5. zdravstvena nega u gastroenterologiji i

5. ZDRAVSTVENA NEGA U
GASTROENTEROLOGIJI I
HEPATOLOGI JI
Prof dr Mirjana Stamenović
Gastroenterologija - uvod
•
•
•
Gastroenterologija se bavi
bolestima digestivnog trakta i
žlezda (jetra, pankreas) i trbušne
maramice (peritoneum)
Digestivni sistem se grubo deli na:
- digestivni tubus
- prateći pomažući organi
Funkcija: varenje, a učestvuje i u
održavanju acidobazne ravnoteže
Gastroenterologija
- uvod
Stanje zdravlja digestivnog sistema podrazumeva:
normalnu pokretljivost pojedinih organa
normalnu sekreciju sokova i enzima
fiziološku apsorpciju razloženih sastojaka hrane
• Stil života svakog pojedinca opredeljuje stanje zdravlja
• Rizični faktori i rizično ponašanje direktno utiče
 nepravilna ishrana
 konzumiranje alkoholnih pića
 pušenje cigareta
 stresogene situacije
 anoreksije i dr
Oboljenja ovog sistema se zbog kompleksnosti, dužine trajanja i
posledica (invaliditeta) svrstavaju se u oboljenja sociomedicinskog
značaja
Gastroenterologija - uvod
Obeloeli od bolesti digestivnog trakta zahtevaju
multidisciplinarni pristup
Sestra član tima:
 identifikacije znakove i pravilno tumači simptome obolele
osobe (promene u usnoj duplji, muka, povraćanje, otežano
gutanje, štucanje, gorušica, podrigivanje, zatvor, proliv,
prisustvo gastrointestinalnog gasa, krvarenje, žutica, bol,
prisustvo slobodne tečnosti u trbuhu i dr. zatim
identifikuje Tº, dehidraciju, opšte loše stanje –
malaksalost, scrpljenost)
 rešava pomenute probleme u okviru zdravstvene nege
pružanjem odgovarajućih akcija i intervencija
Gastroenterologija - uvod
Sestra član tima:
 profesionalno participira u procesima izvođenja dijagnostičkih
procedura
 izvodi terapijske procedure (samostalno ili u saradnji sa drugim
članovima zdravstvenog tima)
 Sprovodi zdravstveno vaspitni rad sa obolelim i članovima
njegove porodice u cilju izgradnje odgovarajućeg stila života, a u
skladu sa novonastalom situacijom
 pruža pomoć i podršku oboleloj osobi (i porodici) da se
resocijalizuje u svoje socijalno okruženje (porodica, škola,
odnosno fakultet, radno mesto)
Obim i sadržaj zdravstvene nege zavisi od prepoznatih potreba
obolelog
•
Hronične bolesnike treba obučiti za: samonegu, samobrigu,
samokontrolu i samolečenje (ako je indikovano)
Gastroenterologija – obeležja
zdravstvene nege
Simptomi:
 Oslabljen ili pojačan apetit
 Nauzea, povraćanje,
nepodnošenje meke hrane
 Hematomeza - sveža krv ili
kao talog od kafe
 Poremećaj gutanja
 Gorušica, podrigivanje,
štucanje
 Osećaj težine posle jela
 Bol u predelu grudne kosti ili
abdomenu
 Zatvor, proliv
 Flotulencija gastrointestinalni gas
 Melena
 Sveža krv u stolici
 Bele, aholične stolice
 Otok trbuha (ascites)
Znaci:
 Žutica (ikterus)
 Paukovi mladeži (spider nevus)
 Polmarni eritem (crvenilo kože
na dlanu šake)
 Malinast, lakiran jezik
 Caput meduse (opstrukcija u
portnom krvotoku)
 Defans muskulature - tvrd
trbuh
Gastroenterologija – obeležja
zdravstvene nege
Promene na koži i sluzokoži:
 Ikterus ili žutica – (povećan bilirubin u krvi kod bolesti
hepatobilijarnih organa) intenzitet od svetlo žute, zelenkasto žute
do braonkasto žute boje, blagi ikterus na beonjačama
 Bleda koža - kod anemičnih bolesnika (posledica hroničnog
krvarenja iz gastrointestinalnog trakta, kod akutnog krvarenja
koža je bleda, hladna i orošena znojem)
 Sluzokoža usne duplje suva (visoke T°, paranteralne ishrane i kada
bolesnici dišu na usta).
 Na jeziku i na desnima - ragade koje mogu biti ulazno mesto za
sekundarne infekcije
 Kod obolelih od ciroze jetre jezik - crven i gladak, a na koži i
sluzokoži - prošireni kapilari (oblik pauka) i ta pojava se zove spider
nevus.
