete,
proširila bi se turistička ponuda Cetinja.
3.6
Administrativni kapaciteti
3.6.1
Organizaciona struktura
Organizacija i rad organa Prijestonice uređuje se statutom i drugim propisima, u skladu sa Zakonom o
Prijestonici. Organi Prijestonice su Skupština Prijestonice i Gradonačelnik. Zakonodavnu vlast na
lokalnom nivou čini Skupština Prijestonice, dok se na čelu izvršne vlasti nalazi Gradonačelnik.
35
Detaljnije o parkovima u Aneksu 7.
34
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Shodno Statutu Prijestonice Cetinje („Službeni list CG“ – opštinski propisi, broj 19/09 i 37/10) i Odluci
o organizaciji i načinu rada lokalne uprave Prijestonice Cetinje („Službeni list CG“ – opštinski propisi,
broj 2/11) poslove i zadatke utvrđene zakonom, Statutom Prijestonice i drugim aktima, vrše organi
uprave Prijestonice, koji se obrazuju kao: sekretarijati, uprave i direkcije. Za vršenje specifičnih poslova
osnovane su posebne službe, dok su završenje stručnih i drugih poslova za Gradonačelnika, Glavnog
administratora, Menadžera i organe uprave, osnovane stručne službe. Slijedi struktura organa lokalne
uprave sa javnim preduzećima:
Poslove iz svoje nadležnosti Prijestonica vrši preko svojih organa, organa lokalne
samouprave i javnih službi, u skladu sa zakonom, statutom i drugim aktima.
Radi obezbjeđivanja vršenja poslova od neposrednog interesa za lokalno
stanovništvo Prijestonica je osnovala javne službe u oblasti: vodosnabdijevanja i
kanalizacije, upravljanja otpadom, kulture, fizičke kulture i sporta i medija.
3.6.2
Ljudski resursi
U Prijestonici Cetinje radi ukupno 459 lica (u lokalnoj samoupravi 226, u javnim preduzećima i
ustanovama 233) od čega ukupan broj muških zaposlenih je 263, a ukupan broj ženskih zaposlenih 196).
Polna struktura u organima uprave je skoro ravnomjerna, dok u javnim preduzećima nije izbalansirana što
se može objasniti kao posljedica prirode posla. Takođe, polna struktura na mjestima odlučivanja je
neizbalansirana. Naime, svega 21% članova Skupštine je ženskog pola, dok je nešto ravnomjernija
struktura rukovodilaca organa uprave.
Obrazovna struktura zaposlenih razlikuje se u organima uprave i javnim službama. Učešće službenika i
namještenika sa viskom i višim obrazovanjem najviše je u organima uprave (43%). Obrazovna struktura
organa uprave, koju čini većina zaposlenih sa visokim, višim i srednjoškolskim obrazovanjem, predstavlja
dobru osnovu za dalje usavršavanje zaposlenih.
35
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
U javnim preduzećima i ustanovama, obrazovana strukura se razlikuje s obzirom na različite poslove koje
službe obavljaju. Stoga, najveće učešće niskokvalifikovanih i kvalifikovanih zaposlenih je u Javnom
komunalnom preduzeću i JP „Vodovod i kanalizacija”.
Tabela 17. Struktura zaposlenih prema obrazovanju (%)
Organima uprave
Javno preduzeće „Vodovod i kanalizacija“
Javno Komunalno preduzeće
Javno preduzeće „Sportski centar – Cetinje“
Javna ustanova Gradska biblioteka i čitaonica „Njegoš“
JLRDS „Radio Cetinje“
VSS i
VŠS
43
19
13
25
23
19
SSS
VK
KV
NK
48
44
40
60
77
81
3
4
2
0
0
0
1
18
24
0
0
0
5
15
21
15
0
0
S obzirom na dužinu radnog staža, dominatno učešće u organima lokalne samouprave i javnim
preduzećima imaju zaposleni preko 20 godina radnoga staža. Starosna struktura službenika lokalne
samouprave može se ocijeniti kao zadovoljavajuća, imajući u vidu da su sve starosne kategorije
zastupljene.
Tabela 18. Struktura zaposlenih prema dužini radnog staža (%)
do 5
godina
Organima uprave
Javno preduzeće „Vodovod i kanalizacija“
Javno Komunalno preduzeće“
Javno preduzeće „Sportski centar – Cetinje“
Javna ustanova Gradska biblioteka i čitaonica „Njegoš“
JLRDS „Radio Cetinje“
17
2
18
0
0
0
od 5 10
godina
14
8
13
10
23
43
od 10 20
godina
15
26
22
40
31
38
od 20 25
godina
15
48
14
35
23
5
preko
25
godina
39
16
33
15
23
14
U pogledu znanja posebnih vještina izdvajaju se potrebe za većim znanjem iz oblasti ICT, znanja stranih
jezika, specifičnih znanja vezanih za stuku i specifične vještine pripreme i sprovođenje projekata.
3.6.3
Tehnička opremljenost
Lokalna samouprava
Prostorni kapaciteti u kojima se obavlja djelatost lokalne samouprave niijesu na zadovoljavajućem nivou.
Prostorni uslovi za rad organa uprave Prijestonice prilično su iskorišćeni i nedovoljni za kvalitetnije
poslovanje. Unutrašnjost zgrade, koja je izgrađena prije 100 godina, adaptirana je za potrebe organa
uprave Prijestonice Cetinje. Međutim, osim organa uprave Prijestonice, prostorne i smještajne kapacitete
zgrade koriste još Osnovni sud, Osnovno tužilaštvu, MUP i JU Cetinje, ANB, kancelarije političkih
partija, Fond PIO i drugi. Tehnička opremljenost je ograničena i veoma skromna, pa je s toga gotovo
nemoguće kvalitetnije osposobljavanje zaposlenih za korišćenje IT tehnologije. Poznavanje stranih jezika
je takodje na skromnom nivou.
Javno komunalno preduzeće
36
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Javno komunalno preduzeće je smješteno u neuslovnom, montažnom objektu čije renoviranje nije
isplativo iz više razloga. Neophodno je u skorijoj budućnosti sagraditi novu upravnu zagradu i opremiti je
novim inventarom i kancelarijskom opremom. Osim toga, pojedina vozila (utovarivač, autobubnjaru i
snjegočistač) su u neispravnom stanju i potrebno je obezbijediti finansijska sredstva za njihovu opravku.
Takođe, neophodno je nabaviti još specijalizovanih vozila/mašina kako bi JKP Cetinje moglo da obavlja
djelatnosti u skladu sa potrebama građana.
U sklopu JKP Cetinje funkcioniše i R.J. „Pogrebno“ čija kancelarije je smještena u neodgovarajućem
montažnom objektu. Da bi se omogućili optimalni uslovi na Novom groblju potrebno je napraviti ogradu,
uraditi nove staze, zatim popločati i betonirati postojeće staze i postaviti stubiće sa rasvjetom. Na Starom
groblju je takođe potrebno postavi rasvijetu. Zbog nedostatka prostora na groblju je neophodno izraditi
još oko 100 novih grobnica i tako formirati posebnu grobljansku parcelu. Kada je u pitanju kapela, ona
sadrži 450 m2 i u adekvatnom je stanju
U okviru JKP Cetinje, fukcioniše i R.J. „Zelenilo“ koji bi trebalo da dobije radni prostor u poslovnom
objektu koji se nalazi u Njegoševom parku. Da bi se taj objekat osposobio za kancelarijski prostor
neophodno je sanirati krovni pokrivač, priključiti ga na vodovodno-kanalizacioni sistem, uvesti električnu
energiju i nabaviti odgovarajući kancelarijski inventar.
3.6.4
Izrada strategija i planova
Važan pokazatelj razvijenosti lokalnih samouprava je ažurnost u donošenju strateških dokumenata. Ovi
indikatori treba da pruže uvid u kadrove za planiranje i implementaciju plana lokalne samouprave.
Nepostojanje ili zastarjelost dokumenata za planiranje ukazuje na ozbiljan nedostatak srednjoročne i
dugoročne razvojne orjentacije lokalne uprave.
Stupanjem na snagu novog Zakona o uređenju prostora i izgradnji objekata („Sl. List CG“, br. 51/08)
lokalne samouprave imaju obavezu da donesu novi Prostorno-urbanistički plan lokalne samouprave.
Prijestonica je toku izrade i donošenja Prostorno-urbanističkog plana, koji se realizuje u okviru projekta
Zemljišne administracije i upravljanja (LAMP). Obrađivač Plana je Planet Cluster – Španija. Takođe,
stupanjem na snagu Zakona o regionalno razvoju Crne Gore („Službeni list CG“ br. 20/11), Prijestonica
je u obavezi da donese strateške planove razvoja, čija je izrada u toku.
Tabela 19. Dokumentaciona osnova
Državni planski dokumenti
Planovi posebne namjene
Nacionalni park “Lovćen” iz 1997. godine
Nacionalni park “Skadarsko jezero” iz 2001. Godine
U toku je izrada PPPN NP “ Lovćen”
Detaljni prostorni plan (DPP) Detaljni prostorni plan za Jadransko-jonski auto put
Državna studija lokacije
(DSL)
Lokalni planski dokumenti
Prostorno urbanistički plan
(PUP)
Detaljni urbanistički planovi
Ne
U izradi je PUP ( Prostorno urbanistički plan )
Postoji Prostorni Plan Opštine Cetinje ( PPO ) iz 1992.
god i GUP koji je usvojen1990. godine po kojima se radi
do usvajanja Prostorno – urbanističkog plana ( PUP-a )
DUP-UP “Istorijsko jezgro” iz 1990. godine,
37
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
(DUP)
Urbanistički projekat (UP)
Lokalna studija lokacije (LSL)
Strateški plan razvoja lokalne
samouprave
Višegodišnji investicioni plan
lokalne samouprave
Lokalni plan akcije za djecu
Lokalni ekološki akcioni plan
(LEAP ) 2006. godine
Lokalni Energetski plan
Menadžment plan istorijskog
jezgra Cetinja
Ostale strategije razvoja
Prijestonice (turizma,
upravljanja prirodnim
dobrima, ruralnog razvoja i sl)
DUP “Aerodrom” (zona B) iz 1996. godine,
DUP “Bogdanov Kraj” (zona C) iz 1996. godine
DUP “Bajice – Osoje” (podzona G3) iz 1990. godine
DUP “Više Palaca” Rijeka Crnojevića
DUP “ Guda - Donje Polje Zona ( D ) – Urađen Nacrt
plana
DUP “ Donji Kraj Zona ( E ) – Urađen Nacrt plana
DUP “ Zagrablje Zona H, podzona H2
U toku je proces Izmjena i dopuna DUP-a “Aerodrom
Zona (B)
U toku je process Izmjena i dopuna Generalnog
urbanističkog plana i urbanističkog projekta “ Istorijsko
jezgro “ Cetinje, dio zone A1 – zona gradskog jezgra
UP “Istorijsko jezgro” Rijeke Crnojevića iz 1994. Godine
UP “Stari Obod”
LSL “Benzinska stanica sa pratećim sadržajima i
poslovno turističkim kompleksom u Dobrskoj župi”
LSL “ Žanjev Do “ - Usvojen
LSL “ Jankovića krš “ – Urađen Nacrt Plana
LSL “ Poda” - odluka o pristupanju izradi
LSL “ Rvaši “ - odluka o pristupanju izradi
LSL “ Čisto polje” - odluka o pristupanju izradi
LSL “ Konak 1 “ - odluka o pristupanju izradi
LSL “ Konak 2 “ - odluka o pristupanju izradi
LSL “ Konak 3 “ - odluka o pristupanju izradi
LSL “ Konak 4 “ - odluka o pristupanju izradi
Izmjena i dopuna Prostornog plana Prijestonice Cetinje za
proctor Lokalnih studija lokacije “ Konak 1 “,“ Konak 2
“,“ Konak 3 “ i“ Konak 4 “
U izradi
U izradi
U izradi
Da
Ne posjeduje
Da
U planu je izrada Strategije razvoja turizma.
Pozitivnim se može okarakterisati trenutni rad na urbanističkim razvojnim planovima, strateškom planu
razvoja i višegodišnjem investicionom planu. U daljem periodu potrebno je izraditi i usvojiti ostale
sektorske strategije (iz oblasti turizma, upravljanja prirodnim resursa, ruralnim razvojem itd), kojim se
obuhvataju važna ekonomska i socijalna pitanja.
38
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
3.6.5
Kapaciteti za korišćenje sredstava iz EU fondova
S obzirom da je Crna Gora zemlja kandidat za članstvo u Evropsku uniju, lokalne samouprave imaju
mogućnost korišćenja sredstava iz Instrumenta za predpristupnu pomoć. Iskorišćenost dostupnih
fondova u velikoj mjeri zavisi od kapaciteta lokalnih samouprava da pripreme i implementiraju projekte.
Trenutno, u Prijestonici Cetinje radi četiri zaposlena na poslovima pripreme i sprovođenja projekata
finansiranih iz dostupnih EU fondova, dok prije dvije godine tri zaposlena su se bavila ovom vrstom
posla. Porast broja zaposlenih koji se bavi ovim poslovima, ukazuje da je Prijestonica prepoznala značaj
korišćenja EU fondova i jačanja potrebnih ljudskih kapaciteta. U toku je formiranje jednog posebnog
odjeljenja (za evropske integracije) koje radi projekte po metodologiji EU. Svi zaposleni, koji rade na
pripremi i sprovođenju EU projekata, prošli su obuke koje se tiču korišćenja IPA sredstava. Međutim,
kapaciteti za pripremu i sprovođenje EU projekata su na srednjem nivou i potrebno je njihovo dalje
usavršavanje.
U prethodnom periodu Prijestonica Cetinje imala je mogućnost da koristi sredstva iz Prekograničnih
programa saradnje (CBP) prvog i drugog poziva CBP Albanija - Crna Gora (alokacija 2007; 2008 – 2009) i
CBP Hrvatska – Crna Gora (alokacija 2007 i 2008) i sredstva iz Programa podrške Evropske unije reformi
lokalne samouprave „Opštinski razvojni grantovi za manje infrastrukturne projekte“. Takođe, Prijestonica
je imala mogućnost da se prijavi i na pozive Jadranskog programa (IPA Adriatico), Mediteranskog
programa (MED) i Programa Jugoistočne Evrope (SEE).
U prethodne dvije godine, prijestonica Cetinje aplicirala je sa dva projekta prijedloga, u vrijednosti od
1.170.000 eura, a odobren je jedan projekat u vrijednosti od oko 240.000 eura. Prvi odobreni projekat
finansira se iz Programa podrške Evropske unije reformi lokalne samouprave „Opštinski razvojni
grantovi za manje infrastrukturne projekte“ u okviru fonda IPA 2009. Prijedlog projekta nosi naziv
„Unapređenje kanalizacionog sistema u Prijestonici Cetinje“, a biće realizovan sa ciljem nabavka
specijalnog vozila za čišćenje kanalizacionih odvoda i crpljenje septičkih jama. Na poslednjem pozivu IPA
Adriatico programa Prijestonica je učestvovala sa dva projekta, a rezultati ovih aktivnosti biće poznati do
polovine sljedeće godine.
Ključne potrebe, za jačanje apsorpcionih kapaciteta u Prijestonici Cetinje, prepoznate su u: boljoj saradnji
sa evropskim partnerima, boljoj međuopštinskoj saradnji, bolje osposobljenim zaposlenima, dostupnijim i
bolje pripremljenim upustvima za pripremu i sprovođenje projekata. Kada su u pitanju specifične vještine
pripreme i sprovođenja projekata finansiranih iz EU fondova postoji potreba za jačanjem sljedećih
vještina:
• priprema projektne dokumentacije,
• izrada studije izvodljivosti,
• izrada cost benefit analize/analiza troškova i koristi,
• poznavanje postupaka procjene uticaja na životnu sredinu,
• izvještavanje o napretku projekta,
• poznavanje i korišćenje PRAG-a i javna nabavka u skladu sa pravilima PRAG-a.
3.6.6
Budžet
39
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
U periodu od 2006. do 2011. godine, Prijestonica Cetinje je uložila 2.264.719 eura u kapitalne izdatke.
Ekonomska kriza uticala je na slabiju realizaciju kapitalnog budžeta u 2009. i 2010. godini koji je izvršen
tek u iznosu od 12,2%(2009) i 8,7% (2010). U 2011. godini situacija se znatno poboljšala, realizovani
kapitali budžet je bio 235% veći od planiranog.
Prednosti
Slabosti
Tabela 20. Realizovani budžet Prijestonice od 2006. do 2011. godine
Godina
2006.
2007.
2008.
2009.
Operativni
3.255.144
4.477.906
5.950.216
5.041.026
Kapitalni
118.908
526.050
652.120
150.605
UKUPNO:
3.374.052
5.003.955
6.602.337
5.191.631
Tabela 21. Planirani budžet Prijestonice od 2006. do 2011. godine
Godina
2006.
2007.
2008.
2009.
Operativni
Kapitalni
Ukupno
4
2.812.500
117.500
2.930.000
4.053.496
936.504
4.990.000
5.761.700
2.258.300
8.020.000
6.407.700
1.232.300
7.640.000
2010.
4.033.621
24.950
4.058.571
2011.
6.399.145
792.086
7.191.231
2010.
2011.
6.014.000
286.000
6.300.000
6.162.500
337.500
6.500.000
SWOT ANALIZA
40
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija



Demografija, 
rad, socijalno
staranje i ostale 
društvene
djelatnosti


Povoljan saobraćajno – geografski
položaj između Glavnog grada i
crnogorskog primorja
Bogato kulturno,
istorijsko i
duhovno naslijeđe
Ujednačena
polna
struktura
stanovništva
Postojanje primarne i sekundarne
zdravstvene zaštite
Postojanje svih nivoa obrazovanja,
posebno visokoškolskih ustanova
Značajan broj sportskih organizacija
i
domaćih
i međunarodnih
manifestacija
Brojne državne institucije kulture














Ekonomski
razvoj


Postojanje privrednih zona koja su
infrastrukturno opremljene
Postojanje mineralnih sirovina
Blizina tržišta za razvoj turizma
(primorje)
Razvijen izletnički i tranzitni
turizam
Postoje kapaciteti za proizvodnju
tradicionalnih i prepoznatljivih
poljoprivrednih proizvoda
Postojanje fabrike za konzerviranje
ribe










Infrastruktura

Povezanost Prijestonice
magistralnim, regionalnim i
lokalnim putevima
Kvalitetan prenos električne
energije
Razvijeni javni telekomunikacioni
sistemi





Depopulacija
Migracija na relaciji selo-grad
Negativan prirodni priraštaj i starenje
stanovništva
Zastarjelost
medicinske
opreme
zdravstvenih ustanova
Veliki broj korisnika socijalne
pomoći/problem siromaštva
Neadekvatni sportski objekti
Loša infastruktura škola i nedostatak
adekvatnih sala za fizičku kulturu
Mali smještajni kapaciteti doma za
učenike i studente
Neuslovne i tehnički neopremljene
prostorije službe socijalne zaštite
Prevoz studenata i đaka nije adekvatno
organizovan i ne postoji javni prevoz
za građane.
Pad broja zaposlenih lica
Visoka stopa nezaposlenosti, porast
dugoročno nezaposlenih lica i
nepovoljna starosna struktura
nezaposlenih lica
Gašenje velikog broja preduzeća
Mali broj zanatskih radnji
Nedostatak kvalitetne turističke
ponude i smještajnih kapaciteta za
razvoj turizma
Niska produktivnost i opremljenost
poljoprivredne proizvodnje
Nedovoljno razvijen preduzetnički
duh
Nepostojanje definisanih biznis zona i
inkubatora
Neadekvatna komunalna infrastruktura
(vodovodni sistem, kanalizacioni
sistem itd.)
Loša seoska infrastruktura (elektro
snabdijevanje, vodosnabdjevanje, itd.)
Loša putna infrastruktura
Nedostatak kvalitetne saobraćajne veze
(Cetinja sa primorjem, Cetinje –
Njeguši – Kotor, itd) i adekvatne
autobuske stanice
Neadekvatna saobraćajna mreža
(nedostatak parking mjesta,
41
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Zadovoljavajući kvalitet voda,
zemljišta i vazduha
Bogat biodiverzitet (veliki broj
edemičnih, reliktnih vrsta)
NP „Lovćen“, NP „Skadarsko
jezero“ i rezervati prirode
Bogatstvo kraških fenomena
(kraška polja, jame, pećine itd.)


Životna
sredina


Adekvatna organizacija unutar
lokalne uprave
Službenici i namještenici u lokalnoj
samoupravi su zadovoljavajućeg
nivoa obrazovanja
Postoje zaposleni koji rade na
pripremi i sprovođenju projekata
finansiranih sredstava EU fondova


Administrativni
kapaciteti
Demografija,
rad, socijalno
staranje i ostale
društvene
djelatnosti









Ekonomski
razvoj





Šanse
Stimulacija nataliteta
Prekvalifikacija radne snage
Stvaranje uslova za bolju
zdravstvenu zaštitu
Prepoznat kulturno obrazovni
centar u regionu
Zainteresovanost investitora za
privredne zone
Razvoj prerađivačke djelatnosti na
održivi način
Valorizacija kulturno-istorijskih i
prirodnih potencijala u turističke
svrhe
Novi trendovi u turizmu (vjerski,
ruralni, eko-turizam, kulturni,
sportski, sajamski i kongresni)
Tražnja za tradicionalnim lokalnim
proizvodima
Novi trendovi razvoja organske
proizvodnje
Mogućnost izvoza ribljih
prerađevina
Mogućnosti za finansiranje kroz
MIDAS projekat i Investiciono
razvojni fond (IRF)
Razvoj MSP














neadekvatno regulisan saobraćaj)
Neadekvatan jezerski saobraćaj
Neadekvatno rješavanje problema
otpadnih voda i odlaganja čvrtog
otpada
Nepostojanje sanitarne deponije i
veliki broj divljih deponija
Neadekvatan sistem zaštite zaštićenih
područja
Stanje parkova i zelenih površina
Neadekvatna tehnička opremljenost
lokalne uprave i javnih preduzeća
Veliki broj zaposlenih
Nepostojanje ili zastarijelost planskih
dokumenata
Mala vrijednost kapitalnog u odnosu
na operativni budžet Prijestonice
Prijetnje
Odlazak kadra u druge gradove,
migracije i nastavak depopulacije
Pad investicione aktivnosti
Globalna konkurecija
Ekonomska kriza, nedostatak
finansijskih sredstava
Nezainteresovanost stanovništva za
privatni biznis
42
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija


Infrastruktura




Životna sredina



Administrativni
kapaciteti
5

Razvoj klastera
Finansiranje izgradnje i
unaprijeđenja infrastrukture putem
dostupnih EU fondova
Privatno javno partnerstvo
Valorizacija nacionalnih parkova
Zainteresovanost za istraživanje
speleoloških sistema
Obnovljivi izvori energije (vjetar,
biomasa, sunce)
Unaprijeđenje upravljanja
zastićenim područijima
Korišćenje mjera energetske
efikanosti
Otvaranje državnih institucija na
Cetinje
Mogućnost finansiranja iz fondova
EU
DUGOROČNI STRATEŠKI
CETINJE (VIZIJA)
CILJ









