ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΦΥΛΗΣ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Β΄ Γ/ΣΙΟΥ Ενότητα 9η Φιλόλογος: Αλεξία Πάνου Ε Ν Ο Τ Η Τ Α 9 : Η Κ α λ λ ι π ά τ ε ι ρ α Α. Κείμενο α.ε. Ν.ε. απόδοση Κατά δέ τήν ἐς Ὀλυμπίαν ὁδόν Στο δρόμο για την Ολυμπία ἔστιν ὄρος πέτραις ὑψηλαῖς ἀπότομον, υπάρχει ένα απόκρημνο όρος με ψηλούς βράχους, . που ονομάζεται Τυπαίο. Τυπαῖον καλούμενον. Σε αυτό Κατά τούτου τάς γυναῖκας Ἠλείοις ἐστίν ὠθεῖν νόμος, υπάρχει νόμος στους Ηλείους να ρίχνουν τις . γυναίκες, ἤν φωραθῶσιν αν συλληφθούν επ’αυτοφώρω ἐς τόν ἀγῶνα ἐλθοῦσαι τόν Ὀλυμπικόν να έχουν έλθει στους Ολυμπιακούς αγώνες ἤ καί ὅλως ή και ακόμα γενικά ἐν ταῖς ἀπειρημέναις σφίσιν ἡμέραις κατά τις απαγορευμένες γι’ αυτές ημέρες διαβᾶσαι τόν Ἀλφειόν. να έχουν περάσει τον Αλφειό. Οὐ μήν οὐδέ ἁλῶναι λέγουσιν οὐδεμίαν, Βέβαια ούτε και λένε ότι πιάστηκε καμιά, ὅτι μή Καλλιπάτειραν μόνην, παρά μόνο η Καλλιπάτειρα, Φερενίκη. ἥ ὑπό τινων καί Φερενίκη καλεῖται. η οποία από κάποιους ονομάζεται και Αὕτη προαποθανόντος αὐτῇ τοῦ ἀνδρός, Αυτή, επειδή είχε πεθάνει νωρίτερα ο άντρας της, αφού μεταμφιέστηκε πλήρως ἐξεικάσασα αὑτήν τά πάντα σε άνδρα γυμναστή, ἀνδρί γυμναστῇ, ἤγαγεν ἐς Ὀλυμπίαν τόν υἱόν μαχούμενον· οδήγησε (σαν γυμναστής) το γιο της για να . αγωνιστεί στην Ολυμπία. νικῶντος δέ τοῦ Πεισιρόδου, Και όταν νίκησε ο Πεισίροδος, το φράχτη, στον οποίο έχουν περιορισμένους τό ἔρυμα ἐν ᾧ τούς γυμναστάς ἔχουσιν ἀπειλημμένους, τους γυμναστές, τοῦτο ὑπερπηδῶσα ἡ Καλλιπάτειρα ἐγυμνώθη. καθώς πηδούσε η Καλλιπάτειρα, γυμνώθηκε. Αν και πιάστηκε επ’αυτοφώρω/αποκαλύφθηκε Φωραθείσης δέ ὅτι εἴη γυνή, ότι ήταν γυναίκα, ταύτην ἀφιᾶσιν ἀζήμιον την άφησαν ατιμώρητη, . αποδίδοντας σεβασμό καί τῷ πατρί καί ἀδελφοῖς αὐτῆς και στον πατέρα της και στα αδέλφια της καί τῷ παιδί αἰδῶ νέμοντες και στο παιδί της παράσταση πυγμαχίας, 500 π.Χ. ‐ ὑπῆρχον δή ἅπασιν αὐτοῖς – όλοι αυτοί βέβαια ήταν Ολυμπιονίκες‐ . Ὀλυμπικαί νῖκαι ‐ ἐποίησαν δέ νόμον ἐς τό ἔπειτα θέσπισαν όμως νόμο στο εξής ἐπί τοῖς γυμνασταῖς γυμνούς σφᾶς για τους γυμναστές γυμνοί κι αυτοί ἐς τόν ἀγῶνα ἐσέρχεσθαι. να μπαίνουν στον αγώνα. 