Ιατρική: Νέες εξελίξεις

ΑΝΑΛΕΚΤΑ
14
ΠΕΜΠΤΟΥΣΙΑ
www.pemptousia.gr
τεύχος
02 Σεπτεμβρίου 2013
Η Βιοηθική
Παιδεία
Ιατρική:
Νέες εξελίξεις
• AMIS - αντιμετώπιση καταγμάτων
• Νευροτροποποίηση
• Ολική αρθροπλαστική ισχίου
• Επέμβαση χωρίς τομές
• Ανακούφιση από τον πόνο
• Λαπαροσκοπική αφαίρεση
• Η Κήλη και η αντιμετώπισή της
• Νέα μέθοδος αναισθησίας
• Ραδιοκυτταροπλασματική χειρουργική
καρκίνου
• Αναίμακτη αντιμετώπιση της κήλης
των αθλητών
ΑΝΑΛΕΚΤΑ
Τεύχος 14 / Ιατρική: Νέες εξελίξεις / 02 Σεπτεμβρίου 2013
Ιατρική:
Νέες εξελίξεις
Από την αρχαιότητα ήδη ως τα δικά μας χρόνια την επιστήμη της ιατρικής και την φιλοσοφία της πολλές φορές απασχόλησαν οι όροι «ασθένεια» και «θεραπεία». Πάνω σε
αυτό το δίπολο στηρίχθηκαν όλες οι εξελίξεις, αλλά και οι ηθικοί προβληματισμοί.
Στο προηγούμενο τεύχος των Αναλέκτων είδαμε ένα μέρος των βιο-ηθικών προβληματισμών. Το βασικό ερώτημα που κυριαρχεί είναι: Μέχρι που μπορεί να φθάσει η ιατρική
πρόοδος, ιδιαίτερα σε μία εποχή στην οποία πολλές από τις εφαρμογές της βιοϊατρικής
τεχνολογίας κρίνονται ως ηθικά αμφιλεγόμενες;
Ο ιατρός – πατέρας της Εκκλησίας Μέγας Βασίλειος στο έργο του «Όροι κατά Πλάτος»
οριοθετεί τη σχέση του ανθρώπου με την ιατρική επιστήμη. Βασική αρχή του Μ. Βασιλείου είναι ότι «ὁ Θεός ἐποίησε τόν ἄνθρωπο ευθύ», δηλαδή υγιή και χωρίς ασθένειες.
Η ιατρική είναι τέχνη δοσμένη από τον Θεό για να απαλύνει τις συνέπειες της ασθένειας
την οποία προκάλεσε η πτώση. Ιδιαίτερη μνεία γίνεται για όσους δοκιμάζονται από την
ασθένεια περισσότερο από όσο αντέχουν. Γι’ αυτούς, βλέπει την ιατρική ως σημαντική
βοήθεια και καταφύγιο στις δυσκολίες.
Η Πεμπτουσία κρατώντας ως γνώμονα το τελευταίο κριτήριο του Μεγάλου Πατρός
κατέγραψε πρόσφατες σημαντικές εξελίξεις στο πεδίο της διάγνωσης, θεραπείας και
ανακούφισης από τις σοβαρές ασθένειες και τις συγκέντρωσε στον παρόντα τόμο των
Αναλέκτων της. Με αυτόν τον τρόπο θέλησε να συμβάλλει στην ανάδειξη της θετικής
«κόψης» της διστόμου μαχαίρας της επιστημονικής και τεχνολογικής προόδου.
Νίκος Κόϊος
Διευθυντής Σύνταξης
Σελίδα 2
www.pemptousia.gr
www.pemptousia.gr
Τεύχος 14 / Ιατρική: Νέες εξελίξεις / 02 Σεπτεμβρίου 2013
ΑΝΑΛΕΚΤΑ
Περιεχόμενα
04.
Κάταγμα ισχίου: σύγχρονη μέθοδος αντιμετώπισης
450.000 κατάγματα ισχίου, λόγω πτώσης ηλικιωμένων ατόμων στην Ευρώπη
http://www.pemptousia.gr/?p=53109
06.
Ολική αρθροπλαστική ισχίου
Οι ασθενείς μπορούν να περπατήσουν λίγες ώρες μετά το χειρουργείο
http://www.pemptousia.gr/?p=52846
08. Ανακούφιση από τον πόνο:
Νέα επαναστατική θεραπεία
Εφαρμόζεται από τις αρχές του χρόνου και στη χώρα μας
http://www.pemptousia.gr/?p=52842
10.
Νευροτροποποίηση
11.
Επέμβαση Χωρίς Τομές
12. Ραδιοκυτταροπλασματική χειρουργική
Η τελευταία λέξη της ιατρικής στην αντιμετώπιση του χρόνιου πόνου
http://www.pemptousia.gr/?p=53090 Η μέθοδος SP-Single Port Laparoscopy, εξέλιξη της λαπαροσκοπικής http://www.pemptousia.gr/?p=51937
14.
Τέλος στο νυστέρι των χειρουργών: Τομές με ραδιοκύματα
http://www.pemptousia.gr/?p=52837
Monitored Αnaesthesia Care
Απαλλάσσει από τις ανεπιθύμητες παρενέργειες της γενικής αναισθησίας
http://www.pemptousia.gr/?p=52940
16.
Λαπαροσκοπική αφαίρεση καρκίνου
18. Η Κήλη και η αντιμετώπισή της
20.
Αναίμακτη αντιμετώπιση της κήλης των αθλητών
Συντριπτικά είναι τα πλεονεκτήματα που προσφέρει στον ασθενή
http://www.pemptousia.gr/?p=53073
15 εκατομμύρια χειρουργικές επεμβάσεις το χρόνο
http://www.pemptousia.gr/?p=53099
Μια νέα χειρουργική τεχνική, από ομάδα Ελλήνων γιατρών http://www.pemptousia.gr/?p=52936
Σελίδα 3
ΑΝΑΛΕΚΤΑ
Τεύχος 14 / Ιατρική: Νέες εξελίξεις / 02 Σεπτεμβρίου 2013
www.pemptousia.gr
Κάταγμα ισχίου:
σύγχρονη αντιμετώπιση
Περισσότερα από 450.000 κατάγματα ισχίου, λόγω πτώσης ηλικιωμένων ατόμων,
έχουμε κάθε χρόνο στην Ευρώπη. Στην Ελλάδα ο ετήσιος αριθμός των ηλικιωμένων
(70 και πλέον χρόνων) με κάταγμα ισχίου κυμαίνεται μεταξύ 15.000 με 20.000.
(φωτογραφία: www.robertreeveslaw.com)
Σ
ύμφωνα με τους επιστήμονες τα κατάγματα
του ισχίου είναι τα πιο επικίνδυνα κατάγματα
και για τους ασθενείς αυτούς η χειρουργική αποκατάσταση είναι μονόδρομος. Παρόλα αυτά η θνητότητα
των ηλικιωμένων αυτών ασθενών τα δύο πρώτα χρόνια μετά την εγχείρηση φτάνει το 50%, λόγω επιπλοκών και μόνο ένα 30% των ασθενών επανέρχονται
στην πρότερη κινητική δραστηριότητά τους και την
ποιότητα ζωής τους.
Η συχνότητα εκδήλωσης καταγμάτων του ισχίου
αυξάνεται γεωμετρικά με την ηλικία. Εκτός από τις
οικονομικές συνέπειες των καταγμάτων ισχίου έχουμε
και σοβαρή αναπηρία των ασθενών αυτών, με μεγάλες ψυχοκοινωνικές συνέπειες.
Τα κατάγματα του ισχίου χωρίζονται σε διατροχαντήρια και υποκεφαλικά.
Σελίδα 4
«Σήμερα, τονίζει ο Δρ. Γεώργιος Δημάκης, Ορθοπαιδικός Χειρουργός Τραυματολόγος (www.
advancedorthopedics.gr), η χειρουργική αντιμετώπιση
των καταγμάτων αυτών γίνεται με σύγχρονες τεχνικές, ελάχιστης επεμβατικότητας, για να μειωθούν οι
επιπλοκές και να αποφευχθεί η μετεγχειρητική χωλότητα. Μια από τις τεχνικές αυτές, με θεαματικά αποτελέσματα, είναι η AMIS (πρόσθια ελάχιστα επεμβατική χειρουργική του ισχίου) που έχει εφαρμογή σε
υποκεφαλικά κατάγματα».
Τα θεαματικά αποτελέσματα της νέας μεθόδου
οφείλονται κυρίως στον τρόπο προσπέλασης του ισχίου, καθώς δεν τραυματίζονται καθόλου οι μυς, τα αιμοφόρα αγγεία και τα νεύρα του ποδιού.
«Εκτός από το δέρμα, αναφέρει ο κ Δημάκης κατά
τη διάρκεια της επέμβασης ουσιαστικά δεν κόβουμε
www.pemptousia.gr
Τεύχος 14 / Ιατρική: Νέες εξελίξεις / 02 Σεπτεμβρίου 2013
ΑΝΑΛΕΚΤΑ
Οι μεταγγίσεις είναι σπάνιες, και ο σχηματισμός
θρόμβων αίματος στα πόδια (εν τω βάθει φλεβική
θρόμβωση) είναι δυνητικά λιγότερο πιθανός
• Μειωμένος κίνδυνος εξάρθρωσης. Η διατήρηση των μυών βελτιώνει την σταθερότητα του ισχίου
σημαντικά. Ο κίνδυνος εξάρθρωσης είναι ελάχιστος
και ο μετεγχειρητικός περιορισμός των κινήσεων, που
συνήθως συνιστάται σε άλλες τεχνικές, δεν είναι απαραίτητος
• Αποτροπή της χωλότητας. Ελαχιστοποιώντας
τη βλάβη των μυών και των νεύρων, μειώνονται οι
πιθανότητες χωλότητας.