Nepronalaženje investitora za
ulaganje u infrastrukturu
Nedostatak sredstava za donošenje
nove prostorno planske
dokumentacije
Svi oblici zagađenja životne sredine
Devastacija prostora zbog neplanske i
nelegalne gradnje
Nepronalaženje invetitora za ulaganje
u obnovljive izvore energije
Svjest stanovništva, državnih
institucija i privrednika o značaju
uvođenja mjera energetske efikasnosti
Elementarne nepogode
Antropogeni uticaj na životnu sredinu
Dalja depopulacija i odlazak
najkvalitetnijeg kadra
RAZVOJA
PRIJESTONICE
Cetinje kulturna i istorijska Prijestonica Crne Gore sa održivom privredom, očuvanom životnom
sredinom i kvalitetnim uslovima za život.
43
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
6
PRIORITETI I MJERE
Prioritetne oblasti, odnosno prioriteti treba da doprinesu postizanju strateškog cilja. Svaki prioritet
predstavljen kroz niz mjera u nekom sektoru/oblasti i predstavljaju okvir za pripremu i izradu konkretnih
razvojnih projekata. Svaka mjera bi trebalo da obuhvati jedan ili više razvojnih projekata .
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje 2012-2016. će biti predmet dopuna i poboljšanja u toku
realizacije predviđenih projekata i programa. U narednoj tabeli dat je pregled definisanih prioriteta i mjera
kao najbolja procjena potrebnih aktivnosti u trenutku kada se odvija proces strateškog planiranja.
Prioritet 1
Unapređenje i razvoj javne infrastrukture i usluga
Mjera 1.1 Prostorno-planska dokumentacija
Projekat 1: Prostorno-urbanistički plan Prijestonice Cetinje
Projekat 2: Izrada detaljnih urbanističkih planova
Projekat 3: Izrada Lokalnih studija lokacije
Mjera 1.2 Unapređenje i razvoj komunalne, javne i saobraćajne infrastrukture
Projekat 4: Izgradnja postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda i rekonstrukcija i
dogradnja kanalizacione mreže u Prijestonici Cetinje
Projekat 5: Rekonstrukcija Gradske Tržnice
Projekat 6: Rekonstrukcija mosta u Ulici Novice Cerovića
Projekat 7: Studija saobraćaja sa projektom horizontalne i vertikalne signalizacije
gradskog područja Prijestonice
Projekat 8: Rekonstrukcija Bulevara Crnogorskih junaka
Projekat 9: Rekonstrukcija Njegoševe ulice
Projekat 10: Rekonstrukcija Bajove ulice
Projekat 11: Izgradnja Autobuske stanice
Projekat 12: Rekonstrukcija Trga Umjetnika
Projekat 13: Rekonstrukcija lokalnih i nekategorisanih puteva
Projekat 14: .Izgradnja prikjlučnog puta od Bojane do magistrale Cetinje-Budva dužine
i Obilića ulice od Vojvode Boža do Mojkovačke
Projekat 15: Rekonstrukcija kružnog puta - zaobilaznice
Projekat 16: Rekonstrukcija Trga u Njegušima
Projekat 17: Rekonstrukcija raskrsnice na magistralnom putu Podgorica – Cetinje –
Budva
Projekat 18: Rekonstrukcija i dogradnja gradskog groblja
Projekat 19: Zamjena javne rasvjete u Istorijskom jezgru Prijestonice uz primjenu
energetske efikasnosti
Projekat 20: Sanacija nesanitarnog odlagališta „Vrtijeljka“ i izgradnja transfer stanice
Projekat 21: Rekonstrukcija vodovodnog sistema Cetinja i ruralnog područja
Projekat 22: Izgradnja Univerzitetskog kompleksa fakulteta umjetnosti
Projekat 23: Uređenje školskog dvorišta JU OŠ „Lovćenski partizanski odred" i parking
prostora sa istočne strane zgrade
Projekat 24: Izgradnja zgrade za javna preduzeća i institucije
Projekat 25: Izgradnja i osnivanje Dnevnog centra za djecu i omladinu sa smetnjama i
teškoćama u razvoju u Prijestonici Cetinje
Projekat 26: Rekonstrukcija stare Dječje bolnice
Prioritet 2
Valorizacija kulturno- istorijskih potencijala na održivi način
Mjera 2.1 Zaštita i očuvanje kulturno-istorijske baštine
Projekat 27: Cetinje - Siguran grad
Projekat 28: Beautiful Cetinje
Projekat 29: Rekonstrukcija tvrđave na Žabljaku Crnojevića i pristupnog puta
Mjera 2.2 Promocija kulturno-istorijske baštine
Projekat 30: Rekonstrukcija hotela „Lokanda“
44
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Prioritet 3
Mjera 3.1
Mjera 3.2
Mjera 3.3
Mjera 3.4
Prioritet 4
Mjera 4.1
Mjera 4.2
Mjera 4.3
Mjera 4.4
Prioritet 5
Mjera 5.1
Mjera 5.2
Mjera 5.3
Projekat 31: Međunarodna kulturno-privredna saradnja - „Cetinje i gradovi pobratimi“
Projekat 32: Projekat Cetinje Card
Unapređenje i razvoj turizma
Izgradnja i održavanje turističke infrastrukture
Projekat 33: Projekat turističke signalizacije u istorijskom jezgru Cetinja
JPP u funkciji kreiranja jedinstvene turističke ponude
Projekat 34: Izgradnja žičare Kotor-Lovćen-Cetinje
Podsticanje razvoja novih vidova turizma
Projekat 35: Izgradnja eko naselja „Više palaca“ u Rijeci Crnojevića
Projekat 36: Izmještanje ikone Bogorodice Filermose
Projekat 37: Revitalizacija jednog od 14 mlinova u selu Poseljani (turistička valorizacija)
Projekat 38: Valorizacija i aktiviranje Lipske pećine u turističke svrhe
Promocija Prijestonice kao turističkog centra
Unapređenje uslova za razvoj sektora MSP, zanatske djelatnosti, poljoprivrede i
preduzetništva
Poboljšanje poslovnog ambijenta
Projekat 39: Wireless Cetinje
Projekat 40: Izrada plana stimulativnih mjera za investitore
Unapređenje i razvoj poslovne infrastrukture
Projekat 41: Izgradnja infrastrukture za greenfield investicije u industrijsko-servisnosj
zoni Cetinja
Projekat 42: Uspostavljanje kompleksa MACCOC
Promocija investicionih mogućnosti
Projekat 43: It's time to invest in Cetinje /Vrijeme je za ulaganje u Cetinje
Razvoj poljoprivrede i ruralnog područja
Projekat 44: Festival zdrave hrane
Projekat 45: Podrška lokalnim proizvođačima za unapređivanje i plasman svojih
proizvoda u zaštićenom području – NP Lovćen
Zaštita i očuvanje životne sredine i održivo upravljanje prirodnim resursima
Unapređenje upravljanja zaštićenim područjima
Projekat 46: Rekonstrukcija parkova „13. Jul“ i „Njegošev park“
Podsticanje korišćenja obnovljivih izvora energije i mjera energetske efikasnosti
Podizanje svijesti stanovništva o značaju očuvanja biodiverziteta
Projekat 47: Povratak Zelenom
45
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
7
PROJEKTI
U skladu sa Zakonom o regionalnom razvoju (član 20, stav 2), razvojni projekti su projekti izgradnje i/ili
rekonstrukcije saobraćajne, komunalne, obrazovne, zdravstvene, socijalne i energetske infrastrukture i
infrastrukture u funkciji zaštite životne sredine, očuvanja i održivog korišćenja kulturnih dobara i
unaprjeđenja kapaciteta naučnih, obrazovnih, zdravstvenih, kulturnih i drugih institucija, kao i drugi
projekti koji su u funkciji unapređenja životnog standarda i razvoja Crne Gore.
U skladu sa prethodno definisanim dugoročnim ciljem i prioritetima, dat je pregled projekata čija
realizacija je planirana u okviru Strateškog plana razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016.
Realizacija projekata u okviru usaglašenih prioriteta i mjera je u funkciji je ostvarenja dugoročnog
strateškog cilja.
Projekat 1: Prostorno-urbanistički plan Prijestonice Cetinje
Prioritet 1:
Unapređenje i razvoj javne infrastrukture i usluga
Mjera 1.1:
Prostorno-planska dokumentacija
Aktivnosti:
Odluka o pristupanju izradi prostorno-urbanističkog plana
Izrada Nacrta Plana
Javna rasprava
Izrada Prijedloga Plana
Usvajanje Plana
Opis projekta:
Projektom je predviđeno donošenje Prostorno-urbanističkog plana Prijestonice Cetinje, kojim se
određuju ciljevi i mjere prostornog i urbanističkog razvoja lokalne samouprave, u skladu sa planiranim
ekonomskim, socijalnim, ekološkim i kulturno-istorijskim razvojem. Izrada Prostorno-urbanističkog
plana Prijestonice Cetinje realizuje u saradnji sa Ministarstvom održivog razvoja i turizma i finansira se
kroz projekat LAMP, putem kreditnog aranžmana sa Svjetskom bankom.
Proces izrade PUP-a uključuje: pripremne poslove; analizu postojećeg stanja; izradu više scenarija i
odabir najpovoljnijeg u saradnji sa ključnim zainteresovanim stranama; izradu Nacrta plana i
pribavljanje mišljenja nadležnih ministarstava, institucija na državnom i lokalnom nivou; javna rasprava;
izradu Predloga plana; konačnu verziju Plana i usvajanje PUP-a.
Očekivani rezultati:
Izrađen prostorno – urbanistički plan Prijestonice i stvorena formalna i planska pretpostavke za
osmišljen razvoj, organizaciju i uredjenje prostora Prijestonice.
Ciljne grupe:
Svi građani Prijestonice, privrednici i budući investitori.
Indikatori:
Odluka o pristupanju izradi prostorno-urbanističkog plana
Izrađen Prostorno-urbanistički plan Prijestonice
Broj građana uključenih u javnu raspravu i konsultacije tokom izrade sa PUP-a.
Potencijalni partneri:
Nosilac projekta je Ministarstvo održivog razvoja i turizma, a partneri u projektu su: UNDP- United
Nations Development Programme i GIZ- Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit.
Rizici:
Nedostatak potrebnih informacija u cilju izrade što kvalitetnijeg PUP-a.
Monitoring i evaluacija
Monitoring i evaluacija projekta će se vršiti kroz LAMP projekat u saradnji sa Sekretarijatom za
46
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
planiranje i uređenje prostora i zaštitu životne sredine Prijestonice Cetinje.
Period implementacije
Projekat je u fazi realizacije, a predviđen je završetak projekta u toku 2012. godine.
Budžet:
Nosilac projekta je Ministarstvo održivog razvoja i turizma koje je putem kreditnog aranžmana sa
Svjetskom bankom finansijer izrade PUP-a u cjelosti.
Projekat 2: Izrada detaljnih urbanističkih planova
Prioritet 1: Unapređenje i razvoj javne infrastrukture i usluga
Mjera 1.1: Prostorno-planska dokumentacija
Aktivnosti:
Donošenje odluke o pristupanju izradi Detaljnih urbanističkih planova
Raspisivanje tendera i odabir izvođača/obrađivača
Izrada Nacrta Plana
Javna rasprava
Izrada Prijedloga Plana
Usvajanje Plana
Opis projekta:
Projektom je planirana izrada Detaljnih-urbanističkih planova: Aerodrom, Donji Kraj, Donje polje,
Istorijsko jezgro, Bogdanov kraj, Crna Greda, Bajice, Industrijska zona, Zagrablje i drugih.
Važećim Generalnim urbanističkim planom iz 1990. godine predviđeno je donošenje pomenutih
Detaljnih urbanističkih planova. Neophodno je preispitati položaj ovih prostora kao i postojeće namjene
i planirati sadržaje na način koji će omogućiti bolju valorizaciju i veze sa kontaktnim zonama.
Očekivani rezultati:
Usvojeni detaljni-urbanistički planovi za lokacije: Aerodrom, Donji Kraj, Donje polje, Istorijsko jezgro,
Bogdanov kraj, Crna Greda, Bajice, Industrijska zona, Zagrablje.
Ciljne grupe:
Svi građani Prijestonice, privrednici i budući investitori.
Indikatori:
Odluka o odabiru obrađivača
Izrađeni Detaljni urbanistički planovi
Broj komentara na javnoj raspravi
Odluka o usvajanju DUP-ova
Potencijalni partneri:
Svjetska banka, MORT, UNDP, Ministarstvo kulture
Rizici:
Nedostatak potrebnih informacija u cilju izrade što kvalitetnijih DUP-ova.
Monitoring i evaluacija
Sekretarijatom za planiranje i uređenje prostora i zaštitu životne sredine Prijestonice Cetinje vršiće
monitoring i evalaciju projekta.
Period implementacije
2012-2014
47
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Budžet:
Vrijednost projekta cca 2.000.000 EUR
Struktura finansiranja projekta – Prijestonica Cetinje, Ministarstvo kulture, Ministarstvo održivog razvoja
i turizma i drugi donatori
Napomena: Nakon pristupanja izradi detaljnih urbanističkih planova utvrdiće se tačna vrijednost svako
plana pojedinačno
Zavisno od plana zavisi učešće Prijestonice Cetinje u ukupnom iznosu projekta
Projekat 3. Izrada Lokalnih studija lokacije
Prioritet 1: Unapređenje i razvoj javne infrastrukture i usluga
Mjera 1.1: Prostorno-planska dokumentacija
Aktivnosti:
Donošenje odluke o pristupanju izradi Lokalnih studija lokacije
Raspisivanje tendera i odabir izvođača/obrađivača
Izrada Nacrta Plana
Javna rasprava
Izrada Prijedloga Plana
Usvajanje Plana
Opis projekta:
Lokalne studije lokacije su predviđene za prostore koji nijesu u zahvatu DUP-ova. Projektom je
planirana izrada sljedećih Lokalnih studija lokacija: Jankovića krš, Poda, Čisto polje, Rvaši, Drušići 1,
Bjeloši 1, Konak 1, Konak 2, Konak 3, Konak 4 i drugih.
Očekivani rezultati:
Usvojene Lokalne studije lokacije: Jankovića krš, Poda, Čisto polje, Rvaši, Drušići 1, Bjeloši 1, Konak 1,
Konak 2, Konak 3, Konak 4.
Ciljne grupe:
Svi građani Prijestonice, privrednici i budući investitori.
Indikatori:
Odluka o odabiru obrađivača
Izrađene Detaljne studije lokacije
Broj komentara na javnim raspravama
Odluka o usvajanju Lokalnih studija lokacije
Potencijalni partneri:
Svjetska banka, Ministarstvo održivog razvoja i turizma
Rizici:
Nedostatak potrebnih informacija u cilju izrade što kvalitetnijih Lokalnih studija lokacije.
Monitoring i evaluacija
Sekretarijatom za planiranje i uređenje prostora i zaštitu životne sredine Prijestonice Cetinje vršiće
monitoring i evalaciju projekta.
Period implementacije
2012-2014
Budžet:
Struktura finansiranja projekta – Prijestonica Cetinje, Ministarstvo kulture, Ministarstvo održivog razvoja
i turizma, i drugi donatori
Napomena: Nakon pristupanja izrade lokalnih studija lokacije utvrdiće se tačna vrijednost svako plana
pojedinačno
Zavisno od plana zavisi učešće Prijestonice Cetinje u ukupnom iznosu projekta
48
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Projekat 4: Izgradnja postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda i rekonstrukcija i dogradnja
kanalizacione mreže u Prijestonici Cetinje
Prioritet 1: Unapređenje i razvoj javne infrastrukture i usluga na održivi način
Mjera 1.2: Unapređenje i razvoj komunalne, javne i saobraćajne infrastrukture
Aktivnosti:
Izrada planske i projektne dokumentacije;
Rješavanje imovinsko-pravnih odnosa;
Raspisivanje tendera za izvođača radova;
Izvođenje radova
Prijem radova
Monitoring
Opis projekta:
Prema Studiji izvodljivosti, postojećim kanalizacionim sistemom Cetinja obuhvaćeno je 55 % gradskog
stanovništva (dužina mreže 15,6 km). U sistemu ne postoje crpne stanice i uređaj za prečišćavanje otpadnih
voda. Prijestonica Cetinje ima prvenstveno problem sa odvođenjem atmosferskih voda. U periodu intenzivnih
kiša dolazi do plavljenja jednog dijela grada. Otpadnim vodama Prijestonica Cetinje, uslijed neadekvatnog
tretmana, zagađuju se podzemne vode na datom području, te u krajnjem vode rijeke Crnojevića i Skadarskog
jezera. Iz tog razloga kao urgentna potreba se nameće izgradnja postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda i
rekonstrukcija i dogradnja kanalizacione mreže u Prijestonici Cetinje.
Očekivani rezultati:
Realizacijom ovog projekta Prijestonica Cetinje će unaprijediti komunalnu infrastrukturu, čime će se smanjiti
vjerovatnoća od plavljenja, smanjiti zagađivanje podzemnih voda, kao i značajno unaprijediti uslove za život
svojim građanima.
Ciljne grupe:
Građani, posjetioci, privrednici i drugi pravni subjekti.
Indikatori:
Izgrađena postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda
Rekonstruisana i dograđena kanalizaciona mreže u Prijestonici Cetinje
Potencijalni partneri:
Ministarstvo održivog razvoja i turizma
Delegacija Evropske Unije
Druge međunarodne institucije
Rizici:
Nedostatak planske dokumentacije
Neriješeni imovinsko-pravni odnosni
Monitoring i evaluacija
Realizaciju projekta pratiće predstavnici lokalne samouprave, PROCON-a i Ministarstva održivog razvoja i
turizma, kao i druge nadležne institucije za ovu djelatnost.
Period implementacije
Početak izrade Glavnog projekta, odnosno sama izgradnja postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda i
kanalizacione mreže u Prijestonici Cetinje, očekuje se u 2013 god. a implementacija bi trajala do kraja 2015 god.
Budžet:
11.5 miliona EUR-a
62% EIB
27.7% IPA 2011
7.79% IPF MW
1% WBIF TA 2012
1% Kapitalni budžet
49
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Projekat 5: Rekonstrukcija Gradske Tržnice
Prioritet 1: Unapređenje i razvoj javne infrastrukture i usluga
Mjera 1.2: Unapređenje i razvoj komunalne, javne i saobraćajne infrastrukture
Aktivnosti:
Raspisivanje tendera za izbor izvođača
Izvođenje radova/rekonstrukcija tržnice
Prijem radova
Monitoring
Opis projekta:
Gradska tržnica je trenutno u lošem stanju sa neuređenim odvodom atmosferske kanalizacije, a posljednjih
godina prisutan je bio i problem imovinsko-pravnih odnosa. Projektna dokumentacije je kompletirana, a istom
je predviđena rekonstrukcija platoa Tržnice sa natkrivanjem. Takođe je predviđena rekonstrukcija fasada
objekata koji gravitiraju platou Tržnice. Cilj je da se poboljšaju uslovi rada na tržnici, što bi uticalo i na
povećanje prometa roba.
Očekivani rezultati:
Realizacijom projekta će se poboljšati uslovi rada i boravka unutar kompleksa.
Ciljne grupe:
Lokalno stanovništvo
Lokalni proizvođači
Indikatori:
Površina rekonstruisane tržnice.
Broj trgovaca i očekivani promet roba sada i nakon realizacije projekta.
Potencijalni partneri:
Direkcija za javne radove, Vlada Republika Slovenije
Rizici:
Neriješeni imovinsko-pravni odnosi
Monitoring i evaluacija
Monitoring i evalaciju projekta će vršiti Direkcija za investicije i razvoj i Sekretarijat za planiranje i uređenje
prostora i zaštitu životne sredine.
Period implementacije
2012-2014
Budžet:
Iznos vrijednosti projekta 500.000 EUR
Struktura finansiranja projekta (%) – Prijestonica Cetinje i donatori
NAPOMENA: Struktura finansiranja projekta izgradnje Gradske tržnice zavisiće od potencijalnih partnera i
njihovih finansijskih mogućnosti da pomognu realizaciju ovog projekta
50
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Projekat 6: Rekonstrukcija mosta u Ulici Novice Cerovića
Prioritet 1: Unapređenje i razvoj javne infrastrukture i usluga
Mjera 1.2: Unapređenje i razvoj komunalne, javne i saobraćajne infrastrukture
Aktivnosti:
Izrada Idejnog i Glavnog projekta
Raspisivanje tendera za izbor izvođača
Realizacija projekta ( izvođenje)
Prijem radova
Monitoring
Opis projekta:
Realizacijom projekta će se riješi dugogodišnji problem vizuelnog opterećenja prostora gradskog jezgra Cetinja.
Negativan efekat betoniranog usjeka je nastao uslijed neadekvatne obrade i izvodjenja mosta. Most vizuelno
snažno djeluje u prostoru i pri tom opterećuje, do kraja ne definiše prostor, na način na koji prethodno
izgrađena struktura u okruženju to zahtijeva.
Očekivani rezultati:
Uz sanaciju Dvorskog Trga, Njegoševe ulice, Trga Umjetnika, rekonstrukciju fasada objekata u jezgru,
rekonstrukcijom mosta u ulici Novice Cerovića će se u potpunosti zaokružiti proces sanacije istorijskog jezgra
Prijestonice. Novim rješenjem ublažava se negativan efekat mosta na urbani milje Istorijskog jezgra, dobija se
korisna površina od ~ 350 m2, uklanjaju se elementi koji nijesu dio autohtone arhitekture Cetinja.
Ciljne grupe:
Lokalno stanovništvo i posjetioci
Indikatori:
Idejni i glavni projekat
Dužina rekonstruisanog mosta
Potencijalni partneri:
Direkcija za javne radove
Direkcija za saobraćaj
Rizici:
Nemogućnost obezbjeđivanja finansijskih sredstava.
Neizrađena planska dokumentacija.
Monitoring i evaluacija
Direkcija za javne radove i Sekretarijat za planiranje i uređenje prostora i zaštitu životne sredine će vršiti
monitoring i evaluaciju projekta.
Period implementacije
2013-2015
Budžet:
NAPOMENA: Nakon izrade projektne dokumentacije utvrdiće se vrijednost investicije, kao i samo učešće
Prijestonice Cetinje i potencijalnih partnera
51
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Projekat 7: Studija saobraćaja sa projektom horizontalne i vertikalne signalizacije gradskog područja
Prijestonice
Prioritet 1: Unapređenje i razvoj javne infrastrukture i usluga
Mjera 1.2: Unapređenje i razvoj komunalne, javne i saobraćajne infrastrukture
Aktivnosti:
Analiza situacije i određivanje konkretnih aktivnosti
Izrada projektne dokumentacije
Priprema tenderske dokumentacije i raspisivanje tendera
Izrada studije
Postavljanje horizontalne i vertikalne signalizacije i uređenje saobraćaja
Monitoring
Opis projekta:
Osnovni cilj izrade projekta vertikalne i horizontalne saobraćajne signalizacije je da se dođe do značajnog i
dugoročnog poboljšanja stanja saobraćaja u Prijestonici. Projektovana rješenja bi bila primjerena potrebama
oporavka urbane sredine u koju decenijama nije adekvatno ulagano, a brojni problemi su nagomilavani. Ovim
projektom će se definisati saobraćajni tokovi u gradu, označiti zona za saobraćaj u mirovanju (parking prostori,
garaže). Takođe će se odrediti pravci kretanja ulica, postaviće se adekvatna signalizacija i poboljšati protok
saobraćaja, kako drumskog tako i pješačkog.
Kao jedan od elemenata i prioriteta ovog projekta je veća bezbijednost djece u saobraćaju, pogotovo oko škola, i
podizanje nivoa svijesti o saobraćajnoj kulturi.
Očekivani rezultati:
Izrađena studija saobraćaja i postavljena horizontalna i vertikalna signalizacija u gradskom području, što će
značajno unaprijediti gradski saobraćaj
Ciljne grupe:
Građani i posjetioci Cetinja
Indikatori:
Izrađena Studija saobraćaja
Odluka o odabiru izvođača
Postavljena horizontalna i vertikalna signalizacija
Potencijalni partneri:
Vlada Crne Gore, Delegacija Evropske Unije i druge međunarodne i državne institucije institucije
Rizici:
Neobezbijeđivanje finansijskih sredstava iz EU fondova.
Monitoring i evaluacija
Realizaciju projekta pratiće predstavnici lokalne samouprave, Ispostava policije Cetinje, komunalna polica.
Period implementacije:
2012-2015
Budžet:
NAPOMENA: Nakon izrade projektne dokumentacije utvrdiće se vrijednost investicije, kao i samo učešće
Prijestonice Cetinje i potencijalnih partnera
52
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Projekat 8: Rekonstrukcija Bulevara Crnogorskih junaka
Prioritet 1: Unapređenje i razvoj javne infrastrukture i usluga ncijala na održivi način
Mjera 1.2: Unapređenje i razvoj komunalne, javne i saobraćajne infrastrukture
Aktivnosti:
Izrada projektne dokumentacije
Priprema tenderske dokumentacije i raspisivanje tendera
Izvođenje radova
Monitoring
Opis projekta:
Bulevar Crnogorskih junaka je dvosmjerna saobraćajnica od izuzetnog značaja u šemi saobraćaja Cetinja. Ista je
u dotrajalom stanju te je potrebno rekonstruisati. Realizacijom ovog projekta Prijestonica Cetinje će unaprijediti
komunalnu infrastrukturu, povećati protočnost lokalnog i tranzitnog saobraćaja, nastaviti sa realizacijom
razdvajanja otpadnih i atmosferskih voda, smanjiti zagađivanje podzemnih voda i recipijenata kao i značajno
unaprijediti uslove za život svojim građanima.
Očekivani rezultati:
Rekonstruisan Bulevar Crnogorskih junaka, uređeno razdvanja otpadnih i atmosferskih voda, smanjenje
zagađenje podzemnih voda i unaprijeđena saobraćajna i javna infrastruktura.
Ciljne grupe:
Građani, posjetioci, privrednici i drugi pravni subjekti.
Indikatori:
Projektna dokumentacija
Odluka o odabiru izvođača
Dužina rekonstuisanog bulevara.
Potencijalni partneri:
Vlada Crne Gore, Delegacija Evropske Unije i druge međunarodne institucije
Rizici:
Neobezbijeđena finansijska sredstva.
Nepovoljni vremenski uslovi.
Monitoring i evaluacija
Direkcija za javne radove i Sekretarijat za planiranje i uređenje prostora i zaštitu životne sredine će vršiti
monitoring i evaluaciju projekta.
Period implementacije:
2013 – 2016 (zavisno od početka radova)
Budžet:
NAPOMENA: Nakon izrade projektne dokumentacije utvrdiće se vrijednost investicije, kao i samo učešće
Prijestonice Cetinje i potencijalnih partnera
53
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Projekat 9: Rekonstrukcija Njegoševe ulice
Prioritet 1: Unapređenje i razvoj javne infrastrukture i usluga
Mjera 1.2:Unapređenje i razvoj komunalne, javne i saobraćajne infrastrukture
Aktivnosti:
Raspisivanje tendera za izbor izvođača
Izvođenje radova/rekonstrukcija ulice
Prijem radova
Monitoring
Opis projekta:
Realizacijom projekta će se dodatno valorizovati kulturno-istorijske vrijednosti istorijskog jezgra Prijestonice.
Ista će se nadovezati na već odrađenu sanaciju Dvorskog trga i zajedno će formirati prijatnu vizuelnu
kompoziciju. Projektna dokumentacija je kompletirana.
Očekivani rezultati:
Rekonstruisana Njegoševa ulica i stvoren prijatniji prostor za rekreaciju građana.
Ciljne grupe:
Lokalno stanovništvo, turisti i pravni subjekti koji gravitiraju ka ulici
Indikatori:
Odluka o odabiru izvođača
Dužina rekonstruisane ulice
Potencijalni partneri:
Ministarstvo kulture
Direkcija za javne radove
Rizici:
Neobezbijeđenost finansijskih sredstava.
Monitoring i evaluacija
Direkcija za investicije i razvoj, Direkcija javnih radova, Sekretarijat za planiranje i uređenje prostora i zaštitu
životne sredine
Period implementacije
2012-2015
Budžet:
Iznos vrijednosti projekta 1.500.000 EUR
Struktura finansiranja projekta 20% Prijestonica Cetinje, Ministarstvo kulture 20%, Direkcija za javne radove
60%
54
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Projekat 10: Rekonstrukcija Bajove ulice
Prioritet 1: Unapređenje i razvoj javne infrastrukture i usluga
Mjera 1.2: Unapređenje i razvoj komunalne, javne i saobraćajne infrastrukture
Aktivnosti:
Izrada Glavnog projekta
Raspisivanje tendera za izbor izvođača
Izvođenje radova/rekonstukcija ulice
Prijem radova
Monitoring
Opis projekta:
Rekonstrukcijom Bajove ulice promijeniće se dotrajale instalacije i zastor ulice. Realizacijom projekta
oplemeniće se prostor oko drvoreda.
Očekivani rezultati:
Rekonstruisana Bajova ulica.
Ciljne grupe:
Lokalno stanovništvo i pravna lica
Indikatori:
Broj i vrsta promijenjene instalacije
Dužina rekonstruisane Bajove ulice
Potencijalni partneri:
Direkcija javnih radova, Evropski fondovi, Delegacija Evropske Unije i drugi donatori i institucije
Rizici:
Nedostatak finansijskih sredstava.
Nepovoljni vremenski uslovi.
Monitoring i evaluacija
Direkcija za investicije i razvoj, Direkcija javnih radova, Sekretarijat za planiranje i uređenje prostora i zaštitu
životne sredine.
Period implementacije
2013-2015
Budžet:
Iznos vrijednosti projekta cca 1.500.000 EUR
NAPOMENA: Nakon izrade projektne dokumentacije utvrdiće se vrijednost investicije, kao i samo učešće
Prijestonice Cetinje i potencijalnih partnera.
55
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Projekat 11: Izgradnja Autobuske stanice
Prioritet 1: Unapređenje i razvoj javne infrastrukture i usluga
Mjera 1.2: Unapređenje i razvoj komunalne, javne i saobraćajne infrastrukture
Aktivnosti:
Usvajanje izmjena i dopuna DUP-UP „Istorijsko jezgro“ – dio zone A1
Izrada Idejnog i Glavnog projekta
Raspisivanje tendera za izbor izvođača
Izvođenje radova
Prijem radova
Monitoring
Opis projekta:
Izgradnjom Autobuske stanice Prijestonica Cetinje će dobiti moderan objekat u Istorijskom jezgru. Isti će kako
sadržajima tako i vizuelno trajno sanirati objekat na postojećoj lokaciji. Izgradnjom Autobuske stanice će se
riješiti gorući problem uslijed nedostatka kvalitetnog sadržaja za tu vrstu objekata. Planirani su i prostori za
obavljanje uslužnih djelatnosti kao i poslovni prostori. Tokom realizacije projekta razmotriće se i mogućnost
javno-privatnog partnerstva.
Očekivani rezultati:
Izgrađena i fukcionalna autobuska stanica u Istorijskom jezgru Prijestonice.
Ciljne grupe:
Lokalno stanovništvo
Turisti
Indikatori:
Usvojena izmijena i dpouna DUP-UP „Istorijsko jezgro“ – dio zone A1
Izrađeni Idejni i Glavni projekat
Broj putnika sada i nakon realizacije, kao i broj prevoznika sada i nakon realizacije.
Površina izgrađene autobuske stanice
Broj radnih mjesta u sklopu Autobuske stanice
Potencijalni partneri:
Privatni investitori, donatori, Vlada Crne Gore
Rizici:
Neriješeni imovinsko- pravni odnosi
Nedostatak finansijskih sredstava
Monitoring i evaluacija
Direkcija za investicije i razvoj i Sekretarijat za planiranje i uređenje prostora i zaštitu životne sredine će vršiti
monitoring i evalaciju projekta.
Period implementacije
2013-2015
Budžet:
NAPOMENA: Nakon izrade projektne dokumentacije utvrdiće se tačna vrijednost investicije i struktura
finansiranja.
56
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Projekat 12: Rekonstrukcija Trga Umjetnika
Prioritet 1: Unapređenje i razvoj javne infrastrukture i usluga
Mjera 1.2: Unapređenje i razvoj komunalne, javne i saobraćajne infrastrukture
Aktivnosti:
Izrada Glavnog projekta
Rješavanje imovinsko-pravnih odnosa
Raspisivanje tendera za izbor izvođača
Izvođenje radova
Prijem radova
Monitoring
Opis projekta:
Realizacijom projekta će se dodatno valorizovati kulturno-istorijske vrijednosti istorijskog jezgra Prijestonice.
Isti će se nadovezati na već odrađenu sanaciju Dvorskog trga, na planirani projekat rekonstrukcije Njegoševe
ulice i zajedno će formirati prijatnu vizuelnu kompoziciju. Rekonstrukcijom Trga Umjetnika oplemeniće se
prostor oko drvoreda, promijeniti zastor Trga i dobiće se prijatan prostor za rekreaciju građana.
Očekivani rezultati:
Rekonstruisan Trg Umjetnika i stvoren prostor za održavanje različitih kulturnih dešavanja.
Ciljne grupe:
Lokalno stanovništvo
Turisti
Indikatori:
Izrađeni Glavni projekat
Odluka o odabiru izvođača radova
Površina rekonstuisanog trga
Broj i vrsta postavljenog mobilijara
Potencijalni partneri:
Direkcija za javne radove
Rizici:
Neriješeni imovinsko pravni odnosi.
Nedostatak finansijskih sredstava.
Monitoring i evaluacija
Direkcija za javne radove i Sekretarijat za planiranje i uređenje prostora i zaštitu životne sredine će vršiti
monitoring i evalaciju projekta.
Period implementacije
2013-2015
Budžet:
NAPOMENA: Nakon izrade projektne dokumentacije utvrdiće se tačna vrijednost investicije i struktura
finansiranja.
57
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Projekat 13: Rekonstrukcija lokalnih i nekategorisanih puteva
Prioritet 1: Unapređenje i razvoj javne infrastrukture i usluga na održivi način
Mjera 1.2: Unapređenje i razvoj, javne i saobraćajne infrastrukture
Aktivnosti:
Utvrđivanje liste lokalnih i nekategorisanih puteva potrebnih za rekonstrukciju na godišnjem nivou
Izrada projekata i revizija Rješavanje imovinsko-pravnih odnosa
Priprema tenderske dokumentacije i raspisivanje tendera za izbor izvođača radova
Izvođenje radova
Prijem radova
Monitoring
Opis projekta:
Projektom je predviđena rekonstrukcija lokalnih i nekategorisanih puteva :
1. Magistrala Cetinje-Podgorica –Dobrsko selo (2,5km)
2. Han Mašanovića-Građani (11,5km)
3. Lastva čevska-Markovina (9,5km) i
4. Kuk-Krstac (4,5km).
Rekonstrukcija četiri lokalna puta na teritoriji Prijestonice podrazumijeva modernizaciju djelova putnih pravaca,
čime bi se dobila brža i efikasnija povezanost sa mjesnim zajednicama, postrojenjima za vodosnadbijevanje i
susjednim opštinama. Realizacijom ovog projekta Prijestonica Cetinje će unaprijediti komunalnu infrastrukturu,
povećati protočnost lokalnog, turističkog i tranzitnog saobraćaja, kao i značajno unaprijediti uslove za razvoj
poljoprivredne proizvodnje, seoskog turizma i povratak građana na seoska domacinstva.
Potrebno je napomenuti je u toku izrada projektne dokumentacija i za druge dionice na teritoriji Prijestonice
Cetinje, a koje će biti realizovane u narednom periodu zavisno od finansijskih mogućnosti i i same projektne
dokumentacije, dok su za gore navedene projekte kompletirane dokumentacije.
Očekivani rezultati:
Rekonstrisani putni pravci: magistrala Cetinje-Podgorica –Dobrsko selo, Han Mašanovića-Građani, Lastva
čevska-Markovina i Kuk-Krstac.
Ciljne grupe:
Građani, posjetioci, privrednici i drugi pravni subjekti.
Indikatori:
Odluka o odabiru izvođača
Rekonstruisan putni pravac magistrala Cetinje-Podgorica –Dobrsko selo u dužini od 2,5km
Rekonstruisan putni pravac Han Mašanovića-Građani u dužini od 11,5km
Rekonstruisan putni pravac Lastva čevska-Markovina u dužini od 9,5km
Rekonstruisan putni pravac Kuk-Krstac u dužini od 4,5km
Potencijalni partneri:
Vlada Crne Gore, Delegacija Evropske Unije i druge međunarodne institucije
Rizici:
Nije usvojen prostorno - planski dokument
Neriješeni imovinsko-pravni odnosni
Nedostatak finansijskih sredstava
Monitoring i evaluacija
Direkcija za javne radove i Sekretarijat za planiranje i uređenje prostora i zaštitu životne sredine će vršiti
monitoring i evalaciju projekta.
Period implementacije
Konstantno
Budžet:
1.Magistrala Cetinje-Podgorica –Dobrsko selo 2,5km
2.Han Mašanovića-Građani 11,5 km
3.Lastva čevska-Markovina 9,5km
70 000,00
828.000,00
770 000,00
58
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
4.Kuk-Krstac 4,5km
675 000,00
UKUPNO: 2 343 000,00
Sredstva će se obezbjeđivati iz :Kapitalnog budžeta Crne Gore, IPA 2012/13, Budžeta Prijestonice
NAPOMENA:Nakon revizije projekata, definisaće se tačna vrijednost Projekta
Projekat 14: Izgradnja priključnog puta od Bojane do magistrale Cetinje-Budva dužine i Obilića ulice
od Vojvode Boža do Mojkovačke
Prioritet 1: Unapređenje i razvoj javne infrastrukture i usluga na održivi način
Mjera 1.2: Unapređenje i razvoj komunalne, javne i saobraćajne infrastrukture
Aktivnosti:
Revizija projekta
Rješavanje imovinsko-pravnih odnosa
Priprema tenderske dokumentacije i raspisivanje tendera za izvođača radova
Izvođenje radova
Prijem radova
Monitoring
Opis projekta:
1. Postojeća saobraćajnica (priključni put od Bojane do magistrale Cetinje-Budva) nema osnovne uslove za
normalno odvijanje saobraćaja, pogotovo ako se uzme struktura saobraćaja koja se na njoj odvija. Naime radi se
o saobraćaju koji iziskuje bolje elemente, prije svega gabarite saobraćajnice i samog uključenja na magistralni put
Cetinje-Budva. Širina kolovoza na postojećem putu je na većem dijelu oko 4,00m, a samo uključenje na
magistralni put vrlo nepovoljnih horizontalnih elemenata (unutrašnji poluprečnik uključenja za smjer prema
Budvi je oko 5,0m i to direktno na saobraćajnu traku magistrale). Postojeća kolovozna konstrukcija je lošeg
kvaliteta, sa izraženim problemom odvodnjavanja saobraćajnice. Postojeći priključci na ovom putu za kuće su
neuslovni u tehničkom pogledu.
2. Obilića ulica je kolsko pješačka saobraćajnica dvosmjernog saobraćaja od važećeg značaja u šemi saobraćaja
Cetinja. Nema odgovarajući profil, nivelete puta nijesu usklađene kao i neodgovarajući zastori. Regulaciona linija
postojeće saobraćajnice nije definisana (samo kolovoz) i nije u potpunosti opremljena pratećom
infrastrukturnim objektima (fekalna,atmosferska kanalizacija,javna rasvjeta i parkinzi).
Realizacijom ovog projekta Prijestonica Cetinje doprinijeće unaprijeđenju komunalne infrastrukture, povećanju
protočnosti lokalnog i tranzitnog saobraćaja. Takođe, doprinijeće se realizaciji razdvajanja otpadnih i
atmosferskih voda, smanjenju zagađenja podzemnih voda i recipijenata, kao i unaprijeđenju uslova za život
građanima.
Očekivani rezultati:
Izgrađen priključni put od Bojane do magistrale Cetinje - Budva (dužine 925m) i izgrađena Obilića ulica od
Vojvode Boža do Mojkovačke (dužine 385m).
Ciljne grupe:
Građani, posjetioci, privrednici i drugi pravni subjekti.
Indikatori:
Odabir izvođača radova
Izgrađen priključni put od Bojane do magistrale Cetinje - Budva u dužini od 925m
Izgrađena Obilića ulica od Vojvode Boža do Mojkovačke u dužini od 385m.
Potencijalni partneri:
Vlada Crne Gore, Delegacija Evropske Unije i druge međunarodne institucije
Rizici:
Nije usvojen prostorno - planski dokument
Neriješeni imovinsko-pravni odnosni
Monitoring i evaluacija
Direkcija za javne radove i Sekretarijat za planiranje i uređenje prostora i zaštitu životne sredine će vršiti
monitoring i evalaciju projekta.
Budžet:
59
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Pretpostavljena vrijednost projekta : 14.1 850.000,00€, Projekat 14.2 430.000.00€
Sredstva će se obezbjeđivati iz :Kapitalnog budžeta Crne Gore, IPA fondovi, Budžeta Prijestonice
NAPOMENA:Nakon revizije idejnog projekta, definisaće se tačna vrijednost Projekta
Projekat 15: Rekonstrukcija i nastavak izgradnje kružnog puta – zaobilaznice
Prioritet 1: Unapređenje i razvoj javne infrastrukture i usluga
Mjera 1.2: Unapređenje i razvoj komunalne, javne i saobraćajne infrastrukture
Aktivnosti:
Izrada projektne dokumentacije
Rješavanje imovinsko-pravnih odnosa
Priprema tenderske dokumentacije i raspisivanje tendera za izvođača radova
Izvođenje radova/ rekonstrukcija sa pratećom infrastrukturom
Prijem radova
Monitoring
Opis projekta:
Projekat podrazumijeva rekonstrukciju postojeće saobraćajnice i prateće infrastrukture do ukrštanja sa
Bulevarom Crnogorskih junaka i izgradnja nastavka do ukrštanja sa Lovćenskom ulicom, u ukupnoj dužini od
cca 2km.
Projektom se doprinosi poboljšanju komunalne, javne i saobraćajne infrastrukture kao i saobraćajne povezanosti
sa putnim pravcem prema nacionalnom parku ”Lovćen” i stvaranju adekvatnih saobraćajnih uslova za
funkcionisanje budućeg MACCOC-a (Marina Abramović Community Center Obod Cetinje).
Očekivani rezultati:
Rekonstruisana postojeća saobraćajnica i prateća infrastruktura do ukrštanja sa Bulevarom Crnogorskih junaka i
izgrađen nastavak do ukrštanja sa Lovćenskom ulicom u ukupnoj dužini od cca 2km.
Ciljne grupe:
Strani i domaći turisti i domicilno stanovništvo, privrednici.
Indikatori:
Odluka o odabiru izvođača radova
2km rekonstruisanog puta
Potencijalni partneri:
Vlada Crne Gore, Direkcija javnih radova, Direkcija za saobraćaj
Rizici:
Neriješeni imovinsko-pravni odnosi
Nedostatak finansijskih sredstava.
Monitoring i evaluacija
Direkcija za javne radove i Sekretarijat za planiranje i uređenje prostora i zaštitu životne sredine će vršiti
monitoring i evalaciju projekta.
Period implementacije
2012 – 2014. Godine
Budžet:
NAPOMENA: Nakon izrade projektne dokumentacije utvrdiće se tačna vrijednost investicije i struktura
finansiranja.
60
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Projekat 16: Rekonstrukcija Trga u Njegušima
Prioritet 1:
Unapređenje i razvoj javne infrastrukture i usluga
Mjera 1.2:
Unapređenje i razvoj komunalne, javne i saobraćajne infrastrukture
Aktivnosti:
Izrada tehničke dokumentacije
Raspisivanje tendera za izbor izvođača
Izvođenje radova/rekonstrukcija Trga u Njegušima
Prijem radova
Monitoring
Opis projekta:
Za rekonstrukciju Trga u Njegušima izrađeno je idejno rješenje i Glavni projekat. Realizacijom projekta će se
dodatno valorizovati kulturno-istorijske vrijednosti Njeguša. Takođe će se obezbijediti kvalitetni uslovi za
obavljanje turističko-uslužnih djelatnosti.
Očekivani rezultati:
Rekonstruisan Trg u Njegušima.
Ciljne grupe:
Građani, odnosno mještani
Turisti
Indikatori:
Površina rekonstruisanog trga.
Broj i vrsta postavljenog mobilijara.
Potencijalni partneri:
Direkcija za javne radove
Rizici:
Nedostatak finansijskih sredstava
Monitoring i evaluacija
Direkcija za javne radove i Sekretarijat za planiranje i uređenje prostora i zaštitu životne sredine će raditi
monitoring i evalaciju projekta.
Period implementacije
2013-2016
Budžet:
Iznos vrijednosti projekta 500.000 EUR
Struktura finansiranja projekta Prijestonica Cetinje i drugi donatori zavisno od finansijskih mogućnosti
61
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Projekat 17: Rekonstrukcija raskrsnice na magistralnom putu Podgorica – Cetinje – Budva
Prioritet 1: Unapređenje i razvoj javne infrastrukture i usluga
Mjera 1.2: Unapređenje i razvoj komunalne, javne i saobraćajne infrastrukture
Aktivnosti:
Raspisivanje tendera za izbor izvođača
Izvođenje radova/rekonstrukcija raskrsnice
Prijem radova
Monitoring
Opis projekta:
Projekat se donosi na rekonstrukciju raskrsnice na magistralnom putu Podgorica – Cetinje – Budva, u dužini od
cca 100 m u svakom pravcu. Rekonstrukcijom raskrsnice poboljšaće se bezbjednost saobraćaja na navedenom
dijelu magistralnog puta i dobiće se reprezentativniji ulaz u Prijestonicu. Za ovaj projekat trenutno je u izradi
projektna dokumentacija, i ista će biti kompletirana tokom II kvartala 2012. godine.
Očekivani rezultati:
Rekonstruisana raskrsnica na magistralnom putu Podgorica – Cetinje – Budva, u dužini od cca 100 m u svakom
pravcu.
Ciljne grupe:
Učesnici u saobraćaju i posjetioci Prijestonice
Indikatori:
Tehnička dokumentacija
Odluka o odabiru izvođača
Dužina rekonstruisanog puta
Potencijalni partneri:
Vlada Crne Gore, Direkcija za saobraćaj
Rizici:
Poništenje tendera
Loši vremenski uslovi
Monitoring i evaluacija
Direkcija za saobraćaj će raditi monitoring i evalaciju projekta.
Period implementacije
2012. godina
Budžet:
Struktura finansiranja projekta – Direkcija za saobraćaj 90%, Prijestonica 10%
NAPOMENA: Nakon izrade projektne dokumentacije, koja je u toku, utvrdiće se tačna vrijednost investicije i
struktura finansiranja.
62
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Projekat 18 : Rekonstrukcija i dogradnja gradskog groblja
Prioritet 1: Unapređenje i razvoj javne infrastrukture i uslugatencijala na održivi način
Mjera 1.2: Unapređenje i razvoj komunalne, javne i saobraćajne infrastrukture
Aktivnosti:
Izrada planske dokumentacije;
Izrada i revizija Idejnog i glavnog projekta;
Rješavanje imovinsko-pravnih odnosa;
Priprema tenderske dokumentacije i raspisivanje tendera za izvođača radova;
Izvođenje radova
Opis projekta:
Uslijed nedostatka adekvatnog prostora Prijestonica Cetinje se susrijeće sa potrebom proširenja postojećih
kapaciteta gradskog groblja i pratećih objekata.
Očekivani rezultati:
Povećan kapacitet gradskog groblja i kvalitetnija komunalna infrastruktura.
Ciljne grupe:
Lokalno stanovništvo
Indikatori:
Procenat povećanja kapacitet gradskog groblja
Potencijalni partneri:
Javno komunalno preduzeće Cetinje
Donatori
Rizici:
- Nije usvojen prostorno - planski dokument za lokaciju (potrebne izmjene i dopune DUP-a Bogdanov
kraj);
- Neriješeni imovinsko-pravni odnosni, imajući u vidu da je zemljište na kome je predviđeno proširenje u
privatnom vlasništvu;
Monitoring i evaluacija
Realizaciju projekta pratiće predstavnici lokalne samouprave, PROCON-a i Ministarstva održivog razvoja i
turizma, kao nadležne institucije za ovu djelatnost.
Period implementacije
2013-2015
Budžet:
NAPOMENA:Nakon izrade projektne dokumentacije utrvidiće se tačna vrijednost investicije i struktura
finansiranja
63
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Projekat 19 : Zamjena javne rasvjete u Istorijskom jezgru Prijestonice uz primjenu elemenata
energetske efikasnosti
Prioritet 1: Unapredjenje i razvoj javne infrastrukture i usluga
Mjera 1.2: Unapredjenje i razvoj komunalne, javne i saobraćajne infrastrukture
Aktivnosti:
Određivanje lokacija na kojima će se izvršiti zamjena rasvjetnih tijela (ulice)
Odabir izvođača radova
Zamjena dotrajalih rasvjetnih tijela novim
Praćenje potrošnje el.energije u periodu od mjesec dana (testna zamjena)
Opis projekta:
Istorijsko jezgro Prijestonice nedvosmisleno treba da pretrpi promjenu javne infrastrukture u dijelu javne
rasvjete. Tim prije jer je javna rasvjeta u Istorijskom jezgru usled starosti u veoma lošem stanju. Takodje, ona
proizvodi i veliku potrošnju električne energije usled činjenice da je u potpunosti energetski neefikasna imajući u
vidu da radi na živinim sijelicama koji su izrazito veliki potrošači. Svakako, zamjena javne rasvjete je prilika i da
se nova rasvjeta ambijentalno uklopi u Istorijsko jezgro grada.
Očekivani rezultati:
Modernizacija javne rasvjete dovela do značajnih ušteda u potrošnji električne energije.
Ciljne grupe:
Lokalno stanovništvo
Turisti
Indikatori:
Broj zamijenjenih rasvjetnih tijela
% ostvarene uštede u el.energiji
Potencijalni partneri:
Ministarstvo ekonomije, odeljenje za energetsku efikasnost
NVO sektor- Zeleni Crne Gore, Ozon, itd.
Međunarodni donatori
Rizici:
Loša infrastruktura kablova
Loš odabir izvođača radova
Monitoring i evaluacija
Za monitoring biće zadužena lokalna uprava Projestonice Cetinje
Period implementacije
2012 – 2013
Budžet:
Cca 300.000
64
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Projekat 20: Sanacija nesanitarnog odlagališta „Vrtijeljka“ i izgradnja transfer stanice
Prioritet 1: Unapređenje i razvoj javne infrastrukture i usluga
Mjera 1.1: Unapređenje i razvoj komunalne, javne i saobraćajne infrastrukture
Aktivnosti:
U pripremi je lokalni pran upravljanja otpadom
Studija izvodljivosti
Izrada projektne dokumentacije (Idejni i Glavni projekat, itd.)
Raspisivanje tendera za izbor izvođača
Realizacija projekta/ izvođenje
Monitoring
Opis projekta:
Na području Prijestonice Cetinje ne postoji sanitarna deponija. Lokacija i mjesto za odlaganje otpada je udaljeno
7km od Cetinja, i nalazi se na putnom pravcu Cetinje-Budva, u reonu Zabrđe na mjestu Vrtijeljka. Na ovom
odlagalištu vrši se neselektivan odvoz otpada, zauzetost istog je 55% i ne zadovoljava sanitarne uslove za
odlaganje otpada. Projektom se predviđa sanacija odlagališta Vrtijeljka. Prema Strateškom Master planu za
upravljanje otpadom u Crnoj Gori, prosječna količina otpada koja se odlaže na godišnjem nivou na ovom
nesanitarnom odlagalištu iznosi 21.500 tona.
Na području Prijestonice Cetinje ne postoje sabirne stanice i reciklažna dvorišta za sakupljanje i tretman otpada.
U skladu sa državnim planom upravljanja otpadom, projekat predviđa izgradnju transfer stanice. Otpad iz
transferne stanice odlagao bi se na deponiji u Podgorici. Realizacijom projekta će se riješi dugogodišnji problem
odlaganja, obrade i skladištenja otpada.
Za izradu potrebne tehničke dokumentacije angažovan je međunarodni konsultant “COWI” (WBIF 2010) od
strane Komisije Evropske Unije.
Očekivani rezultati:
Sanirano odlagalište Vrtijeljka i izgrađena transfer stanica.
Ciljne grupe:
Lokalno stanovništvo
Indikatori:
Izrađena projektno-tehnička dokumentacija
Površina izgrađene transfern stanice
Količina sakupljenog otpada
Povećani prihodi Javnog komunalnog preduzeća
Potencijalni partneri:
WBIF
EIB
Delegacija Evropske Unije (IPA sredstva)
Privatni Partner
PROCON
Ministarstvo održivog razvoja i turizma
Rizici:
Imovinsko pravni odnosi
Planska dokumentacija
Monitoring i evaluacija
Direkcija za javne radove i Sekretarijat za planiranje i uređenje prostora i zaštitu životne sredine vršiće
monitoring i evalaciju projekta.
Period implementacije
2013-2015
65
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Budžet:
NAPOMENA: Nakon izrade projektne dokumentacije, koja je u toku, utvrdiće se tačna vrijednost investicije i
struktura finansiranja.
Projekat 21: Rekonstrukcija vodovodnog sistema Cetinja i ruralnog područja
Prioritet 1: Unapređenje i razvoj javne infrastrukture i usluga
Mjera 1.2: Unapređenje i razvoj komunalne, javne i saobraćajne infrastrukture
Aktivnosti
Izrada Studije izvodljivosti za unaprijeđenje sistema za snabdijevanje vodom u Prijestonici Cetinje
Priprema tenderske dokumentacije za izbor izrađivača Glavnih projekata za rekonstrukciju pojedinih objekata
vodovodnog sistema
Sprovođenje tenderske procedure (objavljivanje, evaulacija, ugovaranje)
Priprema tenderske dokumentacije za izbor revidenta
Sprovođenje tenderske procedure za izbor revidenta
Izdavanje građevinskih dozvola
Priprema tenderske dokumentacije za izbor izvođača radova
Sprovođenje tenderske procedure za izbor izvođača radova
Priprema tenderske dokumentacija za izbor nadzora nad izgradnjom
Sprovođenje tenderske procedure za izbor nadzora nad izgradnjom
Izvođenje radova
Tehnički prijem izvesdenih radova
Pribavljanje upotrebne dozvole i stavljanje objekata u funkciju
Ove aktivnosti koje slijede su planirane sa rokom do 2016 i nalaze se u programu rada vodovoda za
2012.
Razvoj geografsko/informacionog sistema (GIS-a)
Modernizacija sistema za dezinfekciju vode
Razvoj informacionog sistema za upravljanje vodovodnim sistemom
Smanjenje gubitaka i optimizacija vodosnabdijevanja
Primjena standarda kvaliteta u poslovanju preduzeća
Zaštita izvorišta
Monitoring
Opis projekta:
Jedan od ključnih višedecinijskih problema Cetinja je nepouzdan vodovodni sistem koji je u izuzetno lošem
stanju. Procijenjeni gubici u vodovodnom sistemu Cetinja su na nivou od 80%. Restrikcije vode su
svakodnevne, a sistem nerentabilan, jer su zbog velike visinske razlike vodoizvorišta u odnosu na potrošače,
troškovi prepumpavanja vode izuzetno visoki. Projekat rekonstrukcije i rehabilitacije vodovodnog sistema
predstavlja namjeru da se kroz zamjenu najvećeg dijela opreme i vodovodne infrastrukture sistem dovede u
stanje koje će obezbijediti stabilno i kontinuirano snabdijevanje Cetinja sa vodom.
Ovaj projekat ima za cilj da poboljša vodosnabdijevanje Prijestonice i stvori pretpostavke za ekonomski održivo
funkcionisanje lokalnog vodovodnog i kanalizacionog preduzeća.
Očekivani rezultati:
Obezbijeđeno stabilno snabdijevanje vodom rekonstrukciom i rehabilitacijom vodovodnom sistema.
Ciljne grupe:
Građani
Privrednici
JP Vodovod i kanalizacije Cetinje
Indikatori:
Vrsta i broj zamijenjene infrastrukture i nabavljene opreme
Ukidanje restrikcija vode
Procenat smanjenja gubitaka na mreži
66
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Potencijalni partneri:
JP Vodovod i kanalizacije Cetinje
Delegacija Evropske Unije
PROCON
Regionalni Vodovod
Rizici:
Obezbjeđivanje finansijskih sredstava za implementaciju projekta.
Monitoring i evaluacija
Direkcija za javne radove i Sekretarijat za planiranje i uređenje prostora i zaštitu životne sredine vršiće
monitoring i evalaciju projekta.
Period implementacije
2012 – 2015. godine
Budžet:
cca 6 miliona EUR
Bespovratna sredsta iz Fondova EU i kreditni aranžman sa EIB-om
NAPOMENA: Nakon izrade projektne dokumentacije, koja je u toku, utvrdiće se tačna vrijednost investicije i
struktura finansiranja.
Projekat 22: Izgradnja Univerzitetskog kompleksa fakulteta umjetnosti
Prioritet 1: Unapređenje i razvoj javne infrastrukture i usluga
Mjera 1.2: Unapređenje i razvoj komunalne, javne i saobraćajne infrastrukture
Aktivnosti:
Izrada projektne dokumentacije
Raspisivanje tendera za izbor izvođača
Realizacija projekta/ izvođenje
Monitoring
Napomena: realizacija ovog projekta planirana je fazno, stim u vezi gore navedene aktivnosti su predviđene za
sve faze.
Opis projekta:
Prostor nekadašnjeg “Starog Obod”-a je predviđen za gradnju Univerzitetskog kompleksa fakulteta umjetnosti.
Na prostoru od 3,62 ha je predviđena gradnja novih i rekonstrukcija jednog dijela postojećih objekata kako bi se
sačuvala asocijacija na industrijsku prošlost ovog prostora a time i na značaj koji je EI “Obod” imala za Cetinje.
Objekti obrazovanja će se naći na prostoru od 2,90 ha, organizovani u 2 urbanističke parcele. Na urbanističkoj
parceli 1, površine 2,68 ha, je planiran univerzitetski kompleks fakulteta umjetnosti a na urbanističkoj parceli 2,
površine 0,22 ha, studentski dom za oko 200 studenata. Na urbanističkoj parceli 1 je planirana izgradnja
objekata ukupne bruto građevinske površine 16.610 m2, spratnosti do P+3 (prizemlje i 3 sprata). U okviru ove
urbanističke parcele objekti su planirani na 5 lokacija:
1. Fakultet likovnih umjetnosti, bruto površine 4.950 m2, za oko 140 studenata osnovnih i
postdiplomskih studija
2. Objekat zajedničkih sadržaja, bruto površine 1.250 m2
3. Apartmanski objekat za smještaj profesora i gostiju, bruto površine 1.770 m2
4. Fakultet muzičkih umjetnosti, bruto površine 5.190 m2, za oko 160 studenata osnovnih i
postdiplomskih studija
5. Fakultet dramskih umjetnosti, bruto površine 3.450 m2, za oko 100 studenata osnovnih i
postdiplomskih studija
Ukupan planirani broj studenata je 400, a ukupan planirani broj zaposlenih je oko 120.
Planskim rješenjem je predviđena izgradnja pristupne saobraćajnice (produžetak ulice Peka Pavlovića) i parking
prostora, izgradnja nove mreže instalacija, javnih površina za okupljanje studenata i građana, kao i pješačkih i
zelenih površina za šetnju i rekreaciju studenata.
Očekivani rezultati:
Izgrađen Univerzitetski kompleks fakulteta umjetnosti čime su se unaprijedili uslovi za rad profesora i studenata.
67
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Ciljne grupe:
Studenti, profesori i umjetnici.
Indikatori:
Projektna dokumentacija
Odluka o odabiru izvođača radova
Izgrađena površina Fakulteta likovnih umjetnosti
Izgrađena površina objekta zajedničkih sadržaja
Izgrađena površina apartmanskih objekata za smještaj profesora i gostiju
Izgrađena površina fakulteta muzičkih umjetnosti
Izgrađena površina Fakultet dramskih umjetnosti
Potencijalni partneri:
Vlada Crne Gore, Ministarstvo prosvjete i sporta, Direkcija javnih radova, Vlada Republike Turske
Rizici:
Nedostatak finansijskih sredstava, neuspješan odabir izvođača, nepovoljni vremenski uslovi.
Monitoring i evaluacija
Direkcija za javne radove, Ministarstvo prosvjete i sporta i Sekretarijat za planiranje i uređenje prostora i zaštitu
životne sredine vršiće monitoring i evalaciju projekta.
Period implementacije
2012 – 2016. Godina
Budžet:
cca 20.000.000,00 EUR
Struktura finansiranja projekta: Vlada Republike Turske 25%, 75% Vlada Crne Gore i drugi donatori
68
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Projekat 23: Uređenje školskog dvorišta JU OŠ „Lovćenski partizanski odred" i parking prostora sa
istočne strane zgrade
Prioritet 1: Unapređenje i razvoj javne infrastrukture i usluga
Mjera 1.2: Unapređenje i razvoj komunalne, javne i saobraćajne infrastrukture
Aktivnosti:
Formiranje projektnog tima (predstavnika škole, koordinatora i stručnih saradnika)
Analiza situacije i određivanje konkretnih aktivnosti
Izrada projektne dokumentacije
Izbor izvođača radova
Uređenje dvorišta
Monitoring
Opis projekta:
Školsko dvorište JU „Lovćenski partizanski odred" je neograđeno, sa nekvalitetanim pločnikom i loše riješenim
odvodom atmosferskih voda i neuređenim parking prostorom. U cilju rješavanja ovog problema projektom će
se: uraditi atmosferski odvod ispred stepeništa, pokriti odgovarajućom rešetkom i povezati sa već postojećom
kanalizacijom; popraviti oštećene kamene površine; postaviti korpe za otpatke i klupe; urediti zelene površine;
ugraditi odgovarajuća elekrična mehanizacija i rotaciona svjetlosna signalizacija klizne kapije (daljinsko
upravljanje sa mjesta dežurstva). Takođe, projektom je predviđeno rješavanja praking prostora odnosno u planu
je oivičavanje metalnim stubićima parking prostor od dvorišnog dijela i izgradnja parkinga sa istočne strane
škole, čime će se rasteriti glavni prilaz školi.
Očekivani rezultati:
Uređeno školsko dvorište i izgrađen parking prostor.
Ciljne grupe:
Učenici i nastavnici škole
Indikatori:
Broj postavljenih korpi za otpatke i klupa
Postavljena metalna kapija sa električnim mehanizmom upravljanja
Broj popravljenih kamenih površina
Broj parking mjesta
Potencijalni partneri:
Direkcija javnih radova
Privatni investitori
Rizici:
Nedostatak finansijskih sredstava.
Monitoring i evaluacija
Radna grupa sastavljena od predstavnika organa lokalne samouprave i uprave škole vršiće nadzor nad
realizacijom projekta.
Period implementacije
3-6 mjeseci u toku realizacije Strateškog plana razvoja.
Budžet:
NAPOMENA: Nakon izrade projektne dokumentacije utvrdiće se tačna vrijednost investicije i struktura
finansiranja.
69
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Projekat 24 : Izgradnja zgrade za javna preduzeća i institucije
Prioritet 1: Unapređenje i razvoj javne infrastrukture i usluga
Mjera 1.2: Unapređenje i razvoj komunalne, javne i saobraćajne infrastrukture
Aktivnosti:
Definisanje lokacije
Izrada projektne dokumentacije (Idejno i Glavno rješenje, itd.)
Raspisivanje tendera za izbor izvođača
Izvođenje radova/ Izgradnja objekta
Prijem radova
Monitoring
Opis projekta:
Uzimaći u obzir trenutne kancelarijske kapacitete u kojima su smještena javna preduzeća, nameće se potreba za
izgradnjom zgrade u kojoj bi bila smještena javna preduzeća i eventualno dio lokalne samouprave. Ovim
projektom će se unaprijediti rad javnih preduzeća i saradnja istih sa drugim institucijama i građanima, imajući u
vidu da će se izgradnjom pomenute zgrade omogućiti strankama da na jednom mjestu sve aktivnosti koje se tiču
javnih preduzeća odrade.
Očekivani rezultati:
Povećan i značajno poboljšan kancelarijski kapacitet.
Ciljne grupe:
Javna preduzeća i lokalna samouprava
Stanovništvo
Indikatori:
Površina izgrađenih kapaciteta
Potencijalni partneri:
Vlada Crne Gore
Javna preduzeća
Drugi donatori
Rizici:
Ograničena finansijska sredstva
Monitoring i evaluacija
Predstavnici lokalne samouprave i javnih preduzeća sa Cetinja vršiće monitoring i evaluaciju
Period implementacije
2013- 2016
Budžet:
NAPOMENA: Nakon izrade projektne dokumentacije utvrdiće se tačna vrijednost investicije i struktura
finansiranja
70
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Projekat 25: Izgradnja i osnivanje Dnevnog centra za djecu i omladinu sa smetnjama i teškoćama u
razvoju u Prijestonici Cetinje
Prioritet 1:
Unapređenje i razvoj javne infrastrukture i usluga
Mjera 1.3: Poboljšanje i unaprjeđenje sojalnih usluga
Aktivnosti:
Izrada potrebne projektno-tehničke dokumentacije
Raspisivanje tendera za izbor izvođača
Izvođenje radova (građevinskih radova i zanatskih radova, nabavka i ugradnja hidrauličnog lifta, raščišćavanje
gradilišta od otpada, popravka instalacija itd.)
Promocija projekta u medijima
Evaluacija i monitoring
Opis projekta:
U Cetinju prema podacima Centra za socijalni rad iz prvog kvartala 2011. godine, nadoknadu za njegu i pomoć
drugog lica prima 259 lica, a ličnu invalidninu njih 69. Prema podacima nevladinih organizacija registrovano je
145 djece i mladih sa smetnjama u razvoju, a više od 50-oro djece i mladih ima potrebu za dnevnim centrom.
Pritom, prema podacima Svjetske zdravstvene organizacije procijenjeno je da na svim naseljenim teritorijama
10% stanovništva čine invalidna lica.
U oktobru 2010. godine, potpisan je Memorandum o razumijevanju između Ministarstva rada i socijalnog
staranja, JU Centar za socijalni rad za opštine Podgorica, Cetinje, Danilovgrad i Kolašin i Prijestonice Cetinje.
Cilj potpisivanja Memoranduma je promovisanje većeg stepena ostvarenja prava djece i omladine sa smetnjama
u razvoju, njihova socijalizacija i integracija u zajednicu na principima jednakih mogućnosti i pripreme za
inkluzivno obrazovanje. Prijestonica kao jedna od ugovorenih strana se obavezala da preduzme i ispuni sledeće
obaveze:
• obezbijedi potrebne dozvole i saglasnosti neophodne za funkcionisanje javne ustanove;
• da bude osnivač javne ustanove Dnevnog centra u skladu sa zakonom o socijalnoj i dječjoj zaštiti („Sl.
list RCG“ broj 78/05);
• učestvuje u radu radne grupe;
• učestvuje i u drugim aktivnostima u vezi izgradnje i funkcionisanja Dnevnog centra, u skladu sa
posebnim aktima shodno članu 1, stav e) ovog Memoranduma.
Od obaveza predočenih Memorandumom Prijestonica je obezbijedila potrebne dozvole i saglasnosti neophodne
za izgradnju Devnog centra (pribaljeni su urbanističko-tehnički uslovi (UTU), dobijena je katastar instalacija na
parcele broj: 602/2, 602/11, 601/2 i 601/3, kao i saglasnosti za izdavanje gradjevinskih dozvola itd).
Prilikom stvaranja idejne koncepcije dnevnog centra, konsultovane su organizacije iz NVO sektora, čime je i
predvidjena izgradnja i dodatnog objekta pri centru, koji bi nevladine organizacije koristile za upriličenje
sastanaka, rada kao i drugih angažmana, shodno njihovoj potrebi. Do sada je urađen kompletan idejni projekat i
revizija projektne dokumentacije, tj. revizioni nalaz Glavnog projekta rekonstrukcije, dogradnje i nadgradnje
postojećih objekata u funkciji organizovanja Dnevnog centra. Takođe, Skupština prijestonice Cetinje usvojila je
Odluku o osnivanju JU Dnevni centar za djecu i omladinu sa smetnjama i teškoćama u razvoju u Prijestonici
Cetinje. Finansije za izgradnju i osnivanje Centra biće obezbijeđene iz više izvora: iz budžeta Prijestonice,
budžeta Crne Gore, kapitalnog budžeta, te od strane Ministarstva rada i socijalnog staranja.
Izgradnja Dnevnog centara ima za cilj poboljšanje stanja djeca i omladina sa smetnjama u razvoju i da im se
omogući da: budu tretirana dostojanstveno i sa poštovanjem; da se postigne maksimum izvodljivog razvoja i
nezavisnosti; da se ponudi odgovarajuća fizička i medicinska njega, rehabilitacija, dnevne usluge; da žive u
sredini koja im najviše odgovara u skladu sa sopstvenim izborom kao i da žive što je moguće nezavisnije i da
učestvuju u normalnom životu u okviru njihove zajednice. Izgradnjom, kao i sa početkom rada Dnevni centar
za djecu i omladinu sa teškoćama u razvoju će ući u zvanični sistem socijalne zaštite u kome će biti primijenjeni
71
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
novi standardi koji se baziraju na partnerstvu svih učesnika u procesu , što će uticati na poboljšanje položaja u
društvu djece i omladine sa teškoćama u razvoju.
Očekivani rezultati:
Izgrađen i fukcionalan Dnevni centar za djecu i omladinu sa smetnjama i teškoćama u razvoju.
Decentralizacija i deinstitucionalizacija socijalnih servisa.
Razvoj partnerstva između Udruženja koja se bave OSI populacijom, lokalne zajednice i Centra za socijalni rad.
Ciljne grupe:
Direktni korisnici dnevnog centra su djeca i omladina sa teškim i kombinovanim smetnjama u razvoju starosti
od 7-18 godina, djeca i omladina sa svim oblicima teškoća u razvoju, koja njesu obuhvaćena ni jednim vidom
obrazovanja, koja se ne mogu osposobiti za samostalan život i rad. Takođe, Dnevni centar će koristiti djeca sa
težim smetnjama mlađa od 7 godina ( iako oni nisu prioritetni korisnici, jer prvenstveno treba da imaju
mogućnost pohađanja vrtića) i djeca sa lakšim intelektualnim, motoričkim, senzornim ili kombinovanim
smetnjama u fazi pripreme za inkluzivno obrazovanje.
Indirektni korisnici dnevnog centra su: porodice djece i omladine sa smetnjama i poteškoćama u razvoju;
profesionalci na polju obrazovanja, zdravstvene i socijalne zaštite, donosioci odluka na lokalnom nivou;
volonteri i lokalna zajednica .
Indikatori:
Kvalitativni indikatori:
Prikupljanje mišljenja: članova lokalne zajednice o efektima projekta (metoda upitnika), predstavnika lokalne
samouprave, CSR, bolnice, škola i vrtića (metoda intervjua), roditelja djece sa teškoćama u razvoju (fokus
grupe), djece i omladine sa teškoćama u razvoju o efektima projekta – (metoda intervjua), angažovanih
stručnjaka i roditelja - interna evaluacija, na osnovu individualnih kartona za svako dijete.
Kvantitativni indikatori:
Indikatori izgradnje dnevnog centra su: projektno-tehnička dokumentacija, odluka o odabiru izvođača radova,
površina izgrađenog objekta, broj i vrsta nabavljene opreme za rad Centra.
Po izgradnji i početku sa radom Dnevnog centra, kvantitativni pokazatelji će se ogledati kroz: broj prisutne djece
na individualnim tretmanima i u grupnim aktivnostima u socijalnom servisu, broj djece sa i bez teškoća u
razvoju na kreativnim radionicama, broj edukovanih roditelja, broj objavljenih priloga u medijima.
Potencijalni partneri:
Ministarstvo rada i socijalnog staranja
NVO/OSI
Mediji
Donatori
Rizici:
Nemogućnost finansiranja navedenog projekta.
Monitoring i evaluacija
Evaluacija i monitoring predvidja praćenje i sumiranje rezultata uspješnosti projekta kroz dinamiku izgradnje
centra, kao i analizu kvalitativnih i kvantitativnih pokazatelja. Predviđeno je i pravljenje narativnog i finasijskog
izvještaja u cilju izvještavanja i planiranja programskih aktivnosti za naredni period.
Period implementacije
24-36 mjeseci u toku realizacije Strateškog plana razvoja.
Budžet:
Iznos vrijednosti projekta: 83.000,00 EUR
Struktura finansiranja projekta
-Prijestonica 10%
-Ministarstvo rada i socijalnog staranja 30%
-Kapitalni budžet CG-40%
-Donatori 20%
72
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Projekat 26: Rekonstrukcija stare Dječje bolnice
Prioritet 1: Unapređenje i razvoj javne infrastrukture i usluga- istorijskih potencijala na održivi način
Mjera 1.2: Unapređenje i razvoj komunalne, javne i saobraćajne infrastrukture
Aktivnosti:
Raspisivanje tendera za izbor izvođača
Izvođenje radova/ Izgradnja objekta
Prijem radova
Monitoring
Opis projekta:
Projektom rekonstrukcije stare dječje bolnice, čija je projektna dokumentacija kompletirana, predviđeno je da u
prizemlju, pored Urgentnog prijema, bude i RTG, ultrazvučna i endoskopska dijagnostika. Na prvom spratu bile
bi smještene odjeljenske ambulante, koje su danas rasute na svim nivoima objekta Doma zdravlja – pedijatrija,
oftalmologija, ORL, internistička služba, ginekologija i opšta hirurgija. Na dograđenom spratu, pored prostorija
Fonda za zdravstveno osiguranje Crne Gore, postojala bi dva apartmana koja su potrebna za smještaj saradnika
iz drugih gradova, koji povremeno rade u JZU Opšta bolnica "Danilo I" Cetinje. Preostali prostor na tom spratu
bio bi opredijeljen nakon konačnog definisanja svih sadržaja bolnice. Potrebno je napomenuti i da će ovaj
objekat dobiti adekvatno regulisan pristupni saobraćaj: lift, agregat, kao i nadzemni tunel, koji bi povezivao
sadašnju Bolnicu sa ovim objektom. Uz sve navedeno, riješilo bi se pitanje kontrolisanog ulaza u objekat i
parking prostor.
Očekivani rezultati:
Obnovljena dječja bolnica (moderna i funkcionalna)
Poboljšan nivo njege za djecu i roditelje
Ciljne grupe:
Lokalno stanovništvo, posebno djeca
Indikatori:
Površina rekonstruisanog objekta
Povećan broj pacijenata – djece
Broj novo zaposlenih (doktora i drugog medicinskog osoblja)
Potencijalni partneri:
Ministarstvo zdravlja
Fond zdravstva
Ministarstvo kulture
Donatori
Rizici:
Ograničena finansijska sredstva
Monitoring i evaluacija
Predstavnici lokalne samouprave i Opšte bolnice “Danilo I” vršili bi monitoring i evaluaciju, uz mogućnost
učestvovanja i predstavnika drugih partnera.
Period implementacije
2013- 2016
Budžet:
Vrijednost projekta: 1.200.000
Struktura finansiranja utvrdiće se naknadno i u saradnji sa potencijalnim partnerima
73
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Projekat 27: Cetinje - Siguran grad
Prioritet 2:Valorizacija i očuvanje kulturno-istorijskih potencijala na održivi načinijskih potencijala na održivi
Mjera 2.1: Zaštita i očuvanje kulturno istorijske baštine
Aktivnosti:
Izbor izvođača radova
Prijem radova
Monitoring
Opis projekta:
Projektom „Cetinje – Siguran grad“, koji će pokriti grad video nadzorom, Prijestonica želi da popravi i osvježi
imidž grada, prati promet saobraćaja u gradu, poveća bezbjednost svojih građana, privrednika, posjetilaca i
institucija koje se nalaze u našem gradu. Realizacijom ovog projekta Prijestonica će, pored povećanja
bezbjednosti i poboljšanja imidža, stvoriti mogućnost da se preko sajta potencijalni turisti animiraju i stimulišu
da posjete Cetinje. Ovaj projekat, koji nema štetnog uticaja na okolinu, doprinijeo bi poboljšanju turističke
ponude Prijestonice Cetinje, kao i stvorio uslove za uštedu građanima, institucijama i privrednicima koji
trenutno samostalno angažuju obezbjeđenje.
Očekivani rezultati:
Povećana bezbjednosti građana i turista
Smanjene nezakonskih aktivnosti
Doprinos Ispostavi policije pri rješavanju sporova u vidu video zapisa prilikom saobraćajnih nezgoda i drugih
incidenata.
Ciljne grupe:
Građani, posjetioci, privrednici, Ispostava policije Cetinje i drugi pravni subjekti.
Indikatori:
Postavljen video nadzor na teritoriji Prijestonice.
Potencijalni partneri:
Vlada Republike Slovenije kroz Program međunarodne razvojne saradnje između Republike Slovenije i Crne
Gore za 2011 i 2012. godinu
Drugi donatori
Rizici:
Otpor dijela javnog mnjenja, odnosno ljudi koji mogu smatrati da je njihova privatnost narušena.
Monitoring i evaluacija
Realizaciju projekta pratiće predstavnici lokalne samouprave i Ispostave policije Cetinje
Period implementacije
2012
Budžet:
75.000 EUR-a
40% Vlada Republike Slovenije
60% Prijestonica Cetinje i donatori
74
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Projekat 28: Beautiful Cetinje
Prioritet 2: Valorizacija kulturno-istorijskih potencijala na održivi način
Mjera 2.1: Zaštita i očuvanje kulturno-istorijske baštine
Aktivnosti:
Izrada projektno-tehničke dokumentacije
Odabir izvođača radova
Rekonstrukcija i adaptacija objekata koji su dio kulturno istorijskog nasljedja uz primjenu mjera energetske
efikasnosti.
Prekvalifikacija i angazovanje nezaposlenih lica sa zavoda za zapošljavanje.
Napomena: realizacija ovog projekta planirana je fazno, stim u vezi gore navedene aktivnosti su predviđene za
svaki objekat koji će se rekostruisati.
Opis projekta:
Projektom „Beautiful Cetinje“ predviđa se rekonstrukcija objekata u Istorijskom jezgru Cetinja uz primjenu
mjera energetske efikasnosti. Imajući u vidu istorijsku i kulturnu dimenziju Cetinja, rekonstrukcija/sanacija
objekata i njihovo prilagođavanje ambijentalnim uslovima Prijestonice, dodatno će afirmisati Cetinje kao
kulturni centar Crne Gore, ali i regiona. Na ovaj način, Prijestonica Cetinje će doprinijeti i unaprijeđenju životne
sredine njenih građana, omogućiti otvaranje novih radnih mjesta kao i poboljšati turističku ponudu grada.
Prvom fazom projekta biće obuhvaćene zgrade bivših poslanstava, institucija kulture, zgrada stare Bolnice
Danilo I, kao i drugi objekti od značaja za Prijestonicu Cetinje i njen imidž. Ovim projektom, takođe, je
obuhvaćeno renoviranje i ostalih, privatnih objekata i stambenih zgrada koji se nalaze u istorijskom jezgru grada.
Očekivani rezultati:
Imajući u vidu da je u februaru 2012. godine završen tender za izbor najpovoljnijeg ponudjača za rekonstrukciju
bivšeg Britanskog poslanstva, u kojem je danas smještena Muzička akademija, plan je da se svi potrebni radovi
na sanaciji ovog objekta završe do 3 kvartala 2012. godine. Potrebno je napomenuti da realizacijom ovog
projekta prema procjeni ovlašćenih auditora rezultiraće godišnjim uštedama od 11,379.00 EUR-a. Na taj način
će za potpuni povraćaj sredstava uloženih u rekonstrukciju Muzičke akademije biti potreban vremenski period
od 7 godina. Takođe, važno je napomenuti da će se uz uštede na finansijskom i energetskom planu,
rekonstrukcija poslanstva Velike Britanije imati uticaja i na zaštitu životne sredine, gdje će smanjenje emisije
ugljen-dioksida na godišnjem nivou iznositi 36 tona.
Nakon realizacije projekta sanacije bivšeg poslanstva Velike Britanije, nastaviće se sa rekonstrukcijom i
adaptacijom bivšeg Ruskog poslanstva kao i stare Bolnice Danilo I, što predstavlja prvu fazu projekta.
Ciljne grupe:
Prijestonica Cetinje i njeni građani, posebno teže zapošljiva lica sa Zavoda za zapošljavanje
Korisnici i vlasnici objekata u istorijskom jezgru
Mala i srednja preduzeća koja se bave poslovima rekonstrukcije i adaptacije
Indikatori:
Realizacija projekta Beautiful Cetinje pratiće se na osnovu završenih radova na objektima, koje su UNDP i
Prijestonica Cetinje odredili kao prioritet u navedenoj godini. Indikatori koji će se pratiti su sledeći:
- Procenat smanjenja potrošnje električne energije i emisije CO2 po m2 rekonstruisanog objekta
- Broj objekata i javnih prostora koji će biti rekonstruisani.
Potencijalni partneri:
UNDP, Vlada CG (posebno Ministarstvo kulture, Ministarstvo ekonomije, Ministarstvo održivog razvoja i
turizma), Ambasade u Crnoj Gori.
Rizici:
Ograničena finansijska sredstva.
Odlaganje završetka projekta zbog vremenskih neprilika.
Monitoring i evaluacija
Formirani Menadžement tim sastavljen od predstavnika lokalne samouprave i UNDP-a, koji će vršiti nadzor
nad realizacijom projekta
Period implementacije
2012- 2016
75
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Budžet:
4.5 miliona EUR-a
Prijestonica Cetinje, UNDP, Ministarstvo kulture, Ministarstvo ekonomije, Ambasade i druge institucije (%)
Projekat 29: Rekonstrukcija tvrđave na Žabljaku Crnojevića i pristupnog puta
Prioritet 2: Valorizacija kulturno- istorijskih potencijala na održivi način
Mjera 2.1: Zaštita i očuvanje kulturno-istorijske baštine
Aktivnosti:
Izrada glavnog projekta rekonstrukcije puta i tvrđave na Žabljaku Crnojevića
Odabir izvođača radova
Izvođenje radova na rekonstrukciji puta i tvrđave na Žabljaku Crnojevića
Monitoring
Opis projekta:
Žabljak Crnojevića zauzima jedno od značajnijih mjesta u crnogorskoj istoriji. Izvjesno je da su u njemu
stolovali Crnojevići, otuda je poznat kao „Žabljak Crnojevića.“ Zna se da je bio prestonica Stefana Crnojevića, a
potom i Ivana Crnojevića, koji u njemu stoluje od 1466. do 1478. godine. Projekat rekonstrukcije ovog mjesta
predstavlja obavezu očuvanja kulturno-istorijskog nasleđa i slavne istorije Crne Gore. Projekat bi
podrazumijevao rekonstrukciju pristupnog puta do tvrđave, kao i samu tvrđavu. Takođe, planirano je i
osvjetljavanje bedema tvrdjave.
Očekivani rezultati:
Rekonstruisan pristupni put do tvrđave i sama tvrđava
Povećanje atraktivnosti Žabljaka Crnojevića kao turističke atrakcije
Oživljavanje ovog usamljenog kraja
Ciljne grupe:
Građani Žabljaka crnojevića
Turisti i posjetioci
Indikatori:
Odluka o odabiru izvođača
Dužina rekonstruisanog puta
Povećan broj posjetilaca i turista
Potencijalni partneri:
Turska agencija za medjunarodnu saradnju,
Donatori,