Gastroenterologija – obeležja
zdravstvene nege
Promene na koži i sluzokoži:
 Na koži trbuha mogu se
pojaviti proširene vene oko
pupka koje se nazivaju caput
meduze (kod ascitesa)
 Kod ciroze jetre na donjim
ekstremitetima javljaju se
edemi, a atrofija mišića na
celom telu, a može se uočiti
crvenilo dlanova i batinasti
prsti
Gastroenterologija – obeležja
zdravstvene nege
Vitalni znaci:
 Visoka T°C je znak zapaljenskog procesa: zapaljenje žučne kese,
akutni pankreatitis i dr
 Poremećaj vrednosti TA dešava se zbog bola, šoka i krvarenja
(hipotenzija)
 Disanje je normalno, a poremećaji se sreću kod akutnog
krvarenja, ascitesa (pritisak na dijafragmu); plitko i ubrzano
– tahipnea
 Poremećaj pulsa sreće se kod krvarenja (filiforni puls)
Gastroenterologija – obeležja
zdravstvene nege
Izlučevine
1. Stolica:
 Melena
 Enteroragija
 Aholična stolica (bela)
 Gnoj i krv
 Steatoreja
 Dijareja (proliv)
 Opstipacija (zatvor, primarna,
sekundarna)
2. Povraćeni sadržaj:
 Hemotemeza
 Miserare
 Nesvarena hrana
3. Urin:
 Oligurija
 Anurija
 Tamna boja
Gastroenterologija – obeležja
zdravstvene nege
•
•
•
•
Disfagija - otežano gutanje, uzrok - stenoza jednjaka, karcinom,
tumori
Dispepsija - osećaj nelagodnosti izazvana bolom u abdomenu,
nadutošću, podrigivanjem i zadržavanjem hrane, a u vezi je sa
konzumiranjem hrane; javljaju se kod bolesnika sa ulkusom, bolesti
žučne kese, gastritisa, akutnog i hroničnog hepatitisa, ciroze
jetre, karcinoma želudca, pankreatitisa i bolesti creva
Gorušica - žarenja i pečenja iza grudne kosti, u ždrelu i predelu
želudca; javlja se kod oboljenja jednjaka i želudca
Foater hepatikus je karakterističan miris na zemlju, a sreće se kod
obolelih od težih oblika oboljenja jetre
Gastroenterologija – obeležja
zdravstvene nege
•
Anoreksija - gubitak apetita i telesne težine, kod hepatitisa,
karcinoma želudca, pri upotrebi nekih lekova, depresije,
anksioznosti
•
Muka i povraćanje - kod nadražaja sluzokože želudca,
•
•
•
•
•
Tenezmi
Meteorizam
Ascites
Edemi
Bol
stenoze pilorusa, akutnog zapaljenja žučne kesice,
akutnog pankreatitisa i drugih bolesi i stanja
Gastroenterologija – obeležja
zdravstvene nege
• Bol
Tipovi abdominalnog bola:
 Visceralni - tup (u vidu
pečenja,griženja ili grčenja)
oseća seduboko pod površinom
ulkusnibol, bilijarna kolika,
inflamatornaoboljenja tankog
creva
 Parjetalni –nadražaja
somatskih nerava parijentalnog
Peritoneuma usled dejstva
bakterijskih ili hemijskih agenasa
 Preneti - udaljen od mesta
.....................patološkog procesa
Opšta podela bola:
 Tup - praćen je mukom i
difuzanje različitog intenziteta
(ulkus ventrikuli)
 Oštar – jak, kod opstipacije
žučne opstrukcije (kamen),
perforacijaželudca, akutni
pankreatitis
 Kolika – intermitentan
grčevit bol u valovima
prisutna je kod staze žuči i
kod oboljenuja creva (tumori)
Gastroenterologija – obeležja
zdravstvene nege
Bol može biti povezan sa uzimanjem hrane (primeri iz kliničke prakse)
•
•
•
•
•
Bol u epigastrijumu - 1-4 časa nakon obroka, svaki dan u dužem
periodu, govori o hroničnom gastritisu, ulkusu želudca ili
duodenumu
Pojavljivanje bola 3 sata nakon obilnog obroka u epigastrijumu
desno govori u prilog postojanja kamenčića u žučnoj kesici
Bol sa gorušicom u epigastrijumu (ležeći položaj) upućuje na
hijatus herniju i refleksni ezofagitis.
Bol na tašte i noću česta je pojava kod ulkusne bolesti.
Masna hrana može da izaziva žučne kolike.
Gastroenterologija – obeležja
zdravstvene nege
GiH
dijagnostičke procedure
Radiološka dijagnostika
• sa i bez primene kontrasnih sredstava
• koriste se dve vrste kontrasta:
- negativan – vazduh, ugljen dioksid – svetlija
slika
- pozitivan – nerastvorljive soli teških metala
(jedinjenja
barijuma) i kontrastna sredstva koja sadrže jod
• kontrast i vazduh se mogu kombinovati
U zavisnosti koji deo tela se Rö pregleda, kontrast
se može aplikovati:
1. per os – barijumski preparati (mleko, pasta)
2. peranalno – barijumsko mleko (klizma)
3. intravenski – jodni preparati
GiH
dijagnostičke procedure
Rö dijagnostika – utvrđuje se
stanje: jednjaka, želudca,
tankog creva, debelog creva,
pankreasa, žuči i žučnih
puteva, krvnih sudova
(artreriografija)
• S. I. u Rö dijagnostici:
 upoznaje bolesnika sa
procedurom
 fuzička priprema obolelog
 aplikаciја kontrastа
 zbrinjavanjе obolelog nakon
pregledа
GiH
dijagnostičke procedure
Rö dijagnostika
Fizička priprema –ograničavanje unosa hrane i pića, pušenja,
unošenje nekih lekova pre pregleda, i/ili pražnjenje onog dela
digestivnog trakta koji treba pregledati
• Pri aplikaciji kontrasta preduzeti mere u cilju sprečavanja
eventualne alergijske reakcije
Unošenje kontrasta
 per os - dovoljno je uneti od 300-350 ml barijumskog mleka
 unošenje preko klizme - oko 2 litra mlakog kontrasta
 intravenska aplikacija kontrasta - doziranje prema telesnoj masi
