ΜΟΝΤΕΡΝΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ – 3Ο ΕΞΑΜΗΝΟ – ΠΕΡΙΛΗΨΗ Ράιτ - στυλ Prairie - 1η φάση της σταδιοδρομίας του Κατοικία στυλ Prairie  Ιταλικός ρυθμός με ανατολίτικα στοιχεία  2 όψεις : Η αστική: πρόσοψη προς το δρόμο, συμμετρική με είσοδο στον άξονα, διακοσμημένη Η αγροτική: πρόσοψη προς τον κήπο , ασύμμετρη, με είσοδο στη μία πλευρά της - για βοηθητικούς χώρους.  Παράθυρα σε ζώνες (μονόφυλλα - δίφυλλα - συρόμενα προς τα πάνω  Επικλινής στέγη : για πρώτη φορά  Αψιδωτό πλέγμα στο τζάκι (ιαπωνική αρχιτεκτονική – τοκονάμα, τελετουργικός πυρήνας σπιτιού)  Χαμηλοί περιμετρικοί τοίχοι – 2πλάσιοι σε ύψος εσωτερικοί τοίχοι  Οριζόντια διάταξη  Ελεύθερη κάτοψη στο ισόγειο Ξενοδοχείο, στυλ Prairie :  Χειμερινός κήπος, ως αίθουσα αναμονής – οι πλευρικές στοές των τοίχων ως πτέρυγες διαμονής  Εσωτερικές τοιχογραφίες κι ανάγλυφα  Είσοδος με εξώστες – οδηγούσε σε υπαίθριο χώρο με καφενεία και εστιατόρια  Πύργοι αντηρίδες από τούβλο, επενδυμένες με πέτρα Oya (ηφαισειογενής -τοπική παράδοση) Κήποι στυλ Prairie :  Σειρά επιπέδων ως προς τον άξονα, του οποίου η μία άκρη οδηγούσε σε ένα εστιατόριο με εξώστες και σε ένα συγκρίτημα χειμερινών κύπων.  Γυάλινα στοιχεία, αγάλματα, ανάγλυφα, αφηρημένες τοιχογραφίες με ομόκεντρα κυκλικά στοιχεία στο εσωτερικά Εκκλησία στυλ Prairie:  2 άξονες συμμετρίας  Ενιαίος εσωτερικός χώρος – φωτίζεται από την οροφή – περιβάλλεται από εξώστες  Σκάλες τις 4 γωνίες, που οδηγούν στους εξώστες  Εντοιχισμενοι αγωγοί κεντρικής θέρμανσης (πρωτοπορία)  Ανάγλυφες επιγραφές Κτίριο γραφείων στυλ Prairie:  Ένας άξονας συμμετρίας  Ενιαίος εσωτερικός χώρος – φωτίζεται από την οροφή – περιβάλλεται από εξώστες  Σκάλες σε 4 γωνίες, που οδηγούν στους εξώστες.  Κλιματισμός (πρωτοπορία) 1  Ανάγλυφες επιγραφές Τα κτίρια αυτά εκφράζουν την καινούρια ζωή που οραματιζόταν ο Ράιτ - η οικουμενική έννοια του «ιερού» : ιερότητα της οικογενειακής εστίας, ιερότητα της εργασίας, ιερότητα της εκκλησίας. Στόχος του : 1. Ένα καθολικό περιβάλλον,που να περιλαμβάνει όλη την κοινωνία και να επηρεάζει όλη την κοινωνία ( γι΄αυτό τοποθετούσε επιγραφές). 2. Ένα συνολικό έργο τέχνης (αρχιτεκτονική, γλυπτική, ζωγραφική, έπιπλα, γυαλί & υφάσματα) 3. Ένας χειροτεχνικός πολιτισμός, μέσα από το δικό του στυλ Prairie, με παραδοσιακά υλικά και μεθόδους ( ως αντίδραση προς τη μηχανή) Αν και το στυλ Prairie καθιερώθηκε μόνιμα, ο Ράιτ εξακολουθούσε να ταλαντεύεται ανάμεσα στο ασύμμετρο με στοιχεία γραφικά (picturesque) και στο συμμετρικό με κάνναβο. • Ρίτσαρντ Μποκ : γλύπτης, δημιουργός του στυλ Prairie – πιο αφηρημένη η γλυπτική του, επηρεασμένος από τον Ράιτ. 2η φάση της σταδιοδρομίας του : Οικονομικοί λόγοι περιορίζουν τη χρήση παραδοσιακών υλικών και μεθόδων κατασκυεής – εγκαταλείπει το στυλ Prairie : - Συνδυάζει σκυρόδεμα με γυαλί σε μια πρισματική αρχιτεκτονική - Ο αρχιτέκτονας πρέπει να συμβιβαστεί με τη μηχανή, τον ηλεκτρισμό και το αυτοκίνητο. - Υιοθετεί τον όρο Usonia , το αντι-αστικό μοντέλο του Ράιτ : 1. Κατανομή των συγκεντρωτικών λειτουργιών της πόλης σε μια αγροτική περιφέρεια. 2. Σταδιακή εξαφάνιση κάθε διάκρισης μεταξύ πόλης – υπάιθρου, ανακατανέμοντας τον πληθυσμό σε όλη τη χώρα. 3. Αυτοκίνητο : ο «από μηχανής θεός» για το αντι-αστικό μοντέλο Τα πρώτα Ουσονιανά σχέδια του Ράιτ : Κτίρο γραφείων  Αστικός χαρακτήρας (σκυρόδεμα με γυαλί εξωτερικά)  Οργανική μορφή : υποστύλωμα από σκυρόδεμα που να θυμίζει μια φυσική μορφή (π.