το ρόδι τεύχος 4 Διανέμεται δωρεάν / Καλοκαίρι 2012 της Γνώσης και της Δημιουργίας Περιοδική Εφημερίδα του Συλλόγου Γονέων του 2ου Γυμνασίου Ν. Μουδανιών 2ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ Ν. ΜΟΥΔΑΝΙΩΝ ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ Από την αρχή της λειτουργίας του 2ου Γυμνασίου Ν. Μουδανιών, εδώ και δέκα χρόνια περίπου, η αξιοποίηση και η εφαρμογή εναλλακτικών μεθόδων διδασκαλίας, μέσω προγραμμάτων, αποτελεί πλέον παράδοση. Το 2ο Γυμνάσιο Ν. Μουδανιών επιδίωξε, εδώ και αρκετά χρόνια, να συμμετέχει ενεργά σε όλα σχεδόν τα προτεινόμενα εκπαιδευτικά προγράμματα του Υπουργείου Παιδείας. Χάρη στην πρωτοβουλία, τη συνεργατική διάθεση και το δυναμισμό των καθηγητών του 2ου Γυμνασίου αξιοποιήθηκαν και εφαρμόσθηκαν με επιτυχία προγράμματα, όπως: Ευέλικτης Ζώνης, Περιβαλλοντικής Αγωγής, Πολιτιστικά, Αγωγής Υγείας, Ευρωπαϊκά Προγράμματα Comenius, με ανταλλαγές μαθητών και επισκέψεις στο εξωτερικό, καθώς και προγράμματα τοποθέτησης Βοηθού ξένης γλώσσας (από τη Γερμανία και τη Γαλλία) στα αντίστοιχα μαθήματα. Η ανοικτή επικοινωνία και η συνεχής συνεργασία του σχολείου μας με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, και από φέτος και με το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, αποτελεί μια από τις πρώτες προτεραιότητές μας, με στόχο την υιοθέτηση και εφαρμογή νέων στρατηγικών και μοντέλων διδασκαλίας που να υπηρετούν, επιπρόσθετα, τις ιδιαίτερες απαιτήσεις και ανάγκες του σχολείου μας (π.χ. την πολυπολιτισμικότητα). Πιο συγκεκριμένα, η συνεργασία μας αφορούσε στην εφαρμογή του προγράμματος Βοηθού καθηγητή στην διδασκαλία της Ελληνικής γλώσσας, σε προγράμματα διαπολιτισμικής εκπαίδευσης ή στα θερινά τμήματα ενίσχυσης της ελληνομάθειας. Μέσω όλων των προαναφερόμενων προγραμμάτων και της εισαγωγής νέων διδακτικών και μαθησιακών μοντέλων δίνεται στους μαθητές μας η δυνατότητα , μεταξύ άλλων, να ανακαλύψουν και να κατακτήσουν τη γνώση με ένα πιο δημιουργικό και θελκτικό τρόπο. Ενθαρρύνεται η αυτόνομη και πολυεπίπεδη αναζήτηση της πληροφορίας από τους ίδιους τους μαθητές, η αυτενέργειά τους, η αλληλεπίδραση, η παραγωγή ατομικών και πρωτίστως, ομαδικών εργασιών. Δεν παύουμε, ασφαλώς, να δίνουμε, παράλληλα, ιδιαίτερη έμφαση στη διαμόρφωση αξιών και στάσεων ζωής, όπως είναι, η φιλία, η ανεκτικότητα, η αλληλεγγύη, ο έλλειψη ρατσισμού και η καταπολέμηση της βίας. Ειδικότερα, κατά τη σχολική χρονιά 2011-2012, εφαρμόστηκαν στο σχολείο μας έξι Πολιτιστικά προγράμματα και ένα πρόγραμμα Αγωγής Υγείας. Με πολύ μόχθο, μεράκι και διάθεση, μαθητές και καθηγητές, δίνοντας τον καλύτερο εαυτό τους, πέτυχαν σε υψηλό βαθμό τους στόχους που έθεσαν από την αρχή της χρονιάς, γεγονός το οποίο μπορούν και οι ίδιοι οι αναγνώστες της εφημερίδας να διαπιστώσουν, μέσα από την παρουσίαση (ενός μέρους) αυτών των προγραμμάτων, στις σελίδες που ακολουθούν. Καλή ανάγνωση! Τελειώνοντας θα ήθελα να επισημάνω, ότι όπως γνωρίζουμε από προσωπικές βιογραφίες και εμπειρίες τα σχολικά κτίρια και οι αίθουσες και σε παλιότερες εποχές και σήμερα συντελούν στο να αποκτούν οι μαθητές ανεξίτηλες μνήμες. Η στάση των μαθητών απέναντι στο σχολείο και στην υποχρεωτική εκπαίδευση μπορεί να ειναι θετική ή αρνητική ανάλογα με την αίσθηση θαλπωρής ή ψυχρότητας που νοιώθουν στο χώρο του σχολείου. Στο πνεύμα αυτό, η αισθητική, η αρχιτεκτονική και η εσωτερική διαρρύθμιση του σχολικού χώρου θεωρείται ως μια γλώσσα του σχολείου που εισέρχεται βαθιά μέσα στη συνείδηση του μαθητή και διαμορφώνει μια πρωτογενή διαλεκτική σχέση ανάμεσα στο μαθητή και τη μάθηση, την επικοινωνία, τη σχέση και τη σχολική ζωή. Με μεγάλη μου λύπη και απογοήτευση δηλώνω ότι, από την έναρξη της λειτουργίας του το 2ο Γυμνάσιο Ν. Μουδανιών εδώ και δέκα χρόνια συστεγάζεται με το άλλο Γυμνάσιο σε ένα κτίριο της δεκαετίας του ΄50, που σε καμιά περίπτωση δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες του σημερινού σχολείου. Απευθύνω έκκληση στην τοπική κοινωνία, μια που η διαχείριση των σχολείων είναι πλέον αρμοδιότητα των Δήμων, να λυθεί επιτέλους το κτιριακό πρόβλημα των σχολείων της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης στα Ν. Μουδανιά, που ταλανίζει τόσα χρόνια μαθητές και καθηγητές. Η Διευθύντρια του 2ου Γυμνασίου Ν. Μουδανιών Βαρβάρη Αννούλα 2το ρόδι Λέσχη ανάγνωσης «Διαβάζοντας χαιρόμαστε, μαθαίνουμε, συνεργαζόμαστε» Το «ταξίδι» μας ξεκίνησε στις 30 Νοεμβρίου του 2011 και ολοκληρώθηκε στις 2 Μαΐου του 2012. Έγιναν 15 συναντήσεις, τις Τετάρτες το μεσημέρι, μετά το τέλος του σχολικού προγράμματος. Ως «δούρειος ίππος» για το πέρασμα στο βιβλίο χρησιμοποιήθηκε το κόμικ. Στις πρώτες συναντήσεις δουλέψαμε πολύ με κόμικς, κυρίως με τη Μαφάλντα του Quino. Μέσω των κόμικς προέκυψαν πολύ ενδιαφέρουσες συζητήσεις μεταξύ των παιδιών για την οικογένεια, το σχολείο, τις φιλικές σχέσεις. Ο τρόΕΦΗΜΕΡΙΔΑ “το Ρόδι της γνώσης και της δημιουργίας” ΕΚΔΟΤΗΣ: Σύλλογος Γονέων 2ου Γυμνασίου Νέων Μουδανιών Συντακτική επιτροπή - Γιακουμάκη Σοφία - Μαυρόπουλος Στέλιος - Παπαβασιλείου Γεώργιος - Σακατζιάδης Κωνσταντίνος - Τουμπέκης Χαράλαμπος Ιδιοκτησία Σύλλογος Γονέων 2ου Γυμνασίου Νέων Μουδανιών Τηλ - Fax: 23730 65.455 Κιν: 6945 365.369, 6944 425.867 & 6948 804.010 email: [email protected] Τα κείμενα εκφράζουν τις απόψεις των συντακτών τους και όχι της επιτροπής της εφημερίδας. Η Συντακτική επιτροπή δικαιούται να απορρίπτει κείμενα προς δημοσίευση, ολόκληρα ή μέρος αυτών. Τα κείμενα που αναδημοσιεύονται πρέπει να αναφέρουν τις πηγές τους. πος δουλειάς μας ήταν ο χωρισμός σε ομάδες και η προσπάθεια των παιδιών να γνωριστούν επί της ουσίας, να συνεργαστούν μεταξύ τους και να παράγουν λόγο από κοινού, προφορικό ή γραπτό… Αυτό αποδείχτηκε και ως η μεγαλύτερη δυσκολία, γιατί τα παιδιά δεν έχουν μάθει να μοιράζονται και να προσπαθούν να δημιουργήσουν σε παρέα και όχι σε ανταγωνισμό μεταξύ τους… Αρκετές φορές προέκυψαν διενέξεις, οι οποίες συζητήθηκαν αναλυτικά εκ των υστέρων και έκαναν σε όλους μας φανερή τη μεγάλη