bolesnika, zagrevanje na temperaturu prostora, pripremu svih
lekova za sprečavanje ili tretman anafilaktičke reakcije
bolesnika i laganu aplikaciju u kabinetu za radiološku dijagnostiku
GiH
dijagnostičke procedure
Rö dijagnostika
 4. Rö pregled želudca i tankog
 1. Nativni snimak abdomena
creva; silazna putanja
(prazno)
barijumove kaše kroz
 2. Kontrastne metode
digestivni trakt prati se 1-2
radioloških pregleda (jednjak,
dana
želudac i creva) kontrast se
 5. Irigografija (pregled
unosi u organizam peroralnim i
debelog creva); priprema
rektalnim putem
bolesnika traje tri dana
 3. Rö pregled jednjaka
(ezofagografija)
ahalazija jednjaka
GiH
dijagnostičke procedure
Rö dijagnostika
• 6. Peroralna holecistografija - pregled žučne kese uz pomoć
kontrasnog sredstva
• Bolesnik popije kontrast dan uoči pregleda sa malo vode u roku od
0,5 sata i leži na desni bok 2 sata. Kontrast dospeva u jetru, a
nakuplja se u žučnu kesu, pregled se izvodi sutradan na tašte 12 –
14 sati nakon uzetog kontrasta (žučna kesa odslikava u obliku
kruške)
• Ispitivanje motoričke funkcije žučne kese - bolesniku se daje
probni doručak (jaje, mleko, maslac), koji izaziva kontrakcije žučne
kese (koje se prate radiološkim snimanjem)
• moguće komplikacije: alergije
GiH
dijagnostičke procedure
Rö dijagnostika
7. Intravenska holecistografija - aplikacijom kontrasta I V
•
•
•
•
moguće komplikacije: mučnina, povraćanje, hipotenzija, urtikarija,
anafilaktički šok
praćenje bolesnika za vreme pregleda i dva sata nakon pregleda
aplikacija kontrasta i.v. 1-1,5 sat pre snimanja, obolelom se daje
probni doručak koji ima holagogno svojstvo
kod cholecystectomije (nema žučnu kesu) radi se intravenozna
holangiografija, ne daje se probni doručak (aplikacija kontrasta je
15 minuta pre snimanja)
GiH
dijagnostičke procedure
Rö dijagnostika
Zaštita od jonizujućeg zračenja
• zaštiti bolesnika i zaštita
zdravstvenog osoblja
• bezbednost izvora zračenja
• veštačka ventilacija u
prostorijama
• mere zaštite od požara, olovna
kabina ili paravan, kamere i dr.
•
Stalno meriti radioaktivnost
u radiološkom kabinetu
(vazduh, površine)
GiH
dijagnostičke procedure
•
Kompjuterska tomografija
(CT)
•
Nuklearna magnetna rezonanca
(NMR)
GiH
dijagnostičke procedure
Scintigrafija
• veličina i oblik položaja jetre,
otkrivaju se ciste, tumori,
apcesi, Cronova bolest,
ulcerozni kolitis
•
Ultrasonografija (UZ)
GiH
dijagnostičke procedure
Laboratorijska ispitivanja
1. Biohemijske analize: krvi, urina i stolice
• Analiza krvi: koncentracija bilirubina, transaminaze, alkalna fosfataza, gama GT, amonijak, amilaza, glukoza i dr
• Analiza urina: prisustvo bilirubina, amilaze i dr
• Analize stolice - uzorci sa karakterističnih mesta (3 uzorka):
prisustvo koncentracije žučnih boja, krvi
2. Mikrobiološke analize - stolica, materijal dobijen biopsijom sluznice
- Candida Helicobakter, prilozi i druge analize
3. Parazitološke analize
4. Hematološke analize
5. Serološke analize
GiH
dijagnostičke procedure
Citološke i histološke analize
• Citološka analiza ascitesa:
uzorak u laboratoriju najduže
- dva sata od uzimanja
•
Histološka anlaiza: uzorak
tkiva želuca, jetre i creva uz
pomoć endoskopa, a transport
uzetog materijala se
konzervira u 10% formalinu
GiH
dijagnostičke procedure
Funkcionalna dijagnostika
1. Ispitivanje funkcije jednjaka
• Cilj ovog ispitivanja je:
• Otkrivanje funkcije motorike jednjaka
• Utvrđivanje brzine peristatike jednjaka
• Utvrđivanje stepena relaksacije svintera
• Priliv kiselog želudačnog sadržaja u jednjak
 manometarska ispitivanja motorne funkcije jednjaka
Sklerodermija, neuromuskularna oboljenja
GiH
dijagnostičke procedure
Funkcionalna dijagnostika
2. Ispitivanje funkcije želudca: sekrecije hlorovodične
kiseline i određivanje koncentracije gastrina
 ispitivanje sekrecije hlorovodoonične kiseline
• Cilj ovog ispitivanja je:
- Utvrđivanje lučenja hlorovodoonične kiseline
(HCl) na tašte i posle dejstva stimulansa (kofeina,
histamina, pentugastrina)
- Dijagnostikovanje hipo i hiperaciditeta
GiH
dijagnostičke procedure
Funkcionalna dijagnostika
2. Ispitivanje funkcije želudca
 Gastrinski test
• Cilj testa je:
- Utvrđivanje stepena hipersekrecije i hiposekrecije želudačnog
sadržaja
- Utvrđivanje sekrecije želudačnog sadržaja u baznim uslovima i
u uslovima stimulacije (stimulusi: sekretin, infuzija kalijuma ili
visokoproteinska hrana (mleko, hleb, jaja, sir)
GiH
dijagnostičke procedure
Funkcionalna dijagnostika
3. Ispitivanje funkcije tankog creva
• Cilj funkcionalnog ispitivanja tankog creva je:
- Utvrđivanje količine apsorbovanih materija u krv (proteini, glucoza,
laktoza i dr.)
- Utvrđivanje neresorbovanih materija (pregledi stolice i urina)
Vrste analize:
1. Analize periferne krvi (biohemijske i hematološke), leukociti,
elektroliti,KKS, belančevine, glucosa, alkalna fasfatacija, SE, FE.