Ministarstvo kulture
Nacionalni park Skadarsko jezero
Rizici:
Imovinsko pravni odnosi na putu prema tvrdjavi.
Monitoring i evaluacija
U cilju monitoringa i evalacije projekta biće formiran tim sastavljen od partnera u projektu.
Period implementacije
2012 – 2013. godine
Budžet:
cca 300.000 eura
potencijalni finansijer – Turska agencija za medjunarodnu saradnju TIKA
NAPOMENA: Nakon izrade projektne dokumentacije utvrdiće se tačna vrijednost investicije i struktura
finansiranja
76
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Projekat 30: Rekonstrukcija hotela „Lokanda“
Prioritet 2: Valorizacija kulturno-istorijskih potencijala na održivi način
Mjera 2.1: Zaštita i očuvanje kulturno-istorijske baštine
Aktivnosti:
Izrada tehničke/projekte dokumentacije
Odabir izvođača radova
Izvođenje radova/Rekonstrukcija hotela
Prijem radova
Monitoring
Opis projekta:
Godine 1864, u vrijeme kada je vladalo veliko interesovanje za obilazak Cetinja, koje postojećim ugostiteljskim
kapacitetima (hanovima) nije moglo zadovojiti potrebe, javila se neophodnost za izgradnjom prvog javnog
objekta – hotela nazvanog “Lokanda”.
Na inicijativu predsjednika crnogorskog Senata Mirka Petrovića, oca knjaza Nikole, “Lokanda” je sagrađena
prvim akcionarskim kapitalom u Crnoj Gori. U hotel su dolazile mnoge poznate domaće i inostrane ličnosti.
Izuzetno ljubazno osoblje se brojnim gostima obraćalo na šest jezika (francuskom, njemačkom, engleskom,
italijanskom, ruskom i grčkom). Svojim sadržajima, “Lokanda” je predstavljala centar cetinjskog društvenog
života, a svojom arhitekturom značajnu komponentu gradskih vizura. U Lokandi je u prvoj deceniji XX vijeka
bilo smješteno diplomatsko predstavništvo S.A.D.
Hotel “Lokanda” srušen je nakon zemljotresa zbog oštećenja čiji je obim onemugućavao sanaciju i revitalizaciju.
Kako je objekat i dalje imao status zaštićenog spomenika kulture, rušenje je bilo uslovljeno rekonstrukcijom u
skladu sa važećim konzervatorskim principima. Ovaj pristup je bio sadržan u svim relevantnim planskim i
finansijskim projektima iz perioda obnove nakon zemljotresa.
Rekonstrukcija ovog objekta bi Istorijskom jezgru Cetinja, nesumnjivo, dala izuzetan doprinos na njegovom
putu ka kandidaturi za UNESCO listu kulturne baštine.
Potrebno je napomenuti da je Prijestonica Cetinje već otpočela razgovore po pitanju rješavanja imovinskopravnih odnosa za ovaj projekat., kao i da će u narednom periodu definisati namjena buduće “Lokande”.
Očekivani rezultati:
Rekonstruisan hotel “Lokanda” obogatiće kulturno-turističku ponudu Prijestonice.
Ciljne grupe:
Turisti
Lokalno stanovništvo
Indikatori:
Površina rekonstrusanog objekta
Broj turističkih posjetilaca
Broj zaposlenih
Potencijalni partneri:
Vlada Crne Gore, Ministarstvo kulture, Direkcija javnih radova, Strateški partner
Rizici:
Nedostatak finansijskih sredstava
Rješavanje imovinsko-pravnih odnosa
Monitoring i evaluacija
U cilju monitoringa i evalacije projekta biće formiran tim sastavljen od partnera u projektu.
Period implementacije
2013 – 2016. godina
Budžet:
NAPOMENA: Vrijednost projekta zavisi od kategorizacije
Nakon izrade projektne dokumentacije utvrdiće se tačna vrijednost investicije i struktura finansiranja
77
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Projekat 31: Međunarodna kulturno-privredna saradnja - „Cetinje i gradovi pobratimi“
Prioritet 2: Valorizacija kulturno-istorijskih potencijala na održivi način
Mjera 2.2: Promocija kulturno-istorijske baštine
Aktivnosti:
- Prezentacija ideje potencijalnim partnerima/gradovima pobratimima
- Kreiranje sadržaja programa manifestacije
- Promocija manifestacije
- Organizovanje manifestacije ’Susreti gradova pobratima’
- Monitoring
Opis projekta:
Ideja ustanovljavanja manifestacije pod nazivom „Susreti gradova pobratima“ bazirana je na činjenici da je
Cetinje pobratim sa većim brojem gradova iz različitih evropskih zemalja: Italije, Turske, Bugarske, Srbije, itd.U
okviru manifestacije, gradovi bi se predstavili sa aktuelnom filmskom produkcijom, pozorišnim predstavama,
primijenjenom umjetnošću, likovnim izložbama, folklornim grupama, modernim baletom, pjevačima, muzičkim
orkestrima, tradicionalnim prehrambenim proizvodima.
Koncept razvoja lokalne samouprave podrazumeva uspostavljanje što čvršćih veza između srodnih sredina,
razvoj iskustava, pozitivne prakse i saradnju u svim oblastima društvenog života kako bi se prevazilazile razlike u
privredi i kulturi. Ova manifestacija mogla bi da posluži kao povod za organizovanje i privrednih susreta
gradova pobratima sa ciljem jačanja privredne saradnje („Susreti cetinjskih i privrednika gradova pobratima“).
Očekivani rezultati:
Promovisana saradnja gradova održavanjem manifestacije „Susreti gradova pobratima“ .
Ciljne grupe:
Turisti
Lokalno stanovništvo
Indikatori:
Broj potpisanih Povelja o bratimljenju
Kreiran program manifestacije
Broj posjetilaca manifestacije ’Susreti gradova pobratima’
Potencijalni partneri:
Privrednici Cetinja
Turistička organizacija Prijestonice Cetinje
Rizici:
Nedovoljan broj zainteresovanih gradova pobratima.
Nemogućnost obezbjeđivanja finansijskih sredstava
Monitoring i evaluacija
Radna grupa za praćenje realizacije projekta biće formirana od strane Lokalne samouprave koja će odrediti
osobe zadužene za izvještavanje o napretku, aktivnostima, itd.
Period implementacije
12-24 mjeseca u toku realizacije Strateškog plana razvoja
Budžet:
Prijestonica 40%
TOPC 35%
Donatori, partneri 25 %
78
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Projekat 32: Projekat Cetinje Card
Prioritet 2: Valorizacija kulturno- istorijskih potencijala na održivi način
Mjera 2.2: Promocija kulturno-istorijske baštine
Aktivnosti:
Objedinjavanje turističke ponude Prijestonice Cetinje kroz uvođenje jedinstvenog sistema elektronskih ulaznica,
umrežavanje sa kulturnim centrima iz zemlje i regiona (Kotor, Dubrovnik) i
kreiranje zajedničkog turističkog proizvoda u saradnji sa Nacionalnim parkovima Lovcen i Skadarsko jezero,
Ministartsvom kulture, Narodnim muzejom Crne Gore i dr.
Opis projekta:
Prijestonica Cetinje nema kvalitetno objedinjenu turističku ponudu koja se odnosi na kulturno i istorijsko
nasleđe. U tom smislu, projekat „Cetinje card“ podrazumijeva objedinjavanje turističke ponude Prijestonice i
lakši pristup njegovom istorijskom i kulturnom nasleđu. Takodje, ovaj projekat podrazumijeva i saradnju sa
gradovima iz zemlje i regiona koji takodje primjenjuju sistem elektronskih ulaznica, kako bi se napravila jedna
komplementarna i konkurentna ponuda regiona.
Očekivani rezultati:
Objedinjena turistička ponuda Cetinja, kroz uspostavljen sistem elektronskih ulaznica i umrežena sa kulturnim
centrima u regionu. Realizacijom projekta doprinijeće se povećanju broja posjeta istorijskom i kulturnom
nasledju Crne Gore smještenom na Cetinju i povećanju broja turista na Cetinju.
Ciljne grupe:
Turisti
Indikatori:
Povećan broj posjeta istorijskom i kulturnom nasleđu Crne Gore
Povećan broj turista
Potencijalni partneri:
Ministarstvo kulture
Nacionalni parkovi CG
Turistička organizacije Prijestonice Cetinje
Grad Dubrovnik i opština Kotor
Rizici:
Nezainteresovanost gradova za saradnju.
Monitoring i evaluacija
U cilju monitoringa i evalacije projekta biće formiran tim sastavljen od partnera u projektu.
Period implementacije
2013-2014
Budžet:
NAPOMENA: Nakon izrade tehničke dokumentacije i dobijanja ponuda utvrdiće se tačna vrijednost investicije
79
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Projekat 33: Projekat turističke signalizacije u istorijskog jezgru Cetinja
Prioritet 3: Unapređenje i razvoj turizma
Mjera 3.1: Izgradnja i održavanje turističke infrastrukture
Aktivnosti:
Skeniranje potreba za turističkom signalizacijom u istorijskom jezgru Cetinja
Izrada vizuelnog identiteta turističke signalizacije
Nabavka i montaža turističke signalizacije
Monitoring
Opis projekta:
Turistička signalizacija na teritoriji Prijestonice je trenutno na nezavidnom nivou. Tačnije, Cetinje praktično i
nema turističku signalizaciju što često dovodi do nedostatka informacija za turiste, odnosno do njihovog lošeg
snalaženja u prostoru. Ovim projektom želi se izraditi vizuelni identitet turističke signalizacije, te ista postaviti na
predviđenim lokacijama širom grada. Cilj projekta je poboljšanje informisanosti posjetilaca i turista Prijestonice
o lokacijama značajnih objekata u istorijskom jezgru grada. Projekat predstavlja dobru osnovu za proces
izgradnje brenda grada u budućem periodu, što je svakako i dugoročni cilj Prijestonice.
Očekivani rezultati:
Postavljena turistička signalizacija u istorijskom jezgru grada.
Ciljne grupe:
Građani Prijestonice
Turisti i posjetioci
Indikatori:
Vizuelni identitet signalizacije
Broj i lokacija postavljenje signalizacije
Potencijalni partneri:
Turistička organizacija Cetinja
Rizici:
Neadekvatan vizuelni identitet signalizacije
Nemogućnost postavljanja signalizacije usled zabrane zbog konzervatorskih uslova
Monitoring i evaluacija
Tim sastavljen od predstavnika lokalne samouprave i turističke organizacije Cetinje biće zadužen za monitoring i
evaluaciju projekta.
Period implementacije
2013 - 2014. godine
Budžet:
NAPOMENA: Nakon izrade projektne dokumentacije utvrdiće se tačna vrijednost investicije i struktura
finansiranja
80
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Projekat 34: Izgradnja žičare Kotor-Lovćen-Cetinje
Prioritet 3: Unaprijeđenje i razvoj turizmarno- istorijskih potencijala na održivi način
Mjera 3.2: JPP u funkciji kreiranja jedinstvene turističke ponude
Aktivnosti:
Izrada prostornog plana posebne namjene za nacionalni park „Lovćen“ je u toku
Izrada elaborata o privatno – javnom partnerstvu je u izradi
Izrada elaborata o eksproprijaciji je u izradi
Izrada elaborata o procjeni uticaja na životnu sredinu je završen
Izrada Idejnog i Glavnog projekta „Izgradnje žičare Kotor-Lovćen-Cetinje“
Raspisivanje međunarodnog tendera za odabir privatno javnog partnera
Radovi na izgradnji žičare Kotor-Lovćen-Cetinje
Prijem radova
Monitoring
Opis projekta:
Projekat izgradnje Žičare predstavlja šansu za povezivanje Cetinja sa Bokom Kotorskom, Nacionalnim parkom
Lovćen i Njegoševim mauzolejom, na jedan savremen i turistički bogat, ali istovremeno jako atraktivan način. U
pogledu turizma, Žičara ne samo da će predstavljati centralni projekat za područje Cetinja i Bokokotorskog
zaliva, već i za državu Crnu Goru. Ovo je jedinstvena turistička ponuda za domaće i strane goste, najduža i
najveća žičara na Jadranu, sa nevjerovatnim pogledom na zaleđe crnogorske obale.
Očekivani rezultati:
Žičaru koja povezuje dva grada.
Bolja pristupačnost kulturnoj baštini i Nacionalnom parku
Bolja turistička ponuda i veći broj turista
Ciljne grupe:
Strani i domaći turisti, sa posebnim osvrtom na turiste koji dolaze kruzerima u Boku kotorsku.
Indikatori:
Izgrađena žičara
Broj domaćih i stranih turista u Prijestonici Cetinje i Nacionalnom parku ”Lovćen” trenutno i nakon realizacije.
Potencijalni partneri:
Ministarstvo turizma
Privatni partner
Rizici:
Nedostatak finansijskih sredstava
Monitoring i evaluacija
Formirani Nacionalni tim za realizaciju projekta Izgradnje Žičare Kotor-Lovćen-Cetinje
Period implementacije
2012- 2014
Budžet:
40 miliona EUR-a
90% Privatni partner, Vlada Crne Gore 10%
81
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Projekat 35: Izgradnja eko naselja „Više palaca“ u Rijeci Crnojevića
Prioritet 3: Unapređenje i razvoj turizma
Mjera 3.3: Podsticanje razvoja novih vidova turizma
Aktivnosti:
Pronalaženje strateškog partnera
Izrada tehničke/projektne dokumentacije
Izgradnja eko naselja kroz privatno-javno partnerstvo
Promocija eko naselja
Monitoring
Opis projekta:
Prostor od 3,24 ha na platou od 50 do 70 m.n.v. koji se nalazi između industrijske zone fabrike za preradu ribe i
istorijskog jezgra Rijeke Crnojevića. Navedeni prostor je organizovan u vidu 31 urbanističke parcele, površine
od 88 do 426 m2 i bruto građevinskih površina objekata od 88 do 296 m2. Objekti su spratnosti prizemlje,
prizemlje i potkrovlje, prizemlje i sprat, sa baštama i predbaštama sa kojih se pruža jedinstvena vizura prema
skadarskom basenu i starom riječkom gradu. Pozicionirani su u pravcu sjever-jug, upravno na izohipse, kako bi
se prenijela arhitektura najvrijednijih naselja skadarskog basena. Cilj projekta je povećanje turističke ponude
Prijestonice i broja turističkih posjetilaca Prijestonici i Rijeci Crnojevića.
Očekivani rezultati:
Izgrađeno i fukcionalno eko naselje „Više palaca“.
Ciljne grupe:
Turisti
Indikatori:
Ugovor o privatnom-javnom partnerstvu
Sadržaj i ponuda eko naselja
Broj turističkih posjetilaca Prijestonici i Rijeci Crnojevića prije i nakon izgradnje eko naselja
Potencijalni partneri:
Vlada Crne Gore, Ministarstvo održivog razvoja i turizma, Direkcija javnih radova, Strateški partner
Rizici:
Globalna ekonomska kriza, nedostatak „prihvatljivih“ strateških partnera.
Monitoring i evaluacija
Monitoring i evalacija projekta će se vršiti kroz uspostavljeno privatno-javno partnerstvo.
Period implementacije
2013. – 2016. Godina
Budžet:
Strateski partner
NAPOMENA: Nakon izrade projektne dokumentacije utvrdiće se tačna vrijednost investicije
82
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Projekat 36: Izmještanje ikone Bogorodice Filermose
Prioritet 3: Unaprijeđenje i razvoj turizma- istorijskih potencijala na održivi način
Mjera 3.3: Podsticanje razvoja novih vidova turizma
Aktivnosti:
Izrada Idejnog i Glavnog projekta „Izmještanje ikone Bogorodice Filermose“
Raspisivanje tendera za odabir izvođača radova
Početak radova
Prijem radova
Promocija projekta
Monitoring
Opis projekta:
Ikona Bogorodice Filermose jedna je od najznačajnih hrišćanskih čudotvornih relikvija, nekadašnja zaštitnica
ostrva Rodosa i zaštitnica Suverenog Vojnog Malteškog Reda. Ikona Bogorodice Filermose, koja je stigla 1941.
godine u Crnu Goru, od 2002. godine je smještena u Plavoj kapeli u zgradi Narodnog muzeja Crne Gore.
Izmještanje ikone Bogorodice u Cetinjsku pećinu predstavlja državni interes. Realizacijom ovog projekta, koji je
od nemjerljivog značaja za Prijestonicu i državu, Crna Gora i Cetinje bi dobili svoje hodočašće i jedno od
najznačajnijih hrišćanskih svetilišta.
Očekivani rezultati:
Izmještena ikona Bogorodice Filermose u Cetinjsku pećinu i povećan broj turista.
Ciljne grupe:
Turisti, posebno vjernici
Indikatori:
Lokacija u kojoj je izmještena ikona Bogorodice Filermose
Broj domaćih i inostranih gostiju trenutno i nakon realizacije projekta
Potencijalni partneri:
Vlada Crne Gore
Malteški red (Suvereni Malteški vojnički red)
Drugi donatori
Rizici:
Rizici su finansijske prirode. Osim toga, postoji mogućnost negodovanja jednog dijela javnog mnjenja.
Monitoring i evaluacija
Osnivanje radne grupe za praćenje projekta, koja će vršiti nadzor nad njegovom realizacijom i izvještavati
partnere u projektu
Period implementacije
2012- 2014
Budžet:
9 miliona EUR-a
Vlada Crne Gore i drugi donatori
NAPOMENA: Nakon izrade projektne dokumentacije utvrdiće se tačna vrijednost investicije i struktura
finansiranja
83
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Projekat 37: Revitalizacija jednog od 14 mlinova u selu Poseljani (turistička valorizacija)
Prioritet 3 Unapređenje i razvoj turizma
Mjera 3.3. Podsticanje i razvoj novih vidova turizma
Aktivnosti:
Revitalizacija i opremanje jednog od 14 mlinova
Ohrabrivanje i podizanje nivoa svijesti lokalnih stanovnika (vlasnici starih mlinova i kuća u Poseljanima) u cilju
eventualne valorizacije jednog od mlinova i stambenog prostora
Restauracija mlina – konzervacija i nabavka enterijera
Restauracija i nabavka eksponata koji oslikavaju tradiciju Poseljana
Izrada panoa na kojima će biti prezentovani tekstovi, sa pratećim fotografijama, koji oslikavaju tradiciju življenja
na Skadarskom jezeru.
U stambenom dijelu mlina osmisliti izgled suvenirnice u kojoj će se prodavati lokalni proizvodi
Izrada drvenog pristana
Ohrabrivanje stanovnika okolnih sela da ponude svoje domaće proizvode posjetiocima
Stanovnici zaleđa Skadarskog jezera su poznati po proizvodnji domaćih, autentičnih proizvoda, kao što su med,
vino, rakija, sušena ukljeva, suvi krap, suve smokve, čajevi, domaći džemovi, koziji sir i sl.
Ohrabriti lokalne stanovnike da uzmu aktivno učešće u prezentacijama Poseljana (npr. prezentacija istorije i
kulturePoseljana, prezentovanje rada mlina i starog načina življenja i sl.)
Organizovanje turističkih posjeta
Razgovarati sa preduzetnicima koji se bave organizovanim prevozom turista na Jezeru u cilju uključivanja
Poseljana u njihove turističke obilaske brodićima.
Mogućnost organizovanja likovnih i fotografskih kolonija
Organizovanje edukativnih radionica za djecu
Pilot mini aranžman (gastronomija, smještaj i sl.)
Sprovođenje promotivnih aktivnosti (promocija na web site nacionalnih parkova Crne Gore, NP Skadarsko
jezero i web site Prijestonice Cetinje, izrada brošura, lifleta i sl., organizovanje promotivnih posjeta)
Monitoring
Opis projekta:
Poseljani su staro, gotovo napušteno naselje na jugozapadnoj obali Skadarskog jezera. Naselje je udaljeno oko
9.5 km od Rijeke Crnojevića i oko 15 km od Virpazara. Do sela se može doći vodom, brodićima i kopnom
koristeći stari asfaltni put Virpazar – Rijeka Crnojevića. Smješteni na samoj obali Skadarskog jezera, Poseljani
predstavljaju izuzetan oblik kulturnog nasljeđa, koji se ogleda u tradicionalnom narodnom graditeljstvu. Stari
mlinovi (njih 14) sa kamenim kućama povezani svoltanim mostićima, predstavljaju autentično neimarstvo
područja Skadarskog jezera. Danas, mlinovi su van funkcije, dok u samom naselju živi samo jedno domaćinstvo.
Zaštita naselja Poseljani i njegove autentične arhitekture, i revitalizacija i stavljanje u upotrebu jednog od 14
mlinova, predstavljaće nov turistički proizvod regiona, koji će na najbolji način prezentovati tradiciju života na
Skadarskom jezeru.
Projektom je obuhvaćena rekonstrukcija jednog od mlinova i njegovo opremanje, koji bi potecijalnim
posjetiocima nudilo mogućnost da se upoznaju sa autentičnim narodnim neimarstvom i načinima privređivanja,
istovremeno uključivanjem lokalnih zajednica povećalo mogućnost plasiranja autohtonih proizvoda. Dobar
primjer iz regiona je revitalizacija vodenica u mjestu Brzeće na Kopaoniku, gdje posjetioci, osim upoznavanja sa
starim načinom mljevenja žita mogu i kupiti brašno.
Cilj projekta
Restauracija i opremanje jednog od 14 mlinova i njegovo stavljanje u upotrebu kao tematskog punkta u kojem bi
posjetioci mogli da se upoznaju sa ovim vidom tradicionalnog privređivanja. Takođe, jedan od ciljeva je i
ohrabrivanje stanovnika okolnih sela da ponude svoje domaće proizvode posjetiocima, te njihovo aktivno
učešće u turističkoj valorizaciji Poseljana
84
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Očekivani rezultati:
Revitalizacijom mlina i kreiranjem turističkog proizvoda povećan je kvalitet ponude seoskog turizma
Ciljne grupe:
Stanovnici sela Poseljani i okolnih sela.
Proizvođači lokalnih proizvoda-autohtono stanovništvo naseljeno u oblastima kojima su izvori prihoda
ribarstvo i poljoprivredna proizvodnja i sporadnična proizvodnja suvenira i autentičnih proizvoda.
Privatni preduzetnici
Posjetioci Nacionalnog parka
Djeca školskog uzrasta
Indikatori:
Kreirana turistička ponuda mlina
Broj domaćih i inostranih gostiju
Broj izlagača autohtonih proizvoda
Broj djece koji su u formi škola u prirodi posjetila selo
Potencijalni partneri:
NTO
LTO Cetinje
Prijestonica Cetinje
NP Skadarsko jezero
Rizici:
Nezainteresovanost lokalnog stanovništva da se uključi u projekat
Nezainteresovanost lokalnog stanovništva da ponudi lokalne proizvode
Monitoring i evaluacija
Tokom i u fazi završetka projekta, kao i nakon njegove realizacije po uspostavljenim parametrima, sublimiraće
se podaci o benefitima koje projekat donosi tj. broj posjetilaca, prihodi koje su ostvarile lokalne zajednice,
individualni proizvođači, institucije; podaci će biti objavljivani na sajtovima nakon određenih statističkih analiza.
Period implementacije
Nakon odobrenja sredstava za realizaciju Projekta 6 mjeseci.
Budžet:
30.000 EUR
80% donacija
20% JP Nacionalni parkovi Crne Gore
Kompletna logistika, akcioni plan i angažman Stručne službe Nacionalnog parka Skadarsko jezero
85
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Projekat 38: Valorizacija i aktiviranje Lipske pećine u turističke svrhe
Prioritet 3: Unapredjenje i razvoj turizma
Mjera #3.3: Podsticanje razvoja novih vidova turizma
Aktivnosti:
Formiranje Poslovnog plana upravljanja Lipskom pećinom
Rešavanje imovinskih odnosa u području Lipske pećine
Promocija (priprema i izrada promotivnog materijala, internet prezentacija, promocija u medijima)
Izbor koncesionara ili zakupca
Adaptacija Lipske pećine
Opis projekta:
Lipska pećina se nalazi u zaseoku Lipa u Dobrskom selu. Nastala je u stjenskoj masi između Cetinjskog polja i
Dobrske uvale. Možemo je svrstati u grupu etažnih speleoloških objekata jer joj je splet kanala veoma razvijen.
Do sada je istražena dužina pećinskih kanala preko 3,5 km. Njena dobra lokacija, tj. blizina Cetinju u glavnom
putu uz predhodne karakteristike prouzrokovale su da još početkom prošlog vijeka neki njeni djelovi budu
uređeni za turističku posjetu. Adaptacijom ova dva objekta navedeni motivi bi bili dopunjeni i predstavljali
važnu kariku u lancu turističke ponude Cetinja. Kako je Lipska pećina trenutno turistički nevalorizovana postoji
mogućnost uključivanja Lipske pećine u turističku ponudu Cetinja, što bi imalo pozitivne efekte na razvoj, ne
samo cetinjskog već i crnogorskog turizma. Ovo bi bio i prvi projekat ove vrste u Crnoj Gori u kojem bi
učestvovali javni i privatni sektor.
Očekivani rezultati:
Valorizovana Lipska pećina i uključena u turističku ponudu Prijestonice.
Ciljne grupe:
Lokalno stanovništvo
Domaći i strani turisti
Indikatori:
Internet prezentacija, brošure
Odluka o odabiru koncesionara/zakupca
Dužina adaptirane Lipske pećine
Broj domaćih i inostranih turista na početku i posle godinu dana
Potencijalni partneri:
Lokalna turistička organizacija
Privatni sektor
Rizici:
Ne postoji katastar prirodnih dobara.
Seizmički rizici, opasnost od odronjavanja i urušavanja unutar pećine.
Monitoring i evaluacija
Osnivanje radne grupe sastavljene od predstavnika organa lokalne samouprave koji će vršiti nadzor nad
realizacijom projekta, njegovu ocjenu i koja će podnijeti izvještaj organima lokalne samouprave
Period implementacije
Navesti rok implementacije projekta 2013 – 2015
Budžet:
1.500.000 EUR
Koncesionar/Zakupac 100%
86
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Projekat 39: Wireless Cetinje
Prioritet 4: Unapređenje uslova za razvoj sektora MSP, zanatske djelatnosti, poljoprivrede i preduzetništvarživi n
Mjera 4.1: Poboljšanje poslovnog ambijenta
Aktivnosti:
Formiranje tima zaduženog za realizaciju projekta
Kompletiranje projektne dokumentacije
Izbor izvođača radova, odnosno dobavljača opreme.
Postavljanje wireless-a
Prijem radova
Monitoring
Opis projekta:
Projektom „Wireless Cetinje“, koji će pokriti grad bežičnom internet mrežom, Prijestonica želi da ponudi
mogućnost svim svojim građanima, posjetiocima, privrednicima i ostalim institucijama besplatan pristup
internetu. Ovaj projekat doprinijeće poboljšanju turističke ponude Prijestonice Cetinje, i obezbijediti određene
uštede svim korisnicima interneta na teritorije grada.
Očekivani rezultati:
Cijela teritorija grada Cetinja pokrivena bežičnim internetom.
Ciljne grupe:
Građani, posjetioci, privrednici i drugi pravni subjekti.
Indikatori:
Broj korisnika wireless-a
Potencijalni partneri:
Vlada Republike Slovenije kroz Program međunarodne razvojne saradnje između Republike Slovenije i Crne
Gore za 2011 i 2012. godinu
Drugi donatori
Rizici:
Nezadovoljstvo postojećih internet provajdera.
Monitoring i evaluacija
Realizaciju projekta pratiće predstavnici lokalne samouprave.
Period implementacije
2012
Budžet:
65.000 EUR-a
40% Vlada Republike Slovenije
60% Prijestonica Cetinje i donatori
87
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Projekat 40: Izrada plana stimulativnih mjera za investitore
