Ντούνη Κερασία, Μέξη Μαρία, Αρχαιολόγοι της Β' ΕΠΚΑ
Αρχαίος Δήμος Παιανίας Υπένερθεν. Νεότερες ανασκαφικές έρευνες.
Ο αρχαίος δήμος της Παιανίας Υπένερθεν, ένας από τους πέντε μεγαλύτερους αττικούς δήμους κατά
την κλασική εποχή, τοποθετείται στην περιοχή που εκτείνεται από τον Αγ. Ανδρέα, στο ΒΔ τμήμα της
σημερινής Παιανίας, έως τον Αγ. Αθανάσιο που βρίσκεται στο ΝΑ τμήμα της. Οι νεότερες
αρχαιολογικές έρευνες έφεραν στο φως πλήθος ευρημάτων που συμπληρώνουν τις γνώσεις μας, τόσο
για το αρχαίο οδικό δίκτυο στο εσωτερικό του δήμου και τα τεχνικά έργα που σχετίζονται με αυτό, όσο
και για τους χώρους και τα έθιμα ταφής. Στο πλαίσιο της ανακοίνωσης παρουσιάζονται τα ανασκαφικά
δεδομένα που προέρχονται από την έρευνα επτά σωστικών ανασκαφών της Β’ Εφορείας Προϊστορικών
και Κλασικών Αρχαιοτήτων. Συγκεκριμένα, στο ΝΑ τμήμα του δήμου έχουν αποκαλυφθεί σε μεγάλο
μήκος τμήματα δύο αρχαίων οδών που πιθανώς διασταυρώνονται μεταξύ τους και εξυπηρετούσαν την
κυκλοφορία των πολιτών στο εσωτερικό του δήμου. Από αυτές διέρχονταν άμαξες, όπως αποδεικνύουν
τα ίχνη τροχών που σώζονται σε αρκετά καλή κατάσταση διατήρησης. Παρόδια κτίρια με ποικίλα
ενδιαφέροντα ευρήματα εντοπίζονται στο δυτικό τμήμα της μιας οδού. Μεγάλο τεχνικό έργο
διευθέτησης αρχαίου ρέματος στη συμβολή των οδών αυτών φαίνεται ότι προστάτευε την ασφαλή
διέλευση από τις οδούς, καθώς και τα παρακείμενα δύο νεκροταφεία. Με βάση τα ευρήματα, τα εν
λόγω νεκροταφεία χρονολογούνται από τα τέλη του 8ου–αρχές 7ου έως και τον 4ο αι. π.Χ., ενώ ενδείξεις
υπάρχουν και για τη χρήση του χώρου στα βυζαντινά χρόνια. Επίσης, έχουν ερευνηθεί τμήματα 2
νεκροταφείων των κλασικών χρόνων στο Β και Δ τμήμα του δήμου. Ο μεγάλος αριθμός αλλά και η
ποιότητα των ευρημάτων που προέρχονται από τις παραπάνω ανασκαφές μαρτυρούν την ύπαρξη μιας
πλούσιας κοινωνίας ήδη από τη γεωμετρική εποχή, που αναπτύσσεται και ακμάζει ιδιαίτερα την
κλασική περίοδο, εποχή ακμής των αττικών δήμων.
---------------------------------------------------------------------
Δέδες Λιώνης, Αρχαιολόγος της Β' Ε.Π.Κ.Α.
«Γκιουβέτσια, καπάκια και αλογάκια» (ευρήματα του Δυτικού νεκροταφείου στο Μαρκόπουλο).
Πρόκειται για την παρουσίαση των αποτελεσμάτων της σωστικής ανασκαφικής έρευνας που διεξήχθη
από τη Β΄ Ε.Π.Κ.Α. κατά τα έτη 2009–2012 σε οικόπεδο επί της οδού Ι. Σταύρου στο Μαρκόπουλο
Μεσογαίας, σε συνδυασμό με δεδομένα από προηγούμενες ανασκαφές κατά τις δεκαετίες του 1970
και 1980 από την ίδια περιοχή.
---------------------------------------------------------------------
ΙΕ΄ Επιστημονική Συνάντηση Νοτιοανατολικής Αττικής
Υπό την αιγίδα του Δήμου Κρωπίας
17-20 Οκτωβρίου 2013
Σελίδα 1
Κατσαβού Μαρία-Χριστίνα, Αρχαιολόγος της Β' ΕΠΚΑ
Ταφικά ευρήματα από την επέκταση δικτύου ύδρευσης στη Μερέντα Μαρκοπούλου Μεσογαίας.
Κατά τη διάνοιξη τάφρου για τη διέλευση αγωγού ύδρευσης επί της οδού Μυρρινούντος στην περιοχή
Μερέντα Μαρκοπούλου Μεσογαίας, τον Φεβρουάριο του 2011, εντοπίστηκε τμήμα στρώματος
ταφικών προσφορών.
Στην παρούσα ανακοίνωση παρουσιάζεται το μικρό αυτό σύνολο και εξετάζεται η σχέση του με
τις νεκροπόλεις του ομώνυμου αρχαίου δήμου (δήμος Μυρρινούντος), τμήματα των οποίων έχουν
κατά καιρούς έρθει στο φως.
---------------------------------------------------------------------
Λαζάρ Δήμητρα, Αρχαιολόγος
Κατάλοιπα αγροικίας στο Δήμο Γέρακα Αττικής.
Κατά τη διάρκεια εκσκαφικών εργασιών σε οικόπεδο ιδιοκτησίας του Οργανισμού Σχολικών Κτηρίων
στην περιοχή του Κέντρου του Δήμου Γέρακα Αττικής εντοπίστηκαν αρχαιότητες, με αποτέλεσμα να
διενεργηθεί ανασκαφική έρευνα, η οποία έφερε στο φως αρχιτεκτονικά κατάλοιπα αγροικίας των
ιστορικών χρόνων.
Το κτήριο δεν σώζεται ολόκληρο, και φέρει στο νότιο και δυτικό τμήμα. Έχει προσανατολισμό ΒΝ, και μέγιστες αποκαλυφθείσες διαστάσεις περίπου 36 μ. (Β-Ν) x 25 μ. (Δ-Α). Αποκαλύφθηκαν
συνολικά 40 τοίχοι και 12 χώροι. Οι περισσότεροι χώροι έχουν δάπεδα από λεπτό στρώμα χώματος (23 εκ.) επί του φυσικού εδάφους. Στο ανατολικό τμήμα του οικοπέδου εντοπίστηκαν τρεις αποθέτες (ΙΙΙΙ), ενώ στο νότιο τμήμα του χώρου I αποκαλύφθηκε πήλινος αγωγός που είχε τεθεί σε αχρηστία ήδη
στην αρχαιότητα.
Από το κτήριο περισυνελέγησαν ευρήματα της καθημερινής ζωής των κατοίκων, όπως είναι η
χρηστική κεραμική, νομίσματα, μετάλλινα και λίθινα ευρήματα, η μελέτη των οποίων αποκάλυψε ότι η
κατάληψη του χώρου της αγροικίας καλύπτει ευρύ χρονικό φάσμα που ξεκινά από το τέλος των
κλασικών χρόνων και φτάνει έως και τα υστερορωμαϊκά χρόνια.
---------------------------------------------------------------------
ΙΕ΄ Επιστημονική Συνάντηση Νοτιοανατολικής Αττικής
Υπό την αιγίδα του Δήμου Κρωπίας
17-20 Οκτωβρίου 2013
Σελίδα 2
Λυγκούρη-Τόλια Ευτυχία, πρώην προϊσταμένη της ΚΣΤ' ΕΠΚΑ,
Αναγνωστοπούλου Άννα-Μαρία, αρχαιολόγος της ΚΣΤ' ΕΠΚΑ,
Γιαμαλίδη Μαίρη, αρχαιολόγος της ΚΣΤ' ΕΠΚΑ,
Συρογιάννη Αλεξάνδρα, αρχαιολόγος της ΚΣΤ' ΕΠΚΑ,
Νταϊφά Κορνηλία, αρχαιολόγος, Λουρεντζάτου Ιουλία, αρχαιολόγος
Η συστηματική ανασκαφή στη θέση Άγιος Νικόλαος Πάλλων, στη Βούλα. Πρώτα συμπεράσματα.
H συστηματική ανασκαφή στη θέση Άγιος Νικόλαος Πάλλων, στην περιοχή της Βούλας Αττικής,
υπάγεται στην αρμοδιότητα της ΚΣΤ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και διεξάγεται
υπό τη διεύθυνση της κας Ευτυχίας Λυγκούρη-Τόλια, με ομάδα αρχαιολόγων της Υπηρεσίας και
εξωτερικών επιστημονικών συνεργατών.
Η θέση αυτή είναι γνωστή από το 1934, όταν ο χώρος παραχωρήθηκε από τον Ο.Δ.Ε.Π. στην
Αρχαιολογική Υπηρεσία και κηρύχθηκε ως αρχαιολογικός εξαιτίας των ορατών αρχαίων καταλοίπων.
Από το 2011 πραγματοποιείται συστηματική έρευνα εκπαιδευτικού χαρακτήρα με τη συμμετοχή
εθελοντών φοιτητών από το Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο και το ΔΙΚΕΜΕΣ.
Η ανασκαφή έχει επικεντρωθεί στο ΒΔ τμήμα του οικοπέδου και τα μέχρι τώρα αποκαλυφθέντα
αρχιτεκτονικά κατάλοιπα και κινητά ευρήματα επιβεβαιώνουν τη συνεχή χρήση του χώρου, από τους
κλασικούς έως και τους βυζαντινούς χρόνους. Συγκεκριμένα, έχει αποκαλυφθεί ταφικός περίβολος
κλασικών χρόνων, δομημένος με ορθογώνιους λίθους μεγάλων διαστάσεων που συνδέονται με χώμα.
Η ανεύρεση σαρκοφάγου από κογχυλιάτη λίθο επιβεβαιώνει τη χρήση του χώρου, ως ταφικού, μέχρι
τους ύστερους κλασικούς/ ελληνιστικούς χρόνους.
Κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους μέσα στα όρια του ταφικού περιβόλου θεμελιώνονται δύο
κλίβανοι, ένας ορθογώνιος και ένας κυκλικός. Από τους κλιβάνους σώζεται ο θάλαμος θέρμανσης, ενώ
ο ορθογώνιος διατηρεί τμήμα της εσχάρας. Το μεγαλύτερο μέρος του ανεσκαμμένου χώρου
καταλαμβάνει εκτεταμένη εγκατάσταση, πιθανώς εργαστηριακού χαρακτήρα, που σχετίζεται με τους
κλιβάνους. Στρώμα καταστροφής της ύστερης αρχαιότητας με θραύσματα κεραμίδων και λίθων
εντοπίζεται σε όλα σχεδόν τα δωμάτια της εγκατάστασης.
Στους βυζαντινούς χρόνους οικοδομείται ναΐσκος, ο οποίος χρησιμοποιεί τον ισχυρό τοίχο του
ταφικού περιβόλου για τη διαμόρφωση της αψίδας του. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το
οστεολογικό υλικό της σαρκοφάγου, όπου εντοπίστηκε μεγάλος αριθμός ατόμων διαφόρων ηλικιών.
---------------------------------------------------------------------
ΙΕ΄ Επιστημονική Συνάντηση Νοτιοανατολικής Αττικής
Υπό την αιγίδα του Δήμου Κρωπίας
17-20 Οκτωβρίου 2013
Σελίδα 3
Στάθη Μαρία, Αρχαιολόγος της Β' ΕΠΚΑ
Νέα ευρήματα προϊστορικών και ιστορικών χρόνων από ανασκαφές στα Σπάτα.
Οι σωστικές ανασκαφές σε οικόπεδα ιδιωτών και σε δημόσια έργα, που διενεργήθηκαν στη διάρκεια
των ετών 2007-2012, υπήρξαν η αφορμή για να έρθουν στο φως σημαντικά αρχαία κατάλοιπα, τα
οποία βοήθησαν στη συμπλήρωση του αρχαιολογικού χάρτη της περιοχής. Ιδιαίτερα, ο νέος οικισμός
της νεολιθικής εποχής που εντοπίστηκε στην περιοχή «Γυαλού» και ο οικισμός της ΠΕ εποχής στο λόφο
«Μαγουλέζα», μας προσφέρουν πληθώρα στοιχείων για την προϊστορία της περιοχής. Τα νεκροταφεία
μυκηναϊκής, γεωμετρικής, κλασικής και ρωμαϊκής εποχής, οι αγροικίες κλασικών και ελληνιστικών
χρόνων, οι εργαστηριακές εγκαταστάσεις και οι αρχαίοι δρόμοι που ερευνήθηκαν, επίσης, σε διάφορες
θέσεις επιβεβαίωνουν τη διαχρονική κατοίκηση της περιοχής.
--------------------------------------------------------------------Παπαδημητρίου Γεώργιος, Ομότιμος Καθηγητής Ε.Μ.Π.
Μία νέα άποψη για τα λεγόμενα «ελικοειδή πλυντήρια» του Λαυρίου και τις μεταλλουργικές
διεργασίες που συνδέονται με αυτά.
Στα τέλη του 1ου π.Χ. αιώνα ο Στράβων έγραψε ότι οι μεταλλευτικές εργασίες της Λαυρεωτικής έχουν
περιέλθει σε παρακμή και οι μεταλλευτές για την παραγωγή αργύρου ανατήκουν παλαιότερες
εκβολάδες και σκωρίες. Στις δραστηριότητες αυτές, όπως θα δείξουμε, συμπεριλαμβάνονταν και η
ανακύκλωση του λιθαργύρου.
Ο λιθάργυρος περιείχε μεταλλικά εγκλείσματα (ψήγματα) μολύβδου/αργύρου, για την ανάκτηση
των οποίων οι αρχαίοι μεταλλουργοί έπρεπε να τον λειοτριβήσουν και να τον υποβάλουν σε
εμπλουτισμό. Η λειοτρίβηση του λιθαργύρου γινόταν σε κυκλικά τριβεία, για τα οποία αποδεικνύουμε
ότι δεν ήσαν άλλα από τα θεωρούμενα ως ελικοειδή πλυντήρια.
Στο συμπέρασμα αυτό συνηγορεί το γεγονός ότι πολλά από αυτά είναι κλειστές κυκλικές
κατασκευές χωρίς κλίση, με εμφανή τα ίχνη της μυλόπετρας στην επιφάνειά τους, καθώς και η
αποκάλυψη παρόμοιων διατάξεων στην Κίνα, Ευρώπη και Αμερική. Μερικές από αυτές λειτούργησαν
από τον Μεσαίωνα έως τον περασμένο αιώνα.
Τα κυκλικά τριβεία της Λαυρεωτικής είναι τα αρχαιότερα του είδους παγκοσμίως και αποτελούν
εξέλιξη του trapetum που ανακαλύφθηκε τον 5 ο π.Χ. αιώνα για την έκθλιψη των ελαιών. Στη
Λαυρεωτική το trapetum προσαρμόσθηκε στη μεταλλευτική, δίνοντας γένεση στο κυκλικό τριβείο.
Παρόμοιες εγκαταστάσεις χρησιμοποιήθηκαν στα Μεταλλεία του Παγγαίου.
Επί τη βάσει ιστορικών δεδομένων εικάζεται ότι τα κυκλικά τριβεία λειτούργησαν μετά την
παρακμή των μεταλλείων, περί το 300 π.Χ., και συνέχισαν με ενδιάμεσες διακοπές, λόγω της
μακεδονικής κηδεμονίας, της ρωμαιοκρατίας και των επαναστάσεων των δούλων, μέχρι τα μέσα του
1ου μ.Χ. αιώνα.
--------------------------------------------------------------------ΙΕ΄ Επιστημονική Συνάντηση Νοτιοανατολικής Αττικής
Υπό την αιγίδα του Δήμου Κρωπίας
17-20 Οκτωβρίου 2013
Σελίδα 4
Γκινάλας Μιχάλης, Αρχαιολόγος
Αρχαία νεκροταφεία στη θέση Γυαλού του Δήμου Σπάτων.
Οι ανασκαφές που διενεργήθηκαν στην περιοχή Γυαλού του δήμου Σπάτων, κατά τα έτη 2008-2011,
αποκάλυψαν τρία νεκροταφεία σε μικρή απόσταση μεταξύ τους. Δύο από τα νεκροταφεία που
εντοπίστηκαν ήταν παρόδια και περιλάμβαναν 23 τάφους-πυρές κατά χώραν, 3 εγχυτρισμούς, 3
λακκοειδείς λαξευμένους στο φυσικό αργιλώδες, 3 αύλακες προσφορών και ένα κυκλικό όρυγμα που
λειτουργούσε ως αποτεφρωτήριο ή λάκκος σπονδών. Τα κτερίσματα των παρόδιων νεκροταφείων ήταν
πολυάριθμα και περιλάμβαναν κυρίως ταφικά αγγεία (ληκύθια, φιάλες, πινάκια, μικκύλα). Τα
ευρήματα αυτά, σε συνδυασμό με άλλα από την ανασκαφική έρευνα στον αρχαίο δρόμο, μας
επιτρέπουν τη χρονολόγηση των νεκροταφείων στον 5ο αι. π.Χ. Επίσης ερευνήθηκε ρωμαϊκό
νεκροταφείο (5ος αι. μ.Χ.), οργανωμένο γύρω από ταφικό περίβολο, που περιλάμβανε 4
κιβωτιόσχημους τάφους, 13 λακκοειδείς, 5 καλυβίτες και 2 τάφους με κτιστή υπερκείμενη κατασκευή.