2. Analiza stolice (analiza neresorbovanih materija, ugljenih hidrata –
amiloreja, masti – steatoreja, mišićnih vlakana – kreatoreja)
•
Uzimanje materijala za planirane analize sprovodi sestra, a na osnovu
dijagnostičkog plana
GiH
dijagnostičke procedure
Video-kapsula M2
• omogućava direktnu
vizualizaciju sluznice celog
tankog creva bez uvođenja
endoskopa, instrument se
sastoji iz
• kapsule malog promera (27x11
mm), lako se guta, sistema
senzora koji se po
standardnoj proceduri
pričvršćuju na kožu prednjeg
zida abdomena i datarekordera, uređaja s kojim su
senzori povezani i koji
............prikuplja slike koje
............kapsula pravi
GiH
dijagnostičke procedure
Testovi apsorpcije: D-xyloza test, GTT, STT, LTT, testovi apsorpcije
vitamina B12 i apsorpcije folne kiseline
• Test D-xyloza radi se zbog utvrđivanja apsorpcione sposobnosti
tankog creva
• Test opterećenja skrobom se izvodi s ciljem ispitivanja aktivnosti
enzima amilaze egzogenog pankreasa
• Test opterećenja GTT - kod sumnje na poremećenu absorptivnu
funkciju tankog creva ili kod ispitivanja endogenog pankreasa
• Test opterećenja laktozom
• Test opterećenja vit. B12 (Šilingov test) – izvodi se da bi se
utvrdila sposobnost organizma za apsorpciju vit. B12
• Radioizotopske metode: Lundov test i test resorpcije folne
kiseline čiji nedostatak dovodi do anemije - folna kiselina se meri u
urinu i u plazmi u određenim vremenskim intervalima
GiH
dijagnostičke procedure
4.
Ispitivanje funkcije debelog
creva
 Pregled stolice (dijagnostički
materijal)
- redovnost defekacije
- obstipacija (zatvor)
- dijareja (proliv)
- pojava krvi u stolici (melena,
sveža krv)
- pojava gnoja i sluzi
- pojava bola pri defekaciji
- nadutost po defekaciji

Laboratorijski pregledi stolice
1. Mikroskopski pregled
podrazumeva procenu digestije
belančevina, masti, skroba.
2. Koprokultura je pregled za
dokazivanje prisustva bakterija u
stolici (radi se kod dijareja).
3. Pregled stolice na parazite.
4. Pregled stolice na prisustvo
krvi – akutno krvarenje
Test ispitivanja okultne krvi u stolici
GiH
dijagnostičke procedure
Kod uzimanja uzorka stolice, sestra treba da zna:
• kada se stolica pregleda na krvarenje, bolesnik treba da je na
dijeti, bez mesa tri dana zbog mogućnosti lažno pozitivnog testa
• da se uzorci stolice uzimaju sa različitih mesta (ako bolesnik
sam ostavlja stolicu)
• uzorci stolice se više puta šalju na pregled (ponovljeni pregledi) kod
sumnje na prisustvo parazita, lamblije, njihove ciste, larve, jaja
Od krvnih analiza za dijagnostiku bolesti debelog creva koriste se
hematološke, biohemijske, imunološke analize i utvrđivanje
prisustva karcinomembrionskog antitela (CEA)
GiH
dijagnostičke procedure
5. Ispitivanje funkcije pankreasa: statička i dinamička
GiH
dijagnostičke procedure
5. Ispitivanje funkcije pankreasa
Statičke metode
• Analiza količine amilaze - Normalne vrednosti amilaze u serumu
60-150 jedinica, izlučuje se urinom, vrednosti povećane kod
oboljenja pankreasa
• Kod zapaljenjskih oboljenja pankreasa amilaza u pleuralnom i
abdominalnom punktatu
• Niske vrednosti amilaze - obimno razaranje pankreasnog tkiva i
ukazuju na veoma teško stanje obolelog
Istovremeno se određuje analiza u serumu i urinu i to:
•
•
amiliza u krvi određuje se kod intenzivnog bola
amiliza u urinu određuje se iz uzorka izdvojenog od ukupne
diureze
GiH
dijagnostičke procedure
5. Ispitivanje funkcije pankreasa
• Istovremeno se određuje analiza u serumu i urinu i to:
•
•
•
•
•
•
•
•
amiliza u punktatu – visoke vrednosti u pluralnom i abdomenalnom
punktatu ukazuju na akutni pankreatitis
lipaza – određuje se kod sumnje na pankreatitis, izlučuje se
mokraćom
transamilaze – kod pankreatitisa su povećane vrednosti
određivanje nivoa glikemije
određivanje nivoa kalcijuma
određivanje koncentracije bilirubina
određivanje nivoa lipida
GiH
dijagnostičke procedure
5. Ispitivanje funkcije pankreasa
Sekretinski test - Sekretin stimuliše pankreas na
lučenje veće količine pankreasnog soka, vode i
bikarbonata
• test direktne stimulacije, daje podatke o hroničnoj
insufijenciji egzokrinog pankreasa (oštećenja)
• dokazuje se količina pankreasnog soka i bikarbonata
pre i posle stimulacije sekretinom
• u želudačnom sadržaju analiziraju se ćeliski
elementi, aciditet, količina, sedimentacija i Ph
• u duadenalnom zapremina, prisustvo krvi,
bikarbonati, amilaza, ikterusni indeks
GiH
dijagnostičke procedure
5. Ispitivanje funkcije pankreasa
Sekretinsko-pankreozitinski test
• Kombinovani test aplikuju se dva stimulansa i to: sekretni i
pankreazimni koji provocira enzimsku aktivnost egzokrinog pankreasa, ispituje se gastrična, pankreasna i bilijarna sekrecija
identifikuju poremećaji
Prosigminska proba
• Subkutano aplikovan prostigmin povećava tonus vagusa i
stimuliše lučenje enzima pa se ovaj test koristi u dijagnostici
Ca pankreasa i hroničnog pankreatitisa. Rezultat se prikazuje na
krivulji
GiH
dijagnostičke procedure
5. Ispitivanje funkcije pankreasa
Indirektna stimulacija
•
Lundov test - indirektna stimulacija pomoću specijalnog obroka
koji sadrži sve sastojke hrane (300 ml hrane - dekstroza, ulje,
mleko); sadržaj za analizu se uzima preko duodenalne sonde; za
procenu funkcije pankreasa važna je mitolitička aktivnost
(razgradnja masti)
•
Paba test - PABA je sintetski peptid na koji deluje enzim
hipotripsin i razlaže ga, unosi se per os. Razložen PABA se izlučuje
urinom. Smanjena koncentracija PABE u urinu ukazuje na
pankreasnu insuficijenciju
GiH
dijagnostičke procedure
5. Ispitivanje funkcije pankreasa
Triolinski test
• radioizotopski test
• za dokazivanje pankreasne insuficijencije (prisutna steatoreja).