Prioritet 4:
Unapređenje uslova za razvoj sektora MSP,zanatske djelatnosti,poljoprivrede i preduzetništva
Mjera 4.1: Poboljšanje poslovnog ambijenta
Aktivnosti:
Odluka o propisivanju olakšica u dijelu plaćanja naknade za komunalno opremanje građevinskog zemljišta
Odluka o propisivanju niže stope poreza na nepokretnosti
Odluka o podsticajnim mjerama za razvoj preduzetništva
Web prezentacija poslovnog ambijenta Prijestonice
Opis projekta:
Razvoj preduzetništva kroz navedene aktivnosti ogleda se kroz privlačenje investitora za izgradnju objekata za
proizvodnju pod povoljnijim uslovima.
Očekivani rezultati:
Veći broj investitora za izgradnju proizvodnih objekata
Ciljne grupe:
Preduzetnici sa područja Prijestonice
Poljoprivredni proizvođači
Ostali preduzetnici
Indikatori:
Porast broja privrednih subjekata
Porast broja zaposlenih
Potencijalni partneri:
Privredna društva
Lokalna samouprava
Banke
Rizici:
Kreditna politika-nepovoljni krediti
Nemogućnost prodaje proizvoda
Monitoring i evaluacija
Praćenje realizacije projekta od strane zaposlenih u organima lokalne uprave.
Period implementacije
Konstatni proces (2012-2016)
Budžet
Posebna sredstva u budžetu nije potrebno izdvajati već se kroz navedene olakšice vrši smanjenje budžetskih
prihoda
88
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Projekat 41: Izgradnja infrastrukture u biznis zonama za greenfield investicije
Prioritet 4: Unapređenje uslova za razvoj sektora MSP, zanatske djelatnosti, poljoprivrede i preduzetništva
Mjera 4.2: Unapređenje i razvoj poslovne infrastrukture
Aktivnosti:
Identifikacija prostora u industrijsko servisnoj zoni
Izrada projektno-tehničke dokumentacije
Raspisivanje tendera za odabir izvođača
Izgradnja neophodne saobraćajne i komunalne infrastrukture
Promocija projekta
Monitoring
Opis projekta:
Prijestonica Cetinje planira ponuditi set stimulansa za privlačenje investicija. Kao jedan od preduslova za
ulaganje u industrijsko-servisnu zonu je postojanje saobraćajne i komunalne infrastrukture. Stim u vezi,
planirana je identifikacija prostora u industrijsko servisnoj zoni koje će biti infrastrukturno opremljeno i
ponuđeno potencijalnim investitorima. Površina industrijsko - servisne zone je 25,3h i nalazi se uz magistralni
put Cetinje – Budva.
Očekivani rezultati:
Izgrađena kompletna saobraćajna i komunalna infrastruktura u industrijsko - servisnoj zoni.
Ciljne grupe:
Investitori
Indikatori:
Infrastrukturni sadržaj zone
Potencijalni partneri:
Zainteresovani investitori
Rizici:
Globalna ekonomska i finansijska kriza.
Nezainteresovanost investitora za ulaganje u industrijsko - servisnoj zoni.
Monitoring i evaluacija
Monitoring i evalaciju projekta će vršiti Direkcija za investicije i razvoj i Sekretarijat za planiranje i uređenje
prostora i zaštitu životne sredine.
Period implementacije
2013 – 2014. godine
Budžet:
NAPOMENA: Nakon izrade projektne dokumentacije utvrdiće se tačna vrijednost investicije i struktura
finansiranja
89
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Projekat 42: Uspostavljanje kompleksa MACCOC
Prioritet 4: Unapređenje uslova za razvoj sektora MSP, zanatske djelatnosti, poljoprivrede i preduzetništva
Mjera 4.2: Unapređenje i razvoj poslovne infrastrukture
Aktivnosti:
Izrada master plana za uspostavljanje MACCOC-a
Promocija mogućnosti investiranja u MACCOC
Uspostavljanje kompleksa MACCOC
Opis projekta:
Marina Abramović Community Center Obod Cetinje podrazumijeva kreiranje jedne nove turističke, kulturne i
privredne ponude Cetinja. Naime, na prostoru nekadašnjeg giganta EI OBOD Cetinje, koji se prostire na cca
130.000 m2 sa izvanrednom infrastrukturom, planirano je uspostavljanje različitih kulturnih, umjetničkih,
turističkih i privrednih sadržaja sa ciljem privlačenja poznatih brendova i stranih investitora, a sve pod
„kišobranom“ svjetski poznate umjetnice Marine Abramović. Ovaj projekat treba da doprinese povećanju
atraktivnosti Cetinja kao kulturnog i umjetničkog centra Crne Gore, ali i regiona. Takođe, ovaj projekat, u
kombinaciji sa stimulativnim mjerama lokalne uprave, treba da doprinese značajnijem zapošljavanju lokalnog
stanovništva.
Očekivani rezultati:
Uspostavljen kompleksa MACCOC
Intenzivirana privredna aktivnost u Prijestonici
Ciljne grupe:
Građani Prijestonice i Crne Gore kao konstantna ciljna grupa
Turisti kao povremena ciljna grupa
Umjetnici
Indikatori:
Izrađen master plan za uspostavljanje MACCOC-a
Sadržaj kompleksa MACCOC
Broj zaposlenih
Potencijalni partneri:
Vlada Crne Gore
Poznati svjetski brendovi i investitori
Rizici:
Globalna ekonomska i finansijska kriza
Monitoring i evaluacija
U cilju monitoringa i evalacije projekta biće formiran tim sastavljen od partnera u projektu.
Period implementacije
2012 – 2015 – uspostavljanje MACCOC zajednice
2015 - .... – funkcionisanje MACCOC zajednice
Budžet:
NAPOMENA: Nakon izrade projektne dokumentacije utvrdiće se tačna vrijednost investicije, dok će ovaj
projekat biti finansiran od strane budućih investitora
90
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Projekat 43: Vrijeme je za ulaganje u Cetinje/ It’s time to invest in Cetinje
Prioritet 4: Unapređenje uslova za razvoj sektora MSP, zanatske djelatnosti, poljoprivrede i preduzetništva
Mjera 4.3: Promocija investicionih mogućnosti
Aktivnosti:
Određivаnje timа zа izradu priručnika za investitore
Anаlizа situаcije
Izrada priručnika za potencijalne investitore
Izrada biznis planova za potencijalna ulaganja (investicione projekte)
Priprema i izrada promotivnog materijala (prospekti, brošure, DVD filmovi i sl.)
Promocija u medijima/ Održavanje press konferencija
Prisutnost na sajmovima u zemlji i inostranstvu
Opis projekta:
Razvoj Prestonice i funkcije koje bi ona trebalo da obavlja ne može se zamisliti bez davanja prioriteta razvoju
infrastrukture, putne mreže, kao i definisanja ostalih aspekata razvoja jedne urbane cjeline što bi se, između
ostalog prezentiralo i ovim dokumentom.
Ovaj dokument definiše prioritete u realizaciji konkretnih projekata i to iz oblasti komunalne infrastrukture,
uređenja gradskih cjelina, prostornog planiranja, turizma, kao i mogućnost ulaganja po principu privatnojavnog partnerstava.
Predlog je da se uradi Priručnik za investitore na crnogorskom i engleskom jeziku koji bi trebao da obuhvati
sledeće smjernice:
1. Uvod
2. Istorijski razvoj Cetinja
3. Osnovni podaci (geografski položaj, prirodne karakteristike, klima, teritorija i stanovništvo, javne službe i
ustanove) – ukratko
4. Postojeće stanje u privredi i potencijali (stanje komunalne infrastrukture: saobraćajna infrastruktura,
vodosnadbijevanje, kanalizacija i otpadne vode, čvrsti otpad). Turizam, Industrija, Poljoprivreda i
proizvodnja zdrave hrane. – ukratko
5. Mogućnost investiranja po principu privatno – javnog partnerstva
Dugoročni plan Prijestonice Cetinje je da se na zemljištu koje je u njenoj svojini, zajedno sa privatnim
partnerima investira u izgradnju poslovnih, stambenih, sportskih, hotelskih i drugih objekata. Model
partnerskog odnosa će definisati tender od slučaja do slučaja.
Ulaganja Prijestonice Cetinje: zemljište, komunalni doprinosi, sve dozvole i prilagođavanje
urbanističkog plana.
Ulaganje investitora: izgradnja objekata.
Kao interesantne investicije npr. predlažemo (tim koji bude izrađivao dokumenat na osnovu dobijenih
podataka od Prijestonice):
 Investiranje u industrijsku zonu pored magistralnog puta Podgorica – Cetinje – Budva,
 Iskoristiti kompleks EI „Obod“ (Osnivanje Biznis inkubatora, potencijalnim investitorima ponuditi
hale za otvaranje raznih pogona bilo za proizvodnju ili sklapanje nekih proizvoda, pružanje usluga i
sl.),
 Izgradnja poslovno-stambenog kompleksa na Cetinju,
 Izgradnja poslovno-stambene zgrade na Cetinju,
 Uređenje Gradske tržnice,
 Turistička valorizacija planine Lovćen,
 Izgradnja žičare Kotor – Lovćen,
 Uređenje Lipske pećine,
 Izgradnja savremene deponije,
 Eksploatacija pitke vode,
 Investicije u obnovljive izvore energije,
 .........................
6. Pomoć, olakšice i subvencije koje Prijestonica nudi investitorima
Prijestonica će kroz razne pomoći, olakšice i subvencije da stvori stimulativni ambijent za investiranje. Ukoliko
Investitor bude zaposlio veći broj radnika Prijestonica će preko stručnih službi pomoći u obezbijeđivanju
jačanja finansijske podrške investitorima kroz kontakte sa poslovnim bankama i Investiciono – razvojnim
fondom Crne Gore i pružiti im sve vrste konsultantskih usluga (pomoć u procesu registracije biznisa i
91
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
pribavljanje svih potrebnih dozvola i saglasnosti, izrada fizibiliti studija, izrada biznis planova i investicionih
projekata, pomoć u marketingu, menadžmentu, organizaciji, dijagnostiku preduzeća i pomoć u pristupu
kreditnim linijama).
Pored priručnika, projekat predviđa izradu biznis planova za potencijalna ulaganja u prepoznate značajne
investicione projekte Prijestonice.
Priručnik i biznis planovi biće adekvatno promovisani i predstavljeni zainteresovanih investitorima.
Očekivani rezultati:
Kvalitetna prezentacija investicionih mogućnosti
Dostupnost informacija potencijalnim investitorima u zemlji i inostranstvu
Povećan broj potencijalnih investitora
Ciljne grupe:
Privredni subjekti,
Potencijalni domaći i strani investitori
Indikatori:
Broj distribuiranih priručnika za potencijalne investitore
Biznis planovi za potencijalna ulaganja
Broj medijskih objava
Broj prisustva na sajmovima
Broj domaćih i inostranih potencijalnih investitora na početku i poslije godinu dana/ dvije godine
Potencijalni partneri:
Prijestonica Cetinje
Biznis centar Cetinje
TO Cetinje
Ministarstvo ekonomije / MIPA
Preduzetnici
Donatori
Rizici:
Pad investicione aktivnosti
Globalna ekonomska kriza, nedostatak finansijskih sredstava
Monitoring i evaluacija
Osnivanje radne grupe za praćenje projekta sastavljene od predstavnika Prijestonice, Biznis centra, turističke
organizacije, ostalih subjekata koja će vršiti nadzor realizacije projekta i njegovu ocjenu i koja će podnijeti
izvještaj partnerima u projektu
Period implementacije: 12 mjeseci
Budžet: 50.000,00 EUR
20% Prijestonica,
10% Ministarsvo ili Vlada CG,
70% donatori.
92
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Projekat 44: Festival zdrave hrane
Prioritet 4: Unapređenje uslova za razvoj sektora MSP, zanatske djelatnosti, poljoprivrede i preduzetništva
Mjera 4.4: Razvoj poljoprivrede i ruralnog područja
Aktivnosti:
Priprema festivala (planiranje programa, pozivanje izlagača itd.)
Promocija festivala
Održavanje festivala
Opis projekta:
Projekat predviđa organizovanje festivala zdrave hrane na kojem će se predstaviti tradicionalna jela i lokalni
poljoprivredni proizvodi. Posebna pažnja će biti posvećena javnoj kampanji podizanja svijesti o potrebi
proizvodnje i korišćenja domaćih organiskih proizvoda, a ovo će biti prilika i za predstavljanje porodičnih
gazdinstava koja se bave organskom proizvodnjom. Cilj projekta je promocija jedinstvenih lokalnih proizvoda
visokog kvaliteta kojim se otvaraju vrata razvojnim mogućnostima proizvođača i lokalne zajednice. Izlagači na
festivalu će biti poljoprivredni proizvođači i poljoprivredna gazdinstva sa područja Prijestonice Cetinje.
Posjetioci bi degustirali lokalnu hranu, piće, tradicionalne proizvode i uživali u programu, a imali bi mogućnost
da kupe neke od lokalnih proizvoda po nižoj cijeni. Festival bi se organizovao na Rijeci Crnojevića, ali i na
drugim značajnim lokacijama na teritoriji Prijestonice, jednom godišnje.
Očekivani rezultati:
Festival zdrave hrane održan i posjećen.
Ciljne grupe:
Građani i posjetioci Cetinja
Lokalni poljoprivredni proizvođači
Porodična gazdinstva
Indikatori:
Program festivala
Broj posjetilaca festivala
Broj izlagača i njihova ponuda
Potencijalni partneri:
Udruženje poljoprivrednika
Turistička organizacija Prijestonice Cetinje
Donatori
Rizici:
Loši vremenski uslovi.
Nezainteresovanost izlagača da učestvuju na festivalu.
Monitoring i evaluacija
Realizaciju projekta pratiće predstavnici turističke organizacije.
Period implementacije:
2013-2016
Budžet: oko 10.000 godišnje
NAPOMENA: Struktura finansiranja utvrđivaće se na godišnjem nivou
93
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Projekat 45: Podrška lokalnim proizvođačima za unapređivanje i plasman svojih proizvoda u
zaštićenom području – Nacionalni park Lovćen i Nacionalni park Skadarsko jezero
Prioritet 4: Unapređenje uslova za razvoj sektora MSP, zanatske djelatnosti, poljoprivrede i
preduzetništva
Mjera 4.4 Razvoj poljoprivrede i ruralnog područja
Aktivnosti:
Organizovanje sastanaka i radionica sa lokalnim proizvođačima na kojima bi se ukazalo na ono što turisti
trenutno potražuju
Izrada štandova za potrebe izlaganja proizvoda na određenoj lokaciji u Parku
Proces dobijanja sertifikata za korišćenje logoa Nacionalnog parka Lovćen ili Nacionalnog parka Skadarsko
jezero (čime bi se označilo da je proizvod sa zaštićenog područja)
Pružanje logističke podrške lokalnim proizvođačima da svoje proizvode izlažu na različitim manifestacijama
Izrada kataloga (dizajn, štampa, izbor fotografija i tekstova) na 16 strana, na 4 jezika (maternji, engleski, ruski i
francuski) kojim bi se promovisali lokalni proizvodi, sela, smjestajni kapaciteti, ugostiteljski objekti, turistička
infrastruktura i sl.
Opis projekta:
U procesu upravljanja prirodnim resursima, a naročito onima koji se nalaze u zaštićenim područjima kakvi su
nacionalni parkovi, od velikog značaja je saradnja sa direktnim korisnicima područja Parka. Ovo se odnosi na
usku saradnju sa lokalnim zajednicama koje gravitiraju Nacionalnim parkovi.
Stanovništvo koje se bavi proizvodnjom ručne radinosti, izradom suvenira, prehrambenih i poljoprivrednih
proizvoda, nije na adekvatan način povezano sa upravljačem zaštićenog područja (NP Lovćen i Skadarsko
jezero).
Individualni proizvođači bi ovim Projektom mogli plasirati svoje proizvode u Centru za posjetioce NP Lovćen,
kao i u suvenirnici koja se nalazi u sklopu Centra.
Nacionalni parkovi posjeduju kapacitete za izradu promotivnog materijala, kataloškog karaktera, koji bi
omogućio promociju proizvoda lokalnog stanovništva, čime bi se podigao nivo prihoda lokalnom stanovništvu,
jer bi se ti proizvodi plasirali posjetiocima Parka (u 2011.godini NP Lovćen je posjetilo oko 33.400 posjetilaca).
Projekat bi omogućio dobijanje sertifakata da je proizvod iz zaštićenog područja. Proizvođači bi na taj način
dobili lakši, zajednički plasman svojih proizvoda na tržištu.
Institucija koja bi bila lider ovog uključivanja svih zainteresovanih strana bi kroz Projekat omogućila:
1. Prezentaciju
2. Promociju proizvoda
3. Edukaciju
4. Organizovanje određenih manifestacija
5. Izrada i štampa kataloga
6. Implementaciju Projekta.
Očekivani rezultati:
Povećan kvalitet prezentacije tradicionalnih proizvoda sa područja Nacionalnog parka.
Ciljne grupe:
Lokalne zajednice - Proizvođači lokalnih proizvoda - autohtono stanovništvo.
Privatni preduzetnici
Turisti
Indikatori:
Broj izlagača autohtonih proizvoda
Katalozi i drugi promotivni materijal
Broj posjetilaca štandova
94
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Prihod proizvođača koji izlažu proizvode na štandovima.
Potencijalni partneri:
LTO Cetinje
Prijestonica Cetinje
NP Lovćen
JP Nacionalni parkovi Crne Gore
Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog razvoja
Rizici:
Nezainteresovanost lokalnog stanovništva da se uključi u projekat.
Nezainteresovanost lokalnog stanovništva da ponudi lokalne proizvode.
Monitoring i evaluacija
Tokom i u fazi završetka Projekta, kao i nakon njegove realizacije po uspostavljenim parametrima, sublimiraće
se podaci o benefitima koje projekat donosi tj. broj posjetilaca, prihodi koje su ostvarile lokalne zajednice,
individualni proizvođači, institucije; podaci će biti objavljivani na sajtovima nakon određenih statističkih analiza.
Period implementacije
12 mjeseci u toku realizacije Strateškog plana razvoja.
Budžet:
15.000 EUR
80% donacija
20% JP Nacionalni parkovi Crne Gore
Kompletna logistika, akcioni plan i angažman Stručne službe Nacionalnog parka Lovćen
95
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Projekat 46: Rekonstrukcija parkova „13. Jul“ i „Njegošev park“
Prioritet 5: Zaštita i očuvanje životne sredine u održivo upravljanje prirodnim resursimaijala na održivi način
Mjera 5.1: Unapređenje upravljanja zaštićenim područjima
Aktivnosti:
Izrada projektne dokumentacije
Priprema tenderske dokumentacije i raspisivanje tendera
Izvođenje radova
Prijem radova
Monitoring
Opis projekta:
Zbog dugogodišnjeg neulaganja i neadekvatnog održavanja parkovi ni u estetskom, ni u sanitarno-higijenskom
smislu, ne odgovaraju svojoj namjeni. Otuda se njihova rekonstrukcija nameće kao nužnost, da bi se oni sačuvali
od daljeg propadanja. Rekonstrukcijom parkova „13.Jul“ i „Njegošev park“ urediće se sama šema parka, dok će
se takođe značajno unaprijediti mobilijar u parku, pješačke staze, hortikultura, travnate površine, javna i
dekorativna rasvjeta i drugo. Realizacijom ovih projekata Prijestonica Cetinje će uljepšati izgled i uređenost
parkova, a samim tim i povećati posjećenost parkova od strane djece i roditelja. Rekonstukcija parkova je
predviđena u 2013. godini kroz program Cetinje grad kulture.
Očekivani rezultati:
Rekonstrisani parkovi „13. Jul“ i „Njegošev park“ čime se doprinijelo očuvanju parkova prirode.
Ciljne grupe:
Građani i posjetioci Cetinja
Indikatori:
Izrađena projektna dokumentacija
Odluka o odabiru izvođača
Površina rekonstrisanog parka
Broj i vrsta postavljenog mobilijara
Broj i vrsta zasađenih sadnica
Potencijalni partneri:
Vlada Crne Gore, Delegacija Evropske Unije i druge međunarodne institucije
Rizici:
Neobezbijeđena finansijska sredstva.
Nesavjesno ponašanje građana.
Monitoring i evaluacija
Realizaciju projekta pratiće predstavnici lokalne samouprave i Javnog komunalnog preduzeća.
Period implementacije:
2013-2016
Budžet:
NAPOMENA: Nakon izrade projektne dokumentacije utvrdiće se tačna vrijednost investicije i struktura
finansiranja
96
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Projekat 47: Povratak Zelenom
Prioritet 5: Zaštita i očuvanje životne sredine i održivo upravljanje prirodnim resursima potencijala nin
Mjera 5.3: Podizanje svijesti stanovništva o značaju očuvanja biodiverziteta
Aktivnosti:
Obilazak romskog naselja na Zagrablju i održavanje dvije radionice;
Održavanje četiri radionice u osnovnim školama na teritoriji grada i tri radionice u srednjim školama;
Organizovani školski obilazak Nacionalnih parkova Lovćen, Skadarsko jezero i Biogradska gora
Zasađivanje sadnica u vrtiću;
Čiščenje dvorišta osnovnih i srednjih škola;
Izrada propagandnog materijala
Opis projekta:
Cilj projekta je povećanje nivoa svijesti mlađe populacije, prvenstveno učenika o zaštiti životne sredine. Projekat
predviđa sprovođenje kampanje u osnovnim i srednjim školama u Prijestonici Cetinje u sklopu koje će se:
održati radionice, organizovati obilazak tri Nacionalna parka, organizovati akcija ćišćenja dvorišta i sađenja
sadnica, kao i distribucija promotivnog materijala.
Menadžment planom Istorijskog jezgra Cetinja, bukove šume na Obzovici su prepoznate kao prirodno dobro
koje treba valorizovati i staviti pod zaštitu. Šume su najvredniji prirodni ekosistem i jeste osnov potrebe njihove
zaštite. Ekološke funkcije šuma ( kao i bukovih šuma na Obzovici ) su vezane za zaštitu šumskog tla, od spiranja
i erozije, očuvanja biološke i pejzažne raznovrsnosti i očuvanja stanišnih uslova za razvoj divlje flore i faune.
Ako se želi zaštititi prirodna okolina potrebno je zaustaviti dalju redukciju površina pod šumama.
Očekivani rezultati:
Povećan nivo svijesti djece o značaju zaštite sredine u kojoj žive.
Kvalitetnija prezentacija prirodne okoline Prijestonice Cetinje
Povećan broj kako domaćih tako i stranih izletnika
Ciljne grupe:
Učenici osnovnih i srednjih škola
Lokalno stanovništvo
Domaći i strani turisti – izletnici
Indikatori:
Broj održanih radionica u školama
Broj posjeta nacionalnim parkovima
Broj zasađenih sadnica u vrtiću „Zagorka Ivanović"
Očišćena dvorišta osnovnih i srednjih škola
Izradeno i distribuirano 500 flajera i 200 majica
Potencijalni partneri:
Osnovne i srednje škole
Preduzetnici
NVO
Nacionalni parkovi Crne Gore
Lokalna turistička organizacija
Ministarstvo održivog razvoja i turizma
Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog razvoja
Rizici:
Nemogućnost finansiranja ovog projekta.
Nezainteresovanost stanovnika i turista za učešće u projektu.
Monitoring i evaluacija
Osnivanje radne grupe za praćenje i procjenu uspješnosti implementacije projekta, koju će činiti predstavnik
osnovne škole, predstavnik srednje škole, predstavnik Prijestonice i predstavnik nevladinog sektora.
97
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Period implementacije
12 mjeseci u toku realizacije Strateškog plana razvoja.
Budžet:
10.000 EUR
40% Prijestonica Cetinje
60% donatori
98
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
8
MONITORING
U namjeri da se prati ostvarenje Strateškog plana razvoja, lokalna uprava će uspostaviti mehanizam
monitoringa sa ciljem efikasne implementacije Strateškog plana i upotrebe resursa, kao i mjerenja efekata
koji se postižu realizacijom predviđenih projekata. Tri člana Konsultativne grupe biće imenovana da vrše
monitoring sprovođenja Strateškog plana razvoja i da o tome izvještavaju koordinatora Grupe.
Monitoring će biti zasnovan na prikupljanju relevantnih informacija za svaki projekat pojedinačno, i to u
dijelu:
- procesnih indikatora (faza u kojoj se nalazi realizacija projekta, a koja će pratiti realizaciju
aktivnosti),
- finansijskih indikatora (opredijeljeni i realizovani budžet, za projekte čija realizacija je u toku),
- fizičkih indikatora, koji će obuhvatiti prikupljanje podataka o učincima i rezultatima.
Za prikupljanje podataka biće zaduženi rukovodioci projekata, u saradnji sa partnerima koji učestvuju u
sprovođenju pojedinačnih projekata. Rukovodioci projekata će o učincima, rezultatima, procesnim i
finansijskim indikatorima izvještavati tročlanu grupu za monitoring, koji će objedinjavati podatake za
potrebe sastanaka sa članovima Konsultativne grupe. U skladu sa Pravilnikom o metodologiji za izradu
strateškog plana razvoja jedinice lokalne samouprave, koordinator Konsultativne grupe će pripremati
izvještaj o sprovođenju Strateškog plana razvoja i dostavljati ga Ministarstvu ekonomije, zaključno sa 30.
aprilom za prethodnu godinu.
Monitoring realizacije Strateškog plana razvoja mora da omogući pravovremeno i potpuno izvještavanje
lokalne uprave i resornog ministarstva, ali i svih zainteresovanih subjekata odnosno svih stanovnika i
institucija na teritoriji Prijestonice Cetinje. U tom pogledu, kao preduslov uspješnog informisanja,
motivacije i uključivanja šire javnosti potrebno je utvrditi i usvojiti medijski plan, čijim će se
sprovođenjem omogućiti medijska podrška i aktivnosti i rezultati učiniti dostupnijim svim građanima. To
je posebno važno za održivost čitavog procesa koji treba da dovede do kvalitetnijeg života stanovnika
Prijestonice.
8.1 Uključeni subjekti u praćenje
Mjera
Izvor informacija za monitoring
Mjera 1.1:
Prostorno-planska dokumentacija
-
Mjera 1.2:
Unapređenje i razvoj komunalne, javne i
Saobraćajne infrastrukture
Mjera 1.3:
Poboljšanje i unapređenje socijalnih usluga
-
Ministarstvo održivog razvoja i turizma
Sekretarijat za planiranje i uređenje prostora i zaštitu životne
sredine Prijestonice
PROCON
Ministarstvo održivog razvoja i turizma
Direkcija za investicije i razvoj
Direkcija za javne radove
Direkcija za saobraćaj
Sekretarijat za planiranje i uređenje prostora i zaštitu životne
sredine Prijestonice
JP Vodovod i kanalizacija Cetinje
Ministarstvo rada i socijalnog staranja
Sekretarijat za socijalnu politiku i mlade
99
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Mjera 2.1:
Zaštita i očuvanje kulturno-istorijske baštine
Mjera 2.2:
Promocija kulturno-istorijske baštine
Mjera 3.1:
Izgradnja i održavanje turističke infrastrukture
Mjera 3.2:
JPP u funkciji kreiranja jedinstvene turističke
ponude
Mjera 3.3:
Podsticanje razvoja novih vidova turizma
Mjera 3.4:
Promocija Prijestonice kao turističkog centra
Mjera 4.1:
Poboljšanje poslovnog ambijenta
Mjera 4.2:
Unapređenje i razvoj poslovne infrastrukture
Mjera 4.3:
Promocija investicionih mogućnosti
Mjera 4.4:
Razvoj poljoprivrede i ruralnog područja
Mjera 5.1:
Unapređenje upravljanja zaštićenim područjima
Mjera 5.2:
Podsticanje korišćenja obnovljivih izvora
energije i mjera energetske efikasnosti
Mjera 5.3:
Podizanje svijesti stanovništva o značaju
očuvanja biodiverziteta
-
Vlada Republike Slovenije
Prijestonica/Turistička organizacija
Ministarstvo kulture
Donatori (TIKA, itd.)
Ministarstvo kulture
Turistička organizacija Prijestonice
Prijestonica
Turistička organizacija Prijestonice
Ministarstvo održivog razvoja i turizma
Investitori
Prijestonica
Ministarstvo održivog razvoja i turizma
JP NP Crne Gore
Prijestonica
Turistička organizacija Prijestonice
Investitori
Donatori
Ministarstvo održivog razvoja i turizma
Turistička organizacija Prijestonice
Prijestonica
Prijestonica
Donatori (Vlada Republike Slovenije, itd.)
ZZZCG/Ministarstvo rada i socijalnog staranja
Direkcija za investicije i razvoj
Sekretarijat za planiranje i uređenje prostora i zaštitu životne
sredine Prijestonice
Investitori
Donatori
Ministarstvo ekonomije
Prijestonica
Donatori
Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog razvoja
JP Nacionalni parkovi CG
Prijestonica
Donatori
Ministarstvo održivog razvoja i turizma
Donatori
Prijestonica
Sekretarijat za planiranje i uređenje prostora i zaštitu životne
sredine Prijestonice
Investitori
Prijestonica
Donatori
100
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
8.2 Monitoring indikatora
Mjera
Output indikatori
Mjera 1.1:
Prostorno-planska dokumentacija
-
Mjera 1.2:
Unapređenje i razvoj komunalne, javne i
Saobraćajne infrastrukture
-
Mjera 1.3:
Poboljšanje i unapređenje socijalnih usluga
Mjera 2.1:
Zaštita i očuvanje kulturno-istorijske baštine
Mjera 2.2:
Promocija kulturno-istorijske baštine
Mjera 3.1:
Izgradnja i održavanje turističke infrastrukture
Mjera 3.2:
JPP u funkciji kreiranja jedinstvene turističke
ponude
Mjera 3.3:
Podsticanje razvoja novih vidova turizma
Mjera 3.4:
Promocija Prijestonice kao turističkog centra
Mjera 4.1:
Poboljšanje poslovnog ambijenta
-
-
Mjera 4.2:
Unapređenje i razvoj poslovne infrastrukture
-
Mjera 4.3:
Promocija investicionih mogućnosti
-
Mjera 4.4:
Razvoj poljoprivrede i ruralnog područja
-
Indikatori rezultata
Broj projekata
Broj dokumenata
-
Broj projekata
Broj putnih
intervencija
Broj komunalnih
infrastrukturnih
intervencija
-
Broj projekata
-
Broj projekata
Broj radova zaštite
Broj projekata,
Broj manifestacija,
Broj informisanih
ljudi
-
Površina prostora
pokrivena
dokumentacijom
Površina rekonstruisane i
izgrađene infrastrukture
Procenat smanjenja
gubitaka na mreži
(vodovod)
Broj korisnika (gdje je
moguće utvrditi)
Broj korisnika usluga
% novih posjetilaca
-
% novih posjetilaca
Broj projekata
Broj i lokacija
postavljene
signalizacije
Broj projekata
-
Broj posjetilaca
% novih posjetilaca
-
Broj posjetilaca
Broj projekata
Broj investitora
Broj projekata
Broj i vrsta
promotivih
aktivnosti
Broj projekata
Broj održanih
sastanaka, okruglih
stolova
Donijete mjere za
stimulisanje
investicija
Broj intervencija u
poslovnoj zoni
-
Vrste razvijenog turizma
Broj posjetilaca
Broj posjetilaca
-
Broj preduzeća
Broj zaposlenih
Broj projekata
Broj i vrsta
promotivih
aktivnosti
Broj projekata
Broj i vrsta
promotivnih
-
Broj novih preduzeća
Ukupan generisan iznos
investicija
Broj investitora
Ukupan generisan iznos
investicija
-
broj novo registrovanih
gazdinstava
101
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Mjera 5.1:
Unapređenje upravljanja zaštićenim područjima
-
Mjera 5.2:
Podsticanje korišćenja obnovljivih izvora
energije i mjera energetske efikasnosti
Mjera 5.3:
Podizanje svijesti stanovništva o značaju
očuvanja biodiverziteta
-
aktivnosti
Broj projekata
-
Broj projekata
Broj dokumenata
-
Broj projekata
Broj i vrsta
promotivnih
aktivnosti
-
Površina zaštićenih
područja na kojima je
rađena intervencija
Broj zaintersovanih
investitora
Broj informisanih
građana
102
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
9
FINANSIRANJE
Imajući u vidu obim sredstava koja su dostupna opštinama, finansiranje investicija iz budžeta lokalne
uprave će izvjesno biti najmanje zastupljen model finansiranja, dok će akcenat biti na finansiranju i
realizaciji projekata iz državnih fondova i fondova EU ili drugih donatora (pogotovo u odnosu na putnu
infrastrukturu). Drugi najčešći model finansirana investicija odnosiće se na projekte koje će finansirati
država ili EU i drugi donatori, a koje će sprovoditi lokalna uprava.
U namjeri da iskoristi sve mogućnosti koje postoje, lokalna uprava će nastaviti sa jačanjem
administrativnih kapaciteta kako bi bila u mogućnosti da blagovremeno osmisli i aplicira za fondove
donatora, uključujući EU, kao i da ispuni sve potrebne uslove za finansiranje projekata iz državnog
budžeta. Za projekte koje planira da realizuje u okviru ovog Strateškog plana, pored okvirnog budžeta,
lokalna uprava je prepoznala i potencijalne partnere uz čiju podršku, finansijsku i tehničku, će biti moguće
realizovati naveden projekte.
U određivanju prioritetnih projekata, pored mogućnosti za finansiranje bilo iz kapitalnog budžeta, bilo iz
državnog budžeta ili sredstvima donatora, lokalna uprava će se voditi sledećim kriterijuma:
- Uticaj projekta za strateški cilj,
- Uticaj na investicije i nova radna mjesta,
- Izvodljivost,
- Vremenski okvir za realizaciju,
- Učešće poslovnog sektora,
- Uslađenost sa ostalim prioritetima i projektima.
U sprovođenju Strateškog plana razvoja, lokalna uprava će posebnu pažnju posvetiti razvoju i jačanju
privatno javnog partnerstva.
103
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
10 ANEKSI
ANEKS 1
Tabela 1. Stanovništvo prema polu u Prijestonici Cetinje za 2003 i 2011. godinu
Cetinje
2011
2003
Ukupno
16657
18482
Muško
8031
8879
Žensko
8626
9603
Tabela 2. Stanovništvo prema tipu naselja u Prijestonici Cetinje – broj i struktura za 2003. i 2011
godinu
Cetinje
Ukupno
Gradsko
Ostalo
2011
2003
16657
18482
14093
15353
2564
3129
Tabela 3. Prosječna starost stanovništva u Prijestonici Cetinje za 2003 i 2011. godinu
Cetinje
2011
2003
Ukupno
40.3
38.1
Muško
38.4
36.6
Žensko
42.0
39.5
Gradsko
39.0
36.7
Ostalo
47.2
45.1
Tabela 4. Procijenjeno stanovništvo, prirodni priraštaj i vitalni indeks u Prijestonici Cetinje za
2010. godinu
Procijenjeni broj
stanovnika
Prirodni priroštaj
16678
-32
Stopa prirodnog
priroštaja (na 100
stanovnika)
-1.9
Vitalni indeks
(živorođeni na 100
umrlih)
82.6
Tabela 5. Rođeni, živorođeni po polu i stopa nataliteta u Prijestonici Cetinje za 2010. godinu
Rođeni
Živorođeni
svega
muški
ženski
svega
Muški
ženski
Stopa
nataliteta
152
82
70
152
82
70
9.1
Tabela 6. Umrli i umrla odojčad po polu i stopa smrtnosti u Prijestonici Cetinje za 2010. godinu
Ukupno
184
Umrli
Muško
103
Žensko
81
Stopa smrtnosti
Ukupno
11.0
Tabela 7.Migracioni tokovi u Prijestonici Cetinje za 2010. godinu
Doseljeni
81
Odseljeni
151
Migracioni saldo
-70
Tablea 8. Prosjek zaposlenih lica na Cetinju od 2006. godine do 2010.
Ø 2006
Ø 2007
Ø 2008
Ø 2009
Ø 2010
Prosjek = Ø
Cetinje
4545
4890
4396
4197
3706
104
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Tabela 9. Zaposlena lica u Prijestonici Cetinje za period od 07.2010 do 07.2011 godine po
mjesecima
2010
VII
VIII
IX
X
XI
XII
3510
3543
3552
3502
3511
3522
2011
I
II
III
IV
V
VI
VII
3481
3545
3544
3566
3620
3676
3701
I- VII 2011/I- VII 2010
93.6
Tabela 10. Struktura nezaposlenih lica prema stepenu stručne spreme
Cetinje
Ukupno
I
II
III
IV
V
VI
VII-1
VII-2
1.1.2010.
1585
571
69
321
460
15
47
101
1
31.12.2010.
1512
517
66
303
452
17
43
112
2
1.1.2011.
1565
525
68
317
465
17
43
127
3
31.3.2011.
1563
527
64
311
477
17
43
122
2
Tabela 11. Neto zarade po mjesecima 2011. godina
2011
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
I- VIII 2011/I- VIII 2010
454
440
443
433
458
412
394
418
104.9
105
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
ANEKS 2
JZU “Dom Zdravlja” pruža primarne zdravstvene usluge kao što su: usluge imunizacije, preventivni
pregledi novorođenčadi, preventivni pregledi djece do 15 godina, sistematski pregledi djece školskog
uzrasta, savjetovanje žena u reproduktivnom dobu, preventivni pregledi trudnica, pregled i liječenje u
Centrima Doma zdravlja, rendgenske usluge, ambulantne-fizioterapeutske usluge itd.
Broj ljekara specijalista koji ordinira u JZU “Dom Zdravlja” je 10, od čega su: 3 specijalisti opšte
medicine; 1 specijalista medicine rada; 2 ljekara opšte medicine; 1 specijalista pneumoftiziolog; 1
specijalista radiolog; 1 specijalista mikrobiolog i 1 specijalista psihijatar. U JZU “Dom Zdravlja” rade i 2
ljekara pripravnika, dok su 5 ljekara na specijalizacijama iz sljedećih oblasti: Sportska medicina; Klinička
biohemija; Pedijatrija; Ginekologija i akušerstvo i Opšta medicina.
Broj korisnika koji primaju zdravstvene usluge JZU “Dom Zdravlje” je znatno veći od osiguranih lica,
ukupan broj pregledanih pacijenata kod izabranog doktora za odrasle od 01.01.2011. do 30.09.2011.
godine iznosio je 50.825 pacijenata, dok je ukupan broj registrovanih 10.947. U istom periodu broj
pregledanih pacijenata kod izabranog ginekologa iznosio je 3.061, dok je registrovanih pacijentkinja 1.676.
Što se tiče izabranog doktora za djecu ukupan broj pregledanih pacijenata je 15.482, dok je registrovanih
4.147. U okviru ovih brojki nalaze se osobe kojima usluge pružaju centri za podršku JZU “Dom
Zdravlja”.
Tehnička opremljenost ustanove zadovoljava osnovne standarde i kriterijume predvidjene važećim
Zakonskim aktima, medjutim veliki broj medicinske opreme je zastareo i datira čak iz perioda 80-tih
godina prošlog vijeka. Trenutno Dom Zdravlja raspolaže sa osam vozila čija prosječna starost iznosi oko
8,5 godina dok je jedno vozilo-reanomobil ustupili Zavodu za hinu medicinku pomoć. Što se tiče seoskog
područja opremljenost ambulanti je loša te nedostaje veliki dio opreme. Pored nedostataka koji se tiču
tehničke opremljnosti moraju se istaći i nedostaci infrastrukturne opremljenosti, odnosno nedostaci
samog objekta, te bi sanacija zgrade bila jedan od prvih koraka ka osavremenjavanju ustanove. U tom
cilju, što se tiče nabavke same opreme bilo bi poželjno krenuti od nabavke aparata za mamografiju u RTG
i UZ dijagnostici, do poboljšanja stanja Voznog parka i opremanja seoskih ambulanti.
U cilju podizanja usluga na viši nivo, nužna je nabavka adekvatne nove medicinske opreme u narednom
periodu, koja bi obuhvatila sljedeće savremene aparate: aparat za test opterećenja i spirometar, porođajne
stolove i UZ aparat, elektro nož, aparat za otoakustičnu emisiju i novu frezu, jedan inkubator, aparat OCT
za snimanje retine i očnog živca i sanitetsko auto.
JZU Opšta bolnica “Danilo I” pripada bolnicama opšteg tipa, koja će po novom Statutu imati šest
odjeljenja i to: Interno odjeljenje, Ginekologija sa akušerstvom, Hirurgija, Pedijatrija, Orl i Humana
reprodukcija, kao i sljedeće službe: anesteziju sa intezivnom njegom, službu medicinske dijagnostike,
medicinskog snabdijevanja, tehničke podrške, službu za fizikalnu medicinu, službu za urgentnu
medicinsku pomoć, službu za pravne i opšte poslove, kao i ekonomsko-finasijsku službu.
Broj ljekara koji ordinira u JZU Opšta bolnica “Danilo I” je 32 od čega: 26 ljekara specijalista (4 spec.
interne medicine; 6 spec. ginekologije i akušerstva; 4 spec. opšte hirurgije; spec. ORL; spec. anesteziologije
sa reanima; 2 spec. pedijatrije; 1 spec. radiolog; 1 spec. transfuzije; 1 spec. kliničke biohemije i 2 spec.
oftalmologije.) i 6 ljekara na specijalizaciji.
106
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
U 2010. godini, u bolnici sa kapacitetom od 100 kreveta liječeno je 4804 pacijenta, a ambulantnih pregleda
je bilo 27103, anestezija 1800, porođaja 305, od toga 118 iz Cetinja. Takodje, 60% hospitalizovanih
pacijenata je van teritorije Cetinja.
U cilju podizanja usluga na viši nivo, nužna je nabavka adekvatne nove medicinske opreme u narednom
periodu, koja bi obuhvatila sljedeće savremene aparate: aparat za test opterećenja i spirometar, porođajne
stolove i UZ aparat, elektro nož, aparat za otoakustičnu emisiju i novu frezu, jedan inkubator, aparat OCT
za snimanje retine i očnog živca i sanitetsko auto.
ANEKS 3
Osnovno obrazovanje
U OŠ “Lovćenski partizanski odred” školsku 2011/12 godinu je upisalo 73 učenika, od kojih su 38
djevojčice, a 35 dječaci. Nastavu u školskoj 2011/12 godini pohađa 707 učenika u matičnoj školi
raspoređenih u 29 odjeljenja. U 3 područna kombinovana odjeljenja nastavu pohađaju: 4 učenika u
Bajicima, 6 učenika na Njegušima i 4 učenika na Čevu. Nastavni kadar odgovara potrebama škole i
obuhvata sve profile. Prema podacima iz ove ustanove, broj učenika je svake godine manji. Ilustracije radi
deveti razred školske 2010/211 godine završilo je 117 učenika, dok ga ove godine pohađa 88 učenika.
Školsku 2011/12 godinu upisalo je 73 učenika.
Treba istaći da prostorne mogućnosti škole nijesu na zadovoljavajućem nivou. Pored nedostatka sale za
fizičku kulturu, dosta je loša infrastrukturna instalacija (problem sa nedovršenom električnom
instalacijom, spoljašnjom fasadom, neograđenim dvorištem, nekvalitetanim pločnikom i loše riješenim
odvodom atmosferskih voda).
U OŠ “Njegoš” u školskoj 2011/12 godini upisano je 68 učenika, od kojih su pola dječaci a pola
djevojčice. Nastavu u školskoj 2011/12 godini pohađa 596 učenika, od toga su 315 dječaci i 281
djevojčica. Prevoz je obezbijeđen za 37 učenika koji su putnici. Ove školske godine je upisano 68 prvaka i
to je porast u odnosu na prethodne 4 godine. Takođe, nastavu pohađaju 19 učenika RAE populacije, 1
interno raseljeno lice, 2 učenika koji imaju hrvatsko državljanstvo, kao i 1 učenik sa posebnim potrebama.
Pomoći asistent bio je angažovan za rad sa učenikom sa posebnim potrebama do 31.12.2011.godine, ali
zbog nedostatka finansijskih sredstava prekinut je njegov rad u ovoj ustanovi. Prethodne školske godine
9. razred je završilo 83 učenika, od čega 11 učenika ima diplomu ``Luča``. U ovoj školskoj godini 9.
razred pohađa 73 učenika. Nastavni kadar broji 36 nastavnika-profesora u stalnom radnom odnosu i 3
nastavnika koji su sporazumno na dopuni časova. Od toga, u predmetnoj nastavi je 11 profesora i 6
nastavnika, a u razrednoj nastavi 6 profesora, 5 nastavnika i 2 učitelja. Takođe 3 nastavnika ove škole
izvode nastavu u drugim školama kao dopunu norme.
U školskoj zgradi površine 3024m2 smješteno je: 17 učionica, 6 kabineta, 2 specijalizovane učionice za
prvi razred i produženi boravak, sportska sala, biblioteka i ostale pomoćne prostorije. Površina školskog
dvorišta je 4694m2. Infrastrukturna konstrukcija škole je dotrajala. Takođe, školska bravarija, krovna
konstrukcija, mreža za grijanje su dotrajale, dok su sportski teren i dvorište škole neadekvatno opremljeni
i u lošem stanju.
JU OŠ „Boro Vukmirović“ na Rijeci Crnojevića spada medju najstarije škole u Crnoj Gori. Školsku
2011/12 godinu upisalo je 29 učenika, rasporedjenih u 6 odjeljenja od 1do 9 razreda u matičnoj školi i 1
područno odjeljenje u Drušićima. Dva odjeljenja razredne nastave u matičnoj školi i područno odjeljenje
u Drušićima su kombinovana odjeljenja. U školskoj 2011/12 godini, u školi „Boro Vukmirović“ nastavu
107
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
izvodi 14 nastavnika, a od toga su 4 profesora iz drugih škola( rade po osnovu ugovora o preuzimanju
radi dopune norme) i 3 profesora koji rade na odredjeno radno vrijeme.
Matična škola u Rijeci Crnojevića smještena je u školskoj zgradi površine 446,50 m2 . Područno odjeljenje
radi u Drušićima u školskom objektu u sklopu kojeg je izgradjena „Vinarija-Drušići“. Za nastavu se
koriste dvije učionice površine 115 m2 i dvorište površine 965 m2. Školsko dvorište, površine 986 m2,
nije ogradjeno iako pored njega prolazi glavna saobraćajnica Cetinje - Rijeka Crnojevića – Podgorica.
Grijanje je putem drva i TA peći. Školski prostor i opremljenost školskim namještajem adekvatni su u
odnosu na trenutno brojno stanje učenika. Unutrašnjost škole i dvorišta su pokriveni alarmom i video
nadzorom. Unutrašnje prostorije škole su: pet klasičnih učionica (2 opremljene za razrednu nastavu), dva
kabineta (djelimično opremljena), fiskulturna sala (neadekvatna namjeni), biblioteka i čitaonica i ostale
administrativne kancelarije.
U JU Osnovnoj školi “Šunjo Pešikan” u Trešnjevu, na početku školske 2011/2012 godine upisano je
14 učenika, od čega 7 djevojčica i 7 dječaka. U školi ima svega 5 odjeljenja. Sva djeca imaju organizovan
prevoz školskim vozilom. Područna odjeljenja Kobilji Do i Bata ne rade (nema učenika). Brojčano stanje
učenika i odjeljenja u školi je sledeće: I razred reformisane nastave-dvoje učenika; IV razred reformisane
nastave-dvoje učenika; IV klasične-jedno; VI razred reformisane-dvoje; VII razred reformisane-dvoje;
VIII razred reformisane-jedno; VIII razred klasične- četvoro. Škola raspolaže sa nastavnim osobljem
koje je stručno osposobljeno za obavljanje poslova u nastavnom procesu.U nastavi je raspoređeno 8
zaposlenih, od toga broja su 4 profesora, 3 nastavnika i 1 sa srednjom stručnom spremom. Trenutno je
izražen nedostatak kadrova iz oblasti matematike, fizike i engleskog jezika.
Škola raspolaže sa 346,27m2 , u okviru kojih ima 6 učionica, radionica, sala za fizičko vaspitanje,
biblioteka, zbornica, kancelarija, 3 MC kabine, 3 hodnika i stepenište. Školski poligon ima 696 m2,
aškolski vrt 5.429 m2 .
Niže muzičko obrazovanje organizovano je u Osnovnoj muzičkoj školi „Savo Popović“. Ministarstvo
prosvjete je 1946. godine, donijelo odluku o osnivanju muzičke škole na Cetinju, koja je počela sa radom
januara 1947. godine. Škola je radila u zgradi Biljarde, a 1951.godine, preseljena je u Kotor. Muzičku
tradiciju nastavila je od 1958. godine, muzička škola Savo Popović.
Broj učenika koji pohadjaju Osnovnu muzičku školu broji 150, od kojih su 105 djevojčice a 45 dječaka i
to: 29 učenika u pripremnom razredz, 39 učenika u prvom razredu, 22 učenika u drugom razredu, 23
učenika u trećem razredu, 19 učenika u četvrtom razredu, 7 učenika u petom razredu, 11 učenika u
šestom razredu. Broj nastavnog kadra je deset, a nenastavnog kadra četiri. Škola ima problema sa
nedostatkom nastavnog kadra, a pored profesorskog kadra školi nedostaje sekretar sa punim radnim
vremenom, jer trenutno u upravi škole postoji sekretar sa polovinom norme.
Škola raspolaže sa 2 učionice solfeđa (jedna manja i jedna veća), 7 kabineta od kojih su 3 namijenjena za
klavirsku nastavu, 1 kabinet violine, 1 kabinet flaute, 1 kabinet harmonike, 1 gitare i koncertna sala
(kapaciteta od 80 do 100 ljudi). Takođe postoje kancelarija direktora, 2 mala hola, 1 veliki hodnik,
zbornica, mala kuhinja sa bifeom i 3 wc-a. Što se tiče tehničke opremljenosti, škola ima video nadzor, 3
stara kompjutera, jedan kopir aparat i dva štampača.
Srednje obrazovanje
U JU Gimnazija Cetinje ostvaruje se opšte obrazovanje na način i pod uslovima propisanim Zakonom o
gimnaziji. U školskoj 2010/11 godini bilo je upisanih 343 učenika u sva četiri razreda, rasporedjenih u 12
108
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
odjeljenja (u svakom razredu po 3 odjeljenja). Školske godine 2011/12, upisano je 349 učenika takođe
raspoređenih u 12 odjeljenja. Od ukupno upisanih učenika 166 su dječaci (48%), a 183 su djevojčice
(52%). Interesovanje za upis u gimnaziju poslednje dvije godine je nešto veće nego ranije, ali nedovoljno
da bi se formiralo četvrto odjeljenje I razreda.
Nastavni kadar čine 30 profesora različitih struka. Od toga je 22 profesora zaposleno u Gimnaziji a ostali
dopunjavaju normu iz drugih škola.Od 22 zaposlenih, 11 je zaposleno na neodredjeno vrijeme. Izražen je
nedostatak nastavnog kadra iz matematike i hemije.
Prostorni kapaciteti škole su solidni, površine 3.606m2. Uslijed nedostatka finansijskih sredstava, javljaju
se brojni problemi. Fiskulturna sala nije renovirana i sa oskudnim rekvizitima. Osim toga, krovna
konstrukcija je dotrajala, a javlja se i niz drugih problema, koje nije u mogućnosti blagovremeno sanirati
zbog skromnih finasijskih sredstava.
JU Srednja stručna škola u svoj program rada objedinjuje sljedeće profile: ekonomski tehničar, tehničar
drumskog saobraćaja, tehničar marketinga i trgovine, carinski tehničar, automehaničar, instaler sanitarnih
uređaja, grijanje i klimatizacija III SSS. U školskoj 2011/12 godini u JU Srednjoj stručnoj školi Cetinje
upisano je 405 učenika u 16 odjeljenja i to:
• od I do IV razreda 41 učenik, tehničar drumskog saobraćaja IV stepen stručnosti
• od I do IV razreda 118 učenika, turistički tehničar IV stepen stručnosti
• od I do III razred 119 učenika, ekonomski tehničar IV stepen stručnosti
• medicinski tehničar u IV razredu - 19 učenika;
• konobar, kuvar III razred - 21 učenik,
• špediter IV stepen stručnosti - 30 učenika;
• automehaničar I razred - 18 učenika.
Nastavni kadar čini 33 nastavnika, a vannastavno osoblje 11 zaposlenih. Više od polovine nastavnog
kadra koji radi u ovoj vaspitno-obrazovnoj ustanovi putuje iz drugog grada. U objektu JU Srednje stručne
škole postoji 10 učionica, jedna računarska sala, radionica i fiskulturna sala. Prostorni kapacitet škole je
solidan, ali je evidentan problem dotrajalosti kompletnog stanja škole.
U školskoj 2011/12 godini Srednju likovnu školu „Petar Lubarda“ upisala su 22 učenika, a u prosjeku
svake godine se upiše 20 učenika. Preko 70% učenika dolazi iz drugih gradova Crne Gore. Škola ima
licence za dva obrazovna programa: Likovni saradnik slikar/slikarka i Grafički dizajner
saradnik/saradnica. U ovoj školskoj godini nastavu izvoditi 21 nastavnik, od čega 13 stručne i 8 opšte obrazovne predmete. Svi predmeti su stručno zastupljeni.
Škola se susreće sa više problema kao što su: problem grijanja školskih prostorija, problem prevoza
učenika na relaciji Podgorica-Cetinje-Podgorica i Budva-Cetinje-Budva, problem sa smještajem učenika
zbog malih smještajnih kapaciteta, tehnički problemi na zgradi, nedovoljna obezbijeđenost vatrogasnim
aparatima i neadekvatan prilaz za slučaj požara ili druge nepogode. Takođe, neophodno je opremiti
fotografski studio za izvođenje nastave iz predmeta Fotografija i Digitalna fotografija, kao i povećanje
stručne literature školske biblioteke koja još uvijek ne zadovoljava potrebe. Sem toga, škola nema salu za
fizičko vaspitanje, a nastava se izvodi u sali Gimnazije i Srednje stručne škole. Zbog poklapanja rasporeda
sa navedenim školama učenici najčesce ne drže nastavu fizičkog.
109
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Visoko obrazovanje
Muzička akademija je osnovana 1980. godine. Akademija je bila locirana u Podgorici sve do požara, koji
je 1996. godine zadesio krajnje neuslovnu zgradu ove visokoškolske institucije. Nakon ovog događaja
Akademija se preselila na Cetinje, u zgradu bivšeg Engleskog poslanstva. Muzička akademija, od svog
osnivanja do danas, angažuje priznate profesore iz inostranstva čime, uz učešće kvalitetnih domaćih
kadrova, permanentno ostvaruje visok nivo nastave i koncertne djelatnosti.
Nastavni kadar ove visokoobrazovne institucije čine 23 nastavnika i saradnika, od čega je 14 sa
akademskim zvanjem i 9 saradnika. U školskoj 2010/11 godini ukupan broj studenata je 84, od čega I
godina 26, II godina 23 i III godina 35 studenata.
Za Muzičku akademiju koja je u dosta lošem stanju, urađen je projekat sanacije kroz projekat Beautiful
Cetinje za koji je dobijena saglasnost. Početkom 2012. godine očekuje se sanacija britanskog poslanstva,
što je i prva faza projekta Beautiful Cetinje koji Prijestonica realizuje u saradnji sa UNDP-em.
Osnivanjem Fakulteta likovnih umjetnosti na Cetinju 1988. godine, na neki način je okončan
višedecenijski krug u razvoju pedagoških ustanova likovne kulture, na mjestu na kome je i počeo poslije
drugog svjetskog rata formiranjem srednje umjetničke škole. Fakultet je smješten u velelepnoj zgradi