Στο σύνολο της ανασκαφής εντοπίστηκαν 23 πήλινα αγγεία και 5 γυάλινα ακέραια, 55 χάλκινα
νομίσματα, 4 δαχτυλίδια, 3 περόνες, 1 μαρμάρινη επίστεψη με ακανθωτή διακόσμηση σε ρηχό
ανάγλυφο και 1 πόρπη. Η ανασκαφική έρευνα των νεκροταφείων στη θέση Γυαλού συμπληρώνει
σημαντικά τη γνώση μας γύρω από τα αρχαία έθιμα ταφής σε μία περιοχή που θα παρουσιαστεί για
πρώτη φορά στην ΙΕ' Επιστημονική Συνάντηση ΝΑ. Αττικής.
---------------------------------------------------------------------
Πέτρου Αικατερίνη, Αρχαιολόγος
Πρόσφατες ανασκαφικές έρευνες στο Δήμο Μαρκοπούλου.
Κατά το χρονικό διάστημα 2007-2009 στο πλαίσιο παρακολούθησης εκσκαφών για την ανέγερση
οικοδομών στο Μαρκόπουλο και το Πόρτο Ράφτη ήρθαν στο φως σημαντικές αρχαιότητες, οι οποίες
συμπληρώνουν την εικόνα της τοπογραφίας της περιοχής κατά τους προϊστορικούς και τους ιστορικούς
χρόνους. Εντός των ορίων του σημερινού Μαρκοπούλου έχουν εντοπισθεί πενιχρά οικιστικά κατάλοιπα
και πληθώρα νεκροταφείων, καθώς οι αρχαίοι δήμοι βρίσκονταν περιφερειακά του σύγχρονου
οικισμού. Αντιθέτως, στο Πόρτο Ράφτη ήκμασαν δύο αρχαίοι δήμοι, ο δήμος Πρασιέων και ο δήμος
Στειριέων. Στην ΙΕ' Επιστημονική Συνάντηση ΝΑ. Αττικής πρόκειται να παρουσιαστεί μία ταφή εντός
πίθου των κλασικών χρόνων και ένα κτίσμα της ίδιας εποχής, που βρέθηκαν στο Μαρκόπουλο, ενώ από
το Πόρτο Ράφτη μία προϊστορική εγκατάσταση της πρώιμης Εποχής του Χαλκού, ένα νεκροταφείο των
αρχαϊκών και κλασικών χρόνων, μία παιδική ταφή εντός πήλινης λάρνακας της κλασικής εποχής και ένα
ρωμαϊκό εργαστήριο αγγείων και κονιάματος. Η πρόθεση της παρουσίασης αυτής είναι να αποδειχθεί
μέσα από τα πρόσφατα αρχαιολογικά ευρήματα η συνεχής λειτουργία των περιοχών αυτών στους
αιώνες.
---------------------------------------------------------------------
ΙΕ΄ Επιστημονική Συνάντηση Νοτιοανατολικής Αττικής
Υπό την αιγίδα του Δήμου Κρωπίας
17-20 Οκτωβρίου 2013
Σελίδα 5
Δημητριάδου Ειρήνη, Δρ. Αρχαιολόγος
Άστυ και Χώρα: η σχέση της Αθήνας και της ΝΑ. Αττικής κατά την αρχαϊκή περίοδο.
Η μορφή της αρχαϊκής Αθήνας είναι ελάχιστα γνωστή στην έρευνα μέχρι σήμερα.
Η καταστροφή της από τους Πέρσες το 480/479 π.Χ., η εκ θεμελίων ανοικοδόμησή της από τους
Αθηναίους μέσα στη δεκαετία που ακολούθησε και η μακραίωνη κατοίκηση έχουν εξαλείψει το
μεγαλύτερο μέρος του αρχαιολογικού της αποτυπώματος. Ό,τι έχει σωθεί από αυτή είναι λιγοστά
κατάλοιπα από τα νεκροταφεία της και ελάχιστα από κτήρια του οικισμού στα Ν της Ακρόπολης.
Μέχρι σήμερα, κυριαρχούσε η εντύπωση ότι η πρώιμη αρχαϊκή πόλη βρισκόταν σε γενική
ανάσχεση προόδου συγκριτικά με τη ραγδαία ανάπτυξή της κατά τους Γεωμετρικούς χρόνους. Αιτία
απετέλεσαν δύο παρατηρήσεις που είχαν θεωρηθεί ενδείξεις τοπογραφικής συρρίκνωσης:
Η παύση της λειτουργίας ταφικών χώρων γύρω από την Ακρόπολη και της σταδιακής
απομάκρυνσής τους και
Η μείωση του αριθμού των τάφων σε σχέση με τη Γεωμετρική (αλλά και την Κλασική) περίοδο.
Τελευταία, η έρευνα τείνει να ερμηνεύσει τα ίδια δεδομένα διαφορετικά και ιδίως τη μείωση των
τάφων (επομένως και του πληθυσμού). Αυτή αποδίδεται πλέον στις αποκεντρωτικές τάσεις προς την
περιφέρεια που επικρατούν τα χρόνια αυτά, τη γενικότερη διασπορά της κατοίκησης στην Αττική και
την ενίσχυση των αττικών δήμων ιδίως μετά τον Κλεισθένη (508/7 π.Χ.). Όσο για τον μικρό αριθμό των
αρχαϊκών οικισμών της Αττικής, φαίνεται πως πρόκειται για κενό στις γνώσεις μας, αφού οι θέσεις τους
είναι κατά κύριο λόγο εντοπισμένες όχι μέσω ανασκαφών αλλά επιφανειακών ερευνών και τυχαίων
ευρημάτων.
Η εύρεση των περισσοτέρων γνωστών επιτύμβιων αγαλμάτων κούρων στη ΝΑ. Αττική και η
πληθώρα αναθηματικών στο ιερό του Ποσειδώνα στο Σούνιο δεν φανερώνουν απλώς την κατοίκηση
της περιοχής, αλλά πιστοποιούν τη μετακίνηση οικογενειών ευπατριδών από το Άστυ και την
εγκατάστασή τους στην έγγειο ιδιοκτησία που διέθεταν εκεί. Το φαινόμενο αυτό παρατηρείται ήδη
από τον 7ο αι. π.Χ., οπότε οι αριστοκράτες εκδηλώνουν τη θρησκευτικότητά τους με αναθήματα, όχι
στην Ακρόπολη, αλλά στην ύπαιθρο χώρα, σε τόπους ακατοίκητους και κυρίως κορυφές βουνών.
Βεβαίως αυτό δεν συνεπάγεται τη συνολική εγκατάλειψη του άστεως από τις αριστοκρατικές
οικογένειες, όπως εξάλλου πιστοποιείται από τους κούρους και τα ενεπίγραφα επιτύμβια βάθρα τους
που έχουν βρεθεί στα μεγάλα νεκροταφεία της πόλης. Μετά την εγκαθίδρυση της δημοκρατίας το
508/7 π.Χ., όταν με σκοπό τη διακοπή των παλαιών σχέσεων ισχύος και εξουσίας των αριστοκρατικών
γενών δημιουργούνται οι νέοι δήμοι στην ύπαιθρο χώρα και στο εσωτερικό του άστεως, οι πυρήνες
πολλών από τους προαστιακούς και αγροτικούς της ΝΑ. Αττικής, ταυτίζονται με τους πολυάριθμους
οικισμούς που υπήρχαν διάσπαρτοι στην ενδοχώρα και στις ΝΑ. ακτές της.
---------------------------------------------------------------------
ΙΕ΄ Επιστημονική Συνάντηση Νοτιοανατολικής Αττικής
Υπό την αιγίδα του Δήμου Κρωπίας
17-20 Οκτωβρίου 2013
Σελίδα 6
Ιατρού Γεώργιος, Μαθηματικός
Η στάση του ημερήσιου και περιοδικού τύπου στη διάρκεια του αγώνα των κατοίκων της Κερατέας
κατά του ΧΥΤΑ 1996-2013.
Αναφορά στα δημοσιεύματα εφημερίδων (ημερησίων-εβδομαδιαίων) που θεωρούνται σημαντικά στη
διάρκεια του αγώνα των κατοίκων της Κερατέας κατά του ΧΥΤΑ, εδώ και 17 χρόνια τώρα.
Η ανακοίνωση επικεντρώνεται κυρίως στα δημοσιεύματα εκείνα που αναφέρονται στις 128
ημέρες αποκλεισμού της Κερατέας από τα ΜΑΤ (11-12-2010 έως 18-4-2011).
Γίνεται παρουσίαση των θετικών αλλά και των αρνητικών δημοσιευμάτων που καθορίζουν εν
τέλει μια κοινωνικοπολιτική στάση, ιδιαίτερα των εφημερίδων που ανήκουν στα μεγάλα
δημοσιογραφικά συγκροτήματα, και έχουν άμεση σχέση με τα εργολαβικά συμφέροντα κατασκευής
ΧΥΤΑ στον αρχαιολογικό χώρο Οβριόκαστρο Κερατέας. Πώς η εφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ» είχε
καθημερινές ανταποκρίσεις από το γαλατικό χωριό της Κερατέας, με δημοσιογράφους και
φωτορεπόρτερ που μεταφέρουν τον παλμό των γεγονότων (Αλέξ. Κυριακόπουλος, Σπ. Τσακίρης ) ή
δημοσιογράφους ερευνητές (Νάντια Βασιλειάδου, Άρης Χατζηγεωργίου), πώς το «ΠΟΝΤΙΚΙ» στέκεται
στο πλευρό του αγώνα μας δημοσιεύοντας καίρια κείμενα και σατιρικά σχόλια για τη «λωρίδα της
Γάζας», όπως αποκάλεσε τότε την Κερατέα. Κι ακόμη πώς οι εφημερίδες «ΒΗΜΑ»-«ΝΕΑ» πολεμούν και
απαξιώνουν με συκοφαντικά και ψευδή άρθρα τον αγώνα, πώς αρνούνται κατ’ επανάληψη να
δημοσιεύσουν τη δική μας άποψη, πώς αποκρύπτουν την απόφαση του Πρωτοδικείου Αθηνών (12
Ιουλίου 2011), που είναι τελεσίδικη εφετειακή κι έκρινε παράνομο το έργο και την εισβολή (11-122010), υποχρεώνοντας την κατασκευαστική κοινοπραξία να σταματήσει κάθε είδους εργασία στο
χώρο.
Γίνεται, επίσης, αναφορά στις 50 και πλέον γελοιογραφίες που εκφράζουν όλες τους τη
συμπαράσταση στον αγώνα μας και έχουν τις υπογραφές κορυφαίων Ελλήνων γελοιογράφων
(Ορνεράκης, Κυρ, Μητρόπουλος, Ιωάνννου, Αναστασίου κ.ά.) Ακόμη, σχόλια για τη θετική συμβολή του
τοπικού μας τύπου και των διαδικτυακών ιστοτόπων (blogs, sites) της Κερατέας που ενημέρωναν
καθημερινά για την πορεία του αγώνα, ενισχύοντας κυρίως την αυτοπεποίθηση των κατοίκων της
Κερατέας και την πλειοψηφία του ελληνικού λαού που στάθηκε στο πλευρό μας θεωρώντας τον αγώνα
μας ορόσημο στα χρόνια της κρίσης. Τέλος, σύντομη μνεία από τον απόηχο του αγώνα μας στο
εξωτερικό, πάντα με βάση τα δημοσιεύματα του ημερήσιου και περιοδικού τύπου.
---------------------------------------------------------------------
ΙΕ΄ Επιστημονική Συνάντηση Νοτιοανατολικής Αττικής
Υπό την αιγίδα του Δήμου Κρωπίας
17-20 Οκτωβρίου 2013
Σελίδα 7
Κιούση Βάσω, Διευθύντρια του ΕΚΤ & Π.
Γεφυρώνουμε μορφές λαϊκού πολιτισμού της περιοχής μας με το σήμερα μέσω της υλοποίησης
προγραμμάτων και έκδοσης αυθεντικού υλικού. Η περίπτωση του Νίκου & Γιασεμή Σαραγούδα &
του Δημήτρη Μακρή.
Περιγράφεται η εμπειρία του ΕΚΤ & Π. από τη μελέτη-έρευνα-παρουσίαση μορφών λαϊκού πολιτισμού
της περιοχής των Μεσογείων, της Λαυρεωτικής και της Ραφήνας-Πικερμίου (εκδόσεις και δημιουργία
ψηφιακού αρχείου).
Η ανακοίνωση επικεντρώνεται στον παραδοσιακό Σπαταναίο μουσικό Νίκο Σαραγούδα και τη
σύζυγό του Γιασεμή, μέσα από τη μουσική διαδρομή των οποίων αναδύονται εκφάνσεις της Τοπικής
Ιστορίας των Μεσογείων, της Αττικής και της Ελλάδας, και στον ερευνητή Δημήτρη Μακρή
(Λιγνιτωρύχοι και Σαρακατσάνοι στη Διασταύρωση Ραφήνας-Λιμάνι Ραφήνας-αρχαιολογικοί χώροι
Πικερμίου-Πικερμίδα) με την αρχειοθέτηση υλικού.
Οι γέφυρες μεταξύ των γενεών χτίζονται επίσης
• με «πολιτιστικές περιηγήσεις»
• με μόνιμες εκθέσεις: φωτογραφίας και αντικειμένων για τη «ζωή των Μεσογειτών άλλοτε» και
«στους Δρόμους του αμπελιού άλλοτε και τώρα»
• με βιωματικά εκπαιδευτικά προγράμματα για παραδοσιακά προϊόντα, τοπική ιστορία, «Κηπουρική
για παιδιά» (φυτά και δέντρα του Μεσογείτικου κήπου - θρεπτική αξία των προϊόντων, τις τοπικές
διατροφικές συνήθειες), Ποδήλατο (σύγχρονο μέσο άθλησης και μετακίνησης), Μουσική (κατασκευή
αυτοσχέδιων μουσικών οργάνων) παιχνίδια, παραμύθια, στο πλαίσιο προώθησης της άτυπης
εκπαίδευσης: στόχος είναι να συνειδητοποιήσει το παιδί τη σύνδεση/γεφύρωση στοιχείων του
παρελθόντος με την καθημερινή του ζωή και την αξία διατήρησης της παράδοσης
• με εκδόσεις αυθεντικού υλικού («Παραδοσιακά Παιδικά Τραγούδια και Ποιήματα της περιοχής των
Μεσογείων» - «Παιχνιδοτράγουδα στα Μεσόγεια» - «Νανουρίσματα-Ταχταρίσματα» - «Επιστροφή
στην Παραμυθοχώρα»
• με αξιοποίηση των εκδόσεων του ΕΚΤ & Π.
«Τα τραγούδια των Γυναικών στα Μεσόγεια 1900-1950», «Παιχνιδοτράγουδα στα Μεσόγεια», «Η
παραδοσιακή αρχιτεκτονική των Μεσογείων», «Οίνος ..γέφυρα πολιτισμού και παράδοσης», «Τα
παραδοσιακά εδέσματα των Μεσογείων», «Οι παραδοσιακοί χοροί των Μεσογείων», «Γέφυρες
Πολιτισμού: μια πολυπολιτισμική πόλη από το 1886».
---------------------------------------------------------------------
ΙΕ΄ Επιστημονική Συνάντηση Νοτιοανατολικής Αττικής
Υπό την αιγίδα του Δήμου Κρωπίας
17-20 Οκτωβρίου 2013
Σελίδα 8
Μαρμάνη Φωτεινή, υπ. Δρ. Κοινωνιολογίας
Η διάσταση του φύλου στη διερεύνηση αναγκών των αιτούντων άσυλο που διαβιούν στις δομές
προσωρινής διαμονής αιτούντων άσυλο αλλοδαπών στην περιοχή της Αττικής - Συμπεράσματα
έρευνας.
Στη συγκεκριμένη ανακοίνωση πρόκειται να παρουσιαστεί μέρος των συμπερασμάτων της έρευνας που
διεξήχθη στις δομές φιλοξενίας των αιτούντων άσυλο αλλοδαπών στην ευρύτερη περιοχή της Αττικής,
κατά τη χρονική περίοδο Νοεμβρίου 2011-Μαρτίου 2012.
Θεματικοί άξονες της συγκεκριμένης έρευνας ήταν τα κοινωνικά, δημογραφικά και οικονομικά
χαρακτηριστικά των ερωτώμενων, οι εμπειρίες κατά τη μετανάστευση και την άφιξη στην Ελλάδα, οι
συνθήκες διαβίωσης των γυναικών και ανδρών αιτούντων άσυλο (παροχή βοήθειας και προστασίας
από το κέντρο και από Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, αίσθημα ασφάλειας, ζητήματα διατροφής,
υγιεινής, ελεύθερος χρόνος), προκειμένου να γίνει συγκριτική προσέγγιση, η απασχόληση των
αιτούντων άσυλο, αλλά και η εκπαίδευσή τους, καθώς και οι αντιλήψεις και στάσεις των αιτούντων
άσυλο σχετικά με τη ζωή τους στην Ελλάδα και τις συνθήκες που επικρατούν στην ελληνική κοινωνία.
Επίσης, θα παρουσιαστεί και μέρος της ποιοτικής διερεύνησης των απόψεων του επιστημονικού
και διοικητικού προσωπικού των δομών, που θα δώσει μια ολοκληρωμένη και σφαιρική κάλυψη του
αντικειμένου μελέτης.
---------------------------------------------------------------------
Παπαδάκη-Λάππα Ελευθερία, Δρ. Οικονομικής Ιστορίας, Κοινωνιολόγος
Το ιδιωτικό και το δημόσιο συμφέρον. Η περίπτωση της Λαυρεωτικής.
Για να καταδειχθεί η σχέση του δημοσίου και του ιδιωτικού συμφέροντος στην περιοχή της
Λαυρεωτικής, οφείλουμε να εξετάσουμε τις ομάδες συμφερόντων που εκπροσωπούν κάθε πλευρά. Οι
συγκεκριμένες ομάδες σχετίζονται με όλους τους τομείς παραγωγής, τον πρωτογενή, το δευτερογενή
και το τριτογενή.
Στη συγκεκριμένη περιοχή της Λαυρεωτικής κυρίαρχοι τομείς αναδεικνύονται ο δευτερογενής και
ο τριτογενής. Η έλλειψη του πρωτογενούς τομέα είναι προφανής λόγω της περιεκτικότητας του
εδάφους σε μόλυβδο. Ο δευτερογενής τομέας, που σχετίζεται με την «company town» του Λαυρίου
αφορά εργαζόμενους και επιχειρηματίες. Η λειτουργία των εργαζομένων αποτυπώνεται μέσα από τα
πρακτικά των διοικητικών συμβουλίων των σωματείων τους και η πλευρά των επιχειρηματιών από την
εξέλιξη του κεφαλαίου και της λειτουργίας των επιχειρήσεων. Ιδιαιτέρως, όσον αφορά στις
επιχειρήσεις, τα τεράστια κέρδη και η εξέλιξη του κεφαλαίου τους είναι εκείνα που προδίδουν την
ΙΕ΄ Επιστημονική Συνάντηση Νοτιοανατολικής Αττικής
Υπό την αιγίδα του Δήμου Κρωπίας
17-20 Οκτωβρίου 2013
Σελίδα 9
άνοδο του ιδιωτικού συμφέροντος σε σχέση με το δημόσιο [εργαζόμενοι κυρίως] που στην προκειμένη
περίπτωση και ιδιαιτέρως στην «company town» του Λαυρίου είναι εμφανής. Τελικά, η οικονομική
υπεροχή των επιχειρήσεων, έτσι όπως εξελίσσονται, και οι διασυνδέσεις τους με θεσμικούς και
εξωθεσμικούς φορείς αποτελούν τον πυρήνα του ιδιωτικού συμφέροντος.
Η πολιτική των επιχειρήσεων με άμεσες παρεμβάσεις σε όλους τους τομείς τελικά είναι πολιτική
διεκδίκησης και απόδειξης ότι το ιδιωτικό συμφέρον αποδείχθηκε κυρίαρχο στην περιοχή και η
επόμενη αποβιομηχάνιση ήταν το επιπλέον βήμα απαξίωσης των εργαζομένων και μεταφοράς τους σε
άλλες περιοχές για διεκδίκηση του μεροκάματου. Οι επιχειρήσεις που λειτουργούν σήμερα, έτσι όπως
καταγράφονται, συνεχίζουν μέσα από την ίδια πολιτική και τακτική να λειτουργούν πάντα όμως μέσα
από πολιτικές και μη, διασυνδέσεις να υπολειτουργούν κατά καιρούς και να απολαμβάνουν κέρδη και
προνόμια. Αν εξετάσουμε σταδιακά τις επιχειρήσεις, το γενικό συμπέρασμα είναι ότι η κατά καιρούς
ύφεση των επιχειρήσεων είναι και ύφεση της πόλης. Το βάρος αυτής της ύφεσης, όπως έχουμε
προαναφέρει, πέφτει στους κατοίκους που κυρίως μετά το 1980 μετακομίζουν σε άλλες περιοχές,
όπως φαίνεται και από τις μετέπειτα απογραφές [2001 και 2011].
Άρα, η αύξηση ή η μείωση του πληθυσμού της πόλης συνοδεύει και την άνοδο ή τη μείωση της
επιχειρηματικής δραστηριότητας, δηλαδή τη συνεχιζόμενη πλειοψηφικά σε χρόνο αύξηση του
ιδιωτικού συμφέροντος, έτσι όπως λειτουργεί για την περιοχή. Η προφανής υπεροχή κερδών των
επιχειρήσεων και η μεταβίβαση του καρπού των εργαζομένων στις επιχειρήσεις διαφαίνεται και από τη
στασιμότητα των περιουσιακών στοιχείων των εργαζομένων, έτσι όπως εξετάζονται αναλυτικά και
μέσα από πίνακες και αναφορές στα περιουσιακά στοιχεία των εργαζομένων.
---------------------------------------------------------------------
Αλεξάκης Ελευθέριος, Δρ. Εθνολόγος, Λαογράφος, Κοινωνικός Ανθρωπολόγος, τ. Δ/ντής Ερευνών
Ακαδημίας Αθηνών
Καρυστινοί και άλλοι Ευβοείς στη Λαυρεωτική (1870-2000).
Στην εισήγηση εξετάζεται η μετανάστευση και η εγκατάσταση κατοίκων από την Καρυστία και την
υπόλοιπη Εύβοια στο Λαύρειο Αττικής (Λαυρεωτική). Ειδικότερα, αναλύονται οι κοινωνικοοικονομικές
συνθήκες στον τόπο προέλευσης που ανάγκασαν στη μετανάστευση μέρος του πληθυσμού και την
εγκατάσταση και απασχόλησή του στο Λαύρειο Αττικής ως εργατών, επαγγελματιών κλπ. Επιπλέον,
γίνεται μελέτη για τα επαγγέλματα των μεταναστών και τις γαμήλιες στρατηγικές, προικοδοτήσεις κλπ.
Η εισήγηση στηρίζεται σε επιτόπια εθνογραφική έρευνα στην Εύβοια (ειδικότερα Καρυστία) και
στο Λαύρειο, καθώς και σε αρχειακή έρευνα στα δημοτολόγια και τα μητρώα του Δήμου Λαυρεωτικής.
--------------------------------------------------------------------ΙΕ΄ Επιστημονική Συνάντηση Νοτιοανατολικής Αττικής
Υπό την αιγίδα του Δήμου Κρωπίας
17-20 Οκτωβρίου 2013
Σελίδα 10
Μιχοπούλου Άννα-Ευφροσύνη, Ερευνήτρια Ιστορίας των Γυναικών και Τοπικής Ιστορίας
Μια δασκάλα από το Κορωπί. Η διαδρομή της Μαρίας Καραμπάτσου (γ. Πάσχου) στον 20ό αιώνα.
Η Μαρία, στερνή θυγατέρα του Αντώνη Πάσχου και της Πηγής Γκίκα, πέρασε τα παιδικά της χρόνια στο
Κορωπί και ύστερα φοίτησε στο Αρσάκειο, στην Αθήνα, υπό τη σκέπη και με δαπάνες του πατέρα της,
που διατηρούσε ταβέρνα και πρατήριο αγροτικών προϊόντων στη –χωμάτινη ακόμα τότε– Μεσογείων.
Η διδασκαλική σταδιοδρομία της, τις απαρχές της οποίας στήριξε ιδιαίτερα ένας από τους αδελφούς
της, σημαδεύτηκε στο ξεκίνημά της, το 1938, από μια περιπετειώδη θητεία στα Σφακιά της Κρήτης και
συνεχίστηκε στην περιοχή της Μεθώνης. Εκεί είδε κι αγάπησε τη νεαρή δασκάλα ο καταξιωμένος ήδη
δικηγόρος Ηλίας Καραμπάτσος. Παντρεύτηκαν στο Κορωπί, μέσα στην Κατοχή. Οι πρώιμες εμφυλιακές
συγκρούσεις τούς ανάγκασαν να εγκαταλείψουν οριστικά τη Μεθώνη και να εγκατασταθούν στην
Αθήνα με τη μοναχοκόρη τους Ξανθή. Η Μαρία δίδαξε για ένα διάστημα στη Ραφήνα και στη συνέχεια
επί χρόνια, μέχρι τη συνταξιοδότησή της το 1972, στο 12ο Δημοτικό Σχολείο, κοντά στον Ερυθρό
Σταυρό.
Η γλαφυρή της αφήγηση, ηχογραφημένη το 1996, αποτυπώνει τη διαδρομή μιας γυναίκας με
δυναμισμό, που εκδιπλώθηκε στους χώρους του σχολείου και του σπιτιού της, σε εναργή διάλογο με
τις κατά τόπους κοινωνικές και πολιτισμικές συνιστώσες και με ιστορικά γεγονότα που σφράγισαν τον
ελληνικό βίο στον 20ό αιώνα. Μεταξύ άλλων, μαρτυρεί για την επένδυση που έγινε από την ελληνική
οικογένεια στην εκπαίδευση, ως μέσο οικονομικής και κοινωνικής προόδου, και για τη χειραφετητική
επίδραση της πολιτικής αυτής ειδικά σε κορίτσια που έγιναν δασκάλες, εντασσόμενες σε έναν από τους
πρώτους –και για καιρό ελάχιστους– επαγγελματικούς χώρους που έκαναν δεκτές στους κόλπους τους
τις γυναίκες.
---------------------------------------------------------------------
Νικολάου Δημήτριος, Βιβλιοθηκονόμος
Το αμπελουργικό ζήτημα στην Αττική από το 18ο στον 20ό αιώνα.
Η καλλιέργεια του αμπελιού στην Αττική είναι γνωστή από την αρχαιότητα. Στην ανακοίνωσή μας θα
προσπαθήσουμε να δούμε την παρουσία του αμπελιού μέσα από τις αρχειακές πηγές στη νεότερη
ιστορία.
Τα μνημεία των Αθηναίων του Καμπούρογλου είναι γεμάτα συμβόλαια από αγοραπωλησίες
αμπελιών στην Αττική τον 18ο αιώνα. Παράλληλα, στο Μαρκόπουλο και στο Κορωπί σώζονται
στροφιλιές που χρονολογούνται κατά την περίοδο εκείνη. Τον 19ο αιώνα υπάρχουν συμβόλαια στην
Παιανία, Κορωπί, Μαρκόπουλο, στα οποία αναφέρονται αγορές αμπελιών από καλλιεργητές των
παραπάνω χωριών. Τον 20ό αιώνα ιδρύεται η Ανώνυμος Εταιρεία Οίνων και Οινοπνευμάτων, η οποία
δραστηριοποιείται στην περιοχή των Μεσογείων για την αγορά μούστου και τη δημιουργία
οινοπνευματωδών ποτών. Το 1912 δημιουργείται ο Αμπελουργικός Συνεταιρισμός ΜΑΡΚΟ, ο οποίος
ουσιαστικά λειτουργεί ως αντιπρόσωπος της εταιρείας στην περιοχή με τις ευλογίες του Βενιζέλου. Το
ΙΕ΄ Επιστημονική Συνάντηση Νοτιοανατολικής Αττικής
Υπό την αιγίδα του Δήμου Κρωπίας
17-20 Οκτωβρίου 2013
Σελίδα 11
1934 ιδρύεται ο Οργανισμός Προστασίας Αμπελουργών Αττικοβοιωτίας, μετέπειτα Ένωση
Οινοποιητικών Συνεταιρισμών Αττικής, που κλείνει κατά τη διάρκεια της δικτατορίας.
Το αποτέλεσμα αυτών των προσπαθειών είναι η μονοκαλλιέργεια του αμπελιού στα Μεσόγεια
και η μετατροπή της αγροτικής κοινωνίας σε αστική. Νέα επαγγέλματα και νέα κέντρα εξουσίας
δημιουργούνται με καθοριστικές παρεμβάσεις στην πορεία του τόπου.
---------------------------------------------------------------------
Ανθής Κωνσταντίνος, Οινολόγος
Από τον ρητινίτη οίνο στη ρετσίνα μεσογείων. Η ιστορία συνεχίζεται...
Από τα αρχαία χρόνια ήταν γνωστή η πρακτική παρασκευής οίνου με την προσθήκη ρητίνης
κωνοφόρων στο υπό ζύμωση γλέυκος, αφενός για τον αρωματισμό του οίνου και αφετέρου για τη
συντήρησή του.
Η πρακτική αυτή, που συνεχίζεται από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας στην περιοχή, συνέδεσε
το όνομα του οίνου ‘’ρετσίνα’’ με την περιοχή των μεσογείων και, καθώς μόνο η Ελλάδα από όλες
τις χώρες του κόσμου έχει δικαίωμα να παράγει οίνο με την ονομασία ‘’ρετσίνα’’, η ρετσίνα είναι
συνδεδεμένη με την Ελλάδα…
Είναι κομμάτι των παραδόσεων και της πολιτιστικής μας κληρονομίας. Είναι κομμάτι της
κουλτούρας και των παραδόσεων αυτού του τόπου. Είναι στίχοι τραγουδιών στα γελαστά χείλια των
γλεντζέδων στις ταβέρνες της παλιάς Αθήνας και δεν λείπει από καμιά σχεδόν ταινία του παλιού
Ελληνικού κινηματογράφου.
Η ρετσίνα υμνήθηκε… και απέκτησε φανατικούς οπαδούς. Όμως η ρετσίνα πληγώθηκε και
έχασε φίλους, όταν έγινε αντικείμενο απόκτησης κέρδους στα χέρια αχάριστων επιχειρηματιών…
Τα τελευταία χρόνια, το μεράκι ευσυνείδητων οινοποιών και το μοναδικό ελληνικό φιλότιμο
την οδηγούν ξανά σε πορεία ανόδου και σε ψηλή θέση, εκεί που πραγματικά της αξίζει.
---------------------------------------------------------------------
ΙΕ΄ Επιστημονική Συνάντηση Νοτιοανατολικής Αττικής
Υπό την αιγίδα του Δήμου Κρωπίας
17-20 Οκτωβρίου 2013
Σελίδα 12
Δρ. Μαυρίδης Θεοφάνης,
Ελλάδος/ΥΠ.ΠΟ.Α.
Αρχαιολόγος
Εφορείας
Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας
Ν.
Μία αυτοτελής ενότητα συμφραζομένων. Τα πρώτα στοιχεία της έρευνας στο σπήλαιο Πανός
Κερατέας.
To σπήλαιο του Πανός βρίσκεται στην κορυφή Κερατοβούνι στο Πάνειο Όρος, σε υψόμετρο περίπου
570 μ. Κατέχει περίοπτη θέση με θέα στην ανατολική Αττική και τον Αργοσαρωνικό. Είναι επίσης
γνωστό και ως σπήλαιο του Λόρδου Βύρωνα μετά την επίσκεψή του εκεί στις αρχές του 19 ου αιώνα. Η
είσοδός του είναι ένας κατηφορικός διάδρομος, στα δεξιά του οποίου βρίσκεται το άνοιγμα του
σπηλαίου. Είναι ευρύχωρο εσωτερικά και χωρίζεται με λιθωματικά παραπετάσματα σε αρκετές και
ευρύχωρες αίθουσες. Η Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας Ν. Ελλάδας πραγματοποίησε
το 2012 σύντομη σωστική επέμβαση στο σπήλαιο. Παλαιότερες αυτοψίες αναφέρουν την παρουσία
επιχώσεων των προϊστορικών και ιστορικών χρόνων. Η έρευνα θα συνεχιστεί το 2013. Εντοπίστηκαν
ευρήματα της Νεότερης Νεολιθικής και της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού.
Σκοπός της ανακοίνωσης είναι να παρουσιάσει τα αποτελέσματα των δύο ανασκαφικών
περιόδων στο σπήλαιο. Ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί στην ερμηνεία των καταλοίπων της Νεότερης
Νεολιθικής Ι και ΙΙ. Στα μέχρι τώρα ευρήματα περιλαμβάνονται γνωστές κεραμικές κατηγορίες των εν
λόγω περιόδων, λίθινα εργαλεία και ανθρώπινα οστά.
Ανασκαφές σε διάφορα σπήλαια της Νότιας Ελλάδας έχουν καταδείξει την πολυπλοκότητα της
χρήσης τους μέσω των διαφορετικών πρακτικών απόθεσης των υλικών καταλοίπων στο εσωτερικό
τους. Στο πλαίσιο αυτό πρέπει να μελετηθούν τα στοιχεία της έρευνας στο σπήλαιο Πανός Κερατέας, σε
μια προσπάθεια δηλαδή εντοπισμού συγκεκριμένων αποθετικών πρακτικών και συναφειών στα υλικά
κατάλοιπα, προκειμένου να κατανοηθεί καλύτερα η χρήση του.
---------------------------------------------------------------------
Νάζου Μαργαρίτα, Αρχαιολόγος
Ο οικισμός Ψηλοκορυφή και οι επαφές του με την Ανατολική Αττική, τις Κυκλάδες και την Αίγινα
κατά την 4η και 3η χιλιετία π.Χ.
Η Ψηλοκορυφή (Κόντρα Γκλιάτε-Κίτσι Κορωπίου) είναι μια φυσικά οχυρή προϊστορική θέση που
ελέγχει το πέρασμα από τη Βάρη στα Μεσόγεια και από τη Λαυρεωτική και τα Καλύβια στην Αθήνα.
Οι ανασκαφές του Γερμανικού και του Καναδικού Ινστιτούτου (1982-1988) αποκάλυψαν έναν
οικισμό της 4ης χιλιετίας π.Χ. (Τελική Νεολιθική). Στο μεσαίο πλάτωμα της ακρόπολης βρέθηκε ένας
μεγάλος αναλημματικός τοίχος μαζί με άφθονα κινητά ευρήματα, όπως κεραμική και λίθινα εργαλεία
από οψιανό της Μήλου. Οι αγγειοπλάστες χρησιμοποιούσαν τους τοπικούς πηλούς για να φτιάξουν
ΙΕ΄ Επιστημονική Συνάντηση Νοτιοανατολικής Αττικής
Υπό την αιγίδα του Δήμου Κρωπίας
17-20 Οκτωβρίου 2013
Σελίδα 13
φιάλες, πίθους, ταψιά και σέσουλες. Τα τοπικά αγγεία είναι παρόμοια με δημοσιευμένα ευρήματα από
άλλους σύγχρονους οικισμούς στην Αττική, την Καρυστία, την Κέα και την Αίγινα. Υπάρχουν και λίγες
εισαγωγές, πιθανότατα από την Αίγινα. Η κατοίκηση συνεχίστηκε και στην 3η χιλιετία π.Χ.