χ. ψιλόλιγνα υποστυλώματα, που λεπταίνουν στη βάση και καταλήγουν σε κυκλικά στοιχεία- σαν μανιτάρια – για να στηρίξουν γυάλινους οριζόντιους σωλήνες, τοποθετημένους σαν τούβλα σχηματίζοντας φωτιστικές επιφάνειες – Βάση των υποστυλωμάτων από μπρούντζο > Η αντιστροφή, στόχος της Usonia, που ανατρέπει όλα τα παραδοσιακά στοιχεία: εκεί που περιμένουμε στέγη βλέπουμε φως και εκεί που περιμένουμε φως, βλέπουμε στερεό.  Τοίχοι :σκούρο κόκκινο τούβλο και ψαμμίτης με γυάλινες νευρώσεις  Εσωτερικά, σαν κιβώτιο  Σκελετός , οπλισμένο σκυρόδεμα με σφυρήλατο πλέγμα  Ατμόσφαιρα επιστημονικής φαντασίας  Αποκλεισμένο από τον έξω κόσμο : σαν να κοιτάς τον ουρανό από τον πυθμένα ενός ενυδρείου Κατοικία Μέσα στη φύση, επιζητώντας ρομαντισμό & συναίσθημα 2 Οπλισμένο σκυρόδεμα Βεράντες : επίπεδα σηκωμένα σε διάφορα ύψη Τζαμαρίες οριζόντιες Εντάσσεται στο τοπίο ΦΟΥΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ       Θαύμαζαν τη μηχανική ταχύτητα (ένα αυτοκίνητο είναι πολύ πιο όμορφο από τη Νίκη της Σαμοθράκης) Εκθείαζαν τόλμη, ενεργητικότητα, θάρρος Εξιδανίκευαν τον οδηγό αγωνιστικού αυτοκινήτου Εξυμνούσαν τον πατριωτισμό και τον πόλεμο Κατά των ακαδημαϊκών θεσμών Γενικό πλαίσιο της φουτουριστικής αρχιτεκτονικής :βασισμένο στην «αεροποίηση» ενός εθνικιστή ποιητή και το «ταυτόχρονο» του κυβισμού :  Απέδιδαν φόρο τιμής στη βιομηχανοποίηση και στα κοινωνικά φαινόμενα του 19ου αιώνα  Διακήρυτταν την πολιτιστική υπεροχή του μηχανοποιημένου περιβάλλοντος. Γλυπτική : μη νατουραλιστικές φόρμες – πλαστικός ρυθμός (με κίνηση) , Μποτσιόνι – «Ταυτόχρονο» γλυπτικό = περιβάλλον και αντικείμενα συγχωνεύονται μέσα από αλληλοδιεισδυόμενα επίπεδα – Αποκλεέι το γυμνό – γυάλινες επιφάνειες, μεταλλικές λωρίδες, σύρμα, εσωτερικά ηλεκτρικά φώτα Αρχιτεκτονική : σπειροειδης (δυναμική) – όχι πυραμοειδής (στατική) – πεηρέασε το ρωσικό κονστρουκτιβισμό, παρά τη φουτουριστική αρχιτεκτονική Αρχιτεκτονική : σπειροειδής (δυναμική) , όχι πυραμοειδής (στατική) – Η πειραμοειδής επηρέασε το ρωσικό κονστρουκτιβισμό, παρά τη φουτουριστική αρχιτεκτονική.  Antonio Sant’ Elia – Η «Νέα Πόλη» : 1. Οι φόρμες προκύπτουν από το σύγχρονο τρόπο ζωής : μεγάλα και ευάερα διαμερίσματα, σιδηροδρόμους, τούνλε, γέφυρες, αεροπλάνα, κτλ 2. Τα σύγχρονα δομικά υλικά είναι ακτάλληλα για την παραδοσιακή αρχιτεκτονική 3. Η πόλη πρέπει να είναι σαν ζωντανό ναυπηγείο και το κτίριο σαν γιγάντια μηχανή 4. Ανελκυστήρες από σίδηρο και γυαλί θα σκαρφαλώνουν στις προσόψεις – οι σκάλες να καταργηθούν 5. Σπίτι : τσιμέντο , σίδηρο & γυαλί, χωρίς καμία διακόσμηση - εσωτερικά μεγάλο όσο οι ανάγκες 6. Δρόμοι υπόγειοι, μεταλλικές πεζογέφυρες και λεωφόροι ταχείας κυκλοφορίας 7. Κάθε γενιά πρέπει να χτίζει τα δικά της σπίτια Ωστόσο, τα σχέδια του ήταν γεμάτα από ογκώδη, συμμετρικά εργοστάσια & πολυώροφες πολυκατοικίες. Το μανιφέστο του Μαρινέττι :  Το φως των κεριών να αντικατασταθεί με ηλεκτρικές λάμπες με έντονο μπλε 7 λευκό φως.  