• Συντομότερη επιστροφή στη φυσιολογική ζωή Η πλειοψηφία των χειρουργημένων μπορεί να οδηγήσει αυτοκίνητο δύο εβδομάδες μετά την επέμβαση.
O Δρ. Γεώργιος Δημάκης,
Χειρουργός, Τραυματολόγος
Ορθοπαιδικός,
κάποιον άλλο ιστό μέχρι να φτάσουμε στην άρθρωση
του ισχίου. Απλά απωθούμε τους μυς, χωρίς να τους
τραυματίζουμε».
Σύμφωνα με συγκριτικές μελέτες που έγιναν στην
Ελβετία, οι περισσότεροι από τους ασθενείς οι οποίοι υποβλήθηκαν σε ολική αρθροπλαστική ισχίου με
τις κλασικές (οπισθοπλάγια ή πλάγια) προσπελάσεις,
ένα χρόνο μετά παρουσίασαν ινώδη εκφύλιση του
μέσου γλουτιαίου μυ, που είναι ο βασικότερος μυς
του ισχίου. Αντίθετα οι ασθενείς που υποβλήθηκαν σε
επέμβαση με προσπέλαση ΑΜΙS παρουσίασαν ανατομία παραπλήσια με την φυσιολογική. Τέλος η AMIS
μπορεί να εφαρμοσθεί και σε κατάγματα του ισχίου,
με τα ίδια πλεονεκτήματα.
Πλεονεκτήματα της μεθόδου AMIS
Πολλά και ποικίλα είναι τα πλεονεκτήματα που
προσφέρει η νέα χειρουργική μέθοδος AMIS στους
ασθενείς με πρόβλημα ισχίου. Τα κυριότερα είναι:
• Μειωμένος μετεγχειρητικός πόνος σε σύγκριση με “συμβατικές” επεμβάσεις, γιατί δεν κόβονται
μύες.
• Συντομότερη αποκατάσταση. Η όρθια στάση
και το περπάτημα με πατερίτσες μπορεί να αρχίσει
λίγες ώρες μετά το χειρουργείο.
•
Μικρότερη παραμονή στο νοσοκομείο
• Μικρή ουλή του δέρματος. Η τομή του δέρματος είναι 6 με 8 cm, σε αντιδιαστολή με τα 15cm της
«συμβατικής» επέμβασης
• Ταχύτερη επιστροφή στις καθημερινές δραστηριότητες
• Λιγότερη απώλεια αίματος, λόγω της διατήρησης των μυών.
Σελίδα 5
ΑΝΑΛΕΚΤΑ
www.pemptousia.gr
Τεύχος 14 / Ιατρική: Νέες εξελίξεις / 02 Σεπτεμβρίου 2013
Ολική αρθροπλαστική ισχίου:
μια νέα μέθοδος
Θεαματικά είναι τα αποτελέσματα της νέας, μη τραυματικής, ανώδυνης χειρουργικής μεθόδου (ΑMIS) που χρησιμοποιείται πλέον για την ολική αντικατάσταση (αρθροπλαστική)
του ισχίου, καθώς οι ασθενείς μπορούν να περπατήσουν λίγες ώρες μετά το χειρουργείο.
Φωτ. http://www.anteriorhipreview.com/
Σ
ύμφωνα με στοιχεία που παρουσιάστηκαν
στο Διεθνές Συνέδριο Ορθοπεδικής και Τραυματολογίας στο Παρίσι (12-16 Νοεμβρίου), οι περισσότεροι από τους ασθενείς που χειρουργούνται
με την νέα μέθοδο, όχι μόνο μπορούν να περπατήσουν (με πατερίτσες) λίγες ώρες μετά το χειρουργείο, αλλά και να οδηγήσουν το αυτοκίνητο τους μόλις δύο εβδομάδες μετά την επέμβαση.
«Τα θεαματικά αποτελέσματα της νέας μεθόδου οφείλονται κυρίως στον τρόπο προσπέλασης
του ισχίου, καθώς δεν τραυματίζονται καθόλου οι
μυς, τα αιμοφόρα αγγεία και τα νεύρα του ποδιού»
αναφέρει ο Δρ. Γεώργιος Δημάκης, ΟρθοπεδικόςΧειρουργός-Τραυματολόγος, εξειδικευμένος στις
προηγμένες ελάχιστα επεμβατικές χειρουργικές
τεχνικές των κάτω άκρων (ισχίου-γόνατος-ποδιού).
Ορθοπεδικοί από την Ευρώπη και την Αμερική, που συμμετείχαν στο 87ο Διεθνές Συνέδριο της
SOFCOT (Γαλλικής Ορθοπεδικής Εταιρίας) στο Παρίσι, συμφώνησαν πως η νέα, μη τραυματική, ανώδυνη χειρουργική μέθοδος ΑMIS (Anterior Minimal
Invasive Surgery) προκαλεί «επανάσταση» στον
τομέα της Ολικής Αρθροπλαστικής Ισχίου, που έχει
χειρουργική ιστορία 70 χρόνων.
«Εκτός από το δέρμα, συμπληρώνει ο κ. Δημάκης κατά τη διάρκεια της επέμβασης ουσιαστικά
δεν κόβουμε κάποιον άλλο ιστό μέχρι να φτάσουμε στην άρθρωση του ισχίου. Απλά απωθούμε τους
μυς, χωρίς να τους τραυματίζουμε».
Σελίδα 6
Σύμφωνα με συγκριτικές μελέτες που έγιναν
στην Ελβετία, οι περισσότεροι από τους ασθενείς
www.pemptousia.gr
Τεύχος 14 / Ιατρική: Νέες εξελίξεις / 02 Σεπτεμβρίου 2013
ΑΝΑΛΕΚΤΑ
Πηγή: medacta.com
οι οποίοι υποβλήθηκαν σε ολική αρθροπλαστική
ισχίου με τις κλασικές, (οπισθοπλάγια ή πλάγια)
προσπελάσεις, ένα χρόνο μετά παρουσίασαν ινώδη
εκφύλιση του μέσου γλουτιαίου μυ, που είναι ο βασικότερος μυς του ισχίου. Αντίθετα οι ασθενείς που
υποβλήθηκαν σε επέμβαση με προσπέλαση ΑΜΙS
παρουσίασαν ανατομία παραπλήσια με την φυσιολογική. Τέλος η AMIS μπορεί να εφαρμοσθεί και σε
κατάγματα του ισχίου, με τα ίδια πλεονεκτήματα.
Οστεοραθρίτιδα του ισχύου
Η κύρια αιτία των νόσων της άρθρωσης του
ισχίου είναι η φθορά του αρθρικού χόνδρου δηλ. η
αρθροπάθεια. Αυτή η φθορά γίνεται αντιληπτή ως
πόνος, αρχικά μόνο όταν φορτίζεται η άρθρωση,
αργότερα όλο και πιο συχνά και τελικά και σε κατάσταση ηρεμίας.
Η αύξηση στην ένταση του πόνου είναι μια αργή
διαδικασία, η οποία συνεχίζεται για χρόνια και η
οποία μπορεί να οδηγήσει ακόμα και σε μία δύσκαμπτη άρθρωση του ισχίου.
H αντικατάσταση του ισχίου είναι μια συνηθισμένη θεραπεία για την σοβαρή αρθροπάθεια. Η
επιτυχής αντικατάσταση του ισχίου φέρνει θεαματική ανακούφιση από τον πόνο και βελτίωση της
λειτουργίας της άρθρωσης του ισχίου.
Μια πρόθεση ισχίου είναι μια τεχνητή άρθρωση,
που αποτελείται από ένα μηριαίο στειλεό με κεφαλή (σφαίρα) και ένα κύπελλο κοτύλης (υποδοχή
της σφαίρας).
Ο στειλεός είναι συνήθως κατασκευασμένος
από κράμα τιτανίου, το οποίο εγγυάται μέγιστη
βιοσυμβατότητα. Η μηριαία κεφαλή είναι κατασκευασμένη από κεραμικό ή μέταλλο. Επίσης, το
κύπελλο είναι κατασκευασμένο από κράμα τιτανίου, με μια πορώδη επιφάνεια, που εγγυάται τέλεια οστεοενσωμάτωση. Μια εσωτερική επένδυση
του κυπέλλου, από κεραμικό ή από πολυαιθυλένιο
(πλαστικό υλικό), εξασφαλίζει μια μακρά διάρκεια
ζωής της τεχνητής άρθρωσης, ακόμη και όταν φορτίζεται έντονα.
Η χειρουργική επέμβαση ολικής αρθροπλαστικής
ισχίου, είναι μια δοκιμασμένη εδώ και 70 χρόνια και
προσφέρει στον ασθενή:
• Μείωση και σταδιακή εξαφάνιση του πόνου
• Ανάκτηση της κινητικότητας
• Βελτίωση της ποιότητας ζωής με κοινωνική ζωή
Περισσότερα στο: www.advancedorthopedics.gr
Ολική αρθροπλαστική ισχύου
Η χειρουργική επέμβαση ολικής αρθροπλαστικής ισχίου αποσκοπεί στην αντικατάσταση του
κατεστραμμένου οστού και του χόνδρου της άρθρωσης με πλαστικά ή κεραμικά και μεταλλικά
εξαρτήματα.