nakadašnjeg Ruskog poslanstva, koja je posebnim aktom zaštićena kao spomenik kulture. Fakultet
likovnih umjetnosti u okviru svoje matične djelatnosti organizuje osnovne, specijalističke i postdiplomske
studije za sticanje zvanja magistra umjetnosti.
Nastavni kadar čine: 9 redovnih profesora, 5 vanrednih profesora, 5 docenata, 12 saradnika u nastavi, od
kojih 7 žena i 4 tehnička saradnika. U školskoj 2010/11 godini ukupan broj studenata je 65, od čega I
godina 21, II godina 19 i III godina 25 studenata.
Fakultet dramskih umjetnosti na Cetinju počeo je sa radom školske 1994/95 godine, kao odsjek u
okviru Fakulteta likovnih umjetnosti. Tek 1997. godine, ovaj Fakultet stiče svoju institucionalnu
samostalnost. Fakultet dramskih umjetnosti u okviru svoje nastavne djelatnosti organizuje i realizuje
osnovne, specijalističke i postdiplomske studije. Nastavni kadar čine 13 lica sa akademskim zvanjemi 3
saradnika u nastavi. Podršku pruža i nenastavno osoblje ukupno 9. U školskoj 2010/11 godini ukupan
broj studenata je 56, od čega I godina 26, II godina 3 i III godina 27 studenata.
Fakultetska jedinica Cetinje, Fakulteta za pomorstvo Kotor, studijski program - Menadžment u
pomorstvu otvorena je 12. septembra 2011. godine i smještena je u prostorijama Crvenog krsta. Broj
studenata koji su upisali prvu godinu je 106. Drugu godinu pohađa 19 studenata, a treću 23 studenta iz
Prijestonice Cetinje.
U planu je realizacija projekta Univerzitetski kompleks na prostoru Donjeg Oboda. Izgradnjom ovog
kompleksa postojeći fakulteti će se premjestiti, a Prijestonica Cetinje dobiti sadašnje objekte u kojima se
nalaze na upravljanje.
110
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
ANEKS 4
Sportski objekti u vlasništvu Prijestonice Cetinje
Sportskim objektima koji su u vlasništvu Prijestonice Cetinje gazduje JP Sportski centar Cetinje, u čijem
su sastavu:
• Gradski stadion i pomoćni stadion su u dosta lošem stanju. Od izgradnje Gradskog stadiona,
tačnije od 1953. godine, nije izvršena rekonstrukcija tribina. Svlačionice, smještene u obližnjim
prostorijama stare Kasarne (koja ne pripada cjelini stadiona) su improvizovane. Promjena
podloge je izvršena uz pomoć Prijestonice Cetinje, Fudbalskog saveza Crne Gore i Fudbalskog
kluba „Lovćen“, što je stvorilo bolje uslove za takmičenje. Za sada je dosta dobro očuvana
međutim ograda oko pomoćnog terena je srušena, tako da je nova vještačka trava na terenu
izložena propadanju.
• Poligon malih sportova, koji je u relativno dobrom stanju, uslovan je za obavljanje treninga
sportskih ekipa, kao i za odigravanje turnira, kao što je tradicionalni turnir u malom fudbalu koji
se organizuje u ljetnjim mjesecima.
• Sportski centar u okviru koga se nalaze:
- Glavna sportska dvoranaje u stanju pune funkcionalnosti i u njoj se odvijaju treninzi i
takmičenja sportskih klubova iz Cetinja i treninzi reprezentacija koje svoje pripreme obavljaju
na Cetinju. Nedostaci dvorane: posebno malikapacitet i značajan procenat vlažnosti zbog
ukopanosti dvorane u teren, koji se do sada uspješno rješavao dobrim ventilacionim
sistemom.
- Tri manje- namjenske dvorane se koriste za stoni tenis, džudo i body building. Takođe su
funkcionalne i ispunjavaju uslove za treninge i zvanična takmičenja.
- Teretanesu date pod zakup i zadovoljavaju postojeće standarde. Osim rekreativaca, usluge
teretana koriste i sportski klubovi.
- Bilijar salau okviru koje funkcioniše i kafe bar,data je u zakupBilijar klubu „Biljarda“,
funkcionalna je i ispunjava uslove za takmičenja.
• Teniski teren u Njegoševom parku, dat je u zakup teniskom klubu „Lovćen“, koji je izvršio
njegovu punu rekonstrukciju.Teren je pokriven šljakom i zadovoljava uslove za treninge i
takmičenja, kao i za večernje odigravanje mečeva.
Sportski objekti u vlasništvu obrazovnih ustanova
U okviru OŠ „Njegoš“, nalazi se sportska sala, u kojoj se pored nastave fizičkog vaspitanja održavaju i
treninzi odbojkaškog i košarkaškog kluba. Pored rekonstrukcije koja je završena prije par godina, parket
sale je u fazi propadanja, a kao uzrok prepoznaje se visok procenat vlažnosti koju uzrokuje ukopanost sale
u teren. Otvoreni poligon (u dvorištu škole) ne ispunjava uslove za obavljanje nastave fizičkog vaspitanja
zbog nedostatka sportskog mobilijara, neravne podloge i neodgovarajuće lokacije u krugu škole.
OŠ „LPO“ još uvijek nije dobila svoju sportsku dvoranu, pa se nastava fizičkog vaspitanja odvija u
učionicama i u dvorištu škole. Izgradnja sportske dvorane je u planu.
JU Gimnazija posjeduje renoviranu sportsku salu u kojoj se odvija nastava fizičkog vaspitanja. U krugu
škole se nalazi i višenamjenski sportski poligon, koji pored učenika Gimnazije koriste i učenici Srednje
stručne škole. U ljetnjim mjesecima poligon se koristi za rekreaciju građana. Takođe se može koristiti i za
pripreme sportista.
111
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
JU Srednja stručna škola posjeduje sportsku salu u kojoj se odvija nastava fizičkog vaspitanja.
Sportski objekti u okviru državnih ustanova
U neposrednom okruženju objekta u kojem je bilo smješteno Austro-ugarsko poslanstvo u Kraljevini
Crnoj Gori, nalazi se višenamjenski sportski teren za tenis i odbojku, a ranije je postojala i kuglana, koja
sada nije u funkciji.
U okviru Centralne narodne biblioteke „Đurđe Crnojević“, nalazi se tenisko igralište, koje zahtijeva
izvjesna ulaganja. Koristi se za rekreaciju građana.
JU „Lovćen – Bečići“ je na Ivanovim koritima izgradila dva višenamjenska sportska poligona, koja u
ljetnjim mjesecima služe za rekreaciju i pripreme sportista, kao i za učesnike rukometnog i košarkaškog
kampa. Takođe, u izgradnji su fudbalski teren i dva teniska terena.
Na prostoru NP „Lovćen“, nalaze se Avanturistički park, francuskog investitora, kao i teren za paintball,
koji koristi Paintball klub „Viktoria“ i rekreativci.
Sportski objekti u okviru privrednih društava
U sklopu Hotela „Grand“, nalazi se 25m dug plivački bazen. Osim bazena, hotel raspolaže i kuglanom.
Bazen i kuglana su sa svim propratnim sadržajima, u stanju pune funkcionalnosti i ispunjavaju sve uslove
za trening i takmičenja.
U okviru preduzeća AD“Ribarstvo“ u Rijeci Crnojevića, postoji viđenamjensko sportsko igralište, na
kojem se održavaju mnogobrojna amaterska sportska takmičenja, kao što su Riječke sportske igre.
Ostali sportski objekti u Gradu
Na „Starom igralištu“ u neposrednoj blizini Njegoševog parka, u izgradnji je privatni sportski centar, koji
bi trebao da ima slijedeće sadržaje: dva otvorena, dva zatvorena teniska terena i poligon za male sportove.
Završen je i stavljen u funkciju otvoreni teniski teren.
Na Ševrlji postoji Strelište glinenih golubova, za koje su svojevremeno uložena značajna finansijska
sredstva. Sadašnje stanje ne dozvoljava korišćenje.
Sportski objekti u okviru mjesnih zajednica
U okviru mjesnih zajednica, Njeguši, Dobrsko selo, Bokovo, Čevo, Trešnjevo, Žabljak CrnojevićaDodoši, takođe postoje višenamjenska sportska igrališta.
ANEKS 5
U zavisnosti od lokacije na kojoj se nalaze, kulturne dobra možemo uslovno posmatrati u tri segmenta. (i)
Prvi najznačajniji i najbrojniji segment čine kulturna dobra koja se nalaze skoncentrisana na relativno
malom prostoru Istorijskog jezga grada; (ii) drugi segment čine kulturna dobra sa teritorije gradskog
naselja, ali van istorijskoga jezgra i (iii) treći segment su takođe veoma značajna kulturna dobra koja se
nalaze van Cetinjskoga polja rasuta na prostoru čitave Prijestonice 36.
36
Detaljniji prikaz kulturnih dobara dat je u Aneksu 5.
112
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
(i) Zbog vrijednosti kulturnih dobara i ukupnih ambijentalnih karakteristika samo Istorijsko jezgro Cetinja
je zakonom zaštićeno kao posebno kulturno dobro od izuzetnog značaja. U okviru ove gradske cjeline
nalaze se 25 pojedinačno zakonom zaštićenih kulturnih vrijednosti (spomenika kulture). Tu se pored 8
zakonom zaštićenih kulturnih dobara treće kategorije nalaze i 11 druge, odnosno 6 svrstanih u okviru
prve kategorije koje i ovom prilikom treba pomenuti: Biljarda, Cetinjski manastir sa crkvom Rođenja
Bogorodice, Dvorac kralja Nikole I Petrovića, Ostaci manastira manastira Crnojevića na Ćipuru, Vladin
dom – dom vlade Kraljevine Crne Gore i Zetski dom – teatar tj. prvo zdanje namijenjeno kulturnim
potrebama u Crnoj Gori.
(ii) Van zaštićenoga Istorijskoga jezgra Cetinja, na području grada se nalazi niz značajnih sakralnih i
sekularnih spomenika, odnosno zaštićenih kulturnih dobara. Ovdje se pored grobljanskih crkva iz 19.
stoljeća ističu zaštićena kulturna dobra - zgrade bivšeg Italijanskog i Austrougarskog poslanstva. Tu je
zatim i Tehnički muzej smješten u okviru prostora sa elektro postrojenjima iz vremena početaka
elektrifikacije Crne Gore (1910. god.), te crkva sv. Antuna Padovanskog koja je izgrađena nedaleko od
bivšega Austrougarskoga poslanstva.
(iii) Van samog područja grada Cetinja, na teritoriji Prijestonice značajna kulturna dobra nalaze se u okviru
naselja Njeguši (crkve i zdanja vezana za dinastiju Petrović). U zaseoku Erakovići na Njegušima nalazi se
Njegoševa rodna kuća koju je Njegošev stric Petar I Petrović podigao 1779.godine. Kuća u kojoj se rodio
vladika Rade, više puta je obnovljena. Jednostavna izdužena građevina 1973.godine adaptirana je u
memorijalni muzej posvećen Njegošu. Muzej sadrži predmete pokućstva njeguške kuće iz Njegoševog
doba.
Najmonumentalniji spomenik nacionalnog parka Lovćen je Njegošev mauzolej, podignut na Jezerskom
vrhu. Na području nacionalnog parka “Lovćen“ značajnu vrijednost čini kulturno-istorijsko nasljedje.
Svojevrstan arhitektonski relikt, vrijedan pažnje, predstavljaju čuvene lovćenske serpentine. Stari put od
Kotora vijuga uz Lovćen do Njeguša, živopisnog planinskog sela. Lovćenski kraj obiluje brojnim
elementima narodnog graditeljstva. Autentične su stare kuće i seoska guvna, kao i kolibe u katunima –
ljetnjim stočarskim naseobinama.
Značajna kulturna dobra se nalaze u Rijeci Crnojevića sa Obodom te izuzetno vrijednim sakralnim
spomenicima na ostrvima Skadarskog jezera. U okviru ovoga segmenta posebno treba pomenuti sakralne
objekte na selima koji datiraju od 15. do 19. stoljeća. Pored kulturnih dobara i spomenika u naseljenim
mjestima treba skrenuti pažnju i na čitav niz obilježja, a odnose se najviše na dogadjaje iz perioda
neposredno prije, u toku ili odmah poslije Drugog svjetskog rata.
ANEKS 6
Osnovni cilj izrade Projekta vertikalne i horizontalne saobraćajne signalizacije je da se, projektovanjem
dostižnih rješenja koja će izvjesno, ubrzo biti i realizovana, kao i nizom relativno jednostavnih i
investiciono, ne pretjerano, zahtjevnih kratkoročnih mjera, dođe do značajnog i dugoročnog poboljšanja
stanja saobraćaja u Prijestonici. Projektovana rješenja bi bila primjerena potrebama oporavka urbane
sredine u koju decenijama nije adekvatno ulagano, a brojni problemi su nagomilavani.
Pored navedenog, značaj izrade ovog projekta je i u tome što bi predstavljao kvalitetnu polaznu osnovu
za dalje aktivnosti u cilju praćenja i regulisanja saobraćaja u Prijestonici, kao što su: izrada Programa
organizovanja auto-taksi prevoza na teritoriji Prijestonice, izrada Studije (Elaborata o parkinzima, izrada
Katastra saobraćajne signalizacije, formiranje baze podataka i praćenje ključnih parametara dinamičkog i
mirujućeg saobraćaja na nivou grada, formiranje baze podataka o saobraćajnoj infrastrukturi i dr.
113
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
ANEKS 7
Karta 1 – Zaštićena prirodna dobara na teritoriji Cetinja
Njegošev park je najstarija zelena površina u gradu, čije je formiranje vezano za podizanje Novog
dvorca, odnosno za drugu polovinu 19-og vijeka. Prvobitno je bio u pejzažnom stilu, a danas je to javna
površina, čisto geometrijskog oblika.
Biljni fond parka sačinjava visoko drveće autohtonih vrsta (smrča, jasen, bukva, brijest), dok su alohtone
vrste zastupljene malim brojem individua gledičije, hameciporisa, duglazije itd. Gotovo sve alohtone vrste,
posebno smrča čiji je udio u parku dominantan, približavaju se dobu fizičke zrelosti odumiranja, što može
ugroziti i postojanje samoga parka..
Sve parcele u parku su bile oivičene živom ogradom, čime je naglašena geometrizacija parka. Sadašnji
izgled živih ograda je bez ikakve funkcionalne vrijednosti. Rekonstukcija parka je predviđena u 2013.
godini kroz program Cetinje grad kulture.
114
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Park „13. Jul“ je podignut u slobodnom stilu i dosta je mlađi od Njegoševog. Koncepcija parka je
pejzažnog stila sa krivudavima stazama, izuzev središnjeg dijela koji je riješen geometrijski. Duž staza,
drveće je sađeno u redovima, dok je po parcelama sađeno stihijski, ne vodeći računa o njihovom
ekološkim zahtjevima, a posebno estetskim vrijednostima. Činjenica da veći dio drveća sačinjavaju
autohtone lišćarske vrste, sa slabo razvijenom krošnjom, navodi na zaključak da je ono samoniklo, zbog
čega su likovne i kompozicione vrijednosti parka male.
Učešće grmlja u biljnom fondu parka je minimalno. I u ovom parku je izvršeno asfaltiranje, tako da je
dobio izgled asfaltnih ulica. Što se tiče biljnog materijala, ovo su parkovske površine, gdje dominira više
vrsta visokog drveća, lišćara i četinara. Zbog nedovoljnog ulaganja, neadekvatnog održavanja planske i
neplanske sadnje, parkove sačinjavaju jednodobne sastojine, bez spratnosti, ritma i kolorita, gdje vlada
opšta monotonija. Kod velikog broja individua, a posebno smrče koja je dominantna vrsta u Njegoševom
parku, primjetno je djelimično ili potpuno sušenje stabala.
ANEKS 8
Tabela 12. Kulturno istorijsko nasljeđe na teritoriji Prijestonice Cetinje (Zakonom
zaštićena nepokretna kulturna dobra)
I kategorija
1.
Zetski dom, zgrada kraljevskog pozorišta
2.
Biljarda, Njegoševa rezidencija
3.
Dvorac kralja Nikole
4.
Manastir Sv. Petra ( Cetinjski manastir)
5.
Vladin dom, zgrada vlade u kraljevini Crnoj Gori
6.
Mauzolej Petru II Petroviću Njegošu na Lovćenu
7.
Žabljak, prijestonica Crnojevića na Skadarskom jezeru
8.
Manastir Kom
9.
Ostaci manastira Crnojevića na Ćipuru
10.
Istorijsko jezgro Cetinja
II kategorija
11.
Vlaška crkva
12.
Rusko poslanstvo u kraljevini Crnoj Gori
13.
Englesko poslanstvo u kraljevini Crnoj Gori
14.
Reljef Crne Gore u kompleksu Biljarde
15.
Mauzolej vladike Danila na Orlovom kršu
16.
Dvor prijestolonasljednika Danila ( Plavi dvorac )
17.
Bolnica „Danilo I“
18.
Dvorska crkva na Ćipuru
19.
Italijansko poslanstvo u kraljevini Crnoj Gori
20.
Francusko poslanstvo u kraljevini Crnoj Gori
21.
Austro-ugarsko poslanstvo u kraljevini Crnoj Gori
22.
Crkva Sv. Nikole, Riječki grad, Rijeka Crnojevića
23.
Most knjaza Danila na Rijeci Crnojevića
24.
Kuća u kojoj se rodio vladika Rade ( Njeguši )
115
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
25.
Manastir Ćelija dobrska ( Dobrsko selo )
26.
Vladičina kula na Karuču ( Skadarsko jezero )
27.
Crkva Uspenja Bogorodice ( Resna-Bjelice )
28.
Crkva Sv. Đorđa ( Erakovići-Njeguši )
29.
Crkva Blagovještenja ( Jeksa-Čukovići )
30.
Kuća Sv. Petra na Rijeci Crnojevića
31.
Obod Crnojevića – Riječki grad ( Rijeka Crnojevića )
32.
Zgrada Arhiva Crne Gore
III kategorija
33.
Mlin Ivana Crnojevića
34.
Tursko poslanstvo u kraljevini Crnoj Gori
35.
Zgrada crnogorske banke Kraljevine Crne Gore
36.
Tablja-kula iznad manastira Sv. Petra
37.
Rodna kuća kralja Nikole ( Njeguši )
38.
Crkva Sv. Dimitrija ( Ljubotinj )
39.
Tvrđava Lesendro u blizini Vranjine
40.
Crkva Uspenja Bogorodice – Rajičevići ( Njeguši )
41.
Crkva Sv. Nikole ( Rvaši )
42.
Preobraženska crkva ( Ivanova korita )
43.
Kuća Kenja Jankovića ( Rvaši )
44.
Zgrada OŠ „Šunjo Pešikan“ - Trešnjevo (Cuce )
45.
Crkva Sv. Jovana Krstitelja – Košćele
46.
Kuća Toma Petrovića-Njegoševa gostinjska kuća ( Njeguši )
47.
Crkva Sv. Antuna Padovanskog
48.
Crkva Sv. Jovana Krstitelja – Ržani do (Bata Cucka )
49.
Crkva Sv. Nikole – Boguti ( Ljubotinj )
50.
Apoteka u Njegoševoj ulici
51.
Stara električna centrala,objekat prve el.cent. u Crnoj Gori
52.
Crkva Sv. Jovana Krstitelja – Blace ( Bjelice )
53.
Crkva Sv. Ćekle ( Strugari )
54.
Crkva u Čistom polju ( Ljubotinj )
55.
Zgrada bivšeg vojnog stana
Tabela 13. Poljoprivredna gazdinstva prema veličini razreda korišćenog poljop. zemljišta
Crna Gora
Ukupan broj
poljop. gazdin.
Najviše površine od 0,10-0,50
ha
Cetinje
ukupno
bez
zemlje
ukupno
bez
zemlje
Crna Gora
Cetinje
48824
581
895
22
15418
440
116
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Tabela 14. Poljoprivredna gazdinstva prema sjedištu i korišćenju poljop. zemljišta
Crna Gora
48824
294400,70
gazdinstva
ukupno
895
4824
1998
5321
122
43125
212724,40
340,40
1393,60
561,80
204359,40
873
253
89
700
gazdinstva
Ukupno
Ukupno korišćeno
poljop. Zemljište
Vinogradi
Voćnjaci
Rasadnici
Livade i pašnjaci
Cetinje
površina u ha
površina u ha
4 763,60
928,00
44.20
7,00
799,70
Tabela 15. Porodična poljoprivredna gazdinstva prema površini obradivog zemljišta
Oranice
Žito u zrnu
Industrijsko bilje
Krompir
Krmno bilje
Povrće
Cvijeće
Sjeme i rasadi
Ostalo bilje
Ugari
Crna Gora
Gazdinstva
površina (ha)
10153
3656,40
3926
1115,20
190
65,90
5692
792,00
2010
847,00
3897
806,00
69
3,20
25
1,60
122
13,70
44
11,90
Cetinje
gazdinstva
površina (ha)
222
33,40
32
5,30
204
22,30
7
0,90
56
4,70
-
Tabela 16. Porodična poljoprivredna gazdinstva prema površini okućnice/bašte
Površina okućnice/bašte
Povrće
Voće
Vinova loza
Krompir
Crna Gora
Gazdinstva
površina (ha)
37 010
2 412,80
29733
680,10
755,90
13315
(515,510 stabala)
170,2
6268 (673,963 čokota)
25851
806,60
Cetinje
gazdinstva
površina (ha)
634
43,70
525
15,70
1,70
84
(1775 stabala)
3,00
94
(9 299 čokota)
403
23,30
Tabela 17. Površina voćnjaka
Ukupno
Voće
Crna Gora
Cetinje
Gazdinstva Površina(ha) gazdinstva površina (ha) (Extezivno)
5321
1393,60
89
7,00
(5,00 ha)
3684
861,00
89
7,00
(5,00ha)
117
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Tablea 18. Gazdinstva prema površini vinograda i broju čokota
gazdinstva
Crna Gora
površina (ha)
1998
Cetinje
gazdinstva
340,40
(1.403.523čokota)
površina (ha)
44,20
(159271 čokota)
253
Tabela 19. Gazdinstva prema broju uslovnih grla stoke (UG)
Ukupno
Goveda
Ovce
Koze
Svinje
Živina
Konji, mazge, magarci
Crna Gora
gazdinstva
(UG)
32656
112 861,90
78633,00
24616
(50888 muznih)
226752,00
6082 (130459 muznih)
35001,00
3580
(21016 muznih)
41118,00
13465 (1134 suprasnih)
16304
411086,00
3122
4397,00
Cetinje
gazdinstva
523
334
90
144
161
235
155
(UG)
2173,1
1043
(734 muznih)
3408
(2049 muznih)
3295
(2013 muznih)
678
(8 suprasnih)
9198
330
Tablea 20. Gazdinstva po veličini stada
Crna Gora
gazdinstva
Ukupno
48824
Bez goveda
24208
1-2 grla
15023
3-9 grla
8510
10-19 grla
916
Bez ovaca
42742
1-9 grla
1591
10-19 grla
1474
20-49 grla
1610
Bez koza
45244
1-2 grla
1393
3-9 grla
1452
10-19 grla
352
* Podaci popisa poljoprivrede 2010. godine.
Cetinje
gazdinstva
895
561
211
110
9
805
9
26
34
751
22
45
30
118
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Tabela 21. Lokalni putni pravci i njihova dužina
Reg.br.
Puta
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
Dionica puta
Resna-Bata-Trešnjevo-granica opštine Nikšić
Ulići(magistrala)R.Crnojevića-Carev Laz(magistrala)
Košćele-Ljubotinj-Građani-granica opštine Bar
R.Crnojevića-Čukovići-granica opštine Bar
Ulići(magistrala)-Bokovo-Kosijeri-Đinovići-Štitarigranica Glavnog grada Podgorica
Kosijeri-Mikulići-Tomići
Krstac-Kuk
Rvaši-Bobija-Dodoši
Obzovica(magistrala)-Prekornica-Boguti
Ubli-Lastva-Markovina
Mulinovo počivalo-Uba-Jezer-Jasikovica
Trešnjevo-Rokoči
Grab-Trnjine-Rovine
Ubli-Prentin do-Gornji izvori
Prašino Ždrijelo-Proseni do-Lipa-Jama Vojvodina-Čevo
R.Crnojevića-Riječki grad
R.Crnojevića-Obodska pećina(hidrocentrala)
Meterizi(magistrala)-Češljari Đalci
Metrizi –Pavlova strana- Rijeka Crnojevića
Bokovo-Markov do
Bata-Donja Zaljut
Magistrala-Vrela-Crpna stanica
Milišina pećina-Pejovići-Prediš
Začir-Dubova-Smokovci
Sa putnog pravca Obzovica-Prekornica-VeljagoraCrpna stanica-granica opštine Bar
Sa putnog pravca R.Crnojevića-Virpazar-Rvaši-Karučzajčina-Njive
Ubli-Prentin Do-Izvori
Prnji Do-Lokve
Ukupno
Ukupna
dužina u km
28,0
18,60
11,0
12,2
15,50
11,5
6,0
8,5
14,6
17,5
10,5
10,0
8,0
11,4
20,0
1,2
1,0
6,8
2,7
3,0
3,0
1,5
5,0
5,0
6,0
2,0+1,5+1,5=5,0
18,0
2,5
310,0
Tabela 22. Transportni cjevovodi
Dionica
Izvorište Podgor - PS Višnjica
PS Višnjica - PK Velja Gora
PK Velja Gora – PK Lašor
PK Lašor - R. Zagrablje
PK Lašor - R. Sandin Vrh
Ukupno:
Preènik cjevovoda
Ø400 mm
Ø 400 mm
Ø 350 mm
Ø 200 i 300 mm
Ø 400 mm
Vrsta materijala
čelik
čelik
čelik
ACCIPEHD
čelik
Dužina (m)
2,753.00
5,643.00
5,065.00
1,120.00
4,840.00
20,022.00
119
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
Tabela 23. Kapacitet vodoizvorišta
IZVORIŠTE
Podgorska vrela
Uganjska vrela
Obzovica
ZIMSKI PERIOD
lit. / s
min 200
min 50
2-50
LJETNJI PERIOD
lit./ s
170-200
0.50
0.50
Tabela 24.Visinske kote i tip objekata Vodovoda
OBJEKAT
Podgorska vrela
Višnjica
Velja gora
Obzovica
Uganjska vrela
PK Lašor
Veliki rezervoar Zagrablje
Mali rezervoar Zagrablje
Rezervoar Sandin vrh
m.n.v.
172
503
828
828
686
754
691
695
730
FUNKCIJA
Glavni izvor - Pumpna stanica
Pumpna stanica
Prekidna komora
Izvorište - gravitacija
Izvorište -Pumpna stanica
Prekidna komora
Rezervoar I visinska zona
Rezervoar I visinska podzona
Rezervoar II i III visinska zona
Tabela 25. Pregled podataka za vodosnabdijevanje i kanalizacioni sistem na gradskom području
Kapacitet sopstvenih izvora vodosnabdijevanja (Kapacitet
izvorišta Q(l/sj vode za piće)
1.Glavni izvor za snabdijevanje
Nominalni kapacitet
vodom za piće Cetinja je izvorište "
Podgorska vrela" .Izvorište je
locirano na oko 20 km južno od
Cetinja na visini 172m n.v.
2..Izvorište " Obzovica " locirano
Nominalni
na visini 828m,n,m n a na 8 km
kapacitet sezonski
južno od Cetinja
karakter
Ljetni period
Zimski period (zavisno od kišnog
periodaj
3.Izvorište " Uganjska vrela " se
Nominalni
nalazi na visini 686 m,n,m na
kapacitet sezonski
lokaciji 7 km južno od Cetinja
karakter
Ljetni period
Zimski period(zavisno od kišnog
periodaj
Kapacitet na osnovu korišćenja drugih izvora
(Kapacitet Q(l/s) vode za piće)
Dužina vodovodne mreže (km)
Broj priključaka na vodovodnu mrežu na gradskom području
Ukupan broj priključaka na vodovodnu mrežu
Broj priključaka na kanalizacionu mrežu na gradskom području
Broj priključaka na kanalizacionu mrežu, od priključenih na vodovodnu
Vrijednost
150
20
min 0,5
max 50
45-60
min 0,5
max100
nema
58
6127
6127 +77=6204
1300
1220 (20 %j
120
Strateški plan razvoja Prijestonice Cetinje za period 2012-2016, radna verzija
mrežu na gradskom području
Pokrivenost - broj domaćinstava sa priključcima na kanalizacionu mrežu
1440(30 %j
Dužina gavitacionog cjevovod (km)
Dužina potisnog cjevovoda (km)
Broj i kapacitet crpnih stanica Q(l/s)
Količina otpadnih voda (m3 ) domaæinstva
Količina otpadnih voda (m³ ) industrija
Ukupne količine proizvedenih otpadnih voda ( m3)/god
Instalisani kapacitet pumpi Q (l/s)
Dužina, dubina i prečnik ispusta kanalizacionih mreža
Tip i kapacitet ( predretman i uređaj za prečišćavanje otpadnih voda)
5
901000
nema
Tabela 26. Količina vode u sistemu vodosnabdijevanja(uporedni pregled za (2005.god i 2010.god)
Količina vode (1000 m3)
Podzemna voda
Površinska voda ( izvori )
UKUPNO
2010
Količina vode u sistemu vodosnabdijevanja
4730
2005
4730
Količina isporučene vode (1000m3)
640
123
763
Oprema za ispuštanje
3
4500
150 l/s
150 l/s
3
14740
20022
3
14740
20022
38000
38000
6204
4820
Domaćinstva
Industrija
UKUPNO
Broj pumonih stanica (2+1)
Ukupan kapacitet (l/s)
- Projektovani
Rezervoari
Broj
Kapacitet (m3)
Dužina glavnog cjevovoda (m)
Dužina distributivne mreže(m) od
profila DN 80
Broj priključaka na sistem
vodosnabdijevanja
4500
565
145
710
3
121

Zapisnik sa sedme sjednice II saziva Senata

C E T I N J E - Montenegro Travel

Ekspoatacija mineralnih sirovina

prostorno-urbanistički plan prijestonice cetinje

katalog vlatke vujosevic

PRIRODNE KARAKTERISTIKE

Lokalni energetski plan Prijestonice Cetinje 2014

OBRAZAC 3

IZVODI IZ DRŽAVNIH PROSTORNIH PLANOVA

Koloristicki ekspresionizam katalog PDF