σημασία της ομαδικότητας αλλά και της αποδοχής της διαφορετικότητας του καθένα … Μετά τις πρώτες μας συναντήσεις, κι αφού χρησιμοποιήσαμε εκτός από τα κόμικς τη μουσική που απελευθέρωνε τη φαντασία των παιδιών και τα ηρεμούσε πολλές φορές μετά την ένταση του επτάωρου σχολικού μαθήματος, αποφασίσαμε να κάνουμε το «μεγάλο πέρασμα». Το πέρασμα αυτό ήταν και ένα από τα στοιχήματα της λέσχης: η ενασχόληση με ένα βιβλίο, που θα κρατούσε το ενδιαφέρον των παιδιών, την αγωνία τους για το τι θα γίνει παρακάτω… Ποιος ξέρει, ίσως μετά από αυτό να δανείζονταν και κάποιο βιβλίο για το σπίτι… Το βιβλίο που επιλέξαμε ήταν «Ο ψεύτης παππούς» της Άλκης Ζέη… Για λόγους οικονομικούς το βιβλίο δεν αγοράστηκε από τα παιδιά, προτίμησα να τους το διαβάζω και να το… σταματώ σε κρίσιμα σημεία, όπου συχνά διαμαρτύρονταν γιατί είχαν αγωνία… Αυτό λειτούργησε τελικά πολύ θετικά, τα παιδιά περίμεναν τη συνέχεια, συμμετείχαν και όταν έλειπε κάποιο από μια συνάντηση δανειζόταν στο σπίτι το βιβλίο για να μη χάνει τη σειρά… Έγινε με δυο λόγια, αναπάντεχα, το βιβλίο χρήσιμο και ελκυστικό, «ένα αντικείμενο» που τα παιδιά διεκδικούσαν και το επέστρεφαν κατόπιν για να μην το χάσει η ομάδα… Στην αξιολόγηση της λέσχης που κάναμε στο τέλος τα παιδιά έγραψαν, με- ταξύ άλλων: «αυτό που μου άρεσε φέτος από τη λέσχη ανάγνωσης ήταν όταν μας διάβαζε η κυρία τον «ψεύτη παππού» και όταν λέγαμε πράγματα για τον εαυτό μας, για να γνωριστούμε καλύτερα». «Αυτό που μου αρέσει στη λέσχη είναι να ακούμε μουσική και να ταξιδεύουμε με τη φαντασία». «Έχω λείψει μόνο μια φορά από τη λέσχη και ήταν τότε που ήμουν στο νοσοκομείο, δε θέλω να λείψω ποτέ ξανά, γιατί κάθε φορά περνάω πολύ ωραία». «Μου αρέσει πολύ η παρέα, μου αρέσει που ερχόμαστε πιο κοντά». «Δε μου αρέσει όταν τελειώνει η λέσχη γρήγορα». «Μου αρέσει το πόσο χαλαρά είμαστε στην τάξη», «μου άρεσε ένα παρτάκι που οργανώσαμε για τα γενέθλια της Γκλόριας», «Θα ήθελα να διαβάσουμε και άλλο βιβλίο. Μου άρεσαν τα κόμικς που διαβάσαμε με τη Μαφάλντα και ο μικρός Νικόλας». Συνεργασία, ομαδικότητα, χαρά από την ανάγνωση αλλά και από την επικοινωνία είναι κάποιες από τις εμπειρίες που ζήσαμε παρέα με τα παιδιά… Στο τέλος και συγκίνηση με το θάνατο του «ψεύτη παππού»… συγκίνηση που προκάλεσε μια εξαιρετική κουβέντα για τη ζωή και το θάνατο… Τα παιδιά, όπως και εμείς οι «μεγάλοι», έχουν ανάγκη να μιλήσουν, να ακουστούν, να μοιραστούν, να παίξουν, να φανταστούν, να δημιουργήσουν… Ίσως ετούτες οι συναντήσεις να ικανοποίησαν λιγάκι αυτές τις ανάγκες… Και ποιος ξέρει, μπορεί και κάποιοι το καλοκαίρι, που δε θα έχουν τη λέσχη, να αναζητήσουν μόνοι τους έναν άλλο «ψεύτη παππού», μέσα από ένα βιβλίο λογοτεχνίας. Καλό καλοκαίρι!!! Συμμετείχαν οι μαθητές και μαθήτριες της Α’ τάξης: Βαρβαρός Γρηγόρης, Δεσπότης Παναγιώτης, Κυρμανίδου Όλγα, Μουλικάς Σωτήρης, Μπεντοσβίλι Ταμάρα, Μπολιανίδης Σαμψών, Ντενίκη Γκλόρια, Πασπαλά Στέλλα, Τσολάκης Γιώργος, Τσούπη Φιλοθέη, Φακίρης Δημοσθένης, Φάλκου Μαρίνα, Χαραλαμπίδης Δημήτρης, Χριστοδούλου Αναστασία. Υπεύθυνη προγράμματος: Μαρία Ζωγραφάκη το ρόδι 3 Λέσχη ανάγνωσης γερμανικής λογοτεχνίας «Διαβάζοντας ταξιδεύουμε στο χώρο και στο χρόνο» Η ιδέα της δημιουργίας μιας τέτοιας λέσχης -και μάλιστα για μαθητές της πρώτης Γυμνασίουφαίνεται αρχικά δύσκολα πραγματοποιήσιμη, δεδομένου ότι οι συναντήσεις πραγματοποιούνται μετά την έβδομη διδακτική ώρα. Ωστόσο, οι μαθητές έδειξαν την απαραίτητη ωριμότητα και αγκάλιασαν με πολύ όρεξη και αγάπη το πρόγραμμα. Ο κύριος σκοπός αυτού του προγράμματος ήταν να φέρει τους μαθητές πιο κοντά στον γερμανικό πολιτισμό, μέσω της ανάγνωσης και επεξεργασίας ενός λογοτεχνικού έργου. Το κείμενο υπήρχε και σε ακουστική μορφή, ώστε οι μαθητές να ακούνε τη σωστή προφορά καθώς διαβάζουν. Μετά τoν έλεγχο γενικής κατανόησης είχαν στη διάθεσή τους την μετάφραση του κάθε κεφαλαίου, που είχα επιμεληθεί. Επιλέχθηκε το έργο «Τιλλ Όιλενσπίγκελ», επεξεργασμένο γλωσσικά για το επίπεδο των μαθητών .Ο τίτλος φέρει το όνομα του παραδοσιακού ήρωα, ο οποίος είναι βγαλμένος λίγο απ’την πραγματικότητα και λίγο απ’την σφαίρα της φαντασίας, και μπλέκει συνεχώς σε περιπέτειες απ’τις οποίες βγαίνει κερδισμένος, χρησιμοποιώντας την πονηριά του. Aυτή η προσωπικότητα προσφέρεται για σύγκριση με ήρωες λαϊκών παραδόσεων άλλων λαών, δραστηριότητα την οποία αναπτύξαμε. Επιπλέον οι μαθητές προέβησαν σε μια καλλιτεχνική επεξεργασία του ήρωα. Η ιστορία της ζωής του Όιλενσπίγκελ διαδραματίζεται κατά το μεσαίωνα, σε διάφορες πόλεις ή χωριά της Γερμανίας και όχι μόνο. Μ’ αυτόν τον τρόπο μεταφέρονται οι αναγνώστες σε άλλη εποχή και άλλους τόπους, τα οποία παρατηρούν και συγκρίνουν με τα σημερινά και οικεία προς αυτούς. Έτσι, είχαμε τη δυνατότητα να πάρουμε μια γεύση -μέσω διαδυκτίου- από τις περιοχές, από τις οποίες πέρασε ο ήρωας, αλλά και να συζητήσουμε για τη δομή της κοινωνίας, τις διαπροσωπικές σχέσεις και την ηθική Έργο της Άρτεμις Τογανίδου Μαθήτριας Α’ τάξης της εποχής, αντιπαραβάλλοντάς τα με τα σημερινά. Μέσα από αυτήν τη διαδικασία προωθήθηκε η συνεργασία μεταξύ των μαθητών και ενισχύθηκε η διάθεση για μάθηση όλο και περισσότερων γερμανικών γνώσεων (γραμματικών, λεξιλογικών, κοινωνικών, πολιτιστικών, πολιτισμικών), γεγονός που είχε αντανάκλαση στα χαρούμενα πρόσωπα των μαθητών σε κάθε μας συνάντηση. Ευχαριστώ όλη την ομάδα θερμά. Μαρία-Αντωνία Γιαννακάκη Αννούλα Βαρβάρη Καθηγήτριες Γερμανικής Γλώσσας το ρόδι «Ο 4 (Εικαστικό & λογοτεχνικό εργαστήριο) Υπ. Καθ.: Ουρανία Φραγκουλίδου Ελένη Κελεσίδου ΛΟ Γ Ο Τ ΕΧΝ ΙΑ » Υ ΠΕΡ ΡΕ ΑΛ ΙΣ Μ ΟΣ Σ Τ ΙΣ ΕΙΚ ΑΣΤΙΚ ΕΣ ΤΕΧΝΕ Σ ΚΑ Ι Τ Η «Να αλλάξουμε τη ζωή» «Να αλλάξουμε τον κόσμο» Οι φράσεις αυτές αποτέλεσαν τα δύο βασικά συνθήματα του υπερρεαλιστικού (αλλιώς σουρεαλιστικού) κινήματος, ενός κινήματος όχι απλώς καλλιτεχνικού αλλά κοινωνικού και πολιτικού. Οι υπερρεαλιστές πιστεύουν πως ο καλλιτέχνης -αλλά και ο άνθρωπος γενικότερα- θα πρέπει χρησιμοποιώντας τη φαντασία, το όνειρο, το χιούμορ και το ασυνείδητο να σπάει τα δεσμά της καθημερινότητας και να απαλλάσσεται από προκαταλήψεις και περιορισμούς, από κάθε κομφορμισμό και συμβιβασμό. Η θεμελιώδης αυτή αρχή, η ανάγκη για νέες αντισυμβατικές συλλήψεις της ζωής και της πραγματικότητας, όλα όσα ζούμε καθημερινά -εμείς και οι μαθητές-τριές μας- καθώς και η ρήση του Σιμωνίδη του Κείου (6ος αι. π.