Σελίδα 7
ΑΝΑΛΕΚΤΑ
www.pemptousia.gr
Τεύχος 14 / Ιατρική: Νέες εξελίξεις / 02 Σεπτεμβρίου 2013
Ανακούφιση από τον πόνο:
Νέα επαναστατική θεραπεία
Άμεση ανακούφιση, από κάθε μορφής πόνο, προσφέρει σε χιλιάδες ασθενείς, - σε μεγάλα
νοσοκομεία και ειδικά κέντρα σε Ευρώπη και Αμερική - μια νέα επαναστατική θεραπεία,
η οποία εφαρμόζεται από τις αρχές του χρόνου και στη χώρα μας.
Φωτ.: http://www.scienceworldreport.com
Η
επαναστατική θεραπεία πραγματοποιείται
με τη βοήθεια μιας πρωτοποριακής συσκευής
και ανακουφίζει τους ασθενείς από χρόνιο, νευροπαθητικό, καρκινικό και σπλαχνικό πόνο. Μπορεί δε
να εφαρμοσθεί σε ασθενείς όλων των ηλικιών, από
παιδιά μέχρι ηλικιωμένους, ενώ είναι εγκεκριμένη
από την Ευρωπαϊκή Ένωση (CE Mark), έχει έγκριση
από τον Οργανισμό Φαρμάκων των ΗΠΑ (F.D.A.)
και τον Ε.Ο.Φ.
«Με τη θεραπεία αυτή αντιμετωπίζουμε ακόμη
και τους πόνους που αντιστέκονται στη μορφίνη,
ενώ ταυτόχρονα προστατεύουμε τους ασθενείς από
τις παρενέργειες και τον εθισμό που συνήθως σχετίζονται με τα αναλγητικά φάρμακα» τονίζει ο Επισκ.
Καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης νευροχειρουργός-χειρουργός σπονδυλικής στήλης κ. Ιωάννης
Πολυθοδωράκης, που εφαρμόζει την θεραπεία.
Σελίδα 8
Η συσκευή βασισμένη στην “Θεωρία της Πληροφορίας” κωδικοποιεί τα ερεθίσματα του πόνου σε
“δυναμικές ενεργείας” (action potentials) λαμβάνοντας υπόψη όχι μόνον το απλό ερέθισμα αλλά και
όλες τις ιδιότητες πληροφοριών που σχετίζονται με
την ηλεκτρογένεση του πόνου.
Στην συνέχεια αντιγράφει τον πόνο και αντικαθιστά την πληροφορία του προς το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα με μια πλασματική πληροφορία “μηπόνου”. Έτσι το ΚΝΣ αποδεχόμενο την πλασματική
πληροφορία “μη-πόνου” ο ασθενής σταματάει να
πονάει.
Η άμεση και με μεγάλη διάρκεια ανακούφιση
που προσφέρει η θεραπεία στους πάσχοντες από
χρόνιο, νευροπαθητικό και ογκολογικό πόνο, είναι
σημαντικό όφελος για τους ίδιους και τον θεράπο-
www.pemptousia.gr
Τεύχος 14 / Ιατρική: Νέες εξελίξεις / 02 Σεπτεμβρίου 2013
ΑΝΑΛΕΚΤΑ
«Η θεραπεία γίνεται με απλή τοποθέτηση ηλεκτροδίων μίας χρήσεως στην περιφέρεια των περιοχών πόνου του ασθενούς, με δυνατότητα ανακούφισης ταυτόχρονα μέχρι και πέντε διαφορετικών
σημείων πόνου» αναφέρει ο κ Πολυθοδωράκης και
προσθέτει «Η εφαρμογή είναι τελείως ανώδυνη, είναι κατάλληλη για ασθενείς όλων των ηλικιών και ο
ασθενής δεν απευαισθητοποιείται μετά από παρατεταμένη χρήση».
Ο κ. Πολυθοδωράκης ενώ ομιλεί στο 26ο
Πανελλήνιο Νευροχειρουργικό Συνέδριο
ντα ιατρό, ο οποίος με την εξάλειψη του πόνου μπορεί να ασχοληθεί εντατικότερα με την θεραπεία της
ασθενείας τους.
Με τη θεραπεία μπορούμε να αντιμετωπίσουμε:
• Χρόνιους Νευροπαθητικούς πόνους (Αλγοδυστροφία, CRPS I και II κ.α),
• Ογκολογικούς πόνους
• Σύνδρομα πόνου σχετικά με τη χημειοθεραπεία
• Σύνδρομα πόνου μετά από θεραπεία με
ακτινοβολία
• Σύνδρομα Πόνου μετά από επεμβάσεις
• Πόνο Σπονδυλικής Στήλης (ΑυχεναλγίαΟσφυαλγία)
• Σύνδρομο Πόνου μετά από Επέμβαση Σπονδυλικής Στήλης
• Νευραλγία από παγίδευση νεύρου
• Νευραλγία από διατομή Νεύρου
• Μεθερπητική Νευραλγία
• Νευραλγία Τριδύμου
• Πόνος Μέλους Φάντασμα
• Πρωσοπαλγίες
• Σπλαχνικούς, ακόμη και πόνους που δεν
ανταποκρίνονται σε φαρμακευτική αγωγή,
όπως μορφίνη, εμφυτεύματα, οποιοειδή, κλπ.
Θεραπεία σε νοσοκομεία και ιατρεία
Κλινικές μελέτες επιβεβαιώνουν ότι περισσότερο από το 80% των ασθενών στους οποίους έγινε
εφαρμογή αυτής της θεραπείας είχαν θετικά αποτελέσματα για περιόδους μεγαλύτερε ς από τρεις
μήνες ως και πάνω από χρόνο, στην μείωση-εξάλειψη του πόνου, χωρίς καμιά παρενέργεια, εθισμό ή
άλλες επιπτώσεις που συνήθως σχετίζονται με την
φαρμακευτική αγωγή, προσφέροντας στους ασθενείς
ουσιαστική βελτίωση της ποιότητος ζωής τους.
Ανεξάρτητα από το αρχικό επίπεδο πόνου, από
την πρώτη κιόλας συνεδρία ο πόνος εξαλείφεται
τελείως και με την ολοκλήρωση του πρωτοκόλλου η
αίσθηση της αναλγησίας παραμένει για σημαντική
χρονική περίοδο και ανάλογα με την φύση, αιτία
του πόνου και άλλες παραμέτρους.
Συνεδρίες για τους πόνους
Σε όλους τους ασθενείς αρχικά γίνεται μία δοκιμαστική συνεδρία, κατά την διάρκεια της οποίας ο
πόνος του ασθενούς πρέπει να μειωθεί ή να εξαφανισθεί. Αν ο ασθενής κριθεί ότι είναι κατάλληλος για
την θεραπεία οι θεραπείες σχεδιάζονται ως εξής:
Νευροπαθητικός ή Σπλαχνικός Πόνος: Δέκα διαδοχικές συνεδρίες των 30-45 λεπτών η μία, μία
φορά την ημέρα, για πέντε ημέρες την εβδομάδα για
δύο εβδομάδες.
Ογκολογικός πόνος: Αρχικά 10-12 διαδοχικές
συνεδρίες των 45 λεπτών η μία, μία φορά την ημέρα,
για πέντε ημέρες την εβδομάδα για δύο εβδομάδες
ή όποτε εμφανισθεί πάλι πόνος.
Τα πλεονεκτήματα της θεραπείας
•
•
•
•
•
•
Μη-παρεμβατική
Χωρίς παρενέργειες
Ανώδυνη
Άμεση ανακούφιση
Συνεχής έλεγχος πόνου
Υψηλή επαναληπτικότητα αποτελεσμάτων
Σήμερα η θεραπεία εφαρμόζεται σε μεγάλα
νοσοκομεία των ΗΠΑ και άλλων χωρών, όπως τα:
• La Sapienza University, Rome, Italy
• U.S. Army Walter Reed Med. Center. Washington
• Tor-Vergata University Medical Center, Rome
• Virginia Commonwealth University Massey Cancer
Center, Richmond, USA
• Carbone Cancer Center, Univ. of Wisconsin, USA
• The Bambino Gesu Pediatric Hospital, Rome
• Stony Brook University Medical Center, USA
Πληροφορίες: 210 6826030, 6978 235 587
Σελίδα 9
ΑΝΑΛΕΚΤΑ
www.pemptousia.gr
Τεύχος 14 / Ιατρική: Νέες εξελίξεις / 02 Σεπτεμβρίου 2013
Νευροτροποποίηση: ενάντια στον πόνο
H μέθοδος της Νευροτροποποίησης αποτελεί την τελευταία λέξη της Ιατρικής Τεχνολογίας
στην αντιμετώπιση του χρόνιου πόνου και μπορεί να ανακουφίσει ασθενείς που
υποφέρουν καθημερινά.
Νευροτροποίηση
H μέθοδος της νευροτροποίησης μπορεί να εφαρμοστεί για ασθενείς με πόνο μετά από επέμβαση στην
σπονδυλικής στήλη, μεθερπητική νευραλγία, χρόνιο πυελικό πόνο ή ακόμα και νευροπαθητικό κακοήθη πόνο,
αλλά και σε άλλες πολλές περιπτώσεις χρόνιου νευροπαθητικού πόνου.