Οι αναπαραστάσεις της κόλασης να απεικονίζουν σκηνές από τα πεδία των μαχών. ΕΥΡΩΑΠΑΙΚΟΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ ΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ 3 1. Το πρώτο εξπρεσιονιστικό κίνημα υπό την ηγεσία του ζωγράφου Καντίνσκι, Μόναχο  Εξέφραζε μια ανώτερη πολιτιστική παιδεία, μέσα από τη χρήση του γυαλιού. Taut (Το γυάλινο περίπτερο) : πυραμοειδές – αίθουσα συμμετρική ως προς τον κύριο άξονα – 7 διαζώματα – επενδυμένη εσωτερικά με γυάλινα μωσαϊκά – φωτίζεται από το θόλο και τους γυάλινους τοίχους 2. Εργατικό Συμβούλιο για την Τέχνη : Behne, Taut, Gropius, Βερολίνο «Η τέχνη πρέπει να πάψει να είναι πολυτέλεια για τους λίγους και να την απολαμβάνουν οι πλατιές μάζες». Η καταστολή της εξέγερσης των σπαρτακιστών (μαρξιστές της Γερμανίας) έβαλε τέλος στις δραστηριότητες του Συμβουλίου. Η ομάδα συνέχισε μέσα από σειρά γραμμάτων, γνωστά ως «Γυάλινη Αλυσίδα», όπου ο καθένας έγραφε τις ιδέες που ήθελε να επεξεργαστεί με την ομάδα. BAUHAUS (από τη γερμανική λέξη Bauhutte = τεκτονική στοά ) Βαϊμάρη, Gropius :  Συντεχνία χειροτεχνών, χωρίς διακρίσεις ανάμεσα στον καλλιτέχνη & τον χειροτέχνη  Κτίριο του μέλλοντος : αρχιτεκτονική, γλυπτική, ζωγραφική σε μια ενότητα  Σχετική αυτονομία των εφαρμοσμένων τεχνών  Διδασκαλία σχεδίου : σε εργαστηριαριακή βάση και κοινή για σχεδιαστές & χειροτέχνες Itten - Η διδασκαλία βασιζόταν : - Στην απελευθέρωση της ατομικής δημιουργηκότητας, μέσα από κολλάζ διαφορετικών υλικών & υφής. - Στη θεωρία για τη μορφή & το χρώμα Με αίτησή του, προστέθηκαν στο Bauhaus μαθήματα κεραμικής & τυπογραφίας Doesburg : εκπρόσωπος του De Stijl: - Ορθολογιστική αισθητική – συμβίβασε το σχεδιασμό με τη βιομηχανική παραγωγή (Παραίτηση του Ίττεν) Nagy : αντικατέστησε τον Ίττεν - Κονστρουκτιβιστικές τάσεις- τα προϊόντα του εργαστηρίου των μετάλλων, όπου δίδασκε, ήταν κονστρουκτιβιστικά – ελεμενταριστικά Bayer : λιτά, μονόπαχα, τυπογραφικά στοιχεία , που καταργούσαν τα κεφαλαία γράμματα Καντίνσκι :συγκινησιακή, μυστικιστική αισθητική Meyer : Διαδέχθηκε τον Gropius - Προσανατόλισε το Bauhaus προς την κοινωνική λειτουργία, κι όχι την αισθητική αξία.  Οργάνωσε τη σχολή σε 4 τμήματα : Οικοδομική (αρχιτεκτονική ) – Διαφήμιση – Ξύλινη & Μεταλλική παραγωγή – Υφάσματα Οικοδομική : έμφαση στους ευνοϊκότερους οικονομικούς όρους και στις μεθόδους για τον ακριβή υπολογισμό του τεχνητού φωτισμού, της ακουστικής και της απώλειας θερμότητας. Breuer : προκατασκευασμένα σπίτια Η ελεμενταριστική αισθητική του Bauhaus εκφράστηκε :  Στα λιτά, μονόπαχα τυπογραφικά στοιχεία του Bayer  Στην πρώτη κατοικία : παραδοσιακό σπίτι, από κορμούς δέντρων, ξυλόγλυπτα εσωτερικά, χρωματιστά τζάμια  Στη δεύτερη κατοικία: οργανωμένη γύρω από ένα αίθριο, το οποίο ήταν το καθιστικό, φωτιζόταν με φεγγίτες και περιβαλλόταν από υπνοδωμάτια και βοηθητικούς χώρους - εξοπλισμένη με τις τελειότερες συσκευές 4 - ακάλυπτα μεταλλικά σώματα καλοριφέρ – στοιχειώδη έπιπλα από ατσάλινο σωλήνα, ελαφρά & οικονομικά – χαλύβδινες κάσες σε πόρτες /παραθυρα - γυμνά μεταλλικά σωληνοειδή φωτιστικά – χειροποίητα αντικείμενα Επίπλωση μπάνιου /κουζίνας με εντελώς νέα υλικά • ελεμενταρισμός = η αλλαγή στοιχείων στις τέχνες DE STIJL – Ολλανδικό κίνημα , Doesburg 1η Φάση «Νεοπλαστικισμός» του μαθηματικού Σόενμακερς :  Μοναδικά χρώματα : κίτρινο, μπλε, κόκκινο - Κίτρινο : η κατακόρυφη κίνηση της ακτίνας - Μπλε : η οριζόντια διάσταση - Κόκκινο : ταιριάζει με κίτρινο & μπλε  Τα 2 βασικά ορθογώνια στοιχεία που αποτελούν τη γη : - Η οριζόντια δυναμική : η πορεία της γης γύρω από τον ήλιο - Κατακόρυφη δυναμική: η κίνηση των ακτίνων από το κέντρο του ήλιου Ο Νεοπλαστικισμός επηρέασε το De Stjl, αλλά δεν έπαιξε σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της αισθητικής του (βίλα, με τεχνοτροπία του Ράιτ ). Χρωματικό μοτίβο του De Stjl : Μπλε, κόκκινο, κίτρινο σε συνδυασμό με γκρί και λευκό Έπιπλα Ρίτβελντ:  Κόκκινη/μπλε πτυσσόμενη καρέκλα – κρεβάτι – εξαιρετική διάρθρωση  Μπουφές & παιδικό καρότσι : ορθογώνια κομμάτια ξύλου και ράβδοι που συναρμολογούνταν.  