Ύδρας 10, 4ος όροφος 653 02 – Καβάλα Τηλ 2510620459 Fax 2510620429 e- mail : [email protected] ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΚΟΙΝΟΤΙΚΗΣ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑΣ LEADER + 2000 - 2006 Σχέδιο δράσης για την προβολή – προώθηση των περοχών παρέµβασης του τοπικού προγράµµατος LEADER+ Μέτρο 1.3 :Υποστηρικτικές ενέργειες Κατηγορία πράξης 1.3.3:Ενέργειες προώθησης– προβολής (εκτός γεωργικού τοµέα) ∆ράση 1.3.3.2 : Ενέργειες προώθησης - προβολής (εκτός γεωργικού τοµέα) 1 Το έργο συγχρηµατοδοτείται κατά 75% από την Ε.Ε – ΕΓΤΠ-Ε και κατά 25% από Εθνικούς Πόρους – Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ...................................................... 3  Η ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ .................................................... 3 Γενικά ........................................................................................................ 3 ∆ηµογραφικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά............................................. 10 Οικονοµικές δραστηριότητες..................................................................... 11 Φυσικό περιβάλλον.................................................................................. 15 Πολιτιστικό περιβάλλον……………………………………………………… 18  Ανάπτυξη Τουριστικού τοµέα ................................................................... 35 Ενέργειες Προβολής Προώθησης ............................................................ 41 ΣΤΟΧΟΙ – ΣΥΝΑΦΕΙΑ ΚΑΙ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΜΕ ΤΟ ΤΟΠΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ......................................................................................................... 43  ΣΤΟΧΟΙ ......................................................................................................... 43  ΣΥΝΑΦΕΙΑ ΜΕ ΤΗΝ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΣΤΟΧΟΥΣ ΤΟΥ ΤΟΠΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ 43  ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΤΟΥ ΤΟΠΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ... 46 ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΟΜΑ∆ΩΝ ΚΟΙΝΟΥ ............................................................... 47 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΣΧΕ∆ΙΟΥ ∆ΡΑΣΗΣ...................................................................... 48 ΜΕΣΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ .................................................................... 48  ΓΕΝΙΚΑ.......................................................................................................... 48  ∆ΡΑΣΗ 1 : «ΕΝΙΑΙΑ ΚΑΙ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΠΡΟΒΟΛΗ - ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ» ...................................................................................................... 50 ∆ιαθεµατικό υλικό..................................................................................... 50 Θεµατικό υλικό ......................................................................................... 53  ΠΡΟΒΟΛΗ – ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΚΑΙ ΤΟΜΕΩΝ.............................................. 54 ΕΦΑΡΜΟΓΗ – ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ .................................................................................. 55 ΑΝΑΜΕΝΟΜΕΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ..................................................................... 58 2 Το έργο συγχρηµατοδοτείται κατά 75% από την Ε.Ε – ΕΓΤΠ-Ε και κατά 25% από Εθνικούς Πόρους – Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ Η φυσιογνωµία της περιοχής παρέµβασης Η περιοχή εφαρµογής του τοπικού προγράµµατος µε τίτλο «∆εσµοί Πολιτισµού, Φύσης και τοπικών προϊόντων, Παγγαίου - Λεκάνης- Θάσου»., στο πλαίσιο του του Ε.Π. της Κ.Π. LEADER+ Ν. Καβάλας απαρτίζεται από τρεις υπο-περιοχές του Ν. Καβάλας (Παγγαίου-Ορεινού όγκου Λεκάνης- και Νήσου Θάσου), καταλαµβάνει έκταση 1.382,50 km2 και αριθµεί σε 32.137 κατοίκους. Το 84% των ∆.∆. είναι χαρακτηρισµένα ορεινά µε βάση την οδηγία 75/268/ΕΟΚ και το 16% µειονεκτικά ενώ η απασχόληση στον πρωτογενή τοµέα ανέρχεται στο 63,7% της συνολικής απασχόλησης. Οι ∆ήµοι και τα δηµοτικά διαµερίσµατα που περιλαµβάνονται στην περιοχή αναλύονται στο παρακάτω πίνκακα : Πίνακας 1 Στους πίνακες που ακολουθούν παρουσιάζονται οι ∆ήµοι και τα ∆ηµοτικά ∆ιαµερίσµατα της περιοχής παρέµβασης, η έκταση, ο πληθυσµός τους (στοιχεία 2001), καθώς και ο χαρακτηρισµός τους, σύµφωνα µε τα κριτήρια της Οδηγίας 75/268/ΕΟΚ. ∆ήµοι-∆ηµοτικά ∆ιαµερίσµατα ΕΚΤΑΣΗ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ (km2) (2001) ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΣΜΟΣ ΟΟΣΑ (Οδηγ.75/268) (κατοικ./τ.χλµ.) ∆ΗΜΟΣ ΚΑΒΑΛΑΣ 38,5 247 12,59 ΧΑΛΚΕΡΟ 29,1 190 6,5 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΡΕΙΝΗ Ν. ΚΑΡΒΑΛΗ (ΛΕΥΚΗ) 9,4 57 6,1 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΡΕΙΝΗ ∆ΗΜΟΣ ΘΑΣΟΥ 380,1 13.765 36,2 ΘΑΣΟΣ 22,8 3.140 137,7 ΟΡΕΙΝΗ / ΝΗΣΙΩΤΙΚΗ ΘΕΟΛΟΓΟΣ 114,3 1.748 15,3 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΡΕΙΝΗ / ΝΗΣΙΩΤΙΚΗ ΚΑΛΛΙΡΑΧΗ 23,2 1.282 55,3 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΡΕΙΝΗ ΝΗΣΙΩΤΙΚΗ ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Σελ. 3 / 59 / ΛΙΜΕΝΑΡΙΑ 56,6 2.452 43,3 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΡΕΙΝΗ / ΝΗΣΙΩΤΙΚΗ ΜΑΡΙΕΣ 42,3 559 13,2 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΡΕΙΝΗ / ΝΗΣΙΩΤΙΚΗ ΠΑΝΑΓΙΑ 20,1 849 42,2 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΡΕΙΝΗ / ΝΗΣΙΩΤΙΚΗ ΠΟΤΑΜΙΑ 23,1 1.262 54,6 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΡΕΙΝΗ / ΝΗΣΙΩΤΙΚΗ ΠΡΙΝΟΣ 37,9 1.361 35,9 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΡΕΙΝΗ / ΝΗΣΙΩΤΙΚΗ ΡΑΧΩΝΙ 29,4 720 24,5 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΡΕΙΝΗ / ΝΗΣΙΩΤΙΚΗ ΣΩΤΗΡΑΣ 10,4 392 37,7 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΡΕΙΝΗ ΝΗΣΙΩΤΙΚΗ ∆ΗΜΟΣ 52,1 1.158 22,2 ΞΕΡΙΑΣ 22,5 503 22,4 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΡΕΙΝΗ ΠΑΡΑ∆ΕΙΣΟΣ 11 429 39,0 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΡΕΙΝΗ ΑΒΡΑΜΗΛΙΑ 8,5 48 5,6 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΡΕΙΝΗ ∆ΙΑΛΕΚΤΟ 10,1 178 17,6 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΡΕΙΝΗ ∆ΗΜΟΣ ΟΡΕΙΝΟΥ 318,7 1.769 5,6 ΛΕΚΑΝΗ 68,5 608 8,9 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΡΕΙΝΗ ΚΕΧΡΟΚΑΜΠΟΣ 65,5 522 8,0 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΡΕΙΝΗ ∆ΥΣΒΑΤΟ 15 34 2,3 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΡΕΙΝΗ ΕΛΑΦΟΧΩΡΙ 24 118 4,9 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΡΕΙΝΗ ΜΑΚΡΥΧΩΡΙ 31,4 162 5,2 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΡΕΙΝΗ ΠΛΑΤΑΜΩΝΑΣ 46,1 159 3,4 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΡΕΙΝΗ ∆ΙΠΟΤΑΜΟΣ 25,4 106 4,2 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΡΕΙΝΗ ΑΓ. ΚΟΣΜΑΣ 42,8 60 1,4 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΡΕΙΝΗ ∆ΗΜΟΣ ΦΙΛΙΠΠΩΝ 142 3.346 23,6 ΖΥΓΟΣ 21,9 2.101 95,9 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΡΕΙΝΗ ΚΡΥΟΝΕΡΙ 12,7 619 48,7 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΡΕΙΝΗ ΠΑΛΑΙΑ ΚΑΒΑΛΑ 29 135 4,7 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΡΕΙΝΗ ΚΟΡΥΦΕΣ 15,9 76 4,8 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΡΕΙΝΗ ΛΙΜΝΙΑ 42,6 372 8,7 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΡΕΙΝΗ ΧΡΥΣΟΥΠΟΛΗΣ ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Σελ. 4 / 59 / ΠΟΛΥΝΕΡΟ 19,9 43 2,2 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΡΕΙΝΗ ∆ΗΜΟΣ ΠΙΕΡΕΩΝ 99,5 3.959 34,6 ΑΥΛΗ 9,1 556 61,1 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΡΕΙΝΗ ΣΙ∆ΗΡΟΧΩΡΙ 13,8 616 44,6 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΡΕΙΝΗ ∆ΩΜΑΤΙΑ 10,3 590 57,3 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΡΕΙΝΗ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΕΙΟ 6,8 512 75,3 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΡΕΙΝΗ ΜΟΥΣΘΕΝΗ 31,9 1.075 33,7 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΡΕΙΝΗ ΜΕΣΟΡΟΠΗ 27,6 610 22,1 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΡΕΙΝΗ ∆ΗΜΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΩΝ 73,4 1.093 49,0 ΜΥΡΤΟΦΥΤΟ 30,7 496 16,2 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΡΕΙΝΗ ΦΩΛΙΑ 42,7 597 14,0 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΡΕΙΝΗ ∆ΗΜΟΣ ΟΡΦΑΝΟΥ 58,2 697 25,6 ΑΚΡΟΠΟΤΑΜΟΣ 58,2 697 12,0 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΡΕΙΝΗ ΣΥΝΟΛΟ ΟΡΕΙΝΩΝ 1.162,50 26.034,00 22,4 ΠΕΡΙΟΧΩΝ 3.1.2. ΜΕΙΟΝΕΚΤΙΚΑ ∆ΗΜΟΤΙΚΑ ∆ΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ∆ήµοι-∆ηµοτικά ΕΚΤΑΣΗ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ∆ιαµερίσµατα (km2) (2001) ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΜΟΣ ΟΟΣΑ (Οδηγ.75/268) (κατοικ./τ.χλµ.) ∆ΗΜΟΣ 96,2 2991 31,1 ΖΑΡΚΑ∆ΙΑ 9 594 66,0 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΜΕΙΟΝΕΚΤΙΚΗ ΠΕΡΝΗ 26,2 941 35,9 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΜΕΙΟΝΕΚΤΙΚΗ ΠΕΤΡΟΠΗΓΗ 19,5 530 27,2 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΜΕΙΟΝΕΚΤΙΚΗ ΠΟΝΤΟΛΙΒΑ∆Ο 26,7 476 17,8 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΜΕΙΟΝΕΚΤΙΚΗ ΓΕΡΟΝΤΑΣ 14,8 450 30,4 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΜΕΙΟΝΕΚΤΙΚΗ ∆ΗΜΟΣ 5,8 687 118,4 ΧΡΥΣΟΚΑΣΤΡΟ 5,8 687 118,4 ∆ΗΜΟΣ ΠΙΕΡΕΩΝ 45,2 1.043 23,07 ΜΕΣΣΙΑ 9,3 412 44,3 ΧΡΥΣΟΥΠΟΛΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥΠΟΛΗΣ ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΜΕΙΟΝΕΚΤΙΚΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. ΜΕΙΟΝΕΚΤΙΚΗ Σελ. 5 / 59 ΠΛΑΤΑΝΟΤΟΠΟΣ 35,9 631 17,6 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΜΕΙΟΝΕΚΤΙΚΗ ∆ΗΜΟΣ ΟΡΦΑΝΟΥ 72,8 1.382 18,98 ΓΑΛΗΨΟΣ 23,5 433 18,4 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΜΕΙΟΝΕΚΤΙΚΗ ΠΟ∆ΟΧΩΡΙ 49,3 949 19,2 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΜΕΙΟΝΕΚΤΙΚΗ ΣΥΝΟΛΟ 220,00 6.103,00 27,7 ΚΥΡΙΩΣ ∆.∆. 39 ΜΕΙΟΝΕΚΤΙΚΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ορεινών 1.162,50 26.034 Σύνολο 22,4 Περιοχών Σύνολο ΑΓΡΟΤΙΚΕΣ µειονεκτικών 220,00 6.103 27,7 ΚΥΡΙΩΣ Περιοχών ∆.∆. 10 ΑΓΡΟΤΙΚΕΣ περιοχής 1.382,50 32.137 Σύνολο 50,10 ΚΥΡΙΩΣ Παρέµβασης ∆.∆ 49 ΑΓΡΟΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΗ ΟΠΑΑΧ ΠΕΠ 172,90 5.052 29,2 ∆.∆ 8 1.769 5,6 ∆.∆ 8 6.821 13,9 ∆.∆ 16 ΑΜΘ ΠΑΓΓΑΙΟΥ ΠΕΡΙΟΧΗ ΟΠΑΑΧ ΠΕΠ 318,70 ΑΜΘ ΟΡΕΙΝΟΥ ΣΥΝΟΛΟ ΠΕΡΙΟΧΩΝ 491,60 ΟΠΠΑΧ Ποσοστό (%) 35,56 21,22 ΕΠΙΚΑΛΥΠΤΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ LEADER+ ΚΑΙ ΟΠΑΑΧ ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Σελ. 6 / 59 ΧΑΡΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Σελ. 7 / 59 Η περιοχή παρέµβασης όπως φαίνεται και στον χάρτη και στον ανωτέρω πίνακα1 αποτελείται από τα Ορεινά και εφαπτόµενα µειονεκτικά ∆ηµοτικά διαµερίσµατα που οµογενοποιούνται σε τρεις διαφορετικές Γεωγραφικές οντότητες τις οποίες αναπτύσσεται ο αγροτικός χώρος του Νοµού Καβάλας. ♦ Την υπο – περιοχή, που καλύπτουν τα Όρη της Λεκάνης (βόρεια και βορειοανατολικά του νοµού Καβάλας), µε όλους τους Ορεινούς οικισµούς των δήµων Ορεινού, Φιλίππων και Καβάλας, να αποτελούν τον βασικό πυρήνα της υπό - περιοχής και τους ορεινούς και µειονεκτικούς οικισµούς του ∆ήµου Χρυσούπολης να αναπτύσσονται στο νοτιοανατολικό άκρο της υπο – περιοχής. ♦ Ολόκληρη την υπό – περιοχή της νήσου Θάσου (νότια του νοµού Καβάλας). ♦ Την υπο – περιοχή του συµπλέγµατος του νοτιοδυτικού Παγγαίου και της βόρειας πλευράς του Συµβόλου Όρους στο νοτιοδυτικό τµήµα του νοµού Καβάλας, µε τους Ορεινούς οικισµούς των ∆ήµων Πιερέων, Ορφανού και Ελευθερών καθώς και την µεταξύ τους περιοχή της Πιερίας κοιλάδας, που αποτελούν τον πυρήνα της υπό – περιοχής. Οι µειονεκτικοί οικισµοί του ∆ήµου Ορφανού αναπτύσσονται στο δυτικό τµήµα της υπό – περιοχής. Το ανατολικό δε τµήµα της υπο- περιοχής αυτής ταυτίζεται µε τους µειονεκτικούς οικισµούς ΜΕΣΣΙΑ και Χρυσόκαστρο των ∆ήµων Πιερέων και Ελευθερούπολης αντίστοιχα. Το σύνολο της αναφερόµενης περιοχής αποτελεί το 65,47% της συνολικής έκτασης του Νοµού Καβάλας καθώς και το 9,76% της συνολικής έκτασης της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Τέλος ο πληθυσµός στην Περιοχή παρέµβασης ανέρχεται σε 32.137 κατοίκους (πληθυσµός των Ορεινών και Μειονεκτικών διαµερισµάτων) που αποτελεί το 22,16% του Συνολικού Πληθυσµού του Νοµού Καβάλας και το 5,6% του Πληθυσµού της Περιφέρειας. Οι υπό – περιοχές παρουσιάζουν κοινά χαρακτηριστικά γνωρίσµατα που έχουν να κάνουν: Με την κοινωνική (πληθυσµιακή και γεωγραφική αποµόνωση) και οικονοµική (κτηνοτροφική και γεωργική παραγωγή, ορυκτοί πόροι) κατάσταση των υπό – περιοχών. Το ανάγλυφο του εδάφους καθώς και το φυσικό και δοµηµένο περιβάλλον. ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Σελ. 8 / 59 Παρά τα κοινά στοιχεία (πολιτισµικά, παραγωγικά και κοινωνικοοικονοµικά) η κάθε περιοχή διαφοροποιείται από την ένταση των δραστηριοτήτων ανάλογα µε τους πόρους που µπορεί να αναπτύξει. Η υπο-περιοχή του Παγγαίου εκτός από φυσικό και περιβαλλοντικό έχει ένα τεράστιο πολιτιστικό πλούτο που αποτελεί το δυνατό σηµείο της υπο-περιοχής. Η υπο-περιοχή της Ορεινής Λεκάνης εφαπτόµενη µε τον Ποταµό Νέστο και ζωσµένη από καταπληκτικά δάση οξιάς και καστανιάς διαθέτει ένα τεράστιο περιβαλλοντικό πλούτο. Η υπο-περιοχή της Νήσου Θάσου εκτός από έντονα πολιτιστικά στοιχεία και καταπληκτικό περιβάλλον απορροφά το µεγαλύτερο µέρος του τουρισµού που µπορεί να διαφοροποιηθεί σε τοπικό επίπεδο ως προς τον χαρακτήρα και την διάρκεια (διαφοροποίηση χαρακτήρα παραθαλάσσιου µαζικού τουρισµού και ανάπτυξη εναλλακτικών µορφών µε επιµήκυνση της τουριστικής περιόδου) και να συνδεθεί και να επαναδιοχετευθεί στις υπόλοιπες περιοχές στην κατεύθυνση του αγροτικού τουρισµού. Και οι τρεις τέλος περιοχές διαθέτουν εξαιρετικά τοπικά προϊόντα που µπορούν να αποτελέσουν ένα συνολικό δίκτυο προσδιοριστικό της ταυτότητας της περιοχής. Αυτοί οι δεσµοί δηµιουργούν την ενοποίηση του Αγροτικού Χώρου που αποτελεί την περιοχή παρέµβασης του προγράµµατος µας. ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Σελ. 9 / 59 τα τελευταία 40 χρόνια η πληθυσµιακή εξέλιξη της περιοχής LEADER+ παρουσίασε πτώση της τάξης του 28,5%. Γενικότερα ακολούθησε την ίδια πορεία µε το σύνολο σχεδόν των νοµών της χώρας. Η µέγιστη τιµή που έχει πάρει αυτά τα χρόνια είναι το 2001 ενώ η ελάχιστη το 1972. Η µεγαλύτερη πληθυσµιακή µείωση που παρατηρήθηκε τη δεκαετία ’60 - ’70 οφείλεται στο µεταναστευτικό ρεύµα τόσο προς τα µεγάλα αστικά κέντρα όσο και προς τις χώρες της ∆υτικής Ευρώπης. Έτσι ο πληθυσµός της περιοχής ανέρχεται στους 44.155 κατοίκους στην περιοχή LEADER και σε 140.751 στο σύνολο του Νοµού Καβάλας το 1961, για να ελαττωθεί στη «δεκαετία της µετανάστευσης», 1961 – 1970, στους 32.729 και. 121.593 κατοίκους αντίστοιχα. Όπως προκύπτει ο συνολικός πληθυσµός του Νοµού Καβάλας παρουσιάζει στην αναφερόµενη δεκαετία µία συνολική µείωση της τάξης του 13,6 % ενώ η αντίστοιχη µείωση στην περιοχή LEADER ανέρχεται σε 25,88% . Ο συνολικός πληθυσµός που µετανάστευσε αυτή την περίοδο έφτασε σε 25.755 κατοίκους µε µέσο ετήσιο αριθµό µεταβολής -1,5%. Ιδιαίτερα αυτή η πληθυσµιακή συρρίκνωση για την περιοχή LEADER , αν σ΄ αυτήν προσθέσουµε και την εσωτερική µετανάστευση ξεπερνά για την περίοδο 1961-1981 το 30%, και ιδιαίτερα στα ∆ηµοτικά ∆ιαµερίσµατα της Λεκάνης που αντίστοιχα ξεπερνά το 40% µε την µεγαλύτερη µείωση πληθυσµού χωροταξικά. Στη συνέχεια για τη δεκαετία του ’80 ο πληθυσµός (για το σύνολο της περιοχής) ακολούθησε µία πτώση (4,90%) ενώ κατά την απογραφή του 1991 µία επιπλέον µείωση της τάξης (1,53%). Τέλος µε την τελευταία απογραφή παρουσιάζεται µια αύξηση στην περιοχή LEADER σε ποσοστό 4,85%. Συνολικά για τις τελευταίες δεκαετίες αρχής γενοµένης από το 1961 θα µπορούσαµε να πούµε ότι ο πληθυσµός µειώνεται κατά 8 % ενώ από το 1971 ο µέσος ρυθµός µείωσης είναι 2,5% για τις δεκαετίες 1971-1991 ενώ παρατηρείται µια αύξηση κατά την τελευταία απογραφή της τάξης του 5%. Η πυκνότητα του πληθυσµού είναι 23 άτοµα ανά τετραγωνικό χιλιόµετρο, πολύ µικρότερη από αυτή του Νοµού Καβάλας η οποία είναι 69 άτοµα. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι η πυκνότητα πληθυσµού της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης συµπεριλαµβανοµένων και του πληθυσµού των πόλεων ανέρχεται σε 43 άτοµα ανά τετραγωνικό χιλιόµετρο, ενώ της χώρας σε 78 άτοµα ανά τετραγωνικό χιλιόµετρο. ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Σελ. 10 / 59 Όσον αφορά στον δείκτη γήρανσης η περιοχή διαφοροποιείται σηµαντικά από το σύνολο του νοµού (74%) και από το σύνολο της Ελλάδας (77%). Εµφανίζει ιδιαίτερα µεγάλο δείκτη 123%, γεγονός που οφείλεται στην µικρή αναλογία του παιδικού πληθυσµού. Από την άλλη πλευρά συγκρινόµενος µε το σύνολο του Νοµού Καβάλας που ανέρχεται σε 74 % οδηγούµεθα στο συµπέρασµα ότι η περιοχή LEADER+ είναι ιδιαίτερα φθίνουσα πληθυσµιακά, σε σχέση µε το σύνολο του Νοµού που παρουσιάζει ιδιαίτερα αυξητική τάση µε κύρια παράµετρο διαφοροποίησης την αύξηση του πληθυσµού κατά 13.000 κατοίκους την δεκαετία 1991-2001 ιδιαίτερα από την εγκατάσταση παλιννοστούντων και οικονοµικών µεταναστών στις αστικές περιοχές.. Το επίπεδο εκπαίδευσης είναι χαµηλό συγκρινόµενο µε αντίστοιχα µεγέθη της ευρύτερης περιοχής του Νοµού Καβάλας. Οι απόφοιτοι της µέσης εκπαίδευσης ανέρχονται στο 19,6% του πληθυσµού (άνω των 12 ετών) ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για το σύνολο του Νοµού είναι 47,18%. Οι αγράµµατοι είναι το 12,16% του πληθυσµού. Το σύνολο των απασχολουµένων στην περιοχή εφαρµογής είναι 10.410 άτοµα σε σύνολο 12.521 οικονοµικά ενεργών ΠΙΝΑΚΑΣ 2. ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΤΑ ∆ΗΜΟ ΠΕΡΙΟΧΗΣ LEADER+ ΟΜΑ∆ΕΣ ΚΛΑ∆ΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ∆ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ∆ΗΜΟΙ Πρωτογεν ∆ευτερογ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ής ενής Τριτογενής Σύνολο ΝΕΟΙ ∆εν ∆ήλωσ αν 34 33 36 103 4 6 1.059 577 2.478 4.114 146 200 779 336 407 1.522 32 42 ΟΡΕΙΝΟΥ 292 251 296 839 27 25 ΦΙΛΙΠΠΩΝ 792 363 539 1.694 42 44 ΟΡΦΑΝΟΥ 457 7 45 509 13 26 ∆. ΚΑΒΑΛΑΣ ΘΑΣΟΥ ΧΡΥΣΟΥΠΟΛΗ Σ ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Σελ. 11 / 59 ΠΙΕΡΕΩΝ 566 79 194 839 24 25 ΕΛΕΥΘΕΡΩΝ 343 100 210 653 23 24 ΕΛΕΥΘΕΡ / 57 33 47 137 5 0 4.379 1.779 4.252 10.410 316 392 8.620 7.648 20.215 36.483 1861 1914 ΛΗΣ Σύνολο Περιοχής LEADER + Σύνολο Νοµού Καβάλας Στον πρωτογενή τοµέα απασχολείται το 46,5% αυτών που δήλωσαν επάγγελµα, στον ∆ευτερογενή το 12,6%, στον τριτογενή το 40,2% ενώ αυτοί που δεν δήλωσαν και οι νέοι τo 1,9% (νέοι θεωρούνται αυτοί που µπαίνουν για πρώτη φορά στην παραγωγική διαδικασία και άρα δεν µπορούν να καταταχθούν σε κάποιο κλάδο) Οι γενικοί δείκτες αξιολόγησης των οικονοµικών δεδοµένων του πληθυσµού της περιοχής χαρακτηρίζονται από τα ακόλουθα γεγονότα: 1. Ο οικονοµικά µη ενεργός πληθυσµός της περιοχής αποτελεί το 115% του οικονοµικά ενεργού πληθυσµού . 2. Από τον οικονοµικά ενεργό πληθυσµό απασχολείται το 90% αυτού και από αυτόν το 35% πολυαπασχολείται εφόσον η κύρια δραστηριότητα δεν προσφέρει ικανοποιητικά εισοδήµατα ενώ αντίστοιχα το 15% αυτού υποαπασχολείται χωρίς διέξοδο εξεύρεσης συµπληρωµατικής απασχόλησης. 3. Τα ανωτέρω χαρακτηριστικά συσχετίζονται άµεσα από την ιδιαίτερα υψηλό δείκτη γήρανσης στην περιοχή (118%) και τον σχετικά υψηλό δείκτη εξάρτησης (53%). 4. Υπάρχει διαφοροποίηση σε κάθε υπο-περιοχή που συνθέτει τον χώρο εφαρµογής του προγράµµατος ανάλογα µε την διακύµανση των τοµέων παραγωγής στην σύνθεση της απασχόλησης και της ανεργίας. κατά υποπεριοχή. Κατ΄ αυτόν τον τρόπο οι υπο-περιοχές του Ορεινού όγκου της Λεκάνης και του Παγγαίου εξαρτώνται περισσότερο από την Γεωργία, άρα υφίστανται τις διαρθρωτικές αδυναµίες και τις επιπτώσεις τους απ΄ ότι η περιοχή της Θάσου όπου το επίπεδο πολυαπασχόλησης είναι ιδιαίτερα µεγαλύτερο λόγω της εποχιακής διακύµανσης του τουρισµού οικογενειακής κυρίως µορφής. ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Σελ. 12 / 59 Συµπερασµατικά η περιοχή αποτυπώνει στο σύνολο της την προβληµατική οικονοµική και κοινωνική διάρθρωση που αντιµετωπίζουν οι ορεινές και µειονεκτικές περιοχές της χώρας. Και οι τρεις υπο-περιοχές που συνθέτουν την επιλεγµένη περιοχή LEADER+ αντιµετωπίζουν διαρθρωτικές αδυναµίες εφόσον δεν υπήρξε σε τοπικό επίπεδο καµία αναδιάρθρωση των κλάδων της παραγωγής µε άµεσο επακόλουθο µεγάλο µέρος του παραγωγικού δυναµικού της να µετακινείται προς άλλες περιοχές αποδυναµώνοντας δραµατικά τον οικονοµικό και κοινωνικό ιστό της περιοχής. Ακόµη και στην αύξηση του πληθυσµού που παρατηρείται κατά την τελευταία απογραφή κατά 5% το µεγαλύτερο µέρος αυτής προέρχεται από παλινοστούντες και οικονοµικούς µετανάστες και πολύ µικρότερο ποσοστό αφορά την φυσική αύξηση του πληθυσµού (γενήσεις-θάνατοι) αλλά κυρίως την επανεγκατάσταση µεταναστών.. Σε αυτό το περιβάλλον εκτός του πρωτογενούς τοµέα δεν µπορούσαν να επιβιώσουν δυναµικά -ιδιαίτερα πριν την δεκαετία του 1991- µονάδες µεταποίησης και εµπορίας µικρής κλίµακας, που θα µπορούσαν να αναδείξουν τοπικά προϊόντα και υπηρεσίες σε µία συνολική στρατηγική ανάδειξης και προώθησης τέτοιων προϊόντων που ενσωµατώνουν και την τοπική ταυτότητα αλλά ανταποκρίνονται πλήρως και στις σύγχρονες καταναλωτικές απαιτήσεις και ανάγκες . Ειδικότερα στον Τουρισµό που αποτελούσε παραδοσιακά έναν από τους ποιο ισχυρούς τοµείς ανάπτυξης της Περιοχής και ιδιαίτερα της Θάσου η σηµερινή εικόνα παρουσιάζει µείωση του αριθµού των επισκεπτών. Θεωρείται ότι οι κυριότερες αιτίες αυτής της µείωσης του τουριστικού ρεύµατος είναι οι αλλεπάλληλες πυρκαγιές που έχουν υποβαθµίσει το περιβάλλον, η έλλειψη εκσυγχρονισµού των παρεχόµενων υπηρεσιών, η παντελής έλλειψη αξιοποίησης εναλλακτικών µορφών τουρισµού και Αγροτουρισµού (σπηλαιολογικός, µοναστικός, αρχαιολογικός, ιαµατικός, φυσιολατρικές διαδροµές και διαδροµές αναψυχής κ.λ.π.) και τέλος η έλλειψη οργάνωσης και προβολής των εναλλακτικών τοπικών Αγροτουριστικών προϊόντων. Με αυτά τα δεδοµένα η συνολική ανάπτυξη της περιοχής αναφοράς αποτυπώνεται σε µία συνολική αναπτυξιακή στρατηγική που µπορεί να ενσωµατώνει και να αξιοποιεί όλους τους πόρους της σε µια µορφή αξιολόγησης προτεραιοτήτων και σύνθεσης της τοπικής ταυτότητας. Η σχέση σύνθεσης και αξιοποίησης των πόρων µπορεί να επαναπροσδιορίσει το ανθρωπογενές περιβάλλον της περιοχής σε µια συνολική οικονοµική και κοινωνική ανάπτυξη του. ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Σελ. 13 / 59 Η χωρική προσέγγιση και ο πολυτοµεακός χαρακτήρας αυτής της στρατηγικής µπορεί να διαµορφώσει συνθήκες υπέρβασης των οικονοµικών και κοινωνικών αδιεξόδων της περιοχής αναφοράς. Η έννοια της χωρικής προσέγγισης συνθέτει την αναπτυξιακή στρατηγική στην αγροτική περιοχή στην κατεύθυνση της συνολικής ανταγωνιστικότητας της και όχι µόνο σε µονοτοµεακές αναπτυξιακές πολιτικές ( γεωργία, τουρισµός κ.λ.π.) σε ένα µοντέλο κεντρικού σχεδιασµού. Ο πολυτοµεακός χαρακτήρας του προγράµµατος LEADER+ ευνοεί τη διαφοροποίηση των δραστηριοτήτων της περιοχής. Η περιοχή πρέπει να εξειδικευθεί σε δραστηριότητες που συνιστούν ανταγωνιστικό πλεονέκτηµα που στην ουσία αξιοποιούν τους πλέον ανταγωνιστικούς πόρους. Οι πλούσιοι αγροτουριστικοί πόροι Ιστορικού, Μοναστικού, Θρησκευτικού , Αρχαιολογικού, περιπατητικού τουρισµού καθώς και τα σπάνια οικοσυστήµατα του Νέστου που εντάσσονται στην περιοχή και τα εξαιρετικά όρη Παγγαίου Υψαρίου Θάσου και Ορεινού όγκου της Λεκάνης συνθέτουν ένα ανεξάντλητο πλούτο πόρων που µπορεί να ενταχθεί σε µια συνολική τοπική στρατηγική αξιοποίησης του ενώ αποτελεί σπάνιο ανταγωνιστικό πλεονέκτηµα για την περιοχή. Η φαινόµενη διαφοροποίηση πολλών αγροτικών και άλλων προϊόντων που χαρακτηρίζουν την αγροτική περιοχή µπορούν να αποτελέσουν την έναρξη µιας διαδικασίας πολλαπλασιαστικών αποτελεσµάτων σε όλη των γραµµή παραγωγής και διάθεσης αυτών των προϊόντων. Τοπικά προϊόντα όπως το κρασί, ο σχιστόλιθος, η ελιά Θρούµπα Θάσου, το λάδι αποτελούν πολιτισµικό δρώµενο εφόσον επί αιώνες ασχολούνται οι άνθρωποι µ΄ αυτά και ανταγωνιστικό πλεονέκτηµα, που πρέπει να ενταχθούν σε συνολικές πολιτικές αξιοποίησης τους. Σε αυτόν τον σχεδιασµό η απασχόληση και οι οικονοµικοί δείκτες της περιοχής µπορούν να διαφοροποιηθούν σηµαντικά και να διαµορφωθούν κοινωνικοοικονοµικά δεδοµένα που ενισχύουν τους δείκτες ανάπτυξης και της συνολικής ανταγωνιστικότητας της περιοχής. ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Σελ. 14 / 59 Tα Όρη της Λεκάνης καθώς και το Παγγαίο και το Σύµβολο Όρος σε συνδυασµό µε τα βουνά της νήσου Θάσου δίνουν τον ορεινό χαρακτήρα στη περιοχή παρέµβασης. H Πιερία κοιλάδα ανάµεσα στο Παγγαίο και το Σύµβολο Όρος, το Οροπέδιο της Λεκάνης στην περιοχή των Ορέων της Λεκάνης καθώς και το παραθαλάσσιο τµήµα της νήσου Θάσου καθορίζουν τα πεδινά τµήµατα της περιοχής. Οι ψηλότερες βουνοκορφές όσον αφορά τα Όρη της Λεκάνης είναι το Χιονοβούνι µε υψόµετρο 1260 µέτρα, το Τσακάλι µε υψόµετρο 1202 µέτρα καθώς και ο Χριστός και η Μάνδρα µε αντίστοιχα υψόµετρα 1189 και 1156 µέτρα. Τα υψηλότερα υψόµετρα εντοπίζονται στο Παγγαίο Όρος όπου η βουνοκορφή Μάτι παρουσιάζει υψόµετρο 1956 µέτρα, ενώ το Τρίκορφο 1940 µέτρα. Στη νήσο Θάσο τα υψόµετρα είναι αντίστοιχα µε εκείνα των ορέων της Λεκάνης µε υψηλότερες βουνοκορφές το Υψάριο και τον Προφήτη Ηλία µε αντίστοιχα υψόµετρα τα 1200 και 1115 µέτρα αντίστοιχα. Το ανάγλυφο της περιοχής παρέµβασης , σε συνδυασµό µε τη φυσική βλάστηση και την πανίδα αλλά και τους ελαιώνες και τη θάλασσα συνθέτει ένα ενδιαφέρον τοπίο µεγάλης αισθητικής αξίας το οποίο όµως αλλοιώθηκε βίαια ιδιαίτερα σε περιοχές, όπως η Νότια Θάσος (από τα Λιµενάρια έως την Αλυκή), στις οποίες η δυναµική του οικοσυστήµατος για την αποκατάστασή του ενεργούσε αργά και αδύναµα. Πολλά ευαίσθητα φυτικά είδη αλλά και είδη της πανίδας εξαφανίστηκαν ενώ η πεύκη ως δάσος εγκαταστάθηκε σε πολύ µεγάλο µέρος της επιφάνειας του νησιού, γεγονός που θεωρείται από ειδικούς ως δείκτης υποβάθµισης του κλιµατικού περιβάλλοντος. Ανάλογη υποβάθµιση υπήρξε και κατά µήκος του ποταµού Νέστου οπου το µεγαλύτερο παραποτάµιο ∆άσος της Ευρώπης που αναφέρεται στην βιβλιογραφία του 1956 µε 74.000 στρέµµατα και δένδρα που ξεπερνούσαν τα 40 µέτρα σήµερα τα 54.000 στρέµµατα έχουν γίνει γεωργική γη που υπάγεται στο καθεστώς απαγορεύσεων χρήσης της Συνθήκης Ramsar. Η ορεινότητα των περιοχών που συνιστούν και την περιοχή LEADER+ σε συνδυασµό µε τους πλούσιους υδάτινους πόρους της, καθορίζει το τοπίο και το φυσικό περιβάλλον της υπόψη περιοχής. ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Σελ. 15 / 59 Η ιστορία και ο πολιτισµός των περιοχών αυτών, σε συνάρτηση µε τις ασχολίες των κατοίκων των οικισµών τους, καθορίζουν και το δοµηµένο περιβάλλον τόσο των οικισµών όσο και της ευρύτερης περιοχής τους. Τα βασικά στοιχεία που καθορίζουν το φυσικό περιβάλλον και το τοπίο στην περιοχή παρέµβασης είναι κυρίαρχα: Ο ποταµός Νέστος µε ισχυρό στοιχείο ταυτότητας και µε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά γνωρίσµατα τους πλούσιους υδάτινους πόρους, την έντονη χλωρίδα και σπάνια πανίδα, καθώς και τους φυσικούς σχηµατισµούς του (Τέµπη ποταµού, µαίανδροι , σπήλαια κλπ). Το δάσος της οξιάς στη Λεκάνη καθώς και αυτό στα όρη της Λιµνιάς, µε τα πλούσια οικοσυστήµατα. Τα δάση της νήσου Θάσου και ειδικά αυτά της περιοχής των οικισµών Παναγίας, Ποταµιάς και Θεολόγου. Εδώ επισηµαίνεται και η ύπαρξη του Υψαρίου όρους, µε το µεγάλο υψόµετρο και τις θέσεις θέας. Αξιοσηµείωτα είναι και το πλήθος των µονοπατιών που έχουν διανοιχτεί στα δάση της Θάσου, µε το συνολικό τους µήκος να προσεγγίζει τα 80 χιλιόµετρα. Το Παγγαίο Όρος λόγω της έντονης επιβλητικότητας και φυσικής οµορφιάς, αλλά και τις θέσεις. Αξιοσηµείωτοι είναι οι φυσικοί σχηµατισµοί που εκδηλώνονται σε αυτό (σπήλαια, χαράδρες, καταρράκτες κλπ). Τα βασικά υλικά που καθορίζουν το δοµηµένο περιβάλλον της περιοχής παρέµβασης είναι κυρίαρχα η πέτρα και ο σχιστόλιθος, αλλά και σε µικρότερο βαθµό το ξύλο. Αξιοσηµείωτα στοιχεία αυτού του περιβάλλοντος είναι: Παραδοσιακά πέτρινα και ξύλινα σπίτια σε πολλούς οικισµούς των ∆ήµων της περιοχής παρέµβασης. Στους οικισµούς του δήµου Πιερέων (Αυλή, Μουσθένη, Μεσορόπη) στις πρόποδες του Παγγαίου Όρους, καθώς και σε αυτούς της ορεινής Θάσου (Παναγία, Ποταµιά, Θεολόγος), γίνεται αισθητή η παρουσία του σχιστόλιθου σαν υλικό κατασκευής στης στέγης των κτιρίων. Παραδοσιακά πέτρινα ρέµατα και γεφύρια σε πολλούς οικισµούς των δήµων στην περιοχή παρέµβασης. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον τόσο από αρχιτεκτονική, όσο και από ιστορική πλευρά αποτελούν τα Ηπειρώτικα γεφύρια που συναντάµε στα όρη της Λεκάνης (Λεύκη, ∆ύσβατο, ∆ιπόταµο), αλλά και στα χωριά του Παγγαίου Όρους στη περιοχή παρέµβασης (Μουσθένη, Μεσσορόπη, Αυλή). Ιστορικά δηµιουργήθηκαν από Ηπειρώτες µαστόρους που µετακινούσαν τα κοπάδια τους στην περιοχή για βοσκή. Παραδοσιακοί νερόµυλοι, πέτρινα µονοπάτια και πηγάδια. Ιδιαίτερη µνεία αξίζει να γίνει στους οκτώ Τούρκικους νερόµυλους του οικισµού ∆ιποτάµου, του δήµου ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Σελ. 16 / 59 Ορεινού που κάποτε αποτελούσε οικονοµικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής, καθώς και τους δώδεκα νερόµυλους των οικισµών Μουσθένης και Μεσσορόπης του ∆ήµου Πιερέων, στο Παγγαίο Όρος. Παραδοσιακά πέτρινα ελαιοτριβεία (λιοτριβεία), τσιπουράδικα και πατητήρια κύρια στη νήσο Θάσο. Στοιχεία της καθηµερινής ζωής των κατοίκων των οικισµών, αλλά και της Αγροτικής Πολιτιστικής κληρονοµιάς. Τα πέτρινα παραδοσιακά τοιχία από ξερολιθιά, για την προστασία των οικισµών από τις καιρικές συνθήκες και οι αναβαθµίδες από ξερολιθιά στις γεωργικές εκτάσεις για την προστασία των εδαφών από την διάβρωση, αποτελούν χαρακτηριστικά δείγµατα των ορεινών οικισµών της περιοχής παρέµβασης. Α. ΑΙΣΘΗΤΙΚΟ ∆ΑΣΟΣ ΝΕΣΤΟΥ Η περιοχή αποτελείται κυρίως από µεταµορφωσιγενή πετρώµατα και µάρµαρα, και η κοίτη του ποταµού από ιζηµατογενή πετρώµατα και αλλουβιακές αποθέσεις (πρόσφατες ποτάµιες αποθέσεις ). Στην περιοχή βρίσκεται το µεγάλο φαράγγι του ποταµού Νέστου µε απότοµες βραχώδεις πλαγιές και επίσης καλά ανεπτυγµένες συστάδες παραποτάµιου ∆άσους. Από Γεωλογική άποψη η περιοχή ανήκει στη µάζα της Ροδόπης. Το κλίµα αποτελεί ενδιάµεσο κλιµατικό τύπο µεταξύ του Μεσογειακού και του Ηπειρωτικού. Η περιοχή χαρακτηρίζεται από πολύ πλούσια βλάστηση . Αποτελεί καταφύγιο για σπάνια πτηνά και θηλαστικά όπως η Βίδρα. Είναι η µοναδική περιοχή της ενδοχώρας όπου φωλιάζει η Καστανόχηνα . Το Αισθητικό ∆άσος Νέστου προστατεύεται ως Αισθητικό ∆άσος από τις 11 / 7 / 1977 , και η σηµερινή του έκταση είναι 4500 στρ. Η περιοχή του ∆έλτα του Νέστου λόγο της µεγάλης οικολογικής της σπουδαιότητας, αποτελεί « Υγρότοπο ∆ιεθνούς Σηµασίας» ( Σύµφωνα µε την Συνθήκη RAMSAR ) καθώς επίσης και µέρος του Εθνικού πάρκου όπως χαρακτηρίστηκε τον Σεπτέµβριο του 1996, το οποίο περιλαµβάνει τη Λίµνη Βιστωνίδα , την Λίµνη Ισµαρίδα και την ευρύτερη περιοχή τους. ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Σελ. 17 / 59 Πολιτιστικό περιβάλλον. Ιστορικά στοιχεία. Συνοπτικά και ξεχωριστά για την κάθε µια από τις γεωγραφικές ενότητες που συνιστούν την εξεταζόµενη περιοχή παρέµβασης, αναφέρουµε βασικά ιστορικά στοιχεία: • Περιοχή Παγγαίου Όρους. Το όρος Παγγαίο ιστορικά συνδέεται µε τους θρύλους και τις λατρείες του Ορφέα και του ∆ιονύσου, αλλά και τα ΄΄Χρυσά και αργυρά µεταλλεία΄΄ της περιοχής του. Έτσι φυσικό ήταν να γοητεύσει τους ντόπιους και να προσελκύσει τους υπόλοιπους Έλληνες από την αρχαιότητα. Η αρχαιολογική έρευνα στην περιοχή έχει εντοπίσει ζωή στις πρόποδες του Παγγαίου από την περίοδο των νεολιθικών χρόνων, όπου η βασικότερη ασχολία τους ήταν η γεωργία και η κτηνοτροφία. Τα πρώτα ίχνη ανθρώπινης παρουσίας στις υψηλότερες ζώνες του ορεινού όγκου του Παγγαίου, εµφανίζεται από τις πρώιµες φάσεις της εποχής του χαλκού (4.000 – 1.800 π.χ)., όχι µόνο σε σπήλαια αλλά και σε ανοικτούς οικισµούς. Ωστόσο η κύρια ζώνη κατοίκησης παρέµεινε στους πρόποδες του Παγγαίου, από την πρώιµη εποχή του χαλκού, µέχρι την πρώιµη εποχή του σιδήρου. Οι πρώτες επαφές των κατοίκων του Παγγαίου µε τον νοτιοελλαδικό χώρο χρονολογούνται κατά τα τέλη της Ύστερης εποχής του χαλκού (1.600 – 1.050 πχ) Τα µυκηναϊκά αγγεία του 13ου και 12ου π.χ αιώνα που ανακαλύφθηκαν στην ευρύτερη περιοχή του Παγγαίου υποδηλώνουν τις συναλλαγές που είχαν τα µυκηναϊκά καράβια µε τους κατοίκους του Παγγαίου Όρους και πιθανολογούνται συναλλαγές των πραµατειών τους µε το χρυσάφι του Παγγαίου. Κατά τον 7ον αιώνα π.χ, πιθανολογείται η συµµετοχή των Πάριων σε µάχες για την ΄΄Ερατή Ηιόνα΄΄. Η εξαγωγική µεταλλουργία στα τέλη του 6ου π.χ αιώνα καθιστά το Παγγαίο τόπο εύκολου πλουτισµού. Εκεί ο Πεισίστρατος συγκεντρώνει πλούτο που θα του επιτρέψει την θριαµβευτική επιστροφή του στη Αθήνα το 546 π.χ. Με το τέλος των Μηδικών πολέµων η περιοχή του Παγγαίου αποτελεί ζωτικό χώρο επέκτασης της Αθηναϊκής ηγεµονίας. Τα µεταλλεία κατά τον Στράβωνα τα ανακάλυψε πρώτος ο Κάδµος. Η εκµετάλλευσή τους άρχισε τον 6ον π.χ αιώνα, από τους Θάσιους, ενώ γρήγορα κατέφθασαν οι ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Σελ. 18 / 59 Αθηναίοι. Το 359 π.χ περιήλθαν στο Φίλιππο των Β΄ βασιλιά της Μακεδονίας που έκοψε µε το χρυσό τους το περίφηµο Φιλίππειον. Στη συνέχεια και µε την επέκταση των Μακεδόνων και την ίδρυση το 356 π.χ της πόλης των Φιλίππων, από τον Μακεδόνα βασιλιά Φίλιππο τον Β΄ οι νοτιοανατολικές υπώρειες του Παγγαίου εντάχθηκαν στη χώρα των Φιλίππων. Η ύπαρξη οροθετικής επιγραφής κατά τον 2ο π.χ αιώνα βεβαιώνει την ύπαρξη οργανωµένου οδικού δικτύου µεταξύ των Φιλίππων και της Αµφίπολης στις Βόρειες πλευρές του Παγγαίου το οποίο ακολούθησε και η µεγάλη Ρωµαϊκή οδός, η Εγνατία οδός. Ο Μέγας Αλέξανδρος χρησιµοποίησε εκτός από το χρυσό και τις βέργες της κρανιάς για βέλη στις εκστρατείες του. Η περιοχή του Παγγαίου συνδέθηκε πολύ νωρίς µε τη λατρεία του ∆ιονύσου, από τους Θάσιους. Πάνω σε αυτό σκότωσαν τον βασιλιά Λυκούργο που καταδίωκε τον θεό. Εκεί επίσης υπήρχε και το µαντείο του θεού εγκατεστηµένο µέσα σε µια σπηλιά. Η περιοχή του Παγγαίου µε την κατάκτηση της Μακεδονίας από τους Ρωµαίους το 168 π.χ, παραµένει µοιρασµένη ανάµεσα στην Αµφίπολη και τους Φιλίππους. Οι Φίλιπποι που αποτελούσαν ρωµαϊκή αποικία επεκτείνονται και περιλαµβάνουν στη χώρα τους εκτός από τους νοτιοανατολικούς και τους νοτιοδυτικούς πρόποδες του Παγγαίου. Γεγονός είναι ότι επειδή στους ύστερους Ρωµαϊκούς χρόνους η απώλεια του ∆ιονυσιακού και Ορφικού χαρακτήρα εξαιτίας της επικράτησης του Χριστιανισµού και η πιθανή εξάντληση των µεταλλευτικών αποθεµάτων σε χρυσό και ασήµι, το Παγγαίο δεν έχει την ακτινοβολία του παρελθόντος. Η αρχική άλλωστε ονοµασία του καταργήθηκε και το Παγγαίο µετονοµάστηκε σε ΄΄Μακέτιον΄΄, κατά τον 5ον µ.χ αιώνα. Από την εποχή αυτή και µετά το Παγγαίο πήρε διάφορες ονοµασίες όπως Ματικία, Σελµάτιον και Πρινάρι, ενώ κατά τους Βυζαντινούς χρόνους το Παγγαίο µνηµονεύεται ως ΄΄Κεστενέ νταγ΄΄ και ΄΄Μπουνάρ Νταγ΄΄. Η ζωή στη περιοχή κατά την Παλαιοχριστιανική περίοδο, θεωρείται ΄΄σκοτεινή΄΄, αφού εκτός από δυο παλαιοχριστινιακές Βασιλικές (5ο – 6ο µ.χ) καθώς και µερικά ευρήµατα σε τάφους που χρονολογούνται στον 4ον – 10ον µ.χ αιώνα, δεν υπάρχουν σηµαντικά ευρήµατα που να µας δίνουν ιδιαίτερα στοιχεία της εποχής. Στη νεώτερη Ελληνική ιστορία το Παγγαίο κατακτήθηκε από τους Τούρκους και από τους Βούλγαρους. Μετά την µάχη όµως στις Νιγρίτες οι Βούλγαροι αναγκάστηκαν να εκκενώσουν το Παγγαίο. Ολόκληρο το Παγγαίο Όρος έχει κηρυχθεί ως αρχαιολογικός χώρος και ιστορικός τρόπος ( ΦΕΚ 367/τεύχος Β΄ 26 – 06 – 1981 Υ.Α Α1/Φ18/31358/1074/18 –06-1981) ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Σελ. 19 / 59 Περιοχή Ορέων Λεκάνης. Η ιστορία των ορεινών οικισµών της περιοχής ταυτίζεται µε την νεώτερη Ελληνική ιστορία της Ελλάδος. Οι οικισµοί στην ορεινή περιοχή αρχίζουν να οργανώνονται µετά το 1920 και οι πρώτοι Έλληνες κάτοικοι στην ορεινή και αποµακρυσµένη περιοχή εγκαθίστανται µετά την µικρασιάτικη καταστροφή, κατά την ανταλλαγή των πληθυσµών. Μέχρι τότε στην περιοχή κατοικούσαν διασκορπισµένα Τούρκοι, χωρίς όµως να έχουν συστήσει οργανωµένους και αξιόλογους οικισµούς. Στην ουσία οι ΄΄οικισµοί΄΄ αυτοί αποτελούσαν τα αρχηγεία που χρησιµοποιούσαν οι Τούρκοι για την οργάνωσή τους, αλλά και για τον έλεγχο της ευρύτερης περιοχής. Πολλοί όµως από αυτούς έµειναν και µετά την ανταλλαγή των πληθυσµών στη περιοχή Πόντιοι και Έλληνες Μικρασιάτες βρίσκουν καταφύγιο στη περιοχή και µαζί µε µικρές οµάδες Σαρακατσάνων που µετακινούν τα κοπάδια τους στη κτηνοτροφική περιοχή, συνιστούν το κύριο όγκο των πρώτων οργανωµένων οικισµών της περιοχής. Εδώ θα πρέπει να επισηµάνουµε ότι λόγω της γεωγραφικής της θέσης, η περιοχή χρησιµοποιήθηκε και από τον Φίλιππο τον Β΄ για τον έλεγχο της ευρύτερης περιοχής του ποταµού Νέστου. Στο δίκτυο αυτό εντάσσονται και τα φρούρια – παρατηρητήρια στις κορυφές βουνοκορφών σε όλους τους οικισµούς και ιδιαίτερα αυτά που βρίσκονται στο ποταµό Νέστο. Τα περισσότερα από αυτά τα φρούρια κατασκευάστηκαν για τους ίδιους λόγους από πολεµικά Θρακικά φύλλα, τον 8ον π.χ αιώνα. Αργότερα ο Φίλιππος ο Β΄ τα ανακατασκεύασε, προκειµένου να εκπληρώσει τους στόχους του. Επιπλέον στην περιοχή έχουν εντοπιστεί σηµαντικά συγκροτήµατα αρχαίων µεταλλευτικών στοών οι οποίες χρονολογούνται στην εποχή των Θασιακών αποικιών έως τα χρόνια του Μεγάλου Αλεξάνδρου (6ος – 4ος π.χ αιώνας.) Περιοχή νήσου Θάσου. Με βεβαιωµένη την ανθρώπινη παρουσία από την εποχή του λίθου το νησί εµφανίζεται στο προσκήνιο της ιστορίας στις αρχές του 7ου π.χ αιώνα όταν άποικοι από την Πάρο κατέλαβαν το βόρειο τµήµα της ΄΄Αερίας΄΄ όπως ονοµαζόταν από ορισµένους η Θάσος. Ωστόσο τα χρυσοφόρα κοιτάσµατα του νησιού που στα κλασσικά χρόνια στάθηκαν αστείρευτη πηγή πλουτισµού για τους Θάσιους, µαζί µε το εξαίρετο κρασί, δεν άφησαν ασυγκίνητους τους Φοίνικες. Ο Ηρόδοτος πληροφορεί ότι πολύ πριν εγκατασταθούν οι Πάριοι οι Φοίνικες ανακάλυψαν και εκµεταλλεύτηκαν ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Σελ. 20 / 59 την Ανατολική πλευρά του όρους Φανός (Κοίνυρα), δίνοντας µάλιστα αυτοί πρώτοι στο νησί το σηµερινό του όνοµα. Το 491 π.χ η Θάσος υποτάσσεται στους Πέρσες και µετά τις νίκες των Ελλήνων στη Σαλαµίνα (480 π.χ) και τη Σηστό (478 π.χ), ελευθερώνεται. Ωστόσο η νέα κατάσταση που δηµιουργείται στον Ελλαδικό χώρο, όπου πρωτοστατεί η Αθήνα µε τα προσωπικά της συµφέροντα καλυµµένα, κάτω από την ασπίδα της συµµαχίας της ∆ήλου δεν είναι προς όφελος της Θάσου, που γρήγορα βλέπει να χάνονται πολύτιµα ερείσµατά της στη περιοχή του χρυσοφόρου Παγγαίου (εννέα οδοί) και να της αποκόπτονται στρατηγικές θέσεις (ίδρυση Αµφίπολης). Να της επιβάλλονται επίσης δυσβάστακτοι όροι για την αποστασία της (465 π.χ), από τη Συµµαχία, όροι που την µετατρέπουν σε πολιτεία δεύτερης κατηγορίας απόλυτα εξαρτηµένη από την Αθήνα, χωρίς µεταλλεία, εµπορικά κέντρα και µε τείχη κατεδαφισµένα. Η Στάση των Τετρακοσίων το 411 π.χ. αποσπά τη Θάσο από την Αθήνα βυθίζει όµως το νησί σε αντιπαράθεση ολιγαρχικών (φιλοσπαρτιατικών) και δηµοκρατικών (φιλοαθηναικών) στοιχείων, από την οποία η µικρή κοινωνία θα ησυχάσει µόνο στις αρχές του 4ου π.χ αιώνα. Η συµφιλίωση θα προσδώσει στο πολίτευµα ένα νέο πλαίσιο διοικητικής διάρθρωσης περισσότερο ευέλικτο που θα προικίσει την πόλη µε ένα νέο πολεοδοµικό σχέδιο . Οι Μακεδόνες θα προσδώσουν στη Θάσο µια θεωρητική ανεξαρτησία το 356 π.χ,. Θα της αποστερήσουν όµως τις προσοδοφόρες πηγές της Θρακικής ακτής, όπου οι νεοιδρυµένοι Φίλιπποι θα παίξουν σπουδαίο ρόλο για την νοµισµατοκοπία του βασιλείου. Με την ρωµαϊκή δηµοκρατία ιδιαίτερα ευνοϊκή και την αυτοκρατορία να της επιδαψιλεύει τιµές και πρόνοια, η Θάσος οδεύει προς τον µεσαίωνα της ύστερης αρχαιότητας, αντιµέτωπη µε τις επιδροµές των Βανδάλων (476 – 468 µ.χ) και τις διαδοχικές διεισδύσεις Σλάβων (7ος – 9ος µ.χ). Βλέπει το 829 µ.χ τους Άραβες να εξουδετερώνουν στα νερά της τον Βυζαντινό Στόλο. Στη διάρκεια των χρόνων 1204 – 1479, η Θάσος περνά διαδοχικά στην κατοχή των Φράγκων (1204) , του Μιχαήλ του 5ου του Παλαιολόγου (1259 – 1282), του Γενοβέζου Zaccaria (1307), του Τούρκου πειρατή Μπελεκοµέ και τους αδελφούς Ιωάννη και Αλέξιο (1357). Το 1414 το νησί δίνεται δώρο από το Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγο στο Γενοβέζο Ιάκωβο, κύριο ήδη της Λέσβου, για να ζήσει τριάντα χρόνια ευηµερίας και οικονοµικής ευηµερίας, αφού στην συνέχεια καταλαµβάνεται από τους Τούρκους. ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Σελ. 21 / 59 Το 1456 µ.χ, καταλαµβάνεται από τους Βενετούς, στη συνέχεια κυριεύεται ξανά από τους Τούρκους (1459 µ.χ) και από τους Ενετούς, για να ενσωµατωθεί στην Οθωµανική αυτοκρατορία το 1479, όπου και διοικητικά υπάγεται στο µπέη της Καβάλας. Από τότε και µέχρι το 1813 που µέχρι το 1902, το νησί αποτελεί ιδιοκτησία του βεζίρη του Αιγυπτίου Μεχµέτ Αλή η Θάσος δέχεται επιδροµές των πειρατών. Η απελευθέρωση του νησιού γίνεται το 1912 από τον ναύαρχο Κουντουριώτη. Από την πάνω σύντοµη ιστορική περιγραφή χωριστά για την κάθε υπο-περιοχή που συνιστά την περιοχή παρέµβασης διαπιστώνει κανείς την ιστορική και πολιτιστική συνέχεια όλης της περιοχής LEADER+ , όπως την ορίσαµε. Τα κύρια και καθοριστικά στοιχεία που εξασφαλίζουν την παραπάνω συνέχεια από πολιτιστική και ιστορική άποψη έχουν να κάνουν: Με τους πλούσιους ορυκτούς πόρους της περιοχής, τα σηµαντικά µεταλλεύµατα που υπάρχουν και στις τρεις υπο-περιοχές. Ιδιαίτερη χαρακτηριστικό και των τριών περιοχών, αποτελεί το γεγονός του ότι οι Θάσιοι ήταν αυτοί που πρώτοι εκµεταλλεύτηκαν τα µεταλλεύµατα αυτά, µεταφέροντας ανάλογους πολιτισµούς στις περιοχές που εγκαταστάθηκαν. • Σηµαντικές επιρροές δέχθηκε ο πολιτισµός των Φιλίππων αλλά και της Αµφίπολης από τον πολιτισµό του Παγγαίου όρους, αφού στην διάρκεια των ιστορικών χρόνων αποτελούσε τµήµα τους. Τα νοµίσµατα των Μακεδόνων, µε σηµαντικότερο το χρυσό Φιλίππειο, αποτελούν δείγµατα αυτής της σχέσης εξάρτησης. Η ύπαρξη οργανωµένου οδικού ∆ικτύου µεταξύ Αµφίπολης, Παγγαίου Όρους και Φιλίππων, στις βόρειες πλευρές του Παγγαίου όρους, το οποίο ακολούθησε η Ρωµαϊκή οδός και η παλιά Εγνατία οδός εξασφαλίζει την ιστορική συνέχεια της περιοχής LEADER+. Παραδοσιακοί – ιστορικοί οικισµοί. Οι παραδοσιακοί οικισµοί που αναπτύσσονται στη περιοχή παρέµβασης είναι οι οικισµοί: • Αλυκή, Θεολόγος, Κάστρο, Μαριές, Παναγία, Ποταµιά, και Πρίνος του ∆ήµου Θάσου. • Ζυγός, Κορυφές και Παλιά Καβάλα του ∆ήµου Φιλίππων. • Κεχρόκαµπος, Μακρυχώρι και Πλαταµώνας του ∆ήµου Ορεινού. • Χρυσόκαστρο του ∆ήµου Ελευθερούπολης. ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Σελ. 22 / 59 • Μουσθένη, Μεσσορόπη, Μελισσοκοµείο και ∆ωµάτια, του ∆ήµου Πιερέων. • Ποδοχώρι του ∆ήµου Ορφανού. Οι παραπάνω οικισµοί χαρακτηρίστηκαν παραδοσιακοί, βάσει του Π.∆ της 19.10./13.11.78 (ΦΕΚ 594 ∆΄). ∆ιαχείριση τοπίου – κληρονοµιάς. Η ορεινότητα των περιοχών που συνιστούν και την περιοχή LEADER+ σε συνδυασµό µε τους πλούσιους υδάτινους πόρους της, καθορίζει το τοπίο και το φυσικό περιβάλλον της υπόψη περιοχής. Η ιστορία και ο πολιτισµός των περιοχών αυτών, σε συνάρτηση µε τις ασχολίες των κατοίκων των οικισµών τους, καθορίζουν και το δοµηµένο περιβάλλον τόσο των οικισµών όσο και της ευρύτερης περιοχής τους. Τα βασικά στοιχεία που καθορίζουν το φυσικό περιβάλλον και το τοπίο στην περιοχή παρέµβασης είναι κυρίαρχα: Ο ποταµός Νέστος µε ισχυρό στοιχείο ταυτότητας και µε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά γνωρίσµατα τους πλούσιους υδάτινους πόρους, την έντονη χλωρίδα και σπάνια πανίδα, καθώς και τους φυσικούς σχηµατισµούς του (Τέµπη ποταµού, µαίανδροι , σπήλαια κλπ). Το δάσος της οξιάς στη Λεκάνη καθώς και αυτό στα όρη της Λιµνιάς, µε τα πλούσια οικοσυστήµατα. Τα δάση της νήσου Θάσου και ειδικά αυτά της περιοχής των οικισµών Παναγίας, Ποταµιάς και Θεολόγου. Εδώ επισηµαίνεται και η ύπαρξη του Υψαρίου όρους, µε το µεγάλο υψόµετρο και τις θέσεις θέας. Αξιοσηµείωτα είναι και το πλήθος των µονοπατιών που έχουν διανοιχτεί στα δάση της Θάσου, µε το συνολικό τους µήκος να προσεγγίζει τα 80 χιλιόµετρα. Το Παγγαίο Όρος λόγω της έντονης επιβλητικότητας και φυσικής οµορφιάς, αλλά και τις θέσεις. Αξιοσηµείωτοι είναι οι φυσικοί σχηµατισµοί που εκδηλώνονται σε αυτό (σπήλαια, χαράδρες, καταρράκτες κλπ). Τα βασικά υλικά που καθορίζουν το δοµηµένο περιβάλλον της περιοχής παρέµβασης είναι κυρίαρχα η πέτρα και ο σχιστόλιθος, αλλά και σε µικρότερο βαθµό το ξύλο. Αξιοσηµείωτα στοιχεία αυτού του περιβάλλοντος είναι: ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Σελ. 23 / 59 Παραδοσιακά πέτρινα και ξύλινα σπίτια σε πολλούς οικισµούς των ∆ήµων της περιοχής παρέµβασης. Στους οικισµούς του δήµου Πιερέων (Αυλή, Μουσθένη, Μεσορόπη) στις πρόποδες του Παγγαίου Όρους, καθώς και σε αυτούς της ορεινής Θάσου (Παναγία, Ποταµιά, Θεολόγος), γίνεται αισθητή η παρουσία του σχιστόλιθου σαν υλικό κατασκευής στης στέγης των κτιρίων. Παραδοσιακά πέτρινα ρέµατα και γεφύρια σε πολλούς οικισµούς των δήµων στην περιοχή παρέµβασης. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον τόσο από αρχιτεκτονική, όσο και από ιστορική πλευρά αποτελούν τα Ηπειρώτικα γεφύρια που συναντάµε στα όρη της Λεκάνης (Λεύκη, ∆ύσβατο, ∆ιπόταµο), αλλά και στα χωριά του Παγγαίου Όρους στη περιοχή παρέµβασης (Μουσθένη, Μεσσορόπη, Αυλή). Ιστορικά δηµιουργήθηκαν από Ηπειρώτες µαστόρους που µετακινούσαν τα κοπάδια τους στην περιοχή για βοσκή. Παραδοσιακοί νερόµυλοι, πέτρινα µονοπάτια και πηγάδια. Ιδιαίτερη µνεία αξίζει να γίνει στους οκτώ Τούρκικους νερόµυλους του οικισµού ∆ιποτάµου, του δήµου Ορεινού που κάποτε αποτελούσε οικονοµικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής, καθώς και τους δώδεκα νερόµυλους των οικισµών Μουσθένης και Μεσσορόπης του ∆ήµου Πιερέων, στο Παγγαίο Όρος. Παραδοσιακά πέτρινα ελαιοτριβεία (λιοτριβεία), τσιπουράδικα και πατητήρια κύρια στη νήσο Θάσο. Στοιχεία της καθηµερινής ζωής των κατοίκων των οικισµών, αλλά και της Αγροτικής Πολιτιστικής κληρονοµιάς. Τα πέτρινα παραδοσιακά τοιχία από ξερολιθιά, για την προστασία των οικισµών από τις καιρικές συνθήκες και οι αναβαθµίδες από ξερολιθιά στις γεωργικές εκτάσεις για την προστασία των εδαφών από την διάβρωση, αποτελούν χαρακτηριστικά δείγµατα των ορεινών οικισµών της περιοχής παρέµβασης. Ιστορικοί – πολιτιστικοί πόροι. Αναφέρονται ξεχωριστά για την κάθε περιοχή χωριστά αξιόλογοι αρχαιολογικοί και ιστορικοί χώροι: • Περιοχή Παγγαίου Όρους. Στον οικισµό Αυλή του δήµου Πιερέων σκουριές και κεραµική . Στον οικισµό ∆ωµάτια του δήµου Περιβόλου. Στον οικισµό Μουσθένη του ∆ήµου Πιερέων η αρχαία και Βυζαντινή Ακρόπολη. ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Σελ. 24 / 59 Στον οικισµό Μεσσορόπη του δήµου Πιερέων, υστε-ρωµαικό φρούριο. Στον οικισµό Γαληψό του ∆ήµου Ορφανού, δυο προϊστορικοί οικισµοί, σπήλαιο πρώιµης εποχής του χαλκού, ρωµαϊκό νεκροταφείο, υστερωµαικοί τάφοι, παλαιοχριστιανικό κτίριο, Ελληνιστικές και ρωµαϊκές εγκαταστάσεις. Στον οικισµό Οφρύνιο του δήµου Ορφανού, δυο προϊστορικοί οικισµοί, αρχαία ακρόπολη και τάφοι, δυο εγκαταστάσεις κλασικής – ελληνιστικής και ρωµαϊκής εποχής, καθώς και ρωµαϊκή τάφοι και αρχαίο – κλασσικό νεκροταφείο. Σηµαντικότατα και ενδιαφέροντα βραχογραφήµατα σε όλη γενικά την περιοχή του Παγγαίου όρους. Πρόκειται για την χάραξη παραστάσεων πάνω στους βράχους µε παραστάσεις είτε λατρευτικού χαρακτήρα (ήλιος, σελήνη κλπ), είτε παραστάσεων από την καθηµερινή ζωή των κατοίκων του όρους. Περιοχή Ορέων Λεκάνης. Στη περιοχή του ∆ήµου Ορεινού υπάρχουν σηµαντικά φρούρια – παρατηρητήρια στις βουνοκορφές (Καλέ 8ος π.χ αιώνας, κλπ) , κύρια στη περιοχή του Νέστου ποταµού, αλλά και στη Λεκάνη και Πλαταµώνα (Εποχή Φιλίππου Β΄ ). Στη περιοχή του ∆ήµου Ορεινού και κύρια πλησίον του οικισµού Μακρυχωρίου υπάρχουν σηµαντικές µεταλλευτικές στοές (6ος – 4ος π.χ αιώνας). Στην ίδια περίοδο εντάσσονται και τα σηµαντικά µεταλλεία του οικισµού Πέρνης του ∆ήµου Χρυσούπολης. Σηµαντικά γραφογραφήµατα ή ακιδογραφήµατα στον οικισµό Κρυονέρι του ∆ήµου Φιλίππων. • Περιοχή Θάσου. Στη νήσο Θάσο που αποτελεί και ενιαίο ∆ήµο συναντάµε πλούσια ιστορικά και αρχαιολογικά ευρήµατα. Ειδικότερα αναφέρουµε: • Το ορυχείο αιµατίτη της νεώτερης παλαιολιθικής εποχής • Το Σπήλαιο της χαλκολιθικής εποχής στο Ακρωτήρι στη Σκάλα Μαριές. Νεολιθικός οικισµός στη θέση Καστρί Θεολόγου Θάσου. • Το σπήλαιο ΄΄∆ρακότρυπα΄΄ της εποχής του χαλκού στη Παναγία Θάσου. Το ύψωµα ΄΄Τούµπα΄΄ στο Προφήτη Ηλία στη Σκάλα Σωτήρος, µε ευρήµατα της εποχής του χαλκού. Ο οικισµός της πρώιµης εποχής του σιδήρου, στο Λιµένα (αρχαία Θάσος). ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Σελ. 25 / 59 Τα νεκροταφεία στη θέση Λαρνάκι και Μανταλούδι Θεολόγου που χρονολογούνται στην εποχή του σιδήρου. • Ο κυκλικός προϊστορικός πύργος και ίχνη περιβόλου στη θέση Αιλιάς – Πόπινας µάνδρα. Στη περιοχή Παλαιόκαστρο Μαριών, προϊστορικός οικισµός. • Προϊστορικά νεκροταφεία στις θέσεις ΄΄Κεντριά΄΄, ΄΄Τσιγανάδικα΄΄, ΄΄Βρυσούδες΄΄. Ο αρχαιολογικός χώρος της Θάσου µε την αγορά (4ος – 3ος π.χ), και το αρχαίο θέατρο ( 5ος π.χ αιώνας). Σηµαντικοί θρησκευτικοί χώροι εντοπίζονται στη περιοχή του Παγγαίου όρους. Αναφέρονται χαρακτηριστικά τα ερείπια Βυζαντινού µοναστηριού στον οικισµό Αυλή του ∆ήµου Πιερέων, καθώς και δυο Χριστιανικές Βασιλικές στη περιοχή της Πιερίας κοιλάδας. ( 5ο – 6ο αιώνα µ.χ) Από πλευράς µνηµείων δεν υφίστανται στην περιοχή σηµαντικά και αξιόλογα µνηµεία που να εκφράζουν κάποιο σηµαντικό ιστορικό γεγονός. Στην περιοχή υπάρχουν και ορισµένες από τις πιο αξιόλογες µονές της ευρύτερης περιοχής µε σηµαντικότερες τις παρακάτω : Στο ∆ήµο Ελευθερούπολης και στον οικισµό Χρυσοκάστρου του όρους Παγγαίου, η µονή του Αγίου Παντελεήµονα. Επισηµαίνεται ότι στο όρος Παγγαίο και εκτός περιοχής παρέµβασης υπάρχουν αλλά οκτώ σηµαντικά µοναστήρια. Στο νησί της Θάσου (∆ήµος Θάσου ), τα µοναστήρια του Αρχαγγέλου, του Αγίου Γεωργίου, του Αγίου Ιωάννη, της Αγίας Παρασκευής και του Παναγούδα. Στο ∆ήµο Ορεινού και πλησίον του οικισµού Μακρυχωρίου η Μονή Νικητών. Παραδοσιακά τοπικά Προϊόντα από την Αρχαιότητα έως σήµερα Παραγωγή αιχµής από αρχαιοτάτων χρόνων στην περιοχή του Παγγαίου και ιδιαίτερα στο νοτιοδυτικό άκρο του είναι τα προϊόντα αµπέλου δηλαδή σταφύλια και κρασί. Ειδικότερα στα ∆ιοικητικά όρια των εφαπτόµενων δηµοτικών διαµερισµάτων των δήµων Ελευθερών Ορφανού και Πιερέων εκτείνεται ένας από τους µεγαλύτερους αµπελώνες της χώρας ποικιλίες που από Αρχαιοτάτων Χρόνων παράγει επιτραπέζιες αλλά και οινοποιήσιµες. Οι ιστορικές αναφορές για αυτά τα προϊόντα αναφέρονται στην Θεογονία του Ησιόδου καθώς και στις παραδόσεις του Ηροδότου ο οποίος µνηµονεύει ότι ο Κάδµος – κατά την µυθολογία Εθνάρχης των Θηβαίων – στηρίχθηκε στον πλούτο του Παγγαίου για να ιδρύσει την Αρχαία Θήβα. «… Αλλά ο Κάδµος και οι Βύβλιοι συνοδοί του, έφεραν ακόµη στην περιοχή του Παγγαίου και ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Σελ. 26 / 59 την καλλιέργεια της αµπέλου, µια εξαιρετική ποικιλία από την Βύβλο, την ονοµασθείσα Βυβλίνη, ο δε οίνος αυτής λεγόταν «Βύβλινος οίνος», πολύ ονοµαστός αναφερόµενος και από τον Αθήναιον. Παράγονταν επίσης εδώ και επιτραπέζια σταφύλια, εκλεκτά σε µέγεθος και ποιότητα………». Στην σηµερινή εποχή τα τελευταία 10 χρόνια εξάγονται από εδώ οι µεγαλύτερες ποσότητες επιτραπέζιων σταφυλιών µε αποτέλεσµα να υπάρχουν πολλά συσκευαστήρια ενώ στην περιοχή έχουν αναπτυχθεί ονοµαστές οινοποιίες. Στον αµπελώνα αυτό καλλιεργούνται συνολικά περισσότερα από 14.100 πρέµνα. Τέλος η υπο-περιοχή παράγει µεγάλες ποσότητες αµυγδάλων, προϊόν το οποίο τα τελευταία χρόνια εντάσσεται αυξανόµενα σε βιολογικές διαδικασίες παραγωγής. Η συνολική καλλιεργούµενη έκταση των αµυγδαλιών της υπο-περιοχής ανέρχεται σε 9.000 στρ. περίπου. Η υπο-περιοχή της Θάσου είναι ονοµαστή από Αρχαιοτάτων Χρόνων για τις ελιές της και το λάδι της. Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι οι Θάσιοι στην αρχαιότητα εµπορεύοντο οίνο και έλαιο που µεταφέρονταν σε αµφορείς στην Αθήνα και τις Κυκλάδες. Πράγµατι στην ευρύτερη περιοχή έχουν ανεβρεθεί πολλά αρχαία ναυάγια και ακόµη και στο νησί πιθάρια Κυκλαδίτικης Αρχιτεκτονικής που χρησιµοποιούνταν για την µεταφορά του λαδιού. Σήµερα η ελιά αποτελεί µονοκαλλιέργεια για το νησί και παρά τις µεγάλες πυρκαγιές των ετών 1986 και 1991 εκτείνεται σε 80.000 στρέµµατα. Η διαδικασία βιολογικής καλλιέργειας ελιάς εκτείνεται σε 1000 στρέµµατα ενώ έχει αποκτήσει ιδιαίτερα σηµαντικές δυναµικές ανάπτυξης. Εκτός από το Παρθένο λάδι στην περιοχή παράγεται η ονοµαστή ελιά “Θρούµπα” Θάσου που έχει πιστοποιηθεί ως ΠΟΠ. Στην υπο-περιοχή του ∆ήµου Ορεινού σε καλλιεργήσιµη γη 11.900 περίπου στρεµµάτων στα 900 κατά µέσο όρο ετησίως καλλιεργούνται πατάτες. Οι κλιµατολογικές και εδαφολογικές συνθήκες (αργιλώδη εδάφη, οροπέδιο) σε συνδυασµό µε το ιδανικό υψόµετρο της περιοχής έχει ως αποτέλεσµα την παραγωγή αρίστης ποιότητας προϊόντος. Εξάλλου η περιοχή κυρίως κατοικήθηκε µετά την ανταλλαγή των πληθυσµών το 1921 και η ζωή και οι παραδόσεις που αναπτύχθηκαν είναι άρρηκτα συνδεδεµένη µε το προϊόν. Ονοµαστή προς αυτή την κατεύθυνση είναι εξάλλου και η περίφηµη γιορτή της πατάτας στην Λεκάνη το πρώτο Σαββατοκύριακο κάθε Σεπτέµβρη. ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Σελ. 27 / 59 Σύλλογοι / πολιτιστικές εκδηλώσεις. Στον ∆ήµο Φιλίππων λειτουργούν και δραστηριοποιούνται οι παρακάτω πολιτιστικοί – µορφωτικοί σύλλογοι : Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Ζυγού µε έδρα το Ζυγό που αποτελείται από 116 µέλη, ο Ποντιακός Σύλλογος Ζυγού ΄΄Υψηλάντης΄΄ µε έδρα την Ζυγό και αποτελείται από 186 µέλη και ο Ποντιακός Σύλλογος Κρυονερίου ΄΄Ακρίτας΄΄ µε έδρα το Κρυονέρι, που αποτελείται από 178 µέλη. Στον ∆ήµο Ορεινού λειτουργούν και δραστηριοποιούνται οι παρακάτω πολιτιστικοί – µορφωτικοί σύλλογοι : Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Πλαταµώνα µε έδρα το Πλαταµώνα που αποτελείται από 86 µέλη, ο Πολιτιστικός Σύλλογος Λεκάνης ΄΄Οι ρίζες΄΄ µε έδρα την Λεκάνη που αποτελείται από 131 µέλη και ο Πολιτιστικός Σύλλογος Κεχροκάµπου µε έδρα τον Κεχρόκαµπο, που αποτελείται από 133 µέλη. Στο ∆ήµο Χρυσούπολης λειτουργούν και δραστηριοποιούνται οι παρακάτω πολιτιστικοί – µορφωτικοί σύλλογοι : Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Ποντολίβαδου µε έδρα το Ποντολίβαδο που αποτελείται από 111 µέλη, ο Αθλητικός Μορφωτικός Σύλλογος Ζαρκαδιάς µε έδρα την Ζακαρδιά που αποτελείται από 150 µέλη , ο Πολιτιστικός Σύλλογος Γέροντα µε έδρα το Γέροντα , που αποτελείται από 102 µέλη, ο Πολιτιστικός Σύλλογος Πετροπηγής µε έδρα την Πετροπηγή που αποτελείται από 122 µέλη. Στη νήσο Θάσο, υπάρχουν και δραστηριοποιούνται ενεργά οι παρακάτω πολιτιστικοί – µορφωτικοί Σύλλογοι: : Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Λιµεναρίων µε έδρα τα Λιµενάρια που αποτελείται από 345 µέλη, ο Λαογραφικός Σύλλογος ΄΄Βάκχος΄΄ µε έδρα την Παναγία που αποτελείται από 156 µέλη , ο Πολιτιστικός Σύλλογος Σωτήρος µε έδρα τον Σωτήρα, που αποτελείται από 67 µέλη, ο Πολιτιστικός Σύλλογος ΄΄Χατζηγιώργης΄΄ µε έδρα το Θεολόγο που αποτελείται από 150 µέλη, ο Πολιτιστικός Σύλλογος Καλλιράχης µε έδρα την Καλλιράχη που αποτελείται από 121 µέλη και οι Πολιτιστικοί Σύλλογοι ΄΄Μικρό Καζαβίτι΄΄ και ΄΄Μεγάλο Καζαβίτι΄΄ µε έδρα τον Πρίνο, που αποτελούνται αντίστοιχα από 87 και 134 µέλη. Στο ∆ήµο Πιερέων (Παγγαίο Όρος), υπάρχουν και δραστηριοποιούνται ενεργά οι παρακάτω πολιτιστικοί – µορφωτικοί Σύλλογοι: : Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Μουσθένης ΄΄Παγγαίο΄΄ µε έδρα τη Μουσθένη που αποτελείται από 236 µέλη, ο Μουσικός – Αθλητικός – Επιµορφωτικός σύλλογος ΄΄Μ. Αλέξανδρος΄΄ µε έδρα την Μεσσορόπη που αποτελείται από 166 µέλη , ο Πολιτιστικός Σύλλογος Μελισσοκοµείου µε έδρα το Μελισσοκοµείο , που αποτελείται από 88 µέλη, ο Πολιτιστικός Σύλλογος Πλατανότοπου µε έδρα την Πλατανότοπο που αποτελείται από 171 µέλη ο Πολιτιστικός Σύλλογος Σιδηροχωρίου µε έδρα την Σιδηροχώρι που αποτελείται 244 µέλη, ο Πολιτιστικός Σύλλογος Αυλής µε έδρα την Αυλή που ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Σελ. 28 / 59 αποτελείται 66 µέλη και ο Πολιτιστικός Σύλλογος ∆ωµατίων µε έδρα τα ∆ωµάτια που αποτελείται 76 µέλη. Στο ∆ήµο Ελευθερών (Σύµβολο Όρος), υπάρχει και δραστηριοποιείται ενεργά ο Πολιτιστικός Σύλλογος Μυρτοφύτου µε έδρα τη Μυρτόφυτο που αποτελείται από 77 µέλη. Στο ∆ήµο Ορφανού (Σύµβολο Όρος), υπάρχουν και δραστηριοποιούνται οι παρακάτω πολιτιστικοί – Μορφωτικοί σύλλογοι: Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Ακροποτάµου ΄΄Άγιος ∆ηµήτριος΄΄ µε έδρα τον Ακροπόταµο που αποτελείται από 221 µέλη, ο Πολιτιστικός Σύλλογος Ποδοχωρίου ΄΄Η Πρόοδος΄΄ µε έδρα το Ποδοχώρι που αποτελείται από 231 µέλη , ο Πολιτιστικός Σύλλογος γυναικών ΄΄Αρχαία Γαληψός΄΄ , που αποτελείται από 67 µέλη. Όλοι σχεδόν οι υπόλοιποι οικισµοί των παραπάνω ∆ήµων που ανήκουν στην περιοχή παρέµβασης έχουν Πολιτιστικούς Συλλόγους που στηρίζονται κατά κύριο λόγω σε µετανάστες και ετεροδηµότες και δραστηριοποιούνται µόνο στην πραγµατοποίηση των πανηγυριών των αντίστοιχων οικισµών. Αξίζει να σηµειωθεί ότι στο ∆ήµο Ορεινού υλοποιούνται πολιτιστικές και λαογραφικές εκδηλώσεις από τους Πολιτιστικούς Συλλόγους Λεκάνης και Πλαταµώνα που σκοπό έχουν την ανάδειξη των τοπικών προϊόντων της περιοχής. Στη κατεύθυνση αυτή αναφέρουµε την ΄΄Γιορτή της πατάτας΄΄ του πολιτιστικού συλλόγου Λεκάνης, µε σκοπό την ανάδειξη του τοπικού προϊόντος της περιοχής, της πατάτας του οµώνυµου οροπεδίου, καθώς και η ΄΄Γιορτή της Κτηνοτροφίας΄΄, για την ανάδειξη των κτηνοτροφικών προϊόντων της περιοχής. Στη πρώτη περίπτωση ο Πολιτιστικός Σύλλογος Λεκάνης που διοργανώνει τις εκδηλώσεις της ΄΄γιορτής της πατάτας΄΄, προσφέρει στους επισκέπτες το τοπικό προϊόν που µαγειρεύεται κατά εννέα διαφορετικούς τρόπους κατά την διάρκεια των εκδηλώσεων και επιτόπου . Τις εκδηλώσεις συµπληρώνουν παραδοσιακοί χοροί και τραγούδια, καθώς και έκθεση παλαιών σκευών και αντικειµένων που έχουν να κάνουν µε την καθηµερινή ζωή και τις γεωργικές ασχολίες των κατοίκων του οικισµού, και στεγάζονται σε αίθουσα του λαογραφικού µουσείου, στο προαύλιο του οποίου πραγµατοποιούνται οι εκδηλώσεις. Τα τελευταία χρόνια στις εκδηλώσεις συµπεριλαµβάνεται και η ενηµέρωση των κατοίκων για τους σύγχρονους τρόπους καλλιέργειας του τοπικού προϊόντος. Οι εκδηλώσεις πραγµατοποιούνται στο πρώτο δεκαήµερο του Σεπτεµβρίου και είναι διήµερης χρονικής διάρκειας, µε την προσέλευση των επισκεπτών να ξεπερνά τις 6.000 κατοίκους το διήµερο των εκδηλώσεων. Η ιστορία πραγµατοποίησης των εκδηλώσεων είναι έντεκα χρόνια. ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Σελ. 29 / 59 Τα τελευταία επίσης χρόνια λειτουργεί και έκθεση φωτογραφίας που προβάλλει τις φυσικές οµορφιές και τα αξιοθέατα της περιοχής. Ανάλογες εκδηλώσεις πραγµατοποιεί και ο πολιτιστικός σύλλογος Πλαταµώνα, στα τέλη Σεπτεµβρίου κάθε έτους µε την λαογραφική εκδήλωση της ΄΄Γιορτής της Κτηνοτροφίας΄΄, που συνίσταται σε λαογραφικές εκδηλώσεις µε παραδοσιακούς χορούς και τραγούδια καθώς και ενηµέρωση των κτηνοτρόφων του οικισµού για θέµατα κτηνοτροφίας. Στις εκδηλώσεις προσφέρονται στους επισκέπτες τοπικά κρέατα, τυριά κλπ που µαγειρεύονται επιτόπου και συνοδεύονται από παραδοσιακό ψωµί κλπ. Πρόκειται για πρόσφατη εκδήλωση που διοργανώνεται από το 2000 και µετά. Οι εκδηλώσεις είναι διήµερες και οι επισκέπτες ξεπερνούν τα 2.000 άτοµα. Το Αγροτικό µουσείο αγροτικών δράσεων του οικισµού αποτελεί τµήµα της εκδήλωσης ο επισκέπτης µπορεί να επισκεφθεί κατά την διάρκεια των εκδηλώσεων. Στον ∆ήµο Θάσου πολύ σηµαντικές εκδηλώσεις είναι: • Το παραδοσιακό έθιµο της αναπαράστασης του Θασίτικου γάµου , που γίνεται στο ∆ηµοτικό διαµέρισµα του Θεολόγου το πρώτο δεκαήµερο του Αυγούστου, µε δεκαήµερη χρονική διάρκεια. ∆ιοργανώνεται από τα µέλη του πολιτιστικού Συλλόγου ΄΄Χατζηγιώργη΄΄ όλες οι διαδικασίες που προηγούνται για την τέλεση του γάµου, µέχρι και την τέλεσή του. • Σπουδαίες Καρναβαλικές εκδηλώσεις την Κυριακή και την Καθαρά ∆ευτέρα στους οικισµούς Καλλιράχης, Παναγίας, Ποταµιάς και Ραχωνίου. Στις εκδηλώσεις αυτές προσφέρονται στους επισκέπτες τοπικά προϊόντα και κύρια κρασί, παραδοσιακά γλυκά, πίτες, ψωµί κλπ. • Τα ΄΄Καζαβιτιανά΄΄ που διοργανώνουν από κοινού οι πολιτιστικοί σύλλογοι ΄΄Μικρό Καζαβίτι΄΄ και ΄΄Μεγάλο Καζαβίτι΄΄ όλο τον µήνα Αύγουστο στον παραδοσιακό οικισµό Καζαβίτι. Πρόκειται για λαογραφικές, αθλητικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις που στοχεύουν στην ανάδειξη του παραδοσιακού οικισµού αλλά και της νήσου της Θάσου γενικότερα. • Οι σηµαντικότατες και µε τεράστια προσέλευση κόσµου θρησκευτικές εκδηλώσεις των οικισµών Παναγίας και της Καλλιράχης, τον δεκαπενταύγουστο και αρχές Αυγούστου, που αποτελούν και τις σηµαντικότερες θρησκευτικές εκδηλώσεις του νησιού. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και το έθιµο της αναπαράστασης του ΄΄Ποντιακού γάµου΄΄ που πραγµατοποιεί ο Πολιτιστικός Σύλλογος Ποντίων ΄΄Υψηλάντης΄΄ στο ∆ηµοτικό διαµέρισµα Ζυγού, του ∆ήµου Φιλίππων. ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Σελ. 30 / 59 Πρόκειται για εκδήλωση διήµερης χρονικής διάρκειας που πραγµατοποιείται την Κυριακή του Θωµά και περιλαµβάνει όλες τις εκδηλώσεις του Σαββατοκύριακου τέλεσης του γάµου. Σε µια περιοχή µε έντονο το Ποντιακό στοιχείο (Ζυγός, Κρυονέρι, Κρηνίδες κλπ), η συµµέτοχοι του κοινού στις εκδηλώσεις ξεπερνά το διήµερο συνολικά τις 5.000 άτοµα. Σηµαντικότατες και µε µεγάλη συµµετοχή του κοινού, εκδηλώσεις πραγµατοποιούνται στην περιοχή του ∆ήµου Πιερέων που ανήκει στην εξεταζόµενη περιοχή και πραγµατοποιούνται από τους ιδιαίτερα δραστήριους Πολιτιστικούς Συλλόγους των οικισµών. Οι εκδηλώσεις αυτές στοχεύουν αφενός µεν στην ανάδειξη του φυσικού περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονοµιάς της περιοχής και αφετέρου την προβολή και προώθηση των ντόπιων αγροτικών και παραδοσιακών προϊόντων και κύρια του κρασιού της περιοχής. Στη κατεύθυνση αυτή αναφέρουµε τις σηµαντικότερες πολιτιστικές εκδηλώσεις που πραγµατοποιούνται στη περιοχή: • Τα ΄΄Φεστιβάλ της Πιερίας κοιλάδας΄΄ και ΄΄Φεστιβάλ ΄΄Μέγας Αλέξανδρος΄΄ των πολιτιστικών συλλόγων Μουσθένης και Σιδηροχωρίου αντίστοιχα. Το πρώτο πραγµατοποιείται από τις 20 Ιουνίου µέχρι και τις 15 Ιουλίου, και το δεύτερο το πρώτο δεκαήµερο του Ιουλίου, στους αντίστοιχους οικισµούς. Κοινός σκοπός και των δυο εκδηλώσεων που συνίστανται από παραδοσιακούς χορούς, τραγούδια, θέατρο, προβολές, συζητήσεις και εκθέσεις, είναι η ανάδειξη των οικισµών. • Πολιτιστικές εκδηλώσεις που συνίστανται σε παραδοσιακούς χορούς και τραγούδια χρησιµοποιεί προκειµένου ΄΄Γιορτή και ο Πολιτιστικός σύλλογος Πλατανότοπου, να αναδείξει το τοπικό προϊόν της περιοχής το σταφύλι, στην σταφυλιού΄΄ που πραγµατοποιείται στον οικισµό, το πρώτο δεκαπενθήµερο του Αυγούστου. Κατά την διάρκεια της εκδήλωσης προσφέρονται φαγητό, παραδοσιακά γλυκά και ντόπιο κρασί και τσίπουρο. • Το παραδοσιακό ΄΄Κουρµπάνι΄΄, µοιράζεται στους επισκέπτες των εκδηλώσεων στην παλαιά Αυλή, κατά την διάρκεια πολιτιστικών εκδηλώσεων από τον Πολιτιστικό σύλλογο Αυλής, προκειµένου να αναδείξει τα κτηνοτροφικά προϊόντα της περιοχής. Πρόκειται για επιτόπου µαγείρεµα και προσφορά βραστών κρεάτων, στους επισκέπτες των εκδηλώσεων, ανάλογη µε την ΄΄Γιορτή Κτηνοτροφίας΄΄ του Πολιτιστικού συλλόγου Πλαταµώνα του ∆ήµου Ορεινού, που αναφέρθηκε. Η εκδηλώσεις πραγµατοποιούνται περίπου δέκα χρόνια και την γιορτή του Προφήτη Ηλία. • Το ‘’αντάµωµα των µεταναστών΄΄ που πραγµατοποιείται το πρώτο δεκαήµερο του Αυγούστου, µε ευθύνη του Πολιτιστικού Συλλόγου ∆ωµατίων, συνοδεύεται από διήµερες πολιτιστικές εκδηλώσεις, στον οµώνυµο οικισµό. ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Σελ. 31 / 59 Συνοψίζοντας µπορούµε να πούµε ότι κοινά χαρακτηριστικά γνωρίσµατα των παραπάνω Πολιτιστικών εκδηλώσεων, είναι: 1. Ο σκοπός πραγµατοποίησης τους που έχει να κάνει µε την ανάδειξη των αντίστοιχων οικισµών καθώς και των εθίµων και των τοπικών προϊόντων τους. 2. Η χρονική διάρκεια των εκδηλώσεων που περιορίζεται από δύο ηµέρες µέχρι το πολύ ένα µήνα. 3. Η χρονική περίοδος πραγµατοποίησης των εκδηλώσεων, που περιορίζεται κύρια στους Θερινούς µήνες, σαν αποτέλεσµα της επιστροφής στους οικισµούς των µεταναστών, που έχουν κατά κύριο λόγο τον πρωταγωνιστικό ρόλο στις εκδηλώσεις. 4. Η ιστορία πραγµατοποίησης των περισσοτέρων πολιτιστικών εκδηλώσεων. Οι περισσότερες πολιτιστικές εκδηλώσεις, εκτός εκείνων της οργάνωσης των πανηγυριών κλπ, έχουν πρόσφατο σχετικά παρελθόν, που αρχίζει στις αρχές της δεκαετίας του 90. Αναλυτικά οι σηµαντικότερες πολιτιστικές εκδηλώσεις που πραγµατοποιούνται στα όρια της περιοχής LEADER+ φαίνονται στον ακόλουθο πίνακα: ΠΙΝΑΚΑΣ 2: ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΕΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ ΕΚ∆ΗΛΩΣΕΙΣ ΣΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ LEADER+ Α/ Α ∆ήµος ∆ηµοτικό Χρονική ∆ιαµέρισµα Περίοδος Περιγραφή εκδήλωσης ΄΄Γιορτή πατάτας’’ Λαογραφική εκδήλωση που στοχεύει στην προβολή του τοπικού 1 Ορεινού Λεκάνης Αρχές αγροτικού προϊόντος της περιοχής Σεπτεµβρίου της πατάτας, ενηµέρωση περιοχής, καθώς των πάνω και την κατοίκων της σε σύγχρονες µεθόδους καλλιέργειάς της. ΄΄Γιορτή κτηνοτροφίας΄΄ 2 Ορεινού Πλαταµώνα Αρχές Σεπτεµβρίου Λαογραφική εκδήλωση που στοχεύει στην προβολή των κτηνοτροφικών προϊόντων της περιοχής ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. (κρέας, Σελ. 32 / 59 γαλακτοκοµικά προϊόντα ). ΄΄Αναπαράσταση Θασίτικου γάµου΄΄ 3 Θάσου Θεολόγου 1 – 10 Αναβίωση Αυγούστου του παραδοσιακού τοπικού εθίµου, της αναπαράστασης του θασίτικου γάµου. ΄΄Καρναβαλικές εκδηλώσεις΄΄ Καλλιράχης, 4 Θάσου Παναγίας, ∆ιήµερο Ποταµιάς, Αποκριάς ∆ιήµερο εκδηλώσεων χωρίς όµως ιδιαιτερότητα ως προς την αναβίωση τοπικών ηθών και εθίµων. Ραχωνίου ΄΄Καζαβιτιανά΄΄ Λαογραφικές, 5 Θάσου Καζαβιτίου 1 – 31 Αυγούστου πολιτιστικές και αθλητικές εκδηλώσεις, ανάδειξης του οικισµού καθώς και προβολής – προώθησης των τοπικών προϊόντων. Σηµαντικές 6 Θάσου θρησκευτικές Παναγίας, ∆εκαπενταύγ εκδηλώσεις, εορτασµού της ηµέρας Καλλιράχη ουστος εορτασµού της Παναγίας. ΄΄Αναπαράσταση Ποντιακού γάµου΄΄ 7 Φιλίππων Ζυγού Κυριακή του Αναβίωση Θωµά του παραδοσιακού τοπικού εθίµου, της αναπαράστασης του Ποντιακού γάµου. 8 Πιερέων Μουσθένη 20 Ιουνίου – ΄΄Φεστιβάλ Πιερίας κοιλάδας΄΄ ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Σελ. 33 / 59 15 Ιουλίου Λαογραφικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις, ανάδειξης του οικισµού καθώς και προβολής – προώθησης των τοπικών προϊόντων. ΄΄Φεστιβάλ Μέγας Αλέξανδρος΄΄ Λαογραφικές 9 Πιερέων Σιδηροχώρι και πολιτιστικές – 10 εκδηλώσεις, ανάδειξης του οικισµού Ιουλίου καθώς και προβολής – προώθησης 1 των τοπικών προϊόντων. ΄΄Γιορτή σταφυλιού΄΄ Λαογραφικές 10 Πιερέων Πλατανότοπος 1 – πολιτιστικές 15 εκδηλώσεις ανάδειξης των τοπικών – Αυγούστου προϊόντων (σταφύλι, κρασί, τσίπουρο κλπ) ΄΄Κουρµπάνι΄΄ Γιορτή 11 Πιερέων Αυλή Προφήτη Ηλία. του Λαογραφική εκδήλωση προβολής των κτηνοτροφικών προϊόντων της περιοχής και ανάδειξης περιοχής. Τέλος στην περιοχή παρέµβασης υπάρχουν δυο σηµαντικά Αγροτικά µουσεία Αγροτικών δράσεων, µε πλούσια εκθέµατα της Αγροτικής πολιτιστικής κληρονοµιάς των κατοίκων. Αναφερόµαστε στα µουσεία των Πολιτιστικών συλλόγων Λεκάνης και Πλαταµώνα του ∆ήµου Ορεινού. Σηµαντικά λαογραφικά µουσεία είναι αυτά των Λιµεναρίων, της Καλλιράχης, της Παναγίας και του Θεολόγου, στη νήσο Θάσο. ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Σελ. 34 / 59 της Ανάπτυξη του Τουριστικού τοµέα Ο Τουρισµός αποτελούσε για το σύνολο του Νοµού Καβάλας παραδοσιακά έναν από τους ποιο ισχυρούς τοµείς ανάπτυξης της Περιοχής κύρια βέβαια στην κατεύθυνση του παραθαλάσσιου µαζικού τουρισµού µε αιχµή την νήσο Θάσο που παρά τον αγροτικό της χαρακτήρα λόγω των διαρθρωτικών προβληµάτων του Γεωργικού τοµέα ο τουρισµός τείνει να αποτελέσει µονοκαλλιέργεια της οικονοµικής δραστηριότητας. Εποµένως η ανάλυση του Τοµέα είναι πολύ σηµαντική για το µοντέλο βιώσιµης ανάπτυξης της περιοχής παρέµβασης και πολύ σηµαντική για το µοντέλο προσβολής της περιοχής που προσπαθούµε να υιοθετήσουµε. Πλεονεκτήµατα - Αδυναµίες της Σηµερινής Τουριστικής ανάπτυξης. A. SWOT ANALYSIS Ευκαιρίες ∆υνατά σηµεία Περιοχής LEADER+ στο χώρο τουρισµού στην Περιοχή LEADER+ Ιστορία Φυσικός πλούτος (παραλίες, Νέστος, Αρχαιολογικός-ιστορικός-θρησκευτικός τουρισµός Παγγαίο) ∆υνατότητες ορεινού & θαλάσσιου Τουρισµός δραστηριοτήτων ∆ηµιουργία συνδυαστικών προγραµµάτων µε τουρισµού γειτονικούς νοµούς. Αεροδρόµιο Περίπου 3 ώρες από Θεσ/κη Οδικός κόµβος Παρθένα περιοχή Αδύνατα σηµεία Περιοχής LEADER+ Μέτρια ξενοδοχειακή υποδοµή, έλλειψη αεροπλάνο από Αθήνα LEADER+ Οµοειδή προϊόντα από γειτονικούς νοµούς ποιοτικών καταλυµάτων. Πρόσβαση Απειλές στο χώρο τουρισµού στην Περιοχή µόνο µε Μη ύπαρξη διαχείρισης ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ενιαίου & συντονιστικού προγραµµατισµού. ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Φορέα (Τοπικό Σελ. 35 / 59 Μικρή σηµερινή τουριστική σαιζόν. Σύµφωνο Ποιότητας) Έλλειψη εκπαιδευµένου προσωπικού σε υψηλές ή εξειδικευµένες υπηρεσίες. Μη ύπαρξη συγκεκριµένης ταυτότητας της περιοχής. Μη ύπαρξη σήµατος ποιότητας φιλοξενίας Το µεγαλύτερο πλεονέκτηµα της σηµερινής τουριστικής ανάπτυξης της περιοχής αποτελεί η ύπαρξη τουρισµού στην ευρύτερη περιοχή. Την µεγαλύτερη αδυναµία αποτελεί ο συγκεντρωτικός χαρακτήρας της τουριστικής ανάπτυξης, που εστιάζεται σχεδόν αποκλειστικά στον παραθαλάσσιο χώρο της νήσου Θάσου. Η προώθηση της αγροτουριστικής ανάπτυξης των ορεινών και αποµακρυσµένων οικισµών του νησιού µε τον εκσυγχρονισµό και την ποιοτική αναβάθµιση της υπάρχουσας υποδοµής (καταλύµατα, κέντρα εστίασης κλπ), σε συνδυασµό µε την δηµιουργία υποδοµών σε σχέση µε τον πολιτισµό, την ιστορία και το περιβάλλον της ορεινής περιοχής (µονοπάτια, αξιοθέατα, θέσεις θέας, αναδείξεις µνηµείων κλπ), θα συνδράµει αποφασιστικά στη βελτίωση της κατάστασης που επικρατεί στο νησί της Θάσου. Η δηµιουργία υποδοµών ανάπτυξης αγροτουρισµού ως προς όλες τις κατευθύνσεις µε άξονες το φυσικό περιβάλλον αλλά και την ιστορία των υπό – περιοχών που καλύπτουν τα όρη της Λεκάνης και του Παγγαίο Όρους σε συνδυασµό µε την πληροφόρηση , την διαφήµιση και την προβολή θα συµβάλλει αποκλειστικά στην ανάπτυξη αγροτουρισµού στις υπό - περιοχές. Το Παγγαίο Όρος µε την επιβλητικότητα και την ιστορία του και ο ποταµός Νέστος µε την φυσική οµορφιά του και τους πλούσιους υδάτινους πόρους, αποτελούν ισχυρά στοιχεία ταυτότητας των υπό – περιοχών και οι βασικοί άξονες ανάπτυξης αγροτουρισµού σε αυτές. Εκτίµηση δυνατοτήτων αξιοποίησης αναβάθµισης και προβολής του τουρισµού της περιοχής. Σε µια περιοχή που τόσο οι υποδοµές όσο και το ανθρώπινο δυναµικό και οι τουριστικοί πόροι είναι ανοµοιόµορφα κατανεµηµένοι στις τρεις υπό – περιοχές που την συνθέτουν, επιβάλλεται η προσέγγιση της κάθε υπό – περιοχής χωριστά σαν µέρος του συνόλου µε τις ιδιοµορφίες της και τελικά η σύνθεση των υπό – περιοχών, η διασύνδεση µεταξύ τους µε σκοπό την ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Σελ. 36 / 59 εξασφάλιση της λειτουργικότητας και την ανάδειξη του ενιαίου χαρακτήρα της και του συνόλου γενικότερα. Αρχίζουµε από την νήσο Θάσο όπου συνυπάρχουν έντονα οι τουριστικές υποδοµές µε τα ποσοτικά, τα ποιοτικά και χωροταξικά χαρακτηριστικά , καθώς και το ανθρώπινο δυναµικό, αλλά δεν έχουν αξιοποιηθεί στο βαθµό που επιβάλλεται οι άλλοι πόροι της περιοχής. Από την ανάλυση διαπιστώνουµε ότι ως προς την πρώτη παράµετρο των τουριστικών υποδοµών απαιτείται η ποιοτική αναβάθµιση των υποδοµών φιλοξενίας των ορεινών οικισµών της νήσου . Μια αναβάθµιση µε άξονα το παραδοσιακό φυσικό και δοµηµένο περιβάλλον των οικισµών της περιοχής, αλλά και το τοπικό προϊόν και την ιστορία της περιοχής. Σε σχέση τώρα µε τους άλλους τουριστικούς πόρους της νήσου και ειδικά αυτών των ορεινών οικισµών, υπάρχουν σηµαντικές δυνατότητες αναβάθµισής τους. Τα τοπικά προϊόντα της περιοχής, το δοµηµένο περιβάλλον, µνηµεία της ιστορίας και του πολιτισµού, ήθη, έθιµα, παραδόσεις καθώς και το ιδιαίτερο φυσικό περιβάλλον της ορεινής περιοχής, αποτελούν ισχυρά στοιχεία ταυτότητας του νησιού που µε την ανάδειξη και προβολή τους θα βοηθήσουν στην ποιοτική αναβάθµιση του τουρισµού και της περιοχής της νήσου γενικότερα. Όσον αφορά την υπό - περιοχή που καλύπτουν τα όρη της Λεκάνης, όπου δεν υφίστανται οι στοιχειώδεις υποδοµές αγροτουρισµού και συνάµα η ιστορία και ο πολιτισµός της περιοχής είναι πρόσφατη, οι δυνατότητες ανάπτυξης της περιοχής επιβάλλεται να στηριχθούν κατά κύριο λόγο στο φυσικό περιβάλλον της υπό – περιοχής, µε τον ποταµό Νέστο κυρίαρχο στοιχείο ταυτότητας της υπό - περιοχής. Μερικά στοιχεία της πρόσφατης ιστορίας αλλά και της καθηµερινής ζωής των κατοίκων των οικισµών της υπό – περιοχής, είναι σίγουρα αξιοποιήσιµα (νερόµυλοι, αναβαθµίδες, εγκαταλελειµµένοι οικισµοί, καρόδροµοι, πέτρινα γεφύρια κλπ). Η γεωγραφική όµως αποµόνωση της περιοχής, σε συνδυασµό µε την εγκατάλειψη πολλών οικισµών και την έλλειψη ισχυρής ταυτότητας των παραπάνω πόρων επιβάλλει την καινοτοµία, σαν µέσο ανάδειξης και προβολής. Τέλος και σε σχέση µε το Παγγαίο και Σύµβολο Όρος καθώς και την µεταξύ τους Πιερία κοιλάδα, όπου οι υποδοµές είναι περιορισµένες και το τουριστικό ανθρώπινο δυναµικό περιορίζεται στους επισκέπτες των µοναστηριών της περιοχής του Παγγαίου Όρους, η ιστορία του Παγγαίου σε συνδυασµό µε το φυσικό περιβάλλον του αποτελούν ισχυρά στοιχεία ταυτότητας και καθοριστικούς παράγοντες ανάπτυξης Αγροτουρισµού στην περιοχή. Η γεωγραφική θέση της περιοχής και η παραδοσιακότητα των οικισµών του Παγγαίου µε το έντονο τοπικό χρώµα µπορούν ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Σελ. 37 / 59 µε την ανάπτυξη υποδοµών να βοηθήσουν αποφασιστικά στην ανάπτυξη Αγροτουρισµού στην περιοχή. Στόχοι Τουριστικής Ανάπτυξης και Προβολής Εποµένως η όλη η προοπτική ανάπτυξης του τουρισµού και ιδιαίτερα του Αγροτικού Τουρισµού πρέπει να βασίζεται στην ανάπτυξη και υλοποίηση ενός πλάνου προώθησης και προβολής της Περιοχή LEADER+ ως τουριστικό προορισµό στην Ελληνική και ξένη αγορά µε στόχο την αύξηση του αριθµού των τουριστών στην περιοχή µε την παρούσα υποδοµή. Η περιοχή διαθέτει εξαιρετικά στοιχεία (φυσικό πλούτο, αρχαιολογικά, ιστορικά και θρησκευτικά µνηµεία) που θα µπορούσαν µε την κατάλληλη υποδοµή και επενδύσεις να την µετατρέψουν σε ένα µοντέρνο, δυναµικό και πολλά υποσχόµενο τουριστικό προϊόν. Οι στόχοι λοιπόν είναι οι ακόλουθοι : • Επιµήκυνση της τουριστικής σαιζόν (µε επισκέψεις εκτός καλοκαιριού στο Νέστο, Παγγαίο, στα ιστορικά και θρησκευτικά µνηµεία) • Αύξηση των ηµερών παραµονής • ∆ηµιουργία ενδιαφέροντος στους διαβατικούς τουρίστες για παραµονή περισσότερο στο Νοµό. - Άντληση πελατών από τον ανταγωνισµό ή συνέργιες µε τους γειτονικούς νοµούς. Μελλοντικές Προοπτικές Ο Τουριστικός Τοµέας στην περιοχή LEADER+ παρουσιάζει γενικά µεγάλες δυνατότητες ανάπτυξης. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό αυτής της ανάπτυξης αποτελεί η ανοµοιόµορφη κατανοµή της στις τρεις υπό – περιοχές έτσι όπως της ορίσαµε. Έτσι ενώ στην νήσο Θάσο το ποσοστό ανάπτυξης είναι τεράστιο, λόγω της ανάπτυξης των υπηρεσιών τουρισµού, στις άλλες υπό – περιοχές, ο τριτογενής τοµέας είναι ανύπαρκτος. Όσον αφορά τον τουρισµό, δεν αποτελεί κύρια πηγή εισοδήµατος και απασχόλησης για την πλειονότητα των εργαζοµένων σε αυτόν, αφού περιορίζεται κατά το µεγαλύτερο ποσοστό στις θερινές περιόδους. Επιπλέον παρουσιάζονται τεράστιες διαφοροποιήσεις ως προς την κατανοµή του τουριστικού δυναµικού αναφορικά µε τις τρεις υπό – περιοχές, όπως τις ορίσαµε αλλά και στο εσωτερικό της υπό – περιοχής της νήσου Θάσου. Είναι εµφανές ότι δεν υπάρχει συγκεκριµένη πολιτική και ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Σελ. 38 / 59 στρατηγική ανάπτυξης η οποία θα αναδείξει νέες προοπτικές και µορφές τουρισµού για την περιοχή LEADER+. Για την περαιτέρω και ισόρροπη ανάπτυξη του τριτογενή τοµέα στο σύνολο της LEADER+ περιοχής, απαιτείται συνολική στρατηγική που ταυτόχρονα θα θέτει σαν στόχους: Την οµοιόµορφη ανάπτυξη του τουρισµού στη νήσο Θάσο, µε την ποιοτική αναβάθµιση των τουριστικών υποδοµών των ορεινών οικισµών της. Την ανάπτυξη Αγροτουρισµού τόσο ως προς τα ποσοτικά όσο και ως τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του. Την αξιοποίηση των φυσικών και ιστορικών πόλων έλξης τουριστών, σε συνδυασµό µε την οργάνωση και προβολή του τουριστικού προϊόντος της περιοχής LEADER+. Τα τελευταία χρόνια γίνεται µια προσπάθεια αναβάθµισης της τουριστικής βιοµηχανίας µέσω συγκεκριµένων παρεµβάσεων όπως η κοινοτική πρωτοβουλία LEADER+ και αναπτυξιακά προγράµµατα περιφερειακής και τοπικής εµβέλειας. Μερικά από τα έργα τουριστικής ανάπτυξης που θα πρέπει να αναπτυχθούν είναι η προώθηση του Αγροτουρισµού, µε µια επικεντρώνονται στην εκπόνηση µελετών, σειρά από ενέργειες οι οποίες στην αύξηση του εισοδήµατος του υπάρχοντος αγροτικού πληθυσµού (ειδικά σε µειονεκτούσες ορεινές περιοχές), την ανάδειξη και συνάµα προβολή του τοπικού παραδοσιακού τρόπου ζωής, ενέργειες µε σκοπό τη συντήρηση και αξιοποίηση παραδοσιακών κτισµάτων και την προβολή τους ως πολιτιστικό αγαθό του τόπου, τη δηµιουργία καταλυµάτων και ξενώνων ή την αναβάθµιση υπαρχόντων , αθλητικών χώρων και χώρων εκθέσεων της λαογραφικής τέχνης, η οποία αποτελεί σηµαντικό πλούτο στην περιοχή. Παράλληλα, προωθήθηκε σε µικρό βαθµό η δηµιουργία µικρών επιχειρηµατικών µονάδων που συνδέονται άµεσα ή έµµεσα µε την τουριστική βιοµηχανία διασφαλίζοντας έτσι απασχόληση σε τοπικό επίπεδο και συγκρατώντας τον ντόπιο πληθυσµό από την εσωτερική µετανάστευση. Έχει ευρύτατα υποστηριχθεί και αποδειχθεί ότι η τουριστική βιοµηχανία δίδει µια σειρά από µοναδικές ευκαιρίες και χαράσσει προοπτικές για τη συµµετοχή αποκλεισµένων τοπικών οµάδων και φορέων, ενώ αποτελεί σηµείο αναφοράς για τη δηµιουργία νέων θέσεων απασχόλησης µε την είσοδο νέων ειδικοτήτων στην τοπική τουριστική βιοµηχανία. Στην περιοχή LEADER+ µερικές από αυτές τις ευκαιρίες και δυνατότητες παραθέτονται παρακάτω: ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Σελ. 39 / 59 • Μικρά καταλύµµατα υποδοχής επισκεπτών (ή τα λεγόµενα στην Αγγλία Small guest houses or bed and breakfast establishments ) Η νέα αυτή προσέγγιση που αποσκοπεί στην ανάπτυξη κυρίως µικρών και αποµακρυσµένων κοινοτήτων δίνει τη δυνατότητα αυτοαπασχόλησης σε µικρά νοικοκυριά και ενισχύει σηµαντικά τη γυναικεία απασχόληση. Η διαµονή συνήθως είναι µικρή και µέσης διάρκειας και οι επισκέπτες επιζητούν και αναζητούν να γνωρίσουν από κοντά τα τοπικά ήθη και έθιµα, να δοκιµάσουν τοπικά εδέσµατα και να ανακαλύψουν τις οµορφιές που προσφέρει ο τόπος. Πέρα λοιπόν από τη διαµονή σε σπίτια, δηµιουργούνται προϋποθέσεις για την ανάπτυξη µικρών µονάδων επεξεργασίας αγροτικών τοπικών προϊόντων και προϊόντων παραδοσιακής τέχνης. Κέντρα οργάνωσης πληροφόρησης και προώθησης αγροτικού τουρισµού (παραδοσιακά καφενεία, κτλ) Η προσπάθεια ανάδειξης παραδοσιακών καφενείων, ταβερνών και άλλων κέντρων διασκέδασης και αναψυχής τα οποία προσφέρουν τοπικά προϊόντα και αναδεικνύουν την τοπική πολιτιστική κληρονοµιά µπορεί να δηµιουργήσει νέες θέσεις εργασίας και να συνδεθεί άµεσα µε άλλες τουριστικές δραστηριότητες σε επίπεδο νοµού. • Μεταφορές – υπηρεσίες ταξί, εκδροµές, περιηγήσεις, και άλλες µετακινήσεις. Έχει αποδειχθεί ότι ο τοµέας των µεταφορών αποτελεί µια από τις σηµαντικότερες πηγές απασχόλησης στην τουριστική βιοµηχανία. Οι δυνατότητες είναι πάρα πολύ µεγάλες µε την προϋπόθεση ότι ο τοµέας είναι οργανωµένος, καλύπτει όλες τις ανάγκες των τουριστών ολόκληρο το χρόνο και προσφέρει υπηρεσίες υψηλής ποιότητας. Οργανωµένα και εξειδικευµένα πρακτορεία ταξιδιών, γραφεία εναλλακτικού τουρισµού, δηµοτικές επιχειρήσεις µεταφοράς και περιηγήσεων δηµιουργούν νέα δεδοµένα σε τοπικό επίπεδο και προσφέρουν νέες προοπτικές απασχόλησης σε εντελώς νέες ειδικότητες. Ελκυστικότητες – εµπειρίες και ιστορίες από χωριά και πόλεις, τοπική ιστορία, πολιτισµός, φύση κτλ Η συστηµατική και οργανωµένη καταγραφή των πολιτιστικών δρώµενων και των εθίµων από τοπικούς φορείς και η ανάδειξή τους µέσα από διάφορες εκδηλώσεις, συνέδρια κλπ, µπορεί να προσφέρει σε ορισµένους ανθρώπους νέες ευκαιρίες απασχόλησης. Σε πολλές χώρες της Ευρώπης και της Κεντρικής και Λατινικής Αµερικής είναι διαδεδοµένος ο τουρισµός µέσω ανάδειξης τοπικών ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Σελ. 40 / 59 εθίµων, παρουσίασης λαϊκών δρώµενων, εξιστόρηση ιστοριών και µύθων και ανάδειξη τόπων φυσιολατρίας και πολιτισµού συνδεδεµένων µε ιστορικά, ή µυθικά γεγονότα. • Ανάδειξη µουσείων, χώρων πολιτισµού , θέατρα κτλ Οι τοπικοί φορείς σε συνεργασία µε την περιφέρεια και το νοµό θα πρέπει να δηµιουργήσουν ένα δίκτυο πολιτισµού το οποίο θα ενώνει ιστορικά µνηµεία, µουσεία, θέατρα και θα προσφέρει νέες θέσεις απασχόλησης σε νέους οι οποίοι αποφοιτούν από σχολές µε παρόµοιο αντικείµενο. Νέες θέσεις απασχόλησης καλύπτουν ειδικότητες φυλάκων, συντηρητών, οδηγών, αρχαιολόγων, ιστορικών της τέχνης κτλ. • Προµηθευτές στην Τοπική Τουριστική Βιοµηχανία (Suppliers to the industry) Η προµήθεια προϊόντων κυρίως τοπικής προέλευσης και Προϊόντων Ονοµασίας Προέλευσης (ΠΟΠ) µπορεί να ενισχύσει τον τοπικό αγροτικό πληθυσµό αλλά και να ενισχύει υπηρεσίες εµπορίου. Η ανάγκη εξειδικευµένων και µερικές φορές ειδικών γευσιγνωστικών προϊόντων (gourmet) σε τουρίστες διαφορετικών εθνοτήτων και προελεύσεων µπορεί να προσφέρει πρόσφορο έδαφος σε νέες επιχειρήσεις. Μερικές άλλες εναλλακτικές µορφές απασχόλησης στον τουρισµό οι οποίες συνδέονται άµεσα µε την ενίσχυση της απασχόλησης και τη συγκράτηση του τοπικού εργατικού δυναµικού είναι οι κάτωθι: Παραγωγή και πώληση προϊόντων τοπικής λαϊκής τέχνης. Οικοδοµές – συλλογή υλικών, επιδιορθώσεις, ανακατασκευές κτλ. Εξειδικευµένη γεωργία - βότανα, οικολογικά προϊόντα. Ειδικά τουριστικά προϊόντα – παραδοσιακό κυνήγι, φάρµακα, συνταγές µαγειρικής, γεωργία, κτηνοτροφία κτλ. Η οµοιόµορφη ανάπτυξη και προβολή του τουρισµού σε όλες τις υπό – περιοχές και η σύνδεση του µε τον πρωτογενή τοµέα, την πολιτιστική και θρησκευτική παράδοση και µε τον θαυµάσιο φυσικό χώρο της περιοχής, µε ταυτόχρονη ενίσχυση των δηµοσίων και ιδιωτικών υπηρεσιών, µπορεί µακροπρόθεσµα να διαφοροποιήσουν την εικόνα της περιοχής και να δηµιουργήσουν ένα πυρήνα Αγρτουριστικής ανάπτυξης στην περιοχή παρέµβασης. ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Σελ. 41 / 59 Β) Ενέργειες προβολής – προώθησης Όπως προκύπτει από τα στοιχεία που έχουν ήδη παρατεθεί η περιοχή δεν αποτελεί ενιαία διοικητική οντότητα αφού καλύπτει τρεις διαφορετικές περιοχές του Νοµού εκ των οποίων δύο ορεινοί όγκοι στο ηπειρωτικό Τµήµα του Νοµού Καβάλας (Παγγαίου και Λεκάνης) καθώς και το νησί της Θάσου . Μέχρι σήµερα η προώθηση του τουριστικού προϊόντος του νησιού γίνεται σε τοπικό επίπεδο από την Νοµαρχιακή αυτοδιοίκηση και εν µέρει από τον ∆ήµο Θάσου Βασικός στόχος άλλωστε αυτών των ενεργειών είναι η προσέλκυση επισκεπτών «µαζικού τουρισµού». Αυτό εξηγείται από το γεγονός ότι δεν υπάρχει αποσαφηνισµένη πολιτική προβολής σε περιφερειακό και νοµαρχιακό επίπεδο που να αναφέρεται σε εναλλακτικές µορφές τουρισµού. Ο µοναδικός φορέας που δραστηριοποιείται και σχεδιάζει δράσεις που αναδεικνύουν τον ενιαίο χαρακτήρα της περιοχής είναι η Οµάδα Τοπικής ∆ράσης Αναπτυξιακή Καβάλας Α.Ε. ( ΑΝΚΑ Α.Ε.) η οποία κυρίως µέσα από τις τρεις φάσεις της πρωτοβουλίας LEADER (Ι, ΙΙ και PLUS) έχει προχωρήσει στην έκδοση υλικού προβολής κυρίως των περιοχών παρέµβασης. Παρά το γεγονός ότι η περιοχή δεν αποτελεί ενιαία διοικητική οντότητα, όπως ήδη αναφέρθηκε, διαθέτει τη συνοχή και την κρίσιµη µάζα του ανθρώπινου δυναµικού για την ανάπτυξη και την κοινή προβολής της λόγω κυρίως του γεγονότος ότι : • αποτελεί οµοιογενή οντότητα από φυσική, οικονοµική, κοινωνική και πολιτιστική άποψη • διαθέτει όλα τα χαρακτηριστικά που της δίνουν τη δυνατότητα να λειτουργήσει ως «δίκτυο» για την προβολή και την προώθηση δραστηριοτήτων που υλοποιούνται στην περιοχή • σχεδόν στο σύνολο της είναι ενταγµένη στο δίκτυο NATURA 2000. Η περιοχή στο σύνολο της και ιδιαίτερα στην Θάσο που κατέχει το 78% της Τουριστικής Αγοράς της Περιφέρειας ΑΜΘ, λόγω γεωφυσικών, ιστορικών και πολιτισµικών χαρακτηριστικών µπορεί και πρέπει να αποτελέσει ένα ιδιαίτερο και διακριτό τουριστικό προϊόν σε σχέση µε το καθιερωµένο τουριστικό προϊόν του παραθαλάσσιου µαζικού τουρισµού. Η Ο.Τ.∆. έχοντας ως οδηγό την φιλοσοφία LEADER, προσπαθεί να εφαρµόσει τις αρχές που διέπουν την χωρική ανταγωνιστικότητα µε την όσο το δυνατόν µεγαλύτερη αποσαφήνιση και προβολή των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του τουριστικού προϊόντος της περιοχής παρέµβασης της και την ένταξη του ως διακριτού και αναπόσπαστου τµήµατος του τουριστικού προϊόντος του νησιού και ιδιαίτερα εκείνου που αφορά τον αγροτουρισµό. ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Σελ. 42 / 59 ΣΤΟΧΟΙ – ΣΥΝΑΦΕΙΑ ΚΑΙ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΟΤΑΤΑ ΜΕ ΤΟ ΤΟΠΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Στόχοι Οι φυσικοί και πολιτιστικοί πόροι αποτελούν το υπόβαθρο στο οποίο µπορεί να χτιστεί µια αποτελεσµατική πολιτική προώθησης και προβολής της περιοχής παρέµβασης. Ο κύριος στόχος που τίθεται από την Οµάδα για όλες τις ενέργειες και δράσεις που προτείνεται να υλοποιηθούν στο πλαίσιο της κατηγορίας πράξεων 1.3.3.2 «Ενέργειες προβολής – προώθησης (εκτός γεωργικού τοµέα)» είναι ανάδειξη του πλούσιου πολιτιστικού, αρχαιολογικού, ιστορικού και φυσικού πλούτου της περιοχής παρέµβασης µε ιδιαίτερη αιχµή την Θάσο που µπορεί να αποτελέσει ανατροφοδότη του τουριστικού δυναµικού στις λοιπές περιοχές του ηπειρωτικού τµήµατος του Νοµού Καβάλας και η καθιέρωση του ως ιδιαίτερου και διακριτού τουριστικού προορισµού. Οι ειδικοί στόχοι του τίθενται από την Οµάδα και που θα επιτευχθούν µέσα από την υλοποίηση του παρόντος σχεδίου δράσης είναι : Η βελτίωση και καθιέρωση της εικόνας της περιοχής Η έκφρασή της ως ενιαία φυσική, οικονοµική, κοινωνική και πολιτιστική οντότητα Η αύξηση της επισκεψιµότητας στην περιοχή Η βελτίωση της αναγνωρισιµότητας της περιοχής Η µεταβολή της τουριστικής περιόδου Η αύξηση των διανυκτερεύσεων Συνάφεια µε την στρατηγική και τους στόχους του τοπικού προγράµµατος Το θέµα συσπείρωσης που επιλέγηκε από την Οµάδα για την υλοποίηση του τοπικού σχεδίου είναι : «Η στήριξη οικονοµικής δραστηριότητας σε όλους τους τοµείς, µέσα από τη σύνθεση των φυσικών ιδιαιτεροτήτων και της πολιτιστικής και περιβαλλοντικής ποικιλοµορφίας που διαχέονται και στις τρεις υπο-περιοχές που συνθέτουν την περιοχή παρέµβασης ». ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Σελ. 43 / 59 Το παρόν θέµα επιλέγηκε µετά από την ανάλυση των συγκριτικών πλεονεκτηµάτων και µειονεκτηµάτων της περιοχής παρέµβασης κατά την οποία διαπιστώθηκαν τα σηµεία στα οποία η Οµάδα έπρεπε να ρίξει το κέντρο βάρους για την αποτελεσµατική εφαρµογή του προγράµµατος. Κατά συνέπεια στο πλαίσιο του παρόντος προγράµµατος λαµβάνοντας υπ΄ όψη όλα τα ανωτέρω, ο στρατηγικός στόχος του νέου προγράµµατος είναι να βοηθήσει τις τρεις υποπεριοχές στην προσπάθεια τους, για την ενοποίηση των παραγωγικών, κοινωνικοοικονοµικών, πολιτισµικών και φυσικών πλεονεκτηµάτων έτσι ώστε να αποτελέσουν ένα συνολικό δίκτυο προσδιοριστικό της ταυτότητας της περιοχής. Η σχέση η σύνθεση και η αξιοποίηση των πόρων µπορεί να ενεργοποιήσει το «περιβάλλον» της περιοχής παρέµβασης προς µια συνολική οικονοµική και κοινωνική ανάπτυξη του. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ Συνολική οικονοµική και κοινωνική ανάπτυξη του τόπου µε όχηµα την τοπική παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών, µε εργαλεία την οργάνωση και δικτύωση, µε εφόδια τον φυσικό και πολιτιστικό πλούτο του τόπου και µε οδηγό την ποιότητα ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΤΟΧΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΕΙ∆ΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΓΕΝΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ Η συνδυασµένη και αειφόρος αξιοποίηση των κρίσιµων Ενίσχυση και εξοπλισµός Υπηρεσία στήριξης της πόρων της περιοχής της Οµάδας Τοπικής τοπικής οικονοµίας και του (φυσικών, παραγωγικών, ∆ράσης πληθυσµού πολιτιστικών, περιβαλλοντικών και των ανθρώπινων) Αύξηση της επισκεψιµότητας της περιοχής παρέµβασης Η ενίσχυση των πόρων της Ίδρυση ή βελτίωση µονάδων και επέκταση της τουριστικής ενδογενούς ανάπτυξης και φιλοξενίας, εστίασης, κλπ περιόδου σε αυτήν, µε την της εξωστρέφειας της ανάπτυξη εναλλακτικών περιοχής µορφών τουρισµού ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Σελ. 44 / 59 Εισαγωγή και καθιέρωση νέων µορφών τουρισµού Οργάνωση και βελτίωση της ποιότητας του τουριστικού προϊόντος Η εισαγωγή νέων δοµών διοικητικής και οικονοµικής οργάνωσης και στήριξη της επιχειρηµατικότητας Ίδρυση ή βελτίωση µονάδων ∆ηµιουργία και βελτίωση επεξεργασίας και εµπορίας βιοτεχνικών δραστηριοτήτων τοπικών προϊόντων και οικοτεχνιών ∆ηµιουργία συλλογικών ∆ηµιουργία ή βελτίωση σχηµάτων και δικτύων για τη µικρών βιοτεχνιών, βέλτιστη χρησιµοποίηση των εργαστηρίων χειροτεχνίας, φυσικών, ανθρώπινων και καλλιτεχνίας τοπικών επενδυτικών πόρων καθώς προϊόντων κλπ και της πολιτιστικής κληρονοµιάς Στήριξη δηµιουργίας cluster ∆ικτύωση οµοειδών δράσεων για την ποιότητα υπηρεσιών Προγράµµατα Ενίσχυση του ανθρώπινου επαγγελµατικής κατάρτισης δυναµικού σε συγκεκριµένες και υποστήριξης οµάδες – στόχους Ενέργειες προστασίας και αξιοποίησης ευαίσθητων περιβαλλοντικών περιοχών ∆ράσεις οργάνωσης και ανάδειξης του πολιτιστικού πλούτου Σχέδια προβολής της περιοχής και εδραίωση διατοπικών και διακρατικών συνεργασιών και σχέσεων Η παρούσα δράση συµβάλλει σηµαντικά στην επίτευξη τους µέσω των αποτελεσµάτων των ενεργειών που θα υλοποιηθούν. Συγκεκριµένα η δράση θα συµβάλλει στην επίτευξη των παρακάτω στόχων: Βελτίωση και καθιέρωση της εικόνας της περιοχής ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Σελ. 45 / 59 Βελτίωση της εξωστρέφειας της περιοχής Αύξηση της απασχόλησης και της πολυαπασχόλησης καθώς και του τοπικού εισοδήµατος ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΟΤΑΤΑ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΤΟΥ ΤΟΠΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Οι προτεινόµενες ενέργειες έχουν άµεση συνέργεια : α) µε την δηµιουργία του «∆ιεπαγγελµατικής συνεργασίας για την διαχείρισης του Τοπικού Συµφώνου Ποιότητας για τις υπηρεσίες LEADER+ στο Νοµό Καβάλας» του προγράµµατος στο οποίο συµµετέχουν όλες οι επιχειρήσεις που εντάσσονται στο πρόγραµµα LEADER+ στα πλαίσια της δράσης 1.2.3.2 του Τοπικού µας προγράµµατος µε τίτλο «∆εσµοί LEADER+ Ν. Καβάλας» Στο πλάνο δράσης του δικτύου περιλαµβάνονται ενέργειες προβολής – προώθησης των δραστηριοτήτων και των επιχειρήσεων του δικτύου καθώς και η συµµετοχή σε εκθέσεις. Το υλικό που θα δηµιουργηθεί από την παρούσα δράση θα χρησιµοποιηθεί από το δίκτυο ως υπόβαθρο για την προβολή της περιοχής συνολικά. β) µε τις ενέργειες που αφορούν την δικτύωση των πολιτιστικών εκδηλώσεων στα πλαίσια της ∆ράσης 1.4.3 του Τοπικού µας προγράµµατος. γ) µε την δηµιουργία των πιλοτικών χώρων εστίασης – παραδοσιακών ταβέρνων οι οποίοι µπορούν να προβληθούν ως µέρος της «ζωντανής» παράδοσης του τόπου και να συµπεριληφθούν στο έντυπο υλικό αλλά και στις άλλες ενέργειες της δράσης. δ) µε την υλοποίηση των διακρατικών και διαπεριφερειακών συνεργασιών ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΟΜΑ∆ΩΝ ΚΟΙΝΟΥ Οι ενέργειες που θα υλοποιηθούν έχουν σχεδιαστεί µε τέτοιο τρόπο ώστε να απευθύνονται α) σε τουριστικούς φορείς και διαµορφωτές κοινής γνώµης , β) σε δυνητικούς επισκέπτες της περιοχής, γ) στους επισκέπτες της περιοχής Στις κατηγορίες α και β οι ενέργειες θα συµβάλλουν στην δηµιουργία του κατάλληλου περιβάλλοντος γνωριµίας µε επισκέπτες που θα ήθελαν να επισκεφθούν την περιοχή, καλύπτοντας ερωτήσεις του τύπου «γιατί να έρθω….» ή «γιατί να παροτρύνω άλλους να έρθουν ..» ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Σελ. 46 / 59 Είναι προφανές ότι η κρίσιµη οµάδα στόχου είναι οι τουριστικοί φορείς και οι διαµορφωτές της κοινής γνώµης αφού κυρίως µέσω αυτών γίνεται η διάχυση της τουριστικής πληροφορίας. Ενέργειες προς την κατεύθυνση αυτή είναι η δηµιουργία και η κατάλληλη διανοµή των γενικών εντύπων προβολής, η δηµιουργία του web – site και η φιλοξενία των διαµορφωτών κοινής γνώµης (leader opinion). Μια κατηγορία ενεργειών που έχει υψηλό βαθµό άµεσης προσέγγισης των δυνητικών επισκεπτών είναι οι καταχωρήσεις σε εξειδικευµένα έντυπα. Στην κατηγορία γ) θα δίνεται η κατάλληλη πληροφόρηση για την καλύτερη διαχείριση του χρόνου παραµονής των επισκεπτών της περιοχής, σε συνάρτηση και µε άλλες ενέργειες του τοπικού προγράµµατος. Ενέργειες προς αυτή την κατεύθυνση είναι οι χάρτες, ο τουριστικός οδηγός, τα θεµατικά φυλλάδια κ.α. ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Σελ. 47 / 59 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΣΧΕ∆ΙΟΥ ∆ΡΑΣΗΣ Το περιεχόµενο του παρόντος σχεδίου περιλαµβάνει την ∆ράση : «Ενέργειες ενιαίας και ολοκληρωµένης προβολής - προώθησης της περιοχής παρέµβασης» µε συνολικό κόστος 145.786,70 € και αντίστοιχη δηµόσια δαπάνη 102.050,69 € και Στην δράση εντάσσονται ενέργειες που δηµιουργούν τον βασικό πυρήνα του υλικού προβολής – προώθησης για τις οποίες τελικός αποδέκτης προτείνεται να είναι η Ο.Τ.∆. (Αναπτυξιακή Καβάλας Α.Ε.). Σκοπός της ∆ράσης είναι η συνολική προβολή και προώθηση της περιοχής παρέµβασης ως Αγροτουριστικός προορισµός και η ενίσχυση Σκοπός της δράσης είναι η δηµιουργία, µε την ευθύνη και τη συµµετοχή της Οµάδας, συλλογής έντυπου και ηλεκτρονικού υλικού, το οποίο η Οµάδα θα έχει τη δυνατότητα να το διαθέτει όπου κριθεί απαραίτητο, έτσι ώστε να συµβάλλει στην επίτευξη των στόχων του παρόντος σχεδίου. Το υλικό που θα παραχθεί δεν θα αφορά προϊόντα του γεωργικού τοµέα. Η καταγραφή και η προβολή των επιχειρήσεων µέσα από αυτά τα έντυπα. Έρευνα/ καταγραφή πολιτιστικών, λαογραφικών και ιστορικών στοιχείων κληρονοµιάς µε στόχο τη διατήρηση και ανάδειξή τους. ΜΕΣΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ Γενικά Όλα τα µέσα που θα χρησιµοποιηθούν θα αποτελούν τµήµα ενός ενιαίου και ευρύτερου σχεδιασµού, στον οποίο πρέπει να υπάρχει ο ανάλογος συντονισµός έτσι ώστε να αποφεύγεται ο κατακερµατισµός των πόρων και να µπορούν να επιτευχθούν τα µεγαλύτερα πολλαπλασιαστικά οφέλη. Ο σχεδιασµός έχει ως στόχο την δηµιουργία ενός βασικού πυρήνα «διαφηµιστικού υλικού» και «ενεργειών προβολής» για την περιοχή. Τα µέσα που θα χρησιµοποιηθούν θα στηρίζονται στις παρακάτω προδιαγραφές : θα έχουν κοινή αισθητική και διάρκεια στον χρόνο θα είναι διαθέσιµα σε δύο τουλάχιστον γλώσσες ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Σελ. 48 / 59 θα υπάρχει ο κατάλληλος καλλιτεχνικός σχεδιασµός έτσι ώστε η πληροφορία που δίνεται να είναι αξιοπρόσεκτη και να µην υπάρχουν στοιχεία που ενδεχοµένως να δηµιουργούν αρνητική εικόνα στον αποδέκτη Η σύνταξη των κειµένων που σχετίζονται µε ειδικές θεµατικές ενότητες όπως η ιστορία, η αρχαιολογία, η σπηλαιολογία κ.λπ. θα γίνεται από ειδικούς έτσι ώστε να αποφεύγονται λάθη στην πληροφόρηση θα είναι δοµηµένα βάσει µιας ιεραρχικής σχέσης ώστε να είναι ευκρινής η διασύνδεση µεταξύ τους θα είναι συµπληρωµατικά και θα αξιοποιούν άλλες δράσεις του τοπικού σχεδίου Θα υπάρχει ανταλλαγή πληροφορίας ανάµεσα τους (π.χ. Έντυπα προβολής web – site) Το είδος των µέσων που θα χρησιµοποιηθούν για την Ενέργεια 1 είναι συγκεκριµένο και αφορά : Έντυπο υλικό Κάρτες Αφίσες Χάρτες Ηλεκτρονικό υλικό (Web – site) Υποστηρικτικό υλικό Λοιπές εκδηλώσεις ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Σελ. 49 / 59 ∆ράση 1 : «Ενιαία και ολοκληρωµένη προβολή - προώθηση της περιοχής παρέµβασης» Η ∆ράση περιλαµβάνει τρεις ενέργειες εκ των οποίων οι δύο αναφέρονται σε είδη υλικού και η τρίτη σε εκδηλώσεις προβολής και προώθησης: Ενέργεια Α. Το διαθεµατικό υλικό το οποίο αναφέρεται συνολικά στην περιοχή παρέµβασης και αποτελεί ουσιαστικά το υπόβαθρο στο οποίο θα στηριχθούν οι υπόλοιπες ενέργειες της δράσης. Το διαθεµατικό υλικό περιλαµβάνει έντυπο προβολής, τουριστικό οδηγό, χάρτη της περιοχής, αφίσες και έντυπο για την προβολή υποπεριοχών ζωνών Ενέργεια Β. Το θεµατικό υλικό το οποίο αναφέρεται σε συγκεκριµένους τοµείς για όλη την περιοχή οι οποίοι προκύπτουν από έρευνα/ καταγραφή πολιτιστικών, λαογραφικών και ιστορικών στοιχείων κληρονοµιάς µε στόχο τη διατήρηση και ανάδειξή τους. Ενέργεια Γ. Εκδηλώσεις προώθησης όπως: • ∆ιεξαγωγή ηµερίδων – εκδηλώσεων ενηµέρωσης και προβολής. • Οργάνωση συνεντεύξεων Τύπου. • Κάλυψη δαπανών µετακίνησης και διαµονής δηµοσιογράφων γενικού και ειδικού Τύπου. Παραγωγή Βασικού Έντυπου Προβολής Πρόκειται για το βασικό έντυπο του διαθεµατικού υλικού. Θα «τα λέει όλα» χωρίς ωστόσο να προσφέρει πρακτικές πληροφορίες. Θα είναι ελκυστικό και µε εξαιρετικής ποιότητας φωτογραφικό υλικό που θα κυριαρχεί του κειµένου. Η κατάταξη της ύλης θα είναι «θεµατική». Θα δίνει µια πλήρη εικόνα της περιοχής και τα περιεχόµενά του θα αποτελούν ταυτόχρονα και τον βασικό κορµό του στατικού τµήµατος του website. Το έντυπο αυτό θα διανέµεται δωρεάν. Τόποι διανοµής : διεθνείς και εθνικές εκθέσεις, διακρατικοί εταίροι, direct mail, εξειδικευµένα γραφεία κλπ. Τεχνικές Προδιαγραφές: ∆ιαστάσεις : 21 χ 29 εκ. ή 22 χ 22 εκ. Σώµα : Σελίδες 16 ή 24 ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Σελ. 50 / 59 Εξώφυλλο : πλαστικοποιηµένο σελίδες 4 Εκτύπωση : τετράχρωµη Χαρτί : velvet 150 gr Αριθµός αντιτύπων : 10 – 15 χιλιάδες αντίτυπα περίπου Παραγωγή Τουριστικού οδηγού Πρακτικός οδηγός για τους επισκέπτες της περιοχής. Θα περιλαµβάνει όλο το υλικό των θεµατικών οδηγών, διαδροµές, χάρτες, πρακτικές πληροφορίες, διαµονή κ.λπ.. Θα γίνεται εκτενής χρήση συµβόλων. Σχετικά µε τις διαδροµές στο βουνό θα επιδιωχθεί να δίνονται συντεταγµένες σε χαρακτηριστικά σηµεία ώστε να είναι δυνατή η αξιοποίηση της τεχνολογίας GPS. Θα διατυπωθούν επίσης κανόνες ασφάλειας για τους επισκέπτες ιδιαίτερα του βουνού που θα παρουσιάζονται µε σαφήνεια στον οδηγό. Ο οδηγός θα πωλείται. Τεχνικές Προδιαγραφές: Βιβλίο πόκετ ∆ιαστάσεις: 11 Χ 22 εκ. Σώµα, σελίδες 120, Χαρτί: velvet 135 gr. Εξώφυλλο, σελίδες 4: πλαστικοποιηµένο, χαρτί: velvet 350 gr. Εκτύπωση: τετράχρωµη Αριθµός αντιτύπων : 10 χιλιάδες αντίτυπα περίπου Παραγωγή Αφισών Θα δηµιουργηθούν αφίσες µε επιλεγµένο φωτογραφικό υλικό από την περιοχή παρέµβασης και για όλα τα θεµατικά πεδία (Περιβάλλον, µνηµεία, πολιτισµό) Τεχνικές Προδιαγραφές Αφίσες ∆ιαστάσεις: 50 Χ 70 εκ. Χαρτί: velvet 135 gr. Εκτύπωση: τετράχρωµη Αριθµός αντιτύπων : 4 χιλιάδες αντίτυπα περίπου Παραγωγή Card postal Θα δηµιουργηθούν card – postal µε επιλεγµένο φωτογραφικό υλικό από την περιοχή παρέµβασης και για όλα τα θεµατικά πεδία (Περιβάλλον, µνηµεία, πολιτισµό) Τεχνικές Προδιαγραφές ∆ιαστάσεις: 10 Χ 15 εκ. Χαρτί: velvet 300 gr. ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Σελ. 51 / 59 Εκτύπωση: τετράχρωµη και ασπρόµαυρη πίσω, Πλαστικοποίηση Αριθµός αντιτύπων : 4 χιλιάδες αντίτυπα περίπου Παραγωγή Χάρτη Θα έχει την µορφή πολύπτυχου που στη µία όψη θα έχει αναλυτικό χάρτη της περιοχής µε όλες τις προτεινόµενες διαδροµές και φυσικά το µονοπάτι Ε4. Η πίσω όψη θα περιέχει εικόνες από τα οµορφότερα και ελκυστικότερα σηµεία της περιοχής τα οποία θα υποδεικνύονται και στο χάρτη. Τεχνικές Προδιαγραφές: ∆ιαστάσεις: ανάπτυγµα 50 Χ 70 εκ., διπλωµένο 10Χ22 Χαρτί: velvet 135 gr. Εκτύπωση: τετράχρωµη Αριθµός αντιτύπων : 10 χιλιάδες τεµάχια περίπου Σχεδιασµός Ιστοσελίδας στο Web site Η ιστοσελίδα θα αποτελείται από δύο τµήµατα. Α). Το πρώτο (στατικό τµήµα), θα αποτελεί στην ουσία µια virtual παρουσίαση της περιοχής. Θα µπορούσε να χαρακτηρισθεί ως ένα online CD-rom. Οι στόχοι του στατικού τµήµατος είναι οι ίδιοι µε αυτούς του Γενικού Εντύπου Προβολής και κατά βάση θα χρησιµοποιηθεί το ίδιο υλικό. Β). Το δεύτερο (δυναµικό τµήµα) θα αποτελεί στην ουσία ένα Portal για την περιοχή µε εκτεταµένες δυνατότητες διαχείρισης (Νέα, Ανακοινώσεις, ∆ιαγωνισµούς, Ψηφοφορίες, κλπ.). Η Ο.Τ.∆. έχει ως στόχο η ιστοσελίδα να παίξει καθοριστικό ρόλο στην προβολή της περιοχής µέσα από τη διασύνδεσή της µε άλλες ιστοσελίδες που θα δηµιουργηθούν τόσο από την ιδια την ΑΝΚΑ Α.Ε. οσο και από την «∆ιεπαγγελµατική συνεργασία για την διαχείρισης του Τοπικού Συµφώνου Ποιότητας για τις υπηρεσίες προγράµµατος LEADER+ στο Νοµό Καβάλας» του στο οποίο συµµετέχουν όλες οι επιχειρήσεις που εντάσσονται στο πρόγραµµα LEADER+ στα πλαίσια της δράσης 1.2.3.2 του Τοπικού µας προγράµµατος µε τίτλο «∆εσµοί LEADER+ Ν. Καβάλας» και οι οποίες θα πληρούν τις ανάλογες προδιαγραφές. Υποστηρικτικό υλικό Στην κατοχή της Ο.Τ.∆. υπάρχει ήδη σηµαντικό φωτογραφικό υλικό το οποίο µπορεί να χρησιµοποιηθεί για την προβολή της περιοχής. Με δεδοµένο όµως ότι το υλικό αυτό αντιστοιχεί σε µέρος των θεµατικών ενοτήτων του σχεδίου η Οµάδα για την αποτελεσµατικότερη εφαρµογή του, τη ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης καλύτερη δυνατή προσέγγιση των ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Σελ. 52 / 59 προδιαγραφών που έχει θέσει και για την επίτευξη του µικρότερου δυνατού κόστους θα δηµιουργήσει αρχείο µε ψηφιακό φωτογραφικό υλικό της περιοχής (Ηλεκτρονική Τράπεζα φωτογραφικού υλικού). Το υλικό που υπάρχει θα ταξινοµηθεί σε θεµατικές ενότητες και θα αξιολογηθεί, ενώ θα αναζητηθεί και άλλο φωτογραφικό υλικό σε σχέση µε τις ανάγκες του συνολικότερου σχεδιασµού. Το θεµατικό υλικό αφορά παρέµβασης Προβολή των υποπεριοχών της περιοχής µε καταγραφή πολιτιστικών, λαογραφικών και ιστορικών στοιχείων κληρονοµιάς µε στόχο τη διατήρηση και ανάδειξή τους σε µορφή ενιαίου εντύπουΒιθβλίου στις εξής θεµατικές ενότητες Φυσικοί Πόροι Ιστορία – Μνηµεία Πολιτισµός (παραδόσεις, γιορτές) Πρόκειται για έντυπα που θα εστιάζονται στην προβολή των πολιτιστικών λαογραφικών και ιστορικών στοιχείων µε στόχο την επιµέρους εξειδικευµένη προβολή τους και την επισήµανση και ανάδειξη των ιδιαίτερων λαογραφικών και ιστορικών χαρακτηριστικών τους που πολιτιστικών δίνουν ιδιαίτερη προστιθέµενη αξία σ’ αυτές. Τεχνικές Προδιαγραφές: ∆ιαστάσεις: 11 Χ 22 εκ. Σώµα : σελίδες 120 Χαρτί: velvet 135 gr. Εξώφυλλο : σελίδες 4 πλαστικοποιηµένο, χαρτί velvet 300 gr Εκτύπωση: τετράχρωµη Αριθµός αντιτύπων : 5 χιλιάδες τεµάχια ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Σελ. 53 / 59 Ενέργεια Γ. Λοιπές Εκδηλώσεις Προβολής Προώθησης της περιοχής Καταχωρήσεις σε περιοδικά / εφηµερίδες Σε δεδοµένα χρονικά διαστήµατα θα πραγµατοποιηθούν καταχωρήσεις στον ηµερήσιο και περιοδικό ελληνικό και ξένο τύπο. Οι καταχωρήσεις θα είναι περιεκτικές και ελκυστικές και θα απευθύνονται στους δυνητικούς επισκέπτες της περιοχής. Φιλοξενία ∆ηµοσιογράφων Θα διοργανωθούν ηµέρες φιλοξενίας κατά τη διάρκεια των οποίων θα είναι προσκεκληµένοι όσοι µπορούν να συµβάλλουν στην προσέλκυση των δυνητικών επισκεπτών δηµοσιογράφοι, ειδικοί κ.λπ. ∆ιεξαγωγή ηµερίδων – εκδηλώσεων ενηµέρωσης και προβολής µε την παράλληλη διοργάνωση εορτών Αγροτικού Τουρισµού κατά τους καλοκαιρινούς µήνες σε περιοχές συγκ’έντρωσης Τουριστών οπου θα προβάλλονται ενιαία η πολιτιστική προσφορά των περιοχών LEADER+, τοπικά παραδοσιακά εδαίσµατα ΕΦΑΡΜΟΓΗ – ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ Η δράση θα έχει ως τελικό αποδέκτη την Ο.Τ.∆.. Η Οµάδα θα προβεί σε προκηρύξεις µε την µέθοδο του ανοικτού µειοδοτικού διαγωνισµού (συµφερότερη προσφορά) για την επιλογή του / των αναδόχων για την δηµιουργία του έντυπου, ηλεκτρονικού και υποστηρικτικού υλικού. Για την µεγαλύτερη δυνατή αποτελεσµατικότητα η προκήρυξη θα διακρίνεται σε τέσσερις ενότητες: 1. Η πρώτη ενότητα θα περιλαµβάνει τη δηµιουργία όλων των εντύπων 2. Η δεύτερη ενότητα θα περιλαµβάνει την δηµιουργία του Web – site και 3. Η τρίτη ενότητα αναφέρεται στις υποστηρικτικές ενέργειες διοργάνωσης ηµερίδων- εκθέσεων προβολής µε παράλληλες εκδηλώσεις προβολής πολιτιστικών εκδηλώσεων καθώς και των επιχειρήσεων του τοπικού προγράµµατος, περιοδικά φιλοξενίας τουρισµού και εκπροσώπων γενικού τύπου, καταχωρήσεις ενδιαφέροντος, σε οργάνωση συνεντεύξεων Τύπου κ.λ.π. ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Σελ. 54 / 59 ΧΡΟΝΟ∆ΙΑΓΡΑΜΜΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ 2006 ο Είδος 1 Ενέργειας/Εργασίας τρίµη3νο 2ο 2008 ο 3 4ο 1ο 2ο 3ο 4ο τρίµηνο τρίµηνο τρίµηνο τρίµηνο τρίµηνο τρίµηνο τρίµηνο Προτεινόµενοι Ενδεικτικός τελικοί προϋπολογισµός αποδέκτες (€) Προπαρασκευαστικές ενέργειες 0 Κατάρτιση επιχειρησιακό σχέδιο δράσης 1.3.3.2 Έγκριση επιχειρησιακού σχεδίου δράσης 1.3.3.2 Κατάρτιση προδιαγραφών διαγωνισµών και προκηρύξεων ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΚΑΒΑΛΑΣ Α.Ε. Πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος (ανοικτός διαγωνισµός) για την επιλογή αναδόχων ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Σελ. 55 / 59 145.786,70 2006 ο Είδος 1 Ενέργειας/Εργασίας τρίµη3νο 2ο 2008 ο 3 4ο 1ο 2ο 3ο 4ο τρίµηνο τρίµηνο τρίµηνο τρίµηνο τρίµηνο τρίµηνο τρίµηνο Προτεινόµενοι Ενδεικτικός τελικοί προϋπολογισµός αποδέκτες (€) Υπογραφή συµβάσεων µε τους επιλεγέντες αναδόχους 81.000,00 Ενότητα 1 Κεντρικό Έντυπο Προβολής 15.000,00 Τουριστικός οδηγός 25.000,00 Χάρτης 2.000,00 Αφίσες 2.000,00 card postal 2.000,00 Θεµατικό έντυπο καταγραφής πολιτιστικών λαογραφικών και λοιπών στοιχείων 35.000,00 Ενότητα 2 4.000,00 Κατασκευή Ιστοσελίδας στο Web-site 4.000,00 ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Σελ. 56 / 59 2006 ο Είδος 1 Ενέργειας/Εργασίας τρίµη3νο 2ο 2008 ο 3 4ο 1ο 2ο 3ο 4ο τρίµηνο τρίµηνο τρίµηνο τρίµηνο τρίµηνο τρίµηνο τρίµηνο Προτεινόµενοι Ενδεικτικός τελικοί προϋπολογισµός αποδέκτες (€) Ενότητα 3 60.786,70 Καταχωρήσεις στον τύπο 15.000,00 Κόστος Φιλοξενίας και ξενάγησης ∆ηµοσιογράφων 15.000,00 ∆ιοργάνωση ηµερίδωνεκθέσεων Αγροτικού Τουρισµού και εκδηλώσεων 20.000,00 Οργάνωση Συνεντεύξεων Τύπου 10.786.70 Σύνολο ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Σελ. 57 / 59 145.786,70 ΑΝΑΜΕΝΟΜΕΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Οι δείκτες εκροών, αποτελεσµάτων και επιπτώσεων της δράσης 1.3.3.2 «Ενέργειες προβολής – προώθησης εκτός γεωργικού τοµέα» για το τοπικό πρόγραµµα σύµφωνα µε το σχέδιο προβολής προώθησης είναι οι παρακάτω : ∆ΕΙΚΤΕΣ ΕΚΡΟΩΝ ∆είκτης Προβλεπόµενος Στόχος για τις Στόχος Στόχος από στόχος αρχικού πιστώσεις προγράµµατος το Σχέδιο προγράµµατος ανακατανοµής Προβολής Προώθησης Αριθµός ενεργειών προβολής 2 -- 10 12 10 -- 10 5 3.000 -- 3.000 3000 40 -- 40 40 Προβλεπόµενος Στόχος για τις Στόχος Στόχος από στόχος αρχικού πιστώσεις προγράµµατος το Σχέδιο προγράµµατος ανακατανοµής προώθησης Αριθµός εκδόσεων στα πλαίσια της προβολής προώθησης (έντυπα, οδηγοί φυλλάδια, αφίσες κ.λπ.) Αριθµός συµµετοχών σε εκδηλώσεις - εκθέσεις Αριθµός καταχωρήσεων σε έντυπα µέσα µαζικής ενηµέρωσης και τουριστικούς οδηγούς ∆ΕΙΚΤΕΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ∆είκτης Προβολής Προώθησης Τοµείς που αναδείχθηκαν 5 -- 5 5 3 -- 3 3 µέσω των ενεργειών προβολής προώθησης Περιοχές που αναδείχθηκαν µέσω των ενεργειών προβολής προώθησης ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Σελ. 58 / 59 ∆ΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ∆είκτης Προβλεπόµενος Στόχος για τις Στόχος Στόχος από στόχος αρχικού πιστώσεις προγράµµατος το Σχέδιο προγράµµατος ανακατανοµής Προβολής Προώθησης Πληθυσµός Εντός περιοχής στόχος των παρέµβασης ενεργειών Εκτός περιοχής προβολής παρέµβασης 32.137 -- 32.137 32.137 16.400 -- 16.400 35.000 προώθησης ∆ράση 1.3.3.2 Σχέδιο Προβολής Προώθησης ΑΝ.ΚΑ.Α.Ε. Σελ. 59 / 59