Οι Διεγέρτες Νωτιαίου Μυελού (Spinal Cord
Stimulators) έχουν την δυνατότητα να αλλάξουν τον
τρόπο που ο εγκέφαλος ενός ασθενή αντιλαμβάνεται
τα σήματα πόνου. Μέσω ενός προγράμματος μετάδοσης ελαφρών ηλεκτρικών παλμών επιφέρεται σημαντική ανακούφιση από τον σοβαρό νευροπαθητικό πόνο,
ουσιαστικά μετατρέποντας τον πόνο σε ένα αίσθημα
ελαφρού μουδιάσματος.
Ο καθηγητής Ιωάννης Πολυθοδωράκης
Τ
έλος στο καθημερινό μαρτύριο ενός 45χρονου
άνδρα, ο οποίος μετά από τροχαίο για 23χρόνια
υπέφερε από φριχτούς πόνους στο αριστερό του χέρι,
παρά τα ισχυρά αναλγητικά φάρμακα, έβαλαν Έλληνες νευροχειρουργοί με την εμφύτευση ενός διεγέρτη
νωτιαίου μυελού στον αυχένα του.
Ο 45χρονος είχε τραυματιστεί σε τροχαίο ατύχημα
το 1989, με αποτέλεσμα να υποστεί κατάγματα σπονδυλικής στήλης και παράλυση στο αριστερό χέρι λόγω
βλάβης (από εξελκησμό) του βραχιονίου πλέγματος.
Έκτοτε σε καθημερινή βάση, έπασχε από νευροπαθητικό πόνο ιδιαίτερης έντασης, στο παράλυτο άκρο. Αν
και λάμβανε πολλά και ισχυρά αναλγητικά φάρμακα,
ο πόνος του δεν αντιμετωπιζόταν επαρκώς.
«Είμαστε ευτυχείς ως άνθρωποι και ως γιατροί γιατί απαλλάξαμε τον συμπατριώτη μας από ένα καθημερινό μαρτύριο που ζούσε για 23 χρόνια με φριχτούς
πόνους και με ισχυρά φάρμακα» τόνισε ο Επισκέπτης
καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης νευροχειρουργός-χειρουργός σπονδυλικής στήλης κ Ιωάννης Πολυθοδωράκης.
Η ομάδα των νευροχειρουργών Ιωάννη Πολυθοδωράκη και Κανάρη Παναγόπουλου συνέστησαν στον
ασθενή την μέθοδο της Νευροτροποποίησης και ειδικότερα την εμφύτευση ενός Διεγέρτη Νωτιαίου Μυελού (Spinal Cord Stimulator) στην Αυχενική Μοίρα της
Σπονδυλικής Στήλης του.
Σελίδα 10
Ο ασθενής μέσω ενός τηλεχειριστηρίου μπορεί να
χειρίζεται τον διεγέρτη. Με την μέθοδο αυτή ο ασθενής έχει την ελπίδα ότι θα μπορεί να μειώσει ή και να
σταματήσει τα ναρκωτικά φάρμακα, να εργασθεί, να
παίξει με τα παιδιά του και γενικότερα να απολαύσει
την ζωή .
Επέμβαση σε δύο φάσεις
«Η αντιμετώπιση του προβλήματος με την μέθοδο
της Νευροτροποποίησης, όπως ανέφερε ο κ Πολυθοδωράκης εφαρμόστηκε σε δύο στάδια. Δηλαδή έγιναν δύο
επεμβάσεις με διαφορά 15 ημερών. Στην πρώτη επέμβαση τοποθετήθηκε το ειδικό ηλεκτρόδιο στον επισκληρίδιο χώρο της Αυχενικής Μοίρας της Σπονδυλικής
Στήλης και συνδέθηκε με ένα εξωτερικό Διεγέρτη.
Ο ασθενής ήταν υπό ιατρική παρακολούθηση για 14
ημέρες και όταν διαπιστώθηκε η σημαντική βελτίωση
του πόνου του, τότε ακολούθησε η δεύτερη επέμβαση
,με την μόνιμη εμφύτευση του διεγέρτη στο υποδόριο
της κοιλιακής του χώρας και η σύνδεση του με το ηλεκτρόδιο που είχε τοποθετηθεί στην πρώτη επέμβαση».
Ο ασθενής άμεσα μετά την επέμβαση παρουσίασε
σημαντική βελτίωση που έφτασε στην σχεδόν πλήρη
εξαφάνιση του πόνου. Ως συνεπεία της βελτίωσης του
ο ασθενής διέκοψε κάθε φαρμακευτική αγωγή που
λάμβανε για τον πόνο.
Ο ίδιος ο ασθενής αισθάνεται εξαιρετικά χαρούμενος που μετά 23 χρόνια απαλλάχθηκε από τον πόνο
αλλά και τα φάρμακα.
www.pemptousia.gr
Τεύχος 14 / Ιατρική: Νέες εξελίξεις / 02 Σεπτεμβρίου 2013
ΑΝΑΛΕΚΤΑ
Επέμβαση Χωρίς Τομές
Εξαγωγή ιατρικών γνώσεων υψηλού επιπέδου, σε παγκόσμιο επίπεδο, κάνουν Έλληνες
γιατροί, παρά την οικονομική κρίση που μαστίζει τη χώρα μας, τα τελευταία χρόνια.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα η περίπτωση Έλληνα, πρωτοπόρου στον τομέα του,
γυναικολόγου χειρουργού, ο οποίος εφαρμόζει στη χώρα μας εδώ και ένα χρόνο την
Επέμβαση Χωρίς Τομές Μέσω Φυσικών Οπών.Οπών.
λάδα, Ολλανδία, Γερμανία, Βέλγιο και ΗΠΑ, όπου ήδη
πραγματοποιούνται. Με τη νέα αυτή μέθοδο έχουν γίνει στην Ελλάδα δεκάδες γυναικολογικές χειρουργικές
επεμβάσεις επίσης για την αφαίρεση κυστών, ενδομητρίωσης, ινομυωμάτων, ακόμη και για ολικές υστερεκτομές.
«Την μέθοδο S.P. (Single Port Laparoscopy) που είναι
εξέλιξη της λαπαροσκοπικής και προσφέρει σημαντικά
πλεονεκτήματα για τις γυναίκες, εφαρμόζουμε πάνω
από ένα χρόνο στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στο
μαιευτήριο Μητέρα» ανέφερε ο Δρ. Χανδακάς (www.
drchandakas.gr, τηλ. 210 6436258, 6974 442000).
Πλεονεκτήματα της νέας μεθόδου
Σύμφωνα με τον κ. Χανδακά, η νεα μέθοδος προσφέρει στις γυναίκες σημαντικά πλεονεκτήματα σε
σχέση τόσο με την παραδοσιακή λαπαροσκοπική επέμβαση, όσο και το ανοιχτό χειρουργείο. Συγκεκριμένα η
ασθενής:
• Γυρίζει σπίτι την ίδια ημέρα (το 92% των γυΟ δρ. Στέφανος Χανδακάς
Π
ρόκειται για τον Διδάκτορα του Πανεπιστημίου
της Αθήνας κ. Στέφανο Χανδακά, πρωτοπόρο
στον τομέα του, ο οποίος για πρώτη φορά στην Αγγλία αφαίρεσε την μήτρα 42χρονης Αγγλίδας μέσα από
τον ομφαλό της και από οπή μόλις δυο εκατοστών.
Πρόκειται για ασθενή με ινομυωματώδη μήτρα και δυσμηνόρροια, μητέρα τριών παιδιών. Η επέμβαση πραγματοποιήθηκε στις 30 Μαΐου στην Αγγλία, στο νοσοκομείο Chelsfield Park του Λονδίνου, προσκεκλημένος
της διοίκησης του οποίου- ως ο πλέον ειδικός- ήταν ο
Δρ. Χανδακάς.
Η χειρουργική επέμβαση, την οποία παρακολούθησαν όλοι οι γυναικολόγοι του νοσοκομείου Chelsfield
Park, διήρκησε περίπου μια ώρα, στέφθηκε με απόλυτη
επιτυχία και η γυναίκα επέστρεψε σπίτι της λίγες ώρες
μετά την επέμβαση.
Η πρόσκληση του Έλληνα γιατρού και η χειρουργική επέμβαση έγινε προκειμένου να ξεκινήσουν και
στην Αγγλία τέτοιου τύπου επεμβάσεις, μετά την Ελ-
ναικών)
• Την επομένη ημέρα επιστρέφει στις καθημερινές δραστηριότητές της
• Αισθάνεται ότι δεν έχει χειρουργηθεί
• Δεν μένουν χειρουργικές ουλές στην κοιλιά της
• Ο πόνος είναι πιο ήπιος
Η επιτυχία του Έλληνα γιατρού και της ομάδας του
έχει ήδη τύχει διεθνούς αναγνώρισης καθώς ο κ. Χανδακάς ήταν επίσημος καλεσμένος- ως ειδικός επεμβατικής γυναικολογικής λαπαροσκοπικής χειρουργικήςτου European society of Gynecological Endoscopy στο
Ευρωπαϊκό Ενδοσκοπικό Γυναικολογικό Συνέδριο, το
οποίο πραγματοποιήθηκε το Σεπτέμβριο του 2012 στο
Παρίσι. Μάλιστα ο Έλληνας γιατρός χειρούργησε τότε
ζωντανά στο πλαίσιο του συνεδρίου και ανέλυσε ταυτόχρονα στους 2.500 γυναικολόγους, απ όλο τον κόσμο,
τα πλεονεκτήματα της νέας επαναστατικής μεθόδου.