Per os olei olivari i aleinska kiselina markirano J 131
• uzorci krvi se uzimaju na 2, 4, 6, 8 i 24 h nakon aplikacije
• uzorci urina na 6, 12, 24 i 72 h i utvrđuje se koncentracija unete
doze
• kod zdravih maksimalna koncentracija postiže se posle 4 h u krvi, a
24 h u urinu
GiH
dijagnostičke procedure
•
Funkcija jetre podrazumeva:
1. sintezu belančevina plazme
i belančevina protrombinskog
kompleksa
2. detoksikacionu funkciju
3. stvaranje žuči i bilirubina
•
Značajna je funkcija i u
metabolizmu ugljenih hidrata
vode i elektrolita
•
Za dijagnostiku se, pored
testova za ispitivanje
funkcije, koriste:
1.
2.
3.
4.
5.
epidemiološka analiza
laparoskopija
ultrazvuk
scintigrafija
abdominalna punkcija
GiH
dijagnostičke procedure
GiH
dijagnostičke procedure
BSP proba
• Brom sulfaftalein je boja koja se aplikovana I.V. izlučuje
mokraćom
• Test daje informaciju o cirkulaciji u jetri
• Kod oštećenja krvotoka manje boja dolazi u kontakt sa
hepatocitima i eliminacija iz krvi je sporija
• Rezultat ukazuje na vreme koje je potrebno da jetra očisti krv od
unete boje.
•
Test se može raditi kao klirens i kao test retencije.
GiH
dijagnostičke procedure
Testovi za ispitivanje funkcije jetre
1. Testovi za utvrđivanje sindroma zapaljenjske reakcije
(poremećaj albumina)
2. Testovi za utvrđivanje sindroma insuficijencije jetrenih ćelija
• Specifične metode:
- protrombinski kompleks
- protrombinsko vreme
- homiesteroza
- esterifikovani holesterol
- činioci koagulacije koje stvara jetra
GiH
dijagnostičke procedure
Testovi za ispitivanje funkcije jetre
3. Testovi za utvrđivanje sindroma nekroze jetrenih ćelija
• Ćelijski enzimi:
- SGOT - glutamil oksalosirćetna transaminaza
- SGPT - glutaminsko piruvična transaminaza
- Aldolaza
4.Testovi za utvrđivanje sindroma bilijarne retencije
Ovi testovi koriste se za:
- određivanje bilirubina
- pregled stolice
- celokupni holesterol
- celokupni lipidi
GiH
dijagnostičke procedure
Endoskopske procedure
• primaran značaj u dijagnostici patoanatomskih promena,
praćenju bolesti, prognozi, prevenciji i lečenju nekih
bolesti organa za varenje
Sestrinske intervencije pri endoskopskim pregledima su:
- čuvanje, priprema i održavanje endoskopa
- priprema potrebnog materijala i prostora za pregled
- priprema bolesnika za endoskopski pregled
- asistencija pri pregledu
- zbrinjavanje bolesnika i materijala po završenom pregledu
GiH
dijagnostičke procedure
Endoskopske procedure
Čuvanje, priprema i održavanje
endoskopa
• čišćenje, dezinfekcija,
sterilizacija, čuvanje,
skladištenje, kao i briga o
njihovoj ispravnosti
• dve vrste endoskopa – rigidni
i fleksibilni
gastroskop
GiH
dijagnostičke procedure
Endoskopske procedure
Za dezinfekciju fleksibilnih endoskopa - hemijska sredstva, koja
treba:
- da omoguće brzu dezinfekciju i da su efikasna protiv
širokog spektra klica
- da ne oštećuju sočiva niti druge vrste materijala od kojih je
endoskop sačinjen
- da ne izaziva hemijske nadražaje kože i tkiva
- da ga deterženti ili organske materije (krv, gnoj, sluz) ne
čine neaktivnim
- da ne zgrušava proteine
- da se lako razblažava u željenim koncentracijama
- da bude ekonomičan za upotrebu
GiH
dijagnostičke procedure
Endoskopske procedure
•
•
Sterilizacija je obavezna u sledećim situacijama:
- pre prve upotrebe endoskopa ili ako je endoskop bio duže
vremena van upotrebe
- na kraju radne nedelje
- posle kontakta endoskopa sa infektivnim materijalom (gnojni
sadržaj, Salmonella, bacil TBC, virus hepatitisa)
- pre endoskopije na otvorenom trbuhu
- pre laparoskopije
Mesto čuvanja endoskopa i dodatne opreme između dva radna
dana, treba da bude provetreno i da ne bude izloženo naglim
promenama temperature (sunčevim zracima, u blizini radijatora,
grejalice itd.)
GiH
dijagnostičke procedure
Endoskopske procedure
•
Prema mestu uvođenja endoskopskog instrumenta, endoskopija
organa za varenje se deli na:
- peroralnu (gornju),
- peranalnu (donju) i
-laparaskopiju,
Prema nameni (cilju) izvođenja može da bude:
- dijagnostička (rutinska i urgentna)
- operativno-terapijska (interventna)
GiH
dijagnostičke procedure
Endoskopske procedure
Prema mestu uvođenja
1. Peroralna (kroz usta)
endoskopija ili gornja
endoskopija
• Ezofagoskopija – endoskopija
jednjaka
• Gastroskopija – endoskopija
želudca
• Duodenoskopija – endoskopija
duodenuma
• Enteroskopija – endoskopija
.............tankog creva
•
Endoskopska retrogradna
holangio-pankreatografija
(ERCP) – pregled žučnih i
pankreasnih kanala
GiH
dijagnostičke procedure
2. Peranalna (kroz anus) endoskopija ili donja endoskopija
• Rigidna rektosigmoidoskopija – pregled rektuma i sigme
nesavitljivim endoskopom
• Fiberoptička rektosigmoidoskopija – pregled rektuma i sigme
savitljivim endoskopom
• Kolonoskopija – endoskopija debelog creva
3. Laparaskopija – pregled trbušnih organa kroz zid abdomena
GiH
dijagnostičke procedure
Ezofagoskopija
Indikacije:
- bol iza grudne kosti
- otežano i bolno gutanje,
- povraćanje, gorušica,
krvarenje,
- vraćanje progutane hrane i
želudačnog soka u usta radi
uzimanja uzoraka biopsijom,
- vađenje stranih tela iz
jednjaka,
- ugradnja endoproteza,
dilatacija jednjaka i druga
stanja
Kontraindikacije su:
- akutna respiratorna i
kardiovaskularna
insuficijencija
- loša saradnja bolesnika u toku
pregleda
- korozivne promene u jednjaku
(akutne)
- bol u trbuhu nepoznate
etiologije
GiH
dijagnostičke procedure
Gastroskopija
•
•
U toku pregleda mogu se izvoditi manji zahvati kao što su:
zaustavljanje krvarenja, uzimanje tkiva za histopatološku analizu
Izvodi se kod bolesnika koji imaju zdravstvene probleme u trbuhu:
- gubitak apetita
- bol u epigastrijumu
- nadutost, podrigivanje
- gorušica
- gađenje i povraćanje
- anemije
- hematemeza i melena
- praćenje toka bolesti
- vađenje stranog tela
GiH
dijagnostičke procedure
Gastroskopija
•
•
Premedikacija - ima za cilj smanjenje salivacije, sekrecije i
relaksaciju bolesnika (Atropin, Buskopan, Glukagon, Apaurin,
Valijum - prethodno proveriti prisustvo preosetljivosti)
Ureaza test se koristi za dokazivanje prisustva Helicobacter
pilory – mikroorganizma pri hroničnom gastritisu, ulkusnoj
bolesti, a posebno duodenuma
h. pilory
GiH
dijagnostičke procedure
Duodenoskopija
•
•
delimična (proksimalna) koja
se nadovezuje na prethodno
izvršenu ezofagogastroskopiju
(rutinsko-dijagnostička
panendoskopija)
namenska (ciljana) koja se
koristi u dijagnostičke i
operativno-terapijske svrhe i
obuhvata endoskopiju
čitavog duodenuma tj. do
duodenojejunalne fleksure
(kompletna duodenoskopija)
GiH
dijagnostičke procedure
Indikacije za fiberoptičku duodenoskopiju (delimičnu ili kompletnu) su:
- bol u trbuhu, različite vrste i stepena ispoljenosti, lokalizovan u
predelu duodenalne tačke, paraumbilikalno i u desnom
hipohondrijumu
- gađenje i uporno povraćanje
- anamneza za duodenalni ulkus
- opstruktivni ikterus
- sideropenijska anemija
- dispepsijski sindrom
- benigne i maligne neoplazme u duodenumu
- melena, sa ili bez hematemeze
GiH
dijagnostičke procedure
•
U toku duodenoskopije se detaljno i sistematski posmatra lumen
(oblik i prečnik), zid, sluznica i njeni cirkularni nabori. Uočene
patološke promene (ograničene ili difuzne) detaljno se proučavaju i
opisuju, a zatim se i biopsiraju (više uzoraka) i histopataološki
analiziraju, a u cilju njihove konačne dijagnoze
• Patološki procesi koji se mogu identifikovati duodenoskopijom su:
- duodenitis
- peptični ulkus
- tumori duadenuma
- divertikuli duadenuma
- Cronova boles
GiH
dijagnostičke procedure
Endoskopska retrogradna holangiopankreatografija (ERCP)
•
kombinovana endoskopsko-radiološka metoda ispitivanja
biliopankreasnog kanalikularnog sistema upotrebom usavršenijih
instrumenata – fiberduodenoskopa sa bočnim svetlom
Indikacije za izvođenje ERCP-a su dosta proširene i primenjuju se kod:
1. kliničke sumnje na poremećaj funkcije egzokrinog pankreasa
- hronični pankreatitis
-pseudociste pankreasa i
-sumnja na karcinom pankreasa
2. -benignih ili malignih stenoza papile Vateri
3. ekstahepatičnih holestaza
4. holedohomitijaze
5. benignih ili malignih tumora ekstrahepatičnih žučnih puteva
GiH
dijagnostičke procedure
Endoskopska retrogradna holangiopankreatografija (ERCP)
•
Kontraindikacije su:
- prave ciste pankreasa i
- teško opšte stanje bolesnika
Pre početka ERCP-a potrebno je izvršiti rendgensko snimanje
abdomena
• Radioskopija se uključuje nakon izvršene kanulacije papile i
početnog ubrizgavanja kontrasta
•
ERCP izvodi u Rö kabinetu, da se bolesniku aplicira kontrast i da