1 ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΦΥΛΗΣ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Β΄ Γ/ΣΙΟΥ Ενότητα 9η Φιλόλογος: Αλεξία Πάνου ΑΣΚΗΣΗ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟΥ Να αντιστοιχίσετε τις λέξεις της αρχαίας ελληνικής στην Α΄ στήλη με τις σημασίες τους στη Β΄ στήλη: Α΄ Α΄ Β΄ Β΄ ἀπότομος συλλαμβάνομαι,πιάνομαι ε(ἰ)σέρχομαι αποδίδω σεβασμό καλοῦμαι συλλαμβάνομαι επ΄αυτοφώρω ἔρυμα σεβασμός φωράομαι‐φορῶμαι περνώ ἀφίημι ατιμώρητος διαβαίνω απόκρημνος ἀζήμιος αφήνω ἁλίσκομαι ονομάζομαι αἰδώς φράχτης ἄγω οδηγώ, φέρνω νέμω αἰδῶ μπαίνω ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1. Να κλιθούν οι συνεκφορές : τὸ ἀπότομον ὄρος, ὁ Ὀλυμπικὸς ἀγών, ἡ Ὀλυμπικὴ νίκη, ὁ ἀνὴρ γυμναστὴς 2. ἐστίν : να κλίνετε το ρήμα στην οριστική, υποτακτική και ευκτική του Ενεστώτα και να γράψετε το απαρέμφατο και τις μετοχές του. 3. Να γράψετε στην ονομαστική ενικού και των 3 γενών τις μετοχές όλων των χρόνων του ρήματος παιδεύω –παιδεύομαι. Β 1 . Λ Ε Ξ Ι Λ Ο Γ Ι Κ Ο Σ Π Ι Ν Α Κ Α Σ φ έ ρ ω ¾ φορέας: αυτός που μεταφέρει κάτι ¾ φόρος: χρηματική εισφορά που δίνεται από τους πολίτες και τις επιχειρήσεις στο κράτος, σύμφωνα με το εισόδημά τους Αμφορέας του 6ου αι. π.Χ. με τον ¾ φόρτος : ό,τι επιβαρύνει κάποιον, σωματικά ή ψυχικά Αίαντα και τον Αχιλλέα να παίζουν πεσσούς. ¾ φορτίο : 1. κάθε τι που μεταφέρει κάποιος 2. ηλεκτρικό φορτίο : ποσότητα ηλεκτρισμού που βρίσκεται σε ηλεκτρισμένο σώμα ¾ φερέγγυος : αυτός που παρέχει εγγύηση, ο αξιόπιστος ≠ αφερέγγυος ¾ επιφέρω : προκαλώ, φέρνω ως αποτέλεσμα ¾ αναφέρω: 1. μιλώ για κάτι 2. κάνω κάτι γνωστό σε προϊστάμενο 3. καταγγέλλω 4. αναφέρομαι : έχω ως αντικείμενο π.χ. το άρθρο του αναφέρεται στη μάστιγα των ναρκωτικών ¾ πολύφερνος : η γυναίκα που έχει μεγάλη προίκα (φερνή = προίκα) ¾ αμφορέας : μεγάλο πήλινο ή χάλκινο αγγείο με δύο λαβές τοποθετημένες στις 2 πλευρές (βλ.εικόνα) ¾ διαφορά : 1. το αποτέλεσμα της αφαίρεσης 2. ανομοιότητα 3. Διαφωνία ¾ εκφορά : 1. μεταφορά 2. εκφορά νεκρού : η κηδεία 3. ο τρόπος σύνταξης μιας λέξης π.χ. η συχνότερη εκφορά του επιρρηματικού προσδιορισμού είναι με επίρρημα ¾ λεωφόρος > λεώς( =λαός) +φέρω : πλατύς και μεγάλος δρόμος ¾ δορυφόρος > δόρυ +φέρω : 1. αυτός που κρατά δόρυ για να υπερασπιστεί κάποιον, ο ακόλουθος, ο σωματοφύλακας 2. (μτφ) αυτός που ακολουθεί κάποιον δουλικά 3. ουράνιο σώμα που στρέφεται γύρω από έναν πλανήτη ¾ θεοφόρος : αυτός που έφερε το θεό, αυτός δια μέσω του οποίου ήρθε ο θεός στη γη ¾ παράφορος : σφοδρός, ορμητικός, υπερβολικός, ευέξαπτος 2 ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΦΥΛΗΣ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Β΄ Γ/ΣΙΟΥ Ενότητα 9η Φιλόλογος: Αλεξία Πάνου ¾ μισθοφορικός : ο σχετικός με το μισθοφόρο, με το στρατιώτη δηλαδή που είναι μισθωτός σε στρατό ξένης χώρας ¾ φερέφωνο : 1. μέσο που μεταφέρει τη φωνή 2. (μτφ) πρόσωπο που εκφράζει τις απόψεις άλλου ¾ φέρελπις : αυτός που δημιουργεί δικαιολογημένες προσδοκίες για το μέλλον του ¾ φοροδιαφυγή : η συστηματική αποφυγή πληρωμής των φόρων ¾ φοροτεχνικός : ο ειδικευμένος σε φοροτεχνικά θέματα ¾ βαθμοφόρος : αυτός που έχει κάποιο βαθμό, κάποιο αξίωμα (ιδίως στο στρατό) ¾ λαχειοφόρος : αυτός που παρέχει το δικαίωμα συμμετοχής σε κλήρωση με λαχεία/λαχνούς ¾ φωριαμός : κιβώτιο για φύλαξη αντικειμένων, ντουλάπι ¾ αυτόφωρος : < αὐτός + φώρ (=κλέφτης) αυτός που γίνεται αντιληπτός την ώρα που εκτελείται π.χ. αυτόφωρο αδίκημα – συνελήφθη επ’ αυτοφώρω ¾ κατάφωρος : ολοφάνερος π.χ. κατάφωρη αδικία ¾ φαρέτρα : θήκη για βέλη ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1. Να σχηματίσετε από μία πρόταση με καθεμιά από τις ακόλουθες λέξεις : φερτός ‐ φορά ‐ φόρα ‐ φαρέρτα ‐ εκφορά ‐ φερέφωνο 2. Να συμπληρώσετε τα κενά με την κατάλληλη λέξη από το λεξιλογικό πίνακα του φέρω (σελ. 71) i. Για να μπορεί κάποιος να γίνει κυνηγός χρειάζεται άδεια _______________________ . ii. Μία από τις αιτίες της Ιωνικής Επανάστασης ήταν ότι οι μικρασιατικές πόλεις υποχρεώθηκαν να πληρώνουν βαρύ ________________ και να ακολουθούν τους Πέρσες στις εκστρατείες. iii. Με την ταινία «Αντίο Λένιν» του Β. Μπέκερ θα γνωρίσεις την κοινωνική αλλαγή που ___________________ η πτώση του τείχους στο Ανατολικό Βερολίνο. iv. Ένας μελανόμορφος αθηναϊκός ____________________ απεικονίζει τον Ηρακλή να φονεύει τον κένταυρο Νέσσο. v. Χτες σημειώθηκε η μεγαλύτερη ___________________ θερμοκρασίας σε σύγκριση με όλες τις προηγούμενες ημέρες του χειμώνα. vi. Άνθρωποι με θάρρος και εμπιστοσύνη μετέφεραν τον παράλυτο με ________________ στον Ιησού. vii. Ο Θεμιστοκλής ήταν τόσο ___________________ για τη δόξα ώστε νέος ακόμα, όταν έγινε η μάχη εναντίον των βαρβάρων στον Μαραθώνα και