Σελίδα 11
ΑΝΑΛΕΚΤΑ
www.pemptousia.gr
Τεύχος 14 / Ιατρική: Νέες εξελίξεις / 02 Σεπτεμβρίου 2013
Ραδιοκυτταροπλασματική
χειρουργική
Το νέο επαναστατικό «νυστέρι» των χειρουργών είναι ακριβές, γρήγορο, αποτελεσματικό
και σχεδόν αναίμακτο. Προσφέρει χειρουργική ακρίβεια, ελεγχόμενη διείσδυση και χαμηλή θερμοκρασία στους ιστούς. Υπερτερεί του λέιζερ γιατί στηρίζεται στην εξάχνωση του
κυτταροπλάσματος με ελάχιστη θερμική εφαρμογή.
Φωτ.: wikipedia
Η
ραδιοκυτταροπλασματική χειρουργική
είναι η χειρουργική του μέλλοντος και
πρόκειται για μια νέα ελάχιστα επεμβατική τεχνική, που χρησιμοποιεί την ενέργεια των ραδιοκυμάτων. Η χειρουργική αυτή, ως νέα μέθοδος
προηγμένης Τεχνολογίας Ραδιοκυμάτων, χρησιμοποιείται παγκοσμίως λόγω των θεαματικών
αποτελεσμάτων της και του μεγάλου εύρους
εφαρμογών της.
«Η θερμότητα που ασκείται στους ιστούς
είναι ελάχιστη» αναφέρει ο Δρ. Αναστάσιος Ξιάρχος (www.axiarchos.gr) γενικός χειρουργός
διευθυντής της Χειρουργικής Κλινικής Περιστερίου στον Όμιλο Ιατρικού Αθηνών.
Σελίδα 12
«Μέσω ενός μικροσκοπικού ηλεκτροδίου
επιτυγχάνεται με μικροτομές η διατομή των
ιστών, χωρίς να επηρεάζονται οι γύρω υγιείς
ιστοί, που παραμένουν ανέπαφοι και έτσι η
επούλωση είναι άριστη».
Η ραδιοκυτταροπλασματική χειρουργική με
χρήση ραδιοκυμάτων δεν προκαλεί έγκαυμα
των ιστών όπως το λέιζερ, έχει άριστα αισθητικά αποτελέσματα και το λιγότερο δυνατό μετεγχειρητικό πόνο. «Συμπερασματικά, καταλήγει ο κ. Ξιάρχος, η ραδιοκυτταροπλασματική
χειρουργική παρέχει μια ολοκληρωμένη, αποτελεσματική, ασφαλή, εύκολη, οικονομική και με
ευρεία χρησιμότητα χειρουργική τεχνική».
www.pemptousia.gr
Τεύχος 14 / Ιατρική: Νέες εξελίξεις / 02 Σεπτεμβρίου 2013
ΑΝΑΛΕΚΤΑ
αντιμετώπιση των αιμορροΐδων, των περιεδρικών συριγγίων, στην εξάχνωση των δερματικών βλαβών, αφαίρεση σπίλων χωρίς σημάδια,
ράμματα και ουλές και στην αντιμετώπιση των
κονδυλωμάτων.
Επίσης εφαρμόζεται:
• Στην Ουρολογία
• Στη Θωρακοχειρουργική
• Στην Πλαστική
• Στην Ορθοπεδική
• Στην ΩΡΛ
• Στην Νευροχειρουργική
• Στη Γυναικολογία
O χειρουργός κ. Αναστάσιος Ξιάρχος
Ο ίδιος την χρησιμοποιεί στην Κλινική του
με απόλυτη επιτυχία τα τελευταία χρόνια σε
πλήθος επεμβάσεων.
Πλεονεκτήματα και οφέλη
• Μείωση της διάρκειας της επέμβασης
• Ελάχιστη ιστική βλάβη
• Ελάττωση των αναγκών του ασθενούς σε
αίμα λόγω μηδαμινής απώλειας
• Μικρό χρόνο επούλωσης του τραύματος
• Ελάχιστο μετεγχειρητικό πόνο
• Γρηγορότερη επιστροφή στις καθημερινές δραστηριότητες.
• Ιδανική, καλαίσθητη τομή, βέλτιστο αισθητικό αποτέλεσμα
• Λήψη άριστου δείγματος για βιοψία
• Μικρότερη παραμονή στο νοσοκομείο
και εξοικονόμηση πόρων.
Η ραδιοκυτταροπλασματική εφαρμόζεται σε
λαπαροσκοπικές και ανοικτές επεμβάσεις γενικής χειρουργικής. Συγκεκριμένα: Σε χολοκυστεκτομή σκωληκοειδεκτομή, χειρουργική παχέος εντέρου και ήπατος, στη χειρουργική του
θυρεοειδούς, στη χειρουργική των κηλών, στην
Σελίδα 13
ΑΝΑΛΕΚΤΑ
www.pemptousia.gr
Τεύχος 14 / Ιατρική: Νέες εξελίξεις / 02 Σεπτεμβρίου 2013
Nέα μέθοδος αναισθησίας:
Monitored Αnaesthesia Care
Απόλυτα ασφαλής είναι η νέα μέθοδος αναισθησίας, Monitored Αnaesthesia Care (συνδυασμός τοπικής αναισθησίας και μέθης) που χρησιμοποιείται στις πλαστικές επεμβάσεις και απαλλάσσει τους εγχειριζόμενους από τις ανεπιθύμητες παρενέργειες της γενικής αναισθησίας.
Πηγή:www.geneticliteracyproject.org/
Φωτογραφία: www.fotopedia.com (Official U.S. Navy Imagery)
Η
εφαρμογή της MAC, έχει εξαιρετικά αποτελέσματα και είναι γεγονός πως μέσα σε
μικρό χρονικό διάστημα οι πλαστικοί χειρουργοί
την εφαρμόζουν σε ολόκληρο τον κόσμο.
«Πρόκειται για τη μέθοδο με την οποία αυτός που υποβάλλεται σε επεμβάσεις υπό τοπική
αναισθησία, λαμβάνει παράλληλα ενδοφλέβιους
υπναγωγούς και αναλγητικούς παράγοντες, ελεγχόμενους άμεσα και εντατικά από έμπειρο στην
τεχνική αυτή αναισθησιολόγο» ανέφερε η αναισθησιολόγος κ Έφη Ρηγόπουλου, μέλος του επιστημονικού επιτελείου του πλαστικού χειρουργού
Δρ. Αθανασίου.
Σελίδα 14
Μέχρι χτες οι πλαστικές επεμβάσεις πραγματοποιούνταν με:
• Γενική αναισθησία
• Μέθη
• Τοπική αναισθησία
«Η εμπειρία αυτών που υποβάλλονται με
M.A.C. σε επέμβασεις πλαστικης χειρουργικης είναι εκπληκτική» δήλωσε από την πλευρά του ο
πλαστικός χειρουργός Δρ. Αθανασίου που εφαρμόζει αυτή τη μέθοδο αναισθησίας με την αναισθησιολογική του ομάδα.
www.pemptousia.gr
Τεύχος 14 / Ιατρική: Νέες εξελίξεις / 02 Σεπτεμβρίου 2013
ΑΝΑΛΕΚΤΑ
Συμβαίνει συχνά, όπως επισημαίνουν οι αναισθησιολόγοι ,οι περισσότεροι άνθρωποι που θέλουν να κάνουν μια επέμβαση πλαστικής χειρουργικής να φοβούνται την αναισθησία. Σήμερα όμως
με τα μέσα που διαθέτει η επιστήμη (σύγχρονα
φάρμακα και τεχνολογικός εξοπλισμός), ο κίνδυνος για έναν υγιή άνθρωπο είναι μηδαμινός.
O πλαστικός χειρουργός Δρ. Αθανάσιος Αθανασίου
Τα πλεονεκτήματα της MAC
Σύμφωνα με τους αναισθησιολόγους τα κυριότερα πλεονεκτήματα για τους εγχειριζόμενους
με MAC είναι το γεγονός ότι μετά την επέμβαση:
• Δεν έχουν μετεγχειρητικές παρενέργειες
αδυναμία, ναυτία, ζάλη
• Δεν απαιτείται ούτε η νοσηλεία μιας ημέρας
• Θυμούνται τις στιγμές της επέμβασης σαν
μια ευχάριστη εμπειρία
• Επιστρέφουν άμεσα στις επαγγελματικές
τους δραστηριότητες
• Μπορούν να μιλούν με τον πλαστικό χειρουργό ή Φωτογραφία: www.fotopedia.com
(Official U.S. Navy Imagery) τον αναισθησιολόγο αν χρειάζεται να συμμετάσχουν στην
επέμβαση
• Κοιμούνται ελαφρά όταν δεν χρειάζεται να
συμμετάσχουν στην επέμβαση
• Δεν νιώθουν καθόλου πόνο
• Δεν έχουν καμία ψυχολογική μετάπτωση,
• Δεν παρουσιάζουν μεταβολή στην αρτηριακή πίεση, ταχυκαρδία, αρρυθμίες κλπ
Οι επιπλοκές με την εφαρμογή της MAC είναι ελαχιστοποιημένες. Οι εγχειριζόμενοι επειδή
δεν υποβάλλονται σε μηχανικό αερισμό δεν έχουν
κίνδυνο να υποστούν ζημιά στους πνεύμονες και
οι καρδιαγγειακές επιπλοκές όπως και αυτές άλλων οργάνων (νεφρών) είναι πολύ σπάνιες. Κατά
τη διάρκεια χορήγησης αναισθησίας με τη μέθοδο
της MAC υπάρχει συνεχής καταγραφή των ζωτικών λειτουργιών και ετοιμότητα άμεσης υποστήριξης αυτών (αναισθησιολόγος και τεχνολογικός
εξοπλισμός).