proceduru izvodi tim koga čine: lekar specijalista –
gastroenterolog, lekar – radiolog, radiološki tehničar, laborant,
sestra
GiH
dijagnostičke procedure
Peranalna (donja)
endoskopija
obuhvata:
1. rigidnu
rektosigmoidoskopiju
2. fiberoptičku
sigmoidoskopiju
3. kolonoskopiju
(anuskopija, sigmoidoskopija,
kolonoskopija)
GiH
dijagnostičke procedure
Peranalna (donja) endoskopija
• Komplikacije su brojne i mogu nastati za vreme izvođenja pregleda
ili da budu primećene kasnije. One mogu da ugroze život bolesnika
• Kontraindikacije: nesaradnja i nemotivisanost, teško stanje u smislu
poremećaja svesti, srčana dekompenzacija, akutni infarkt,
akutna respiratorna insuficijencija
kolonoskopija
GiH
dijagnostičke procedure
Na dan pregleda (S I)
•
•
•
•
•
•
•
Provera pripremljenosti bolesnika, njegovog stanja u smislu
prisustva kontraindikacija
Premedikacija (Atropin, Buskopan, Glukagon, Apaurin, Valijum)
Postaviti bolesnika u koleno lokalni položaj ili koleno prsni
Obezbediti privatnost bolesnika
Asistirati pri izvođenju
Zbrinuti bioptički materijal
Ako je rađena biopsija zbog mogućnosti krvarenja bolesnik 4h ne
sme da uzima čvrstu hranu, toplu hranu i vrele napitke
GiH
dijagnostičke procedure
Priprema bolesnika za endoskopske preglede
Fizička priprema za ezofago-gastro-duodenoskopiju
• Uputstvo:
- dan pre pregleda nemojte uzimati mleko, mlečne
proizvode (sir, kajmak)
- za večeru uzmite samo čaj, dvpek, keks
- na dan pregleda ne smete jesti, piti (ni kafu) i pušiti
- dozvoljena je samo čaša vode
 Pregled vam je zakazan ......................... god. u ................ sati
 Ponesite medicinsku dokumentaciju
 Javite se sestri pola sata pre zakazanog vremena
GiH
dijagnostičke procedure
Priprema za kolonoskopiju
•



Uputstvo:
- dva dana pre pregleda budite na tečnoj hrani (bistre supe,
čorbe, čajevi i sl.)
- dan pre pregleda, u 14 časova, popite čitavu bočicu Coloclens
sirupa, a ako ga nemate možete popiti 5 tableta Dulkolax-a)
- do 21 časa popijte još 1-3 litre tečnosti
- na dan pregleda ujutru popijte samo 1-2 litre tečnosti
Pregled vam je zakazan ................................... god. u ...................... sati
Ponesite medicinsku dokumentaciju
Javite se sestri pola sata pre zakazanog vremena
GiH
dijagnostičke procedure
Rigidna rektosigmoidoskopija
• Izvodi se pomoću anuskopa. Anuskopija (rektoskopija,
protoskopija) je endoskopska metoda pregleda završnog
dela debelog creva, koji se može koristiti u dijagnostičke
svrhe, ali i u terapijske (odstranjivanje stranog tela,
zaustavljanje krvarenja, odstranjivanje polipa)
GiH
dijagnostičke procedure
Rigidna rektosigmoidoskopija
Pregled se sastoji iz tri dela:
1. Inspekcija analnog dela (postavljanjem bolesnika u kolenolaktni
položaj, sestra omogućava lekaru da uoči promene na spoljnom
analnom delu), pregled je indikovan kod bolesnika koji imaju tegobe u
završnom delu debelog creva, kao i pri skleroziranju hemoroida.
U kontraindikacije spadaju respiratorna insuficijencija težeg
stepena, izraženi divertikuli i loše opšte stanje obolelog.
2. Rektalni tuše (radi se rukom u rukavici, kažiprstom premazanim
vazelinom), lekar može otkriti promene u analnoj regiji – tumore,
krvarenje).
3. Uvlačenje retroskopa i posmatranje debelog creva sve do 25-30
sm od analnog dela, može se uzeti isečak
GiH
dijagnostičke procedure
Fiberoptička sigmoidoskopija
• Indikacije: izražene pojave poremećaja funkcije kolona
• Kontraindikacije su masovna krvarenja, stenoza rektuma,
divertikuloza sa komplikacijama
Kolonoskopija
• pregled cele dužine debelog creva od anusa do cekuma
• Cilj: utvrđivanje promena na sluznici u smislu kolorektalnih
krvarenja, neobjašnjivog gubitka telesne mase, nejasan ili
suspektan irigografski nalaz, uporan neobjašnjiv proliv, uporne
opstipacije, rektalni i abdominalni bol, zaustavljanje krvarenja ili
odstranjivanje polipa, a i stranih tela
GiH
dijagnostičke procedure
Indikacije za izvođenje kolonoskopije:
1. Nagle promene u pražnjenju creva (zatvor, proliv, bol u trbuhu,
pojava krvi u stolici),
2. Starije osobe od 50 godina sa polipima ili rakom debelog creva u
porodici,
3. Preventivni pregledi,
4. Identifikacija zapaljenskih procesa, mesta krvarenja, spazma
mišića,
5. Uzimanje bioptičkog materijala
GiH
dijagnostičke procedure
Priprema bolesnika za kolonoskopiju:
•
Dobra priprema debelog creva – u crevu ne sme da bude ostataka
stolice
- 4 do 5 dana pre - smanjiti uzimanje čvrste hrane i
povećati uzimanje tečne hrane,
- Dva dana pre - započeti samo uzimanje tečnosti (bistra
supa, bistri voćni sokovi, voda, čaj),
- Dva dana pre pregleda oko 16 časova bolesnik treba da
popije tri tablete dulkolax-a; odmah nakon toga u što kraćem
vremenskom periodu treba da popije 2 do 3 l tečnosti (voćni
sok, čaj, kamilica sa dosta šećera).