Συγκεκριμένα, στην Πρωτοελλαδική Ι (3.100-2.650 π.Χ.) τα σχήματα αλλάζουν και η κεραμική
χρησιμοποιείται κυρίως για το μαγείρεμα (μαγειρικές φιάλες, τηγάνια). Σε αυτήν την περίοδο
αυξάνονται οι εισαγωγές από την Αίγινα. Τέλος, στην Πρωτοελλαδική ΙΙ (2.650-2.200/2.150 π.Χ)
κυριαρχούν τα επιτραπέζια αγγεία, όπως «σαλτσιέρες», ασκοί και κύπελλα. Παρόμοια αγγεία είναι
γνωστά από το Κέντρο Υγείας Κορωπίου, τη Ραφήνα, το Ασκηταριό και την Αγία Ειρήνη στην Κέα. Το
νέο σχηματολόγιο υποδηλώνει σημαντικές αλλαγές στα έθιμα σερβιρίσματος του φαγητού και του
κρασιού.
Συμπερασματικά, θα λέγαμε ότι η Ψηλοκορυφή, χάρη στην καίρια γεωγραφική της θέση,
συμμετείχε σε ένα ανεπτυγμένο δίκτυο χερσαίων και θαλάσσιων επαφών και ανταλλαγών με τις
γειτονικές περιοχές.
---------------------------------------------------------------------
Γκινάλας Μιχάλης, Αρχαιολόγος, Στάθη Μαρία, Αρχαιολόγος της Β' ΕΠΚΑ, Ζγουλέτα Ζωή, Αρχαιολόγος
Οικισμός Νεολιθικής εποχής στην περιοχή «Γυαλού» στα Σπάτα Αττικής.
Ο προϊστορικός οικισμός στη θέση Γυαλού του δήμου Σπάτων εντοπίστηκε το 2008 στις άλλοτε
καλλιεργήσιμες εκτάσεις του Καμπά περίπου δύο χλμ. βόρεια της πόλης των Σπάτων. Κατά τη
διαδικασία της αρχαιολογικής έρευνας αποκαλύφθηκε τμήμα νεολιθικού οικισμού που αποτελείται
από οικίες με λιθόκτιστα θεμέλια διαφόρων οικοδομικών φάσεων. Λάκκοι-αποθέτες, πηγάδια και
μικρές διάσπαρτες εστίες εντοπίστηκαν σε όλη την έκταση του οικισμού, ενώ οι επιχώσεις απέδωσαν
μεγάλη ποσότητα κεραμικής, λίθινα εργαλεία και κοσμήματα. Δυτικά του νεολιθικού οικισμού
εντοπίστηκαν εκτεταμένα κατάλοιπα της Τελικής Νεολιθικής-ΠΕ Ι περιόδου, αποτελούμενα από 65
ορύγματα-λάκκους και τμήμα αψιδωτής κατασκευής. Ανάμεσα στα ευρήματα συγκαταλέγονται πήλινα
αγγεία, τμήμα μαρμάρινης φιάλης, και πολλά τεμάχια λιθαργύρων που καταμαρτυρούν μια καλά
οργανωμένη προϊστορική κοινωνία. Καθώς η έρευνα των προϊστορικών θέσεων στην Αττική είναι
αποσπασματική, η παρουσίαση του συγκεκριμένου οικισμού θα συμπληρώσει τις γνώσεις μας σε
θέματα προϊστορικής κατοίκησης και τεχνολογίας.
Ο οικισμός θα παρουσιαστεί για πρώτη φορά στην ΙΕ' Επιστημ. Συνάντηση ΝΑ. Αττικής.
---------------------------------------------------------------------
ΙΕ΄ Επιστημονική Συνάντηση Νοτιοανατολικής Αττικής
Υπό την αιγίδα του Δήμου Κρωπίας
17-20 Οκτωβρίου 2013
Σελίδα 14
Σπηλιωτακοπούλου Ιωάννα, Αρχαιολόγος,
Κουρτέση-Φιλιππάκη Γ., Επ. Καθηγήτρια Προϊστορικής Αρχαιολογίας
Λιθοτεχνίες της ΠΕΧ από τη Νότια και Νοτιοανατολική Αττική: παλιές και νέες προσεγγίσεις.
Στόχος της ανακοίνωσης είναι η παρουσίαση των τεχνοπολιτισμικών χαρακτηριστικών των λιθοτεχνιών
από οψιανό και πυριτόλιθο της ΠΕΧ από τη Ν. και ΝΑ. Αττική και ο σχολιασμός των μεθοδολογικών
εργαλείων που χρησιμοποιήθηκαν για τη μελέτη τους σε διαχρονικό επίπεδο.
---------------------------------------------------------------------
Αδάμ Αικατερίνη, Μεταπτυχιακή φοιτήτρια, Εκπαίδευση Ενηλίκων, Ελληνικός Πολιτισμός ΕΑΠ,
Μουσικός
Η Ψαλτική τέχνη στα Μεσόγεια. Από το χτες στο σήμερα και το αύριο.
Η παρούσα εισήγηση εστιάζει στις καλλιτεχνικές δραστηριότητες της ευρύτερης περιοχής των
Μεσογείων. Πιο συγκεκριμένα, θα παρουσιάσει ένα τμήμα των δραστηριοτήτων αυτών από το χώρο
της Μουσικής, εκείνον της Βυζαντινής Μουσικής. Με τον όρο Βυζαντινή Μουσική, ή με τον ομώνυμό
της «Ψαλτική Τέχνη», εννοούμε τον τομέα της Μουσικής που καλλιεργήθηκε κυρίως στο Βυζάντιο,
συνδυάζει τον ποιητικό λόγο με τη μελωδία και το ρυθμό. Χρησιμοποιείται στην πλειονότητα των
Ορθοδόξων Εκκλησιών παγκοσμίως και όχι μόνο, μια και η επιστημονική έρευνα έχει ανακαλύψει και
πολλά παραδοσιακά τραγούδια γραμμένα σύμφωνα με το είδος αυτό της Μουσικής Τέχνης.
Αφορμή για την παρούσα εισήγηση δίνουν τα σαράντα χρόνια της Μητροπόλεως Μεσογαίας και
Λαυρεωτικής, το πηδάλιο της οποίας επί σειρά ετών διηύθυνε ο Σεβάσμιος, Πράος, Πολιός, Πρώτος,
Μητροπολίτης κ. Αγαθόνικος, άνθρωπος ιδιαίτερα φιλακόλουθος και φιλόμουσος. Στο σχεδιασμό των
δραστηριοτήτων του στη νεοσύστατη Μητρόπολη, εξαρχής συμπεριέλαβε την καλλιέργεια και την
ανάπτυξη της Ψαλτικής Τέχνης. Με τη δημιουργία Σχολής Βυζαντινής Μουσικής άτυπης εκπαίδευσης,
με συστηματικό αλλά ταυτόχρονα επίμονο τρόπο, συνέβαλε στην ανάπτυξη της γνώσης, στην
καλλιέργεια του καλλιτεχνικού ενδιαφέροντος σε τοπικό επίπεδο, στην επιμόρφωση και την
προσέγγιση του πολιτισμού. Οι δραστηριότητες αυτές σε συνδυασμό με την αγάπη και το ενδιαφέρον
μεμονωμένων προσώπων για την Ψαλτική Τέχνη αποτελούν το υπόβαθρο για τις γενιές που έρχονται
και τις καλούν ν’ αφουγκραστούν και να διδαχθούν από το παράδειγμα και την αγάπη των
απερχόμενων Ιεροψαλτών και Διδασκάλων της περιοχής των Μεσογείων, ώστε κι αυτές με τη σειρά
τους να ενστερνιστούν και να βάλουν το δικό τους «λιθαράκι» στην πορεία της Ψαλτικής Τέχνης ως
κρίκος μιας αλυσίδας της παράδοσης και του πολιτισμού.
---------------------------------------------------------------------
ΙΕ΄ Επιστημονική Συνάντηση Νοτιοανατολικής Αττικής
Υπό την αιγίδα του Δήμου Κρωπίας
17-20 Οκτωβρίου 2013
Σελίδα 15
Ράπτης Δημήτριος, Τελειόφοιτος Τμήματος Λαϊκής & Παραδοσιακής Μουσικής, ΤΕΙ Ηπείρου Άρτα
Η μουσική και οι μουσικοί στην Κερατέα των Μεσογείων Αττικής, 1900-1980.
Στην εργασία παρουσιάζεται η μουσική ζωή της Κερατέας στο πρώτο μισό του 20ού αι. φτάνοντας ως
και τη δεκαετία του 1970. Καταγράφονται οι εκφάνσεις της ζωής των Κερατιωτών, οι οποίες και
περιελάμβαναν μουσική, όπως οι γάμοι, τα πανηγύρια, οι απόκριες, τα πανηγύρια στα εξωκλήσια κτλ.
Επίσης γίνεται καταγραφή και παρουσίαση βιογραφικών των ντόπιων μουσικών, ενώ δίνονται
πληροφορίες για τις ξένες ορχήστρες και «φίρμες», οι οποίες πέρασαν από την Κερατέα τη
συγκεκριμένη περίοδο στην οποία εκτείνεται η παρούσα εργασία. Τέλος, γίνεται μια προσπάθεια
καταγραφής και περιοδολόγησης του μουσικού και χορευτικού ρεπερτορίου, πώς αυτό διομορφώθηκε
και άλλαξε στην πορεία των ετών, πώς δηλαδή από τα δημοτικά παραδοσιακά παναγύρια φτάσαμε στα
λαϊκά τη δεκαετία του ’70. Η εργασία πλαισιώνεται από φωτογραφικό υλικό.
--------------------------------------------------------------------Αγγελής, π. Τιμόθεος, Θεολόγος - Ιερωμένος
Εγκαίνια χριστιανικών Ναών στην περιοχή της Κερατέας.
Η περιοχή του Δημοτικού Διαμερίσματος της Κερατέας είναι κατάσπαρτη από ναούς και παρεκκλήσια.
Από το πλήθος αυτό των ναών οι είκοσι τρεις είναι εγκαινιασμένοι, δηλαδή έχει τελεστεί σε αυτούς η
ακολουθία του καθαγιασμού της αγίας τραπέζης τους. Τα γεγονότα αυτά αποτελούν σταθμούς τόσο
για την ιστορία του κάθε ναού όσο και για την τοπική εκκλησιαστική ιστορία.
Εξ αυτών οι τρεις είναι ενοριακοί, οι δώδεκα είναι ενοριακά παρεκκλήσια και εξωκκλήσια, οι δύο
είναι ναοί μονών και οι έξι είναι ιδιωτικοί.
Όπου κατέστη δυνατόν βρέθηκε η ακριβής ημερομηνία των εγκαινίων, καθώς και ο επίσκοπος
που τα τέλεσε. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται και στην περίπτωση εγκαινιασμού ενός εκ των ναών από
ιερέα. Επίσης, σημειώνονται οι δηλωτικές των εγκαινίων επιγραφές, καθώς και ανακοινώσεις ή
ειδήσεις που να αναφέρονται στα σπουδαία αυτά γεγονότα. Τέλος, συγκεντρώθηκαν μαρτυρίες
κατοίκων της Κερατέας που, είτε σε ιδιόχειρες ημερολογιακές σημειώσεις τους, είτε σε προφορικές
μαρτυρίες, έκαναν αναφορές στα εγκαίνια ναού.
Η παρούσα εισήγηση αποτελεί μέρος ευρύτερης έρευνας για τα εγκαίνια ναών σε όλη την
περιφέρεια της Ι. Μητροπόλεως Μεσογαίας και Λαυρεωτικής.
---------------------------------------------------------------------
ΙΕ΄ Επιστημονική Συνάντηση Νοτιοανατολικής Αττικής
Υπό την αιγίδα του Δήμου Κρωπίας
17-20 Οκτωβρίου 2013
Σελίδα 16
Παναγιώτου Προκόπιος, Δικηγόρος
Τα παρεκκλήσια και εξωκκλήσια των Μεσογείων και το ιδιοκτησιακό τους καθεστώς - Το
παράδειγμα του Μαρκόπουλου.
Δυνάμει της διατάξεως του άρθρου 1 του Κανονισμού 8/1979 (ΦΕΚ 1Α'/1980), “Περί Ιερών Ναών και
Ενοριών”, οι ιεροί ναοί της Εκκλησίας της Ελλάδος διακρίνονται σε Ενοριακούς Ναούς,
Προσκυνηματικούς Ναούς και Ναούς Ιδρυμάτων, Ιδιοκτήτους Ναούς και Ναούς Κοιμητηρίων.
Περαιτέρω, δυνάμει της προειρημένης διατάξεως, στους ενοριακούς ιερούς ναούς, οι οποίοι μετά της
οικείας ενορίας λογίζονται ως αυτοτελή Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου, δυνάμει των διατάξεων
των άρθρων 1 παρ. 4 και 36 παρ. 1 ν. 590/1977 (Καταστατικός Χάρτης της Εκκλησίας της Ελλάδος),
ανήκουν κατά κυριότητα, διοίκηση και διαχείριση τα παρεκκλήσια και τα εξωκκλήσια τούτων, ήτοι
ιεροί ναοί, πλην του ενοριακού, κείμενοι εντός ή εκτός πόλεων ή χωρίων.
Της παρούσης εργασίας αντικείμενο αποτελούν οι προπεριγραφέντες ναοί. Ειδικότερα,
ερευνάται το νομικό καθεστώς των παρεκκλησίων και των εξωκκλησίων, τα οποία κείνται εντός των
ορίων του Δήμου Μαρκοπούλου Μεσογαίας και ανήκουν στους δύο ενοριακούς ιερούς ναούς της
πόλεως του Μαρκοπούλου, περιγράφεται η ιστορική τους διαδρομή, καταγράφονται οι τίτλοι κτήσεως
και οι τοπογραφικές τους αποτυπώσεις και αναλύεται η κατανομή αυτών μεταξύ των δύο ενοριακών
ιερών ναών, ενώ, παραλλήλως, εξετάζονται επιμέρους θέματα και κατατίθενται σκέψεις και προτάσεις
για την επίλυση των διαφόρων νομικών προβλημάτων που αναφύονται.
---------------------------------------------------------------------
Ζούβελου Παναγιώτα, Αρχαιολόγος της Β' ΕΠΚΑ
Παλλήνη, παλαιές και νέες ανασκαφές συνθέτουν την αρχαία τοπογραφία.
Παρουσιάζονται τα νέα ανασκαφικά δεδομένα, που προέκυψαν από τις σωστικές ανασκαφές της Β'
ΕΠΚΑ, κατά τα έτη 2010-2013, σε συνδυασμό με παλαιότερες ανασκαφές.
---------------------------------------------------------------------
Ανδρίκου Ελένη, Δρ. Αρχαιολόγος, Αναπλ. Δ/ντρια της Β' ΕΠΚΑ
Η μυκηναϊκή περίοδος στα Μεσόγεια και τη Λαυρεωτική.
Στην ανακοίνωση συνοψίζονται οι μαρτυρίες, οι οποίες αφορούν στη μυκηναϊκή παράδοση της
Αττικής, με έμφαση στα Μεσόγεια και τη Λαυρεωτική, από τη μυθολογία και την αρχαία ελληνική
γραμματεία. Συγκεντρώνονται και παρουσιάζονται κάτω από ένα συνθετικό πρίσμα οι μυκηναϊκές
θέσεις που είναι ήδη γνωστές στη βιβλιογραφία, καθώς και αυτές που ανασκάφηκαν πρόσφατα.
--------------------------------------------------------------------ΙΕ΄ Επιστημονική Συνάντηση Νοτιοανατολικής Αττικής
Υπό την αιγίδα του Δήμου Κρωπίας
17-20 Οκτωβρίου 2013
Σελίδα 17
Τσαραβόπουλος Άρης, Αρχαιολόγος,
Παπαθανασίου Ντίνα, Αρχαιολόγος
Τεχνικά Έργα και κτιριακές κατασκευές σε περιοχές του Δήμου Σαρωνικού από τα Νεολιθικά χρόνια
έως τη Ρωμαιοκρατία.
Κατά τη διάρκεια του σωστικού αρχαιολογικού έργου που διενεργήθηκε τα τελευταία είκοσι χρόνια
στα διοικητικά όρια του παλαιού, προκαλλικρατικού, δήμου Καλυβίων Θορικού αποκαλύφθηκαν πολλά
υπολείμματα από τεχνικά έργα (δημόσια ή ιδιωτικά), καθώς και κτιριακές κατασκευές (δημόσιου ή
ιδιωτικού χαρακτήρα) των αρχαίων χρόνων.
Στην ανακοίνωση θα παρουσιαστούν τα έργα που ανακαλύφθηκαν στο διάστημα αυτό και
εκτείνονται χρονολογικά από την προϊστορική εποχή έως τα χρόνια της Ρωμαιοκρατίας.
---------------------------------------------------------------------
Βρεττού Ειρήνη, Αρχαιολόγος
Ταφικές πρακτικές σε μυκηναϊκό τάφο των Γλυκών Νερών.
Ο θαλαμοειδής τάφος που ερευνήθηκε το 2011 στα Γλυκά Νερά Αττικής μας δίνει μια μικρή, αλλά
σαφή, εικόνα των ταφικών συνηθειών της μυκηναϊκής εποχής. Ο δρόμος του ανασκάφηκε σε μήκος
3,20 μ., ενώ ο θάλαμός του είχε διαστάσεις 2,80 x 3,20 μ. Παρά την κατάρρευση της οροφής του,
έδωσε αρκετά ευρήματα, κυρίως κεραμική και σκελετικό υλικό. Τα περισσότερα ευρήματα
εντοπίστηκαν περιμετρικά των τοιχωμάτων του θαλάμου και αποτελούν προϊόντα ανακομιδής. Τα
αγγεία είχαν συγκεντρωθεί σε δύο βασικά σύνολα στα νότια και δυτικά του θαλάμου. Στην πρώτη
περίπτωση μάλιστα είχαν τοποθετηθεί το ένα εντός του άλλου. Αντίστοιχη ομαδοποίηση έγινε και σε
δύο σωρούς μακρών οστών που βρέθηκαν τοποθετημένοι με τάξη στα βοειοδυτικά και νότια του
θαλάμου. Κατά χώραν βρέθηκαν δύο αγγεία που εντοπίστηκαν στο κέντρο του θαλάμου, καθώς και
δύο σκελετοί κατά μήκος του βορείου τοιχώματος αυτού. Κάτω από το σημείο εναπόθεσης του
δεύτερου σκελετού εντοπίστηκε λάκκος, ο οποίος περιείχε ακόμη μία κτερισμένη ταφή. Δεύτερος
λάκκος είχε λαξευθεί στο κέντρο περίπου του θαλάμου και περιείχε ικανό αριθμό κρανίων, θραύσματα
αγγείων, λίγα όστρεα και άλλα αντικείμενα. Τα ευρήματα χρονολογούν τον τάφο στην ΥΕ ΙΙΙ Α περίοδο,
ενώ είναι πιθανή η συνέχιση της χρήσης του μέχρι την πρώιμη ΥΕ ΙΙΙ Γ εποχή.