Η M.A.C. γίνεται με ένα συνδυασμό φαρμάκων (μιδαζολάμη, remifentanil και μη στεροειδή
αντιφλεγμονώδη) που χορηγούνται με τέτοιο ρυθμό που δεν επηρεάζονται οι καρδιαγγειακές και
αναπνευστικές λειτουργίες του οργανισμού όπως
με τη γενική αναισθησία. Πραγματοποιείται μόνο
από εξειδικευμένο αναισθησιολόγο και πάρα πολλοί πλαστικοί χειρουργοί ανά τον κόσμο την υιοθετούν πλέον, λόγω απουσίας μετεγχειρητικών
παρενεργειών.ραίτητα για την ανάπτυξη του οργανισμού. Καθώς αυτά μπορούν να διαφοροποιηθούν σε όλους τους τύπους κυττάρων που έχει
ένα ενήλικο άτομο, χαρακτηρίζονται ως ολοδύναμα.
Δεν έχουν ακόμη εντοπιστεί βλαστικά κύτταρα σε όλα τα ζωτικά όργανα ενός ενήλικα. Σε κάποιους ιστούς (όπως π.χ. στον εγκέφαλο), αν και
τα βλαστικά κύτταρα υπάρχουν, δεν είναι ιδιαίτερα ενεργά και γι’ αυτό δεν ανταποκρίνονται άμεσα σε κακώσεις κυττάρων ή άλλες ζημιές. Σήμερα
υπάρχουν εντατικές έρευνες για να βρεθούν τρόποι που θα παρακινήσουν τα ήδη παρόντα βλαστικά κύτταρα να αναπτυχθούν και να δημιουργήσουν τον κατάλληλο τύπο κυττάρων, τα οποία
με τη σειρά τους θα αντικαταστήσουν τα αντίστοιχα κατεστραμμένα.
ονομάζεται κυτταροθεραπεία, και είναι αντίστοιχη με τη μεταμόσχευση, καθώς αντί για όργανα μετεμφυτεύονται κύτταρα. Επειδή όμως στην
περίπτωση των μεταμοσχεύσεων υπάρχει έλλειψη
δωρητών, τα βλαστικά κύτταρα μπορούν εναλλακτικά να προσφέρουν τα απαραίτητα εξειδικευμένα κύτταρα.
• Μικρότερο κόστος επέμβασης, καθώς δεν
απαιτείται η νοσηλεία έστω και της μιας
ημέρας.
Σελίδα 15
ΑΝΑΛΕΚΤΑ
www.pemptousia.gr
Τεύχος 14 / Ιατρική: Νέες εξελίξεις / 02 Σεπτεμβρίου 2013
Λαπαροσκοπική αφαίρεση καρκίνου
Συντριπτικά είναι τα πλεονεκτήματα που προσφέρει στον ασθενή η λαπαροσκοπική
αφαίρεση καρκίνου από το παχύ έντερο, σε σχέση με το ανοιχτό χειρουργείο.
Φωτ.: www.martinsurgery.com.au/
Ό
πως αναφέρθηκε σε σχετικό συνέδριο στη Μεγ.
Βρετανίου η μόνη μέχρι σήμερα αποτελεσματική θεραπεία του καρκίνου του παχέως εντέρου είναι η
χειρουργική εκτομή ή αλλιώς κολεκτομή, του πάσχοντος
τμήματος ή και ολόκληρου του εντέρου.
Η γρήγορη έξοδος από το νοσοκομείο και η σημαντική μείωση του μετεγχειρητικού πόνου, συνηγορούν υπέρ
της σπουδαιότητας της λαπαροσκοπικής κολεκτομής με
μεγάλα οφέλη για τον ασθενή.
«Πράγματι σήμερα η εξέλιξη της χειρουργικής σε συνδυασμό με την υψηλή τεχνολογία , μας δίνει την δυνατότητα στις περιπτώσεις του καρκίνου του παχέος εντέρου
να επεμβαίνουμε λαπαροσκοπικά, με πολλαπλά οφέλη
για τον ασθενή» τόνισε ο χειρουργός Αναστάσιος Ξιάρχος, Πρόεδρος της Ελληνικής Επιστημονικής Εταιρείας
Ορθοπρωκτικής Χειρουργικής και Δ/ντης Χειρουργικής
Κλινικής Ομίλου Ιατρικού Αθηνών – Ιατρικό Περιστερίου.
Ασθενείς, οι οποίοι υποβάλλονται σε χειρουργική
επέμβαση του παχέος εντέρου, συχνά αντιμετωπίζουν
μία μεγάλη και δύσκολη περίοδο ανάρρωσης, γιατί οι
κλασικές “ανοιχτές” επεμβάσεις είναι πολύ εκτεταμένες.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, ο χειρουργός αναγκάζεται να κάνει μεγάλη τομή. Η μετεγχειρητική παραμονή του ασθενούς στο νοσοκομείο είναι από πέντε μέχρι
οκτώ ημέρες κατά μέσον όρο και συνήθως απαιτείται
μία περίοδος ανάρρωσης έξι εβδομάδων.
Σύμφωνα με τον Δρ. Ξιάρχο (www.axiarchos.gr), η
χειρουργική εμπειρία σε μεγάλη σειρά λαπαροσκοπικών
κολεκτομών, τα τελευταία 20 χρόνια, δίνει τη δυνατότητα για ασφαλή, ογκολογικά χειρουργεία και πλήρη
εκτομή του όγκου με λεμφαδενικό καθαρισμό, λόγω της
μεγέθυνσης που παρέχει η λαπαροσκόπηση και του ευκρινέστερου εγχειρητικού πεδίου.
Η λαπαροσκοπική κολεκτομή σήμερα, είναι μία μέθοδος που επιτρέπει στο χειρουργό να κάνει την επέμβαση
με πολύ μικρές τομές. Αναλόγως του είδους της επέμβασης, οι ασθενείς μπορούν να επιστρέψουν σπίτι τους
σε λίγες ημέρες και στις κανονικές τους δραστηριότητες,
πολύ πιο γρήγορα από ασθενείς οι οποίοι έχουν υποβληθεί σε “ανοιχτό” χειρουργείο.
Σελίδα 16
www.pemptousia.gr
Τεύχος 14 / Ιατρική: Νέες εξελίξεις / 02 Σεπτεμβρίου 2013
ΑΝΑΛΕΚΤΑ
•
Μικρότερο κόστος νοσηλείας
•
Καλύτερο αισθητικό αποτέλεσμα.
Καρκίνος παχέος εντέρου
Το παχύ έντερο ή κόλον, αποτελεί το κατώτερο τμήμα του πεπτικού συστήματος και έχει μήκος από ένα
μέχρι και τρία μέτρα. Είναι υπεύθυνο για την απορρόφηση του νερού και των ηλεκτρολυτών, την μετατροπή
των άπεπτων τροφών σε κόπρανα, καθώς και για την
αποθήκευση αυτών μέχρι την αφόδευσή τους. Το μόνο
έκκριμα του είναι η βλέννη.
Αποτελείται από το τυφλό, τη σκωληκοειδή απόφυση, το ανιόν κόλο, το εγκάρσιο κόλο, το κατιόν κόλο, το
σιγμοειδές, το ορθό και το πρωκτό.
Οι παθήσεις του παχέος εντέρου είναι: Εκκολπωμάτωση, Συστροφή, Ισχαιμική κολίτιδα, Αγγειοδυσπλασία, Φλεγμονώδεις παθήσεις (Ελκώδης Κολίτιδα, Νόσος
Crohn), Πολύποδες και Κακοήθειες.
Ο Δρ. Αναστάσιος Ξιάρχος.
Πλεονεκτήματα για τον ασθενή
Σύμφωνα με τους επιστήμονες τα οφέλη για τον ασθενή
είναι πολλαπλά. Συγκεκριμένα:
• Ο γιατρός χειρουργεί με “ακρίβεια μικροσκοπίου” καθώς γίνεται μεγέθυνση του χειρουργικού πεδίου και
προβολή αυτού σε υψηλής ευκρίνειας οθόνη
•
Ελάχιστο τραύμα
Είναι από τους πιο συχνούς καρκίνους στον άντρα
μετά από τον καρκίνο του πνεύμονα και στις γυναίκες
μετά του μαστού. Οι παράγοντες που ευνοούν την ανάπτυξη του είναι η διατροφή πλούσια σε λίπη και ζωικά
λευκώματα, η κληρονομικότητα, η νόσος Crohn, η ελκώδης κολίτιδα, πολυποδίαση.
Ο καρκίνος, σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία, εμφανίζεται σε ποσοστό 35% στο ορθό, 26% στο σιγμοειδές, 22% στο ανιόν, 12% στο εγκάρσιο και 5% στο
κατιόν. Η διασπορά γίνεται κατά συνέχεια ιστών, με την
λεμφική οδό, με αιματογενή διασπορά σε ήπαρ, πνεύμονες, οστά και ελεύθερα στην περιτοναϊκή κοιλότητα.
Τα συμπτώματα με τα οποία εκδηλώνεται είναι:
• Περιορισμένη καταστροφή ιστών, λόγω μικρού χειρουργικού τραύματος
• Στο ανιόν: αναιμία, άλγος στη δεξιά πλάγια κοιλία και 10% ψηλαφητή μάζα.
