ΣΧΕΣΗ ΑΝΘΡΩΠΟΥ-ΦΥΣΗΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ: 2012-2013 ΠΛΑΚΙΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ, ΜΠΟΥΡΑΣ ΑΧΙΛΛΕΑΣ, ΝΙΚΟΥΔΗΣ ΖΗΣΗΣ, ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ,ΡΙΖΟΥΛΗΣ ΣΟΛΩΝ, ΤΣΑΝΤΙΚΟΣ ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΣΧΕΣΗ ΑΝΘΡΩΠΟΥ-ΦΥΣΗΣ ΠΕΡΙΒΛΛΟΝΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ 02 ΣΧΕΣΗ ΑΝΘΡΩΠΟΥ-ΦΥΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ 03 ΣΧΕΣΗ ΑΝΘΡΩΠΟΥ-ΦΥΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΧΡΟΝΙΑ 04 Η ΣΧΕΣΗ ΑΝΘΡΩΠΟΥ-ΦΥΣΗΣ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 05 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ 06 ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ 06 ΤΡΥΠΑ ΤΟΥ ΟΖΟΝΤΟΣ 07 ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗ ΡΥΠΑΝΣΗ 08 ΑΠΟΒΛΗΤΑ 09 ΜΕΙΩΣΗ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΣ 11 ΕΠΙΛΟΓΟΣ 12 ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ 13 ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ 13 ΣΤΙΣ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΕΙΣ 14 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 15 1 ΣΧΕΣΗ ΑΝΘΡΩΠΟΥ-ΦΥΣΗΣ ΠΕΡΙΒΛΛΟΝΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ Το περιβάλλον είναι ένα δυναμικό σύστημα, το οποίο εξελίσσεται και προσαρμόζεται συνεχώς στις μεταβαλλόμενες επιδράσεις και αντιδράσεις μεταξύ των βιοτικών και αβιοτικών παραγόντων από τους οποίους αποτελείται. Η επιβίωση των ζωντανών οργανισμών στηρίζεται στους αβιοτικούς παράγοντες και η ομαλή λειτουργία αυτών συνδέεται άμεσα με τους ζώντες οργανισμούς, εμφανίζοντας ισχυρές σχέσεις αλληλεξάρτησης και αλληλεπίδρασης. Οι σχέσεις αλληλεξάρτησης, επεκτείνονται και ανάμεσα στους ίδιους του ζώντες οργανισμούς, μιας και κανένα από τα ζωντανά είδη δεν μπορεί να επιβιώσει από μόνο του, αφού μέσα στην αλυσίδα της ζωής κάθε οργανισμός παίζει ένα καθορισμένο ρόλο. Συνεπώς, η αυτόνομη ικανότητα ανάπτυξης των οργανισμών δεν είναι ανεξάρτητη από το περιβάλλον. Ο άνθρωπος ανήκει, εξαρτάται από το περιβάλλον και παράλληλα επεμβαίνει δραστικά στην διαμόρφωση του. Η ανθρώπινη ζωή χωρίς το περιβάλλον δεν έχει πιθανότητα συνέχειας, αλλά ακόμη σημαντικότερο είναι το γεγονός ότι η ποιότητα της ανθρώπινης ζωής καθορίζεται από την ποιότητα του περιβάλλοντος. Ο άνθρωπος στην εξελικτική του πορεία για να καλύψει τις καθημερινές του ανάγκες μετέβαλε την δομή του περιβάλλοντος με δραστηριότητες αντιπροσωπευτικές για τους εκάστοτε πολιτισμούς, που εμφάνισε η ανθρώπινη ιστορία. Οι επιπτώσεις των παρεμβάσεων αυτών δεν αποτυπώνονται μόνο στην ποιότητα της ανθρώπινης ζωής, αλλά επηρεάζουν και την ποιότητα του περιβάλλοντος. Το τροποποιημένο πλέον περιβάλλον υπονομεύει την πιθανότητα ποιοτικής επιβίωσης των επόμενων γενεών. Το περιβάλλον, η διαδεδομένη σήμερα συντομογραφική περιγραφή όλων των φυσικών διεργασιών, υφίσταται την καθημερινή πίεση από την ανθρώπινη δραστηριότητα. Οι συνέπειες της πίεσης αυτής ποικίλουν ανάλογα με τη φύση των ανθρώπινων αναγκών. Οι ανθρώπινες παρεμβάσεις στο περιβάλλον, για να καλύψουν τις μεταβαλλόμενες ανάγκες μας, διαφοροποιήθηκαν. Από «ανώδυνες» ανθρώπινες δράσεις, που αφομοιώνονταν μέσα στο περιβάλλον, στο δυναμικό αυτό σύστημα, διατηρώντας πάντα την απαραίτητη ισορροπία μέσα σε αυτό, μετατράπηκαν σε μεγάλης κλίμακας επεμβάσεις. Οι επεμβάσεις αυτές κατέληξαν να υπερβούν τους φυσικούς νόμους, να διαταράξουν την αρχική ισορροπία, να αλλοιώσουν τις φυσικές διεργασίες και να απειλούν την ίδια την ποιότητα της ανθρώπινης ζωής. 2 ΣΧΕΣΗ ΑΝΘΡΩΠΟΥ-ΦΥΣΗΣ ΠΕΡΙΒΛΛΟΝΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ Οι προϊστορικοί άνθρωποι ζούσαν αποκλειστικά από τη συλλογή καρπών και φυτών, ενώ οι περιορισμένες παραγωγικές δραστηριότητες τους ήταν απόλυτα ενσωματωμένες μέσα στις φυσικές διεργασίες και ελάχιστες αλλαγές επέφεραν στο περιβάλλον. Καθώς αυτές οι κοινωνίες άρχισαν σταδιακά να βελτιώνουν τα εργαλεία και τις κυνηγετικές τους τεχνικές, αυξήθηκαν και οι αρνητικές επιδράσεις στο περιβάλλον. Οι προηγμένοι κυνηγοί με τη χρήση φωτιάς μετέτρεπαν δάση σε βοσκότοπους. Πάλι, όμως, η εκμετάλλευση και η τροποποίηση των φυσικών οικοσυστημάτων γίνεται σε μικρή κλίμακα και οι συνέπειες των δράσεων αυτών αφομοιώνονται πλήρως από τα συστήματα αυτά. Το μεγαλύτερο μέρος της καταστροφής μπορούσε εύκολα να αποκατασταθεί από τις φυσικές διαδικασίες λόγω του μικρού πληθυσμού. Με τη νεολιθική επανάσταση, το 10.000 π.Χ, ο νομαδικός τρόπος ζωής αντικαταστάθηκε από αγροτοκαλλιεργητικές κοινωνίες Κατά την διάρκεια της Αγροτικής Επανάστασης τα νέα εργαλεία και οι τεχνικές επιτρέπουν στον άνθρωπο να εκμεταλλεύεται την φύση προς όφελος του. Οι αυξανόμενοι αριθμοί των νέων κοινωνιών χρειάζονταν περισσότερα ζώα για τροφή και εκτέλεση εργασιών, μεγαλύτερες εκτάσεις για καλλιέργεια, αρδευτικά έργα, συσσώρευση αγαθών, σταθερές ιδιοκτησίες γης και αποδυνάμωση άγριων ζώων και φυτών. Οι επιδράσεις της Αγροτικής Επανάστασης στο περιβάλλον συνοπτικά μπορούν να εστιαστούν σε αποψιλωμένες εκτάσεις, διάβρωση του εδάφους, υπερβόσκηση μεγάλων περιοχών, υποβάθμιση φυσικών πόρων και παρακμή πολλών πολιτισμών στη Μέση Ανατολή, στη Βόρεια Αφρική και στη Μεσόγειο, όπως των Μάγια και της Μεσοποταμίας. Συγκεκριμένα, τα αγροκτήματα της Βόρειας Αφρικής που τροφοδοτούσαν την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, τώρα είναι έρημοι. Στους πολιτισμούς των Τίγρη και Ευφράτη, επήλθε κατάρρευση όταν μειώθηκε η παραγωγή εξαιτίας αρδευτικών προβλημάτων και ο πολιτισμός των Μάγια παράκμασε λόγω αποψίλωσης των δασών και διάβρωσης του εδάφους. Στις πρωτόγονες και αγροτικές κοινωνίες, ο άνθρωπος δεν θεωρεί αυτονόητο το δικαίωμα του να εκμεταλλεύεται τη φύση. Αντίθετα, θεωρεί τη φύση ως κάτι ιερό, γι’ αυτό και κατά κανόνα τη θεοποιεί, και ως εκ τούτου επεμβαίνει στις λειτουργίες της με το ανάλογο δέος, κάτι που αποτυπώνεται τόσο στη θρησκεία και τις αντίστοιχες λατρευτικές εκδηλώσεις, όσο και στις εθιμικές τελετές της παραγωγής και της οικειοποίησης του χώρου. Θυσίες, σπονδές, προληπτικές μαγικές ενέργειες κ.λπ. αποτελούν τα μέσα με τα οποία προσπαθεί να εξευμενίσει τις δυνάμεις της φύσης και να εξιλεωθεί κατά κάποιον τρόπο και ο ίδιος για το γεγονός της εκμετάλλευσης ή και της κακοποίησης των στοιχείων της. 3 ΣΧΕΣΗ ΑΝΘΡΩΠΟΥ-ΦΥΣΗΣ ΠΕΡΙΒΛΛΟΝΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ Στους αρχαίους χρόνους η περιβαλλοντική προστασία ήταν άρρηκτα συνδεδεμένη με τη ιερότητα της φύσης, η οποία αποτελούσε ένα σύνολο από μορφές θεϊκής καταγωγής. Έτσι, στην Ελληνική Μυθολογία συναντάμε τις μυθικές Δρυάδες, τις Νύμφες των Δασών, οι οποίες κατοικούσαν μέσα στα δέντρα και η κοπή ενός δέντρου σήμαινε και το θάνατο μιας νύμφης. Επιπλέον έχουμε περιπτώσεις που οι άνθρωποι ενδιαφέρονταν για το περιβάλλον και φρόντιζαν για αυτό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η αναφορά σε κείμενα θεμάτων διαχείρισης αποβλήτων στην Αρχαία Ελλάδα. Οι Έλληνες έτειναν να φοβούνται και να σέβονται περισσότερο την άγρια φύση. Τα δάση εθεωρούντο ιερά και ήταν συνδεδεμένα με τη θρησκεία. Αυτό συνετέλεσε ώστε τα δάση αυτά να αποκτήσουν την πολυώροφη δομή των παρθένων δασών. Η