GiH
dijagnostičke procedure
Pregled bolesnika
•
•
•
•
•
•
Bolesnik leži na levom boku - kolonoskop se polako uvodi kroz anus,
rektum i celo debelo crevo sve do tankog creva
Pregled je bolan, praćen osećajem nadutosti i retko traje duže
od 20 do 30 minuta
kod bolesnika koji su operisani, zračeni ili imaju nizak prag za
bol preporučljivo je da se pregled izvodi u
kratkotrajnoj IV anesteziji
ambulatni bolesnik trebalo bi da ima obezbeđenu pratnju
nakon pregleda bolesnik može imati osećaj nadutosti i grčeve u
trbuhu kao i nagon na stolicu
GiH
dijagnostičke procedure
Komplikacije kolonoskopije
1. Perforacija creva
2. Krvarenje
3. Alergijske komplikacije
4. Komplikacije kod srčanih
bolesnika
5. Komplikacije kod plućnih
bolesnika
GiH
dijagnostičke procedure
Laparoskopija
• omogućava posmatranje
trbuđnih organa
• instrument (laparaskop) se
uvodi kroz hirurški rez
• dijagnostički i terapeutski
zahvati na organima u
trbušnoj duplji (jetra, slezina,
žučna kesa)
• Sestrinske intervencije su
kolaborativne i posmatranje i
kontrola vitalnih funkcija
GiH
dijagnostičke procedure
Biopsija jetre
•
Indikacije za biopsiju jetre su:
- hronični hepatitis
- maligni procesi jetre
- metaboličke bolesti jetre
- ikterus
- ciroza jetre
- toksična oštećenja jetre i dr
GiH
dijagnostičke procedure
Biopsija jetre
•
Kontraindikacije:
- ciste na jetri,
- hemangiom,
- tumori vaskularne
etiologije,
- trombocitopenija,
poremećaj hemostaze,
- apcesi jetre,
- enfizem pluća,
- infekcije
- kože u regionu punkcije.
•
Komplikacije koje se mogu
javiti u toku i nakon biopsije
su:
- krvarenje,
- hematomi,
- ruptura jetre,
- bledilo,
- hipertenzija,
- profuzno znojenje,
- bradikardija,
- infekcija i dr.
GiH
dijagnostičke procedure
Organizacija rada endoskopske
jedinice
•
obezbediti:
- stručni kadar,
- prostorne mogućnosti i
- tehničku opremljenost.
Endoskopske jedinice su u
sastavu odeljenja, bolnice,
klinike ili kao posebne
organizacione strukture
•
Endoskopska dokumentacija
za svakog bolesnika sadrži:
- lične podatke bolesnika
- anamnestičke podatke
- psihofizički status obolelog
- kliničke nalaze
- endoskopski nalaz i
zaključak
- histološki nalaz (uzorak)
- preporuka za kontrolne
preglede
GiH
dijagnostičke procedure
Komplikacije u toku i posle
endoskopije organa za varenje
Najčešće komplikacije u organima
za varenje su:
- perforacija
- krvarenja
- akutna dilatacija želuca i creva
- akutni pankreatitis i holangitis
- peritonitis
- eksplozija metana u debelom
crev
Komplikacije izvan organa za
varenje:
- preosetljivost na premedikaciju
- aspiracija želudačnog sadržaja
u disajne puteve
- respiratorni i kardiovaskularni
arest
- stenokardija
- aritmije
- vazdušna embolija i dr
Terapijske procedure
u GiH
•
•
•
•
•
per os,
intramuskularno
intravenski sa akcentom na
paratenaralnu primenu
rastvora.
nije retka terapijska
procedura transfuzija krvi i
njeni derivati, kao i
hemoterapeutici (citostatici)
Terapijske procedure
u GiH
Infuzije su indikovane zbog:
- eliminacije, dehidratacije, gubitka tečnosti koja se nemože
oralnim putem nadoknaditi (prolivi, povećanje krvarenja)
- nadoknade velikog nedostatka belančevina (npr. kod ciroze jetre)
- parenteralne ishrane - npr. kod akutnog pogoršanja zapaljenskih
procesa creva
- aplikacije nekih lekova kada je intravenska primena indikovana kalijum, vitamini, antibiotici, citostatici
- održavanje otvorenog venskog puta
Infuzioni rastvori: izotoni, hipotoni, hipertoni
Terapijske procedure
u GiH
Abdominalna punkcija
•
u cilju dijagnostike i terapije kod
bolesnika sa ascitesom, tj. kada je
prisutna slobodbna tečnost u trbušnoj
duplji
• Punktirani sadržaj može biti: eksudat i
transudat
• eksudat – pozitivna Rivaltina proba
(belančevine iznad 25 gr/l, spec. težine
veće od 1018)
• transudat – negativna Rivaltina proba
(belančevine ispod 25 gr/l, spec. težine
ispod 1018
• Mesto uboda je leva strana abdomena i
to od pupka (umbilicus) do prednje gornje
bodlje karlične kosti (spina ilijaka
anterior superior) pa zamišljena linija
....................spoljne i srednje trećine.
Terapijske procedure
u GiH
•
•
•
•
U dijagnostičke svrhe punktat se šalje na citološki (maligne
ćelije), bakteriološki (biogram i antibiogram), i biohemiski (rivoltina
proba, specifična težina, enzimi, proteini, glukoza) pregled
Terapijska punkcija izvodi se u cilju evakuacije nagomilane
tečnosti i aplikacije individualne terapije
Zbog mogućnosti krvarenja u trbuhu, ne ispušta se sva količina
ascitesa, a pražnjenje mora biti postepeno
Komplikacije: kolaps, hipotenzija, hipoksija CNS. Bolesnika treba
pratiti kontinuirano (vitalni znaci, izgled, bol)

Download Report