Χ.) πως «η ζωγραφική είναι σιωπηλή ποίηση και η ποίηση ζωγραφική με το χάρισμα του λόγου» μας έδωσαν την ιδέα της δημιουργίας ενός εικαστικού και ταυτόχρονα λογοτεχνικού εργαστηρίου, όπου η μελέτη και πραγματοποίηση εικαστικών εργασιών καθώς και η μελέτη λογοτεχνικών κειμένων αλλά και οι απόπειρες δημιουργικής γραφής θα είχαν ως στόχους την αναζήτηση-αναγνώριση κοινών στοιχείων υπερρεαλιστικής αισθητικής, τεχνοτροπίας & θεματολογίας και τη δημιουργία μιας αμφίδρομης σχέσης και οπτικής: από τον υπερρεαλιστικό λόγο οι μαθητέςτριες θα οδηγούνταν στην εικαστική δημιουργία & από τα εικαστικά έργα στο δημιουργικό λόγο. Η διαθεματική και βιωματική προσέγγιση των γνωστικών αντικειμένων της Λογοτεχνίας και των Εικαστικών, η ενίσχυση της ομαδικότητας και της συνεργατικότητας, η ενίσχυση της φαντασίας, του πειραματισμού και της δημιουργικής έκφρασης, η ανάπτυξη της κριτικής σκέψης, η γνωριμία και εκτίμηση μεγάλων έργων ελληνικής και παγκόσμιας τέχνης στις εικαστικές τέχνες και τη λογοτεχνία και τέλος η εξοικείωση με κώδικες, σύμβολα και ορολογία και χρήση αυτών για την παραγωγή προσωπικού λόγου και εικόνας υπήρξαν μερικοί ακόμη φιλόδοξοι παιδαγωγικοί και γνωστικοί στόχοι του προγράμματος. Εικαστικό εργαστήρι Στις εικαστικές τέχνες η απόπειρα να ζωγραφίσει κανείς στις δύο διαστάσεις του καμβά (μήκος και πλάτος) έτσι κι αλλιώς είναι μια προσπάθεια να αποδώσει την πραγματικότητα (δηλαδή το βάθος) με ψευδαισθησιακούς τρόπους: την προοπτική και τις φωτοσκιάσεις. Οι μαθητές λοιπόν της Β΄ Γυμνασίου με τη συστηματική διδασκαλία των καλλιτεχνικών μαθημάτων είχαν ήδη εξασκηθεί στην «εξαπάτηση» του θεατή. Ο Πλάτων άλλωστε αρνιόταν πεισματικά να κατατάξει τη ζωγραφική στην κατηγορία των ευγενών τεχνών (ποίηση, δράμα, γλυπτική και αρχιτεκτονική). Με το συγκεκριμένο πολιτιστικό πρόγραμμα επανεξετάσαμε έννοιες όπως αλήθεια, ψέμα, πραγματικό και πλαστό που συνυπάρχουν στην ίδια εικόνα μπερδεύοντας λιγάκι την αντίληψη του νου. Στις πρώτες συναντήσεις, αφού αναλύσαμε το ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο της μεσοπολεμικής Ευρώπης, κατέστη σαφές ότι ο σουρεαλισμός στη ζωγραφική, όπως και τη λογοτεχνία, λειτούργησε περισσότερο ως ψυχική τάση και διάθεση, παρά ως κίνημα. Οι καλλιτέχνες που μελετήσαμε Max Ernst, Marc Chaghal, Joan Miro, αρνούμενοι τους αισθητικούς περιορισμούς και γυρνώντας την πλάτη στο υψηλό αστικό γούστο και τους τεχνοκριτικούς, πραγματοποίησαν έργα με πλούσια και ατί- θαση φαντασία και αμέριστο χιούμορ. Μια γιγαντιαία χτένα ταιριάζει απόλυτα σε ένα λιλιπούτειο κρεβάτι (έργο του Rene Magritte) και τα λειωμένα ρολόγια του Dali, επιτρέπεται να αναπαύονται πάνω σε ξερόκλαδα. Οι μαθητές, μιμούμενοι το παράδειγμα των υπερρεαλιστών, ζωγράφισαν έργα αδιαφορώντας για τις συμβάσεις της ορθής κλίμακας μεγεθών και σχημάτων, καθώς και των συμπληρωματικών χρωμάτων. Τα θέματά τους δεν είχαν λογική συνέχεια ως αναπαράσταση με αρχή, μέση και τέλος και τα μορφικά στοιχεία – σύμβολα μπορούσαν πια να ερμηνευτούν ποικιλοτρόπως, ανάλογα με την προσωπικότητά τους, τις προτιμήσεις, τα συναισθήματα και τις ιδέες. Οι τίτλοι που επέλεγαν ήταν ανακόλουθοι με τις ζωγραφικές παραστάσεις, όπως και των Andre Masson, Joan Miro κά. Με άξονα τα μελοποιημένα ποιήματα του Οδυσσέα Ελύτη επιδόθηκαν στην τεχνική του κολλάζ με έγχρωμα χαρτιά. Οι σουρεαλιστικές τους εικόνες απέπνεαν την αγάπη του νομπελίστα ποιητή και εικαστικού για το ποικιλόμορφο ελληνικό τοπίο, την βαθιά πίστη στα θεία και την εξύμνηση του έρωτα. Τα ανδρείκελα του Giorgio de Chirico χωρίς μάτια και στόμα -θραύσματα του βιομηχανικού τοπίου-κατασκευάστηκαν από σκληρό χαρτόνι, χρωματίστηκαν και συντέθηκαν σε γιρλάντες που κοσμούν πια τις σχολικές μας αίθουσες. Το Φεβρουάριο που μας πέρασε, ύστερα από μια συστηματική γνωριμία με το σουρεαλιστή φωτογράφο Man Ray επισκεφθήκαμε την έκθεση με θέμα «Σπουδή στον σουρεαλισμό», που πραγματοποιήθηκε στο Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τράπεζας στη Θεσσα- 5το ρόδι Υ ΠΕΡ ΡΕ Α ΛΙ ΣΜ Ο Σ χος, βασικά χαρακτηριστικά μοντέρνας ποίησης) ως «προδρόμου» όπου γεννήθηκαν στις αρχές Σ ΤΙ Σ ΕΙΚΑΣΤΙ ΚΕΣ ΤΕΧΝ ΕΣ ΚΑ Ι Τ Η ΛΟ ΓΟ Τ Ε ΧΝ ΙΑ » απ’ του 20ου αι. τα λεγόμενα κινήματα της Πρωτοπορίας: Φουτουρισμός, λονίκη. Εκεί τα παιδιά, αφού ξεναγήθη- γιατί το απόσταγμα αυτής της εβδομαΕξπρεσιονισμός, Νταντά, Υπερρεαλικαν και συζήτησαν με τον επιμελητή διαίας συνάντησης μας λίγο πριν τις σμός. της έκθεσης κύριο Τάσο Σχίζα, συμμε- ποικίλες απογευματινές δραστηριότη• Στη συνέχεια στις συναντήσεις μας τείχαν σε workshop όπου συνέθεσαν τες των παιδιών και τα διαμαρτυρόμια δική τους παράσταση με φωτογρα- μενα στομάχια μας ήταν το εξής: στην ασχοληθήκαμε: φίες, όπως ακριβώς έκαναν και οι υπερ- τέχνη όπως και στη ζωή επιβάλλονται - με Γάλλους ποιητές οι οποίοι συνρεαλιστές ποιητές με το διαδραστικό πολλά, αλλά επιτρέπονται και άλλα δέθηκαν με το κίνημα του υπερρεαλιπαιχνίδι σύνθεσης ποιήματος, γνωστό τόσα. σμού, όπως τον Γκυγιώμ Απολλιναίρ ως «θεσπέσιο πτώμα». (1880-1918) (θεμελιωτή της οπτικήςΗ μοναδικότητα του κινήματος που Αναζητώντας σουρεαλιστικές επι- μελετήσαμε στο φετινό καλλιτεχνικό σχηματικής ποίησης και πρόδρομο του δράσεις και στην επόμενη γενιά καλλι- πολιτιστικό πρόγραμμα ήταν το γεγο- κινήματος), τον Αντρέ Μπρετόν (1896τεχνών ανακαλύψαμε τον Τσέχο Jan νός ότι πρώτη φορά ίσως καλλιτέχνες 1966) (τον κυριότερο θεωρητικό του τον Πωλ Ελυάρ Svankmajer, πολυσχιδή καλλιτέχνη, σε χαλεπούς καιρούς εστιάσανε με υπερρεαλισμού), σκηνοθέτη ταινιών μικρού μήκους, τόση επιμονή στην ανθρώπινη ψυχή και (1895-1952) (από τις πλέον προβεβληπου υπήρξε και μέντορας του Τim Bur- τις μύχιες-κρυφές σκέψεις