ΛΟΙΜΩΔΗ ΝΟΣΗΜΑΤΑ Λοίμωξη: Είναι η προσβολή από παθογόνο μικροοργανισμό, που μπορεί να προκαλέσει βλάβη. Παθογόνα: Ελάχιστα, και είναι ικανά να προκαλέσουν λοίμωξη. Με την είσοδο στον οργανισμό πολλαπλασιάζονται, > δεν καταστρέφονται από την άμυνα του οργανισμού, > πρόκληση βλάβης. Προέλευση των λοιμογόνων παραγόντων Περιβάλλον: Ζώα Άνθρωπος Αέρας, νερό, χώμα, τρόφιμα. Όταν έρχεται σε επαφή με ζώα ή έντομα πού μεταφέρουν λοιμογόνους παράγοντες. Μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο με τους παρακάτω τρόπους : • Με βήχα ή πτέρνισμα (μέσω αναπνευστικού) σε συνωστισμό κλπ. • Άμεση επαφή πχ. σεξουαλική επαφή. • Έμμεση μετάδοση πχ, μέσω κοπράνων που βρίσκονται οι λοιμογόνοι παράγοντες όπως η σαλμονέλα ή σιγκέλλα σε νερό ή τρόφιμα. Χρόνος ή περίοδος επώασης: Η χρονική περίοδος που μεσολαβεί από την είσοδο του λοιμογόνου παράγοντα έως ότου να εμφανιστούν τα συμπτώματα. Λοιμογόνοι παράγοντες : ιοί, βακτήρια, πρωτόζωα, μύκητες, τοξίνες Μηχανισμοί άμυνας κατά των λοιμώξεων. • Δέρμα, Βλεννογόνοι, Τοπικό PH, Έκκριση ουσιών πχ (βλέννης), μικρόβια πού βρίσκονται στον οργανισμό εμποδίζοντας διασπορά και πολλαπλασιασμό των λοιμογόνων παραγόντων. Αν εισέλθουν στον οργανισμό ενεργοποιείται το ανοσολογικό σύστημα . Το αποτέλεσμα εξαρτάται από: • Βαθμό τοξικότητας λοιμογόνου παράγοντα • Αποτελεσματικότητα αμυντικού συστήματος . • Συμβολή φαρμάκων στην αντιμετώπιση -1- ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ ΑΠΟ ΙΟΥΣ Ιοί • Αποτελούνται από DNA και RNA . • Περιβάλλονται από πρωτεϊνικό περίβλημα . • Επιτελούν τις βασικές τους λειτουργίες μέσα στο κύτταρο του οργανισμού που φιλοξενούνται (γλυκόλυση, βιοσύνθεση, πολλαπλασιασμό) • Είναι υποχρεωτικά ενδοκυττάρια παράσιτα Μπορούν να μεταδοθούν • • • • Μέσω αναπνευστικού συστήματος Μέσω πεπτικής οδού Από τραυματισμό δέρματος Μέσω σεξουαλικής επαφής Κλινική εικόνα λοιμώξεων από ιούς • • • • • • Πυρετός Πόνος αρθρώσεων Μυαλγίες Εύκολη κόπωση Καταβολή Συνοδεύονται και από τοπικές χαρακτηριστικές εκδηλώσεις . Θεραπευτική αντιμετώπιση με τα σημερινά δεδομένα δεν υπάρχει. Πρόληψη Το σημαντικό όπλο. Η πρόληψη ορισμένων ιογενών λοιμώξεων γίνεται με: Ανοσοποίηση Παθητική Ενεργητική Χορήγηση ειδικών αντισωμάτων στον οργανισμό, προστατεύουν περιοδικά τον άνθρωπο από τον ιό Χορηγείται αντιγόνο του ιού που αποτελεί ερέθισμα για παραγωγή αντισωμάτων. (εμβόλιο) -2- ΕΞΑΝΘΗΜΑΤΙΚΕΣ ΙΟΓΕΝΕΙΣ ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ ΙΛΑΡΑ ΕΡΥΘΡΑ ΑΝΕΜΟΒΛΟΓΙΑ Αίτιο: Ιός Ιλαράς Ιός Ερυθράς Ιός Ανεμοβλογιάς Προσβάλλει: Δέρμα, βλεννογόνους αναπνευστικού, ματιών, και στόματος Σταγονίδια αναπνευστικού Μέσω πλακούντα μητέρα >έμβρυο Σταγονίδια αναπνευστικού ή άμεση επαφή με δερματική βλάβη Εξάνθημα σε πρόσωπο, άκρα, κορμό, διόγκωση λεμφαδένων, πυρετός μέτριος. Άλλοτε χωρίς εικόνα Χαμηλός πυρετός, κόκκινες κηλίδες στο δέρμα που γίνονται φυσαλίδες και ξηραίνονται, εξάνθημα πυκνότερο στο σώμα, υπάρχει πάντα στο τριχωτό της κεφαλής, έντονος κνησμός. Εμβολιασμός Εμβολιασμός Μετάδοση: Σταγονίδια αναπνευστικού Μεταδοτική: Πολύ, 4 μέρες πριν και μετά το εξάνθημα. Συχνότερη στα παιδιά Συμπτώματα Εξάνθημα σε πρόσωπο, σώμα, άκρα, πυρετός, βήχας, βλάβες βλεννογόνου στόματος Επιπλοκές: Σε νεαρή ηλικία καλοήθης σε μεγαλύτερη ηλικία, ίσως πνευμονία, εγκεφαλίτιδα Πρόληψη: Εμβολιασμός Πρόγνωση: Καλή Ερυθρά: • Εάν γίνει μόλυνση της γυναίκας τους 3 πρώτους μήνες της εγκυμοσύνης υπάρχει μεγάλη πιθανότητα πρόκλησης βλαβών στο έμβρυο. • Συνιστάται εξέταση αντισωμάτων του ιού σε γυναίκες πού πρόκειται να τεκνοποιήσουν. • Αν δεν υπάρχουν αντισώματα γίνεται εμβολιασμός πριν την εγκυμοσύνη. -3- ΓΡΙΠΗ (Ιογενής – καλοήθης – εμπύρετος νόσος) ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ: • Ως επιδημία (ή μεμονωμένοι ασθενείς) από φθινόπωρο ως άνοιξη . • Ικανότητα του ιού της γρίπης να αλλάζει το εξωτερικό του περίβλημα. • Αν ο ιός που προσβάλλει ένα άτομο δεν είναι ο ίδιος με της προηγούμενης προσβολής η ανοσία που έχει δημιουργηθεί δεν τον προφυλάσσει. ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΓΡΙΠΗΣ: • πυρετός 38ο C έως 40ο C (διαρκεί 3 ή περισσότερες μέρες) • αρθραλγίες – κεφαλαλγίες – διάχυτοι πόνοι σε όλο το σώμα • καταβολή - αίσθημα καύσου στα μάτια • βήχας – καταρροή μύτης, πού γίνονται πιο συχνά και έντονα • διαρκεί 3 - 4 μέρες μετά την πτώση πυρετού ή και περισσότερο. ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ: ΠΡΟΛΗΨΗ: Πνευμονία, περικαρδίτιδα, μυοκαρδίτιδα κλπ Πολυδύναμο εμβόλιο σε άτομα ηλικιωμένα, με προβλήματα αναπνευστικά, καρδιοπάθειες, κλπ. ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ ΑΠΟ ΒΑΚΤΗΡΙΑ Α) ΣΤΡΕΠΤΟΚΟΚΚΙΚΕΣ ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ (Αμυγδαλίτιδα, Φαρυγγίτιδα, Ωτίτιδα, Οστρακιά) 1. ΑΜΥΓΔΑΛΙΤΙΔΑ: Λοίμωξη αμυγδαλών από στρεπτόκοκκο: Κλινική εικόνα: δυσκολία κατάποσης, ανορεξία, πυρετός, πονοκέφαλος, κακουχία, ερυθρότητα, διόγκωση αμυγδαλών, παρουσία πύου κίτρινου χρώματος. Σε παιδιά: επιπλέον, κοιλιακά άλγη και έμετο. 2. ΦΑΡΥΓΓΙΤΙΔΑ: Συχνή (στο ρινοφάρυγγα υπάρχει ο στρεπτόκοκκος Α) Κλινική εικόνα: πόνος φάρυγγα με επιδείνωση στην κατάποση, ρίγος υψηλός πυρετός. Πιθανή διόγκωση τραχηλικών αδένων. 3. ΩΤΙΤΙΔΑ: Οξεία νόσος . Κλινική εικόνα : Πόνος, πυρετός, αίσθημα πίεσης στο αυτί, ελάττωση ακοής, σε βαριά περίπτωση > ρήξη τυμπάνου > εκροή πύου από το αυτί. 4. ΟΣΤΡΑΚΙΑ: Συστηματική στρεπτοκοκκική φλεγμονή . Κλινική εικόνα: Ρίγος, υψηλός πυρετός, γενικευμένη διόγκωση λεμφαδένων. Δερματικό εξάνθημα, πίσω από τα αυτιά και μετά σε τράχηλο και υπόλοιπο σώμα ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ: (Ρευματικός πυρετός, Νεφρίτιδα) 1) ΡΕΥΜΑΤΙΚΟΣ ΠΥΡΕΤΟΣ: επιπλοκή στρεπτοκοκκικής λοίμωξης από στρεπτόκοκκο της ομάδας Α. Εκδηλώνεται : συνήθως 1 - 5 εβδομάδες μετά στρεπτοκοκκική λοίμωξη. Χαρακτηριστικά: Φλεγμονώδεις βλάβες καρδιάς, δέρματος, Κεντρικού Ν. Σ. Παθογένεια: Οφείλεται σε ενεργοποίηση ειδικών ανοσολογικών μηχανισμών. Προσβάλλει: Κυρίως παιδιά από 5 -15 ετών. 2) ΝΕΦΡΙΤΙΔΑ: Επιπλοκή στρεπτοκοκκικής λοίμωξης > φλεγμονή νεφρού, οφείλεται σε ανοσολογικούς μηχανισμούς > νεφρική ανεπάρκεια. Πρόληψη νόσου: Περιορισμός άμεσης επαφής με άτομα πού πάσχουν από στρεπτοκοκκική λοίμωξη. Πρόληψη επιπλοκών: έγκαιρη ανίχνευση νόσου και σωστή θεραπευτική αγωγή. -4- Β ΣΤΑΦΥΛΟΚΟΚΚΙΚΕΣ ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ Μπορούν να εντοπιστούν σε όλους τους ιστούς και τα όργανα. Οι σταφυλόκοκκοι προκαλούν : Δερματικές λοιμώξεις, οστεομυελίτιδα, ενδοκαρδίτιδα, πνευμονία, μετεγχειρητικές λοιμώξεις, απόστημα, σηψαιμία. Κλινική εικόνα : Ανάλογα με την εντόπιση της λοίμωξης Γ ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ ΑΠΟ ΣΑΛΜΟΝΕΛΛΕΣ Επιδημιολογία: μεταδίδονται με 1 2 3 4 5 Μολυσμένα είδη διατροφής (κρέας, ωμά χόρτα, μολυσμένο νερό, αυγά) Από τον άνθρωπο όταν είναι φορέας ή βρίσκεται στο στάδιο ανάρρωσης Από μολυσμένη σκόνη και έντομα που μολύνουν είδη διατροφής Συχνότερη πηγή μόλυνσης είναι το μολυσμένο νερό Ανιχνεύονται σε κατοικίδια ζώα , κυρίως πουλερικά και παράγωγά τους Εκδηλώνονται σαν: (Τυφοειδής πυρετός, Γαστρεντερίτιδα, Βακτηριαιμία, Χρόνια Σαλμονέλλωση) 1 ΤΥΦΟΕΙΔΗΣ ΠΥΡΕΤΟΣ: Οξεία λοίμωξη μεγάλης διάρκειας . Κλινική εικόνα : πυρετός με διακυμάνσεις, εκδηλώσεις πεπτικού, κυκλοφορικού, ΚΝΣ, αίμα, δέρμα, οστά. 2 ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΙΤΙΔΑ Είναι πιο ήπια η κλινική εικόνα από τον τυφοειδή 3 ΒΑΚΤΗΡΙΑΙΜΙΑ Είναι πιο ήπια η κλινική εικόνα από τον τυφοειδή 4 ΧΡΟΝΙΑ ΣΑΛΜΟΝΕΛΛΩΣΗ οι ασθενείς αποβάλλουν με τα κόπρανα το μικρόβιο τουλάχιστον για 1 έτος, χαρακτηρίζονται χρόνιοι φορείς . Δεν παρουσιάζουν συμπτώματα . Πρόληψη: Αποχέτευση κοπράνων με τέτοιο τρόπο, ώστε να έχουμε εκμηδένιση πιθανοτήτων μετάδοσης της νόσου. ΠΡΟΛΗΨΗ: • • • • • • • Βελτίωση συστημάτων ύδρευσης και αποχέτευσης Συνεχής έλεγχος συστημάτων ύδρευσης και αποχέτευσης Ύπαρξη υψηλού επιπέδου δημόσιας υγείας Πλύσιμο χεριών Διατήρηση ειδών διατροφής στο ψυγείο. Καλό βράσιμο των πουλερικών του κρέατος και των παραγώγων τους. Εμβολιασμός ατόμων που πρόκειται να επισκεφθούν ενδημικές περιοχές ή έρχονται σε στενή επαφή με φορείς της νόσου. -5- Δ) ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ ΑΠΟ ΚΟΛΟΒΑΚΤΗΡΙΔΙΑ Το κολοβακτηρίδιο βρίσκεται φυσιολογικά στον εντερικό σωλήνα του ανθρώπου. Αν εγκατασταθεί σε άλλο ιστό μπορεί να γίνει παθογόνο και να προκαλέσει: • Λοιμώξεις ουροποιητικού, χοληφόρων, μηνίγγων. Είναι αίτιο σηψαιμίας σε βρέφη, ηλικιωμένα και εξασθενημένα άτομα, επίσης είναι αίτιο νοσηλείας σε νοσοκομεία των παραπάνω ομάδων με πολλές διαρροϊκές κενώσεις. • Παθογόνα στελέχη του, αν αποικίσουν στο εντερικό σωλήνα προκαλούν γαστρεντερίτιδα. ΠΡΟΛΗΨΗ: • Αναζήτηση κολοβακτηριδίου στο νερό έχει μεγάλη σημασία, διότι η ρύπανσή του με κόπρανα είναι πολύ επικίνδυνη. Έτσι μεταδίδονται παθογόνα μικρόβια από τα κόπρανα ασθενών ή φορέων. • Μικροβιολογική εξέταση νερού για προσδιορισμό κολοβακτηριδιακού δείκτη που προσδιορίζει τον αριθμό των κολοβακτηριδίων ανά 100 ml νερού. • Συχνοί έλεγχοι και απολυμάνσεις υδραγωγείων > μείωση κινδύνου γαστρεντερίτιδας . Ε) ΜΕΛΙΤΑΙΟΣ ΠΥΡΕΤΟΣ ή ΒΡΟΥΚΕΛΩΣΗ ΑΙΤΙΟ: Βρουκέλλα ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ: Είναι λοίμωξη κατά κύριο λόγο των αιγοπροβάτων και των βοοεϊδών . Στον άνθρωπο προκαλείται από : • Κατανάλωση μολυσμένου, μη παστεριωμένου γάλακτος και κατανάλωση παραγώγων αυτού • Οι σφαγείς ζώων έχουν αυξημένο κίνδυνο (επαφή με μολυσμένους ιστούς ζώων) Η νόσος ενδημεί στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες . ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ: • Πυρετός (ιδίως απογευματινές ώρες) • Πονοκέφαλος • Άφθονοι ιδρώτες ( ιδίως την νύκτα) • Καταβολή δυνάμεων • Πόνος στις αρθρώσεις • Οσφυαλγία • Διόγκωση λεμφαδένων, ήπατος, σπληνός. ΠΡΟΛΗΨΗ: • Εξουδετέρωση μολυσμένων ζώων. • Καταστροφή μολυσμένου γάλακτος και μολυσμένων παραγώγων του. • Εμβολιασμός ζώων που κινδυνεύουν από μόλυνση. • Παστερίωση γάλακτος και προϊόντων αυτού. -6- ΣΤ) ΤΕΤΑΝΟΣ ΑΙΤΙΟ: Κλωστηρίδιο του Τετάνου Βρίσκεται στο χώμα, σε μολυσμένα σίδερα, και άλλα αντικείμενα. Παράγει τοξίνη που εμποδίζει την φυσιολογική λειτουργία των νεύρων και προκαλεί εκδήλωση έντονου μυϊκού σπασμού. Χρόνος επώασης: 4 - 30 μέρες. Είσοδος Κλωστηριδίου: Μέσω τραύματος το μικρόβιο παραμένει εντοπισμένο στο τραύμα. Οι εκδηλώσεις της νόσου εξαρτώνται από την εξάπλωση της τοξίνης. ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ : • Επώδυνη σύσπαση μιας ομάδας μυών συνήθως των μασητήρων, δεν μπορεί να ανοίξει το στόμα του, υποφέρει σε κάθε προσπάθεια. Η σύσπαση εκτείνεται: • Στους μύες προσώπου και λαιμού, σε ώρες ή μέρες ανάλογα την βαρύτητα, • Επέκταση σύσπασης και σε άλλους μύες του σώματος. • Η κεφαλή βυθίζεται στην ωμοπλάτη, το σώμα παίρνει στάση τόξου • Πυρετός • Ταχυσφυγμία • Ωχρότητα • Υπόταση ΠΡΟΓΝΩΣΗ: Κακή παρά την υποστηρικτική θεραπεία . ΠΡΟΛΗΨΗ: Εμβολιασμός σε παιδική ηλικία υποχρεωτικός. Ανά 10ετία αναμνηστική δόση. Σε κάθε τραυματισμό (όχι στείρο μικροβίων) απαραίτητη η ενδομυϊκή χορήγηση αντιτετανικής ανοσοσφαιρίνης. Αν δεν έχει γίνει εμβολιασμός, συνιστάται και αντιτετανικός ορρός. Η) ΚΟΚΚΥΤΗΣ Οξεία λοίμωξη αναπνευστικού . ΑΙΤΙΟ: Αιμόφιλος του κοκκύτη ο οποίος παράγει ισχυρή τοξίνη, υπεύθυνη για συμπτώματα της νόσου. ΧΡΟΝΟΣ ΕΠΩΑΣΗΣ: 7 - 14 μέρες ΜΕΤΑΔΟΣΗ: με τα σταγονίδια του βήχα . ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ: Συχνά επεισόδια σπασμωδικού βήχα . ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ: σπάνιες, αφορούν διάφορα συστήματα : • Πνευμονία (από τον αιμόφιλο ή από δευτερογενείς επιμολύνσεις με άλλα μικρόβια). • Συμπτώματα από το νευρικό σύστημα . ΠΡΟΛΗΨΗ: παιδικός εμβολιασμός -7- ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Ο εισπνεόμενος αέρας περιέχει οξυγόνο, απαραίτητο στοιχείο για τη ζωή, που δεσμεύεται από την αιμοσφαιρίνη του ερυθροκυττάρου, φθάνει στις κυψελίδες, μεταφέρεται σε κάθε κύτταρο. Στη συνέχεια δεσμεύεται το διοξείδιο, μεταφέρεται στις κυψελίδες και αποβάλλεται με την εκπνοή . Οι κυψελίδες είναι ελαστικές κοιλότητες, διαστέλλονται κατά την εισπνοή και συστέλλονται κατά την εκπνοή, είναι τόπος ανταλλαγής των αερίων μεταξύ αίματος και πνευμόνων. Είσοδος αέρα > ρινική κοιλότητα > φάρυγγα > τραχεία > μεγάλοι βρόγχοι > μικροί βρόγχοι > (22 περίπου διακλαδώσεις) > κυψελίδες . Επιφάνεια ανταλλαγής αέρα – αίματος πολλή μεγάλη (περίπου 100τετ. μέτρα) > γρήγορη οξυγόνωση του ερυθροκυττάρου (0.3 του δευτερολέπτου). Προϋποθέσεις συντονισμένης διαδικασίας εισπνοής - εκπνοής : • Καλή λειτουργία αναπνευστικών μυών (μεσοπλεύριοι μύες – διάφραγμα κ.α.) • Σωστή ρύθμιση από το αναπνευστικό κέντρο του εγκεφάλου (καθοδηγεί τον ρυθμό των αναπνευστικών κινήσεων από τους μυς) Ανάγκη χρήσης αναπνευστήρα σε ασθενείς : • Κατά την διάρκεια αναισθησίας • Με βαριά κρανιοεγκεφαλική βλάβη • Πάσχοντες από νευρομυϊκά νοσήματα που παραλύουν τους αναπνευστικούς μύες. ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Το αναπνευστικό προσβάλλεται συχνότερα από λοιμώξεις: διότι στον εισπνεόμενο αέρα υπάρχουν μικρόβια και ιοί, στη στοματική κοιλότητα βρίσκονται αποικίες μικροβίων τα οποία υπό ορισμένες συνθήκες μπορούν να προκαλέσουν λοίμωξη ΡΙΝΙΤΙΔΕΣ Λοιμώξεις της μύτης . Συχνές: η μύτη είναι ο πρώτος φραγμός στην είσοδο των μικροβίων Αίτια Ιοί Σπάνια τα μικρόβια > λοίμωξη Ίαση χωρίς θεραπευτική παρέμβαση Αλλεργικά αίτια (συνήθως εποχιακά, άνοιξη φθινόπωρο) Φλεγμονώδης αντίδραση από αλλεργιογόνα ατμόσφαιρας Συμπτώματα Κοινού κρυολογήματος (ρινόρροια, φτάρνισμα, βήχας) Συχνό ενοχλητικό συνάχι Αίσθημα βάρους στη μύτη Αδυναμία διόδου αέρα (βούλωμα) Φτάρνισμα, Βήχας Παλινδρόμηση βλέννης φάρυγγα – τραχεία Επιπεφυκίτιδα, κόκκινα μάτια – κνησμός -8- ΙΓΜΟΡΙΤΙΔΕΣ Φλεγμονές παραρρινίων κόλπων (κοιλότητες κρανίου) Αίτια : μικρόβια Κλινική εικόνα : Κεφαλαλγία – επιδείνωση της κατά την κάμψη της κεφαλής εμπρός . Πόνος κατά την ψηλάφηση της περιοχής Πυώδεις ρινικές βλέννες Αίσθημα βάρους στη μύτη ΟΞΕΙΑ ΛΑΡΥΓΓΙΤΙΔΑ Φλεγμονή λάρυγγα, συχνά συνυπάρχει με Φαρυγγίτιδα ή είναι επιπλοκή της Φαρυγγίτιδας. Στα παιδιά είναι σοβαρή κατάσταση > απόφραξη της ροής του αέρα > άμεση αντιμετώπιση. ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ: Βήχας, δύσπνοια, βράγχος φωνής, εισπνευστικό συριγμό . ΦΑΡΥΓΓΟΑΜΥΓΔΑΛΙΤΙΔΑ ΑΙΤΙΑ : Ιοί ή μικρόβια (στρεπτόκοκκος συχνά) ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ: Δυσκολία – πόνος κατάποσης Αμυγδαλές Εξάντληση Ρίγος. Πυρετός -- Βήχας Πύον στις ΟΞΕΙΑ ΕΠΙΓΛΩΤΤΙΤΙΔΑ Λοίμωξη επιγλωττίδας: σοβαρή ιδίως σε παιδιά (θάνατος από απόφραξη αεροφόρων οδών). Επιγλωττίδα: βρίσκεται στην είσοδο του Λάρυγγα, κλείνει κατά την κατάποση των τροφών, (κατευθύνονται αυτές στον οισοφάγο και όχι στον αναπνευστικό σωλήνα) ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ: Πυρετός (υψηλός), δυσκαταποσία, δύσπνοια, συριγμός, εκροή σιέλου, Χαρακτηριστική θέση του ασθενούς (σκύβει προς τα εμπρός). Ύπτια θέση: προκαλεί επιδείνωση . ΟΞΕΙΑ ΒΡΟΓΧΙΤΙΔΑ Λοίμωξη μεγάλων βρόγχων. ΑΙΤΙΑ: μικρόβια ή ιοί ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ: έντονος βήχας, παραγωγή άφθονων πτυέλων, πιθανόν πυρετός . Ιογενής Μικροβιακή > πτύελα λευκά (καθαρά) > πτύελα πυώδη (πρασινοκίτρινα) -9- ΠΝΕΥΜΟΝΙΑ Σοβαρή λοίμωξη των κυψελίδων και των μικρότερων βρόγχων, μπορεί να προκαλέσει τον θάνατο ιδίως σε ανοσοκατασταλμένα και ηλικιωμένα άτομα. ΑΙΤΙΑ : (όλα τα μικρόβια μπορούν να προκαλέσουν πνευμονία). Συχνότερα: • Πνευμονόκοκκος • Αιμόφιλος γρίπη • Σταφυλόκοκκος • Μυκόπλασμα • Κλεμπσιέλλα • Ψευδομονάδα • Αναερόβια μικρόβια. Το μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης προκαλεί ειδική μορφή πνευμονίας. Πνευμονίες προκαλούνται και από : Ιούς (ανεμοβλογιάς) μύκητες, παράσιτα . Παράγοντες από τους οποίους εξαρτάται πιο μικρόβιο προκαλεί πνευμονία : Ηλικία, οι συνήθειες ατόμου, τρόπος μόλυνσης, επίπεδο ανοσίας Πχ, από εισρόφηση συνήθως αναερόβια μικρόβια. Υγρά και μικρόβια στομάχου οισοφάγου και στοματικής κοιλότητας είσοδος στις αεροφόρες οδούς προκαλούν σοβαρές βλάβες Μεγαλύτερο κίνδυνο έχουν : • • • • Ηλικιωμένοι Πάσχοντες από χρόνια βρογχίτιδα Διαβητικοί Έχουν σπληνεκτομή • • • • ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ: • Βήχας, • Ταχυκαρδία • Θωρακικός πόνος, έντονος ιδίως στην εισπνοή όταν συνυπάρχει πλευρίτιδα. Ανοσοκατασταλμένοι Νεφροπαθείς Αλκοολικοί Έχουν δρεπανοκυτταρική αναιμία • Πυρετός υψηλός • Δύσπνοια - Ταχύπνοια • Διανοητική σύγχυση σε ηλικιωμένους ασθενείς Χαρακτηριστικά ευρήματα: Ακροαστικά κατά την ακρόαση του πνεύμονος. - 10 - ΦΥΜΑΤΙΩΣΗ ΠΝΕΥΜΟΝΑ Χρόνια νόσος, συχνή, με αύξηση κρουσμάτων. Στελέχη του μικροβίου παρουσιάζουν ανθεκτικότητα στα σύγχρονα αντιφυματικά φάρμακα . ΑΙΤΙΟ: Μυκοβακτηρίδιο της Φυματίωσης ή Βάκιλος Koch. ΜΕΤΑΔΟΣΗ – ΕΞΑΠΛΩΣΗ Μετάδοση: με πτύελα, σταγονίδια βήχα, σε μέλη οικογένειας πάσχοντος, σε άτομα υψηλού κινδύνου (τρόφιμοι φυλακών, υγειονομικό προσωπικό, στρατευμένοι κλπ) Είσοδος : Το αναπνευστικό είναι η πρώτη και βασική οδός λοίμωξης ο πνεύμονας, όπου αναπτύσσεται η φυματική βλάβη η οποία μπορεί να είναι : 1 Απλή φλεγμονή σε ένα πνευμονικό τμήμα 2 Βαριά πνευμονία - Πλευρίτιδα 3 Εξάπλωση μέσω του αίματος σε όλο τον οργανισμό (εγκέφαλο, μήνιγγες, νεφροί, δέρμα, έντερο, μήτρα, ήπαρ) ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ: (Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της) Α Όταν ένα άτομο μολυνθεί μπορεί : 1 Να νοσήσει άμεσα (Πρωτολοίμωξη) 2 Να μην νοσήσει ποτέ στην ζωή του 3 Να νοσήσει μετά από χρόνια (Μεταπρωτοπαθής) 4 Ένας ανά 100 μολυνθέντες θα εκδηλώσει φυματίωση στη ζωή του. Β Στην Πρωτολοίμωξη η βλάβη μπορεί : 1 Να είναι μικρή – ελάχιστα συμπτώματα (βήχας - μέτριος πυρετός). Σε πολλές περιπτώσεις θεραπεύεται μόνη της (ανοσολογική άμυνα οργανισμού) 2 Μπορεί τα συμπτώματα να επιμένουν, να είναι πολύ σοβαρά (αιμοπτύσεις, πυρετός υψηλός, βαριά πνευμονία, μηνιγγίτιδα) οπότε απαιτεί άμεση αντιμετώπιση. Γ Η μόλυνση με το μυκοβακτηρίδιο σημαίνει Ότι πάντα υπάρχει κίνδυνος εκδήλωσης φυματίωσης στην μετέπειτα ζωή του, όταν η ανοσία του οργανισμού υποχωρήσει (διαβήτης, γεροντική ηλικία, σοβαρές παθήσεις) θα αναζωπυρωθεί η νόσος. Μεταπρωτοπαθής, συχνότερη μορφή: πυρετός, αδυναμία, απώλεια βάρους, βήχας, αιμόπτυση, ή να αφορά και άλλα συστήματα με αντίστοιχα συμπτώματα. Δ Προσβάλλει άτομα ευαίσθητης ηλικίας (παιδιά – έφηβοι – ηλικιωμένοι – ανοσοκατασταλμένοι) ΠΡΟΛΗΨΗ: • Αντιφυματικός εμβολιασμός (όχι πάντα πετυχημένος – δεν προστατεύει πάντα) • Διάρκεια προφύλαξης έως 10 έτη. Βοηθά στον έλεγχο της νόσου ιδίως σε χώρες με πολλά κρούσματα. Υποχρεωτικός σε παιδιά 6-8 ετών Βασικοί παράγοντες πρόληψης, έγκαιρης διάγνωσης και θεραπείας : • Σωστή ιατρική παρακολούθηση • Καλές συνθήκες ζωής. - 11 - ΒΡΟΓΧΙΚΟ ΑΣΘΜΑ Σημαίνει απόφραξη των αεροφόρων οδών. Βρογχόσπασμος (αλλά πλήρως αναστρέψιμη σε σχέση με την ΧΑΠ) μετά την φαρμακευτική αγωγή (ή και χωρίς αγωγή μερικές φορές). Ο ασθενής στα μεσοδιαστήματα των κρίσεων είναι υγιής με φυσιολογικές αναπνευστικές δοκιμασίες, χωρίς ακροαστικά ευρήματα (αντίθετα η ΧΑΠ εξελίσσεται διαρκώς και η απόφραξη είναι μόνιμη). ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ : Υπερευαισθησία αεροφόρων οδών ασθενών σε διάφορα ερεθίσματα > σύσπαση μικρών βρόγχων > συριγμός και δύσπνοια . Εκδήλωση κρίσης με ξηρό συνεχή βήχα, αίσθημα βάρους στο θώρακα . Επιδείνωση την νύκτα λόγω υγρασίας ή μετά από σωματική προσπάθεια, έκθεση στο ψύχος ή ιογενή λοίμωξη. ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΝΕΥΜΟΝΟΣ Πρώτη αιτία θανάτου από καρκίνο στον αναπτυγμένο κόσμο. ΑΙΤΙΟ: Κάπνισμα –Αύξηση καρκίνου στις γυναίκες μετά την συνήθεια καπνίσματος σε αυτές Αυξημένος ο κίνδυνος και σε παθητικούς καπνιστές . Αύξηση των κρουσμάτων καρκίνου πνεύμονα σε νεότερες ηλικίες (35 - 40 ετών). ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ : • Έκθεση σε αμίαντο, • Σε βιομηχανικά υλικά • Ρύπανση ατμόσφαιρας, • Χρόνιες φλεγμονώδεις βλάβες πνευμόνων. ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ: • Βήχας, έντονος και επίμονος • Απώλεια βάρους • Θωρακικός πόνος • Αιμόπτυση • Δύσπνοια • Πληκτροδακτυλία Μπορεί να προκαλέσει: • Πνευμονία, • Πλευριτική συλλογή, • Ενδοπνευμονική αιμορραγία (μεγάλη). • Αποφρακτικά φαινόμενα, • Περικαρδίτιδα (από μεταναστευτική διήθηση περικαρδίου) • Δυσκαταποσία (από εξωτερική πίεση του οισοφάγου) • Βραχνάδα φωνής (από προσβολή του λάρυγγα). • Πιθανή πρώτη εκδήλωση από μεταστάσεις σε απομακρυσμένα όργανα (εγκέφαλο, ήπαρ, οστά). - 12 - ΠΝΕΥΜΟΝΙΚΗ ΕΜΒΟΛΗ Είναι η απόφραξη των πνευμονικών αγγείων από θρόμβο αίματος, με συνέπεια αιμοδυναμικές και αναπνευστικές ανωμαλίες η βαρύτητά τους εξαρτάται από το μέγεθος του αγγείου πού αποφράσσεται. Η ΔΕ κοιλία (δέχεται το αίμα όλων των φλεβών) > πνευμονική αρτηρία > Πνεύμονες (κυψελίδες), για ανταλλαγή αερίων. Παύση της κυκλοφορίας στα αγγεία αυτά > κακή ανταλλαγή αερίων (υποξαιμία) Παύση της κυκλοφορίας στα αγγεία αυτά > δυσχέρεια Δε κοιλίας ΑΙΤΙΑ : Όταν θρόμβοι αίματος από τις φλέβες των κάτω άκρων αποκολλώνται κατά την διάρκεια φλεβοθρόμβωσης. ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ : • Δύσπνοια Ταχύπνοια • Θωρακικός πόνος. • Αιμόπτυση • Ταχυκαρδία • Χαμηλός Πυρετός • Συχνά πλευριτική συλλογή υγρού Σε απόφραξη μεγάλου αγγείου : • Οξεία ανεπάρκεια Δε κοιλίας • Υπόταση • Βαριά υποξυγοναιμία • Shock • Καρδιακή ανακοπή • Αιφνίδιος θάνατος ΠΝΕΥΜΟΘΩΡΑΚΑΣ Είναι η συλλογή αέρα ανάμεσα στον πνεύμονα και το θωρακικό τοίχωμα > πίεση του αέρα > συμπίεση του πνεύμονα > διαταραχή της ανταλλαγής αερίων. ΑΙΤΙΑ: Τραυματισμός Αποφρακτική πνευμονοπάθεια και άσθμα Καρκίνος πνεύμονα Αυτόματος χωρίς σαφή αιτία Κατά την παρακέντηση θώρακα Σε διασωληνωμένους ασθενείς σε αναπνευστήρα. Άλλα σπάνια αίτια ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ: Αιφνίδια δύσπνοια και θωρακικός πόνος. - 13 - ΠΛΕΥΡΙΤΙΔΕΣ ΥΠΕΖΩΚΟΤΑΣ : είναι ένα διπλό ινώδες πέταλο, πού περικλείει τον πνεύμονα, η μία του πλευρά προσφύεται στον πνευμονικό ιστό και η άλλη στο θωρακικό τοίχωμα . Η στενή κοιλότητα ανάμεσα στα 2 τμήματα του περιέχει ελάχιστη ποσότητα υγρού. Η ποσότητα του υγρού στην υπεζωκοτική κοιλότητα αυξάνεται σε παθολογικές καταστάσεις όπως: • Υπερβολική παραγωγή • Δυσχέρεια στην απορρόφηση του • Ή και τα δύο παραπάνω . ΠΛΕΥΡΙΤΙΔΑ: Φλεγμονή του υπεζωκότα με ή χωρίς πλευριτική συλλογή υγρού. ΠΛΕΥΡΙΤΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ: Παθολογική ποσότητα υγρού (δεν οφείλεται πάντα σε φλεγμονή). ΚΑΡΔΙΑΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ : Συλλογή πλευριτικού υγρού > αίτιο η διαφορά πιέσεων μεταξύ των αγγείων και του υπεζωκότα, > μεταφορά υγρού προς την υπεζωκοτική κοιλότητα για μηχανικούς λόγους. ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΑΝΑΛΟΓΩΣ ΣΥΣΤΑΣΗΣ ΣΕ ΛΕΥΚΩΜΑ ΤΟΥ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΟΥ ΥΓΡΟΥ Σημαντικός ο διαχωρισμός γιατί άλλες παθήσεις προκαλούν εξιδρώματα, άλλες διϊδρώματα Διϊδρωματικές: μικρή ποσότητα πρωτεΐνης στο πλευριτικό υγρό . Εξιδρωματικές: μεγάλη ποσότητα πρωτεΐνης στο πλευριτικό υγρό. ΑΙΤΙΑ : 1) Διϊδρωματική πλευριτική συλλογή • Καρδιακή Ανεπάρκεια • Υπολευκωματιναιμία από ασιτία • Κίρρωση ήπατος • Νεφρωσικό σύνδρομο 2) Εξιδρωματική πλευριτική συλλογή • Λοιμώξεις (ιογενείς, μικροβιακές, παρασιτικές) • Κακοήθειες (μεταστάσεις πνεύμονα ή άλλων οργάνων --πρωτοπαθείς όγκοι υπεζωκότα (μεσοθήλωμα). • Τραυματισμοί (αιμοθώρακας) • Πνευμονική εμβολή • Αυτοάνοσα νοσήματα (ερυθηματώδης λύκος, ρευματοειδής αρθρίτιδα, αγγειϊτιδες) • Παγκρεατίτιδα • Ουραιμία : σε χρόνια νεφρική ανεπάρκεια • Υποθυρεοειδισμός • Μετά από έμφραγμα μυοκαρδίου. ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ : Δυσφορία δύσπνοια βήχας Πλευριτικός πόνος στο θώρακα, οξύς, διαξιφιστικός, επιδεινώνεται με την αναπνοή Πυρετός (όχι πάντα). - 14 -