διαφημίστηκε η στρατηγία του Μιλτιάδη, αυτός έλεγε πως δεν τον άφηνε να κοιμηθεί το τρόπαιο του Μιλτιάδη. viii. Κάθισε σʹ ένα τραπέζι, πίσω από το μεγάλο τζάμι που έβλεπε στη _______________. ix. Όταν το ηλεκτρικό _________________ ενός σώματος ελαττώνεται, λέμε ότι το σώμα εκφορτίζεται. x. Το 3ο θέμα έλεγε : «Να ____________________ δύο κοινωνικά προβλήματα και να εξηγήσεις γιατί δεν αποτελούν ατομικό πρόβλημα.» xi. Ο ____________________ είναι ένα δευτερεύον πρόσωπο στην αρχαία ελληνική τραγωδία, που μεταφέρει ειδήσεις. xii. Τα τελευταία χρόνια ο άνθρωπος κατόρθωσε να θέσει σε κυκλικές τροχιές, κυρίως γύρω από τη Γη, σώματα που τα αποκαλούμε τεχνητούς _________________ της Γης. 3 ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΦΥΛΗΣ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Β΄ Γ/ΣΙΟΥ Ενότητα 9η Φιλόλογος: Αλεξία Πάνου xiii. xiv. xv. xvi. xvii. Ο άγιος Ιγνάτιος Αντιοχείας ονομάζεται και ʺ____________________ʺ. Όταν οι Έλληνες _____________________ του Κύρου, μετά από φοβερές περιπέτειες, αντίκρισαν τη θάλασσα, αναφώνησαν «θάλαττα, θάλαττα». Συνώνυμα του επιθέτου ________________ είναι τα ακόλουθα : αδιάκοπος, αδιάλειπτος, ακατάπαυστος, ασταμάτητος, διαρκής, αέναος, ατέλειωτος, αλλεπάλληλος. Τις διαφορές μεταξύ του κράτους και των πολιτών, όπως για παράδειγμα τη _____________________ , τις επιλύουν τα δικαστήρια. Ανοικτή είναι η προοπτική της γονιδιακής θεραπείας, ενώ _____________________ παραμένει και η προοπτική δημιουργίας εμβολίων για συγκεκριμένες μορφές καρκίνου. 3. Να αντιστοιχίσετε τα ζεύγη αντωνύμων: φορεμένος ακατάλληλος πρόσφορος αναξιόπιστος ανωφερής αναπόδεικτος φερέγγυος ανεκτός κατάφωρος καθοδικός άγονος αφόρετος αφόρητος καρποφόρος 4. Να συμπληρώσετε τις ακόλουθες προτάσεις με τη σωστή λέξη από αυτές που σας δίνονται στην παρένθεση : i. Οι _________________δρόμοι συντελούν στην ομαλή κυκλοφορία των αυτοκινήτων στις μεγαλουπόλεις. ( ανωφερής ‐ περιφερειακός) ii. Παρόλο που πήρε θέση, στην πραγματικότητα είναι ____________________ για την έκβαση της υπόθεσης. ( διάφορος ‐ αδιάφορος) iii. Η ___________________ του στην εκδρομή μας κατέπληξε όλους. (περιφορά ‐ συμπεριφορά) iv. Με τον ελιγμό αυτό ο υπουργός __________________ καίριο πλήγμα στους αντιπάλους του. ( καταφέρω ‐ καταφέρομαι) v. Στα ολοκληρωτικά καθεστώτα γίνονται ___________________και συνεχείς παραβιάσεις των ανθρώπινων δικαιωμάτων. (κατάφωρος ‐ παράφορος) 4 ΓΥΜ ΜΝΑΣΙΟ ΦΥΛΗΣΣ ΑΡΧ ΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ Η ΓΛΩΣΣΑ Β΄ Γ/ΣΣΙΟΥ Ενότητα 9 9η Φιλόλο ογος: Αλεξία Πά άνου Β 2 . Ε Τ Υ Μ Ο Λ Ο Γ Ι Κ Α Σ ύ ν θ ε σ η Β ΄ σ υ ν θ ε τ ι κ ό : ρ ή μ α Γ. 1. 1 Κατά ά τη σύνθεσ ση, όταν το ο β΄συνθεττικό είναι ρήμα, ρ η σύννθετη λέξη η μπορεί να α είναι όνο ομα, δηλλαδή ουσιασ στικό ή επίθ θετο, και πα αίρνει τις ακόλουθες κκαταλήξεις. α΄ συνθ θετικό + β΄ σ συνθετικκό ὄρν νις Ὀλυ υμπία γῆ νύξ ξ ἄσττυ καλ λός λόγ γος ζωή ή/ζωός γυμ μνάσιον τάξ ξις ναῦ ῦς(=πλοίο) στρατός δίσκ κος σχο ολή βύρ ρσα(=κατεργασσμένο δέρμα) ἀ‐ ἀ‐ εὖ αἷμα ἐπὶ σῦκ κον ἴχνο ος στρατός ἅρμ μα πρὸ ὸ φῶςς καττὰ αἷμα ἔργον ἀρχ χή νόμ μος κόσ σμος θάλ λασσα πᾶςς θηρῶ νικῶ μετρῶ φυλάττω ω νέμω γράφω γράφω γράφω ἄρχω ἄρχω πήγνυμιι ἄγω βάλλω ἄρχω δέφω(=καατεργάζομαι) πείθομα αι σέβω σέβω στάζω ἵσταμαι φαίνω ἐλαύνω ἐλαύνω ἐλαύνω δίδωμι δίδωμι δίδωμι δίδωμι δίδωμι ἡγοῦμαιι τίθημι κρατῶ κρατῶ δαμάζω ρήμα = σύ ύνθετη λέέξη όνομ μα ὀρνιθο οθήρας ἀστυν νόμος σχολά άρχης ἐπιστά άτης κοσμο οκράτωρ Καταλή ήξεις ‐ς ς ‐ος ς ‐ης ς ‐τη ης ‐τω ωρ 5 ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΦΥΛΗΣ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Β΄ Γ/ΣΙΟΥ Ενότητα 9η Φιλόλογος: Αλεξία Πάνου Γ. 2. Κατά τη σύνθεση, όταν το α’ συνθετικό είναι πρόθεση και το β΄συνθετικό είναι ρήμα, το β΄συνθετικό παραμένει αμετάβλητο και είναι κι αυτό ρήμα. α΄ συνθετικό πρόθεση + β΄ συνθετικό ρήμα = σύνθετη λέξη ρήμα εἰς εἰς διὰ διὰ διὰ ἀνὰ ἐκ ἀντὶ ἀντὶ περὶ σὺν σὺν ὑπὸ παρὰ ἔρχομαι πράττω βαίνω πράττω τρέφω τρέφω τρέφω ἵσταμαι γράφω γράφω γράφω μετέχω ἀκούω ἀκούω Γ. 3. Κατά τη σύνθεση, όταν το α’ συνθετικό είναι οποιοδήποτε άλλο μέρος του λόγου εκτός από πρόθεση και το β΄ συνθετικό είναι ρήμα, τότε σχηματίζεται ένα παρασύνθετο ρήμα (δηλαδή σύνθετο ρήμα από σύνθετο όνομα, που φανερώνει το πρόσωπο που ενεργεί). α΄ συνθετικό + β΄ συνθετικό ρήμα = σύνθετη λέξη παρασύνθετο ρήμα (‐έω ‐ ῶ) ἱερός ναῦς καλός ζωή/ζωός ἀ‐ ναῦς σῦκον στρατός φίλος εὖ εὖ οἶκος σκοπῶ μάχομαι γράφω γράφω σέβω πήγνυμι φαίνω ἡγοῦμαι νίκη δαίμων ἔργον δέμω(=χτίζω) ἱεροσκόπος ναυμάχος ἱεροσκοπῶ 6