του κατα- μένες μορφές του κινήματος, όμως με ton (Ψαλιδοχέρης, Νεκρή νύφη) και τον πονημένου νου. Ξεπεράσανε την κανο- τάσεις αποκλίνουσες) & το Ζακ Πρεβέρ Terry Gilliam (Brazil, Αδελφοί Grimm). νιστική λειτουργία στην ζωγραφική (1900-1977) (αποχωρεί από το κίνημα Παρακολουθήσαμε τα φιλμ «Darkness (σύνθεση, δομικά στοιχεία, χρώμα, κο- μετά το 1930), light Darkness” και “Dimensions of Dia- ρύφωση) αλλά και τη ζωή. - καθώς και με τους κυριότερους logue” (τεχνική stop motion animation), Ίσως χάρη σ΄ αυτήν την νεοτερική Έλληνες υπερρεαλιστές ποιητές, τον που εξυμνούν την πολυπλοκότητα της νοοτροπία οι ανατρεπτικοί για τα δεδο- Ανδρέα Εμπειρίκο (1901-1975) (στα ανθρώπινης σκέψης, την ανάγκη για μένα της εποχής σουρεαλιστές καλλι- 1935 δημοσιεύεται η «Υψικάμινος», το συνεργασία και συνύπαρξη και έτσι τέχνες να λειτούργησαν και ως πρώτο υπερρεαλιστικό κείμενο στην έγινε βαθύτερα κατανοητό ότι οι σου- παράδειγμα γόνιμης αυθαιρεσίας στην Ελλάδα, όπου χρησιμοποιείται η αυτόρεαλιστές λόγιζαν εαυτόν περισσότερο κατεστημένη σκέψη. Στην απολογι- ματη γραφή) και το Νίκο Εγγονόπουλο στοχαστές που ζωγράφιζαν, έκαναν θέ- στική μας συνάντηση άλλωστε πολλοί (1907-1985), αλλά και τον Οδυσσέα ατρο, κινηματογράφο, έγραφαν ποί- μαθητές υποστήριξαν ότι προτιμούν τη Ελύτη (1911-1996) (που θα δεχτεί έντοηση, παρά καλλιτέχνες. φαντασία, το όνειρο, το χιούμορ των νες επιδράσεις από τον υπερρεαλισμό περίεργων αυτών κυρίως στις 2 πρώτες του ποιητικές τύπων (Dali, Magritte, συλλογές και στα επόμενα έργα του θα Miro) παρά τον παρα- κρατήσει «στοιχεία υπερρεαλιστικά») & λογισμό και τη σοβα- το στιχουργό-ποιητή Ν. Γκάτσο (1911ροφάνεια των 1992) (στα 1943 δημοσιεύει το μοναεκάστοτε πεφωτι- δικό του ποιητικό κείμενο, την σμένων δασκάλων «Αμοργό», επηρεασμένος από τον (συμπληρώνω εγώ αν υπερρεαλισμό). μου επιτρέπετε). • Στη διάρκεια αυτών των συναντήΆλλωστε αυτό σεων συνήθεις δραστηριότητές μας που ζούμε τώρα δεν ήταν η ανάγνωση και η ακρόαση αναείναι σουρεαλι- γνώσεων αλλά και μελοποιημένων ποιημάτων, η ερμηνευτική προσέγγιση και σμός;;; Λογοτεχνικό ερ- η μελέτη χρήσιμων βιογραφικών και εργογραφικών πληροφοριών. Στόχος γαστήρι να ανακαλύψουμε τα βασικά χαρακτηΣε μία προσπάθεια ριστικά του υπερρεαλισμού στην ποίνα παρουσιαστούν ηση (μορφή, θεματολογία, εκφραστικά περιληπτικά τα θέμέσα) (1) και τα ιδιάζοντα στοιχεία που ματα που μας απαχαρακτηρίζουν το συνολικό έργο σχόλησαν, η αυτών των ποιητών. Κατασκευή με χαρτόνι συσκευασίας, ομαδικό μεθοδολογία που • Θέλοντας όμως η επαφή με τη ποίακολουθήθηκε και οι έργο, με αφορμή έργο του Joan Miro. δραστηριότητες που ηση να έχει έναν πιο δημιουργικό, προέλαβαν χώρα θα λέ- σωπικό, εναλλακτικό και παιγνιώδη Η αφορμή για να δουλέψει όλη η χαρακτήρα, αφιερώσαμε πολύ χρόνο ομάδα πάνω στο ίδιο έργο δόθηκε γαμε τα εξής: σε ασκήσεις δημιουργικής γραφής: • Αρχικά, έγινε μία απόπειρα προχάρη στο σύγχρονό μας Ρώσο σουρεασουρεαλιστικά παιχνίδια όπως «το θεσέγγισης του πνευματικού και ιστοριλιστή ζωγράφο Vladimir Kush ( 1965). σπέσιο πτώμα», απόπειρες αυτόματης πλαισίου εμφάνισης του Με ιδιαίτερο κέφι οι μαθητές ζωγράφι- κού γραφής και παραγωγής περιγραφικού, σαν ένα πελώριο ιστιοφόρο (καρα- υπερρεαλισμού στη λογοτεχνία εστιά- αφηγηματικού και (γιατί όχι;) ποιητικού βέλα) πάνω σε μια πολυτάραχη ζοντας α. στα κοινωνικο-πολιτικά χα- λόγου, όπως φανταστικές αφηγήσεις θάλασσα που αντί για πανιά φέρει γιγά- ρακτηριστικά του μεσοπολέμου, β. (2), ανακατασκευές-ανασυνθέσεις ποιντιες πεταλούδες (η ερμηνεία του στην εμφάνιση επαναστατικών πολιτι- ημάτων, περιγραφές σουρεαλιστικών κών ιδεολογιών και της ψυχανάλυσης έργου δική σας…). ζωγραφικών έργων και φωτογραφιών Ίσως δεν έχει σημασία πόσες και (καθώς άσκησαν μεγάλη επιρροή στο (γραπτά αλλά και προφορικά). πόσο διαφορετικές εργασίες γίνανε, κίνημα του υπερρεαλισμού) αλλά και γ. «Αφορμή» κάθε φορά τα ποιητικά κείστον μοντερνισμό (τέλη 19ου αι.) (στό- «Ο το ρόδι «Ο 6 Υ ΠΕΡ ΡΕ Α ΛΙ ΣΜ Ο Σ Σ ΤΙ Σ ΕΙΚΑΣΤΙ ΚΕΣ ΤΕΧΝ ΕΣ ΚΑ Ι Τ Η ΛΟ ΓΟ Τ Ε ΧΝ ΙΑ » μενα αλλά και επιλεγμένα εικαστικά έργα (των Rene Magritte, Vladimir Kush, Salvador Dali, Paul Delvaux, Marc Chagall, Juan Miro, Μan Ray κά). (Βλ. Παράρτημα). • Τέλος, μας απασχόλησε ο υπερρεαλισμός σε άλλες μορφές τέχνης (κινηματογράφος, μουσική, φωτογραφία, κόμικς). Η προβολή της ταινίας «Διάλειμμα», η ακρόαση τραγουδιών και η αναζήτηση υπερρεαλιστικών στοιχείων στους στίχους του Νίκου Γκάτσου αλλά και νεότερων δημιουργών (όπως ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου) καθώς και η επίσκεψη σε έκθεση φωτογραφίας με τίτλο «Σπουδή στο σουρεαλισμό», έγιναν αφορμή για κουβέντα και παραγωγή γραπτού λόγου (3). (Βλ. Παράρτημα) Σημείωση (1) Η ποίηση για τους υπερρεαλιστές δεν είναι πια η έκφραση των ιδεών ή των συναισθημάτων, αλλά η δημιουργία μιας σειράς εικόνων. Ως το πιο αποτελεσματικό μέσο για την αναπαράσταση της εικόνας θεωρήθηκε η μεταφορά, που όμως τώρα δεν στηρίζεται στην αναλογία, αλλά στην απόκλιση και την αντίφαση. «Λύσε τα μάγια με τα λιμάνια των βλεφαρίδων», «Οι ταξιδιώτες… υλοτόμοι πάντα του ίδιου πόθου» γράφει ο Ν. Εγγονόπουλος και ο Αντρέ Μπρετόν στην «Ελεύθερη ένωση»: «Η γυναίκα μου με μέση σβίδρας ανάμεσα στα δόντια της τίγρης… Η γυναίκα μου με ώμους σαμπάνιας…». Σημείωση (2) Πρόκειται κυρίως για αφηγήσεις φανταστικών ταξιδιών, μια και στον υπερρεαλισμό κυρίαρχο είναι το μοτίβο του ταξιδιού που εκφράζει την ανάγκη του ανθρώπου για φυγή από την ασφυκτική πραγματικότητα. Σημείωση (3) Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης στην έκθεση, αφού επέλεξαν μία φωτογραφία που τους άγγιξε και εντυπωσίασε ιδιαίτερα, έγραψαν (στα σκαλιά ή στο πάτωμα!) γι’ αυτήν, προσπαθώντας να την περιγράψουν (θέματα, σχήματα, μορφές, χρώματα…), να εντοπίσουν τα σουρεαλιστικά στοιχεία της (δηλ. στοιχεία φαντασίας, παράλογα, ονειρικά, χιουμοριστικά, στοιχεία αταίριαστα που συνυπάρχουν δημιουργώντας μια νέα παράξενη πραγματικότητα, παραμόρφωση χώρων ή αντικειμένων…) και να καταγράψουν σκέψεις και