Αργότερα : καθίσματα και πλάτες καμπυλώνουν, για μεγαλύτερη αντοχή και άνεση. Αρχιτεκτονική Ρίτβελντ : σύμφωνη με την πλαστική αρχιτεκτονική του Ντόεσμπουργκ: Στοιχειώδης – Αντιμνημειακή – Οικονομική – Λειτουργική –Αντικυβική– χωρίς χρωματική διακόσμηση - Καθημερινός χώρος στον επάνω όροφο - Μεταβλητή κάτοψη - Κατασκευή από τούβλο & ξύλο - Χωρίς φέροντες & ανοίγματα (δυναμική αρχιτεκτονική) - Αντικυβική : χωρίς χώρους διαφόρων λειτουργιών, που περικλείονται μέσα σε έναν κύβο - Οι χώροι είναι διεσπαρμένοι φυγοκεντρικά, γύρω από τον πυρήνα του κύβου Καρέκλα Μπέρλιν : ένα και μοναδικό φύλλο κόντρα πλακέ 2η Φάση - Ντόεσμπουργκ : κατασκευές υποθετικές (ασύμμετρη διάταξη ορθογωνίων επιπέδων ) 3η Φάση : Ο Ντόεσμπουργκ τροποποιεί αυθαίρετα το νεοπλαστικό κανόνα και εισάγει τη διαγώνιο Ο εσωτερικός χώρος παραμορφώνεται από ένα τεράστιο ανάγλυφο κατά τη διαγώνιο (δηλ. διαπερνούσε λοξά όλες της εσωτερικές επιφάνειες) LE CORBUSIER 1η Φάση  Οπλισμένο σκυρόδεμα : το υλικό του μέλλοντος για τον Le Corbusier (ανθεκστικό, οικονομικό, εύπλαστο).  Χαρακτηριστικά της μεθόδου του: - Τυπολογικοί μετασχηματισμοί /αναφορές : κάλυπτε έναν νέο τύπο, χρησιμοποιώντας έναν καθιερωμένο τύπο (π.χ. οι κολόνες στις pilotis , δημιουργούν αναφορές στο ιστορικό παρελθόν) 5  Ανέπτυξε τη αισθητική του Πουρισμού - Ο Πουρισμός πραγματεύεται όλες τις μορφές πλαστικής έκφρασης (από τη ζωγραφική μέχρι το σχεδιασμό βιομηχανικών προϊόντων) - Υποστηρίζει την εξελικτική επεξεργασία όλων των υπαρκτών τύπων - Συναρθρώνει τις λειτουργικές απαιτήσεις με αφηρημένα στοιχεία (δυαδική αντίληψη) - Η κλασική αρχιτεκτονική είναι αντίθετη με την ποιητική αισθητική της Ακρόπολης : η σταθερότητα και η ακρίβεια στις διατομές του Παρθενώνα είναι ανάλογες με την ακρίβεια των σύγχρονων μηχανών. Η «Τουρκική βίλα» : παλάτι με σαράι , εναλλάξ στενές & πλατιές εσοχές συμμετρικά διατεταγμένες Villes Pilotis (πόλεις με pilotis ): πόλη χτισμένη πάνω σε κολόνες, με υπερυψωμένους δρόμους Κατοικία Ντόμινο : οι κολόνες στην κάτοψη μοιάζουν με πούλια του ντόμινο, αλλά και το ζιγκ-ζαγκ που δημιουργούσε η ομάδα τέτοιων σπιτιών θύμιζε το συγκεκριμένο παιχνίδια - Ελεύθερα υποστυλώματα - Σκελετός Hennebique - Ζώνες παραθύρων στις όψεις - Πρόβολοι ορόφων - Ανοίγματα με ρυθμό Α ΑΒ : δηλαδή, δύο μεγάλα ανοίγματα κι ένα μικρότερο για τη σκάλα. Αστική μονοκατοικία:  Σκελετός Hennebique  Καθημερινός χώρος , με ύψος 2 ορόφων- Ημιώροφος για τα υπνοδωμάτια - Παιδικά υπνοδωμάτια στη στέγη  Επίπεδη στέγη  Ένα μόνο άνοιγμα σε κάθε άκρο – δύο πλευρικοί φέροντες τοίχοι Προαστιακή κατοικία : Σηκωμένη σε pilotis Συγκρότημα κατοικών : οπλισμένο σκυρόδεμα – pilotis – όψεις βαμμένες με σιέννα, μπλε γραμμές , αλλα κομμάτια με απαλές πράσινες αποχρώσεις (για να ταιριαξουν με το φύλλωμα το δέντρων) Πολεοδομική αρχιτεκτονική : επηρεασμένη από τους ουρανοξύστες στις ΗΠΑ και από το Παρίσι  10ώροφα / 12ώροφα κτίρια - Ξενοδοχεία  Κηπουπόλεις για τους εργάτες, πέρα από την πράσινη ζώνη – όπως και οι βιομηχανίες  Κοινόχρηστοι χώροι : μέσα στα κτίρια και στην περιφέρειά τους  Πύργοι γραφείων με 60 ορόφους, σταυροειδής κάτοψη , οδοντωτό προφίλ  Γραφικό πάρκο (picturesque): χώριζε την πόλη από το προλεταριάτο.  