• Ελάχιστη απώλεια αίματος με αποτέλεσμα μικρότερο ποσοστό μεταγγίσεων
• Στο κατιόν: βλεννοαιματηρές κενώσεις, απόφραξη, ψηλαφητή μάζα.
•
Μικρότερο ποσοστό ενδοκοιλιακών συμφύσεων
•
Μικρότερος μετεγχειρητικός πόνος
• Έλλειψη μετεγχειρητικών επιπλοκών όπως κήλες,
διαπύηση ή διάσπαση του χειρουργικού τραύματος
• Λιγότερες καρδιοαναπνευστικές επιπλοκές, έτσι
ώστε να χειρουργούνται ασθενείς με επιβαρυμένη κατάσταση υγείας
• Ταχύτερη κινητοποίηση, ανάρρωση και επάνοδο
του ασθενή στην εργασία του
• Στο ορθό: αποβολή αίματος με τα κόπρανα, τεινεσμός, αίσθημα ατελούς αφοδεύσεως.
Η διάγνωση γίνεται με δακτυλική εξέταση, με ενδοσκόπηση (κολονοσκόπηση), με αξονική τομογραφία (CT), με
μαγνητική τομογραφία (MRI) και η εξέλιξη στις απεικονιστικές τεχνικές είναι η VIRTUAL COLONOSCOPY όπου
ανώδυνα ελέγχεται όλο το μήκος του παχέος εντέρου.
«Κάθε ενήλικας μετά τα πενήντα χρόνια του , θα πρέπει
να υποβάλλεται σε προληπτικό έλεγχο του παχέος εντέρου
με κολονοσκόπηση, τουλάχιστον κάθε δεύτερο χρόνο» κατέληξε χαρακτηριστικά ο Δρ. Αναστάσιος Ξιάρχος.
Σελίδα 17
ΑΝΑΛΕΚΤΑ
www.pemptousia.gr
Τεύχος 14 / Ιατρική: Νέες εξελίξεις / 02 Σεπτεμβρίου 2013
Η Κήλη και η αντιμετώπισή της
Πάνω από 15 εκατομμύρια χειρουργικές επεμβάσεις για την αποκατάσταση της κήλης, η
οποία τείνει να γίνει μάστιγα στο δυτικό και αναπτυσσόμενο κόσμο, γίνονται κάθε χρόνο
σε όλο τον κόσμο.
Φωτ:/www.flickr.com/photos/unitedstatesnavy/2846504678/
Σ
ύμφωνα με στατιστικά στοιχεία, η αντιμετώπιση της
κήλης είναι η συχνότερη χειρουργική επέμβαση στον
τομέα της γενικής χειρουργικής παγκόσμια, με αυξητική
τάση.
«Δυστυχώς η κήλη τείνει να γίνει μάστιγα στο δυτικό
και αναπτυσσόμενο κόσμο, καθώς τα τελευταία χρόνια
έχουμε ετήσια αύξηση 4%» τονίζει ο Δρ. Αναστάσιος Ξιάρχος (www.axiarchos.gr), Διευθυντής Χειρουργός στον Όμιλο
Ιατρικού Αθηνών –Ιατρικό Περιστερίου και Γραμματέας
της Ελληνικής Επιστημονικής Εταιρείας Ρομποτικής Χειρουργικής.
«Το γεγονός αυτό, συνεχίζει ο κ Δρ. Ξιάρχος, οφείλεται
στην κατακόρυφη αύξηση της παχυσαρκίας και της χρόνιας
δυσκοιλιότητας, καθώς και της αύξησης του προσδόκιμου
επιβίωσης, που αποτελούν βασικούς παράγοντες πρόκλησης της πάθησης».
Σελίδα 18
Χαρακτηριστικό παράδειγμα της διόγκωσης του προβλήματος είναι, ότι μόνο στην Αμερική, σύμφωνα με την
Εθνική Στατιστική Υπηρεσία των ΗΠΑ, κάθε χρόνο πάνω
από πέντε εκατομμύρια άτομα αναζητούν ιατρική βοήθεια
για την αντιμετώπιση της κήλης.
Η πάθηση δεν χτυπά μόνο του άνδρες άλλα και τις γυναίκες σε αναλογία 2:1 . Το δυσοίωνο στο πρόβλημα είναι
πως με το πέρασμα των χρόνων η κήλη-κυρίως λόγω παχυσαρκίας- εμφανίζεται σε νέους κάτω των 30 χρόνων.
«Ο μόνος τρόπος αντιμετώπισης της κήλης είναι ο χειρουργικός, αναφέρει ο Δρ. Αν. Ξιάρχος. Και προσθέτει πως
η εξέλιξη της χειρουργικής με την χρησιμοποίηση πλέγματος
έχει μειώσει κατακόρυφα τις υποτροπές, που συνοδεύονταν
από μια άκρως επώδυνη μετεγχειρητική πορεία».
www.pemptousia.gr
Τεύχος 14 / Ιατρική: Νέες εξελίξεις / 02 Σεπτεμβρίου 2013
Η λαπαροσκοπική αποκατάσταση
Σύμφωνα με τους χειρουργούς η πραγματική επανάσταση στην αντιμετώπιση έγινε τα τελευταία 15 χρόνια
με την εφαρμογή της λαπαροσκοπικής αποκατάστασης
της κήλης με χρήση πλέγματος. Κι αυτό γιατί το ποσοστό
υποτροπής πλέον είναι κάτω του 2% ,όταν η επέμβαση γίνεται από έμπειρο και εξειδικευμένο χειρουργό. Μάλιστα
τα αμέσως επόμενα χρόνια αναμένεται να είναι η βασική
τεχνική αντιμετώπιση της πάθησης.
Συγκεκριμένα η λαπαροσκοπική αποκατάσταση της κήλης έχει σαφή πλεονεκτήματα όπως:
• Απουσία τομών
• Μηδαμινή απώλεια αίματος
• Ανώδυνη μετεγχειρητική πορεία
• Μηδαμινά ποσοστά υποτροπής
• Άμεση επιστροφή στις καθημερινές δραστηριότητες
Στην περίπτωση που μια κήλη δεν αντιμετωπιστεί χειροτερεύει με το πέρασμα του χρόνου και μερικές φορές
φτάνει σε σημείο που χρειάζεται επείγουσα χειρουργική
επέμβαση.
Αν κάποιος έχει υποψία ότι αντιμετωπίζει πρόβλημα
κήλης τότε άμεσα θα πρέπει να συμβουλευτεί χειρουργό,
διότι δεν υπάρχει πιθανότητα η κήλη να αποκατασταθεί
από μόνη της.
Η αποκατάσταση της κήλης είναι συνήθως επέμβαση
χωρίς προβλήματα, δίνει τέλος στα συνοδά ενοχλήματα και
προλαμβάνει περαιτέρω επιπλοκές.
Θα πρέπει να αποφεύγεται η χρόνια χρήση κηλεπιδέσμου, της γνωστής ζώνης .Δεν διορθώνει την κήλη, παρά
μόνο χειροτερεύει τις συνθήκες του χειρουργείου και μετατρέπει συχνά μια κήλη από “ανατάξιμη” σε “μη ανατάξιμη”, λόγω των συμφύσεων που δημιουργεί.
Πως προκαλείται η κήλη
ΑΝΑΛΕΚΤΑ
ρουργούνται οι κήλες.
ΜΟΡΦΕΣ ΚΗΛΗΣ
• Βουβωνοκήλη (η συχνότερη μορφή – το 2% - στους
άνδρες),
• Ομφαλοκήλη (εμφανίζεται συχνότερα σε γυναίκες)
• Μηροκήλη (αποτελεί το 5%-7% του συνόλου των
κηλών-κυρίως σε παχύσαρκες και πολύτοκες γυναίκες)
• Κοιλιοκήλη (κήλη λευκής γραμμής, μετεγχειρητική
κήλη)
• Επιγαστρικη (οι άνδρες τρείς φορές πιο επιρρεπείς από τις γυναίκες. Εμφανίζεται μεταξύ 20 και
50 χρόνων)
• Μετεγχειρητική (στην περιοχή της τομής προηγηθείσης χειρουργικής επέμβασης)
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΚΗΛΗΣ
Διάφοροι είναι οι παράγοντες και οι καταστάσεις, μόνοι
ή σε συνδυασμό μεταξύ τους, που ευνοούν τη δημιουργία
της κήλης. Οι πιο σημαντικοί είναι:
• Η συγγενής προδιάθεση (πολλές φορές κατά τη
γέννηση).
• Διαταραχή στην ισορροπία σύνθεσης – αποδόμησης του κολλαγόνου (προχωρημένη ηλικία, υποσιτισμός ή
κακή διατροφή).
• Οι καταστάσεις που προκαλούν αύξηση της πίεσης στην κοιλιά (παχυσαρκία, χρόνιος βήχας, δυσκοιλιότητα,
πολλαπλοί τοκετοί, χρόνιο αλλεργικό φτέρνισμα, βαριά χειρωνακτική εργασία).
• Τα τραύματα ή/και οι εγχειρητικές τομές (λόγω
της εξασθένησης που προκαλούν στα τοιχωμάτων κατά
μήκος των ουλών και της διαταραχής της νευρώσεως σε
γειτονική με το τραύμα περιοχή).
Σύμφωνα με τους επιστήμονες η κήλη προκαλείται όταν
υπάρξει ρήξη στο κοιλιακό τοίχωμα και δημιουργηθεί οπή
μέσω της οποία βγαίνει προς τα έξω μέρος του εντέρου.