---------------------------------------------------------------------
ΙΕ΄ Επιστημονική Συνάντηση Νοτιοανατολικής Αττικής
Υπό την αιγίδα του Δήμου Κρωπίας
17-20 Οκτωβρίου 2013
Σελίδα 18
Πρόφης Ιωάννης, Ζωγράφος-Λαογράφος-Συγγραφέας
Σημειολογικές ερμηνείες στο αντίδοτο της μαγείας του «δεσίματος» του γαμπρού.
Ανάμεσα στ’ αναρίθμητα περί τον γάμο μεσογείτικα έθιμα και δοξασίες του 19ου αι. στα Μεσόγεια,
σημαντική θέση κατέχει η πεποίθηση ότι κατά την ώρα της τέλεσης του μυστηρίου του γάμου κάποια
κακόβουλα τρίτα πρόσωπα μπορούσαν να ασκήσουν μαγεία σε βάρος των νεονύμφων. Επιδίωξή τους
ήταν να καταστήσουν αβίωτο και δυστυχή τον συζυγικό τους βίο, με θανάτους, ατεκνία και άλλα δεινά.
Εκείνο που φοβούνταν ιδιαίτερα ήταν το «δέσιμο του γαμπρού», δηλαδή την ανικανότητά του να
ανταποκριθεί στα συζυγικά του καθήκοντα. Σε μια τέτοια περίπτωση, όταν μετά τη λήξη των εορτών
του γάμου, διαπιστωνόταν «δέσιμο», γινόταν άμεση κινητοποίηση για την αντιμετώπιση του κινδύνου.
Η συνηθέστερη και πιο αποτελεσματική μέθοδος ήταν να διοργανώσει η οικογένεια «εκδρομή» σε
κάποια παραλία, όπου θα συμμετείχε το νιόπαντρο ζευγάρι και 2-3 άντρες από το συγγενικό
περιβάλλον. Οι άντρες έπεφταν στη θάλασσα και προσπαθούσαν να πιάσουν ένα ψάρι ζωντανό. Όταν
το κατόρθωναν, έπαιρναν το ζωντανό ψάρι, το έφερναν στο γαμπρό, άνοιγαν το στόμα του ψαριού και
ο γαμπρός έπρεπε να… φτύσει εννιά φορές μέσα στο ανοιχτό στόμα. Όταν αυτό γινόταν, ο γαμπρός
πήγαινε να συναντήσει τη νύφη, αφού μετά από όλα αυτά τα «μαγικά» είχε ανακτήσει τώρα την
αυτοπεποίθησή του, ξάπλωνε μαζί της και το αποτέλεσμα ήταν πάντα επιτυχές.
Πώς ερμηνεύεται όμως και πώς δικαιολογείται αυτό το φτύσιμο στο στόμα του ζωντανού
ψαριού; Και γιατί αυτό επαναλαμβάνεται 9 φορές; Η παρούσα ανακοίνωση επιχειρεί να απαντήσει στα
ερωτήματα με εντελώς πρωτότυπες σημειολογικές παρατηρήσεις.
---------------------------------------------------------------------
Μάργαρη Ζωή, Δρ. Πολιτισμικής Ανθρωπολογίας - Εθνολόγος, Ερευνήτρια, Κέντρο Ερεύνης της
Ελληνικής Λαογραφίας - Ακαδημία Αθηνών
Η περίπτωση του «Πανηγυριού του Αγίου Πέτρου» στα Σπάτα.
Όπως είναι γνωστό, το «Πανηγύρι του Αγίου Πέτρου» στα Σπάτα αποτελεί ένα από τα παλαιότερα και
μεγαλύτερα πανηγύρια των Μεσογείων. Παρά τις όποιες αλλαγές έχουν συντελεσθεί στο πέρασμα των
χρόνων, με εξέχουσα την επιβεβλημένη μεταφορά του ιερού ναού του Αγίου Πέτρου εξαιτίας της
κατασκευής του αεροδρομίου «Ελευθέριος Βενιζέλος», το εν λόγω πανηγύρι εξακολουθεί να αποτελεί
κομβικό σημείο της λατρευτικής ζωής της Σπαταναίικης κοινότητας. Εκκινώντας από τα ευρήματα της
επιτόπιας έρευνας και τη μελέτη των πηγών, η προτεινόμενη ανακοίνωση πρόκειται να επικεντρωθεί
στην περιπτωσιολογική μελέτη του πανηγυριού του Αγίου Πέτρου, έχοντας διττή στοχοθεσία. Αφενός
φιλοδοξεί να αναδείξει τις μεταλλάξεις και τους μετασχηματισμούς που εντοπίζονται στη σύγχρονη
εθιμική επιτέλεση των λατρευτικών επεισοδίων του πανηγυριού και αφετέρου να μελετήσει τους
σύγχρονους κοινωνικούς παράγοντες που συνεργούν στην αναμόρφωσή του. Ιδιαίτερη έμφαση
πρόκειται να δοθεί στην αλληλόδραση των συν-τελεστών του πανηγυριού -Σπαταναίων και μη- που
επενεργεί καταλυτικά στη διαμόρφωση του σύγχρονου τελεστικού πλαισίου, προκειμένου να
επισημανθεί η δυναμική της τοπικής κοινότητας που (ανα)συγκροτείται και (ανα)δηλώνεται
επιτελεστικά στο πλαίσιό του.
--------------------------------------------------------------------ΙΕ΄ Επιστημονική Συνάντηση Νοτιοανατολικής Αττικής
Υπό την αιγίδα του Δήμου Κρωπίας
17-20 Οκτωβρίου 2013
Σελίδα 19
Γουήλ-Μπαδιεριτάκη Άννα-Ιωάννα, Αναπλ. Καθηγήτρια Λαογραφίας Πανεπιστημίου Αθηνών
Οι απροσδόκητες ομοιότητες συγκεκριμένων κεντητικών μοτίβων των παραδοσιακών νυφικών
ενδυμασιών της Αττικής με αντίστοιχες λαών της ανατολικής Ευρώπης και οι πιθανές καταβολές
τους.
Η συγκεκριμένη αυτή ανακοίνωση χωρίζεται σε τρεις ξεχωριστές ενότητες:
Η πρώτη επικεντρώνεται στα πολυάριθμα και πολυποίκιλα θέματα, τα οποία ήταν κεντημένα στις
παραδοσιακές νυφικές ενδυμασίες των γυναικών στα χωριά της Αττικής και γίνεται προσπάθεια
επεξήγησης των συμβολικών, όπου υπάρχουν, στοιχείων τους.
Η δεύτερη ενότητα επεκτείνεται σε συγγενικά κεντητικά θέματα, τα οποία απαντούν σε γαμήλιες
φορεσιές λαών της ανατολικής Ευρώπης, όπου και εδώ ερευνάται, όπου υπάρχει, ο συμβολισμός τους.
Τέλος, η τρίτη ενότητα, προσπαθεί να αιτιολογήσει την ομοιότητα των συγκεκριμένων αυτών
κεντητικών θεμάτων, των κοινών τους καταβολών και, πιθανότατα, την αρχέγονή τους κοινή κοιτίδα.
---------------------------------------------------------------------
Πρόφης Ιωάννης, Ζωγράφος-Λαογράφος-Συγγραφέας,
Τσεβά Αγγελική, Εικαστικός καλλιτέχνης
Το φυτό μανδραγόρας στα Μεσόγεια (τοπωνυμία-λαογραφία) και ο μανδραγόρας στην τέχνη.
α) Ιωάννη Πρόφη: Το Κορωπί έχει την τύχη να περιλαμβάνει στη χλωρίδα του το γνωστό από την
αρχαιότητα φυτό μανδραγόρας, που ο λαός το έχει συνδέσει με ποικίλες δοξασίες λόγω των υπνωτικών
και ναρκωτικών ιδιοτήτων του. Γνωστή είναι η έκφραση των αρχαίων «καθεύδει υπό μανδραγόραν». Η
περιοχή όπου φύεται ονομάζεται Μαντραγούρα, ονομασία που φαίνεται ότι είναι πανάρχαια, αφού οι
αρβανίτες δεν έδωσαν άλλη ονομασία στο τοπωνύμιο.
β) Αγγελικής Τσεβά: Με τη σκέψη μιας προσπάθειας για τη διάσωση κάποιων σπανίων φυτών της
μεσογείτικης γης, σκέφτηκα να παρουσιάσω εικαστικά τον μοβ μανδραγόρα, που έχει δώσει και το
όνομά του στην περιοχή που φυτρώνει.
Σκοπός της ανακοίνωσης των δύο ομιλητών είναι να γίνει γνωστό στο ευρύ κοινό η ύπαρξη του
φυτού και να το ευαισθητοποιήσει προκειμένου να το διαφυλάξει από την εξαφάνιση, λόγω της
αστικοποίησης της γης.
---------------------------------------------------------------------
ΙΕ΄ Επιστημονική Συνάντηση Νοτιοανατολικής Αττικής
Υπό την αιγίδα του Δήμου Κρωπίας
17-20 Οκτωβρίου 2013
Σελίδα 20
Τσεβά Αγγελική, Εικαστικός καλλιτέχνης
Το κεντημένο τριγωνικό σχήμα του Μεσογείτικου σιγκουνιού και ο συμβολισμός του.
Σύμβολα: λέξεις μιας γλώσσας που δεν την ακούς αλλά την αισθάνεσαι = γλώσσα του συναισθήματος.
Αρκετά χρόνια τώρα μελετώ τα κεντημένα σχήματα (συμβολισμούς) επάνω σε ελληνικές
παραδοσιακές φορεσιές. Ακόμα και σύμβολα που οπουδήποτε αλλού μπορεί να υπάρχουν. Όπως
Γλυπτικά - Αρχιτεκτονικά - Ζωγραφικά, κλπ.
Η πρώτη μου ματιά είναι εικαστική. Κατόπιν προσπαθώ να ανακαλύψω το συμβολισμό τους.
Ξεκινώντας απ’ την Προϊστορία, Αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία, Ελληνική Παράδοση κι ακόμα από
σύγχρονες σκέψεις επάνω σ’ αυτά.
Τελευταία, μελετώντας το Μεσογείτικο σιγκούνι πριν από το 1700 μέχρι το 1935 περίπου (μαύρο
και κόκκινο), παρατήρησα ένα ιδιαίτερο κέντημα στο μπροστινό του μέρος δεξιά και αριστερά και
σπανιότερα ίσως και στο πίσω μέρος, στην πλάτη. Ισοσκελή τρίγωνα ήταν το θέμα του κεντήματος. Η
βάση του επάνω πρώτου τριγώνου ακουμπούσε στην κορυφή του αμέσως από κάτω και ούτω καθ’
εξής. Ο αριθμός του άρχιζε απ’ το τρία και μεγάλωνε αναλόγως.
Όπου έψαξα, δεν βρήκα αυτό το σχήμα σε καμιά άλλη φορεσιά στην Ελλάδα, αλλά ακόμα και σ’
άλλες χώρες. Οι πιο πολλές φορεσιές, θα έλεγα, ανά τον κόσμο έχουν κάποια κοινά σημεία. Ανθέμια
κλπ.
Έτσι ασχολήθηκα μόνο με τα τρίγωνα του σιγκουνιού ψάχνοντας τον συμβολισμό τους. Το μόνο
που ήξερα από τη δική μας παράδοση είναι ότι όσο πιο πολλά τρίγωνα ήταν κεντημένα, τόσο πιο
πολλές είναι οι ευχές για κάθε καλό. Και ότι οι πιο πλούσιες γυναίκες είχαν περισσότερα κεντημένα
τρίγωνα στο σιγκούνι τους. Αυτά όλα τα τρίγωνα ξεκινούσαν από ένα τετράγωνο σαν βάση που γύρω
του υπήρχαν μικρά τρίγωνα ισοσκελή που έκαναν αυτό το τετράγωνο να μοιάζει με ανθέμιο κλπ.
Στηρίζω αυτήν την ανακοίνωση στην Πυθαγόρεια Θεωρία του ιερού αριθμού τρία - τρίγωνο τρεις πλευρές και το συμβολισμό τους. Το τετράγωνο (τετρακτύς) - συμβολισμός. Στον Αριστοτέλη, στο
Νεοπλατωνικό φιλόσοφο Ανατόλιο κλπ. Ακόμα αναφέρομαι στα σκαλισμένα τρίγωνα της σφραγίδας
του πρόσφορου της Εκκλησίας μας και στο συμβολισμό τους. Τέλος, στη σημασία που έχει για τη
Χριστιανοσύνη αυτό το σχήμα.
---------------------------------------------------------------------
ΙΕ΄ Επιστημονική Συνάντηση Νοτιοανατολικής Αττικής
Υπό την αιγίδα του Δήμου Κρωπίας
17-20 Οκτωβρίου 2013
Σελίδα 21
Παπαφλωράτου Ελένη, Αρχαιολόγος της ΛΕ' ΕΠΚΑ
Αρχαιότητες της περιοχής Κορωπίου στη διασπορά.
Τα φαινόμενα της αρπαγής των αρχαιοτήτων και της λαθρανασκαφής παρουσιάστηκαν κατά τη
διάρκεια των προηγούμενων αιώνων, με ιδιαίτερη άνθηση από τον 19ο αι. και εξής και ιδιαίτερα σε
δύσκολες περιόδους της ιστορίας μας.
Σκοπός της παρούσας ανακοίνωσης είναι η ανίχνευση στοιχείων μέσα από τη βιβλιογραφία, το
αρχειακό υλικό και τις προφορικές μαρτυρίες για τις αρχαιότητες που απομακρύνθηκαν, καθώς και οι
συνέπειες του γεγονότος αυτού τόσο για τις αρχαιότητες, όσο και τον ίδιο τον τόπο.
---------------------------------------------------------------------
Γκικάκη Μαίρη, Δρ. Αρχαιολόγος
Nομίσματα από την Υστερορωμαϊκή Νεκρόπολη στη θέση Πλάκες Σουνίου.
Ο οικισμός και η νεκρόπολη στη θέση Πλάκες Σουνίου, που ανασκάφηκαν το 1972-3 στον χώρο του
ξενοδοχειακού συγκροτήματος Καραδόντη, είναι συνέχεια του μεγάλου νεκροταφείου του αρχαίου
δήμου του Σουνίου. Αποτελούν ένα από τα σημαντικότερα ανασκαφικά σύνολα υστερορωμαϊκών
χρόνων στην περιοχή της Λαυρεωτικής. Τα κτίσματα του οικισμού φαίνεται ότι χρησιμοποιήθηκαν τόσο
ως κατοικίες όσο και ως εργαστήρια, όπου οι μεταλλουργοί-κάτοικοι επεξεργάζονταν τις αρχαίες
σκωρίες αργυρούχου μεταλλεύματος, διαδικασία που τους απέφερε μικρές ποσότητες αργύρου και
μολύβδου. Η εκτεταμένη νεκρόπολη με τους 150 περίπου τάφους σκαμμένους στο μαλακό έδαφος, οι
περισσότεροι από τους οποίους έφεραν επένδυση και κάλυψη από σχιστολιθικές πλάκες, παρουσιάζει
επίσης ενδιαφέρον. Πολλοί από τους τάφους περιείχαν νομίσματα και δη νομισματικούς θησαυρούς
που συχνά εναποθέτονταν στη θέση των χεριών του νεκρού. Με αφετηρία τους νομισματικούς αυτούς
θησαυρούς θα εξεταστούν τόσο η μικρο-οικονομία του οικισμού, σε συνάρτηση με γενικότερα
οικονομικά φαινόμενα της εποχής, όσο και η εμπορική του δραστηριότητα στα πλαίσια των ευρύτερων
οικονομικών συνθηκών στο Ανατολικό Τμήμα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
---------------------------------------------------------------------
ΙΕ΄ Επιστημονική Συνάντηση Νοτιοανατολικής Αττικής
Υπό την αιγίδα του Δήμου Κρωπίας
17-20 Οκτωβρίου 2013
Σελίδα 22
Χατζηδημητρίου Αθηνά, Δρ. Αρχαιολογίας της Β' ΕΠΚΑ
Αττικές αρχαιότητες σε μουσεία του εξωτερικού: ανιχνεύοντας τις διαδρομές διαφυγής τους.
Αντικείμενο της παρούσας ανακοίνωσης είναι η ανάδειξη όψεων ενός πολυσύνθετου προβλήματος:
της διασποράς των αττικών αρχαιοτήτων σε μουσεία του εξωτερικού και ιδιωτικές συλλογές. Η
ανακοίνωση θα επικεντρωθεί στις αρχαιότητες της ΝΑ. Αττικής που μέσω ποικίλων διαδρομών
φυγαδεύτηκαν στο εξωτερικό, κυρίως από τον 18ο έως και τον 20ό αιώνα, και εκτίθενται πλέον σε
μεγάλα ευρωπαϊκά μουσεία. Οι αρχαιότητες αυτές δεν περιορίζονται μόνο σε μικρά αντικείμενα, όπως
για παράδειγμα είναι τα αγγεία, αλλά και σε αγάλματα, ανάγλυφες επιτύμβιες στήλες, λίθινα αγγεία
και αρχιτεκτονικά μέλη. Παράλληλα, θα εξεταστεί το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο, από την ίδρυση του
ελληνικού κράτους, και οι επικρατούσες κοινωνικές συνθήκες που ευνόησαν την εξαγωγή των
αρχαιοτήτων.