Κατοικίες : Τα περιμετρικά και οι οδοντωτές διατάξεις Τα περιμετρικά : η περιτειχισμένη πόλη, που οριοθετείται από τους δρόμους 6ώροφες, διπλό ύψος κάθε όροφος, βεράντες, κατακόρυφη επικοινωνία με το ισόγειο και με έναν πράσινο κοινό χώρο αναψυχής. Οδοντωτές διατάξεις : η ανοιχτή, χωρίς τείχη πόλη, με ήλιο και πράσινο. Δημόσια κτίρια (κτίρια της Κοινωνίας των Εθνών , Ζυρίχη) : κονστρουκτιβιστικά - Αιωρούμενη ασυμμετρία - Τέλεια ακουστική & φωτισμός – Μηχανικό σύστημα καθαρισμού - Κλιματιζόμενη αίθουσα συνελεύσεων 6 - Πέτρινη όψη - Κτίριο της Γραμματείας σε pilotis - 7 είσοδοι που οδηγούσαν σε συγκεκριμένες θέσεις μέσα στην αίθουσα. 2η Φάση : ακολουθεί μια οικονομικότερη αρχιτεκτονική, προσαρμοσμένη στη μαζική παραγωγή (λόγω της οικονομικής ύφεσης) : - Μονώροφα διαμερίσματα , ευέλικτη κάτοψη , με συρόμενα χωρίσματα που άλλαζαν τις χρήσεις των χώρων Μη ηχομονωτικά (ελάχιστο το πάχος των χωρισμάτων) - Κουζίνες /μπάνια πολύ μικρές διαστάσεις Κλιματισμός & τυφλές όψεις : τυπικά εξοπλισμένα – όλα τα κτίρια σε pilotis - Ουρανοξύστης σε σχήμα Υ – αντί σταυροειδής , για καλύτερη κατανομή του ήλιου σε όλο το κτίριο) - Κατοικία : ελεύθερη από παντού, με κάνναβο αντίθετα προς την κλίση του εδάφους - Όψη από γυαλί & χάλυβα Πρωτόγονα τεχνικά χτοιχεία: σπίτι με ξύλο και πέτρα, τοίχοι από ακατέργαστη πέτρα, εκθεσιακό περίπτερο από καραβόπανο ) 3η Φάση : Στρέφεται προς μια τοπογραφική ευαισθησία, τα φυσικά υλικά και τις πρωτόγονες μεθόδους(είχε χάσει την πίστη του στη μηχανική εποχή).  Κινείται σε δύο αντίθετες κατευθύνσεις : 1. Στο τοπικό ιδίωμα, για τις κατοικίες του και 2. Στη μνημειακότητα του κλασικού , για τα πολεοδομικά σχέδια  Συνέπειες : η αρχιτεκτονική του συγκεντρώνεται σε ένα και μόνο αρχιτεκτονικό στοιχείο, τη στέγη, άλλοτε ως μονοκλινής στέγη κι άλλοτε ως ημικυλινδρικός θόλος ενός μεγάρου. Σπίτια μέσα σε αχανή τοπία : Το αχανές τοπίο γίνεται η βάση για τον τρόπο κατασκευής του σπιτιού Σύλληψη της κάτοψης ( επειδή η τοποθεσία ήταν απόμακρη, δεν υπήρχε η δυνατότητα επίβλεψης της κατασκευής και έπρεπε να χρησιμοποιηθεί ένας τοπικός μικροεργοάβος ) Τρία διαδοχικά στάδια εργασίας : τοιχοποία – ξύλινες κατασκευές – ξυλουργικές εργασίες (τυποποιημένα ντουλάπια, παντζούρια, κτλ , που συναρμολογούνταν) - - Χτισμένο από πλάκες οπλισμένου σκυροδέματος – τοίχοι από πέτρα της περιοχής Οι τοίχοι των δωματίων προς τη μεριά της θέας, χωρίς καθόλου ανοίγματα, εκτός από μία πόρτα που οδηγεί στη βεράντα κι έρχεται κανείς ξαφνικά αντιμέτωπος με τη θέα. Κατεβαίνοντας τη μικρή σκάλα, που οδηγεί στο ισόγειο, βλέπει κανείς να ορθώνεται μπροστά του μια μεγάλη στήλη με φοινικόμορφη απόληξη , που διαγράφεται στον ουρανό, πάνω από τα βουνά - Ο σουρεαλισμός τουLe Corbusier προκαλεί συνειρμούς που έχουν να κάνουν με την κλίμακα της περιοχής. Γρασίδι στην ταράτσα Ο ανορθολογισμός του Le Corbusier : εκφράζεται μέσα από μία σειρά παραδοσιακών έργων του, επηρεασμένα από την επαφή του με τη Μεσόγειο, όπως : Καταναλικός θόλος σε συνδυασμό με φανερό τούβλο και τσιμέντο, σε επαφή με ξύλινα παράθυρα- Στενά ανοίγματα στους φέροντες τοίχους - Τσιμεντένιες υδροροές - Εγκάρσια παράθυρα με ταμπλάδες από κόντρα πλακέ, που δεν μπορούσες να κοιτάζεις από