Ο ασθενής νιώθει μια διόγκωση, κάτι που βγαίνει και
φουσκώνει προς τα έξω, όπως ακριβώς προβάλλει η σαμπρέλα μέσα από μια σχισμή στο λάστιχο.
Αυτή η προβολή, που μπορεί να προκαλεί αίσθημα βάρους ή και πόνο, μπορεί να απειλήσει την υγεία του ασθενούς αν υποστεί περίσφιξη. Τότε η διάτρηση του εντέρου
είναι προ των πυλών και ο κίνδυνος περιτονίτιδας υπαρκτός. Αυτός είναι και ο λόγος που πρέπει άμεσα να χειΣελίδα 19
ΑΝΑΛΕΚΤΑ
Τεύχος 14 / Ιατρική: Νέες εξελίξεις / 02 Σεπτεμβρίου 2013
www.pemptousia.gr
Αναίμακτη αντιμετώπιση της κήλης
των αθλητών
Αναίμακτα αντιμετωπίζει πλέον την κήλη των αθλητών, ομάδα Ελλήνων γιατρών,
εφαρμόζοντας μια νέα χειρουργική τεχνική, η οποία ανοίγει καινούριους ορίζοντες στη
χειρουργική.
Φωτ.: ΕΠΟ
Η
νέα αναίμακτη χειρουργική τεχνική, που δίνει ολοκληρωμένη και μόνιμη αποκατάσταση της κήλης,
καθώς και τα πρώιμα αποτελέσματα της, παρουσιάστηκε
πρόσφατα από τους Έλληνες γιατρούς στο Παγκόσμιο Συνέδριο Αρθροσκόπησης και Χειρουργικής Γόνατος στο Τορόντο του Καναδά.
Επικεφαλής της Ομάδας των Ελλήνων επιστημόνων ήταν
ο Ορθοπεδικός Χειρουργός- ειδικός στις Αθλητικές Κακώσεις Δρ Σταύρος Αλευρογιάννης (www.athens-sportsclinic.
gr), ο οποίος περιέγραψε για πρώτη φορά σε παγκόσμιο
επίπεδο, πλήρως αρθροσκοπική τεχνική διατομής των προσαγωγών σε επαγγελματίες ποδοσφαιριστές , με άριστα
αποτελέσματα:
«Η επέμβαση πραγματοποιείται με γενική νάρκωση. Ο
ασθενής μπαίνει στο χειρουργικό τραπέζι σε ειδική θέση και
τοποθετείται αρθροσκόπιο πάνω από το μακρό προσαγωγό
μυ κοντά στην έκφυσή του» ανέφερε ο Δρ. Αλευρογιάννης.
Σελίδα 20
«Με ειδικά αρθροσκοπικά εργαλεία», συνέχισε ο Έλληνας επιστήμονας, «γίνεται ελεγχόμενη διατομή του τένοντα,
ενώ αποσυμφορείται ταυτόχρονα η περιοχή έκφυσης του
από το κόκαλο της λεκάνης».
Η διάρκεια της επέμβασης δεν ξεπερνά τα 15 λεπτά σε
κάθε πλευρά του σώματος. Με τη νέα χειρουργική τεχνική
δεν τοποθετείται μεταλλικό πλέγμα ή άλλο ξένο σώμα στην
κοιλιακή χώρα του αθλητή, ο οποίος άμεσα κινητοποιείται
και αυτοεξυπηρετείται. Αμέσως μετά την ανάνηψη περπατάει χωρίς πατερίτσες. Η εφαρμογή αυτής της νέας τεχνικής
δεν απαιτεί νοσηλεία στο νοσοκομείο, ο αθλητής επιστρέφει
σπίτι του μετά την επέμβαση και δεν υπάρχουν επιπλοκές.
Δεν απαιτείται αφαίρεση ραμμάτων, ενώ από την επόμενη
ημέρα ο αθλητής ξεκινά ειδικό ελεγχόμενο πρωτόκολλο φυσιοθεραπευτικής αποκατάστασης.
«Όλοι οι αθλητές μας επέστρεψαν υγιείς στο προ της
κάκωσης επίπεδο αθλητικής δραστηριότητας» συμπλήρωσε
ο Δρ. Αλευρογιάννης.
www.pemptousia.gr
Τεύχος 14 / Ιατρική: Νέες εξελίξεις / 02 Σεπτεμβρίου 2013
ΑΝΑΛΕΚΤΑ
φυσης και οδηγούν τους αθλητές σε παρατεταμένη αποχή
από την άθληση, διακοπή σταδιοδρομίας για τους επαγγελματίες αθλητές αν δεν αντιμετωπιστούν σωστά ενώ συχνά
απαιτούν χειρουργική αντιμετώπιση για την αποκατάστασή τους.
Στατιστικά η πάθηση αντιστοιχεί στο 2-8% όλων των
αθλητικών κακώσεων, στο 13% σε αυτούς που παίζουν ποδόσφαιρο, ενώ τουλάχιστον 58% όσων ασχολούνται επαγγελματικά με το ποδόσφαιρο, αναφέρουν από το ιστορικό
τους τουλάχιστον ένα επεισόδιο με συμπτώματα παρόμοια
αυτών του συνδρόμου.
Στην πραγματικότητα κατά τη φυσική εξέταση δεν
υπάρχει αληθινή κήλη, αλλά τα συμπτώματα μιμούνται τη
βουβωνοκήλη που όλοι γνωρίζουμε. Η διαφορική διάγνωση
περιλαμβάνει ποικίλες παθολογικές καταστάσεις στη βουβωνική περιοχή και τα ισχία, τις περισσότερες φορές όμως
η πάθηση αφορά την περιοχή της ηβικής σύμφυσης, πάνω
από τα γεννητικά όργανα, στα σημεία πρόσφυσης των κοιλιακών και προσαγωγών μυών.
Ο Δρ. Σταύρος Αλευρογιάννης.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της ομάδας των Ελλήνων επιστημόνων η περίοδος της αποθεραπείας και αποχής από τις
προπονήσεις διαρκεί από 36 μέχρι 41 ημέρες.
Κανένας από τους αθλητές δεν χρησιμοποίησε παυσίπονα μετά την επέμβαση. Η κλίμακα του πόνου βελτιώθηκε
από 7,1 προεγχειρητικά σε 1,8 μετεγχειρητικά. Σε ερώτηση
αν θα ξαναέκαναν την ίδια επέμβαση, αν απαιτούνταν, όλοι
απάντησαν θετικά.
«Ακόμη και αυτοί που είχαν προεγχειρητικά ενοχλήσεις και στους κοιλιακούς μύες, θεραπεύτηκαν πλήρως από
συμπτώματα, 20 ημέρες μετά την επέμβαση και αυτό επιβεβαιώνει την αρχική μας θεωρία περί ” αποσυμπίεσης”
των οστών της λεκάνης στην περιοχή της ηβικής σύμφυσης
για την οριστική θεραπεία του συνδρόμου» κατέληξε ο Δρ
Αλευρογιάννης.
Αν και συχνά αναφέρεται από το ιστορικό του ασθενούς, οξύς τραυματισμός είτε στους κοιλιακούς ή/και στους
προσαγωγούς μύες κατά τη διάρκεια της ενασχόλησης με
τα σπορ, δεν είναι σπάνια η προοδευτική εμφάνιση πόνου,
χωρίς σημαντικό τραυματισμό, με προοδευτική επιδείνωση
των συμπτωμάτων.
Γιατροί ομάδων και φυσιοθεραπευτές, κινησιολόγοι, γυμναστές και προπονητές, αθλίατροι, χειρουργοί κοιλιάς και
ορθοπαιδικοί χειρουργοί με εξειδίκευση τις αθλητικές κακώσεις, ασχολούνται καθημερινά με το πρόβλημα.
Η συντηρητική θεραπεία, με φυσιοθεραπεία και διατατικές ασκήσεις προσαγωγών, αποτελεί μέθοδο εκλογής
στα αρχικά στάδια του συνδρόμου, με τη χειρουργική θεραπεία να περιλαμβάνει πλήθος επεμβατικών μεθόδων από
συρραφή κήλης, διατομή προσαγωγών, αποκατάσταση του
οπισθίου τοιχώματος του βουβωνικού πόρου μέχρι και λαπαροσκοπική τοποθέτηση πλέγματος εσχάτως.
Η επέμβαση καλύπτεται από τα ασφαλιστικά ταμεία
και τις ιδιωτικές ασφάλειες.
Συμπτώματα της κήλης των αθλητών
Η “κήλη” των αθλητών, ή πόνος στη βουβωνική χώρα,
ή σύνδρομο κοιλιακών προσαγωγών , ή “αθλητική κήλη”,
είναι μια συχνή κάκωση στους αθλητές, ιδιαίτερα σε αυτούς
που λαμβάνουν μέρος σε αθλήματα που απαιτούν στροφή
του κορμού, απότομες και ξαφνικές αλλαγές κατεύθυνσης
του σώματος, ή κίνηση σε παράλληλο με το σώμα επίπεδο. Αυτές οι κακώσεις χαρακτηρίζονται από επίμονο άλγος
στην περιοχή της βουβωνικής χώρας και της ηβικής σύμΣελίδα 21
ΑΝΑΛΕΚΤΑ
Τεύχος 14 / Ιατρική: Νέες εξελίξεις / 02 Σεπτεμβρίου 2013
www.pemptousia.gr
ΠΕΜΠΤΟΥΣΙΑ
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ - ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ - ΘΡΗΣΚΕΙΑ
www.pemptousia.gr
Σελίδα 22