συναισθή- ματα που τους προκάλεσε αντικρίζοντάς την. Κλείνοντας, φυσικά, θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε τους μαθητές και τις μαθήτριες που αγνοώντας την κούραση και την πείνα του μεσημεριού ήταν πιστοί στα ραντεβού της Πέμπτης… ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ένα μικρό μόνο μέρος της δουλειάς των παιδιών δημοσιεύεται σ’ αυτό το τεύχος, ενώ άλλα κομμάτια έχουν αναρτηθεί ήδη στο blog του σχολείου ή/και δημοσιευτεί σε προηγούμενο τεύχος της σχολικής εφημερίδας («Ένα φανταστικό ταξίδι», του Δημήτρη Κωνσταντάρα). Rene Magritte, “Personal Values” Ο πίνακας που θα περιγράψω είναι του Rene Magritte και θα τον ονομάσω «Το δωμάτιο που συνδέει τον εσωτερικό μας κόσμο με τον εξωτερικό». Ο πίνακας απεικονίζει ένα υπνοδωμάτιο και είναι επηρεασμένος από τον σουρεαλισμό. Κυρίαρχο στοιχείο του είναι η φαντασία και το παράλογο. Ο Magritte έχει ζωγραφίσει τα πράγματα στο «πραγματικό» τους μέγεθος εκτός από μια τεράστια χτένα, ένα μεγάλο γυάλινο ποτήρι, ένα μαύρο πινέλο, ένα σπίρτο και ένα «σφουγγαράκι» μακιγιάζ (εξίσου μεγάλα κι αυτά), ανατρέποντας έτσι την κλίμακα. Πάνω στον τοίχο δεν υπάρχουν πίνακες αλλά είναι ζωγραφισμένος ο ουρανός. Ο ζωγράφος πιθανά θέλει να μας δείξει την άμεση σχέση των ανθρώπων με τη φύση. Η χτένα που βρίσκεται πάνω στο κρεβάτι μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως σκάλα για ν’ ανεβούμε στον ουρανό, σε έναν άλλο κόσμο, διαφορετικό. Το σφουγγάρι πάλι που βρίσκεται στο πάτωμα μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε ως σκαμπό για να καθίσουμε. Το παράθυρο που φαίνεται από τον καθρέφτη της ντουλάπας μας δείχνει πως πρέπει πρώτα να ανοίξουμε όλες τις εσωτερικές πόρτες για να φτάσουμε στο στόχο μας. Δεν είναι κάτι εύκολο και γρήγορο, θέλει υπομονή και επιμονή η εξωτερίκευση των συναισθημάτων μας. Ιωάννα Πασσαλή Vladimir Kush, “Arrival of the Flower Ship” Ο πίνακας του Vladimir Kush απεικονίζει ένα ολόλευκο καράβι που τα πανιά του έχουν αντικαταστήσει ροζ λουλούδια και τα κατάρτια του τα πράσινα κοτσάνια τους. Βρίσκεται σε μια ήρεμη θάλασσα, μοιάζουν όλα να είναι ακίνητα, γεγονός που μας δημιουργεί ένα αίσθημα ηρεμίας και γαλήνης. Το μόνο που διαταράσσει αυτή την ησυχία είναι κάποιοι άνθρωποι πάνω σε πέταλα ανθών, ίδια με τα «πανιά» του πλοίου, οι οποίοι κατευθύνονται προς αυτό. Υπάρχουν και κάποιες άλλες φιγούρες πάνω σ’ ένα βράχο που είτε ψαρεύουν είτε κάνουν σινιάλο με τα πελώρια φύλλα τους είτε ζητωκραυγάζουν, γιατί επιτέλους πλησίασε ένα καράβι! Τα χρώματα είναι απαλά και ο κύριος παράγοντας που δημιουργεί αυτήν την αρμονία. Τα σύννεφα μοιάζουν θορυβώδη και μαζί με τα βουνά εισχωρούν στη θάλασσα. Τα σουρεαλιστικά στοιχεία του πίνακα είναι το γεγονός ότι τα λουλούδια χρησιμεύουν ως πανιά ενός πλοίου, οι άνθρωποι μπορούν και επιπλέουν πάνω στα πέταλα και τα φύλλα αυτών των λουλουδιών και η ύπαρξη σύννεφων δεν επηρεάζει τα νερά της θάλασσας που μοιάζουν με γαλάζιο σεντόνι. Ο τίτλος που θα έδινα είναι: «Ροζ όνειρα σε γαλάζιο φόντο». Άννα Ζαρταλούδη 7 το ρόδι Υ ΠΕΡ ΡΕ Α ΛΙ ΣΜ Ο Σ Η Στεφανία Παπαμέτη ξεκινά έτσι το φανταστικό ταξίδι της: Ξύπνησα μυρίζοντας ένα από Σ ΤΙ Σ ΕΙΚΑΣΤΙ ΚΕΣ ΤΕΧΝ ΕΣ ΚΑ Ι Τ Η ΛΟ ΓΟ Τ Ε ΧΝ ΙΑ » τα λίγα πράγματα που μου θυμίζουν τα παιδικά μου καλοκαίρια, Μερικά σχόλια για την ταινία του σκεται σε λούνα παρκ και το φέρετρο μαλλί της γριάς. Ένιωθα την απαλή Ρενέ Κλερ «Διάλειμμα» (1924) κάποια στιγμή πέφτει και κατρακυτου υφή στις άκρες των δακτύλων Η ταινία την οποία παρακολουθή- λάει στους αγρούς. Οι συγγενείς και μου και τις μικρές ζαχασαμε ονομάζεται «Διάλειμμα» ρένιες ίνες του να γαρκαι είναι δημιούργημα των γαλάνε τη μύτη μου. Ρενέ Κλερ και Φράνσις ΠικάΚράτησα τα μάτια μου μπια. Είναι μια χιουμοριστική κλειστά, αρνούμενη πειταινία –μικρής διάρκειας- η σματικά ν’ αφήσω τον καοποία ανατρέπει τα καθιερωταιγισμό των ανέμελων μένα και έχει κυρίαρχο το αναμνήσεων να φύγουν. στοιχείο του σουρεαλισμού. Πού βρέθηκε μαλλί της Στην ταινία δεν υπάρχει μια γριάς τέτοια εποχή μέσα λογική συνοχή. Στην αρχή στο σπίτι; Πώς γίνεται η βλέπουμε μια μπαλαρίνα να αίσθηση αυτή να είναι χορεύει και μετά παρακολουτόσο αληθινή; Άνοιξα τα θούμε τη σταδιακή της μεταμάτια μου γεμάτη απορία μόρφωση σ’ ένα μουσάτο για να αντικρίσω το κενό άντρα με γυαλιά που χορεύει ταβάνι με τις αφίσες των μπαλέτο. Στη συνέχεια αλλάOne Direction, αντί αυτού ζει τελείως το σκηνικό, καθώς όμως βρέθηκα μπλεγβλέπουμε μια καμήλα να κουμένη μέσα σ’ ένα φουβαλάει μια νεκροφόρα και από ντωτό ροζ σύννεφο. Η πίσω μια πομπή ανθρώπων να Ομαδικό έργο, με αφορμή έργα του Vladimir Kush πρώτη μου σκέψη ήταν την ακολουθεί. Η νεκροφόρα ότι ήρθε το τέλος του κόείναι «στολισμένη» με στεφάσμου και πέθανα στον νια που αντί για λουλούδια έχουν οι φίλοι προλαβαίνουν και φτάνουν ύπνο μου. Το θέμα είναι αν δικαιούκουλούρια, τα οποία τα τρώνε κιόλας στο σημείο, όταν ξαφνικά ανοίγει το μαι τον παράδεισο, γιατί κάπως έτσι κάποιοι συγγενείς του νεκρού. Κά- φέρετρο και βγαίνει από μέσα ο νε- τον φανταζόμουν πάντα. «Αποπνιποια στιγμή βλέπουμε τη νεκροφόρα κρός ντυμένος ως μάγος-μαέστρος κτικό», ειδυλλιακό, γαλάζιο με χρυνα προχωρά μόνη της, χωρίς την κα- που τους εξαφανίζει όλους έναν- σές και πορτοκαλί ανταύγειες του μήλα, και από πίσω να τρέχουν οι έναν και στο τέλος τον ίδιο του τον ήλιου και βαμβακένια σύννεφα που συγγενείς για να την προλάβουν. Η εαυτό! Κατά τη γνώμη μου, η ταινία βάφονται ροζ από τα χρώματα του νεκροφόρα κάνει το γύρο ενός ομοι- αυτή διακωμωδεί το θάνατο και υμνεί δειλινού… Και μετά έκανα τη βλαώματος του πύργου του Άιφελ και τη ζωή! κεία να κοιτάξω κάτω για να χάσω Σωτηρία Τοπούζη συνεχίζει πηγαίνοντας πολύ γρήτον ειρμό της σκέψης μου και μαζί γορα, κατεβαίνοντας κατηφόρες και (Δείτε την ταινία στο YouTube: την αναπνοή μου. Πάσχιζα να ηρεανεβαίνοντας ανηφόρες! Την βλέ- http://www.youtube.com/watch?v=6x7M μήσω τους ξέφρενους χτύπους της πουμε να τρέχει πάνω στις ράγες XbeE8Nc) καρδιάς μου και να ξαναβρώ την αυενός τρένου το οποίο