αυτά, αλλά να τα κοιτάζεις – Συγκροτήματα κατοικιών σε pilotis, με ενσωματωμένες κοινοτικές λειτουργίες (καταστήματα, γυμναστήριο, ξεονοδοχείο, κτλ), που θύμιζαν σοβιετικές κοινοβιακές πολυκατοικίες του1920 - Τσιμεντένια μπαλκόνια , με τσιμεντένια στέγαστρα που προεξείχαν από το κτίριο - Ξωκκλήσια από σκυρόδεμα με τεχνητό ιδίωμα : τοιχοποιϊα σοβατισμένη με πιστόλι, ώστε η επιφάνεια να φαίνεται αδρή, σαν το λαϊκό μεσογειακό κτίριο ή ηφαιστειόμορφές κατασκευές στις ταράτσες : αυτή η γλυπτική σχέση του κτιρίου με το περιβάλλον εκφράζει την αντίληψή του ότι το κτίριο πρέπει να απηχεί το περιβάλλον του. 7 Mies van der Rohe 1η Φάση Τα πρώτα σπίτια του : σινκελιανά (νεοκλασικό στυλ του Σίνκελ) Ουρανοξύστης : γυάλινος (επηρεασμένος από τον εξπρεσιονισμό της «Γυάλινης αλυσίδας») - Πρισματική μορφή (κατάλληλη για το τριγωνικό οικόπεδο) - Οι γυάλινοι τοίχοι, καθώς σχηματίζουν γωνία μεταξύ τους, «σπάνε» τη μονοτονία των ενιαίων γυάλινων επιφανειών – Σημαντικότερο είναι το παιχνίδι των αντανακλάσεων , όχι οι φωτοσκιάσεις στα συνηθισμένα κτίρια. - Καμπύλο περίγραμμα της κάτοψης , για: - επαρκή φωτισμό του εσωτερικού - Φαίνεται καλύτερα ο όγκος του κτιρίου από το δρόμο - Παιχνίδια αντανακλάσεων Περίοδος G του Mies (συμμετοχή του στο περιοδικό G ): Αντίθετος προς τον φορμαλισμό –Δίνει προτεραιότητα στην αισθητική  Συνδυάζει την αντικειμενικότητα του κονστρουκτιβισμού και το τυχαίο στοιχείο των Ντανταϊστών  Σκυρόδεμα (αντί γυαλί), σε μορφή δίσκων για προβόλους  Υποστυλώματα των δίσκων : αρκετά ψηλά, ώστε να προσαρμόζονται τα εντοιχισμένα ντουλάπια κάτω από φεγγίτες, που τοποθετούνται σε σειρά μέσα σε εσοχή.  Άλλα υλικά : σίδηρος & γυαλί  «Νέα μνημειακότητα» : εκφράζει 3 επιδράσεις (πέρα από τον νεοκλασικισμό) : 1. Berlage , χρήση του τούβλου 2. De Stijl του Ράιτ 3. Σουπρεματισμό του Μάλεβιτς Τα τρία αριστουγήματα της 1ης φάσης : Γερμανικό περίπτερο της Βαρκελώνης – Μια κατοικία στην Τσεχοσλοβακία – Πρότυπη κατοικία για την Έκθεση Κτιρίων του Βερολίνου: - Οριζόντια , φυγόκεντρη οργάνωση, με ελεύθερα επίπεδα και υποστυλώματα (επιρροή του Ράιτ) Το Γερμανικό Περίπτερο στη Βαρκελώνη : σουπρεματιστική – ελεμενταριστική σύνθεση - Γυάλινα και πράσινα πετάσματα από τηνιακό μάρμαρο : στα γυάλινα αντικατοπτρίζονταν οι κατακόρυφες επιχριωμένες μπάρες που στήριζαν το γυαλί. - Το εσωτερικό κεντρικό επίπεδο βερνικωμένο με όνυχα - Ο μακρόστενος τοίχος στη μια πλευρά της βεράντας από τραβερτίνη (είδος πέτρας) - Ο εσωτερικός χώρος κατέληγε σε κλειστή αυλή με λίμνη, παλισιωμένη από μαύρο γυαλί: το ταραγμένο νερό παραμόρφωνε την εικόνα του κτιρίου. - Ελεύθερα σταυροειδή υποστυλώματα στήριζαν τη στέγη από τραβερτίνη - Έπιπλα που σχεδίασε για την έκθεση : καρέκλα Μπαρτσελόνα, σκαμνί & τραπέζι Μπαρτσελόνα, η πολυθρόνα Τούνγκεχατ κι ένας δερμάτινος καναπές με κουμπιά Καρέκλα Μπαρτσελόνα : σωληνοειδής σκελετός από επιχριωμένο χάλυβα και ταπετσαρία από δέρμα βοδιού (βακέτα) με κουμπιά – Ενσωματωμένη στο σχέδιο του περιπτέρου Η κατοικία στην Τσεχοσλοβακία : - Καθημερινός χώρος : ελεύθερη κάτοψη - επιχρωμιωμένα σταυροειδή υποστυλώματα – Γυάλινος τοίχος στη μεγάλη πλευρά - Η στενή πλευρά κατέληγε σε θερμοκήπιο, που περικλειόταν από κρυστάλλινες επιφάνειες - Ο γυάλινος τοίχος κατέβαινε με μηχανισμό, μετατρέποντας το καθιστικό σε μπελβεντέρε (θερινή κατοικία της Βιέννης) – Το θερμοκήπιο λειτουργούσε σαν αντίθεση