εκμετάλλευση της φύσης εκ μέρους των ανθρώπων γινόταν από πολύ παλιά. Ήδη από την ομηρική εποχή η έντονη βόσκηση καθιστούσε τα εδάφη άγονα, κόβονταν δάση για να επεκτείνουν τους οικισμούς τους ή και τα χωράφια τους ενώ επίσης οι θάμνοι χρησιμοποιούνταν ως καύσιμη ύλη. Η μείωση της δασικής επιφάνειας, η πτώση της παραγωγικότητας των δασών λόγω κακής διαχείρισης και η αλματώδης αύξηση των αναγκών σε ξύλο οδήγησαν την Ελλάδα ήδη από τους αρχαϊκούς χρόνους στην ξυλένια. Παρόλο αυτά υπήρχαν κανόνες που προστάτευαν τα δάση και διέφεραν από άλσος σε άλσος, εντούτοις, μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα κανόνων προστασίας είναι τα εξής: Απαγορευόταν η υλοτομία, το σπάσιμο ή η κοπή κλαδιών και η αφαίρεση φύλλων. Απαγορευόταν, επίσης, η καλλιέργεια του εδάφους και η σπορά σιτηρών ενώ σε μερικά άλση απαγορευόταν η χρήση εργαλείων όπως τσεκούρια ή πριόνια. Γενικά, στα άλση απαγορευόταν η παρουσία ζώων εκτός εάν επρόκειτο να χρησιμοποιηθούν σε θυσίες. 4 ΣΧΕΣΗ ΑΝΘΡΩΠΟΥ-ΦΥΣΗΣ ΠΕΡΙΒΛΛΟΝΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ Μετά τη βιομηχανική επανάσταση έχει παρατηρηθεί μεγάλη ανθρώπινη παρέμβαση στο φυσικό περιβάλλον, τόσο στα αστικά κέντρα όσο και στην ύπαιθρο, λόγω της τεχνολογικής εξέλιξης και της οικονομικής ανάπτυξης. Στις μεγάλες πόλεις συγκεντρώνεται ένας τεράστιος αριθμός ανθρώπων, σε μια πολύ μικρή όμως έκταση. Έτσι, οι δραστηριότητες των ανθρώπων αυτών αθροίζονται συνεχώς και φτάνουν σε τέτοιο σημείο που το φυσικό περιβάλλον δεν μπορεί να τις αντιμετωπίσει, με αποτέλεσμα την εμφάνιση οικολογικών προβλημάτων. Έτσι ρυπαίνεται η ατμόσφαιρα και οι υδάτινοι πόροι, κυρίως από τις καύσεις στους κινητήρες των μέσων μεταφοράς (οχημάτων), στους καυστήρες των κατοικιών και στις βιομηχανικές εγκαταστάσεις. Με ανάλογο τρόπο ρυπαίνονται και τα ύδατα των θαλασσών και των ποταμών, τα απορρίμματα αυξάνονται συνεχώς (συμπεριλαμβανομένων επικίνδυνων για την υγεία τοξικών και πυρηνικών αποβλήτων), ενώ καταστρέφεται και το έδαφος, διότι οι ανάγκες των ανθρώπων είναι όλο και περισσότερες και έτσι εκχερσώνονται εκτάσεις για οικοδόμηση κτηρίων ή καλλιέργεια (π.χ. αποδάσωση). Άλλα συναφή προβλήματα είναι η τρύπα του όζοντος, η όξινη βροχή, η παγκόσμια θέρμανση, η μείωση της βιοποικιλότητας και η αναμενόμενη εξάντληση των ορυκτών καυσίμων. Μετά τη δεκαετία του 1960, με την εμφάνιση του οικολογικού κινήματος, των πράσινων πολιτικών κομμάτων, της επιστήμης των μηχανικών περιβάλλοντος και εννοιών όπως η αειφόρος ανάπτυξη ή οι οικοκοινότητες, λαμβάνει χώρα μία προσπάθεια για την επίλυση των εν λόγω περιβαλλοντικών προβλημάτων. Τα περιβαλλοντικά προβλήματα σήμερα είναι: 1 2 3 4 5 6 Φαινόμενο του θερμοκηπίου Τρύπα του όζοντος Ατμοσφαιρική ρύπανση Ρύπανση των νερών Απορρίμματα Μείωση της βιοποικιλότητας 5 ΣΧΕΣΗ ΑΝΘΡΩΠΟΥ-ΦΥΣΗΣ ΠΕΡΙΒΛΛΟΝΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ Ως φαινόμενο του θερμοκηπίου χαρακτηρίζεται το φαινόμενο θέρμανσης που παρατηρείται στα θερμοκήπια (εξ ου και η ονομασία). Κατά το φαινόμενο αυτό η γυάλινη υπερκατασκευή ή θόλος είναι διάφανη για τη φωτεινή ακτινοβολία, η οποία εισέρχεται στο στεγασμένο χώρο, απορροφάται εν μέρει, διαχέεται και επανεκπέμπεται. Η κατασκευή όμως είναι αδιαφανής για τη δευτερογενή αυτή ακτινοβολία, η οποία "παγιδεύεται" στο χώρο και τελικά μετατρέπεται σε θερμότητα (αρχή του θερμοκηπίου). Με τον τρόπο αυτό θερμαίνει το εσωτερικό του θερμοκηπίου με αποτέλεσμα να διατηρούνται οι καλλιέργειες πάντα σε κατάλληλη και σχετικά σταθερή θερμοκρασία. Το ίδιο φαινόμενο παρατηρείται και στη Φύση κατά την οποία η ατμόσφαιρα ενός πλανήτη συμβάλλει στη θέρμανσή του. Ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά από τον Γάλλο μαθηματικό, αστρολόγο και φυσικό Ζοζέφ Φουριέ, το 1824, ενώ διερευνήθηκε συστηματικά από τον Σβάντε Αρρένιους το 1896. Τα τελευταία χρόνια, ο όρος συνδέεται με την παγκόσμια θέρμανση (global warming), ενώ θεωρείται πως το φαινόμενο έχει ενισχυθεί σημαντικά από ανθρωπογενείς δραστηριότητες. Παρατηρείται σε όλους τους πλανήτες. Ο πλανήτης με το πιο εντυπωσιακό φαινόμενο θερμοκηπίου είναι η Αφροδίτη που διαθέτουν ατμόσφαιρα αλλά για λόγους απλότητας θα αναφερόμαστε αποκλειστικά στην περίπτωση της Γης, δηλαδή του πλανήτη στον οποίο κατοικούμε. Οι επιπτώσεις Ως προς τις συνέπειες, οι πιο συζητημένες επιπτώσεις του φαινομένου είναι η ανύψωση της στάθμης των θαλασσών λόγω τήξεως των πάγων των πόλων και η ερημοποίηση εκτεταμένων περιοχών της εύκρατης ζώνης με μετακίνηση των ζωνών βροχόπτωσης από τον ισημερινό προς βορρά. Η σημαντική ανύψωση της στάθμης των θαλασσών (μερικά μοντέλα την εκτιμούν στα 65 εκατοστά μέχρι το τέλος του αιώνα) αυτονόητο είναι ότι θα οδηγήσει σε καταβύθιση ολόκληρων παράκτιων περιοχών συμπαρασύροντας και ολόκληρες πόλεις. Η ερημοποίηση, όπως και η λέξη δηλώνει, θα καταστήσει το έδαφος ακατοίκητο, αφού η λειψυδρία θα είναι φοβερή. Πέραν αυτών όμως οι επιπτώσεις της παγκόσμιας θέρμανσης ενδεχομένως θα είναι απρόβλεπτες τόσο στις κλιματικές επιπτώσεις όσο και στην ανακατανομή της ποιότητας των εδαφών. Άγνωστος επίσης είναι και ο τρόπος και βαθμός προσαρμογής του ζωικού και φυτικού βασιλείου στις νέες συνθήκες. Όλα αυτά βεβαίως θα οδηγήσουν σε αλυσιδωτά προβλήματα πού θα αφορούν όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας αφού όλα είναι συνυφασμένα με το περιβάλλον, το οποίο θα αλλάξει δραστικά. 6 ΣΧΕΣΗ ΑΝΘΡΩΠΟΥ-ΦΥΣΗΣ ΠΕΡΙΒΛΛΟΝΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΤΡΥΠΑ ΤΟΥ ΟΖΟΝΤΟΣ Τρύπα του όζοντος ονομάζεται το φαινόμενο κατά το οποίο το στρώμα του όζοντος που βρίσκεται στα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας της Γης μειώνεται σε πάχος πάνω από την Ανταρκτική. Επειδή το λεπτότερο σημείο του είναι πάνω από το Νότιο Πόλο, η μείωση του πάχους του στρώματος έχει ως αποτέλεσμα την ονομαζόμενη "τρύπα" στο στρώμα του όζοντος. Λόγω του ότι το όζον (τριατομικό οξυγόνο, Ο3) προστατεύει από την ηλιακή ακτινοβολία, απορροφώντας σημαντικό τμήμα της υπεριώδους, η δημιουργία της τρύπας του όζοντος έχει αρνητικά αποτελέσματα στην ανθρώπινη υγεία. Επίσης αυξάνει την θερμοκρασία στον πλανήτη και βοηθάει αρνητικά στο λιώσιμο των πάγων. Αίτια Βασικότερη αιτία του φαινομένου είναι αποδεδειγμένα η εκπομπή χλωροφθορανθράκων στην ατμόσφαιρα. Οι χλωροφθοράνθρακες(CFC), όπως δείχνει και το όνομά του, περιέχουν χλώριο, το οποίο είναι ιδιαίτερα καταστροφικό για το όζον. Ενδεικτικά, 1 μόριο χλωρίου καταστρέφει μέχρι και 100.000 μόρια όζοντος πριν την αδρανοποίησή του. Οι χλωροφθοράνθρακες καταστρέφουν το όζον, επειδή 1 έχουν μεγάλη διάρκεια ζωής, έτσι μεταφέρονται από την τροπόσφαιρα στην ατμόσφαιρα πριν αδρανοποιηθούν. 2 κατά την παρουσία της υπεριώδους ηλιακής ακτινοβολίας, διασπώνται ελευθερώνοντας άτομα χλωρίου. 3 τα άτομα χλωρίου λειτουργούν ως καταλύτες, επιταχύνοντας την καταστροφή της στοιβάδας του όζοντος. Οι χλωροφθοράνθρακες συναντώνται σε ψυκτικές συσκευές (ψυγεία, κλιματιστικά) και σε σπρέι. Η εκπομπή τους, για προφανείς λόγους, είναι μεγαλύτερη σε πυκνοκατοικημένες και βιομηχανικές περιοχές. Από το 1987, χρονιά που ανακηρύχτηκαν ως η βασικότερη αιτία της τρύπας του όζοντος, γίνονται προσπάθειες για την αντικατάστασή τους από άλλες ουσίες, (οι οποίες όμως φαίνεται να επιδεινώνουν το φαινόμενο του θερμοκηπίου, για παράδειγμα, οι υδροφθοράνθρακες HFC διαθέτουν δυναμικό πλανητικής υπερθέρμανσης ως και 14.800 φορές περισσότερο από το διοξείδιο του άνθρακα (CO2 )), μέσω του πρωτόκολλου του Μόντρεαλ. Συνέπειες Αποτελεί τη βασικότερη αιτία για το μελάνωμα, μια μορφή θανατηφόρου καρκίνου του δέρματος. 2 Επίσης, η ακτινοβολία UV-C αποτελεί αιτία του καταρράκτη, καθώς είναι αρκετά ισχυρή ώστε να περάσει μέσα από τον αμφιβληστροειδή του ματιού. 3 Τελευταία, και ενδεχομένως η κυριότερη επίδραση της UV-C στους ζωντανούς οργανισμούς είναι η μετάλλαξη του DNA τους. Μάλιστα, είναι 1 7 ΣΧΕΣΗ ΑΝΘΡΩΠΟΥ-ΦΥΣΗΣ ΠΕΡΙΒΛΛΟΝΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ τόσο ισχυρή που οι επιστήμονες τη χρησιμοποιούν σε εργαστήρια και υπό κατάλληλες συνθήκες για να επιτύχουν μεταλλάξεις γονιδίων. ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗ ΡΥΠΑΝΣΗ Ατμοσφαιρική ρύπανση είναι η ρύπανση της ατμόσφαιρας, δηλαδή η προσθήκη ουσιών στην ατμόσφαιρα που υπό φυσιολογικές συνθήκες δε θα υπήρχαν ως αποτέλεσμα της ανθρώπινης δραστηριότητας. Η ατμοσφαιρική ρύπανση προκαλείται κυρίως από τρεις ανθρώπινες δραστηριότητες, τη βιομηχανία, τις μεταφορές και τα νοικοκυριά. Σε μια τυπική πόλη, η βιομηχανία ευθύνεται για το 50% της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, τα μέσα μεταφοράς για το 35%, ενώ τα νοικοκυριά για το 15%. Σύμφωνα με κάποιες έρευνες στους πόλους, η περιεκτικότητα των πάγων σε αέρια της ατμοσφαιρικής ρύπανσης ήταν σε χειρότερα επίπεδα πριν από 50 χρόνια. Αυτό ερμηνεύεται στο ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση ήταν σε χειρότερα επίπεδα πριν από 50 χρόνια. Συνέπειες Η ρύπανση της ατμόσφαιρας είναι σοβαρή, γιατί τα αέρια που τη ρυπαίνουν, όπως το διοξείδιο του άνθρακα έχουν σοβαρές συνέπειες, όπως την υπερθέρμανση της γης, αναπνευστικά προβλήματα. Η τρύπα του όζοντος είναι μια συνέπειας των χλωροφθορανθράκων, ενός παλιού ρύπου της ατμόσφαιρας. Η ατμοσφαιρική ρύπανση γίνεται κυρίως από οξείδια, όπως οξείδια του αζώτου, του θείου, του άνθρακα και άλλα, και από αιθάλη (άκαυστος άνθρακας σε αέρια μείγμα αέρα). Τα οξείδια του αζώτου προκαλούν το φωτοχημικό νέφος, συνήθως στα κέντρα μεγαλουπόλεων ή και τις γύρω περιοχές. Τα οξείδια του θείου και του άνθρακα αντιδρούν με τους υδρατμούς των νεφών δημιουργώντας όξινη βροχή, η οποία προσβάλλει τα δάση, ενώ το θειικό οξύ (συστατικό της όξινης βροχής) προσβάλλει τα μάρμαρα μετατρέποντάς τα σε γύψο. Το διοξείδιο του άνθρακα, αλλά και άλλα αέρια που παράγονται από ατελείς καύσεις, όπως άκαυστοι υδρογονάνθρακες συμβάλλουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου. Στις πόλεις που βρίσκονται δίπλα από εργοστάσια παραγωγής ενέργειας μέσω της καύσης ορυκτών καυσίμων, όπως το πετρέλαιο, υπάρχουν αρκετά αναπνευστικά περιστατικά, ενώ τα κρούσματα καρκίνου του πνεύμονα είναι αυξημένα. 8 ΣΧΕΣΗ ΑΝΘΡΩΠΟΥ-ΦΥΣΗΣ ΠΕΡΙΒΛΛΟΝΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ Ως απορρίμματα ή απόβλητα ορίζονται υπολείμματα τροφών και αντικείμενα τα οποία έχουν παύσει να εξυπηρετούν τον σκοπό για τον οποίο έχουν κατασκευαστεί. Τα απορρίμματα διακρίνονται σε στερεά απόβλητα και υγρά απόβλητα (ή λύματα). Ιδιαίτερα επικίνδυνα για τους βιολογικούς οργανισμούς είναι τα τοξικά απόβλητα και τα πυρηνικά απόβλητα. ΣΤΕΡΕΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ Ορίζεται ως στερεό απόβλητο οποιοδήποτε υλικό είναι ανεπιθύμητο και δεν είναι αέριο ή υγρό. Τύποι στερεών αποβλήτων Η ταξινόμησή τους μπορεί να γίνει είτε ως προς τη φύση τους (τα υλικά που περιέχουν) είτε ως προς την πηγή προέλευσής τους. Με βάση το πρώτο σύστημα κατάταξης μπορούν να χωριστούν σε ραδιενεργά, χηµικά (τοξικά, ευκόλως αντιδρώντα, διαβρωτικά), βιολογικά, εύφλεκτα, εκρηκτικά. Με βάση πάλι το πρώτο σύστημα κατάταξης διακρίνονται σε συμβατικά στερεά απόβλητα (conventional solid wastes) και επικίνδυνα στερεά απόβλητα (hazardous wastes) ή τοξικά (toxic). Με βάση το δεύτερο σύστημα κατάταξης διακρίνονται σε οικιακά (απορρίμματα, σκουπίδια) και βιομηχανικά. Τα συμβατικά στερεά απόβλητα διακρίνονται σε: υπόλοιπα τροφίμων : προέρχονται από όλα τα στάδια προετοιμασίας τροφής. Είναι ζωικά και φυτικά υπόλοιπα. στερεά υπόλοιπα (rubbish) εκτός τροφίµων ή άλλων υλικών που µπορούν να υποστούν σήψη: είναι χαρτιά, πλαστικά, υφάσµατα, ελαστικά, ξύλα, δέρµατα, γυαλί, κεραµικά, μεταλλικά κουτιά, µέταλλα κλπ. στάχτες και κατάλοιπα καύσης : αποτελούνται από σκόνες, στάχτες, κάρβουνα και µικρά κοµµάτια µερικώς καµένων υλικών. Τα κατάλοιπα των µονάδων παραγωγής ενέργειας δεν ταξινοµούνται εδώ. υλικά οικοδοµών: περιλαµβάνουν σκόνη, πέτρες, τούβλα, τσιµέντο, γύψο, ξυλεία, στέγες, υδραυλικό και ηλεκτρολογικό εξοπλισµό. διάφορα απόβλητα: εγκαταλελειµµένα αυτοκίνητα, σκουπίδια από δρόµους, από χαντάκια κλπ. στερεά απόβλητα από εγκαταστάσεις επεξεργασίας αποβλήτων (treatment plant wastes): εδώ ταξινομούνται όλα τα στερεά και ηµιστερεά (λάσπες) από τις εγκαταστάσεις επεξεργασίας νερού, αστικών και βιοµηχανικών αποβλήτων. 9 ΣΧΕΣΗ ΑΝΘΡΩΠΟΥ-ΦΥΣΗΣ ΠΕΡΙΒΛΛΟΝΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ αγροτικά απόβλητα (agricultural wastes): εδώ ταξινοµούνται τα απόβλητα διαφόρων δραστηριοτήτων όπως καλλιέργειες πάσης φύσεως, παραγωγή γάλακτος, κτηνοτροφία, κτηνοτροφές. ΥΓΡΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΑΕΡΙΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ Ως αέρια απόβλητα (ή αερολύματα) μπορούμε γενικά να ορίσουμε τα αέρια παραπροϊόντα φυσικών ή χημικών διεργασιών, όπως για παράδειγμα της καύσης. Ανάλογα με την πηγή και τις διεργασίες που συντελούνται σε αυτή, τα κυριότερα συστατικά των αερίων αποβλήτων μπορούν να συνοψιστούν στα εξής: Μονοξείδιο του άνθρακα (CO) Διοξείδιο του άνθρακα (CO2) Οξείδια του Θείου (SOx) με σημαντικότερο εκπρόσωπο το διοξείδιο του θείου (SO2) Οξείδια του αζώτου (NOx) με συνηθέστερα το μονοξείδιο του αζώτου (ΝΟ) και το διοξείδιο του αζώτου (ΝΟ2) Υδρογονάνθρακες (HCs) Σωματίδια (PM10 δηλ. με διάμετρο μικρότερη των 10 μm) Όζον (Ο3) 10 ΣΧΕΣΗ ΑΝΘΡΩΠΟΥ-ΦΥΣΗΣ ΠΕΡΙΒΛΛΟΝΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΜΕΙΩΣΗ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΣ Bιοποικιλότητα, ή βιολογική ποικιλότητα, ορίζουμε κυρίως το σύνολο των γονιδίων, των βιολογικών ειδών, των οικοσυστημάτων και των πολιτισμών μιας περιοχής. Ο μεγάλος αριθμός και η ποικιλομορφία των σύγχρονων μορφών ζωής στη γη είναι το αποτέλεσμα εκατοντάδων εκατομμυρίων χρόνων εξελικτικής ιστορίας. Μείωση βιοποικιλότητας μιας περιοχής μπορεί να προέλθει από: Ρύπανση: Η διαταραχή που προκαλεί η ρύπανση έχει ως αποτέλεσμα την εξαφάνιση των περισσοτέρων σπάνιων ειδών και την επικράτηση λίγων ανθεκτικών. Η μακροχρόνια επίδραση της ρύπανσης γίνεται φανερή σε βενθικά είδη και πλαγκτονικά είδη που αποτελούν είδη-δείκτες. Αλιεία: Η μελέτη της επίδρασης της αλιείας είναι πολύ περιορισμένη. Προκαταρκτικά αποτελέσματα σε αλιευτικά πεδία δείχνουν ότι, εκτός από την άμεση επίδραση στους αλιευόμενους ιχθυοπληθυσμούς, προκαλούνται αλλαγές στους πληθυσμούς ψαριών και ασπονδύλων που συλλέγονται και απορρίπτονται στη θάλασσα. Υπάρχουν ενδείξεις επίσης για έμμεσες επιδράσεις της διαδικασίας αλίευσης με μηχανότρατα λόγω της επαναιώρησης του ιζήματος. Διαχειριστικές επεμβάσεις και δραστηριότητες στα παράκτια οικοσυστήματα που έχουν ως άμεσο ή έμμεσο αποτέλεσμα την απώλεια ή τον περιορισμό ειδών-κλειδιών, όπως για παράδειγμα της Posidonia oceanica, που αποτελεί ανώτατη βιοκοινωνική βαθμίδα (κλίμακα) για τα θαλάσσια οικοσυστήματα. 11 ΣΧΕΣΗ ΑΝΘΡΩΠΟΥ-ΦΥΣΗΣ ΠΕΡΙΒΛΛΟΝΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ Από τη στιγμή που έγιναν αντιληπτά τα οικολογικά προβλήματα, ξεκίνησαν και οι προσπάθειες για την επίλυσή τους. Σε αυτό συνέβαλε και το οικολογικό κίνημα ήδη από τη δεκαετία του 1960 (π.χ. με την ίδρυση οργανώσεων όπως η WWF και η Greenpeace). Ωστόσο υπάρχουν διαφορετικές αντιλήψεις για τον ορθότερο δρόμο προς την περιβαλλοντική προστασία, οι οποίες πηγάζουν από διαφορετικές απόψεις και επιχειρηματολογίες για τα αίτιά τους. Έτσι από τη μία κάποιοι υποστηρίζουν αποκλειστικά τεχνολογικές / πρακτικές λύσεις (π.χ. με βάση την τεχνολογία που αναπτύσσουν οι μηχανικοί περιβάλλοντος, τη βιοκλιματική αρχιτεκτονική και δράσεις όπως η αναδάσωση), ενώ από την άλλη κάποιοι μιλούν για κατά βάση κοινωνικά και πολιτικά αίτια, τα οποία απαιτούν ανάλογες λύσεις (π.χ. κοινωνική οικολογία, οικοαναρχισμός, σε κάποιον βαθμό η απο-ανάπτυξη κλπ). Ενδιάμεσα κινούνται οι «μεταρρυθμιστικές» λύσεις, οι οποίες επιχειρούν έναν συμβιβασμό στηριγμένο στην έννοια της βιωσιμότητας και υποβοηθούμενο απόνομικά μέτρα (π.χ. πράσινη ανάπτυξη / πράσινη οικονομία με ήπιες μορφές ενέργειας κλπ). Με την περιβαλλοντική προστασία μπορεί να ασχολούνται κρατικές υπηρεσίες, μεμονωμένα άτομα, οργανισμοί, πανεπιστημιακάτμήματα, πολιτικά κόμματα ή οικολογικές ομάδες. Κατά τη δεκαετία του 1990 η ενασχόληση του ΟΗΕ με την αντιμετώπιση της πλανητικής κλιματικής αλλαγής οδήγησε στο Πρωτόκολλο του Κιότο, μία διεθνή συνθήκη η οποία στοχεύει στη μείωση των ρυθμών εκπομπής αερίων θερμοκηπίου προκειμένου να προληφθεί η όξυνση της παγκόσμιας υπερθέρμανσης, χωρίς να μειωθούν ωστόσο οι ρυθμοί οικονομικής ανάπτυξης. Έτσι, κατά το πρωτόκολλο, τα κράτη που επιθυμούν να συνεχίσουν παραγωγικές δραστηριότητες οι οποίες οδηγούν σε περιβαλλοντική υποβάθμιση είναι υποχρεωμένα να αγοράσουν αντίστοιχα δικαιώματα εκπομπής αερίων θερμοκηπίου, στο πλαίσιο ενός «εμπορίου ρύπων». Το πρωτόκολλο έχει τεθεί μερικώς σε ισχύ από το 2005, χωρίς ως τώρα σημαντικά αποτελέσματα, ενώ έχει δεχθεί κριτική για αναποτελεσματικότητα. Άλλες διακρατικές συνθήκες περιβαλλοντικού δικαίου είναι ησύμβαση Ραμσάρ, η Οδηγία για τα πουλιά και η Οδηγία των Οικοτόπων . 12 ΣΧΕΣΗ ΑΝΘΡΩΠΟΥ-ΦΥΣΗΣ ΠΕΡΙΒΛΛΟΝΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ Η δράση για το περιβάλλον αρχίζει από το σπίτι. Κάνοντας μερικές μικρές αλλαγές στις καθημερινές μας συνήθειες, όχι μόνο βοηθάμε το περιβάλλον, αλλά κάνουμε και οικονομία στις δαπάνες μας. ΦΩΤΑ Φρόντισε να μην τα αφήνεις αναμμένα όταν δεν τα χρειάζεσαι. Μια καλή λύση είναι οι οικονομικοί λαμπτήρες. Διαρκούν 10 φορές περισσότερο και καταναλώνουν 75% λιγότερο ρεύμα από τους κοινούς λαμπτήρες. ΟΙΚΙΑΚΕΣ ΣΥΣΚΕΥΕΣ Φρόντισε να μην τις ξεχνάς αναμμένες. Επίσης, καλό είναι να σβήνεις την τηλεόραση, το βίντεο, το στερεοφωνικό κλπ. από τη συσκευή και όχι από το τηλεχειριστήριο Πριν αγοράσεις μια οικιακή συσκευή, ρώτα πάντα πόση ενέργεια καταναλώνει, ειδικά στις ενεργοβόρες συσκευές όπως τα ψυγεία και τα κλιματιστικά. Προτίμησε αυτές με τη χαμηλότερη κατανάλωση. ΤΟ ΝΕΡΟ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΠΕΡΙΟΡΙΣΤΟ Μια βρύση που τρέχει, ξοδεύει πολύ περισσότερο νερό απ' όσο φαντάζεσαι: 10-15 λίτρα το λεπτό. Φρόντισε να διορθώνεις τις διαρροές. Μια βρύση που στάζει μπορεί να σπαταλάει μέχρι και 90 λίτρα νερό την ημέρα. Προτίμησε να κανείς ένα ντους, παρά ένα μπάνιο με γεμάτη μπανιέρα. Για να γεμίσεις τη μπανιέρα χρειάζεσαι τόσο νερό όσο για 3 ντους. Και βέβαια, ο θερμοσίφωνας καταναλώνει πολύ περισσότερο ρεύμα. ΛΙΓΟΤΕΡΑ ΣΚΟΥΠΙΔΙΑ Ρώτησε στο Δήμο ή στην Κοινότητα για τα προγράμματα ανακύκλωσης που υπάρχουν στην περιοχή σου. Φύλαγε χωριστά τα υλικά που ανακυκλώνονται, όπως το χαρτί, το γυαλί, το αλουμίνιο και δίνε τα για ανακύκλωση, εάν υπάρχει η κατάλληλη υποδομή. 13 ΣΧΕΣΗ ΑΝΘΡΩΠΟΥ-ΦΥΣΗΣ ΠΕΡΙΒΛΛΟΝΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΧΗΜΙΚΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ Ποτέ μην τα πετάς στο νεροχύτη, στο αποχετευτικό σύστημα ή στο έδαφος. Κινδυνεύει να ρυπανθεί σοβαρά το νερό. Μην αγοράζεις περισσότερο προϊόν από όσο χρειάζεσαι. Αν δεν το χρησιμοποιήσεις, δώσε το υπόλοιπο σε κάποιον που το χρειάζεται. Το σπίτι θα πρέπει πάντα να αερίζεται αρκετά και ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια του καθαρίσματος. ΣΤΙΣ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΕΙΣ ΠΙΟ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΟΔΗΓΗΣΗ Φρόντισε να συντηρείς τακτικά το αυτοκίνητο ή τη μηχανή σου. Όταν είναι ρυθμισμένα σωστά, ρυπαίνουν λιγότερο την ατμόσφαιρα και καίνε λιγότερη βενζίνη. Απόφευγε τη χρήση του αυτοκίνητου για πολύ μικρές αποστάσεις. Μέχρι να ζεσταθεί η μηχανή, η κατανάλωση καυσίμου είναι έως και διπλάσια της κανονικής. Μην αφήνεις τη μηχανή αναμμένη όταν περιμένεις κάποιον. Επιβαρύνεται το περιβάλλον και γίνεται σπατάλη καυσίμου Βεβαιώσου ότι τα λάστιχα είναι φουσκωμένα, αλλιώς αυξάνει η κατανάλωση καυσίμου. Ποτέ μην πετάς τα χρησιμοποιημένα λάδια του αυτοκινήτου στην αποχέτευση ή στο έδαφος. Δώσ' τα σε ένα συνεργείο ώστε να αξιοποιηθούν. Αν σκέφτεσαι να αγοράσεις αυτοκίνητο, προτίμησε κάποιο που ο κατασκευαστής του έχει προβλέψει, ώστε τα μέρη του να ανακυκλώνονται. ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΚΙ ΑΛΛΕΣ ΛΥΣΕΙΣ Όταν μπορείς, προτίμησε τα μαζικά μέσα μεταφοράς. Έτσι κάνεις οικονομία στα καύσιμα και ξεχνάς τον πονοκέφαλο του παρκαρίσματος. Κάνε τις μικρές αποστάσεις με τα πόδια. Είναι πιο... φιλικό στο περιβάλλον και πολύ καλή άσκηση. Το ποδήλατο είναι επίσης πολύ καλή γυμναστική και ιδανική οικολογική λύση για τις κοντινές αποστάσεις στην περιοχή σου. 14 ΣΧΕΣΗ ΑΝΘΡΩΠΟΥ-ΦΥΣΗΣ ΠΕΡΙΒΛΛΟΝΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ http://xletsos-basilhs.blogspot.gr/2007/03/blog-post.html http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%B5%CF%81%CE%B9%CE%B2 %CE%B1%CE%BB%CE%BB%CE%BF%CE%BD%CF%84%CE%B9%CE%BA%C E%AC_%CF%80%CF%81%CE%BF%CE%B2%CE%BB%CE%AE%CE%BC%CE %B1%CF%84%CE%B1 http://appliedmaths2.ee.duth.gr/TO%20PHYSIKO%20PERIVALLON%20 STIN%20ARCHAIA%20ELLADA.pdf http://users.sch.gr/xtsamis/OkosmosMas/FainThermoKip.htm http://users.sch.gr/xtsamis/OkosmosMas/Ozon.htm http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%80%CE%BF%CF%81%CF%81% CE%AF%CE%BC%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1 http://www.environ-develop.ntua.gr/uploads/k_2.pdf http://www.kee.gr/perivallontiki/teacher8_2.html http://www.ecodonet.gr/biodiversity_6_greek.php http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%92%CE%B9%CE%BF%CF%80%CE%BF %CE%B9%CE%BA%CE%B9%CE%BB%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%C E%B1 http://imbluedabadiedabadye.pblogs.gr/prostasia-toy-periballontossymboyles.html 15
© Copyright 2024 Paperzz