μάλλον βρίτοκυριαρχία μου, καθώς κοίταζα από μεγάλο υψόμετρο την ήρεμη βαθιά Απόσπασμα από μία προσπάθεια ανασύνθεσης του μπλε θάλασσα. Τι στο καλό έκανα ποιήματος «Ύμνος δοξαστικός για τις γυναίκες π’ εδώ; Πώς βρέθηκα να ταξιδεύω πάνω αγαπούμε» του Ν. Εγγονόπουλου (συγχωρέστε μας από τη θάλασσα; […] για την ιεροσυλία!): […] Κι ένα χιουμοριστικό ποιηματάκι που σκάρωσε είν' οι γυναίκες π' αγαπούμε σαν τα ρόδια πάνω στη σχηματική απεικόνιση μιας μύγας η Παναγιώτα Πασσαλή: έρχονται και μας βρίσκουνε Με ζάλισε μια μύγα τη ζάλισα κι εγώ τα χείλη τους Την κοίταξα με μίσος με κοίταξε κι αυτή σα ρόδια Ερχόμενη στ’ αυτί μου με τους μαστούς τους καταργούν τη μοναξιά μας Μου είπε πώς περνά τη δύσκολη ζωή της με τα λευκά τους χέρια Μα εγώ δεν την κατάλαβα και τα ‘βαλα μαζί της μεσ' τα μαλλιά μας εισχωρούν βαθειά Άρχισα να την κυνηγώ χτυπώντας παλαμάκια και τα κοσμούνε Και βρήκε ευκαιρία για χορό και παιχνιδάκια σαν ακρογιάλια φωτεινά Με απορία την κοιτώ μα ψίθυρο δεν βγάζω όταν βρέχη Τη μοίρα μου κατηγορώ και θέλω να πετάξω σα δάκρυα Μα λες και τ΄ άκουσε η μοίρα (και συμπληρώνει ο ίδιος) πέφτουν απ’ τον ουρανό Κι αμέσως φόρα πήρα όταν ο ήλιος λάμπει Έβγαλα φτερά στην πλάτη σαν τις αχτίνες του φωτίζουν τη ζωή μας!!! Και της μπήκα μες το μάτι! Δημοσθένης Πλουμής «Ο το ρόδι 8 ΛΕΣΧΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ ΓΕΡΜΑΝΟΦΩΝΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ Υπεύθυνες καθηγήτριες: Καραφύλλη Παρασκευή, Βαρβάρη Αννούλα Τίτλος βιβλίου: «Ο Αιμίλιος και οι ντετέκτιβ» του Έριχ Καίστνερ „Emil und die Detektive“ Erich Kästner Μέσω της ανάγνωσης γερμανόφωνης λογοτεχνίας επιχειρείται: α) η επαφή με έναν ξένο πολιτισμό, το άνοιγμα των οριζόντων, καθώς και η ανάπτυξη διαπολιτισμικών δεξιοτήτων β) η προώθηση της φιλαναγνωσίας και η εξάσκηση στην ερμηνεία λογοτεχνικών κειμένων γ) η εμβάθυνση στη γερμανική γλώσσα διαβάζοντας λογοτεχνία στο πρωτότυπο δ) η επεξεργασία ενός κειμένου σε δύο γλώσσες ε) η ομαδική εργασία και τέλος στ) η εξάσκηση στην παρουσίαση ενός βιβλίου σε δύο γλώσσες σε κοινό. μερίδες, η πόλη με τη συχνότερη χρήση τηλεφώνου και κυρίως η πόλη που γνώρισε μεγάλη άνθιση στις τέχνες και τα γράμματα. Παράλληλα με στόχο να αποκτήσουν οι μαθητές μία εικόνα του Βερολίνου, όπου διαδραματίζεται η ιστορία του βιβλίου προσπαθήσαμε να γνωρίσουμε καλύτερα την πόλη με τη συλλογή αυθεντικού υλικού από τους μαθητές. Έτσι τα μέλη της Λέσχης έψαξαν και βρήκαν πληροφορίες και εικόνες για τα πιο γνωστά μνημεία της πόλης (Πύλη του Βραδεμβούργου, Βουλή, Πύργος της τηλεόρασης, «Νησί των Μουσείων» κ.α.), τα οποία και έμαθαν να βρίσκουν στο χάρτη της πόλης. Στη συνέχεια βρήκαν στο χάρτη της πόλης τα σημεία, στα οποία διαδραματίζεται η πλοκή της ιστορίας, ώστε να αποκτήσει η ιστορία πραγματικό πλαίσιο. Στόχος αυτής της πρώτης φάσης ήταν η γνωριμία με το χώρο και το χρόνο της γερμανόφωνης λογοτεχνίας, το γερμανικό πολιτισμό και η κινητοποίηση των μαθητών για την ανάγνωση του βιβλίου. Emil, ein Kind sucht in Berlin mit seinen Freunden den Dieb Λειβαδιώτη Στέλλα, μαθήτρια της Γ΄ Τάξης Η ομάδα που αποτελούνταν από εννέα μαθητές/τριες (Β’ και Γ’ Τάξης) αρχικά, ξεκίνησε τις συναντήσεις της κάθε Δευτέρα μετά από το ημερήσιο πρόγραμμα του σχολείου με υπεύθυνη καθηγήτρια την κυρία Καραφύλλη Παρασκευή. Στις συναντήσεις έγιναν αναφορές στο συγγραφέα του βιβλίου και στην εποχή του, τη «Χρυσή εποχή του Βερολίνου της δεκαετίας του ΄20» και τα χαρακτηριστικά της πόλης σ’ αυτή τη «χρυσή» εποχή: η τρίτη μεγαλύτερη πόλη στον κόσμο, η πόλη με το πιο γρήγορο τραμ του κόσμου και τις περισσότερες εφη- Σε δεύτερη φάση αρχίσαμε την ανάγνωση του βιβλίου, τόσο από το πρωτότυπο όσο και από την ελληνική έκδοσή του «Ο Αιμίλιος και οι ντετέκτιβ». Στόχος της ανάγνωσης των έργων ήταν να εξασκηθούν οι μαθητές στην ανάγνωση λογοτεχνικών βιβλίων και στην ερμηνεία τους, να αγαπήσουν το διάβασμα, να επεξεργαστούν ένα κείμενο σε δύο γλώσσες και να εμβαθύνουν στη γερμανική γλώσσα διαβάζοντας ξένη λογοτεχνία στο πρωτότυπο. Με στόχο την καλύτερη κατανόηση του έργου οι μαθητές παράλληλα με την ανάγνωση των έργων επεξεργάζονταν ασκήσεις κατανόησης, αλλά εξασκήθηκαν και στη δημιουργική γραφή (elfchen);; [....] Δυστυχώς, στις αρχές Μαρτίου η κα Καραφύλλη τοποθετήθηκε σε άλλο σχολείο για τις ανάγκες της υπηρεσίας και η Λέσχη συνεχίστηκε με υπεύθυνη την κυρία Άννα. Βαρβάρη Παρακάτω μαθητές παρουσιάζουν την υπόθεση του βιβλίου στα ελληνικά και στα γερμανικά, καθώς και ένα δείγμα γραπτής αφηρημένης ποίησης στα γερμανικά με το θέμα του βιβλίου. «Ο Αιμίλιος κατοικεί με την μητέρα του στην Δρέσδη. Κατά την διάρκεια των διακοπών των Χριστουγέννων η μητέρα του τον στέλνει στο Βερολίνο να επισκεφθεί την γιαγιά του. Ο Αιμίλιος ταξιδεύει για πρώτη φορά με τρένο μόνος του στο Βερολίνο. Κατά την διάρκεια του ταξιδιού κάποιος απατεώνας του κλέβει τα χρήματα που του έδωσε η μητέρα του. Ο Αιμίλιος όμως δεν τα παρατάει, συνεργάζεται με τους καινούργιους φίλους του από το Βερολίνο και μετά από αρκετές περιπέτειες καταφέρνουν να εντοπίσουν τον κλέφτη και να πάρουν πίσω τα χρήματα.» Εγκερ Μύριαμ, μαθήτρια της Γ΄ Τάξης „Emil ist ein armer Junge und er lebt mit seiner Mutter in Dresden. Er fährt allein mit dem Zug nach Berlin, weil dort seine Großmutter und seine Tante leben. Seine Mutter hat Emil 140 Mark für die Großmutter gegeben. Aber ein Mann im Zug stiehlt sein Geld, als Emil eingeschlafen ist. Emil wacht auf und verfolgt ihm mit seinen neuen Freunden überall in Berlin. Zum Schluss nimmt die Polizei den Dieb fest und Emil bekommt sein Geld zurück.“ Μαργωμένος Νίκος, μαθητής της Β΄ Τάξης 9 το ρόδι H Εικόνα των Άλλων „Das Bild der Anderen“ (η Εικόνα των Άλλων) είναι ένα διεθνές πρόγραμμα ηλεκτρονικής αλληλογραφίας για νέους μαθητές της γερμανικής γλώσσας, που υποστηρίζεται από το Iνστιτούτο Γκαίτε. Ο στόχος του είναι να δώσει κίνητρο στους μαθητές, ακόμα και από τα πρώτα χρόνια της εκμάθησης της γλώσσας, να παράγουν γραπτό λόγο με στόχο την πραγματική επικοινωνία. Τους προσφέρει επίσης τη δυνατότητα να αφηγηθούν πράγματα για τον εαυτό τους και για θέματα που τους ενδιαφέρουν, να θέσουν ερωτήσεις σε συνομήλικους μαθητές από άλλες χώρες και έτσι όχι μόνο να σχηματίσουν μια εικόνα των συνομηλίκων τους που έχουν διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο, αλλά και ταυτόχρονα μία καλύτερη εικόνα της δικής τους ταυτότητας. Ετσι οι μαθητές έχουν τη δυνατότητα να επικοινωνήσουν σε πραγματικές περιστάσεις στην ξένη γλώσσα, να χρησιμοποιήσουν τις γνώσεις τους στην εξωσχολική πραγματικότητα και να αντιληφθούν την αξία της ξένης γλώσσας ως μέσο επικοινωνίας, ώστε να αποκτήσει η εκμάθηση της γλώσσας ένα προσωπικό νόημα για τους ίδιους. Στα πλαίσια του προγράμματος οι μαθητές και οι μαθήτριες της Β’ και της Γ΄Γυμνασίου αντάλλαξαν ηλεκτρονικά γράμματα με μαθητές των σχολείων As ungdomsskole (Νορβηγία) και Scuola Media Morbio Inferiore (Ελβετία) που μαθαίνουν επίσης γερμανικά ως ξένη γλώσσα και έχουν το ίδιο περίπου επίπεδο γλωσσομάθειας. Η παραγωγή ηλεκτρονικών γραμμάτων βασίστηκε πάνω σε συγκεκριμένα θέματα: «εγώ και η οικογένεια μου», «τα χόμπυ & οι δραστηριότητες μου», «το σχολείο μου», «το σπίτι μου» και άλλα. Για τη διευκόλυνση της αλληλογραφίας χρησιμοποιήθηκε υποστηρικτικό υλικό του Ινστιτούτου Γκαίτε, με τη βοήθεια του οποίου δόθηκαν στους μαθητές τα απαραίτητα γλωσσικά εργαλεία και ιδέες για τη συγγραφή των γραμμάτων. Ειδικότερα οι στόχοι για το πρόγραμμα ήταν οι εξής: να κινητοποιηθούν οι μαθητές για την εκμάθηση της γερμανικής γλώσσας, να εξασκηθούν στην κατανόηση και στην παραγωγή γραπτού λόγου, να διευρύνουν το λεξιλόγιό τους και να ενισχυθεί η αυτοπεποίθησή τους στη χρήση της γλώσσας. Επίσης να αναπτυχθεί η αυτόνομη μάθηση και η δημιουγικότητα στα πλαίσια του σχολικού μαθήματος, να εξασκηθούν οι μαθητές στη χρήση του Η/Υ και του διαδικτύου, αλλά και να έρθουν σε επαφή και να ανταλλάξουν απόψεις με συνομήλικούς τους από άλλες χώρες της Ευρώπης για θέματα που τους ενδιαφέρουν. Εκτός από τα εμφανή οφέλη στη γλωσσομάθεια οι μαθητές ήρθαν σε επαφή με τον πολιτισμό και την καθημερινότητα των «συνομιλητών» τους, αντάλλαξαν απόψεις και μάλιστα σε κάποιες περιπτώσεις προέκυψαν και φιλίες. Παρασκευή Καραφύλλη καθηγήτρια Γερμανικής Γλώσσας ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ: ΠΡΩΤΕΣ ΒΟΗΘΕΙΕΣ Τη φετινή σχολική χρονιά 2011-12 λειτούργησε για πρώτη φορά στο σχολείο μας Πρόγραμμα Αγωγής Υγείας, με θέμα «Πρώτες Βοήθειες» και πήραν μέρος μαθητές της Γ΄ τάξης. σχολείου και η αντιμετώπισή τους. Οι στόχοι ήταν • Η γνωριμία με την ιδέα του εθελοντισμού και η ανάπτυξη εθελοντικής συνείδησης • Η γνώση βασικών κινήσεων στην αντιμετώπιση ατυχημάτων • Η ασφάλεια και η πρόληψη ατυχημάτων Στις συναντήσεις μας με τους μαθητές γινόταν παρουσίαση διαφανειών, βίντεο και δινόταν και φύλλα εργασίας με θέματα όπως εγκαύματα, κατάγματα, λιποθυμίες ηλεκτροπληξία, θερμοπληξία κ.α Αφορμή για να ασχοληθούμε με αυτό το θέμα ήταν η μεγάλη συχνότητα μικροατυχημάτων στο χώρο του Στα πλαίσια του προγράμματος πραγματοποιήθηκε εκπαιδευτική εκδρομή στην Καστοριά και επισκεφτή- καμε τον τοπικό Ερυθρό Σταυρό – δυστυχώς στη Χαλκιδική δεν υπάρχει όπου έγινε παρουσία του έργου του στην τοπική κοινωνία και ξενάγηση στο κτήριο. Όλες οι δραστηριότητες του προγράμματος έχουν καταγραφεί σε ψηφιακούς δίσκους και θα δοθούν στους μαθητές στο τέλος της σχολικής χρονιάς Την επόμενη χρονιά ελπίζουμε να συνεχιστεί το πρόγραμμα για να ολοκληρωθεί και με «βιωματικά σεμινάρια πρώτων βοηθειών» για τους μαθητές και γιατί όχι και για τους καθηγητές του σχολείου μας γιατί Η ζωή είναι ωραία Η ζωή είναι πολύτιμη….. Οι υπεύθυνοι καθηγητές Κατσαρός Χρήστος Ζάχου Ελένη το ρόδι 10 Λέσχη Φωτογραφίας Για μια ακόμη χρονιά λειτούργησε στο 2ο γυμνάσιο Νέων Μουδανιών Λέσχη Φωτογραφίας με τίτλο «αιχμαλωσία της στιγμής». Ο χώρος του σχολειού είναι ιδανικός για να έρθουν σε μια πρώτη επαφή οι μαθητές με την τεχνική και την τέχνη της φωτογραφίας. Γιατί όμως να ασχοληθώ με τη φωτογραφία θα αναρωτηθεί κάποιος. • Είναι μια πολύ προσιτή μορφή τέχνης • Εκφράζομαι μέσα από αυτή • Τα ασήμαντα γίνονται σημαντικά • Βλέπω τη ζωή από άλλη οπτική Το πρόγραμμα δεν λειτουργεί ως σχολή φωτογραφίας αλλά έχει στόχο: • Θέλω να αποθανατίσω στιγμές α. να λειτουργήσει ως ερέθισμα • Θέλω να έχω μια δημιουργική απασχόληση β. δημιουργικό χόμπυ γ. έκφραση… δ μπορεί να μη βγάλουμε καλλιτεχνικές φωτογραφίες... αλλά για μας θα είναι πολύ σημαντικές, εξάλλου δεν διαθέτουμε και επαγγελματικές μηχανές. Το πρόγραμμα περιλάμβανε δυο μέρη το θεωρητικό και το πρακτικό. Όλη η εργασία του προγράμματος οι παρουσιάσεις σε POWER POINT και οι φωτογραφίες των μαθητών έχουν καταγραφεί σε ψηφιακούς δίσκους και θα μοιραστούν στους μαθητές. Οι υπεύθυνες καθηγήτριες Τσαβέλη Βεργινία, Ζάχου Ελένη 11το ρόδι ΤΑ ΟΦΕΛΗ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Ο όρος "μουσική" εμφανίζεται για πρώτη φορά χιλιάδες χρόνια πριν σε διάφορα κείμενα που έχουν διασωθεί έως σήμερα. Οι Αρχαίοι Έλληνες έδιναν στη μουσική θεϊκή προέλευση και τη θεωρούσαν δώρο των Μουσών στους ανθρώπους, εξ'ου και η ετυμολογία της λέξης.Τη θεωρούσαν ιδιαίτερη μορφή πνευματικής παιδείας και είχε περίοπτη θέση στην εκπαίδευσή τους.Θεωρούσαν επίσης ότι θεράπευε ψυχή και σώμα, ενέπνεε, εξάγνιζε αλλά και ηρεμούσε. Η μουσική σήμερα αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής κάθε ανθρώπου με πολλά οφέλη. Ως εκφραστικό μέσο συντελεί στην εξωτερίκευση των συναισθημάτων, κάτι ιδιαίτερα σημαντικό για την ψυχική ισορροπία ενός ανθρώπου. Έρευνες έχουν επιδείξει ότι συμβάλλει στη διαμόρφωση ισχυρής μνήμης, προάγει την ευρηματικότητα και τη δημιουργική σκέψη και τέλος δεν μπορούμε να παραβλέψουμε τους ένθερμους υποστηρικτές της άποψης ότι η ενασχόληση με τη μουσική από μικρή ηλικία συντελεί στην ανάπτυξη της ευφυϊας του ατόμου. Η μουσική επίσης μέσω της επιστήμης της μουσικοθεραπείας, συντελεί στη βελτίωση της υγείας του ανθρώπου, χρησιμοποιώντας τον ήχο ως θεραπευτικό μέσο. Στην εκπαιδευτική διαδικασία η μουσική εντάσσεται μαζί με τα Εικαστικά στο πεδίο "Αισθητική Αγωγή". Στόχος όλων όσων ασχολούμαστε με το συγκεκριμένο αντικείμενο είναι να μπορέσουμε να ενισχύσουμε στους μαθητές τη σημασία της ψυχικής καλλιέργειας του ανθρώπου,ο οποίος αργότερα θα ξεχωρίσει για το ήθος,την ευγένεια και την ευαισθησία του. Μέσω διαφόρων μουσικών δραστη- ΕΥΧΑΡΙΣΤΗΡΙΟ Η Λέσχη Ανάγνωσης Μαθηματικής Λογοτεχνίας του 2ου Γυμνασίου Νέων Μουδανιών, με υπεύθυνες καθηγήτριες τις κυρίες Βάσω Ασλανίδου και Μάγδα Τσιοπούλου, κατά το προηγούμενο σχολικό έτος 2010–2011 διάβασε, εξάρθρωσε και καταδιασκέδασε το μυθιστόρημα του Τεύκρου Μιχαηλίδη «Πυθαγόρεια Εγκλήματα». Μόλις σήμερα, με την οικονομική στήριξη του Συλλόγου Γονέων & Κηδεμόνων του Σχολείου μας, είμαστε πλέον έτοιμοι να μοιράσουμε στα παιδιά ένα DVD με ό,τι θετικότερο από τις εμπειρίες και τα γέλια ενός χρόνου καταφέραμε να συμπτύξουμε σε μισή περίπου ώρα. Ευχαριστούμε πολύ τους γονείς και τους κηδεμόνες του Σχολείου μας για τη χρηματική ενίσχυση της περάτωσης του προγράμματός μας. ριοτήτων π.χ. χορωδία,εκτός από τις καθαρά μουσικές έννοιες της μουσικότητας,του ρυθμού, της αρμονίας κτλ,ενισχύονται στους μαθητές έννοιες όπως η συνεργασία, η ομαδικότητα, η αποδοχή από τα μέλη της ομάδας και κατά συνέπεια η σημασία του να ανήκει κανείς σε μια ευρύτερη ομάδα. Μέσω της ακρόασης διαφόρων μουσικών στυλ, εκτός από την επαφή των μαθητών με την κουλτούρα διαφορετικών πολιτισμών και μουσικών ρευμάτων, συντελείται σταδιακά η ικανότητά τους να αντιλαμβάνονται και να ξεχωρίζουν το ποιοτικό σε κάθε είδος και κατά συνέπεια να αναπτύξουν τη δική τους προσωπική κουλτούρα. Οι μαθητές λοιπόν στη δημόσια εκπαίδευση μαθαίνουν μουσική με τη μορφή του γνωστικού αντικειμένου και παράλληλα εκφράζονται,δημιουργούν, εξωτερικεύουν με μεγαλύτερη ευκολία τις ιδέες τους, κοινωνικοποιούνται και διαμορφώνουν τη δική τους προσωπική αισθητική. Η πραγμάτωση των παραπάνω εξάλλου αποτελεί για εμάς τους εκπαιδευτικούς μουσικής τη μεγαλύτερη κατάκτηση. Βανέσα Παγάνα Μουσικολόγος-Εκπαιδευτικός Η καθυστέρηση δεν είναι σίγουρα καθόλου ευκαταφρόνητη, καταγράφεται απόλυτα ελπιδοφόρο, ωστόσο, το μήνυμα ότι, με την έμπρακτη στήριξη της τοπικής κοινωνίας, το Σχολείο μπορεί όχι μόνο να λειτουργεί ένα βιώσιμο πρόγραμμα σπουδών, αλλά και να επικεντρώνεται ουσιαστικά στην πολύπλευρη διάπλαση του έμψυχου δυναμικού του, μαθητών και εκπαιδευτικών. Για τις υπεύθυνες καθηγήτριες, Μάγδα Χ. Τσιοπούλου το ρόδι 12 ΣΧΟΛΗ ΓΟΝΕΩΝ ΣΤΟ 2o Γυμνάσιο Ν. Μουδανιών Με ιδιαίτερη επιτυχία ολοκληρώθηκε, στα τέλη Μαΐου, πρόγραμμα Σχολής Γονέων, του Ιδρύματος Νεολαίας και δια Βίου Μάθησης, που οργανώθηκε με πρωτοβουλία του Συλλόγου Γονέων του 2ου Γυμνασίου Ν. Μουδανιών και της Διεύθυνσης του 2ου Γυμνασίου και υλοποιήθηκε κατά το διάστημα μεταξύ Απριλίου – Μαίου 2012. Η συμμετοχή στο πρόγραμμα υπήρξε ιδιαίτερα ικανοποιητική, ενώ σημαντικά ήταν τα οφέλη που προέκυψαν από το διάλογο και τους προβληματισμούς που αναπτύχθηκαν κατά τη διάρκεια των μαθημάτων, όπως επανειλημμένα τόνιζαν και ομολόγησαν οι ίδιοι οι συμμετέχοντες γονείς. Οι θεματικές ενότητες που αναπτύχθηκαν περιστρέφονταν γύρω από το πολύ νευραλγικό ζήτημα της σχέσης μεταξύ γονέων – εφήβων, αλλά και μεταξύ όλων των μελών της οικογένειας, και της ορθολογικής διαχείρισης των σχετικών προ- βλημάτων. Τις δικές της σκέψεις και απόψεις για το συγκεκριμένο πρόγραμμα καταθέτει, στη συνέχεια, η επιστημονική υπεύθυνη του προγράμματος, ψυχολόγος, κα Πηνελόπη Ρουφοπούλου. χία του προγράμματος, όπως και τους γονείς που συμμετείχαν, οι οποίοι σημειωτέον, θυσίασαν αρκετές ώρες από τον ελεύθερο χρόνο τους προκειμένου να ανταποκριθούν στο κάλεσμά μας. Την ευχαριστούμε θερμά για την καταλυτική της συμβολή στην επιτυ- Το Δ. Σ. του Συλλόγου Γονέων του 2ου Γυμνασίου Ν. Μουδανιών Συναντήσεις ανθρώπων, παιχνίδια, ταξίδια κ α ι ά λ λ ε ς ι σ τ ο ρ ί ε ς ... Σύντομος αναστοχασμός για την ομάδα γονέων του 2ου Γυμνασίου Μουδανιών. Η συνάντηση των ανθρώπων σε μια ομάδα γονέων λειτουργεί ιδανικά σαν ένα αλληλεπιδραστικό παιχνίδι, όπως άλλωστε λειτουργούν και οι σχέσεις των ανθρώπων. Γνωριμία, πειραματισμός, άνοιγμα, ανταλλαγή απόψεων, μοίρασμα συναισθημάτων και επιθυμιών, ανάδειξη διαφορών, ενδεχόμενες απογοητεύσεις, απόπειρα κατανόησης, σεβασμός, εμπιστοσύνη, αμοιβαιότητα, ασφάλεια, άκουσμα, συν-κατασκευή ιδεών, συν-κίνηση, προσωπική ενδυνάμωση και τελικά αποδοχή του ίδιου (του εαυτού δηλαδή) αλλά και του διαφορετικού (του άλλου). Με λίγα λόγια, η επικοινωνία στην πιο δημιουργική της μορφή. Δεν ξέρω σε ποιον ακριβώς βαθμό λειτούργησε έτσι η δική μας ομάδα, ξέρω όμως ότι συμπορευτήκαμε σε ένα μικρό ταξίδι γνωριμίας που δη- μιούργησε τις προυποθέσεις για μια καλύτερη κατανόηση των οικογενειακών (και όχι μόνο) σχέσεων. Βάζοντας, λοιπόν, την ομάδα σε ένα γλωσσικό παιχνίδι, θα την παρομοίαζα με ένα καράβι. Κάθε ταξιδιώτης έφτασε με τις δικές του αποσκευές (ιδέες, βιώματα και προσδοκίες). Πολλοί νόμιζαν ότι στο ταξίδι τους οι μηχανές θα λειτουργούν αυτόματα (θα τους δοθούν έτοιμες λύσεις, μαγικές συμβουλές κι ένας σίγουρος οδηγός για οικογενειακή ευτυχία). Μόλις συνειδητοποίησαν ότι ο κάθε ταξιδιώτης θα πρέπει να τροφοδοτεί τις μηχανές με τα δικά του καύσιμα (αυτοπαρατήρηση, ενεργητική ακρόαση, προσωπική περισυλλογή, νοτικό και ψυχικό άνοιγμα προς μια αυτο-επίγνωση) κάποιοι ταξιδιώτες απογοητεύτηκαν, αλλά ήταν ευτυχώς πολύ θαρραλέοι και αποφάσισαν να μείνουν και να δοκιμάσουν. Κι έτσι οι μηχανές λει- τούργησαν και προχωρήσαμε. Δεν ξέρω πού ακριβώς φτάσαμε, -εξάλλου ο κάθε επιβάτης έχει τον δικό του προορισμό, αντιλαμβάνεται διαφορετικά και τη διαδρομή και το τοπίο και αποδίδει διαφορετικά νοήματα στην κοινή αυτή εμπειρίαξέρω, όμως ότι το ταξίδι ήταν καλό. Ευχαριστώ πολύ όλους τους συνταξιδιώτες μου και το 2ο Γυμνάσιο που μας φιλοξένησε κι εύχομαι σε όλους τους γονείς καλή δύναμη και καλό καλοκαίρι. Πηνελόπη Ρουφοπούλου Ψυχολόγος