ανάμεσα στη φυσική βλάστηση και τον όνυχα του εσωτερικού. - Χώρος φαγητού : μια εσοχή , που χωριζόταν από το καθιστικό με ένα επίπεδο από κόντρα πλακέ επενδυμένο με όνυχα. - Υπνοδωμάτια: ερμητικά κλειστοί όγκοι, στο επίπεδο της εισόδου 8 2η Φάση : από την ασυμμετρία περνάει στη συμμετρική μνημειακότητα Κτίριο γραφείων  Από σκυρόδεμα - Ένας και μοναδικός άξονας συμμετρίας  4ώροφα όλα τα κτίρια και καθαρά πρίσματα  Γυαλί : το χρησιμοποιεί έτσι, ώστε πέφτοντας το φως σε μια ανακλαστική επιφάνεια, να την κάνει διάφανη.  Κολόνες : πίσω από τη γυάλινη πρόσοψη ή ενσωματωμένες στον τοίχο  Οι γωνίες των τοίχων ενισχύονται με τούβλο (νεοκλασικό στοιχείο)  Τοίχοι : καταλήγουν σε επιφάνειες από τούβλο, που προεξέχουν και σκεπάζονται με κισσό  Τυποποιημένη δοκός σε σχήμα Ι Διαμερίσματα :  Κουζίνα, μπάνιο και χώροι πρόσβασης γύρω από έναν ανελκυστήρα στο κέντρο του κτιρίου  Καθιστικό : συνεχής χώρος περιμετρικά του κτιρίου και μπορούσε να υποδιαρεθεί – Πρόσβαση από την κουζίνα και το λουτρό  Διάταξη παραθύρων : κολόνα – στενό παράθυρο – πλατύ παράθυρο, και αντίθετα (δύο κεντρικά πλατιά παράθυρα σε κάθε όψη ) Εξοχική κατοικία : - Ενιαίος χώρος, μονώροφος, ελεύθερη κάτοψη – Υψώνεται πάνω σε κολόνες - Περιβάλλεται από γυαλί - Είσοδος :σε ξεχωριστό επίπεδο, που στηρίζεται σε 6 κολόνες – Η βάση της εισόδου, η βεράντα και τα σκαλοπάτια ντυμένα με τραβερτίνη Δημόσιο κτίριο : Σουπρεματιστικό Μονόχωρος όγκος – Σκελετός από χάλυβα με ορθομαρμάρωση κι ενίσχυση από πλέγμα – Μία αίθουσα συνελεύσεων με χωροδικτύωμα Ωστόσο : 1. Ο θεατής δεν μπορεί να συλλάβει το σύνολο του κτιρίου (είναι ένα γυάλινο κουτί χωρίς π.χ. μια πυραμοειδή στέγη ή θόλο, χωρίς δηλαδή έναν πυρήνα ) 2. Η επίπεδη πλάκα της οροφής δημιουργεί μια φυγόκεντρη τάση (ο χώρος κινείται περιστροφικά) Πύργος γραφείων : 39 όροφοι από μπρούντζο και γυαλί. ΚΟΝΣΤΡΟΥΚΤΙΒΙΣΜΟΣ Οι «Κόκκινοι» της τέχνης , οι Κυβιστές και οι Φουτουριστές ανέτρεψαν όλα τα αναγνωρισμένα καλλιτεχνικά πρότυπα. Οι Κόκκινοι : έδρα σε Παρίσι, Βερολίνο και Μόσχα Κοσντρουκτιβισμός : «Κόκκινος», εκφράζει τη μαρξιστική ιδεολογία – Τάτλιν, ο θεμελιωτής του κινήματος Συνδέθηκε στενά με την αρχιτεκτονική: αφηρημένες κατασκευές , χωρίς καθόλου συμβατικές αναπαραστάσεις Πρόδρομοι του Κονστρουκτιβισμού : Φουτουρισμός , Κυβισμός , Μπάουχαους και Νεοπλαστικισμός - Εξαπλώθηκε πέρα από τη Ρωσία , Γερμανία και Ολλανδία. - Η τέχνη πρέπει να ικανοποιεί τις κοινωνικές ανάγκες , μέσα από τη μαζική παραγωγή, μαζική αρχιτεκτονική, γραφιστική και φωτογραφική τέχνη - Σκοπός του κονστρουκτιβισμού: η κοινωνικοποίηση της τέχνης – όχι η πολιτικοποίηση της τέχνης - Απλές γεωμετρικές φόρμες, φωτογραφικό υλικό, φωτομοντάζ ,εικονογράφηση βιβλίων και αμιγή χρώματα. - Ο καλλιτέχνης, ο «δημιουργικός σχεδιαστής» για τους κονστρουκτιβιστές, έπρεπε να είναι δίπλα στο μηχανικό και τον επιστήμονα – ο μηχανικός είναι ο πρωταγωνιστής - Κτίρια και χρηστικά αντικείμενα χωρίς υπερβολική διακόσμηση του παρελθόντος – Τα νέα βιομηχανικά υλικά και οι μηχανές είχαν τη δική τους ομορφιά. - Βασικές αρχές του Κονδστρουκτιβισμού : 9 1. Κοινωνική χρησιμότητα 2. Παραγωγή που βασίζεται στην επιστήμη και την τεχνική – όχι την καλλιτεχνική επεξεργασία. - Εικονοκλάστες : απέρριπταν την αναπαράσταση της πραγματικότητας και το δόγμα «η τέχνη για την τέχνη». - Απόλυτα σύμφωνοι με τον ισχυρισμό του Μαρξ ότι ο τρόπος παραγωγής