--------------------------------------------------------------------Σκαράκη Βασιλική, Αρχαιολόγος της Β' ΕΠΚΑ
Σύγχρονη μουσειολογική προσέγγιση στα αναβαθμισμένα μουσεία της ΝΑ. Αττικής.
Με αφορμή τη χρηματοδότηση από το Γ΄ ΚΠΣ η Β' ΕΠΚΑ είχε τη δυνατότητα να αναπροσαρμόσει τη
μουσειακή πολιτική της με επίκεντρο δύο αρχαιολογικά μουσεία αρμοδιότητάς της, το Μουσείο
Βραυρώνας και το Μουσείο Λαυρίου. Για το Μουσείο Βραυρώνας, που περιλαμβάνει τα ευρήματα από
την ανασκαφή του ιερού της Αρτέμιδος, αλλά και ένα μέρος των ευρημάτων από τις ανασκαφές στην
ευρύτερη περιοχή της Μεσογαίας, βασικοί άξονες αναδιοργάνωσης ήταν η ανανέωση της έκθεσης με τον
εκσυγχρονισμό της μουσειογραφικής μελέτης, αλλά και η ανανέωση των κτηριακών υποδομών, η
αισθητική βελτίωση, ακόμα και η συνολική λειτουργία του μουσείου, με στόχο τη δημιουργία μιας πιο
θελκτικής ατμόσφαιρας για το κοινό. Το πρόγραμμα της νέας έκθεσης, που είναι δομημένη θεματικά και
χρονολογικά, οργανώθηκε σε επτά βασικές θεματικές ενότητες με έμφαση τόσο στην επιστημονική
παρουσίαση των ευρημάτων όσο και στην ανάδειξη του εκπαιδευτικού της χαρακτήρα:
1. Η ιστορία της αρχαιολογικής έρευνας και των έργων αναστηλώσεως και διευθετήσεως του
αρχαιολογικού χώρου.
2. Παρουσίαση των προϊστορικών οικισμών της Βραυρώνας και του αρχαίου δήμου των Φιλαϊδών. Τα
μνημεία του αρχαιολογικού χώρου και της ευρύτερης περιοχής. Τα ιερά του δήμου των Αλών
Αραφηνίδων.
3. Παραδόσεις που σχετίζονται με την ίδρυση του ιερού της Αρτέμιδος στη Βραυρώνα.
4. Λατρευτικά δρώμενα.
5. Ιδιότητες της θεάς Αρτέμιδος.
6. Αναθήματα που δεν σχετίζονται με την Άρτεμη.
7. Μεσογαία.
Στο Μουσείο Λαυρίου δόθηκε έμφαση κυρίως στη βελτίωση της φυσικής πρόσβασης προς αυτό,
αλλά και τις κτηριακές υποδομές, με στόχο την ανάδειξη των ευρημάτων.
--------------------------------------------------------------------ΙΕ΄ Επιστημονική Συνάντηση Νοτιοανατολικής Αττικής
Υπό την αιγίδα του Δήμου Κρωπίας
17-20 Οκτωβρίου 2013
Σελίδα 23
Καπετάνιος Ανδρέας, Αρχαιολόγος της Β' ΕΠΚΑ,
Λάγια Άννα, Ανθρωπολόγος, Πανεπιστήμιο του Σικάγου,
Γιαννακοπούλου Παρθενία, Ανθρωπολόγος, Research Fellow at Tokyo Metropolitan Institute of
Gerontology, Department of Epidemiology
Βιοαρχαιολογική προσέγγιση πολλαπλών ταφών της ύστερης αρχαιότητας από τη Λαυρεωτική.
Κατά την ύστερη αρχαιότητα, η εκμετάλλευση της Λαυρεωτικής αργυρίτιδος γης φαίνεται ότι έχει ήδη
παρακμάσει. Η αδιάκοπη βοή που αναδυόταν από τις εκατοντάδες μεταλλουργικά εργαστήρια,
απλωμένα σε όλες σχεδόν τις κοιλάδες της χερσονήσου από τον 5ο έως τον 3ο αι. π.Χ., έχει πια
κοπάσει. Τα αρχαιολογικά δεδομένα συμφωνούν με τον Στράβωνα ότι τουλάχιστον αρχαίες σκωρίες
και εκβολάδες γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης από κάποιες ομάδες ανθρώπων, οι οποίοι
περιφέρονται στη Λαυρεωτική συλλέγοντας αυτά τα αρχαία κατάλοιπα, χρησιμοποιούν τις αρχαίες
εγκαταστάσεις μετασκευάζοντάς τες, και παράγουν, έστω και μικρές, ποσότητες μετάλλου (πιθανότατα
κυρίως μολύβδου). Ποιοι ήταν, όμως αυτοί οι άνθρωποι;
Τρεις τάφοι της ύστερης αρχαιότητας από τη Λαυρεωτική (ένας από το Θορικό και δύο από την
Πάνορμο) ανοίγουν ένα παράθυρο στο χρόνο που ίσως μας φέρει κοντά σε κάποιους από αυτούς τους
ανθρώπους. Πολλαπλές ταφές και σοβαρότατες παθολογίες που καταδεικνύουν χρόνια προβλήματα,
εκφυλιστικές αλλοιώσεις και πολλά άλλα, δίνουν την εντύπωση εγκατάλειψης και παρακμής. Μπορεί
όμως να κρύβουν και την αντίστροφη εικόνα: μια κοινωνία που, ενδεχομένως, φρόντιζε και
ενσωμάτωνε ανθρώπους με χρόνιες παθήσεις. Η πολλαπλότητα στην ταφική πρακτική έχει προ πολλού
συνδεθεί με ιδεολογικές αντιλήψεις, στις οποίες εμφαίνεται η συλλογικότητα και η ομάδα παρά το
άτομο. Η παρουσίασή μας στοχεύει να εντάξει την περιοχή της Λαυρεωτικής σε μια ευρύτερη
θεώρηση, σε σχέση με αντίστοιχες θέσεις του Ελλαδικού χώρου, τόσο ως προς το βιοτικό επίπεδο των
ατόμων και των κοινωνικών ομάδων στις οποίες εντάσσονται, όσο και των ιδεολογιών, όπως αυτές
αναδύονται μέσα από τις ταφικές πρακτικές στην ύστερη αρχαιότητα. Έτσι, τα βιοαρχαιολογικά
κατάλοιπα (οστά), που περιέχονταν σε τρεις τάφους, συμβάλλουν στην κατανόηση μιας εποχής με
αρκετά, αναπάντητα έως τώρα, ερμηνευτικά ζητήματα.
---------------------------------------------------------------------
Ιωάννα Γκουρτζιούμη, Αρχαιολόγος της Β' ΕΠΚΑ
«Ας γίνουμε αρχαιολόγοι» (εκπαιδευτικό πρόγραμμα).
Ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα σ’ ένα μουσείο ή έναν αρχαιολογικό χώρο αποτελεί έναν εναλλακτικό
τρόπο επίσκεψης, το μέσο μεταμόρφωσης του χώρου αυτού σε ζωντανό οργανισμό.
Συντελεί στη διαμόρφωση μιας ευχάριστης εμπειρίας που μπορεί ν’ αποτελεί η επίσκεψη σ’ έναν
αρχαιολογικό χώρο και είναι μια ενεργητική-βιωματική εκπαιδευτική διαδικασία που θέτει
συγκεκριμένους γνωστικούς, συναισθηματικούς και κοινωνικούς στόχους.
ΙΕ΄ Επιστημονική Συνάντηση Νοτιοανατολικής Αττικής
Υπό την αιγίδα του Δήμου Κρωπίας
17-20 Οκτωβρίου 2013
Σελίδα 24
Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Ας γίνουμε Αρχαιολόγοι» είναι ένα πρόγραμμα που απευθύνεται
σε μαθητές δημοτικού, γυμνασίου και λυκείου και στοχεύει μέσω της βιωματικής μάθησης να
συμβάλλει στην εξοικείωσή τους με έναν αρχαιολογικό χώρο, τη γνωριμία τους με το επάγγελμα του
αρχαιολόγου και τον εφοδιασμό τους με ενεργητικές μεθόδους μάθησης.
Οι μαθητές συμμετέχουν ενεργά στην ανασκαφική διαδικασία και όχι μόνο! Συλλέγουν,
συντηρούν, καταγράφουν και χρονολογούν κάθε εύρημα χρησιμοποιώντας ειδικούς καταλόγους
αρχαίων αντικειμένων. Οι μαθητές χρησιμοποιώντας πραγματικά εργαλεία και, με τη βοήθεια
εργατοτεχνιτών, συμμετέχουν σε μια ανασκαφή στον ειδικά διαμορφωμένο χώρο του Μουσείου,
πραγματοποιώντας τις βασικότερες εργασίες αυτής της διαδικασίας.
Γενικοί στόχοι:
• Η εξοικείωση των παιδιών με τα μουσεία, τη βιομηχανική, τεχνολογική, οικονομική, κοινωνική και
πολιτιστική κληρονομιά του τόπου, έτσι όπως προβάλλεται μέσα απ’ αυτά.
• Η ανάδειξη της επίσκεψης στο μουσείο σε ευχάριστη εμπειρία προσαρμοσμένη στις ανάγκες και στις
δυνατότητες των παιδιών.
• Η ευαισθητοποίηση των εκπαιδευτικών στη χρήση μουσείων ως χώρων εκπαίδευσης και η ενεργός
συμμετοχή τους στις ειδικές μεθόδους διδασκαλίας.
Οι ειδικοί στόχοι του εκπαιδευτικού προγράμματος είναι οι συμμετέχοντες να:
• Καταλάβουν καλύτερα πώς και για ποιο λόγο γίνεται μια ανασκαφή.
• Γνωρίσουν βασικές εργασίες και τεχνικές που γίνονται στο χώρο ανασκαφής.
• Εξοικειωθούν με τα εργαλεία που χρησιμοποιούν οι αρχαιολόγοι και οι τεχνίτες ανασκαφής και τον
τρόπο χρήσης τους.
• Έρθουν σε επαφή με το επάγγελμα του αρχαιολόγου, του τεχνίτη ανασκαφής κ.ά.
• Εντοπίσουν τον τόπο των ευρημάτων με τη βοήθεια του αρχαιολογικού χάρτη, που βρίσκεται στο
αρχαιολογικό μουσείο.
---------------------------------------------------------------------
Γεωργάκης Σταμάτιος, Πρόεδρος Αγρ. Συν/σμού Κορωπίου, Διπλ. Ακαδ. Πλοιάρχων Ε.Ν, Τελειόφ.
ΕΑΠ/Ελλ. Πολιτισμός, Σεμιν. Αρχαιομετρίας, Παν/μιο Αιγαίου
Αρχαία ελαιόδενδρα της Ανατ. Αττικής.
Μια προσπάθεια καταγραφής τους και μέτρησης της ηλικίας, όπου, μέσω της παρουσίασής τους,
αναδεικνύεται η ιστορική αξία και η ανάγκη προστασίας, καθώς αποτελούν πολύτιμα φυσικά μνημεία
του Ελλ. Πολιτισμού και της σχέσης του με το δένδρο της ελιάς.
---------------------------------------------------------------------
ΙΕ΄ Επιστημονική Συνάντηση Νοτιοανατολικής Αττικής
Υπό την αιγίδα του Δήμου Κρωπίας
17-20 Οκτωβρίου 2013
Σελίδα 25
Βλάχος Ιωάννης-Ανδρέας, Συγγραφέας - Ερευνητής
Το τοπωνύμιο «Θορικός» - Μία θρησκειολογική προσέγγιση.
Ενώ ομόφωνα αποδεκτή είναι η σημασία του τοπωνυμίου «Λαύριον», ότι προέρχεται δηλαδή από τη
λέξη «λαύρα» και αναφέρεται στις σήραγγες των ορυχείων της περιοχής, το ίδιο δεν ισχύει για το
τοπωνύμιο «Θορικός». Το σκοτεινής σημασίας τοπωνύμιο αυτό είχε ερμηνευθεί παλαιότερα από το
ρήμα θρώσκω, «πηδώ», ως «τόπος από τον οποίο πηδά κάποιος» και είχε συνδεθεί με τη θρυλούμενη
πτώση του τοπικού ήρωα Κέφαλου από το βράχο του Λευκάτα – ερμηνεία που, δικαιολογημένα, δεν
έχει γίνει ευρύτερα αποδεκτή. Πιο πρόσφατα, η Όλγα Κακαβογιάννη το συνέδεσε με την, παράγωγο
του ιδίου ρήματος λέξη, θορός, που σήμαινε «σπέρμα», καταθέτοντας μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα
υπόθεση: ότι «ίσως να βασίζεται σε μία παρομοίωση ανάμεσα στο ανδρικό σπέρμα και το μέταλλο που
έρρεε ζεστό». Επειδή, ωστόσο, δύσκολο είναι να φανταστούμε ότι από μια τέτοια παρομοίωση θα ήταν
δυνατόν να προκύψει ένα τοπωνύμιο, θα μπορούσε εναλλακτικά να συνδεθεί αυτό με τις αργυρούχες
φλέβες «επιφανείας» που εντόπιζαν στην περιοχή οι πρώτοι, προϊστορικοί, μεταλλωρύχοι, και τις
οποίες εξομοίωναν με θεϊκό σπέρμα που είχε πέσει από τον ουρανό για να γονιμοποιήσει την επίσης
θεϊκή γη. Μήπως, δηλαδή, θα ήταν δυνατόν να ανιχνευθεί στην αφετηρία του τοπωνυμίου μία
«ιερογαμία» ανάμεσα στον κυρίαρχο του ουρανού άρρενα θεό και τη μητέρα θεά Γη, το οποίο θα
εξηγούσε επίσης την κάπως παράδοξη, μαρτυρούμενη αρχαιολογικά και φιλολογικά, παρουσία στην
άγονη αυτή περιοχή, της Δήμητρας – μιας θεάς συνδεδεμένης με την καλλιέργεια δημητριακών, η
οποία, όμως, πιθανόν να μην ήταν διόλου άσχετη με τα ορυκτά μέταλλα και τη μεταλλουργία.
---------------------------------------------------------------------
Μαρμάνη Μαριλένα, Ιστορικός-Αρχαιολόγος-υπ. Δρ. Ε.Μ.Π.
Διεθνής Εμπειρία: παραδείγματα πόλεων του εξωτερικού που παρουσιάζουν ομοιότητες με
την πόλη του Λαυρίου. Η αξιοποίηση των μεταλλευτικών τους χώρων ή των παλαιών
βιομηχανικών τους εγκαταστάσεων.
Στην παρούσα ανακοίνωση θα παρουσιαστούν παραδείγματα πόλεων του εξωτερικού που, κατά
κύρια βάση, παρουσιάζουν ομοιότητες με την πόλη του Λαυρίου και οι οποίες έχουν αξιοποιήσει τους
μεταλλευτικούς τους χώρους ή, σε ορισμένες περιπτώσεις, τις παλαιές βιομηχανικές τους
εγκαταστάσεις, με στόχο να αναδειχθεί η δυνατότητα γενικότερης αξιοποίησης της πόλης του Λαυρίου,
όπως συνέβη με τις συγκεκριμένες πόλεις του εξωτερικού.
Πιο συγκεκριμένα, και στο πλαίσιο ενός ευρωπαϊκού προγράμματος που υλοποιήθηκε στο
παρελθόν με την ονομασία «VALORIZATION OF OLD MINES» (VAL-MIN) στο οποίο συμμετείχαν οι
Δήμοι του Λαυρίου (Ελλάδα), της Cardona (Ισπανία), της Wieliczka (Πολωνία) και του Plovdiv
(Βουλγαρία) είχε τεθεί ως στόχος η επαναξιοποίηση των υπαρχόντων μεταλλευτικών χώρων-ορυχείων
των εν λόγω περιοχών.
ΙΕ΄ Επιστημονική Συνάντηση Νοτιοανατολικής Αττικής
Υπό την αιγίδα του Δήμου Κρωπίας
17-20 Οκτωβρίου 2013
Σελίδα 26
Μέσα από την παρουσίαση των συγκεκριμένων παραδειγμάτων επιχειρείται να παρουσιαστεί το
πέρασμα των πόλεων αυτών από τη βιομηχανική κρίση και την ανεργία, από το περιβαλλοντικό
πρόβλημα και τη μόλυνση των εδαφών, στην αντίπερα όχθη και στη δημιουργία πολιτιστικών και
τουριστικών πόλων έλξης και προσέλκυσης επισκεπτών από τα πέρατα της γης με σκοπό την
οικονομική, αλλά και γενικότερη αναβάθμιση των συγκεκριμένων περιοχών. Κατ’ αυτόν τον τρόπο,
τίθεται ως στόχος η μετατροπή των ορυχείων, των παλιών μεταλλευτικών εγκαταστάσεων, αλλά και
γενικότερα όλων εκείνων των παραδοσιακά βιομηχανικών περιοχών των συγκεκριμένων πόλεων, σε
κέντρα πολιτισμού, εκπαίδευσης έρευνας και τουρισμού, ώστε ν’ αξιοποιηθούν εκ νέου τα υπάρχοντα
κτήρια και να λειτουργήσουν ως ένας σημαντικός παράγοντας ανάκαμψης των πόλεων που τα
φιλοξενούν.
---------------------------------------------------------------------
Κεκροπούλου Μαρία, Δρ. Ιστορίας
Λαύριο: οι εμπνευστές της μεταλλευτικής ανάπτυξης και η ιδεολογία τους κατά τον 19ο αιώνα.
Η παρούσα εισήγηση, με αφορμή τη μεταλλευτική δραστηριότητα, παρουσιάζει τη σύγκριση ανάμεσα
σε δύο χώρες, την Ισπανία και την Ελλάδα, γιατί πρωταγωνιστούν τα ίδια πρόσωπα και στις δύο
περιπτώσεις. Σκοπός είναι να αναδειχθούν οι δεσμοί που συνδέουν τις δύο χώρες, η ιδεολογία και η
τακτική οικονομικής ανάπτυξης. Η πορεία ανόδου ή ύφεσης της μιας χώρας ασκεί την επιρροή της στην
άλλη και εξετάζεται εάν η οικονομική αυτή δραστηριότητα στη Μεσόγειο την καθιστά μεμονωμένο και
περιφερειακό παράδειγμα ή προμηνύει κάτι άλλο που θα αναδυθεί στις αρχές του 20ου αι.
Σταδιακά, οι μεταλλευτικές δραστηριότητες στην Ισπανία, κατά το β΄ μισό του 19ου αι.,
περιέρχονται στο δημόσιο εκτός από τα μεταλλεία που «κρατά» ο Ι. Ρου, για λογαριασμό του οίκου
Ρότσιλντ. Ο πρώτος αναζητά νέες μεταλλευτικές «πηγές» στην Ελλάδα, υιοθετώντας τις μεθόδους των
Ρότσιλντ. Ο Σερπιέρι θα γίνει με τη σειρά του ο «άνθρωπος» του Ρου στην Ελλάδα. Έτσι, την περίοδο
της εξόρυξης μολύβδου στο Λαύριο η Ελλάδα αποτελεί ένα περιφερειακό παράδειγμα και μία γέφυρα
για την επέκταση της μεταλλευτικής δραστηριότητας στην Ανατολή. Ο Α. Κορδέλλας θα διενεργήσει
ανάλογη έρευνα στη Μ. Ασία. Ο Σερπιέρι και ο Κορδέλλας θα γίνουν οι «πολλαπλασιαστές» μιας
τέτοιας οικονομικής πολιτικής, ακολουθώντας το παράδειγμα του Ρου. Οι χώρες επιδιώκουν τον έλεγχο
των νέων οικονομικών παραγόντων πλουτισμού (τράπεζες, σιδηροδρόμους, μόλυβδο και χρυσό).
Αναδεικνύεται η ιδεολογία, η οποία εμπνέει τους πρωταγωνιστές, και η προσαρμογή της στην κάθε
χώρα δραστηριοποίησής τους.
---------------------------------------------------------------------
ΙΕ΄ Επιστημονική Συνάντηση Νοτιοανατολικής Αττικής
Υπό την αιγίδα του Δήμου Κρωπίας
17-20 Οκτωβρίου 2013
Σελίδα 27
Μαρκουλή-Μποντιώτη Αθανασία, Τραπεζικός, Φιλόλογος-Ιστορικός, Δρ. Ε.Μ.Π.
Μόλυνση περιβάλλοντος από τη λειτουργία της Γαλλικής Εταιρείας Μεταλλείων Λαυρίου (Γ.Ε.Μ.Λ.).
Προτάσεις και τρόποι αντιμετώπισης από τη Γ.Ε.Μ.Λ. και από το Τ.Π.Π.Λ.
Η Γαλλική Εταιρεία Μεταλλείων Λαυρίου (Γ.Ε.Μ.Λ), η μακροβιότερη ίσως μεταλλευτική βιομηχανία
στον ελλαδικό χώρο, δεσπόζει μέχρι και σήμερα στην είσοδο της πόλης του Λαυρίου. Ερωτήματα
σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας της και τις επιπτώσεις που αυτός είχε στην υγεία των εργαζομένων
και όχι μόνο, ερωτήματα σχετικά με περιβαλλοντικά προβλήματα που άφησε πίσω της, ερωτήματα
σχετικά με την τυχόν ύπαρξη αυτών των προβλημάτων, ακόμα και στις μέρες μας, συνεχίζουν να μας
απασχολούν.
Η ΓΕΜΛ έκανε μελέτες σχετικά με τη μόλυνση των εδαφών, αλλά και των εγκαταστάσεων του
εργοστασίου και πρότεινε τρόπους προφύλαξης των εργαζομένων, οι οποίοι, παρόλα αυτά,
προσβάλλονταν συχνά από ασθένειες, όπως η μολυβδίαση και η πυριτίαση. Προχωρούσε, επίσης, σε
βελτίωση των εγκαταστάσεών της και στη δημιουργία εξαρχής εγκαταστάσεων που θα μπορούσαν να
προστατεύσουν και τους εργαζομένους και το περιβάλλον από τη μόλυνση. Πόσο αποδοτικά ήταν
αυτά τα μέτρα;
Τα χρόνια πέρασαν, οι μεταλλευτικές και μεταλλουργικές εργασίες της ΓΕΜΛ έπαψαν. Το ΕΜΠ
ανέλαβε την εκμετάλλευση των χώρων του βιομηχανικού συγκροτήματος και ασχολήθηκε πρωτίστως
με περιβαλλοντικά έργα ζωτικής σημασίας, όπως η εξυγίανση των ρυπασμένων εδαφών εντός των
ορίων του ΤΠΠΛ, η κατασκευή υπόγειου χώρου εντός του Πάρκου για να υποδεχτεί απόβλητα από
τους χώρους και τα κτίρια του ΤΠΠΛ.
---------------------------------------------------------------------
Χαίρη-Παπαγιαννάκου Ελπίδα, Δρ. Αρχαιολόγος, Αρχιτέκτων
Ο ρόλος των πύργων στη Νοτιοανατολική Αττική.
Η μελέτη των σωζομένων ερειπίων πύργων στη ΝΑ. Αττική περιλαμβάνει την αρχιτεκτονική τους
αποτύπωση, καθώς και τη διερεύνηση των λόγων κατασκευής τους στις συγκεκριμένες θέσεις. Στόχο
της έρευνας αποτελεί η κατανόηση της λειτουργίας των πύργων, ενδεχομένως σε διαφορετικές
ιστορικές στιγμές, όπως αυτή προκύπτει από τοπογραφικά, κτηριολογικά ή άλλα στοιχεία.
Παρά την έλλειψη σχετικών ιστορικών πηγών (αναφορών, αφηγήσεων κλπ.), θα επιχειρηθεί η
ανάλυση των δεδομένων, ώστε να διαπιστωθεί αν οι πύργοι λειτουργούσαν μεμονωμένα ή αν
αποτέλεσαν στοιχεία κάποιου συνόλου, ή πιθανόν και δικτύου.
---------------------------------------------------------------------
ΙΕ΄ Επιστημονική Συνάντηση Νοτιοανατολικής Αττικής
Υπό την αιγίδα του Δήμου Κρωπίας
17-20 Οκτωβρίου 2013
Σελίδα 28
Παπαγιαwάκoς Νικόλαος, Αρχιτέκτων μηχανικός Ε.Μ.Π.
Τυπολογική εξέλιξη των Τρουλαίων Βυζαντινών Ναών από τον 10ο έως τον 13ο αιώνα στα
Μεσόγεια.
Εξετάζεται η εκκλησιαστική, οικιστική και δημογραφική εξέλιξη κατά την περίοδο αυτή, έτσι όπως
εκφράζεται μέσα από την κτηριακή αναμόρφωση στη ναοδομία, σε συνδυασμό με καταστροφικά
αποτελέσματα οφειλόμενα σε φυσικά φαινόμενα (πχ. σεισμική δραστηριότητα). Οι επιπτώσεις στα
μνημεία της περιόδου εντοπίζονται άλλοτε ως επισκευές και ενίσχυση του αρχικού κτηρίου, άλλοτε ως
επεκτάσεις με προσθήκες, κι άλλοτε ως ανεγέρσεις, σύμφωνα με την επικρατούσα τυπολογία,
οικοδομική και μορφολογία της περιόδου, σε σχέση πάντοτε με την αθηναϊκή ναοδομική
αρχιτεκτονική.
---------------------------------------------------------------------
Κουτελάκης Χάρης, Αρχαιολόγος, Δρ. Βυζαντινής Αρχαιολογίας
Ναοί της Ενωτικής περιόδου στην Αττική - Το παράδειγμα της Αγ. Τριάδας στο «Αγγελήσι»
Μαρκοπούλου.
Οι έρευνές μου στο αρχειακό υλικό του ΑΚΤ (Αρχεία Καθολικών Τήνου) με οδήγησε, με βάση το
τοπωνυμικό και ονοματολογικό της Τήνου και της Αττικής, στην υπόνοια στενών σχέσεων μεταξύ των
ανθρώπων τους. Οι έμμεσες μαρτυρίες προσδιορίζουν αυτές τις επαφές και την κινητικότητά τους κατά
την περίοδο που την Αττική και την Τήνο είχαν καταλάβει οι Φράγκοι. Η παράθεση όλων αυτών των
δεδομένων ενδεχομένως (και το ελπίζω) να οδηγήσει στην ανάδειξη μιας νέας πτυχής ειδήσεων που
αφορούν κυρίως την Ιστορία της περιοχής των Μεσογείων για την περίοδο.
---------------------------------------------------------------------
Στεργίου Σπύρος, Ζωγράφος, Εκπαιδευτικός, Δρ. Ιστορίας Τέχνης Α.Π.Θ., Καθηγητής Ανωτατ. Εκ. Ακαδ.
Αθήνας, Διδάσκων στον τομέα διαχείρισης κειμηλίων
Η σύζευξη του λογικού και του παράλογου στοιχείου σε Σαρακατσάνικη ιστορία πάθους.
Το θέμα της παρούσας ανακοίνωσης αφορά στην εξιστόρηση της περιπέτειας μιας Σαρακατσάνας στην
εκπνοή του 19ου αιώνα. Η ιστορία της διατηρείται ζωντανή ακόμα και σήμερα στην μνήμη των
γεροντότερων, καθώς την διηγούνται.
Η ανακοίνωση επικεντρώνεται στο μοιραίο πάθος του νεαρού τσοπανόπουλου για την
Σαρακατσάνα της ΝΑ. Αττικής, που θα οδηγήσει αυτόν τον νέο, τον γνωστό μετέπειτα Τάσο Βλάχο
(Μπάλιο), να γίνει λήσταρχος και φονιάς. Αναζητώ περισσότερο τα αίτια της γένεσης της πράξης και
ΙΕ΄ Επιστημονική Συνάντηση Νοτιοανατολικής Αττικής
Υπό την αιγίδα του Δήμου Κρωπίας
17-20 Οκτωβρίου 2013
Σελίδα 29
αντιστέκομαι στην επιθυμία να θεωρήσω την εφαρμογή αυτής ως ένα δεδομένο κανόνα, ή ως κριτήριο
αξιών της τότε παραδοσιακής κοινωνίας. Έχει δηλαδή ως στόχο, πρώτον να φωτίσει μια άλλη όψη των
ιστοριών της λαϊκής μας παράδοσης και δεύτερον να οδηγήσει σε ενδεχόμενα συμπεράσματα, για την
ύπαρξη άλλων ηθογραφικών στοιχείων στα λαογραφικά του τέλους του 19ου αιώνα.
---------------------------------------------------------------------
Ιατρού Δημήτριος, Γραφίστας, Πτυχιούχος Σχολής Ανθρωπιστικών Σπουδών του ΕΑΠ - Τμήμα Ελληνικού
Πολιτισμού
Κέφαλος: ένας μύθος στις δυτικοευρωπαϊκές τέχνες.
Ο Κέφαλος ήταν αττικός ήρωας, επώνυμος του δήμου Κεφαλής και γενάρχης του αττικού γένους των
Κεφαλιδών που από την Κεφαλή μετακόμισαν στον Θορικό και από εκεί στην Αθήνα. Στη μυθολογία ο
Κέφαλος είναι γνωστότερος από δύο ερωτικές περιπέτειες. Η πρώτη προέκυψε από το ερωτικό πάθος
που ενέπνευσε στην Ηώ, η οποία τον άρπαξε και τον μετέφερε μακριά στη Συρία. Η δεύτερη περιπέτεια
προέκυψε από τον τραγικό θάνατο της ζηλότυπης γυναίκας του Πρόκριδας, της κόρης του Αθηναίου
βασιλιά Ερεχθέα.
Ο μύθος του Κέφαλου κληροδοτήθηκε στη Δύση μέσω του πολύτομου έργου Μεταμορφώσεις,
του κορυφαίου Λατίνου ποιητή Οβίδιου. Έκτοτε, ο Κέφαλος μετατράπηκε σ’ έναν επικό χαρακτήρα της
ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς, ο οποίος αναπτύχθηκε σε νεότερα έργα ζωγραφικής, γλυπτικής
και άλλων τρόπων αισθητικής έκφρασης, καθώς και σε ποιήματα, θεατρικά έργα, όπερες και µπαλέτα.
Η ευρεία καλλιτεχνική παραγωγή καλύπτει όλα τα κινήματα μετά τον Μεσαίωνα (Αναγέννηση,
Μανιερισμό, Βενετσιάνικη Σχολή, Μπαρόκ, Ροκοκό, Κλασικισμό, Ρομαντισμό, Ρεαλισμό, Μοντέρνα
Τέχνη). Διαφορετικοί καλλιτέχνες εμπνεύστηκαν από τους δύο μύθους και τους αναπαρέστησαν
συναρπαστικά, φορτισμένους με εντάσεις, συγκινήσεις και συμβολισμούς. Σήμερα τα έργα αυτά
κοσμούν συλλογές των μεγαλύτερων μουσείων του κόσμου.
Η παρούσα εισήγηση, έπειτα από μια σύντομη αναδρομή στο μύθο του Κέφαλου, σε αρχαίες
πηγές και σε αγγειογραφίες των κλασικών χρόνων, επιχειρεί να παρουσιάσει και να περιγράψει έργα
κορυφαίων ευρωπαίων καλλιτεχνών (Πιέρο ντι Κόζιμο, Βερονέζε, Αγκοστίνο Καράτσι, Ρούμπενς,
Νίκολας Πουσέν, Κλωντ Λορραίν, Φρανσουά Μπουσέρ, Φραγκονάρ, Πιέρ-Ναρκίς Γκέριν, Τζων
Φλάξμαν, Ουίλλιαμ Τέρνερ, Πικάσσο κ.ά.), εμπνευσμένα από τους δύο δημοφιλείς μύθους του.
---------------------------------------------------------------------
ΙΕ΄ Επιστημονική Συνάντηση Νοτιοανατολικής Αττικής
Υπό την αιγίδα του Δήμου Κρωπίας
17-20 Οκτωβρίου 2013
Σελίδα 30
Μουζάκης Στυλιανός, Πολιτικός Μηχανικός, Ιστορικός Ερευνητής
Το λιμάνι των Πρασιών - Πόρτο Ράφτη: οι απεικονίσεις του στους Πορτολάνους και στη Χάρτα του
Ρήγα.
Στην εισήγησή μου, έχοντας υπόψη μας ότι οι χάρτες αντικατοπτρίζουν μια αναπαράσταση κάποιας
πτυχής της γης σε ορισμένη χρονική στιγμή, θα καταθέσω στοιχεία για το λιμάνι του Πόρτο Ράφτη
(15ος-18ος αιώνας), από διάφορους πορτολάνους, τη Χάρτα του Ρήγα ως και του Άνθιμου Γαζή. Θα
προσπαθήσω να εντοπίσω και να ερμηνεύσω τις διαφορές ή και τις ομοιότητες που συναντώνται σε
κάθε μια από αυτές τις απεικονίσεις, αλλά και να δώσω, με τη βοήθεια της χαρτογραφίας, μια
συνολική απεικόνιση του λιμανιού στο πέρασμα των αιώνων. Επιπλέον, θα επισημάνω και θα
σχολιάσω τοπογραφικές ιδιαιτερότητες, όσον αφορά τις θέσεις όπου τοποθετούνται αρχαίοι, νεότεροι
οικισμοί και τοπωνύμια του 18ου αιώνα, ειδικότερα στην περιοχή της Μεσογαίας, όπως τα καταγράφει
ο Ρήγας στη Χάρτα του.
---------------------------------------------------------------------
Κόλλιας Σεραφείμ, Τοπογράφος μηχανικός,
Γιάγκου Μαρία, Αρχιτέκτων μηχανικός
Η πολεοδομική εξέλιξη της πόλεως του Κορωπίου από τα μέσα του 18ου αιώνα μέχρι σήμερα οριοθέτηση του Ιστορικού Κέντρου.
Στην προσπάθεια μας να κρατήσουμε ζωντανή τη μνήμη της ζωής των κατοίκων της πόλης του
Κορωπίου, από την εγκατάστασή τους έως τα μέσα του 18ου αιώνα, με μια διερευνητική ματιά,
μελετούμε την εξέλιξη του πολεοδομικού και αρχιτεκτονικού ιστού της πόλης.
Εντοπίζουμε τα κριτήρια δημιουργίας του πολεοδομικού ιστού, των δρόμων, των
αρχιτεκτονημάτων, των χώρων συγκέντρωσης κοινού και καθορίζουμε το «Ιστορικό Κέντρο» της
πόλεως, επισημαίνοντας τα αξιόλογα στοιχεία της έρευνάς μας.
Η τεκμηρίωση γίνεται με τοπογραφικούς χάρτες, αεροφωτογραφίες, αποτυπώσεις κτισμάτων,
φωτογραφίες και μαρτυρίες.
---------------------------------------------------------------------
ΙΕ΄ Επιστημονική Συνάντηση Νοτιοανατολικής Αττικής
Υπό την αιγίδα του Δήμου Κρωπίας
17-20 Οκτωβρίου 2013
Σελίδα 31
Σάκκα-Θηβαίου Μαργαρίτα, Αρχιτέκτων, επιστημονική συνεργάτιδα των Αρχείων Νεοελληνικής
Αρχιτεκτονικής του Μουσείου Μπενάκη
Οικογένεια Θεοδωράκη 19ος - 20ος αιώνας: Ύδρα, Αλεξάνδρεια, Καρελάς.