καθορίζει τις πολιτικές, κοινωνικές και πνευματικές διαδικασίες - Κονστρουκτιβισμός : σύνθεση των όρων «τεκτονική» και «φακτούρα» - Απέρριπταν την υπεροχή των καλών τεχνών απέναντι στις εφαρμοσμένες τέχνες . Γι΄αυτό οι κονστρουκτιβιστές είχαν πολλές δραστηριότητες, όπως : Ο Τάτλιν : ξυλοτεχνική, μεταλλοτεχνία, κεραμική, σχεδιασμό εργατικών, κινηματογράφο, σκηνογραφία, ανεμόπτερα Ο Ροτσένκο: αφίσες, σχεδιασμό επίπλων, εικονογράφηση περιοδικών, φωτογραφία, κινηματογράφο Ο Λισίτσκι : αρχιτεκτονική, σχεδιασμό επίπλων και εσωτερικών χώρων, τυπογραφία, εικονογραφήσεις - Γλυπτική & ζωγραφική ενταγμένες στην αρχιτεκτονική και τη βιομηχανική παραγωγή, όπως το Πρόουν του Λισίτσκι : μία μέθοδος, προσαρμοσμένη στα σύγχρονα τεχνολογικά δεδομένα, μέσα από την οποία όλα τα μορφολογικά στοιχεία ( όγκος,επιφάνεια, χώρος, αναλογία, ρυθμός, φυσικές ιδιότητες υλιών) και οι απαιτήσεις λειτουργίας πραγματώνονταν στο τελικό προϊόν. Για τον Λισίτσκι, ο χώρος φτιάχνεται για τους ανθρώπους, όχι οι άνθρωποι για το χώρο – Δεν ήθελε δωμάτια σαν φέρετρα για ζωντανά σώματα. Ενδιαφερόταν για τα πρακτικά προβλήματα του ανθρώπου, π.χ είχε προτείνει ηλεκτρονικές βιβλιοθήκες, για να αντιμεπτωπιστεί το πρόβλημα που δημιουργούσε η συσσώρευση βιβλίων και έντυπων υλικών. - Αρνείται έννοιες, όπως : μεγαλοφυΐα, έμπνευση, ενόραση, αυτοέκφραση - Προσανατολίζεται προς τη φυσιολογία, την επιστήμη και την τεχνολογία. - Η τέχνη του προλεταριάτου :τη δημιούργησαν μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917 (μορφές εργατών και αγροτών, παραστάσεις από τις νίκες του Κόκκινου Στρατού,κτλ). Αποσκοπούσε στη συγχώνευση της τέχνης με τις ανάγκες του κράτους και την προπαγάνδα : Σχέδιο του Τάτλιν για το Μνημείο της Τρίτης Διεθνούς : - Φαντασμαγορική, σπειροειδής μορφή - Ύχος 350μ. - Κορμός από έναν κύλινδρο, έναν κύβο και μια σφαίρα, για αίθουσες συνελεύσεων, γραφεία κι ένα κέντρο πληροφοριών στην κορυφή. Όλα αυτά περιστρέφονταν γύρω από έναν άξονα, με διαφορετική ταχύτητα (κινητική αρχιτεκτονική ). - Ένα μηχάνημα θα έγραφε λέξεις και θα πρόβαλλε εικόνες στον ουρανό - Το κτίριο θα εξέπεμπε όλη την ημέρα ενημαρωτικά δελτία προς το λαό και επαναστατικά συνθήματα. Το σχέδιο δεν υλοποιήθηκε, γιατί: Τα κονστρουκτιβιστικά σχέδια βρίσκονταν συνεχώς αντιμέτωπα με την υποτυπώδη τεχνολογική υποδομή, που είχε κληρονομηθεί από το τσαρικό καθεστώς. Τα υψηλά ιδεώδη του κτιρίου του Τάτλιν ήταν για τα τεχνολογικά κι επιστημονικά δεδομένα της Δύσης μάλλον, παρά της Ρωσίας. Σχολές αρχιτεκτόνων – σχεδιαστών : Το πρόγραμμά τους αρχικά καταστρώθηκε από τον Καντίνσκι, με βάση τις απόψεις του, τον κονστρουκτιβισμό και τον Σουπρεματισμό. Το πρόγραμμα αυτό έγινε υπόδειγμα για το Μπάουχαους, όμως στη ρωσία σύντομα αμφισβητήθηκε . Το νέο πρόγραμμα προσανατολίστηκε στις τεχνικές παραγωγής , παρά στο καλλιτεχνικό σχέδιο. Καντίνσκι, Γκάμπο και άλλοι εγκατέλειψαν τη Ρωσία. Γκάμπο : κονστρουκτιβιστής, αλλά πιο κοντά στις απόψεις του Καντίνσκι, όσον αφορά το ότι τα χρώματα, οι γραμμές και τα σχήματα έχουν τη δική τους εκφραστική σημασία. Ζωγραφική / γλυπτική : εικονογράφοι , νατουραλιστές ζωγράφοι και καλλιτέχνες του Σοσιαλιστικού Ρεαλισμού κάλυψαν το κενό που άφησε το κλείσιμο της Ακαδημίας των Καλών Τεχνών, που υποστηριζοταν από το τσαρικό καθεστώς, καθώς και από την άρνηση των κονστρουκτιβιστών να ασχοληθούν με τη ζωγραφική 10 11