Στο ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ και, ειδικότερα, στο τμήμα Ελληνισμού της Αιγύπτου εναπόκειται το αρχείο της
οικογενείας Θεοδωράκη, μιας από τις ναυτικές οικογένειες της Ύδρας που συμμετείχε στον ναυτικό
αγώνα κατά την ελληνική επανάσταση. Οι αδελφοί Δημήτριος και Αναστάσιος Θεοδωράκης ήταν
δραστήρια μέλη της ελληνικής Κοινότητας Αλεξανδρείας, του ελληνικού Εμπορικού Επιμελητηρίου και
προσέφεραν όχι μόνο τις υπηρεσίες τους, αλλά και χρηματικές δωρεές.
Η ανακοίνωση επικεντρώνεται στο ιστορικό της απόκτησης του κτήματος Καρελά στο Κορωπί, τη
διαχείριση και εκμετάλλευσή του και την εξέλιξή του μέχρι σήμερα. Τα τεκμήρια ανήκουν στον 19ο και
κυρίως στον 20ό αιώνα.
---------------------------------------------------------------------
Χασάπης Κωνσταντίνος, Αναπλ. Καθηγητής, Τμήμα Χημείας, ΕΚΠΑ
Βιοκαταλυτική παραγωγή kompost-εδαφοβελτιωτικών από κλαδέματα.
Μεθοδολογία
1. Μεταφορά-προετοιμασία φυτικών υπολειμμάτων
Η συγκέντρωση και η προετοιμασία τεμαχισμένων φυτικών υπολειμμάτων είναι κρίσιμης σημασίας.
Ανάλογα με τις προβλεπόμενες χρήσεις καθορίζονται και τα προϊόντα.
2. Βιοσταθεροποίηση (Composting)
Εκμεταλλεύεται τα οργανικά φυτικά υλικά (20-60% των συνολικών απορριμμάτων), όπως φύλλα,
κλαδιά, κηπευτικά, φύκια κλπ., και βασίζεται στη μικρο-αερόβια βιοσταθεροποίησή τους. Απαιτείται
διαχωρισμός των οργανικών υλών από τις λοιπές (μέταλλα, γυαλί, πλαστικό). Τα υλικά
συγκεντρώνονται σε σωρούς με σταθερό δάπεδο. Προστίθενται βιοκαταλύτες και ρυθμιστές.
Διατηρείται σταθερή η υγρασία και αναδεύεται ανάλογα της εξελίξεως της ζύμωσης. Το παραγόμενο
compost είναι ένα οργανοχημικό υλικό που η προσθήκη του βελτιώνει τα φυσικοχημικά και βιολογικά
χαρακτηριστικά εδάφους. Η αξιολόγηση του ανωτέρω είναι το σημαντικότερο μέρος.
Βασικά αρνητικά στοιχεία είναι:
1. Έλλειψη τεχνογνωσίας και ελέγχου.
2. Προχειρότητα στο marketing και τη διάθεση των υλικών τα έχει δυσφημίσει και πολλές φορές
απαξιώσει.
ΙΕ΄ Επιστημονική Συνάντηση Νοτιοανατολικής Αττικής
Υπό την αιγίδα του Δήμου Κρωπίας
17-20 Οκτωβρίου 2013
Σελίδα 32
3. Παραγωγή Οργανικών Λιπασμάτων: Υπάρχει δυνατότητα μέρος των φυτικών υπολειμμάτων να
αποτελέσουν πρώτη ύλη για αναβαθμισμένα προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας μεγάλης
αγρονομικής αξίας. Αυτά είναι λιπάσματα νέου τύπου κατάλληλα και για τη Βιολογική Γεωργία.
4. Χαρακτηριστικά Τελικών Προϊόντων: Τα τελικά προϊόντα υφίστανται σειρά ελέγχων και μετρήσεων
(λαμβάνονται υπόψη 28 παράμετροι). Οι γενικοί αντικειμενικοί στόχοι που τίθενται σε σχέση με τα
τελικά προϊόντα (εδαφικά υλικά) συνοψίζονται ως εξής:
Το υλικό πρέπει:
Να περιέχει μακροθρεπτικές και μικροθρεπτικές ουσίες, πολύτιμη οργανική ύλη, σταθερότητα
και μη τοξικότητα, φυσική δομή και να αντιστέκεται στη διάβρωση.
Να πληροί τις απαιτήσεις της Εθνικής και Ευρωπαϊκής Νομοθεσίας σχετικά με τις συγκεντρώσεις
βαρέων μετάλλων.
Να εμφανίζει οσμή παρόμοια με του εδάφους.
Να μπορεί να αποθηκεύεται.
Να διαθέτει επωφελή μικροβιακή μικροχλωρίδα.
---------------------------------------------------------------------
Στουραΐτης Αλέξανδρος, Πτυχιούχος Τμήματος Χημείας, ΕΚΠΑ,
Μεθενίτης Κωνσταντίνος, Αναπλ. Καθηγητής, Τμήμα Χημείας, ΕΚΠΑ
Η Ποιότητα του Αέρα στην Περιοχή της Νοτιοανατολικής Αττικής.
Οι αλλαγές στη φυσιογνωμία της ευρύτερης περιοχής των Μεσογείων την τελευταία 30ετία
οφείλονται κυρίως: α) στη ραγδαία αύξηση του πληθυσμού της με την παράλληλη οικιστική ανάπτυξη
β) στην κατασκευή μεγάλων έργων, όπως ο Αερολιμένας Αθηνών, η Αττική Οδός και ο προαστιακός
σιδηρόδρομος και γ) στην αλλαγή των χρήσεων γης με τη δημιουργία νέων βιομηχανικών ζωνών. Οι
παραπάνω αλλαγές επέφεραν αυξημένες πιέσεις, τόσο σε κοινωνικό όσο και περιβαλλοντικό επίπεδο,
και αποτυπώνονται με διάφορους τρόπους στην καθημερινότητα των τοπικών κοινωνιών, στην
ποιότητα της ζωής τους και του φυσικού περιβάλλοντος. Ένας τρόπος αξιολόγησης των επιπτώσεων
αυτών των αλλαγών είναι η μελέτη της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και της ποιότητας του ατμοσφαιρικού
αέρα. Η αυξημένη κίνηση οχημάτων, οι πτήσεις αεροσκαφών, η λειτουργία καυστήρων, οι
βιομηχανικές εκπομπές και διάφορες άλλες δραστηριότητες (π.χ. οικοδομικές) οδηγούν σε αυξημένα
επίπεδα αιωρούμενων σωματιδίων κι αέριων ρύπων, όπως οξείδια του αζώτου (NOx), του άνθρακα
(CO) και του θείου, όζον (Ο3 ), αρωματικούς υδρογονάνθρακες πολυκυκλικούς (PAHs) ή απλούς
(βενζόλιο-τολουόλιο-ξυλόλιο, ΒΤΧ), βαρέα μετάλλα προσροφημένα σε σωματίδια κ.ά., με τις όποιες
επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία.
ΙΕ΄ Επιστημονική Συνάντηση Νοτιοανατολικής Αττικής
Υπό την αιγίδα του Δήμου Κρωπίας
17-20 Οκτωβρίου 2013
Σελίδα 33
Σκοπός της εργασίας αυτής είναι η όσο το δυνατόν πληρέστερη ανασκόπηση των εργασιών των
σχετικών με την ατμοσφαιρική ρύπανση στην περιοχή των Μεσογείων τα τελευταία 20 χρόνια, με μια
παράλληλη παρουσίαση των αέριων ρύπων και των κινδύνων τους για την υγεία. Θα παρουσιαστούν
επίσης και τα αποτελέσματα πρωτότυπων πειραμάτων προσδιορισμού του είδους και της
ατμοσφαιρικής συγκέντρωσης βαρέων μετάλλων προσροφημένων σε σωματίδια από εκπομπές
αυτοκινήτων, όπως επίσης και προσδιορισμού της συγκέντρωσής τους σε φυτά, σε περιοχή κοντά στην
Αττική Οδό.
---------------------------------------------------------------------
Φραγκίσκος Αντώνιος, Ομ. Καθηγητής Ε.Μ.Π. Σχολής Μεταλλειολόγων Μηχανικών, τ. Πρύτανης
Διαμόρφωση (αποκατάσταση) παραλίας Κυπριανού.
Στη Λαυρεωτική, και ιδιαίτερα στην περιοχή Λαυρείου, είναι γνωστή η έντονη μεταλλευτική
δραστηριότητα που υπήρξε από τους αρχαίους χρόνους μέχρι το τέλος του 20ου αιώνα. Η
εκμετάλλευση αυτή άφησε πίσω της εκατομμύρια τόνους απορριμμάτων εξόρυξης, ορυκτουργίας
(εμπλουτισμού) και μεταλλουργίας, διασκορπισμένων γύρω από την πόλη. Τα απορρίμματα αυτά
περιέχουν βαριά μέταλλα σε πολύ μικρές ποσότητες, ως απώλειες από την αντίστοιχη εργασία, ικανές
όμως να είναι βλαπτικές στην πανίδα και χλωρίδα της περιοχής.
Έχουν γίνει προσπάθειες για την "αποκατάσταση-εξυγίανση" των απορριμματικών σωρών με
βάση τις διεθνείς γνώσεις και πρακτικές. Είναι εξίσου γνωστή η ρυπογόνος σκόνη που κατακλύζει το
Λαύρειο, ιδιαίτερα το καλοκαίρι με τους βοριάδες. Έχει διαπιστωθεί ότι μεγάλη ποσότητα της σκόνης
αυτής προέρχεται από τα ψιλά απορρίμματα που έχουν αποτεθεί και στις δυο πλευρές του
παραλιακού δρόμου, και ιδιαίτερα αυτής προς τη θάλασσα (ή παραλία) του Κυπριανού. Σε αυτές τις
περιπτώσεις ο όρος "αποκατάσταση" δεν είναι δόκιμος, γιατί δεν μπορεί να επιτευχθεί, και για το λόγο
αυτό χρησιμοποιείται ο όρος "διαμόρφωση" που ανταποκρίνεται καλύτερα στην επιτελούμενη
εργασία.
Στη μελέτη αυτή γίνεται "διαμόρφωση" της παραλίας με σκοπό να παρεμποδιστεί ώστε η σκόνη
να παρασυρθεί προς το Λαύρειο, αλλά ταυτόχρονα να αναβαθμιστεί η παραλία και να αποτελέσει
πόλο έλξης στους πολίτες, για ψυχαγωγία, κολύμπι, αθλήματα κ.ά. Η διαμόρφωση αυτή γίνεται επί
τόπου, χωρίς να μετακινηθούν τα απορρίμματα (αποφεύγοντας τη ρύπανση άλλης περιοχής) με την
κατασκευή έργων με εξέδρες, δρόμους, κήπους, με προσπελάσιμη αμμουδιά, καφενεία, εστιατόρια,
γήπεδα αθλημάτων κ.ά., καλύπτοντας έτσι τις ρυπογόνες επιφάνειες των απορριμμάτων με αυτές τις
εργασίες.
Στη μελέτη δίνονται τα στάδια κατασκευής και ο γενικός σχεδιασμός εκτέλεσης της
διαμόρφωσης, παρατηρήσεις και συμπεράσματα.
---------------------------------------------------------------------
ΙΕ΄ Επιστημονική Συνάντηση Νοτιοανατολικής Αττικής
Υπό την αιγίδα του Δήμου Κρωπίας
17-20 Οκτωβρίου 2013
Σελίδα 34
Παγούνης Βασίλειος, Αναπλ. Καθηγητής Τμήματος Τοπογραφίας - Τ.Ε.Ι. Αθήνας,
Ανδριτσάνος Β., Επίκ. Καθηγητής Τμήματος Τοπογραφίας - Τ.Ε.Ι. Αθήνας
Τοπικά υψομετρικά Δίκτυα Αναφοράς και Ελέγχου.
Το σύνολο των τεχνικών έργων μίας περιοχής βασίζεται σε καλώς τεκμηριωμένα δίκτυα αναφοράς,
τόσο οριζοντιογραφικά όσο και υψομετρικά. Η γνώση της χωρικής πληροφορίας ενός γεγονότος (π.χ.,
φυσικής καταστροφής, μικρομετακινήσεων κατασκευών, κ.ά.) αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο για τη
λήψη έγκαιρων αποφάσεων αντιμετώπισης κρίσεων. Από την άλλη, η ακριβής γνώση της θέσης ενός
συμβάντος στο χώρο είναι δυνατό να οδηγήσει επιπρόσθετα στην ορθότερη αντιμετώπισή του από τις
αρμόδιες αρχές. Η αξιολόγηση των κατακόρυφων δικτύων ελέγχου και η αντιμετώπισή τους λόγω της
επίδρασης του γήινου πεδίου βαρύτητας, εξαιτίας της εγγενούς σύνδεσης της υψομετρικής
πληροφορίας με το άμεσο φυσικό περιβάλλον, περιπλέκει τις διαδικασίες μέτρησης και
χρησιμοποίησης χωροσταθμικών δεδομένων. Η σημασία της υψομετρικής πληροφορίας είναι ιδιαίτερα
σημαντική, αρκεί να σκεφτεί κάποιος τις ανθρώπινες δραστηριότητες που εξαρτώνται από αυτή. Η
αξιοποίηση των υδάτινων πόρων της επιφανείας, αλλά και του υδροφόρου ορίζοντα, η κατασκευή
μεγάλων τεχνικών έργων, καθώς και η λήψη αποφάσεων σε θέματα περιβάλλοντος απαιτούν την όσο
το δυνατόν ακριβέστερη και πλέον αξιόπιστη υψομετρική πληροφορία.
Η ίδρυση, μέτρηση, αξιολόγηση και η παρουσίαση των ποιοτικών χαρακτηριστικών ενός τοπικού
υψομετρικού δικτύου στην περιοχή της Ανατολικής Αττικής είναι το αντικείμενο της παρούσας μελέτης.
Χρησιμοποιήθηκαν όλες οι σύγχρονες μέθοδοι: επίγειες και δορυφορικές παρατηρήσεις και
συνδυάστηκαν με σύγχρονα παγκόσμια μοντέλα γεωειδούς για την προσέγγιση της μέσης θαλάσσιας
στάθμης αναφοράς. Αναλύονται οι διαδικασίες στατιστικών ελέγχων των μετρήσεων και των σταθερών
σημείων αναφοράς και δημιουργούνται χάρτες προσέγγισης υψομέτρου συνδυασμού και οι ακρίβειες
προσδιορισμού του. Τέλος, παρουσιάζονται τα αποτελέσματα του τοπικού υψομετρικού δικτύου
αναφοράς και ελέγχου και προτείνονται μέθοδοι διαχρονικής του παρακολούθησης.
---------------------------------------------------------------------
Τζίμα Αικατερίνη, Τελειόφοιτη φοιτήτρια Διατροφολογίας
Παρατεταμένη συστημική επισιτιστική κρίση στην Ελλάδα (στα χρόνια της δημοσιονομικής
σταθερότητας και προσαρμογής). Τρόποι αποφυγής της συνεπαγόμενης ανθρωπιστικής κρίσης στην
Ανατολική Αττική.
H επισιτιστική ασφάλεια περιλαμβάνει τις ακόλουθες προϋποθέσεις: α)Επάρκεια στην προμήθεια και
τη διαθεσιμότητα τροφίμων, β)Σταθερότητα στον εφοδιασμό, χωρίς διακυμάνσεις ή ελλείψεις από
ΙΕ΄ Επιστημονική Συνάντηση Νοτιοανατολικής Αττικής
Υπό την αιγίδα του Δήμου Κρωπίας
17-20 Οκτωβρίου 2013
Σελίδα 35
εποχή σε εποχή ή από χρόνο σε χρόνο, γ) Προσβασιμότητα στην τροφή ή προσιτό κόστος, και δ)
Ποιότητα και ασφάλεια των τροφίμων.
Στα χρόνια της δημοσιονομικής σταθερότητας και προσαρμογής θα πρέπει να δοθούν κάποιες
διέξοδοι, ώστε να αποφευχθεί η παρατεταμένη επισιτιστική κρίση, που στις μέρες μας αποτελεί
παγκόσμιο πρόβλημα.
Ως επιστήμονας του κλάδου των Τροφίμων και κάτοικος της Ανατολικής Αττικής, προτείνω
παρεμβάσεις για να υπάρξει αποτέλεσμα στην αποφυγή του προβλήματος που ξεκινούν από τοπικό
επίπεδο, με ένα σχέδιο που βασίζεται στη διατροφική αυτάρκεια σε τοπικό επίπεδο και σε ένα
μακροχρόνιο σχέδιο ανάπτυξης και χρήσης ασφαλών τροφίμων της πρωτογενούς παραγωγής του
τόπου μας, το οποίο πληροί τα ισχύοντα πρότυπα ασφάλειας και ποιότητας, με ταυτόχρονο σεβασμό
στις πολιτιστικές και τοπικές ιδιαιτερότητες και συνήθειες των κατοίκων.
ΙΕ΄ Επιστημονική Συνάντηση Νοτιοανατολικής Αττικής
Υπό την αιγίδα του Δήμου Κρωπίας
17-20 Οκτωβρίου 2013
Σελίδα 36

Output file - Αρχαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας

Διευθυντής: Θ.Γ. Παππάς, Καθηγητής

εδώ.

1 2 3 4 7 8 A B C D E F G H I J K L M N O P R S T V X

Κατεβάστε το σε μορφή PDF

Η φουρτούνα κόπασε, τώρα κυβερνήστε

A/A Τίτλος Συγγραφέας Εκδότης Θέμα

Τεύχος 184 / Μάιο - Ιούνιο 2010

16 Διεθνές Συνέδριο ο Πάτρα, 28

εντυπη εκδοση

εδώ - Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο