Αρχαίο Ελληνικό Πάνθεον Τρόποι λατρείας των αρχαίων θεών και απεικόνιση τους μέσα από την τέχνη 1ο Λύκειο Λιβαδειάς, έτος 2013-2014 Υπεύθυνος καθηγητής: Μπαούση Έλενα Μαθητές: Δαγιαλής Αντώνης, Παπαγεωργίου Μαρία, Τοπολιάτης Κώστας, Καμινάρης Γιάννης, Καρκάνα Νεφέλη Γέρου Κων/να, Λιάκου Βίκυ, Αθανασίου Νικολέτα, Μανιάς Αντώνης Λιόντος Κων/νος, Μεργούπη Ρέα, Δαραμάρα Κων/να, Μανούσκου Έλενα Γεραντώνης Κώστας, Βλάχος Γιώργος, Γκόνιας Δημήτρης, Κοτσικώνας Πέτρος 1 Περίληψη Η ερευνητική εργασία που διεξάγεται από τους μαθητές της Β' Λυκείου, λαμβάνει χώρα με μια αναφορά και στην συνέχεια με μια περαιτέρω ανάλυση του θέματος των αρχαίων θεών του Ολύμπου, με τον εξής τίτλο “Αρχαίο Ελληνικό Πάνθεον – τρόποι λατρείας των αρχαίων θεών και απεικόνιση τους μέσα από την τέχνη ”. Τέσσερις ερευνητικές ομάδες εργασίας αναλαμβάνουν να φέρουν εις πέρας την πλήρη καταγραφή όλων των θεών του Ολύμπου, των διαφόρων θεοτήτων, των ημίθεων, των μυθικών πλασμάτων καθώς και των μύθων που τους συνοδεύουν. Επίσης, γίνεται εξονυχιστική απεικόνιση τους μέσα από πληθώρα έργων τέχνης καθώς και ανάλυσης αυτών. Η τέταρτη ομάδα τέλος, αναλύει τους τρόπους λατρείας των θεών της αρχαιότητας τότε αλλά και σήμερα, αναφερόμενοι στον παγανισμό. Το επιλεγόμενο θέμα, θέτει και προσπαθεί να επιτύχει τους εξής στόχους: τη συνεργατική και βιωματική μάθηση, την ενασχόληση με τις νέες τεχνολογίες , την απόκτηση γνώσεων σχετικών με την ιστορία και τον πολιτισμό μας μέσα από ευχάριστα κείμενα, όπως είναι αυτά της μυθολογίας, τη δημιουργία πνεύματος συλλογικότητας και αμοιβαίας συνεργασίας μεταξύ των μαθητών της εργασίας. 2 Περιεχόμενα Σελίδα Περίληψη 2 Περιεχόμενα 3 Κεφάλαιο 1ο: 12 θεοί του Ολύμπου και θεότητες 4 Εισαγωγή :Ο μύθος του Κρόνου, η γέννηση του Δία και η δημιουργία του Ελληνικού Δωδεκάθεου 4 1.1 Οι 12 θεοί του Ολύμπου 5-17 1.2 θεότητες 18-28 Κεφάλαιο 2ο: Ημίθεοι , Μυθικά πλάσματα και μύθοι 29 2.1 Ημίθεοι- Μύθοι 28-38 2.2 Μυθικά Τέρατα 39-42 Κεφάλαιο 3ο: Τρόποι λατρείας των αρχαίων θεών 43 3.1 Διαφορές Χριστιανισμού και Δωδεκαθεΐσμού 43-44 3.2 Παγανισμός 44- 45 3.3 Τελετές και αρχαία ελληνική λατρεία 45-47 Κεφάλαιο 4ο: Έργα Τέχνης με θέμα την Ελληνική μυθολογία 48 4.1 Εισαγωγή 48 4.2 Τα έργα τέχνης 48 4.3 Λογοτεχνικές Πηγές 48-49 4.4 Πηγές από έργα τέχνης 50-67 Συμπεράσματα 68 Βιβλιογραφία 69-70 3 Εισαγωγή: Ο ΜΥΘΟΣ ΤΟΥ ΚΡΟΝΟΥ Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑ , ΚΑΙ Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΔΩΔΕΚΑΘΕΟΥ Ποιός είναι ο Κρόνος Ο Κρόνος ήταν ο ηγέτης και ο νεότερος της πρώτης γενεάς των τιτάνων, θεών απόγονων διάρκεια της μυθολογικής χρυσής εποχής, έως ότου νικήθηκε από το γιο του τον Δία. Ήταν ο μικρότερος σε ηλικία και δύναμη από τους Τιτάνες, αλλά ο πιο πονηρός και φιλόδοξος. Ανέτρεψε τον πατέρα του με τη βοήθεια της Γαίας, αλλά φοβούμενος μια ίδια μοίρα κατάπινε τα παιδιά του. Η γυναίκα του και αδερφή του Ρέα έκρυψε το τελευταίο τους παιδί, τον Δία, και έδωσε στον Κρόνο μια φασκιωμένη πέτρα για να καταπιεί, αντί για το μωρό. Ο Δίας, όταν μεγάλωσε, ελευθέρωσε και τα υπόλοιπα αδέρφια του, δίνοντας στον Κρόνο να καταπιεί δηλητήριο. Στον πόλεμο που ακολούθησε μεταξύ των Τιτάνων και των Ολύμπιων, την Τιτανομαχία, που κράτησε δέκα χρόνια, ο Κρόνος και οι Τιτάνες σύμμαχοι του νικήθηκαν και φυλακίστηκαν στα Τάρταρα. Κατά τη διάρκεια της χρυσής εποχής ο Κρόνος λατρεύονταν ως θεότητα της σοδειάς και των συγκομιδών, ενώ επιτηρούσε και την πρόοδο των ανθρώπων. Απεικονιζόταν συνήθως με ένα κρυστάλλινο δρεπάνι, το οποίο χρησιμοποιούσε για να συγκομίσει τις σοδειές και ήταν επίσης το όπλο που χρησιμοποίησε για να ευνουχίσει και να καθαιρέσει τον Ουρανό. Μια γιορτή που ονομαζόταν Κρόνια γινόταν προς τιμή του Κρόνου στην Αθήνα τη δωδέκατη ημέρα του μήνα Εκατομβαιώνα, αλλά και στην αρχαία Ολυμπία. Γέννηση του Δία Ο Κρόνος απέκτησε πολλά παιδιά από τη Ρέα: την Εστία, την Δήμητρα, την Ήρα, τον Άδη και τον Ποσειδώνα, αλλά τα κατάπιε όλα τη στιγμή που γεννήθηκαν, αφού είχε μάθει από τη Γαία και τον Ουρανό ότι ο γιός του θα τον ανατρέψει, όπως ο ίδιος είχε ανατρέψει τον δικό του πατέρα του. Όταν ο Δίας ήταν έτοιμος να γεννηθεί, η Ρέα ζήτησε από την Γαία να επινοήσει ένα σχέδιο για να τον σώσει, έτσι ώστε ο Κρόνος να τιμωρηθεί για τις πράξεις του κατά του πατέρα του, Ουρανού και των παιδιών του. Η Ρέα γέννησε το Δία στην Κρήτη, παραδίδοντας 4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1.1 Οι δώδεκα Θεοί του Ολύμπου είναι οι κύριοι θεοί της Ελληνικής μυθολογίας που κατοικούσαν στην κορυφή του Ολύμπου. Οι Ολύμπιοι θεοί κέρδισαν την εξουσία νικώντας τους Τιτάνες στην Τιτανομαχία. Στην πραγματικότητα οι αρχαίοι Έλληνες δεν είχαν κάποιο συγκεκριμένο δωδεκάθεο, αλλά υπήρχαν μεγάλοι και μικρότεροι θεοί και άλλοι που λατρεύονταν τοπικά π.χ. ο Δίας, ο Ποσειδώνας και ο Άδης ήταν οι μεγαλύτεροι θεοί, ενώ ο Διόνυσος ήταν μικρότερος θεός. Το δωδεκάθεο είναι έννοια που σχηματίστηκε από δυτικούς λόγιους τον 16ο-17ο αιώνα και έχει εμφανιστεί με διάφορες συνθέσεις ανάμεσα σε 14 θεούς. 5 Ζευς ή Δίας, Ο πατέρας των Θεών και ο σπουδαιότερος από αυτούς. Θεός των καιρικών φαινομένων, προστάτης των ξένων, της οικογένειας και της γονιμότητας. Λατρευόταν ως ο σοφός θεός που καθόριζε τις τύχες των ανθρώπων και ρύθμιζε την ηθική τάξη του κόσμου. Ο Δίας είναι ο "Πατέρας των θεών και των ανθρώπων» που κυβερνά τους Θεούς του Ολύμπου, σύμφωνα με την αρχαία ελληνική θρησκεία. Αυτός είναι ο θεός του ουρανού και του κεραυνού στην ελληνική μυθολογία. Ο Κρόνος απέκτησε πολλά παιδιά από τη Ρέα: την Εστία, την Δήμητρα, την Ήρα, τον Άδη και τον Ποσειδώνα, αλλά τα κατάπιε όλα τη στιγμή που γεννήθηκαν, αφού είχε μάθει από τη Γαία και τον Ουρανό ότι ο γιός του θα τον ανατρέψει, όπως ο ίδιος είχε ανατρέψει τον δικό του πατέρα του. Στις περισσότερες παραδόσεις είναι παντρεμένος με την Ήρα, αν και στο μαντείο της Δωδώνης, σύζυγος του είναι Διώνη: Σύμφωνα με την Ιλιάδα, είναι ο πατέρας της Αφροδίτης από την Διώνης. Είναι γνωστός για τις ερωτικές περιπέτειες του. Αυτό οδήγησε σε πολλούς ευσεβής και ηρωικούς απογόνους, συμπεριλαμβανομένων και της Αθηνάς, του Απόλλωνα, της Άρτεμης, του Ερμή, της Περσεφόνης(από την Δήμητρα),του Διόνυσου, του Περσέα, του Ηρακλή, της Ωραίας Ελένης, του Μίνωα και των Μουσών(από την Μνημοσύνη)Από την Ήρα έχει αποκτήσει τον Άρη, την Ήβη και τον Ήφαιστο.Ο Δίας υπήρξε ανέκαθεν μετεωρολογικός θεός, ελεγκτής της αστραπής, του κεραυνού και της βροχής και επίσης ήταν ο δυνατότερος και σπουδαιότερος θεός όλων των μυθολογικών όντων και θεών. 6 Ήρα Στην ελληνική μυθολογία η Ήρα ήταν αδερφή και σύζυγος του Δία, κόρη του Κρόνου και της Ρέας. Ήταν η θεά του γάμου και προστάτιδα των γυναικών. Ζήλευε τον άνδρα της Δία για τις απιστίες του προς αυτήν και πολλές φορές εκδικήθηκε τις γυναίκες με τις οποίες την απατούσε ο Δίας.Η γέννηση της βασίλισσας των θεών τοποθετείται σε διάφορα σημεία. Μερικά από αυτά είναι η Σάμος ή η Στυμφαλία ή η Εύβοια. Η μοίρα της δεν ήταν διαφορετική από αυτή των αδερφών της. Ο Κρόνος την κατάπιε, προσπαθώντας να πολεμήσει τη μοίρα του, καθώς η Γαία και ο Ουρανός του είχαν προφητεύσει πως ένας απόγονός του θα διεκδικούσε την εξουσία. Μόνο όταν η Ρέα κατόρθωσε, με τέχνασμα, να ξεγελάσει τον Κρόνο, τότε η Ήρα, μαζί με τα υπόλοιπα αδέρφια της, ξαναείδε το φως. Μετά την εκθρόνιση του Κρόνου, ο Δίας τη ζήτησε σε γάμο. Εκείνη αρνήθηκε. Τρελός από έρωτα για την αδερφή του, ο Δίας δεν παραιτήθηκε από τους σκοπούς του. Μια βροχερή, χειμωνιάτικη μέρα, καθώς η θεά περπατούσε στο δάσος, ο Δίας μεταμορφώθηκε σε κούκο και έπεσε στα πόδια της ανυποψίαστης Ήρας. Η θεά λυπήθηκε το μισοπαγωμένο πλασματάκι. Έσκυψε, το πήρε στην αγκαλιά της, το χάιδεψε και το ζέστανε στους παρθενικούς της κόρφους. Τότε ο βασιλιάς των θεών πήρε την πραγματική του μορφή. Επιβλητικός και πανίσχυρος εξουδετέρωσε και τις τελευταίες αντιστάσεις της θεάς. Η Ήρα νικήθηκε, υποτάχτηκε, έγινε για πάντα δική του, αφού πρώτα εξασφάλισε «υπόσχεση γάμου».Κατά μία εκδοχή ο μύθος της ένωσης του Δία και της Ήρας συμβόλιζε την ένωση της καθαρότητας του Ουρανού (εκφραστής του ο Δίας) με τον Αέρα, στοιχείο ζωτικής σημασίας για τον άνθρωπο, που εκφραστής του ήταν η Ήρα.Από το γάμο της Ήρας και του Δία γεννήθηκαν ο Άρης ,η Ήβη και η Ειλείθυια. Σύμφωνα με τον Όμηρο γεννήθηκε και ο Ήφαιστος, ενώ κατα τον Ησίοδο η Ήρα γέννησε μόνη της τον Ήφαιστο, χωρίς τη συμμετοχή του Δία. Απόγονοι της Ήρας ήταν οι Κάδμειοι (ανάμεσά τους ο θεός Διόνυσος), οι Πελοπίδες (ο Αγαμέμνονας, ο Μενέλαος, ο Θησέας, οΑίγισθος, ο Ορέστης, η Ηλέκτρα, η Ιφιγένεια, ο Αμφιτρύωνας, η Αλκμήνη, ο Ευρυσθέας, ο Ιόλαος, ο Ηρακλής) οι Θεστιάδες (η Αλθαία, η Λήδα, ο Μελέαγρος, η Δηιάνειρα, οι Διόσκουροι, η Ωραία Ελένη, ο Αμφιάραος), ο Ασκληπιός, οι Παλικοί, ο Αιγέας και ο ληστήςΠεριφήτης. 7 Αθηνά, Θεά της Σοφίας, των τεχνών και του σώφρονος πολέμου Παλαιότεροι τύποι του ονόματος της θεάς ήταν οι τύποι Ἀθάνα (δωρικός) και Ἀθήνη, το δε όνομα Ἀθηνᾶ, που τελικά επικράτησε, προέκυψε από το επίθετο Ἀθαναία, που συναιρέθηκε σε Ἀθηνάα > Ἀθηνᾶ. Στον πλατωνικό Κρατύλο το όνομα Αθηνά ετυμολογείται από το Α-θεο-νόα ή Η-θεο-νόα, δηλαδή ηνόηση του Θεού (Κρατυλ. 407b), αλλά η εξήγηση αυτή είναι παρετυμολογική. Η επιστημονική βιβλιογραφία θεωρεί το θεωνύμιο προελληνικό και αγνώστου ετύμου. Συσχετίζεται από τους Ετρούσκους με τη θεά τους Μένρβα και αργότερα από τους Ρωμαίους ως Μινέρβα, συμβολίζεται από μιακουκουβάγια, έφερε μια ασπίδα από δέρμα κατσίκας, ονομαζόμενη Αιγίς που της είχε δοθεί από τον πατέρα της και συνοδεύεται από τη θεά Νίκη. Η Αθηνά συχνά βοήθησε ήρωες. Είναι οπλισμένη, ποτέ ως παιδί, πάντα παρθένος. Ο Παρθενώνας στην Αθήνα είναι ο πιο διάσημος ναός αφιερωμένος σ' αυτήν. Ποτέ δεν είχε σύντροφο ή εραστή, αν και μια φορά ο Ήφαιστος προσπάθησε και απέτυχε. Η Αθηνά ήταν η αγαπημένη κόρη του Δία. Μητέρα της ήταν η Μήτις, πρώτη σύζυγος του Δία. Ο Δίας ύστερα από προφητεία έμαθε ότι η Μήτις θα γεννούσε παιδί το οποίο θα ανέτρεπε από την εξουσία τον πατέρα του, οπότε την κατάπιε ενώ ήταν έγκυος στην Αθηνά. Αργότερα, ο Δίας άρχισε να υποφέρει από πονοκεφάλους και κάλεσε τον Ήφαιστονα τον βοηθήσει. Τότε ο Ήφαιστος με ένα μεγάλο σφυρί χτύπησε το κεφάλι του Δία και πετάχτηκε η Αθηνά πάνοπλη, φορώντας περικεφαλαία και κρατώντας μια ασπίδα. Βλέποντας τον Δία, τα πέταξε στα πόδια του, δείγμα αναγνώρισής του ως υπέρτατου θεού.Η Αθηνά, ως θεά (και) του πολέμου, ήταν περιβεβλημένη με Αιγίδα, διαφορετική από αυτήν του Διός. 8 Αφροδίτη,Η θεά του έρωτα και της ομορφίας Η ωραιότερη από τις θεές. Ανήκει στους δώδεκα θεούς του Ολύμπου όπου και κατοικεί. Ένας μύθος τη θεωρεί κόρη του Δία και της Διώνης. Ένας άλλος υποστηρίζει ότι γεννήθηκε από τον αφρό της θάλασσας και κάποια κομμάτια από τις σάρκες του Ουρανού, όταν τον τραυμάτισε ο γιος του Κρόνος. Πάντως η λατρεία της φαίνεται ότι προέρχεται από την ανατολή και πέρασε στην Ελλάδα από την Κύπρο. Άντρας της ήταν ο κουτσός θεός Ήφαιστος, αλλά τον απάτησε με τον Άρη. Ο Ήφαιστος πληροφορήθηκε την απάτη από τον Ήλιο, που τα βλέπει όλα. Για να τους εκδικηθεί, περιτύλιξε το κρεβάτι τους με αόρατα δίχτυα και όταν συναντήθηκε το ζευγάρι, πιάστηκε μέσα και δεν μπορούσε να κουνηθεί. Ύστερα ο Ήφαιστος κάλεσε όλους τους θεούς κ\να δουν το θέαμα. Ήταν σύζυγος του Ηφαίστου, αλλά περιγράφεται ως ερωμένη του Άρη, με τον οποίο φέρεται ότι απέκτησε τον Έρωτα, τον Δείμο και τον Φόβο. Με τον Ποσειδώνα έφερε στη ζωή τον Έρυκα, που έδωσε το όνομά του στο ομώνυμο βουνό της Σικελίας και τη Ρόδο, ενώ με το Διόνυσο, χάρη στη μαγική μεσολάβηση της Ήρας, γέννησε τον Πρίαπο. Γιος της θεωρείται επίσης ο Ερμαφρόδιτος, τον οποίο έφερε στη ζωή η θεά μαζί με τον Ερμή.Έκανε τον Αινεία μαζί με τον Αγχιση, τον αδελφό του Πριάμου. Η Αφροδίτη είναι ένα θηλυκό μυθολογικό αρχέτυπο. Σε όλο τον αρχαίο κόσμο έρχεται κανείς αντιμέτωπος με το αρχέτυπο της μητέρας θεάς. Όντας συνδεδεμένη με μια φαινομενικά ατελείωτη σειρά φαινομένων αγάπη, γέννηση, θάνατο, γονιμότητα, πόλεμο, ύφανση, μαγεία, συγγένεια, γάμο, παρθενία, πένθος κ.λπ.– στη θεά απευθυνόταν το μεγαλύτερο κομμάτι της τελετουργικής δράσης που χαρακτηρίζει ένα σημαντικό κομμάτι του ανθρώπινου πολιτισμού. Οι τίτλοι της, που αποδίδουν τους τομείς επιρροής της είναι αναρίθμητοι: Βασίλισσα του ουρανού, Πολεμίστρια, Κόρη, Πόρνη, Μητέρα-γη, Βασίλισσα του κάτω κόσμου, κ.λπ. Παρόλο που η λατρεία της δε διαπερνά τον κόσμο πλέον, όπως στα αρχαία χρόνια, είναι ακόμα πολύ ζωντανή, μετουσιωμένη βαθμιαία και αφομοιωμένη στα αρχέτυπα της σύγχρονης θρησκευτικής εμπειρίας. Παιδιά της Αφροδίτης και του Άρη είναι ο Δείμος (τρόμος), ο Φόβος, η Αρμονία και ίσως ο Πρίαπος. Η λατρεία της Αφροδίτης ήταν πολύ διαδεδομένη, ιδίως στα λιμάνια, όπου τη θεωρούσαν προστάτρια των ναυτικών. Το αρχαιότερο και αρχαιότερο και σπουδαιότερο κέντρο λατρείας της ήταν η Κύπρος. Έπειτα τα Κύθηρα, η Κνίδος, η Κόρινθος, η Θήβα, η Αττική, η Σικελία και πολλά άλλα. Σύμβολά της είναι το περιστέρι, η μυρτιά, το ρόδο. Στα έργα τέχνης εικονίζεται σαν νέα όμορφη, άλλοτε γυμνή και άλλοτε ντυμένη, πότε να λούζεται και πότε να καλλωπίζεται. Συχνά εικονίζεται δίπλα της ο Έρωτας 9 Άρτεμις, Θεά της άγριας φύσης, του κυνηγιού, των ζώων και της γονιμότητας. Είναι μια από τις παλαιότερες, πιο περίπλοκες αλλά και πιο ενδιαφέρουσες μορφές του ελληνικού πανθέου. Κόρη του Δία και της Λητούς, δίδυμη αδερφή του Απόλλωνα, βασίλισσα των βουνών και των δασών, θεά του κυνηγιού, προστάτιδα των μικρών παιδιών και ζώων. Η γέννηση της ιδιόρρυθμης θεάς τοποθετείται στο νησί Ορτυγία. Σ' αυτό το άγονο πετρονήσι και μετά από φοβερές ταλαιπωρίες και περιπλανήσεις είχε καταφύγει η έγκυος Λητώ προκειμένου να κρυφτεί και να προφυλαχτεί από την καταδιωκτική μανία της νόμιμης συζύγου του Δία, της Ήρας. Εκεί και με τη βοήθεια όλων των γυναικείων θεοτήτων (εκτός της Ήρας) ήρθε στο φως η Άρτεμις. Η Άρτεμη ήταν μια θεά αμείλικτη που ποτέ σχεδόν δε συγχωρούσε. Οποιαδήποτε παρατυπία σε βάρος της, οποιαδήποτε παρέκκλιση από τα πιστεύω της και τις αρχές της άξιζε την τιμωρία της. Η αδυσώπητη οργή της ήταν έτοιμη να ξεσπάσει ανά πάσα στιγμή απέναντι στον παραβάτη των αυστηρών της κανόνων. Τα θανατηφόρα της βέλη στόχευαν διαρκώς θνητούς, θεούς και ήρωες που παρέβλεπαν την ύπαρξή της ή αμελούσαν τις αρχές και τη λατρεία της. Ως θεά και προστάτιδα της φύσης η Άρτεμη θεωρείτο υπεύθυνη τόσο για τη γεωργία όσο και για την κτηνοτροφία. Περιοχές που τη λάτρευαν και την τιμούσαν ανελλιπώς είχαν πάντα εύφορη γη, κατάσπαρτα χωράφια, πλούσια συγκομιδή και ζώα υγιή και γόνιμα. Αντίθετα, όσες από τις περιοχές δεν τηρούσαν σωστά τις υποχρεώσεις τους απέναντί της και επιπλέον παρέβλεπαν την ύπαρξή της, είχαν να αντιμετωπίσουν την εκδικητική οργή και μανία της, που ισοδυναμούσε με καταστροφή των σπαρτών και αποδεκατισμό των κοπαδιών. Τα σύμβολα της Άρτεμης ήταν πολλά και ποικίλα. Ξεκινούσαν από ζώα και φυτά και κατέληγαν σε όπλα: κατσίκα, τράγος, ελάφι, αρκούδα, σκύλος, φίδι, δάφνη, φοίνικας, κυπαρίσσι, σπαθί, φαρέτρα, ακόντιο και άλλα. Ονομασίες της Άρτεμης: Αλφειαία,Αμαρυσία,Βραυρωνία,Δικτυνναία στο Δίστομο,Εκάτη,Ελαφηβόλος,Ελαφιαία,Ευπλοία,ΕπιδήλιοςΕφεσία,Λαφρία,Λιμνάτιδα,Μουνιχ ία,Ντιάνα,Σωτήρα, στην Πελλήνη,Τρικλαρία,Φιλομείρακος. 10 Θεά Δήμητρα, Θεά της γεωργίας, προστάτιδα της γης. Κόρη του Κρόνου και της Ρέας, αδερφή του Δία. Δίδαξε στους ανθρώπους την καλλιέργεια του σιταριού. Γι' αυτό και τα σιτηρά λέγονται και δημητριακά. Σύμφωνα με τη μυθολογία, ο άρχοντας του Άδη, ο Πλούτωνας άρπαξε την κόρη της Δήμητρας, την Περσεφόνη και την πήρε μαζί του στον Κάτω Κόσμο. Απαρηγόρητη η Δήμητρα, καταράστηκε τη γη να μην καρποφορήσει. Τα φυτά ξεράθηκαν και οι άνθρωποι κινδύνευαν να πεθάνουν από την πείνα. Ο Δίας τότε παρακάλεσε τον Πλούτωνα να επιστρέψει την Περσεφόνη στη Δήμητρα. Εκείνος ήταν αμετάπειστος. Ο Δίας βρήκε την εξής λύση: το μισό χρόνο η Περσεφόνη θα έμενε στον Κάτω Κόσμο και τον άλλο μισό χρόνο θα ανέβαινε στη γη, κοντά στη μητέρα της. Με το μύθο αυτό εξηγούσαν οι αρχαίοι Έλληνες την εναλλαγή των εποχών. Οι βροχές του χειμώνα είναι τα δάκρυα της Δήμητρας, ενώ το καλοκαίρι, όταν η γη καρποφορεί, η Περσεφόνη βρίσκεται κοντά στη μητέρα της. 11 Εστία Η Εστία ήταν η μεγαλύτερη κόρη και το πρώτο παιδί του Κρόνου και της Ρέας, γι' αυτό και τέθηκε επικεφαλής όλων των μεγάλων Θεοτήτων. Προστάτιδα της οικογενειακής ευτυχίας, είχε ως ιερό της το κέντρο του σπιτιού και δεν της προσφερόταν μόνο η πρώτη, αλλά και η τελευταία θυσία σε κάθε γιορταστική σύναξη του ανθρώπου. Η Εστία, η Αθηνά και η Άρτεμη, ήταν οι μόνες Θεές που πάνω τους δεν είχε δύναμη η Αφροδίτη (που είχε υποτάξει το σύνολο Θεών και ανθρώπων). Στην ελληνική μυθολογία, η Εστία είναι η θεά της εστίας, της οικιακής ζωής και της οικογένειας, η οποία λάμβανε την πρώτη προσφορά σε κάθε θυσία στο σπιτικό, αλλά δεν είχε δημόσια λατρεία. Στην Ρωμαϊκή μυθολογία η σχεδόν αντίστοιχή της ήταν η Βέστα, που προσωποποιούσε τη δημόσια εστία, και της οποίας η λατρεία έδενε τους Ρωμαίους με μια μορφή εκτεταμένης οικογένειας. Το όνομά της σημαίνει “σπίτι και εστία”: το σπιτικό και τους κατοίκους του. Η Εστία συμβολίζει την συμμαχία μεταξύ των αποικιών και των μητέρων-πόλεών τους και είναι η μεγαλύτερη κόρη της Ρέας και του Κρόνου, αδερφή των Δία, της Ήρας, τουΆδη του Ποσειδώνα και της Δήμητρας. Αρχικά εντασσόταν στους Δώδεκα Ολύμπιους, αλλά αργότερα αντικαταστάθηκε από τον Διόνυσο. Έπειτα, φρόντιζε την ιερή φωτιά στον Όλυμπο. Οι βωμοί της περιελάμβαναν κάθε οικογενειακή εστία. Αμέσως μετά την γέννησή τους, ο Κρόνος κατάπιε την Εστία και τα αδέρφια της εκτός από τον Δία, ο οποίος αργότερα τους διέσωσε και τους οδήγησε σε πόλεμο εναντίον του Κρόνου και των άλλων Τιτάνων. Η Εστία ορκίστηκε να παραμείνει για πάντα παρθένα και αρνήθηκε στα καλέσματα του Ποσειδώνα και του Απόλλωνα. Μια φορά κινδύνευσε να βιαστεί από τονΠρίαπο, έναν ελάσσονα θεό της γονιμότητας, αλλά σώθηκε από το ογκάνισμα ενός όνου. 12 Ερμής, αγγελιαφόρος των θεών, κήρυκας και ψυχοπομπός, προστάτης του εμπορίου, των ταξιδιωτών αλλά και των ληστών. Σύμφωνα με τον επικρατέστερο μύθο, πατέρας του Ερμή ήταν ο ∆ίας και γίγαντα που κρατούσε στις πλάτες του τον ουρανό. Πρόκειται για τις Πλειάδες κόρες που αργότερα ο ∆ίας τις μετέτρεψε σε αστερισμό, μαζί με τον κυνηγό Ωρίωνα, καθώς ο τελευταίος τις καταδίωκε. Πρόκειται ίσως για την πιο συμπαθητική θεότητα του ελληνικού δωδεκάθεου, καθώς συνδυάζει αρχικά πολύ έντονα τα ανθρώπινα με τα θεϊκά στοιχεία, αλλά και γιατί θεωρείται ουσιαστικά ο πρώτος δάσκαλος του ανθρώπινου γένους, Εκείνος είναι που εισήγαγε τα γράμματα και τις επιστήμες στην ανθρωπότητα, δίδαξε τη χρήση της διάνοιας και μάλιστα υπάρχουν μύθοι πoυ αποδίδουν σε αυτόν τη μετάδοση της γνώσης της φωτιάς στους ανθρώπους. Ταυτόχρονα είναι προστάτης του εμπορίου, των θυσιαστικών τελετών και της μαγείας. Η καταγωγή του Ερμή είναι πολύ μακρινή και συνδέεται με την προϊστορική Ελλάδα, καθώς υπάρχουν στοιχεία που υποδεικνύουν ότι οι Ερμές, ή Ερμεία, (?οι ορθωμένοι λίθοι που χρησιμοποιούνταν για την οριοθέτηση περιοχών και ως οδοδείκτες για τους ταξιδιώτες) ήταν διαδεδομένες στην προϊστορική Κρήτη και σε άλλες περιοχές της αρχαίας Ελλάδας, και θεωρείται πως έχουν στενή σχέση με τα Καβείρια μυστήρια, τα πιο αρχέγονα μυστήρια της ελληνικής επικράτειας στην αρχαιότητα. 13 Απόλλων: Θεός της μαντικής τέχνης, της μουσικής και του χορού, της ηθικής τάξης και της λογικής Ήταν ακόμα θεραπευτής θεός. Είναι Μέγας θεός του Ελληνικού Πανθέου. Γεννήθηκε από το θεό Δία (που στις επικλήσεις του αίθριος, ανέφελος, υψινεφής, αλληγορείται σε αέρα και ουρανό) και τη θεομητρική θεότητα Λητώ (που αλληγορείται στο αστροφώτιστο νυκτερινό στερέωμα). Η επίκλησή του «Δήλιος» σημαίνει φυσικά όχι μόνον τον γεννηθέντα στη νήσο Δήλο, αλλά και τον Θεό που κάνει δήλα και ορατά τα πάντα, αλλά και τα πάντα, δηλαδή ως ο θεός που η ματιά του φωτίζει τους θνητούς και παρατηρεί τα πάντα. Ιερά φυτά του η δάφνη, ο ηλίανθος, η άρκευθος, η μυρίκη, το ηλιοτρόπιο και ο υάκινθος. Η Δάφνη είναι η νύμφη κόρη του ποταμού Πηνειού, που αγάπησε ο μεγάλος Έλληνας θεός. Ο Απόλλων παρά του ότι δε βρήκε ανταπόκριση στο ερωτικό του κάλεσμα στη Δάφνη την τίμησε κάνοντάς την το γνωστότερο ιερό του φυτό. Ο Υάκινθος αποτελεί επίσης ένα αγαπημένο πρόσωπο για το θεό του Ήλιου. Ο Απόλλων και ο Υάκινθος έπαιζαν με ένα χρυσό δίσκο και ο Ζέφυρος φύσηξε και χτύπησε θανατηφόρα τον πανέμορφο νέο. Τότε ο Απόλλων από το αίμα του έφτιαξε το Ιερό του φυτό. Ιερά σύμβολά του ο Τρίπους, η Κιθάρα και το τόξο ή βέλος. Ιερά ζώα ο λύκος, το γεράκι, ο κύκνος, το κοράκι, ο πετεινός, ο τζίτζικας, το δελφίνι και το κριάρι. Ιερό λατρευτικό χρώμα του το Χρυσό. Όπως και στη Θεά Αθηνά, ιερός αριθμός του είναι το Επτά (δηλαδή ο αριθμός της πληρότητας, του πνεύματος και του μακροκόσμου). Ο θεός Απόλλων σχετιζόταν με τη Νεότητα και το Κάλλος (επειδή ως Ήλιος ξεπροβάλλει αιωνίως νέος την κάθε αυγή και στη συνέχεια με το φως του καταδεικνύει όλα τα επί γης ωραία και «θαυμαστά». Σχετικές επικλήσεις του, με την Ιατρική και τη Θεραπευτική (επειδή το ηλιακό φως χαρίζει υγεία, απολυμαίνει, και επίσης αυξάνει τα υγιεινά και θεραπευτικά φυτά.Με τη Μουσική (επειδή ό,τι φωτίζεται δονείται ως τμήμα της Συμπαντικής Μουσικής) και την κάθε είδους εικαστική δημιουργία. 14 Άρης,Θεός του πολέμου Είναι ένας από τους Δώδεκα Ολύμπιους, και γιος του Δία και της Ήρας. Εξαιτίας της ιδιαίτερης πολεμοχαρούς φύσης του αρκετοί συγγραφείς του 19ου αιώνα ισχυρίστηκαν ατεκμηρίωτα ότι ήταν ξένος θεός, καθώς θεωρούσαν ότι η ελληνική φαντασία αποκλείεται να δημιούργησε έναν τόσο άγριο θεό. Στους μύθους ο Άρης εμφανίζεται πολεμοχαρής και προκλητικός και εκπροσωπεί την παρορμητική φύση του πολέμου. Οι Έλληνες ήταν αμφίσημοι προς τον Άρη: αν και ενσωμάτωσε τη φυσική ανδρεία που είναι αναγκαία για την επιτυχία στον πόλεμο, ήταν μια επικίνδυνη δύναμη. Συντριπτικός, ακόρεστος στη μάχη, καταστροφικός, και ο άνθρωπος‐σφαγέας .Στην Ιλιάδα, ο πατέρας του ο Δίας τον λέει ότι είναι ο πιο μισητός θεός σε αυτόν. Η αξία του σαν θεός του πολέμου τοποθετείται σε αμφιβολία: κατά τη διάρκεια του Τρωικού πολέμου, ο Άρης ήταν στην πλευρά των ηττημένων, ενώ η Αθηνά, που συχνά απεικονίζεται στην ελληνική τέχνη ως κάτοχος Νίκης στο χέρι της, ευνόησε τους θριαμβευτικούς Έλληνες. Ο Άρης παίζει έναν σχετικά περιορισμένο ρόλο στην ελληνική μυθολογία όπως αντιπροσωπεύεται στη λογοτεχνική αφήγηση, αν και αναφέρονται οι πολλές ερωτικές σχέσεις του και οι άφθονοι απόγονοι του. Όταν ο Άρης δεν εμφανίζεται στους μύθους, συνήθως αντιμετωπίζει ταπείνωση. Είναι γνωστός ως εραστής της Αφροδίτης, της θεάς του έρωτα, που ήταν παντρεμένη με τον Ήφαιστο, θεό της χειροτεχνίας. Η πιο διάσημη ιστορία που σχετίζεται με τον Άρη και την Αφροδίτη τους δείχνει να εκτίθενται μέσω μίας έξυπνης συσκευής του αδικημένου συζύγου της. Απόγονοι του ήταν : Δείμος ,Φόβος,Οινόμαο,Αρμονία,Θέστιος,Φλεγύας Χάρη στον γιο του τον Οινόμαο από την Στερόπη, ο Άρης έγινε πρόγονος ονομαστών προσώπων, όπως του Ατρέα, τουΘυέστη, του Αγαμέμνονα, του Μενέλαου, του Αίγισθου, του Ορέστη, της Ηλέκτρας, του Πυλάδη, του Πιτθέα, του Θησέα, τουΙππόλυτου, της Ιφιγένειας, του Δημοφώντα, του Ακάμαντα, του Ευρυσθέα, του Αμφιτρύωνα, της Αλκμήνης, του Ιόλαου, τουΗρακλή, της Αδμήτης, του Κοπρέα, του Αλκάθοου και του Αία του Τελαμώνιου. Από την κόρη του Αρμονία έγινε πρόγονος των απόγονων του Κάδμου, οι οποίοι είναι ο θεός Διόνυσος, το τέρας Σφίγγα και ονομαστά πρόσωπα, όπως η Σεμέλη-Θυώνη, η ΙνώΛευκοθέα, ο Πενθέας, ο Ακταίωνας, ο Μελικέρτης-Παλαίμονας, ο Λάιος, οΟιδίποδας, ο Οινοπίωνας, ο Στάφυλος, ο Θόας και ο Άνιος. Από τον Θέστιο ο Άρης έγινε πρόγονος της Αλθαίας, της Λήδας, του Μελέαγρου, της Δηιάνειρας, του Τυδέα, του Διομήδη, τηςΩραίας Ελένης, της Κλυταιμνήστρας, των Διοσκούρων και του Αμφιάραου. Από τον Φλεγύα ήταν πρόγονος του θεούΑσκληπιού. 15 Ποσειδώνας, Θεός της θάλασσας, των ποταμών, των πηγών των πόσιμων νερών και γενικά του υγρού στοιχείου. Γιος του Κρόνου και της Ρέας και αδελφός του Δία κατοικούσε πότε στον Όλυμπο και πότε στο παλάτι του στα βάθη της θάλασσας, όπου ζούσε και η γυναίκα του, η Νηρηίδα Αμφιτρίτη. Κατά μια εκδοχή μεγάλωσε στη Ρόδο όπου, μετά την ένωσή τους με την Αλία, αδελφή των Τελχινών, γεννήθηκαν έξι γιοι και μια κόρη, η Ρόδη, που έδωσε το όνομά της στο νησί. Ήταν πατέρας ακόμα του Θησέα, αλλά και του Προκρούστη και του Σκίρωνα και γιγάντων: των δίδυμων Ώτου και Εφιάλτη (από την ένωσή του με την Ιφιμέδεια, κόρη του βασιλιά της Θεσσαλίας), του Τιτυού (από την Ελαρά, κόρη του Ορχομενού και του Ωρίωνα (από την Ευρυάλη, κόρη του Μίνωα. Θεωρούνταν ακόμα εξημερωτής του πρώτουαλόγου αλλά και γεννήτορας του μυθικού αλόγου Πήγασου. Το όνομα του θεού Nethuns είναι ετρουσκικό και υιοθετήθηκε στα λατινικά για τον Ποσειδώνα στη ρωμαϊκή μυθολογία(Νεπτούνους). Και οι δύο ήταν θεοί της θάλασσας ανάλογοι με τον Ποσειδώνα. Σύμφωνα με σωζόμενες επιγραφές, ο Ποσειδών λατρευόταν στην Πύλο και στη Θήβα και ενσωματώθηκε στους θεούς του Ολύμπου ως αδελφός του Δία και του Άδη. Ο Ποσειδών απέκτησε πολλά παιδιά. Υπάρχει ένας ομηρικός ύμνος στον Ποσειδώνα, ο οποίος ήταν ο προστάτης πολλών ελληνικών πόλεων, αν και έχασε το διαγωνισμό για την Αθήνα από την Αθηνά. Σαν θεός της θάλασσας, ο Ποσειδώνας ταξίδευε με το χρυσό άρμα του πάνω στα κύματα, που άνοιγαν χαρούμενα στο πέρασμά του, ενώ γύρω του έπαιζαν δελφίνια. Με την τρίαινά του μπορούσε τόσο να δημιουργεί τρικυμίες όσο και να ηρεμεί τα νερά. Θεωρούνταν προστάτης των ναυτικών και των ψαράδων κι ακόμα, σαν υπεύθυνο για γεωλογικά φαινόμενα όπως τους σεισμούς, του προσφέρονταν θυσίες και επικλήσεις για τη σταθερότητα του εδάφους και την ασφάλεια των κτιρίων, ενώ τιμούνταν και με ιπποδρομίες. Σύμβολά του ήταν η τρίαινα, το ψάρι (συνήθως τόννος ήδελφίνι) και σπανιότερα το άλογο ή ο ταύρος. 16 Ήφαιστος,Θεός της φωτιάς, των ηφαιστείων, της μεταλλουργίας και προστάτης των τεχνιτών. Ο Ήφαιστος είναι ήταν ακόμα ο κατασκευαστής των όπλων των θεών.στην ελληνική μυθολογία. Ήταν γιος του Δία και της Ήρας. Αυτό αναφέρεται στους ομηρικούς στίχους, τους οποίους ακολούθησαν οι μεταγενέστεροι συγγραφείς. Ωστόσο, ο Ησίοδος παρουσιάζει τον θεό ως τέκνο της Ήρας και μόνο, που γεννήθηκε με παρθενογένεση, χωρίς τη συμμετοχή πατέρα. Γεννήθηκε άσχημος και παραμορφωμένος, τόσο που η ίδια η μητέρα του, η Ήρα, τον πέταξε από τον Όλυμπο από τη ντροπή της. Ο θεός-βρέφος έπεσε στη θάλασσα και τον ανεθρεψαν η Θετις και η Ευρηνομη. Μόλις μεγάλωσε, ο θεός έστησε αμέσως το πρώτο του σιδηρουργείο στον βυθό του Αιγαίου, σφυρηλατώντας εκεί όμορφα αντικείμενα για αυτες τις δυο θεοτητες. Μια μέρα, η Ήρα, ζηλεύοντας τα κοσμήματα της Θέτιδας, ρώτησε επίμονα τη Νηρηίδα για την προέλευσή τους και, όταν ανακάλυψε ότι τα είχε φιλοτεχνήσει ο γιος που η ίδια είχε περιφρονήσει, πήγε, τον πήρε μαζί της και τον ξανάφερε στο βουνό των θεών. Ανάμεσα στα χειροτεχνήματα του Ηφαίστου ξεχωρίζει η πήλινη γυναίκα, η Πανδώρα, την οποία ο Δίας έδωσε ως σύζυγο στον Επιμηθέα για να τον εκδικηθεί εξαιτίας της προσβολής που του είχε κάνει ο αδελφός του Προμηθέας με το κλέψιμο της φωτιάς. Το όνομα του Ηφαίστου δόθηκε στα «ηφαίστεια όρη», τα γνωστά σήμερα στη Γεωλογία ως ηφαίστεια, που με τη σειρά τους βάπτισαν και ολόκληρο κλάδο της, την Ηφαιστειολογία. Είναι προφανές το γιατί οι άνθρωποι φαντάζονταν ότι κάτω από ένα βουνό που έβγαζε καπνό, φωτιά και επιπλέον βροντώδεις ήχους είχε το σιδηρουργείο του ένας θεός. 17 1.2 Εισαγωγή Άλλες θεότητες της ελληνικής μυθολογίας είναι: Πλούτωνας [ή Άδης, κατά την πρώιμη αρχαιότητα] : Θεός του Κάτω και του Αόρατου Κόσμου. ∆ιόνυσος: Θεός του δράματος και του παιχνιδιού, θεός του κρασιού. Συνδέεται επίσης με τη γονιμότητα. Εκάτη : Θεά της μαγείας. Έρως : Θεός του έρωτα. Ήβη : Θεά της νεότητας. Ιασώ : Θεά της ίασης. Παν : Θεός της πανίδας και των ποιμένων. Περσεφόνη : Θεά των εποχών[κόρη της ∆ήμητρας]. Αίολος : Θεός των ανέμων. Θέμις : Θεά της δικαιοσύνης. Κατά τόπους το ∆ωδεκάθεο άλλαζε. Σε κάποιες περιοχές στο ∆ωδεκάθεο έμπαιναν η Εστία και ο Πλούτωνας αλλά και τοπικές θεότητες, κυρίως ποταμών, επειδή διαδραμάτιζαν ουσιαστικό ρόλο στην επιβίωση των ανθρώπων. 18 Εκάτη, Θεά της μαγείας. Θεά της μαγικής τέχνης στον κάτω κόσμο, ήταν το μοναδικό παιδί των Τιτάνων Πέρση και Αστερίας. Από τους γονείς της κληρονόμησε δυνάμεις πάνω στη γη, τη θάλασσα και τον ουρανό. Βοήθησε τη θεά Δήμητρα στην αναζήτηση της Περσεφόνης και μετά την επανένωσή τους έγινε συνοδός της Περσεφόνης και σύντροφος του Άδη. Ήταν στενά συνδεδεμένη με τα Ελευσίνια μυστήρια. Κατά την Ελληνική Μυθολογία η Εκάτη εμφανίζεται σαν χθόνια θεότητα. Στους ύστερους χρόνους δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στη χθόνια υπόστασή της και στις μαγικές της ιδιότητες. Τότε εμφανίστηκε με τρομακτική μορφή όπως η Μέδουσα και οι Ερινύες. Από γλωσσολογικής άποψης το όνομά της φαίνεται ότι είναι ελληνικό και σχετίζεται πιθανώς με το επίθετο εκατηβόλος που αποδιδόταν στον Απόλλωνα. Υπάρχουν τίτλοι της όπως το άγγελος και το φωσφόρος. Με τον δεύτερο τίτλο πολλές φορές ονομάζεται «φορέας του φωτός». Η Εκάτη συνήθως απεικονιζόταν σε σχέδια πάνω σε αγγεία κρατώντας 2 πυρσούς. Σε αγάλματα μερικές φορές απεικονιζόταν σε τριπλή μορφή. Άλλο όνομα με το οποίο ήταν γνωστή είναι Περσηίς. Στον ελληνικό κόσμο η κλασική μορφή της Εκάτης στέκει αυστηρή και παράξενη, ανάγλυφη πάνω σε ένα τρίγωνο, με τα πρόσωπά της στραμμένα σε τρεις κατευθύνσεις. Οι Έλληνες προσπάθησαν να απαλλαγούν από την αυστηρότητα αυτών των αγαλμάτων διασπώντας την τρισυπόσταση θεότητα σε τρεις παρθένες χορεύτριες. Στις μεταγενέστερες εποχές, επέμειναν εντονότερα στην τρισυπόστατη όψη της θεότητας από ό,τι στην κλασική εποχή του Ησίοδου. Το γεγονός πως τα Εκάτεια τελούνταν σε τρίστρατα και πως αυτοί οι τόποι ήταν ειδικά αφιερωμένοι στην Εκάτη δεν αντιστρατεύεται στην ησιοδική ή κοσμική σύλληψη του αριθμού τρία. Όλα τα τρίστρατα προβάλλουν ξεκάθαρα τη δυνατότητα διαίρεσης του κόσμου σε τρία μέρη. Ταυτόχρονα η Εκάτη, ως κυρία των πνευμάτων, προειδοποίησε τους Έλληνες πως μια τριπλή διαίρεση θα δημιουργούσε αναγκαστικά δίπλα στον οργανωμένο κόσμο του Δία μια χαοτική περιοχή, στην οποία θα συνέχιζε να υπάρχει το αμορφοποίητο μέρος του αρχέγονου κόσμου ως Κάτω Κόσμος. Οι Έλληνες θεώρησαν πως η τριπλότητα της Εκάτης ήταν κάτι υποχθόνιο. 19 'Ηβη, Θεά της νιότης Η Ήβη στην ελληνική μυθολογία παρουσιάζεται ως (δευτερεύουσα) της ζωντάνιας και προσωποποίηση της νεότητας και. Ήταν κόρη του Δία και της Ήρας.Αδέλφια της ήταν ο Άρης και η Ειλείθυα. Σύμφωνα με έναν μύθο η Ήρα έμεινε έγκυος στην Ήβη, όταν την είχε καλέσει ο Απόλλωνας σε γεύμα και είχε φάει άγρια μαρούλια. Είχε τον ρόλο της υπηρέτριας.Ετοίμαζε το λουτρό του Άρη και βοηθούσε την Ήρα να ζέψει το άρμα της.Επιπλέον η Ήβη είχε αναλάβει να προμηθεύει τους Θεούς με νέκταρ και αμβροσία. Η αμβροσία ήταν η τροφή που τους διατηρούσε πάντα νέους. Το αξίωμα του οινοχόου των θεών ανέλαβε ο Γανυμήδης όταν η θεά παντρεύτηκε τον Ηρακλή. Χόρευε μαζί με τις Μούσες και τις Ώρες όταν ο Απόλλωνας έπαιζε τη λύρα του. Μετά την συμφιλίωση του Ηρακλή με την Ηρα, η Ήβη τον παντρεύτηκε όταν ο τελευταίος ανέβηκε στον Όλυμπο ως ημίθεος. Έτσι ο Ηρακλής έμεινε για πάντα νέος. Μαζί απέκτησαν δύο παιδιά: τον Αλεξιάρη και τον Ανίκητο. Επίσης λέγεται ότι ο ανηψιός του Ηρακλή Ιόλαος ξανάγινε νέος με τη βοήθεια της Ήβης, αφού την παρακάλεσε ο ίδιος ο Ηρακλής. Στο Ηραίον του Άργους υπήρχε, κατά τον Παυσανία, χρυσελεφάντινο άγαλμά της έργο του Ναυκύδους κοντά στο άγαλμα της Ήρας . 20 Θέμις,Θεά της Δικαιοσύνης Η Θέμις σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία ανήκε στους Τιτάνες, τα παιδιά της Γαίας και του Ουρανού. Αποτελούσε την ανθρωπόμορφη προσωποποίηση της φυσικής και της ηθικής τάξης καθώς και της εθιμοτυπίας. Η λέξη θέμις παράγεται από το ρήμα τίθημι και δηλώνει αυτό που έχει τεθεί, το ισχύον. Η Θέμις στη μυθολογία είναι εκείνη που θεσμοθετεί. Το δίκαιο που αντιπροσωπεύει είναι ιερό και ισχύει και για τους θεούς και είναι ανώτερο ακόμη και από τη βούλησή τους. Ως θεά είχε τρισυπόστατη εκπροσώπηση ως θεά φυσικής τάξης, θεά της ηθικής τάξης και προφήτις θεά, ιδιότητα που την κληρονόμησε από την μητέρα της Γαία. Αρχικά η Θέμις έχοντας κληρονομήσει την μαντική ικανότητα από την μητέρα της αντικατέστησε εκείνη πρώτη στο Μαντείο των Δελφών. Όταν όμως γεννήθηκε ο Απόλλωνας επέδειξε προς αυτόν ιδιαίτερη αγάπη και στοργή και σύμφωνα με τη μυθολογία αυτή πρώτη του πρόσφερε τροφή, θεωρούμενη έτσι και τροφός του Απόλλωνα παραδίδοντάς του αργότερα το εν λόγω Μαντείο. Ο Όμηρος σύμφωνα με τα έπη του τονίζει ότι η Θέμις εκτελεί παρά τον Δία καθήκοντα κήρυκος και ότι εξ ονόματός του συγκαλούσε τα συμβούλια των ολυμπίων θεών και ότι επόπτευε την τάξη κατά τις τελετές των συμποσίων τους. Επίσης ότι αυτή κάθε φορά εξαγγέλλει τις αποφάσεις του Δία εξ ου και αποκαλούνταν "Διός θέμιστες" όπως έτσι λέγονταν οι νόμοι και οι αποφάσεις που δημιουργούσαν οι άνθρωποι κατ΄ εικόνα της δικαιοσύνης του Ολύμπου. 21 Ιασώ : Θεά της ίασης. Η Ιασώ ή Ιησώ (στην Ιωνική διάλεκτο) είναι αρχαία ελληνική ιδεατή, ανθρωπόμορφη, δευτερεύουσα (παρά τω Ασκληπιώ) θεότητα συνυφασμένη με την «ιερή» έννοια της Ίασης (θεραπείας). Φέρεται ως κόρη του Ασκληπιού και της Ηπιόνης, αδελφή των θεοτήτων Υγιείας, Ακεσώς, Πανάκειας και Αίγλης ή ως κόρη του Αμφιάραου[1].Ως παράγωγα του ρήματος ιάομαι (= θεραπεύω) φέρονται τα ονόματα: Ίασις (Ίαση) - Ιάσων - Ιασούς - Ιησούς (συνεκδοχικά) - Ιατήρ - Ιατός - Ιατρός - Ιάτωρ καθώς και το Ίαμα ως μέσον θεραπείας - το κατά χριστιανούς αγίασμα.Ο Παυσανίας αναφέρει ότι στο Αμφιαράειο του Ωρωπού υπήρχε βωμός, ένα από τα πέντε μέρη του οποίου ήταν αφιερωμένο στην Αφροδίτη, την Πανάκεια, την Ιασώ, την Υγεία και την Παιωνία Αθηνά.Λατρευόταν επίσης στην Επίδαυρο και στην Αθήνα.Ο Νικοφάνης, Σικυώνιος ζωγράφος του 2ου μισού του 4ου αιώνα π.Χ. είχε ζωγραφίσει τον Ασκληπιό με τις κόρες του, Υγεία, Πανάκεια, Ιασώ, Αίγλη 22 Περσεφόνη, Θεά των εποχών Η Περσεφόνη ήταν κόρη της θεάς Δήμητρας. Πατέρας της ήταν ο Ζεύς και συζυγός της ο Άδης. Μαζί του γέννησε τον Ζαγρέα, τονΕυβουλέα και τον Σαβάζιο. Ο Άδης την πήρε στον κάτω κόσμο για την ομορφιά της. Η Θεά Δήμητρα όμως τη ζήτησε πίσω. Ο Άδης συμφώνησε να ανεβαίνει η Περσεφόνη έξι μήνες στον πάνω κόσμο και να κατεβαίνει τους επόμενους έξι στον κάτω. Έτσι τους μήνες που η Περσεφόνη είναι στον πάνω κόσμο η Θεά Δήμητρα χαιρόταν και υπήρχε καλοκαιρία, ενώ τους άλλους κακοκαιρία. Ο μύθος της αρπαγής πρωτοεμφανίζεται στην ΄΄Θεογονία΄΄ του Ησιόδου. Ο Ομηρικός Ύμνος στη Δήμητρα είναι η σημαντικότερη πηγή μας: περιγράφει πως συνέβη η αρπαγή στο Νύσιον πεδίον, όταν η Κόρη μάζευε άνθη σε ένα λιβάδι με συντροφιά ΄΄παρθένων΄΄, των Ωκεανιδών νυμφών , της Αθηνάς και της Άρτεμης. Και ενώ μάζευε ένα νάρκισσο, άνοιξε η γη, ξεπήδησε ο Άδης με το άρμα του και την άρπαξε. Οι κραυγές για βοήθεια δεν ακούστηκαν από κανένα, εκτός από την Εκάτη και τον Ήλιο. Ο Δίας ήταν μακριά. Ερμηνείες του μύθου της αρπαγής της Περσεφόνης α) Η φυσική θεωρία της βλάστησης και του αγροτικού κύκλου. Η Κόρη ταυτίζεται με τα δημητριακά και η απουσία της με τη φύλαξή τους στο υπέδαφος. Η απαγωγή της είναι η αλληγορία του κύκλου της ευφορίας της φύσης: η κάθοδος της Κόρης στον Κάτω κόσμο κάθε φθινόπωρο ταυτίζεται με την απουσία των καρπών, οι οποίοι αναφύονται την άνοιξη με την άνοδό της. Μια τέτοια άποψη κρίνεται όμως ως απορριπτέα διότι, όπως μας αναφέρει η κυριότερη πηγή μας ο Ομηρικός Ύμνος, η Κόρη έμενε τέσσερις μήνες στον Κάτω Κόσμο και οκτώ μήνες στον Πάνω Κόσμο. Όμως τα δημητριακά βλασταίνουν μόλις λίγες εβδομάδες μετά τη σπορά.[1] Επίσης η συλλογή των λουλουδιών από την Κόρη η οι περιπλανήσεις της Δήμητρας σε αναζήτηση της κόρης της δεν μπορούν να συσχετισθούν με γεωργικές πράξεις[2] β) Η ανθρωπολογική διάσταση του μύθου.: γάμος και θάνατος- που είναι κυρίαρχος μέσα στον μύθο- ο τραυματικός χωρισμός της μητέρας από τη νεαρή κόρη, λύπη και θυμός και τελικά συμφιλίωση. 23 Αίολος : Θεός των ανέμων. Ο Αίολος, στην ελληνική μυθολογία, ήταν ο διορισμένος από τον Δία ταμίας των ανέμων. Ο Αίολος κρατούσε τους ανέμους μέσα στον ασκό του και τους άφηνε μετά από εντολή του Δία. Ήταν γιος του Ιππότη, όπως λέει ο Όμηρος. Γι' αυτό λεγόταν Ιπποτάδης. Ζούσε στη νήσο Αιολία, που είχε χάλκινα τείχη. Το νησί αυτό πιστευόταν ότι ήταν η Στρογγύλη, το σημερινό Στρόμπολι , εξ ου και η ονομασία Αιολίδες Νήσοι για τα σύμπλεγμα που ανήκει το Στρόμπολι..Ζούσε στο νησί μαζί με την γυναίκα του Αμφιθέα. Είχε έξι γιους και έξι κόρες, που προσωποποιούσαν τους ανέμους. Οι γιοι τους δυνατούς ανέμους, οι θυγατέρες τους ήπιους (τις αύρες). Σύμφωνα με μεταγενέστερη εκδοχή του μύθου, ο Αίλος ήταν γιος του Ποσειδώνα και της Άρνης. Με τη μητέρα του και τον αδελφό του Βοιωτό ζούσε στο Μεταπόντιο. Μία από τις κόρες του Αιόλου ήταν η Αλκυόνη η οποία σχετίζεται με τον μύθο των Αλκυονίδων ημερών. Η Αλκυόνη ερωτεύτηκε τον Κύηκα και ζούσαν ευτυχισμένοι, αλλά μια μέρα ο Κύηκας πνίγηκε ψαρεύοντας και η Αλκυόνη από τον πόνο της έπεσε στα βράχια και σκοτώθηκε. Οι θεοί τους λυπήθηκαν και τους έκαναν πουλιά. Ο Δίας μάλιστα πρόσταξε τον Αίολο κάθε χρόνο τον Ιανουάριο να σταματάει τους ανέμους για να μπορεί η Αλκυόνη να επωάσει τα αυγά της. 24 Διόνυσος: Θεός του δράματος και του παιχνιδιού, θεός του κρασιού. Συνδέεται επίσης με τη γονιμότητα. Ο Διόνυσος, επίσης Διώνυσος, γιος του θεού Δία, ανήκει στις ελάσσονες πλην όμως σημαντικές θεότητες τουαρχαιοελληνικού πανθέου, καθώς η λατρεία του επηρέασε σημαντικά τα θρησκευτικά δρώμενα της ελλαδικής επικράτειας. Παρόλο που δεν είναι ολύμπιος θεός και ο Όμηρος δείχνει να τον αγνοεί[1], ήδη από τον 6ο π.Χ. αι., αναπαρίσταται μαζί με τους Ολυμπίους, αν και εμφανίζεται σχετικά απόμακρος. Ενίοτε απεικονίζεται να κάθεται δεξιά του πατρός του στα ολύμπια δώματα. Ο Διόνυσος ως μυθολογική οντότητα «δεν είναι μήτε παιδί ούτε άντρας, αλλά αιώνιος έφηβος, καταλαμβάνοντας μια θέση ανάμεσα στα δύο». Με αυτή τη μορφή, αντιπροσωπεύει «το πνεύμα της ενέργειας και της μεταμορφωτικής δύναμης του παιχνιδιού»γεμάτο πονηριά, εξαπάτηση και στρατηγικές που υποδεικνύουν είτε τη θεϊκή σοφία ή το αρχέτυπο του Κατεργάρη, παρόν σε όλες σχεδόν τις μυθολογίες του κόσμου. Στην ελληνική μυθολογία, ο Διόνυσος γεννιέται από τον μηρό του πατέρα του, στη νήσο Ικαρία, και παραδίδεται σε δώδεκα νύμφες ή υδάτινα πνεύματα, τις Υάδες, οι οποίες γίνονται τροφοί του θεϊκού παιδιού. Αργότερα, ως ένδειξη ευγνωμοσύνης την υπηρεσία τους, οι Υάδες εξυψώθηκαν στο ουράνιο στερέωμα όπου λάμπουν ως αστερισμός τωνΥάδων. Είναι Πυριγενής, και Λιμναίος, φέροντας εγγενώς την ποιότητα της 'λίμνης ή του έλους'. Ο Διόνυσος είναι επίσηςΔιθύραμβος, δηλαδή διγενής, γεννημένος πρώτα από τη φωτιά και κατόπιν από το νερό, ακολουθώντας την παράδοση ανάλογων αρχέγονων θεοτήτων 25 Παν,Θεός της πανίδας και των ποιμένων. Ο Πάνας (αρχ. Παν) είναι αρχαία ελληνική, ιδεατή, ανθρωπόμορφη και δευτερεύουσα θεότητα, που ήταν συνυφασμένη με την «πανίδα» της Φύσης, (άνθρωποι και ζώα) σε μια αμφίδρομη σχέση προστασίας, αλλά και προσωποποίηση της γενετικής δύναμης της ζωής. Συνδυάζοντας τον ανθρώπινο και ζωικό παράγοντα, ο Πάνας απεικονιζόταν έχοντας κάτω άκρα ζώου, «Θεός τραγοπόδαρος», πλέον ως προστάτης των κτηνοτρόφων, κυνηγών αλλά και των αλιέων με μόνιμη διαμονή του σε χώρους της φύσης (όρη, δάση, σπήλαια, κοιλάδες, ρεματιές κλπ). Η λατρεία του έλαβε μέγιστη ανάπτυξη παράλληλα με εκείνη τουΔία και των άλλων Ολύμπιων Θεών σε όλο τον ελλαδικό χώρο και πέραν αυτού. Κατά τις κυριότερες μυθολογικές παραδόσεις των αρχαίων Ελλήνων ο Πάνας ήταν γιος: (Αρκαδία): Του Ερμή και της νύμφης Πηνελόπης, που μετέστη αργότερα στον ουρανό ως υφάντρα του ουράνιου πέπλου και την οποία μεταγενέστεροι μυθογράφοι την ταύτισαν με τη Σπαρτιάτισσα σύζυγο του Οδυσσέα. Και είχε γεννηθεί στο όρος Κυλλήνη της αρχαίας Αρκαδίας. (Αρκαδία): Του Ερμή και της νύμφης Καλλιστούς, συνοδού της θεάς Άρτεμης στην Αρκαδία, που αργότερα μετέστη επίσης στον ουρανό σχηματίζουσα τη Μεγάλη Άρκτο. Του Διός και της νύμφης Καλλιστούς ή του Διός και της νύμφης Θύμβριδος, ή Του Ουρανού και της Γης, ή Του Αιθέρος και κάποιας νύμφης, ή τέλος Του Απόλλωνα και της Οινόης. 26 Έρως,ο θεός του έρωτα Στην ελληνική μυθολογία ο Έρως ήταν ο φτερωτός θεός της αγάπης. Συχνά σχετίζεται με τη θεά Αφροδίτη. Σύμφωνα με τον μύθο, όταν χτυπούσε με τα βέλη του δύο ανθρώπους, αυτοί ερωτεύονταν παράφορα. Για τους αρχαίους Έλληνες, ο Έρως ήταν ο θεός που ευθυνόταν για τον πόθο, την αγάπη και τη σεξουαλική δραστηριότητα, ενώ λατρευόταν και ως θεός της γονιμότητας. Μάλιστα, συχνά τον αναφέρουν ως «ελευθέριο», όπως και το Διόνυσο. Σύμφωνα με την ορφική διδασκαλία, ο Έρωτας προήλθε από το «κοσμικό αυγό» που άφησε η Νύχτα στους κόλπους του Ερέβους. Υπέρ μιας κοσμογονικής καταγωγής του τίθεται και ο Ησίοδος στη Θεογονία, καθώς αναφέρει πως ο Έρωτας προήλθε από το Χάος μαζί με τη Γαία, στοιχεία επίσης χωρίς γεννήτορες. Στη μεταομηρική μυθολογία παρουσιάζονται και άλλοι γεννήτορες του Έρωτα, ενώ συχνά σχετίζεται με τη θεά Αφροδίτη. Σύμφωνα με τη Σαπφώ είναι γιος της Αφροδίτης και του Ουρανού, ενώ σύμφωνα με τον Σιμωνίδη τον Κείο είναι γιος της Αφροδίτης και του Άρη. Αναφέρεται και ως υπηρέτης και συνοδός της Αφροδίτης. Ο Αλκαίος αναφέρει ότι ο Έρωτας ήταν γιος της Ίριδας και του Ζέφυρου. Σε άλλες πηγές, πατέρας του Έρωτα θεωρείται ο Ήφαιστος. Από τους τραγικούς, ιδιαίτερη σημασία στον θεό Έρωτα αποδίδει ο Ευριπίδης. Ο Ευριπίδης διαχωρίζει τη δύναμη του Έρωτα σε δύο μορφές: Σε αυτή που μπορεί να οδηγήσει στην Αρετή και σε εκείνη που οδηγεί στην Αθλιότητα. Και στην αρχαιοελληνική μυθολογία όμως υπάρχουν δύο βασικές υποστάσεις του Έρωτα: η παλιότερη θεότητα είναι αυτή που ενσαρκώνει όχι μόνο τη δύναμη της ερωτικής αγάπης αλλά και τη δημιουργική δύναμη της αεικίνητης φύσης, αποτελούσε το πρωτότοκο Φως που ευθύνεται για την ύπαρξη και την τάξη όλων των πραγμάτων στον Σύμπαν. Οι αρχαιολόγοι των ημερών μας δεν αναγνωρίζουν την ύπαρξη εξακριβωμένων αναπαραστάσεων του θεού που να χρονολογούνται πριν από τον 6ο αιώνα π.Χ.. Δύο από τις πρώτες παραστάσεις του θεού Έρωτα βρίσκονται στο Μουσείο της Ακρόπολης, στην Αθήνα. 27 Πλούτωναςήαλλιώςκαι¨Αδης, Θεός του Κάτω Κόσμου Στην Ελληνική μυθολογία ο Πλούτωνας, θεός του κάτω κόσμου, ήταν γιος των Τιτάνων Κρόνου και Ρέας. Είχε τρεις μεγαλύτερες αδελφές, την Εστία, την ∆ήμητρα και την Ήρα, όπως επίσης δύο νεώτερους αδελφούς, τον Ποσειδώνα και τον ∆ία. Μετά τη γέννησή του τον "κατάπιε" ο πατέρας του Κρόνος όπως και τ΄ αδέλφια του σε μια αλληγορική απόδοση της υπεροχής της ακολουθούμενης τότε "Κρόνιας θρησκείας", που τα πάντα σκίαζε η καταστροφή του χρόνου-Κρόνου. Μετά τη δεύτερη μεγάλη θρησκευτική επανάσταση που συμβαίνει στην Ελληνική Μυθολογία φέρεται πως μόλις ενηλικιώθηκε ο ∆ίας, , κατάφερε να αναγκάσει εκείνον να εμήσει τα αδέλφια του. Μετά την απελευθέρωσή τους οι έξι νεώτεροι θεοί, μαζί με τους συμμάχους που κατάφεραν να συγκεντρώσουν, διεκδίκησαν από τους γονείς τους και τους θείους τους την εξουσία προκαλώντας την Τιτανομαχία. Οι τρεις αδελφοί έλαβαν από τους Κύκλωπες τα όπλα που θα τους βοηθούσαν στη μάχη μεταξύ των θεών. Ετσι και ο Πλουτωνας ελαβα από τους κυκλωπες ένα κρανος που έκανε αόρατο όποιον το φορούσεΟ Πλούτωνας κυβερνούσε τους νεκρούς, βοηθούμενος από δαίμονες επί των οποίων είχε απόλυτη εξουσία. Απαγόρευε αυστηρά στους υποτελείς του να φύγουν από την περιοχή του και οργιζόταν αν κάποιος προσπαθούσε να διαφύγει, (να επανέλθει στη ζωή), ή αν κάποιος προσπαθούσε να του αφαιρέσει ότι του ανήκε. 28 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΗΜΙΘΕΟΙ 1. ΚΑΔΜΟΣ Στην Ελληνική μυθολογία, ο Κάδμος είναι γιος του Αγήνορα και της Τηλέφασσας, αδελφός του Φοίνικα, του Κίλικα και της Ευρώπης. Ίδρυση της Θήβας Όταν ο Δίας απήγαγε την Ευρώπη, ο Κάδμος έψαξε για την αδερφή του, αλλά το Μαντείο των Δελφών του έδωσε διαταγή να σταματήσει το ψάξιμο και να ακολουθήσει μια αγελάδα κι όπου εκείνη σταματούσε, εκείνος να ίδρυε μια νέα πόλη. Έτσι ιδρύθηκε από τον Κάδμο η πόλη των Θηβών. Τα δόντια του δράκοντα Ο Κάδμος σκότωσε ένα δράκοντα που φυλούσε μια πηγή γειτονικά της Θήβας. Ο δράκοντας όμως ήταν γιος του Άρη και της Νύμφης Τέλφουσας κι έτσι ο Κάδμος υποχρεώθηκε να υπηρετήσει ως δούλος τον Άρη για ένα χρόνο. Με εντολή του θεού ή με συμβουλή της Αθηνάς, σύμφωνα με άλλους μύθους, ο Κάδμος έσπειρε τα μισά δόντια του δράκου σε οργωμένο χωράφι και από τη γη φύτρωσαν άγριοι πολεμιστές που ονομάστηκαν Σπαρτοί. Με ένα έξυπνο σχέδιο του Κάδμου αυτοί αλληλοεξοντώθηκαν και επέζησαν μόνο πέντε, που αποτέλεσαν τους πρώτους πολίτες της Θήβας. Σαν ανταμοιβή ο θεός του έδωσε για σύζυγό του την κόρη του, Αρμονία. Ο Κάδμος δώρισε στη γυναίκα του ένα πέπλο φτιαγμένο από την Αθηνά κι ένα περίφημο περιδέραιο, γνωστό σαν το περιδέραιο της Αρμονίας, έργο του Ηφαίστου. Ο αστεροειδής 7092 Κάδμος , που ανακαλύφθηκε το 1992, πήρε το όνομά του από τον μυθικό ιδρυτή των Θηβών. 2. ΗΡΑΚΛΗΣ Ο Ηρακλής ήταν αρχαίος μυθικός ήρωας, θεωρούμενος ως ο μέγιστος των Ελλήνων ηρώων. Γεννήθηκε στη Θήβα και ήταν γιος του Δία και της Αλκμήνης, απόγονος του Περσέα. Η μητέρα του Αλκμήνη ήταν παντρεμένη με τον Αμφιτρύωνα, με τον οποίον κατέφυγαν στη Θήβα, επειδή ο Αμφιτρύωνας είχε δολοφονήσει τον Ηλεκτρύωνα κατά λάθος (πατέρα της Αλκμήνης και γιο του Περσέα). Ο Δίας πήρε τη μορφή του Αμφιτρύωνα και κοιμήθηκε με την Αλκμήνη. Πριν γεννηθεί ακόμα ο Ηρακλής, ο Δίας ανήγγειλε στους Θεούς ότι θα γεννηθεί από την Αλκμήνη απόγονος του Περσέα, που θα βασιλεύσει στον Θρόνο των Περσίδων. Όταν γεννήθηκε ο Ηρακλής, η Ήρα, η γυναίκα του Δία, η οποία τον ζήλευε για τις απιστίες του, έστειλε στην κούνια του δύο φίδια, αλλά το βρέφος τα στραγγάλισε. Ο θετός πατέρας του Ηρακλή, ο Αμφιτρύωνας, ο οποίος ανέλαβε να τον μεγαλώσει, τον δίδαξε την τέχνη του ηνιόχου, ο Κάστορας του δίδαξε την οπλασκία, ο Αίλυκος την πάλη, ο Εύρυτος το τόξο, ο κένταυρος Χείρωνας τις Επιστήμες και ο Λίνος τη Μουσική. Ο μύθος που σώθηκε από τον Ξενοφώντα, μας διηγείται το περιστατικό εκείνο, όταν ο Ηρακλής καθισμένος σε κάποιο σταυροδρόμι, είδε να περνούν από μπροστά του δύο πανέμορφες κοπέλες. Η μια του έδειξε έναν εύκολο δρόμο, φαρδύ και ίσιο, που αν τον ακολουθούσε, θα χαιρόταν τη ζωή, αλλά θα έκανε ένα σωρό κακές πράξεις 29 που θα τον καταδίκαζαν στην κρίση των ανθρώπων. Αυτή ήταν η Κακία. Η άλλη κόρη, η Αρετή, του έδειξε ένα δύσκολο δρόμο, γεμάτο κοφτερές πέτρες και αγκάθια, στενό και δύσβατο, που θα τον βάδιζε δύσκολα, αλλά θα κέρδιζε στο τέλος του την αναγνώριση από τους συνανθρώπους του. Έτσι ο Ηρακλής ακολούθησε την Αρετή, προτιμώντας να υποφέρει για να διαβεί το δύσβατο δρόμο της, αλλά να γνωρίσει τη δόξα και την τιμή με τις καλές του πράξεις και την αρετή του. Ως έφηβος προκάλεσε τον πόλεμο μεταξύ της Θήβας με το βασίλειο του Ορχομενού. Ως ανταμοιβή για τη νίκη του εναντίον του Ορχομενού, πήρε για γυναίκα του τη Μεγάρα, κόρη του βασιλιά της Θήβας, με την οποία απέκτησε τρία (κατ' άλλους περισσότερα) παιδιά. Η Ήρα όμως τον τρέλανε, με αποτέλεσμα να σκοτώσει τη γυναίκα του και τα παιδιά του. Όταν συνειδητοποίησε τι έκανε, αποφάσισε να πάει στο Μαντείο των Δελφών για να πάρει χρησμό, ώστε να μάθει με ποιον τρόπο θα μπορούσε να εξαγνισθεί. Σύμφωνα με τον χρησμό, έπρεπε να υπηρετήσει για δώδεκα χρόνια τον Ευρυσθέα, βασιλιά της Τίρυνθας, και να πραγματοποιήσει τους άθλους που θα του πρόσταζε εκείνος. 1ος άθλος του Ηρακλή: Ο λέων της Νεμέας Ο 2oς άθλος: Η Λερναία Ύδρα Ο 3ος άθλος: Η Κερυνίτιδα Έλαφος Ο 4ος άθλος: Ο Ερυμάνθιος Κάπρος Ο 5ος άθλος: Η Κόπρος του Αυγεία Ο 6ος άθλος: Οι Στυμφαλίδες όρνιθες Ο 7ος άθλος : O Ταύρος της Κρήτης Ο 8ος άθλος : Τα άλογα του Διομήδη Ο 9ος άθλος : Η ζώνη της Ιππολύτης Ο 10ος άθλος : Τα βόδια του Γηρυόνη Ο 11ος άθλος: Τα χρυσά μήλα των Εσπερίδων. Ο 12ος άθλος : ο Κέρβερος Το τέλος και η αποθέωση του Ηρακλή Ο Ηρακλής έκανε πολλά ακόμα κατορθώματα και άθλους, ξεκίνησε εκστρατείες, έκανε πολέμους και εξολόθρεψε ληστές και θηρία της εποχής του. Υπάρχουν πολλές διηγήσεις και θρύλοι που τα περιγράφουν σε διάφορες εκδοχές. 30 3.Θησέας Ο Θησέας ήταν γιος του Αιγέα και της Αίθρας και γεννήθηκε στην Τροιζήνα απ' όπου καταγόταν η μητέρα του. Ο Αιγέας έφυγε από την Τροιζήνα πριν γεννηθεί ο Θησέας, αλλά άφησε παραγγελία, αν το παιδί που θα γεννιόταν ήταν αγόρι, μόλις μεγάλωνε να πήγαινε στην Αθήνα. Η μοίρα του ήταν προδιαγεγραμμένη. Σε ηλικία δεκάξι ετών ξεκίνησαν οι άθλοι του, που πιστοποιούσαν ότι ήταν ένας εξαιρετικός και διαλεχτός ήρωας. ΄Έμαθε από τη μητέρα του ότι έπρεπε να κυλήσει ένα βράχο όπου ήταν κρυμμένα τα σανδάλια και το μαχαίρι του πατέρα του που θα τον συντρόφευαν στην πορεία του προς την Αθήνα και θα βοηθούσαν στην αναγνώρισή του από τον Αιγέα. Η πορεία αυτή αφορούσε το δρόμο από την Τροιζήνα προς την Αθήνα μέσω της επικίνδυνης στεριάς, αφού εκεί παραμόνευαν διάφοροι διαβόητοι ληστές. ΄Όλα αυτά, όμως, ήταν στα πλαίσια των απαραίτητων δοκιμασιών του νεαρού Θησέα που επρόκειτο να παίξει τόσο σημαντικό ρόλο. Η αποστολή για τον Μινώταυρο Το γνωστότερο κατόρθωμα του Θησέα υπήρξε η θανάτωση του Μινώταυρου. Ο Μίνωας, για να τιμωρήσει τους Αθηναίους επειδή σκότωσαν τον γιο του Ανδρόγεω, κήρυξε πόλεμο στον οποίο νίκησε. Ως ποινή των Αθηναίων όρισε κάθε εννιά χρόνια εφτά νέοι Αθηναίοι και εφτά νέες Αθηναίες να στέλνονται στην Κρήτη και να κατασπαράζονται από τον Μινώταυρο μέσα στον Λαβύρινθο. Ο Θησέας αποφάσισε να σαλπάρει για την Κρήτη και να θέσει τέλος στη ντροπιαστική εισφορά σε αίμα. Πήρε τη θέση ενός από τους 7 νέους και απέπλευσε μαζί τους από το Φάληρο στις αρχές του μήνα Μουνυχιώνα. Στη Σαλαμίνα επέλεξε ως κυβερνήτη του πλοίου τον ικανότατο Ναυσίθοο και ως πρωρέα τον Φαίακα, αφού τότε οι Αθηναίοι δεν είχαν ακόμα ασχοληθεί με τη ναυτιλία. Καταπλέοντας στην Κρήτη γνώρισε την κόρη του Μίνωα, την Αριάδνη, και οι δύο νέοι ερωτεύτηκαν. Η Αριάδνη τον έβαλε να υποσχεθεί ότι θα την έπαιρνε στην πατρίδα του και θα την παντρευόταν. Μετά, του έδωσε ένα κουβάρι κλωστή, τον «Μίτο της Αριάδνης», ώστε όταν ο Θησέας έμπαινε στον λαβύρινθο να το ξετυλίγει, για να μπορέσει έπειτα, αφού σκοτώσει τον Μινώταυρο, να βρει την έξοδο. Πράγματι, ο ήρωας στερέωσε τη μία άκρη στην είσοδο του δαιδαλώδους οικήματος, αναζήτησε, βρήκε και σκότωσε το τέρας, και ξανατυλίγοντας τον μίτο κατάφερε να βγει από τον Λαβύρινθο. Εκμεταλλευόμενοι το σκοτάδι της νύχτας, ο Θησέας, η Αριάδνη και οι υπόλοιποι νέοι δραπέτευσαν στο λιμάνι και πήραν με το πλοίο τους το ταξίδι της επιστροφής. Στο ταξίδι ωστόσο έκαναν μία στάση στη Νάξο. Εκεί, στο όνειρο του Θησέα εμφανίστηκε ο θεός Διόνυσος και του είπε ότι έπρεπε να φύγουν από το νησί χωρίς την Αριάδνη, αφού ήταν γραφτό να μείνει εκεί και να γίνει γυναίκα του. Η Αριάδνη έμεινε στη Νάξο και παντρεύτηκε τον θεό Διόνυσο κι έτσι αναπτύχθηκε και η λατρεία της σαν θεότητα στο νησί. Ο Διόνυσος (ή η Αφροδίτη ή οι Ώρες) της χάρισε χρυσό στεφάνι, έργο του Ηφαίστου, και την έφερε μαζί του στον Όλυμπο. Η θνητή Αριάδνη έφθασε έτσι να γίνει αθάνατη σύζυγος θεού. Απαραίτητη ήταν και μια στάση στο ιερό νησί της Δήλου για την προσφορά θυσίας στον Απόλλωνα. 31 Ο Θησέας ως βασιλιάς Ο Θησέας υπήρξε ένας από τους καλύτερους βασιλιάδες για την Αθήνα. Θεμελίωσε το μεγαλείο των Αθηνών ενώνοντας τους δήμους της Αττικής, γεγονός του οποίου την ανάμνηση εόρταζαν οι Αθηναίοι στις 16 Εκατομβαιώνος με τα «Συνοίκια» ή «Συνοικέσια». Ο Θησέας διαίρεσε τους πολίτες σε τρεις τάξεις: στους ευγενείς, στους κτηματίες και στους δημιουργούς (χειρώνακτες και τεχνίτες). Σημείωσε και πολεμικές επιτυχίες καταλαμβάνοντας τη Μεγαρίδα και στη συνέχεια νικώντας τις Αμαζόνες, οι οποίες είχαν εκστρατεύσει κατά της Αττικής για να απελευθερώσουν την Αντιόπη. Κυρίως όμως κατετρόπωσε τους Κενταύρους μαζί με τον φίλο του βασιλιά των Λαπίθων Πειρίθοο. Ο Πειρίθοος ήταν φίλος του Θησέα από τότε που πήγε να αρπάξει τα βόδια του. Ενώ κόντεψαν να αλληλοσκοτωθούν, οι θεοί τους ενέπνευσαν αμοιβαία συμπάθεια, ώστε μόλις κοιτάξε ο ένας τον άλλο πέταξαν τα όπλα στην άκρη και από τότε έγιναν αχώριστοι. Μαζί απήγαγαν από τη Σπάρτη την Ωραία Ελένη όταν αυτή ήταν ακόμα 12 ετών και χόρευε γύρω από τον βωμό του ναού της Ορθίας Αρτέμιδος. Τότε είχαν ρίξει κλήρο και η Ελένη έπεσε στον Θησέα. Ο ήρωας την έφερε στην Αττική και την εμπιστεύθηκε στη μητέρα του, την Αίθρα. Ο θάνατος του Θησέα Στη συνέχεια, ο Θησέας έφυγε από την Αθήνα και πήγε στη νήσο Σκύρο. Ο βασιλιάς του νησιού, ο Λυκομήδης, αρχικά τον καλοδέχθηκε, αλλά μετά από κάποιο διάστημα τον πήγε δήθεν για περίπατο στο ψηλότερο σημείο και τον έσπρωξε στον γκρεμό. Ο Θησέας έπεσε και σκοτώθηκε. Σύμφωνα με άλλη μυθολογική παράδοση, επρόκειτο για αυτοκτονία. Οι Αθηναίοι τον θυμήθηκαν χρόνια μετά, όταν τα παιδιά του, ο Δημοφών και ο Ακάμας, πήραν μέρος στον Τρωικό Πόλεμο μαζί με τον Μενεσθέα. 32 4. Ο Ημίθεος ήρωας Περσέας και η Ανδρομέδα Ο Ακρίσιος, ο Βασιλιάς του Άργους, είχε μία μοναχοκόρη, τη Δανάη, αλλά δεν είχε γιους ώστε να κληρονομήσουν το βασίλειο του. Η επιθυμία του να αποκτήσει ένα γιο ήταν τόσο μεγάλη, που αποφάσισε να ταξιδέψει μέχρι το μαντείο των Δελφών για να συμβουλευτεί την Πυθία. «Όχι εσύ, Ακρίσιε, αλλά η κόρη σου Δανάη θα αποκτήσει ένα γιο. Κι αυτό το παιδί θα είναι η αιτία του θανάτου σου!» του είπε η ιέρεια του μαντείου. Για να εμποδίσει την πραγματοποίηση του χρησμού, ο Ακρίσιος έδωσε εντολή να κατασκευαστεί μια υπόγεια φυλακή, στο κέντρο της αυλής του παλατιού του, όπου έκλεισε την όμορφη Δανάη. Μόνο η τροφός της Δανάης μπορούσε να την επισκέπτεται καθημερινά σ' αυτό το παράξενο κελί που έμοιαζε με τάφο, για να της πηγαίνει φαγητό και να τη φροντίζει. Όμως το σχέδιο του Ακρίσιου δε στάθηκε ικανό να εμποδίσει το Δία να δει την κοπέλα και να την ερωτευτεί. Για να καταφέρει να την πλησιάσει, ο πατέρας των θεών μεταμορφώθηκε σε χρυσή βροχή που μπήκε μέσα στην υπόγεια φυλακή από μια σχισμή στη μεταλλική σκεπή της. Έτσι, έπειτα από λίγο καιρό η Δανάη έφερε στον κόσμο ένα γιο, τον Περσέα, και με τη βοήθεια της τροφού της τον κράτησε κρυφό από τον κόσμο. 33 Η οργή του Ακρίσιου Είχαν περάσει τρία με τέσσερα χρόνια, όταν μια μέρα, περπατώντας στην αυλή του παλατιού του, ο Ακρίσιος άκουσε μια παιδική φωνή κάτω από το έδαφος. Ήταν η φωνή του Περσέα, που γέλαγε χαρούμενος παίζοντας. Οργισμένος ο βασιλιάς που εξαπατήθηκε, καταδίκασε σε θάνατο την τροφό της κόρης του και ανάγκασε τη Δανάη να ομολογήσει μπροστά στο ιερό του Δία το όνομα του πατέρα του παιδιού της. «Το όνομα του είναι Δίας» ομολόγησε η Δανάη, αλλά ο Ακρίσιος θύμωσε ακόμα περισσότερο, πιστεύοντας πως η κόρη του έλεγε ψέματα. «Κλείστε μητέρα και παιδί σε μια λάρνακα, σφραγίστε την και πετάξτε την στη θάλασσα» διέταξε ο βασιλιάς. Έτσι κι έγινε, αλλά η λάρνακα δεν βούλιαξε. Παρασυρμένη από τα θαλάσσια ρεύματα, ταξίδεψε στο πέλαγος και έφτασε έπειτα από καιρό στη Σέριφο, ένα από τα νησιά των Κυκλάδων. Εκεί βασιλιάς ήταν ο Πολυδέκτης. Ένας ψαράς που τον έλεγαν Δίκτη είδε τη λάρνακα να επιπλέει στο νερό και με τη βοήθεια μερικών συντρόφων του πέταξε στη θάλασσα ένα δίχτυ και την τράβηξε στη στεριά. Έτσι η Δανάη και ο Περσέας σώθηκαν από βέβαιο πνιγμό, αλλά όχι και από τις συμφορές που ήταν γραφτό να τους βρουν στο μέλλον. Στο νησί της Σερίφου Ο Περσέας μεγάλωσε στο νησί και έγινε ένα δυνατό παλικάρι που φρόντιζε τη μητέρα του, η οποία στο μεταξύ είχε γοητεύσει το βασιλιά Πολυδέκτη. Μια μέρα, ο βασιλιάς κάλεσε τον Περσέα σε ένα από τα συμπόσια του παλατιού ζητώντας του, όπως και με τους υπόλοιπους καλεσμένους, να του φέρει δώρο ένα άλογο. Βέβαιος πως ο Περσέας, που είχε μεγαλώσει δίπλα σε έναν απλό ψαρά, δε θα μπορούσε να εκπληρώσει την επιθυμία του. Ο νέος, όμως, δεν πτοήθηκε και ανακοίνωσε στο Βασιλιά πως θα ερχόταν στο συμπόσιο, αλλά αντί για άλογο θα του έφερνε το κεφάλι της Μέδουσας. 34 Οι Γοργόνες Η Μέδουσα ήταν μία από τις Γοργόνες, τις τρείς τρομακτικές αδελφές με μορφή τεράτων. Στα χέρια τους είχαν νύχια αρπακτικού, στο κεφάλι τους αντί για μαλλιά ζωντανά φίδια και στην πλάτη χρυσά φτερά που τους επέτρεπαν να πετούν. Τα μάτια τους, με βλέμμα ανατριχιαστικό, μεταμόρφωναν σε πέτρα όποιον θνητό τα κοιτούσε. Από τις τρείς αδελφές η μόνη θνητή ήταν η Μέδουσα. Όταν ο Περσέας ξανασκέφτηκε την υπόσχεση που τόσο απερίσκεπτα είχε δώσει στο βασιλιά, ρίγησε. Ήταν υποχρεωμένος να τηρήσει την υπόσχεση του, αλλά δεν είχε ιδέα πώς θα τα κατάφερνε! Σκεπτικός, άρχισε να περπατά κατά μήκος της ακτής του νησιού. Είχε φτάσει στην άκρη της ακτής, αλλά ακόμα δεν είχε βρει τη λύση. Αποκαμωμένος, κάθισε σ' ένα βράχο και έβαλε τα κλάματα. «Αλίμονο, πώς θα βρω τις Γοργόνες; Και με τι τρόπο θα καταφέρω να πιάσω την τρομερή Μέδουσα;» αναρωτιόταν. Ο πρώτος από τους θεούς που βοήθησε τον Περσέα ήταν ο Ερμής, ο αγγελιαφόρος των θεών. «Οι Γοργόνες ζουν στην άλλη άκρη του Ωκεανού, κοντά στους κήπους των Εσπερίδων, εκεί όπου αρχίζει το Βασίλειο της Νύχτας» είπε ο Ερμής προσφέροντας στον Περσέα ένα κοφτερό ξίφος. Μόλις έφυγε ο Ερμής, μπροστά στα έκπληκτα μάτια του Περσέα εμφανίστηκε η Αθηνά, που τον οδήγησε στις Ναιάδες, τις Νύμφες του υγρού στοιχείου, που κατοικούσαν στο νησί, σε μια σπηλιά εκεί κοντά. «Μόνο εσείς μπορείτε να βοηθήσετε τον Περσέα» τις παρακάλεσε η Αθηνά. Αμέσως, οι Ναιάδες έσπευσαν να βοήθησουν το νέο. Η μία του έδωσε ένα ζευγάρι φτερωτά σανδάλια, η άλλη του φόρεσε στο κεφάλι το κράνος του Άδη που έκανε αόρατο όποιον το φορούσε, ενώ η τρίτη του έδωσε ένα σακί μέσα στο οποίο θα έπρεπε να βάλει το κομμένο κεφάλι της Μεδούσας. 35 Ο θάνατος της Μέδουσας Ο Περσέας ξεκίνησε αμέσως το ταξίδι του. Ελαφρύς σαν πούπουλο χάρη στα φτερωτά του σανδάλια, μπορούσε να πετάει ψηλά στον αέρα. Διέσχισε με ευκολία τον Ωκεανό και έφτασε γρήγορα στα σύνορα του βασιλείου της Νύχτας. Εκεί, στις υπόγειες στοές μιας μυστηριώδους σπηλιάς, που τη φυλούσαν οι Γραίες, κρύβονταν οι εφιαλτικές Γοργόνες. Οι Γραίες, κόρες κι αυτές, όπως και οι Γοργόνες, του θαλασσινού θεού Φόρκη, ήταν τρεις θεές με μορφή γερασμένων γυναικών. Φαλακρές από τότε που γεννήθηκαν, είχαν ένα μόνο δόντι και ένα μόνο μάτι, που το δανείζονταν με τη σειρά. Για το λόγο αυτό, φυλούσαν την είσοδο της σπηλιάς μία κάθε φορά και ποτέ όλες μαζί. Τη στιγμή, μάλιστα, που η μία από τις Γραίες έβγαζε το μάτι για να το παραδώσει στην επόμενη ήταν και οι τρεις τους τυφλές. Ο Περσέας φόρεσε το κράνος του Άδη που τον έκανε αόρατο, πλησίασε τις θεές και, τη στιγμή που το μοναδικό τους μάτι άλλαζε χέρια, το άρπαξε σαν αστραπή. «Θα σας επιστρέψω το μάτι σας, αν μου δείξετε πού κρύβονται οι Γοργόνες» απάντησε αποφασιστικά ο Περσέας στις τρεις γριές που άρχισαν να διαμαρτύρονται. Αφού πήρε την απάντηση που ήθελε, ξεκίνησε το ταξίδι του μέσα στη σπηλιά, με την προστασία της Αθηνάς, που τον ακολουθούσε σιωπηρά. Περπάτησε αρκετή ώρα μέσα στο λαβύρινθο με τις υπόγειες σήραγγες, ώσπου έφτασε στην κρυψώνα των Γοργόνων, που κοιμόνταν ανυποψίαστες. Πλησίασε τη Μέδουσα και, κοιτάζοντας την αντανάκλαση της στην ασπίδα της Αθηνάς, ώστε να αποφύγει το θανατηφόρο βλέμμα της, σήκωσε το σπαθί του και με μια γρήγορη κίνηση έκοψε το φοβερό κεφάλι. Πήγασος, το φτερωτό άλογο Από το άψυχο σώμα της τερατώδους Μέδουσας δεν έτρεξε μόνο αίμα. Από τον ακέφαλο λαιμό της πετάχτηκε ένα φτερωτό άλογο, ο Πήγασος, και ένας γίγαντας, ο Χρυσάορας. Ο Περσέας, αφού έβαλε το κομμένο κεφάλι της Μέδουσας στο σακί του, ανέβηκε στη ράχη του φτερωτού Πήγασου και πέταξε μακριά από τη σπηλιά. Οι άλλες δύο Γοργόνες, που στο μεταξύ είχαν ξυπνήσει, Βλέποντας το ακέφαλο σώμα της αδελφής τους, πήραν στο κυνήγι τον Περσέα. Έτρεξαν οργισμένες έξω από τη σπηλιά και συνέχισαν την καταδίωξη στον ουρανό. Όμως ο Περσέας, φορώντας το κράνος του Αδη, έγινε αόρατος και κατάφερε να τους ξεφύγει και να εξαφανιστεί. 36 Ανδρομέδα Στον δρόμο της επιστροφής του από την Σέριφο, ο Περσέας πέρασε από την Αιθιοπία. Εκεί, αντίκρισε μια πανέμορφη κοπέλα αλυσοδεμένη πάνω σε ένα βράχο, την Ανδρομέδα, κόρη του βασιλιά Κηφέα και της Κασσιόπειας. Η μητέρα της κοπέλας, περήφανη για την ομορφιά της, είχε τολμήσει να ανταγωνιστεί τις Νηρηίδες. Εκείνες, θυμωμένες, έτρεξαν στον πατέρα τους, τον Ποσειδώνα, για να εκδικηθεί την προσβολή. Ο θεός, οργισμένος, έστειλε ένα φοβερό δράκο που γεννήθηκε από τα αφρισμένα κύματα, για να καταστρέψει την Αιθιοπία. Ο βασιλιάς της χώρας, απελπισμένος, έτρεξε στο μαντείο του Άμμωνα για να ζητήσει βοήθεια. «Η κόρη του Κηφέα και της Κασσιόπειας, η Ανδρομέδα, πρέπει να θυσιαστεί για να σταματήσει η συμφορά» ήταν ο τρομερός χρησμός που έδωσε το μαντείο. Έτσι, η κοπέλα δέθηκε πάνω στο βράχο για να την κατασπαράξει το θαλάσσιο τέρας του Ποσειδώνα, και εκεί την είδε για πρώτη φορά ο Περσέας. «Θα ελευθερώσω την κόρη σας, αν μου υποσχεθείτε ότι θα μου δώσετε το χέρι της» είπε ο Περσέας στους γονείς της κοπέλας. Έχοντας ακόμα μαζί του τα θεϊκά όπλα που του είχαν δώσει οι Νύμφες, δε δυσκολεύτηκε καθόλου να σκοτώσει το δράκο. Όμως ο Φινέας, αδελφός του Κηφέα, που είχε βάλει σκοπό να παντρευτεί εκείνος την Ανδρομέδα, επιτέθηκε στον Περσέα για να τον εξοντώσει. Εκείνος, όμως, χρησιμοποιώντας το κεφάλι της Μέδουσας με το θανατηφόρο βλέμμα, μεταμόρφωσε σε πέτρα το Φινέα και τους στρατιώτες του. Ελεύθερος και με την όμορφη Ανδρομέδα στο πλευρό του, ο Περσέας μπορούσε πλέον να επιστρέψει στη Σέριφο. Η επιστροφή στο Άργος Ο Περσέας φλεγόταν από την επιθυμία να επιστρέψει στην πατρίδα του, το Άργος. Ο βασιλιάς Ακρίσιος, μαθαίνοντας τις προθέσεις του εγγονού του, εγκατέλειψε την πόλη και κατέφυγε στη Λάρισα ελπίζοντας να αποφύγει την εκπλήρωση του φοβερού χρησμού. Ο Περσέας, που ήταν ήδη στο δρόμο για το Άργος ταξιδεύοντας με τη γυναίκα του, την Ανδρομέδα, αποφάσισε να πάει στη Λάρισα, για να λάβει μέρος στους αγώνες που διοργάνωνε ο βασιλιάς της πόλης προς τιμήν του πατέρα του. Επέλεξε τη δισκοβολία, πήρε θέση στον αγωνιστικό χώρο και έριξε με όλη του τη δύναμη το δίσκο όσο πιο μακριά μπορούσε. Το βαρύ αντικείμενο, όμως, ξέφυγε από την πορεία του και χτύπησε έναν από τους θεατές στο κεφάλι σκοτώνοντάς τον στη στιγμή. Ο άτυχος θεατής δεν ήταν άλλος από 37 τον Ακρίσιο. Έτσι, ο ηλικιωμένος ηγεμόνας του Άργους σκοτώθηκε από το χέρι του εγγονού του, όπως ακριβώς είχε προβλέψει το μαντείο των Δελφών χρόνια πριν. 5. Βελλεροφόντης Ο Βελλεροφόντης ήταν γιος του Ποσειδώνα, αλλά ανάμεσα στους ανθρώπους πατέρας του θεωρείται ο Γλαύκος ο γιος του Σίσυφου, από το βασιλικό οίκο της Κορίνθου. Μητέρα του ήταν η Ευρυνόμη κόρη του βασιλιά Νίσου των Μεγάρων. Ο ήρωας αυτός, ονομάστηκε έτσι μετά από το φόνο ενός τυράννου της Κορίνθου, του Βέλλερου, που έγινε από καθαρή σύμπτωση. Μετά από το φόνο αυτό, αναγκάστηκε να φύγει από την Κόρινθο και να πάει στην Τίρυνθα στο βασιλιά Προίτο για να εξαγνιστεί. Κατά την εκεί διαμονή του όμως, η Άντεια η γυναίκα του Προίτου ερωτεύτηκε αυτό τον νέο κι όμορφο άντρα ο οποίος όμως από σεβασμό για τη φιλοξενία του συζύγου της αρνήθηκε τον έρωτά της. Τότε εκείνη διέβαλε τον Βελλεροφόντη στον Προίτο ότι προσπάθησε να την αποπλανήσει και του ζήτησε να σκοτώσει τον καβαλάρη του Πήγασου. 'Έτσι ο Προίτος αποφάσισε να στείλει τον Βελλεροφόντη στη Λυκία, στον πεθερό του Ιοβάτη, γιατί δεν ήθελε σύμφωνα με τους άγραφους νόμους της φιλοξενίας να τον σκοτώσει ο ίδιος. Ο Ιοβάτης δέχτηκε τον Βελλεροφόντη με γιορτές και τον φιλοξένησε εννιά μέρες κατά τη διάρκεια των οποίων θυσίασε και εννιά ταύρους για τις τελετές που έκανε προς τιμήν του και τη δέκατη μέρα άνοιξε το γράμμα του γαμπρού του. Εκείνο που σκέφτηκε ο Ιοβάτης όταν διάβασε την εντολή του Προίτου να σκοτώσει τον Βελλεροφόντη, ήταν να του αναθέσει να εξοντώσει το φοβερό ζώο τη Χίμαιρα που είχε αναθρέψει ο βασιλιάς της Καρίας Αμισοδάρης ο Βελλεροφόντης δέχτηκε την εντολή του Ιοβάτη. Η μεγαλύτερη δυσκολία που είχε η επιχείρηση αυτή, ήταν οι φλόγες που έβγαζε η Χίμαιρα και που τις εκσφενδόνιζε σε μεγάλη απόσταση. 'Όμως σε αυτό βοήθησε ο περίφημος Πήγασος που πέταξε ψηλά με τον αναβάτη του κι έτσι ο ήρωας έριχνε από το ύψος που ήθελε τα βέλη του στη Χίμαιρα. Μετά την εξόντωση της Χίμαιρας ο Ιοβάτης έστειλε τον Βελλεροφόντη εναντίον του λαού των Σολύμων που ήταν άγριοι και πολεμόχαροι. Όταν ο ήρωας νίκησε και τους Σόλυμους, πήρε εντολή να πολεμήσει τις Αμαζόνες. Το αποτέλεσμα ήταν το ίδιο νικηφόρο. 38 2.2 Μυθικά Τέρατα Κέρβερος, γιγάντιο τρικέφαλο κυνηγόσκυλο που φρουρούσε τις πύλες του Άδη. Χάρυβδη, ένα θαλάσσιο τέρας του οποίου οι εισπνοές σχημάτιζαν μια θανάσιμη δίνη. Έμπουσα, Το πρόσωπο της Έμπουσας έλαμπε σαν πύρινο και είχε είτε ένα μόνο πόδι, είτε ένα χάλκινο και ένα γαϊδουρινό. Γοργόνες, τερατώδεις αδελφές με φτερά από χρυσό, χάλκινα νύχια και φίδια για μαλλιά.Όταν κάποιος τις κοίταζε κατάματα μεταμορφωνόταν σε πέτρα Ευρυάλη Μέδουσα Σθενώ Γραίες, Είχαν ένα μάτι κι ένα δόντι το οποίο μοιράζονταν αναμεταξύ τους. Δεινώ Ενυώ Πεφρηδώ Άρπυιες, τρία φτερωτά τέρατα με τα σώματα πουλιών και κεφαλές και κορμούς γυναικών Αελλώ Νικοθόη Ωκυπέτη Ποδάργη Κόβαλος, λάτρης των γρίφων και των αινιγμάτων, δαίμων που στόχευε στη ψυχαγωγία αναμεταξύ αυτών και των ανθρώπων. Κλέφτες ή μάγειρες, που αποτελούνται από ξωτικά όντα. Κατηγορία καλικάντζαρων των αγαθών, θησαυρών και ορυκτών. Έχουνε χαρακτηριστικά ανθρωποειδούς με ξωτική έκφραση μορφής βατράχου, γάτας ή σκύλου (ζώα που κυριεύονται από το Πνεύμα). Μορμώ, ένα πλάσμα βαμπίρ που δάγκωνε τα παιδιά Ταράξιππος, ήταν Δαίμονας των αρχαίων που γνωστός κυρίως στους ιπποδρόμους Λάμια, ήταν βασίλισσα της Λιβύης που έγινε δαίμονας 39 Μυθικά Υβρίδια Αυτά τα πλάσματα συνδυάζουν ανθρώπους και ζώα, ή τα χαρακτηριστικά των διαφόρων ζώων. Κένταυροι, πλάσματα μισοί άνθρωποι, μισοί άλογα Άσβολος Χαρικλώ, σύζυγος του Κενταύρου Χείρωνα Χείρων, ο μεγαλύτερος και ο σοφότερος των Κενταύρων Ευρυτίων Νέσσος, ένας βαρκάρης στον Έβινο ποταμό Φόλος Χίμαιρα, εξέπνεε φωτιά, είχε σώμα κατσίκας, κεφάλι λιονταριού, και ουρά του κατέληγε σε φίδι. Σύμφωνα με άλλες περιγραφές, είχε περισσότερα από ένα κεφάλια, συνηθέστερα τρικέφαλος (κεφαλή λέοντα, κατσίκας και δράκοντα). Ιππαλεκτρυών, ένα πλάσμα με τα μπροστινά μέρη ενός κόκορα και το σώμα ενός αλόγου Ιχθυοκένταυρος, ένα ζευγάρι των θαλάσσιων Κενταύρων με τα ανώτερα σώματα των ανθρώπων, κάτω μέτωπα των αλόγων, και οι ουρές των ψαριών Iππότης λέως, μια φυλή μισoί άλογα, μισοί άνθρωποι Μαντιχώρας, ένα τέρας με το κεφάλι ενός άνδρα, το σώμα ενός λιονταριού και ένα εμβολιασμένο πυραύλων ρίψη ουρά Μινώταυρος, ένα τέρας με κεφάλι ταύρου και το σώμα ενός άνδρα Οφιόταυρος, ένα πλάσμα που ήταν μισό ταύρος και μισό φίδι Όρθρος, ένα δικέφαλο σκυλί, αδερφός του κέρβερου ,σκοτώθηκε από τον Ηρακλή Πάνας, μια φυλή των πνευμάτων της φύσης Σάτυροι και Σάτιρες, μια φυλή των πνευμάτων της φύσης με τους φορείς των ανδρών, οι ουρές των αλόγων και τα αυτιά των γαϊδουριών Σειληνοί, μια φυλή των ηλικιωμένων Σατύρων με τους φορείς των παλαιώνάνδρες, πατημασιά, μύτες, οι ουρές των αλόγων, και τα αυτιά από γαϊδούρια Σειρήνες, φτερωτές γυναίκες των οποίων το ακαταμάχητο τραγούδι δελέαζε τους ναύτες Σφίγγα, ένα πλάσμα με το σώμα ενός λιονταριού και το κεφάλι μιας γυναίκας Τελχίνες, ειδικευμένοι εργάτες μετάλλου βατραχοπέδιλα φώκιας στη θέση των χεριών 40 με κεφάλια σκύλων και Γίγαντες Οι γίγαντες ήταν μια κατηγορία αφύσικα μεγάλων και συχνά τερατωδών ανδρών που είχαν στενή σχέση με τους θεούς. Εκατόγχειρες, θεοί των σφοδρών καταιγίδων και τυφώνων. Τρεις γιοί του Ουρανού και της Γαίας, ο καθένας με τη δική του ξεχωριστή προσωπικότητα . Βριάρεως, ο σθεναρός Κόττος, ο λυσσαλέος Γύγης, ο μεγαλόμελος (αυτός με τα μεγάλα μέλη) Άγριος, ένας ανθρωποφάγος Θρακιώτης γίγαντας, ο οποίος ήταν μισός άνθρωπος και μισός αρκούδα Αλκυονέας, ο βασιλιάς των Θρακικών γιγάντων, ο οποίος σκοτώθηκε από τον Ηρακλή Αλωάδες, δύο γίγαντες που επιχείρησαν να εισβάλουν στον ουρανό Ώτος Εφιάλτης Ανταίος, γίγαντας της Λιβύης, που πάλευε με όλους τους επισκέπτες μέχρι θανάτου μέχρι που σκοτώθηκε από τον Ηρακλή Άργος ο Πανόπτης, ο γίγαντας με τα εκατό μάτια αναγκασμένος για τη φύλαξη της Ioύς Κύκλωπες (Οι Γέροντες), τρεις μονόφθαλμοι γίγαντες που σφυρηλάτησαν τον κεραυνό του Δία Άργης Βρόντης Στερόπης Κύκλωπες (Οι Νεότεροι), μια φυλή μονόφθαλμων σαρκοβόρων γιγάντων που έβοσκαν κοπάδια προβάτων στο νησί της Σικελίας o Πολύφημος, ένας Κύκλωπας ο οποίος κατέλαβε για λίγο τον Οδυσσέα και τους άντρες του. Εγκέλαδος, ένας από θρακιώτες γίγαντες που έκαναν πόλεμο κατά των θεών Γεγένεες, μια φυλή γιγάντων με έξι χέρια που αγωνίστηκαν με τους Αργοναύτες για το Bear Mountain στη Μυσία Γηρυών, γίγαντας με τρία σώματα, και τέσσερα φτερά που στάθηκε στο κόκκινο νησί Ερύθεια 41 Λαιστρυγόνες, μια φυλή ανθρωποφάγων γιγάντων που αντιμετωπίζουν τον Οδυσσέα στα ταξίδια του Ωρίων, ένας γίγαντας κυνηγός τον οποίο ο Δίας τοποθέτησε ανάμεσα στα αστέρια, ως τον αστερισμό του Ωρίωνα Πορφυρίων, ο βασιλιάς των γιγάντων ο οποίος, χτυπημένος από τον Ηρακλή και του Δία με βέλη και αστραπές αφού προσπάθησε να βιάσει την Ήρα Τάλως, ένας γίγαντας κατασκευασμένος από ορείχαλκο από τον Ήφαιστο, και δοσμένος από τον Δία στην ερωμένη του, Ευρώπη ως προσωπικός προστάτης της Τιτυός, ένας γίγαντας που σκοτώθηκε από τον Απόλλωνα και την Άρτεμης, όταν επιχείρησε να βιάσει την μητέρα τους Λητώ. Τυφών, ένας τερατώδης, αθάνατος, γίγαντας της θύελλας που νικήθηκε και φυλακίστηκε από τον Δία στον λάκκο των Τάρταρων 42 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΤΡΟΠΟΙ ΛΑΤΡΕΙΑΣ ΤΩΝ ΟΛΥΜΠΙΩΝ ΘΕΩΝ 3.1 Διαφορές Χριστιανισμού και Δωδεκαθεΐσμού Καταρχάς διαφέρει ο τρόπος που βλέπουν το Θεό οι δύο θρησκείες. Οι θεοί του Δωδεκαθεισμού είναι ανθρωπομορφικοί. Έχουν τα ίδια ακριβώς χαρακτηριστικά που έχουν και οι άνθρωποι. Πονάνε, κλαίνε, γελούν, ερωτεύονται, μαλώνουν, ζηλεύουν, στεναχωριούνται και θυμώνουν. Είναι ρεαλιστικοί, έχουν δηλαδή μία ανθρώπινη υπόσταση. Αυτός είναι και ο λόγος που οι άνθρωποι τους νιώθουν κοντά τους. Οι θεοί λοιπόν πέφτουν στο επίπεδο των ανθρώπων και πολλοί συχνά ζουν κοντά τους και τους βοηθούν. Επίσης ο Δωδεκαθεισμός μίλησε για την τριμερή αγάπη και φιλία. Την φιλία των θεών προς τους ανθρώπους, των ανθρώπων προς τους θεούς και της φιλίας μεταξύ των ανθρώπων. Μάλιστα την τελευταία ο Χριστιανισμός την υιοθέτησε με το «Αγαπάτε Αλλήλους» που δυστυχώς δεν τήρησε ποτέ. Τις άλλες δύο τις αγνόησε. Ο Χριστιανισμός επιβάλει αντί της φιλίας του ανθρώπου με τον Θεό τον «φόβο Κυρίου». Και αντί της φιλίας του θεού προς τους ανθρώπους επιβάλλει έναν φοβερό, τρομερό και εκδικητικό Θεό. Έπειτα θα μιλήσουμε για τον έρωτα. Ο Δωδεκαθεισμός ήταν η πρώτη θρησκεία που μίλησε για αυτό το συναίσθημα. Πρώτος ο Όμηρος μίλησε για αυτό το συναίσθημα, όταν περιγράφει την προσπάθεια της παμπόνηρης Ήρας να αποσπάσει το ενδιαφέρον του συζύγου της για τα πολεμικά δρώμενα με τα κάλλη της για να μπορέσει ο Ποσειδώνας να βοηθήσει τους Έλληνες. Ο Δίας αναφωνεί : « Για καμιά γυναίκα, θεά ή θνητή, ο έρωτας δεν πλημμύρισε τόσο την καρδιά μου, όσο για σένα τώρα! ». Ο Δωδεκαθεισμός λοιπόν έχει αποδεχτεί τον έρωτα ως ένα φυσικό συναίσθημα που νιώθουν όλοι οι άνθρωποι. Αντιθέτως ο Χριστιανισμός εναντιώνεται στη φύση του ανθρώπου για μια ακόμη φορά μην μνημονεύοντας τον έρωτα αλλά και τοποθετώντας τη λαγνεία και την ευχαρίστηση στο σεξ στα επτά θανάσιμα αμαρτήματα. Στο Δωδεκαθεισμό υπάρχει επίσης ιδιαίτερη μνεία στην σημαντικότατη αρετή της ανδρείας. Ένα δείγμα ανδρείας είναι φυσικά ο Έκτωρ όπου πολεμά με τον πανίσχυρο Αχιλλέα ενώ ξέρει ότι θα χάσει. Είναι ξεγραμμένος από τους θεούς αλλά αφού τον κυνηγήσει ο Αχιλλέας γύρω από την Τροία θα τον αντιμετωπίσει. Η χριστιανική ανδρεία δεν έχει όμως καμία σχέση με αυτή των αρχαίων Ελλήνων. Αντιθέτως ο Αβραάμ θεωρείται ανδρείος που θυσιάζει το γιο του στο Θεό. Αυτή η πράξη τυφλής υπακοής στον ανώτερο Θεό θεωρείται περιέργως γενναία από τους χριστιανούς και όχι βλακώδης όπως θα ήταν λογικό. Πολλοί θα αντέκρουαν το επιχείρημά μου λέγοντας πως οι αρχαίοι Έλληνες προσέφεραν ανθρωποθυσίες στους θεούς, κάτι που δεν ισχύει ούτε κατά διάνοια. Η απόδειξη ότι οι Έλληνες δεν ήταν βάρβαροι που σκότωναν ανθρώπους για να ικανοποιήσουν τους θεούς τους είναι εκτός από τα αρχαιολογικά ευρήματα ο μύθος του Τάνταλου ο οποίος σκότωσε τα παιδιά του για να τα προσφέρει ως θυσία στο Δία και ο τελευταίος τον έκαψε. Μία άλλη σημαντική διαφορά του Δωδεκαθεισμού με το 43 Χριστιανισμό είναι το ότι στην αρχαιοελληνική θρησκεία, το πνεύμα και το σώμα ήταν σε απόλυτη αρμονία καθώς δεν υπήρχε καμία απολύτως ντροπή για το τελευταίο εξ ου και τα «μέτρον άριστον» που δεν υπάρχει στη χριστιανική θρησκεία, στην οποία το σεξ θεωρείται αναγκαίο κακό και υπάρχει μόνο για τεκνοποίηση και όχι για απόλαυση. Ας μη ξεχνάμε πως η λαγνεία στη χριστιανική πίστη είναι ένα από τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα. Μέσα από τα διδάγματα της Βίβλου μπορεί επίσης να αποδειχτεί η ανωτερότητα της ελληνικής μυθολογίας. Καταρχάς στο ιερό αυτό κείμενο του Χριστιανισμού υπάρχει παντελής έλλειψη χιούμορ, κάτι που είναι ένα από τα πιο παράξενα φαινόμενα σε όλη τη λογοτεχνία όπως ο παρατηρεί πολύ εύστοχα ο Βρετανός μαθηματικός και συγγραφέας Άλφρεντ Νορθ Ουάιτχεντ. Πράγματι αυτό το παράξενο γεγονός αποτυπώνει την σοβαροφάνεια και τον καθωσπρεπισμό της χριστιανικής πίστης. Είναι επίσης πολύ σημαντικό το γεγονός πως δεν υπάρχει ούτε ένα σημείο στην Αγία Γραφή που επαινείται η ευφυΐα. Τελικά το μόνο που επαινείται σε αυτά τα κείμενα είναι η υποταγή σε ένα παντοδύναμο και τρομερό Θεό, η εγκράτεια, η τήρηση νόμων και κανόνων, η ταπεινοφροσύνη, η υπακοή, η έλλειψη εγωισμού και η αγάπη προς το συνάνθρωπο όσο ανήθικος και κακός κι αν είναι αυτός, αξίες που αν τις άκουγαν οι αρχαίοι Έλληνες θα γελούσαν τρανταχτά! Τέλος πρέπει να αναφέρουμε πως παρόλο την αποδεδειγμένη ανωτερότητα του Δωδεκαθεισμού, δηλαδή του προδρόμου του Χριστιανισμού, τελικά επικράτησε η χριστιανική πίστη. Και αυτό έγινε ως γνωστόν δια της βίας. Ναοί γκρεμίστηκαν, αρχαία ελληνικά αγάλματα «ευνουχίστηκαν», ο Παρθενώνας μετατράπηκε σε εκκλησία, η βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας καταστράφηκε από φανατισμένους χριστιανούς και γενικώς εξαλείφθηκε αυτή η θρησκεία από τον ελληνικό χώρο. 3.2 ΠΑΓΑΝΙΣΜΟΣ Παγανισμός είναι όρος που προσδιορίζει τις πολυθεϊστικές θρησκείες. Η ονομασία αυτή δόθηκε τα πρωτοβυζαντινά χρόνια στους εναπομείναντες ειδωλολάτρες της εποχής εκείνης που αντιδρούσαν στο Χριστιανισμό και έμειναν προσηλωμένοι στις πρωτόγονες ειδωλολατρικές λατρείες του παρελθόντος. Η ονομασία προέρχεται από την ιταλική λέξη ραgi που σημαίνει "χωριά" και ρaganus που σημαίνει "χωρικοί", και καθιερώθηκε επειδή οι ειδωλολάτρες συχνά διώχνονταν από τις πόλεις και κατέφευγαν στα χωριά. Ο Νεοπαγανισμός εμφανίστηκε ως ιδεολογικό ρεύμα το 19ο αιώνα , μόλις τα τελευταία 30 χρόνια βρήκε τεράστια απήχηση και κατάφερε να δημιουργήσει ένα πραγματικό μαζικό κίνημα στις μέρες μας. Το κίνημα του νεοπαγανισμού της Ελλάδας έχει διαφορές από τον παγκόσμιο παγανισμό. Αυτό για 2 λόγους. Πρώτο, διότι η αρχαία Ελληνική θρησκεία αφού πέθανε στους αιώνες, ξέχασε πολλά από τα πιστεύω της και από τις ιερές συνήθειές της, οι οποίες δεν είναι πλέον δυνατόν να παρατηρηθούν και να σχολιαστούν. Ότι απέμεινε είναι λειψότατες αναφορές από κείμενα. Έτσι οι νεοπαγανιστές περισσότερο δημιουργούν νέα δόγματα, παρά ακολουθούν παραδόσεις. Δεύτερο, διότι η αρχαία Ελληνική θρησκεία έχει τις διαφορές της, όπως κάθε θρησκεία, από τις άλλες. Βασικές όψεις του Παγανισμού είναι : α) ο Ανιμισμός (κοσμοθεωρία, που σύμφωνα με την οποία ό,τι μας περιβάλλει έχει ψυχή). β) ο Πολυθεϊσμός (η πολλαπλή εκδήλωση του Θεού). γ) ο Πανθεϊσμός (ο αιώνιος κόσμος που ταυτίζεται με το Θεό, είναι η μοναδική πραγματικότητα). δ) ο Σαμανισμός (το ταξίδι της Ψυχής και του Πνεύματος στη προσπάθεια ένωσης του Ανθρώπου με το Υπερφυσικό) και τέλος ε) οι σύγχρονες νεοπαγανιστικές - φυσιολατρικές ομάδες, γνωστές με το όνομα modern pagans, που 44 τα μέλη τους ανακαλύπτουν ένα βαθύτερο φιλοσοφικό νόημα στην Μητέρα Φύση, στην Γαία κλπ. Ο σεβασμός στην ελεύθερη βούληση και τις επιλογές του κάθε ατόμου είναι ένα από τα κύρια γνωρίσματα του Νεοπαγανιστικού κινήματος. 3.3 Τελετές και αρχαία ελληνική λατρεία Οι γιορτές στην αρχαία Ελλάδα ήταν αφιερωμένες σε ξεχωριστούς θεούς ή θεές. Την ημέρα του θρησκευτικού εορτασμού μπορεί να γίνονταν παράλληλα με τις προσφορές στους θεούς αθλητικοί αγώνες και θεατρικές παραστάσεις. Την πιο σημαντική λατρευτική πράξη σε όλων των ειδών τις λατρείες αποτελούσε η προσφορά θυσίας. Οι αρχαίοι Έλληνες συνήθιζαν να θυσιάζουν ζώα και ιδιαίτερα βόδια, πρόβατα και κατσίκες. Δε θυσίαζαν όμως σε όλους τους θεούς τα ίδια ζώα, αλλά η ιδιαίτερη κατηγορία του θύματος, η ηλικία και το φύλο διέφεραν κατά θεότητα και κατά περίπτωση. Η θυσία γινόταν με δυο διαφορετικούς τρόπους ανάλογα αν προοριζόταν για ουράνια θεότητα ή για χθόνιο θεό και ήρωα. Αν το ζώο προοριζόταν για ουράνιο θεό, μετά τη θυσία του ζώου, το κρέας ψηνόταν, αποδιδόταν αυτό που έπρεπε στους θεούς και το υπόλοιπο καταναλωνόταν από τους πιστούς, συνήθως σε κοινό γεύμα. Αν το ζώο προοριζόταν για χθόνιο θεό ή ήρωα, τότε μετά τη θυσία προσφερόταν ως ολοκαύτωμα, δηλαδή γινόταν ολοκληρωτική καύση του σώματός του. Ο βωμός και η εσχάρα Επειδή κατά τη διάρκεια της θυσίας γινόταν καύση των σπλάχνων και των οστών του ζώου, ο βωμός για την καύση αποτελούσε κεντρικό σημείο των περισσότερων λατρευτικών χώρων. Βρισκόταν συνήθως στο ύπαιθρο κι όχι μέσα στο ναό ή σε κάποιο εσωτερικό χώρο, για πρακτικούς κυρίως λόγους αλλά και για να μπορεί ο καπνός από το θυσιαζόμενο ζώο να φτάνει στους ουρανούς που κατοικούσαν οι θεοί. Για αυτό ο βωμός υπήρχε κοντά στην είσοδο του ναού και μέσα στο ναό στεγαζόταν το άγαλμα του θεού. Στην αρχαία Ελλάδα οι πιστοί δεν έμπαιναν στο ναό για να προσευχηθούν σε αντίθεση με τις σημερινές συνήθειες των πιστών. Η ολοκαύτωσις, η προσφορά στις χθόνιες θεότητες ή στους ήρωες, δε γινόταν σε βωμό αλλά σε μια ειδική κατασκευή, την εσχάρα, όπου αρχιτεκτονικά φαινόταν σαν να επικοινωνούσε με τον Κάτω Κόσμο. Άλλες προσφορές Οι προσφορές προς τους θεούς συνοδεύονταν από ύμνους και προσευχές. Εκτός από τις θυσίες ζώων γίνονταν προσφορές απαρχών (των πρώτων καρπών κάθε σοδειάς), φρούτων, λαχανικών, δημητριακών (πανσπερμίες), ψαριών σύμφωνα με τα ιδαίτερα χαρακτηριστικά του κάθε θεού και της κάθε γιορτής. Οι θεοί δέχονταν και υγρές προσφορές από κρασί ή γάλα Τις υγρές προσφορές συνήθως τις έχυναν επάνω στο βωμό ή στο έδαφος ανάλογα με το είδος της λατρείας. Η προσφορά υγρών γινόταν με σπονδές ή χοές. Στους θεούς έκαιγαν θυμίαμα ή σκόρπιζαν αρώματα στις τελετουργίες. Στις τελετές έπαιζαν μουσική με λύρα και αυλό. Οι Ρωμαίοι πίστευαν ότι η μουσική κατά τη διάρκεια των τελετών, χρησίμευε για να καλύπτει τα δυσοίωνα λόγια και 45 ήχους. Επίσης στην αρχαιότητα με τις γιορτές είχαν συνδέσει αθλητικούς αγώνες και θεατρικές παραστάσεις. Οι πομπές Είδος δημόσιας τελετής πολύ σημαντικό στην αρχαία τελετουργία ήταν η πομπή. Η πομπή αφορούσε την αποστολή μιας προσφοράς προς τη θεότητα με τη συνοδεία πλήθους πιστών. Η σημασία των πομπών στη δημόσια λατρεία γίνεται αντιληπτή από το γεγονός ότι οι Αθηναίοι έχτισαν το Πομπείον, ένα ειδικό κτίριο για αυτές τις περιπτώσεις. Το Πομπείον ήταν το σημείο εκκίνησης των μεγάλων γιορτών προς και από την πόλη. Στα Παναθήναια εκεί συγκεντρώνονταν οι πιστοί για την πομπή προς την Ακρόπολη, ενώ στα Μεγάλα Μυστήρια από εκεί ξεκινούσε η πομπή για την Ελευσίνα. Οι περιορισμοί Οι περισσότερες τελετές γίνονταν δημόσια κι όλοι οι πολίτες μπορούσαν να λάβουν μέρος σε αυτές. Υπήρχαν βέβαια και εξαιρέσεις. Από ορισμένες τελετές απέκλειαν ένα από τα δύο φύλα. Οι γυναίκες συχνά αποκλείονταν από τα ιερά του Ηρακλή, ενώ σε διάφορες τελετουργίες, ιδιαίτερα όσες αφορούσαν τη Δήμητρα, που πραγματοποιούνταν από γυναίκες οι άντρες θεωρούνταν ότι βεβήλωναν τη γιορτή. Στις διάφορες μυστηριακές λατρείες όλοι οι πολίτες, που δεν είχαν παραβεί κάποιον από τους τελετουργικούς κανόνες, είχαν το δικαίωμα να μυηθούν στα μυστήρια, αλλά είχαν και την ιερή υποχρέωση να μην αποκαλύψουν τα άρρητα μυστικά. Αλλού απέφευγαν το δημόσιο εορτασμό μιας γιορτής, όπως ήταν η Γιορτή των Αιγινητών, που γινόταν σε ανάμνηση εκείνων που επέστρεψαν από την Τροία. Τη γιόρταζαν κλεισμένοι στα σπίτια τους για να μην προκαλούν εκείνους που οι συγγενείς τους χάθηκαν στον Τρωικό πόλεμο. Το εορτολόγιο Οι γιορτές στις οποίες γίνονταν τελετές είχαν σταθερές ημερομηνίες κι ήταν κατανεμημένες σε ολόκληρο το έτος. Κάθε ελληνική πόλη είχε δικό της ημερολόγιο με δικά της ονόματα μηνών. Τα ονόματα των μηνών είναι σχεδόν όλα παράγωγα του ονόματος κάποιας γιορτής που γινόταν μέσα στο μήνα (δες το αττικό ημερολόγιο). Το έτος αποτελείτο από 12 σεληνιακούς μήνες που οι μισοί είχαν 29 ημέρες και οι υπόλοιποι είχαν διάρκεια 30 ημερών. Αυτός όμως ο κύκλος δημιουργούσε ένα έτος 354 ημερών και ξέφευγε από το ηλιακό έτος που έχει διάρκεια 365 1/4 ημέρες. Συνέπεια της απόκλισης ήταν ορισμένες αγροτικές γιορτές να γιορτάζονται σε άλλη εποχή. Η λύση στο πρόβλημα ήταν η προσθήκη κατά διαστήματα (συνήθως κάθε τέταρτο έτος) ενός 13ου εμβόλιμου μήνα, που αποτελούσε επανάληψη ενός από τους κανονικούς. Στην Αθήνα ο εμβόλιμος μήνας ονομαζόταν Ποσειδεών Β και ημερολογιακά ακολουθούσε το τακτικό μήνα Ποσειδεών. Των πόνων πλείστας αναπαύλας... Ο Περικλής μιλώντας στους Αθηναίους (Θουκυδίδης, ΙΙ, 38) λέει: "Επιπλέον παρέχουμε στο πνεύμα μας πολλές ευκαιρίες ξεκούρασης, ανάπαυλας, τελώντας αγώνες και θυσίες κατά τη διάρκεια όλου του έτους". Ο Πλάτωνας (Νόμοι, 635 D) στο ίδιο μήκος κύματος γράφει: "θεοί δε οικτείραντες το των ανθρώπων επίπονον πεφυκός γένος αναπαύλας τε αυτοίς των πόνων ετάξαντο τας των εορτών αμοιβάς τοις θεοίς". 46 Προσευχή Η προσευχή συνόδευε κάθε μεγάλη γιορτή και την καθημερινή ζωή των ανθρώπων. Με προσευχή άρχιζαν οι μεγάλες θυσίες που την εκφωνούσε ο ιερέας με δυνατή φωνή. Για κάθε περίσταση υπήρχαν τυποποιημένες προσευχές. Προσευχή έκαναν στο ξεκίνημα της ημέρας (Ησίοδος, Έργα και Ημέραι) και στο ξεκίνημα γεύματος ή συμποσίου. Πριν από τη μάχη προσευχόταν ο επικεφαλής του στρατεύματος. Στην τραγωδία του Ασχύλου "Επτά επί Θήβας" (252) ο Ετεοκλής προσεύχεται ως εξής: "Παρακάλεσε τους θεούς να πολεμήσουν με το μέρος μας. Άκουσε με τη σειρά σου την προσευχή μου και δώσε το σύνθημα για την ιερή κραυγή, τον τυχερό παιάνα, την ιερή επίκληση του θεού στις θυσίες μας, την κραυγή που μας λυτρώνει από το φόβο του πολέμου. Κι εγώ ορκίζομαι στους πάτριους θεούς, στους θεούς της γης, ... και υπόσχομαι ότι μετά το αίσιο πέρας όλων αυτών, αν σωθεί η πόλη μου, να προσφέρω στους βωμούς των θεών το αίμα των προβάτων και να θυσιάσω ταύρους και να ψάλλω ύμνο ευχαριστήριο και στα ιερά μας να κρεμάσω τα όπλα των εχθρών." 47 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΕΡΓΑ ΤΕΧΝΗΣ ΜΕ ΘΕΜΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ Κεφάλαιο 4.1: Εισαγωγή Η παρούσα εργασία ανήκει στην υποομάδα της ερευνητικής ομάδας με θέμα ‘Ελληνική Μυθολογία’ με θέμα τα έργα τέχνης με θεματικό κέντρο την Ελληνική μυθολογία. Υπάρχουν πάρα πολλά έργα τέχνης που παρουσιάζουν διάφορες εποχές και γνωστούς μύθους της αρχαιότητας στην Ελλάδα τα οποία διατηρούνται μέχρι και σήμερα. Η εργασία περιέχει μια μικρή έκθεση αυτών και τους μύθους που αφορούν το καθένα. Η σχετική βιβλιογραφία είναι ωστόσο αρκετά ελλιπής. Παρόλα αυτά καταφέραμε να συλλέξουμε αρκετές πληροφορίες έτσι ώστε να ολοκληρώσουμε την εργασία και να την παρουσιάσουμε. Κεφάλαιο 4.2: Τα έργα τέχνης Η ελληνική μυθολογία είναι σήμερα γνωστή από την αρχαία ελληνική λογοτεχνία. Εκτός από τις γραπτές πηγές, υπάρχουν μυθικές μορφές οπτικοποιημένες σε διάφορα μέσα που χρονολογούνται από τη γεωμετρική περίοδο (900-800 π.Χ.) και έπειτα. 4.3 Λογοτεχνικές πηγές Η μυθική αφήγηση είναι κυρίαρχη σχεδόν σε κάθε μορφή της ελληνικής λογοτεχνίας. Το μοναδικό μυθογραφικό εγχειρίδιο που επέζησε από την αρχαιότητα είναι η Βιβλιοθήκη του Απολλόδωρου, η οποία προσπαθεί να συνδυάσει τις αντιφατικές ιστορίες των ποιητών και να παράσχει μια ενιαία εκδοχή της παραδοσιακής ελληνικής μυθολογίας. Μεταξύ των λογοτεχνικών πηγών, χρονολογικά πρώτα, είναι τα δύο επικά ποιήματα του Ομήρου, η Ιλιάδα και η Οδύσσεια. Οι Ομηρικοί Ύμνοι, παρά το όνομά τους, δεν έχουν καμία σχέση με τον Όμηρο. Άλλοι ποιητές ολοκλήρωσαν τον συγκεκριμένο επικό κύκλο με μικρότερα ποιήματα, αλλά τα περισσότερα δεν έχουν διασωθεί.[6] Ο Ησίοδος, ένας σύγχρονος του Ομήρου, καταθέτει στη Θεογονία (προέλευση των Θεών) την πληρέστερη καταγραφή των πρώιμων ελληνικών μύθων. Οι μύθοι της Θεογονίας, που διαμόρφωσαν τις λαϊκές δοξασίες, διηγούνται τη δημιουργία του κόσμου, την προέλευση των Θεών, των τιτάνων, των γιγάντων και τον σχηματισμό των γενεαλογιών. Στο Έργα και Ημέραι του Ησίοδου, ένα διδακτικό ποίημα για τη αγροτική ζωή, περιλαμβάνει επίσης τους μύθους του Προμηθέα, της Πανδώρας και των τεσσάρων εποχών. Ο ποιητής δίνει συμβουλές ώστε να επιβιώσεις σε έναν επικίνδυνο κόσμο που καθίσταται ακόμα πιο επικίνδυνος από τους Θεούς. Οι λυρικοί ποιητές εμπνέονταν συχνά από μύθους, αλλά η βαθμιαία επεξεργασία μετέτρεπε τα έργα σε λιγότερο αφηγηματικά και περισσότερο υπαινικτικά. Σαν αποτέλεσμα, ο Πίνδαρος, ο Βακχυλίδης, ο Σιμωνίδης, και οι βουκολικοί ποιητές, όπως ο Θεόκριτος και ο Βίων, παρέχουν μεμονωμένα μυθολογικά γεγονότα στα έργα τους. Απ’ την άλλη, οι μύθοι ήταν σε περίοπτη θέση στο κλασσικό αθηναϊκό δράμα. Οι τρεις μεγάλοι τραγικοί συγγραφείς Αισχύλος, Σοφοκλής και Ευριπίδης εμπνεύστηκαν σε πολλά έργα τους από την μυθική εποχή των ηρώων και του τρωικού πολέμου. Έτσι πολλές από τις μεγάλες μυθικές ιστορίες (π.χ. ο Αγαμέμνων και τα παιδιά του, ο Οιδίπους, ο Ιάσων, η Μήδεια κ.λπ.) πήραν την κλασική μορφή τους 48 μέσα από τραγικά θεατρικά έργα. Και ο κωμικός θεατρικός συγγραφέας Αριστοφάνης επίσης χρησιμοποίησε τους μύθους, π.χ. στους Όρνιθες και στους Βατράχους. Οιιστορικοί Ηρόδοτος και ΔιόδωροςΣικελιώτης,καιοιγεωγράφοι Παυσανίας και Στρά βων, που ταξίδεψαν σε όλο τον ελληνικό κόσμο και κατέγραψαν τις ιστορίες που άκουσαν, παρέχουν τους πολυάριθμους τοπικούς μύθους, σώζοντας έτσι τις λιγότερο γνωστές εναλλακτικές εκδόσεις.[7] Ο Ηρόδοτος ειδικότερα, ερεύνησε τις διάφορες παραδόσεις που άκουσε και κατέληξε στις ιστορικές ή μυθολογικές ρίζες της αντιπαράθεσης μεταξύ Ελλάδας και ανατολής.[9] Η ποίηση της ελληνιστικής και ρωμαϊκής εποχής, περιέχει πολλές σημαντικές λεπτομέρειες. Σε αυτή την κατηγορία περιλαμβάνονται: 1. Οι ελληνιστικοί ποιητές Απολλώνιος ο Ρόδιος, Καλλίμαχος, Ερατοσθένης και Παρθένιος. 2. Οι ρωμαϊκοί ποιητές Οβίδιος, Αχιλλεύς Τάτιος, Βαλέριος Φλάκος, Σενέκας και Βιργίλιος με σχόλια του Σέρβιου. Έλληνες ποιητές Νόννος, Αντώνιος 3. Οι μεταγενέστεροι Λιμπεράλης και Κουΐντος της Σμύρνης. 4. Τα αρχαία μυθιστορήματα του Απουλήιου, του Πετρώνιου, του Λολλιανού και του Ηλιόδωρου. Το Fabulae και το Astronomica του Ρωμαίου συγγραφέα Υγίνου είναι δύο σημαντικές, μη-ποιητικές επιτομές της ελληνικής μυθολογίας. Το Imagines του Φιλόστρατου του πρεσβύτερου και του νεότερου και οι περιγραφές του Καλλίστρατου, είναι άλλες δύο χρήσιμες πηγές. Τέλος, ο χριστιανικός συγγραφέας και φιλόσοφος Αρνόβιος αναφέρει κάποιες πρακτικές λατρείας προκειμένου να τις δυσφημήσει, ενώ και διάφοροι άλλοι βυζαντινοί συγγραφείς παρέχουν σημαντικές λεπτομέρειες για μύθους, που πηγάζουν από χαμένα ελληνικά έργα. Άλλα έργα που βοήθησαν σημαντικά στη συντήρηση των μύθων είναι το λεξικό του Ησύχιου, το Σούδα, και οι πραγματείες του Ιωάννη Τζέτζη και του Ευστάθιου. 49 4.4: Πηγές από έργα τέχνης «Σελήνη και Ενδύμιων» Ο Ενδύμιων ήταν Θεός της αρχαίας Ελλάδας. Κατά τον Ησίοδο ήταν γιος του Δία και της Καλύκης. Στη Σπάρτη τον τιμούσαν ως τοπικό ήρωα καθώς επίσης στην Αρκαδία, στην Αιτωλία και σ’ άλλες πόλεις της αρχαίας Ελλάδας. Περίφημος ο μύθος για τον Ενδυμίωνα κατά τον οποίο ο γιος του Δία ήταν ωραιότατος νέος που τον ερωτεύτηκε η Σελήνη και τον επισκεπτόταν στο σπήλαιό του. Ο Ενδύμιων ερωτευμένος κι αυτός με τη Σελήνη, όμως παντρεμένος με μια βασίλισσα στην Ελλάδα. Κι επειδή ήταν Τίμιος άνδρας δεν ήθελε να απατήσει την γυναίκα του. Γι’αυτό το λόγο ζήτησε από τον πατέρα του Δία να τον βάλει να κοιμάται αιώνια, γιατί η Σέληνη καθώς ήταν κόρη της Νυχτός (Νύχτας) που ήταν Τιτάνας είχε τη δύναμη να επισκέπτεται τον Ενδυμίωνα στα όνειρά του και έτσι να μείνουν μαζί για πάντα. Η Σελήνη από την άλλη που ήθελε να τον βλέπει διαρκώς, ζήτησε από τη μητέρα της τη Νύχτα να πάει στο Δία και να του ζητήσει βοήθεια. Ο Δίας που δε μπορούσε να αντέξει τον αγαπημένο του γιο να κλαίει απαρηγόρητος τον έκανε να κοιμάται αιώνια, χωρίς να χάνει την ομορφιά του και τη νεότητά του για να συνεχίσει να είναι όμορφος για πάντα για τη Θεά Σελήνη. Ο ύπνος αυτός έμεινε παροιμιώδης. 50 «Θάνατος και ανάσταση του Άδωνι» Η ελληνική μυθολογία αναφέρει ότι ο Άδωνις ήταν ένας πανέμορφος νέος, αγαπημένος της Αφροδίτης. Η Αφροδίτη, τιμώρησε τη μετέπειτα μητέρα του Άδωνη, Σμύρνα ή Mύρρα, και την έκανε να ερωτευτεί τον Κύπριο Kινύρα, τον οποίο και παραπλάνησε, προκειμένου να ικανοποιήσει τον έρωτά της. Καρπός αυτής της ενώσεως υπήρξε ο Άδωνις, ο οποίος ήταν πολύ όμορφος ήδη από τη νηπιακή του ηλικία. Η θεά τον έκρυψε μέσα σε μία λάρνακα (κιβώτιο) και τον παρέδωσε στην Περσεφόνη προς φύλαξη. Κατά μια άλλη εκδοχή του μύθου, μητέρα του Άδωνη ήταν η Μεθάρμη και αδέλφια του ο Οξύπορος, η Ορσεδίκη, η Λαογόρη και η Βραισία (Απολλόδωρου Βιβλιοθήκη Γ’). Ακόμα μία εκδοχή του μύθου δηλώνει ότι ο Kινύρας ήταν πατέρας της Σμύρνας. Όταν ανακάλυψε ότι παραπλανήθηκε και έσμιξε με την κόρη του, γεμάτος οργή και αποτροπιασμό την κυνήγησε για να τη σκοτώσει. Η Σμύρνα κατέφυγε στα βουνά, αλλά ο Kινύρας την έφτασε και, την ώρα που σήκωσε το σπαθί του για να την αποκεφαλίσει, παρενέβη η Αφροδίτη και μεταμόρφωσε τη Σμύρνα στο ομώνυμο φυτό. Το σπαθί συνέχισε όμως την πορεία του (λόγω κινητικής ενέργειας θα λέγαμε σήμερα!) και έκοψε τη Σμύρνα ως φυτό πλέον. Από εκεί ξεπετάχτηκε ο Άδωνις, ο οποίος προβάλλει σ’ αυτή την περίπτωση με μία υπερφυσική γέννηση. Η Αθηνά τον παρέλαβε και τον έδωσε στην Περσεφόνη, κόρη της θεάς Δήμητρας και του Δία. Όταν η Περσεφόνη άνοιξε το κιβώτιο και αντίκρισε την ομορφιά του μωρού, αποφάσισε να μην επιστρέψει ξανά τον Άδωνι. Όμως η Αφροδίτη, η οποία είδε ότι δεν της επιστρέφουν αυτό που της «ανήκε», κατέβηκε στον κάτω κόσμο (Άδη), όπου έμενε η Περσεφόνη, για να λυτρώσει τον αγαπημένο της από την κυριαρχία του θανάτου. Η θεϊκή «διαμάχη» που προέκυψε μεταξύ της θεάς της ζωής και του έρωτα (Αφροδίτη) και της θεάς του θανάτου και της θλίψης (Περσεφόνη), ρυθμίστηκε από τον Δία ακριβοδίκαια ως εξής: Ο Άδωνις θα μένει το ένα τρίτο του χρόνου με την Περσεφόνη στον Άδη, αποδεχόμενος την τρωτότητα της ανθρώπινης φύσης, το δεύτερο τρίτο του χρόνου θα μένει με την Αφροδίτη στη γη. 51 «Ο κεστός της Αφροδίτης» Το σημαντικότερο σύμβολο της Αφροδίτης θεωρείται ο “κεστός” (στηθόδεσμος), στον οποίο υπάρχει όλη της η ερωτική δύναμη (φιλότης, ίμερος). Κατά τον Όμηρο τον χαρίζει στην Ήρα, όταν αυτή θέλει να γοητεύσει τον Δία. Ανάλογη ενέργεια μ’ αυτήν του “κεστού” εκπορεύεται και από το ερωτικό στεφάνι, που στην εικονογραφία φέρει η Αφροδίτη και o Έρωτας. Αντικείμενα ομορφιάς, όπως ευωδιαστά ενδύματα, τα οποία φορούσε όταν παρουσιάστηκε στον Πάρι για να κριθεί και πλούσια κοσμήματα είναι χαρακτηριστικά της παρουσίας της. Ως θεά της ομορφιάς κρατάει καθρέφτη, αλλά εικονίζεται και σε κάτοπτρα. Ως σύμβολο της “ερωτικής ειμαρμένης” συνδέθηκε με τους αστραγάλους, η τυχερότερη ρίψη στα ζάρια, άλλωστε, έφερε τ’ όνομά της. 52 «Απόλλωνας και μούσες» Με τις Μούσες ο Απόλλωνας είχε ερωτικές περιπέτειες. Λένε πως από τη Θάλεια απέκτησε τους Κορύβαντες, δαίμονες που ανήκαν στη συνοδεία του Διόνυσου, μαζί με τους Σάτυρους και τα άλλα ξωτικά του δάσους. Με την Ουρανία απέκτησε τους μουσικούς Λίνο και Ορφέα, που γαλήνευαν τη φύση ολόκληρη παίζοντας τον αυλό τους και εξημέρωναν τα άγρια θηρία. Επίσης, ο Απόλλωνας είναι ο πατέρας του Ασκληπιού, του θεού της Ιατρικής. Λένε πως ο ερωτιάρης θεός έσμιξε με τη Κορωνίδα και την άφησε έγκυο. Τον καιρό όμως που αυτή περίμενε παιδί έκανε απιστίες στο θεό πηγαίνοντας μ’ έναν θνητό. Όταν το έμαθε αυτό ο Απόλλωνας, οργισμένος από την προσβολή, σκότωσε την άπιστη Κορωνίδα. Τη στιγμή όμως που το σώμα της τοποθετήθηκε πάνω στη φωτιά και ήταν έτοιμο να καεί, ο εκδικητικός θεός μεταμορφωμένος σε γύπα όρμησε και τράβηξε από τα σπλάχνα της το παιδί, ζωντανό ακόμη. «Ο Πάνας και ο Πανίκος» Η εμφάνιση του Πάνα στην Ελληνική Μυθολογία φαίνεται ν΄ ανάγεται στον 7ο αιώνα π.Χ.. Σύμφωνα με τις επικρατέστερες παραδόσεις γεννήθηκε στο όρος Λύκαιον της Αρκαδίας. Μόλις όμως τον αντίκρισε η μητέρα του τον εγκατέλειψε τρομαγμένη από τη μορφή που είχε, με δύο κέρατα κατσικιού στο κεφάλι, μυτερά αυτιά, γενειοφόρος και τραγοπόδαρος. Ο Ερμής που αντιλήφθηκε τη σκηνή έσπευσε και προστάτευσε τον έκθετο Πάνα τον οποίο και μετέφερε στον Όλυμπο όπου και τον παρουσίασε στον Δία και τους άλλους θεούς οι οποίοι και τον καλοδέχθηκαν. 53 «Ο Ερμής και η Ψυχή» Λέγεται ότι η Ψυχή ήταν τόσο εκπληκτικά όμορφη που επισκίαζε ακόμη και την Αφροδίτη, την θεά της ομορφιάς και του έρωτα. Άνδρες συγκεντρωνόταν από παντού για να έρθουν να τη δουν και οι βωμοί της Αφροδίτης εγκαταλείφθηκαν εντελώς, καθώς όλοι λάτρευαν τώρα την ακαταμάχητη πριγκίπισσα αντί της θεάς, φέρνοντάς της προσφορές και σκορπίζοντας λουλούδια στους δρόμους όποτε έβγαινε έξω. Η απότομα ξεχασμένη Αφροδίτη ήταν εξαγριωμένη με την Ψυχή, ακόμα και αν το κορίτσι δεν μπορούσε να κάνει τίποτα για ότι συνέβαινε. Κάλεσε τον γιο της, Έρωτα (σε αυτόν τον μύθο παρουσιάζεται ως όμορφος νέος) και του έδωσε εντολή να κάνει την Ψυχή να ερωτευθεί τον κατώτερο και πιο αξιοκαταφρόνητο άνδρα που θα μπορούσε να βρει. Στο μεταξύ η Ψυχή υπέφερε τρομακτικά από την αφοσίωση που συσσωρεύτηκε επάνω της. Τη λάτρευαν και την εγκωμίαζαν, αλλά κανένας δεν τολμούσε να την ζητήσει σε γάμο γιατί ο Έρωτας είχε δηλητηριάσει τις ψυχές των ανδρών ώστε να μην την επιθυμούν. Ενώ οι μεγαλύτερες αδερφές της έκαναν ευτυχισμένους γάμους με όμορφους πρίγκιπες, η αξιολύπητη Ψυχή καθόταν μόνη στο σπίτι, αναθεματίζοντας μυστικά την ομορφιά της. Ο πατέρας της συμβουλεύτηκε ένα μαντείο του θεού Απόλλωνα που τον καθοδήγησε να πάρει την Ψυχή, ντυμένη με νυφικό φόρεμα, σε ένα υψηλό βουνό όπου έπρεπε να περιμένει την άφιξη του γαμπρού. Σύμφωνα με τον χρησμό, αυτός θα ήταν ένας δράκος που πετούσε φωτιές και γέμιζε με τρόμο ακόμα και τους θεούς. 54 «Διηάνειρα και Κένταυρος Νέσσος» Σύζυγος του Ηρακλή. Μια φορά, ο Ηρακλής και η Δηιάνειρα ήθελαν να περάσουν ένα ποτάμι (είχαν να πάνε σε κάτι κουμπάρους τους). Ο Κένταυρος Νέσσος έκανε τον περαματάρη, αλλά μπορούσε να μεταφέρει στη ράχη του έναν άνθρωπο κάθε φορά (του είχε χαλάσει το σαμάρι). Πέρασε λοιπόν πρώτα τον Ηρακλή, και μετά επέστρεψε στην άλλη όχθη και πήρε στη ράχη του και τη Δηιάνειρα. Τότε όμως προσπάθησε είτε να την απαγάγει, είτε (σύμφωνα με άλλη εκδοχή) να τη βιάσει. Ο Ηρακλής, βλέποντάς τους από την άλλη όχθη του ποταμού, σημάδεψε καλά και τραυμάτισε καίρια τον Νέσσο με ένα βέλος του (Νέσσο, θα σε πονέσω). Ο Νέσσος, πεθαίνοντας, έδωσε μια ποσότητα από το αίμα του (Ρέζους αρνητικό) στη Δηιάνειρα λέγοντάς της πως, όταν της απιστήσει κάποτε ο Ηρακλής, θα τον ξανάφερνε κοντά της αλείφοντας τον χιτώνα του με αυτό (Μην το δοκιμάσετε στο σπίτι). Μετά από χρόνια λοιπόν, όταν η Δηιάνειρα υποπτεύθηκε ότι ο Ηρακλής ερωτεύθηκε την Ιόλη (όχι το νερό), άλειψε με το αίμα του Κενταύρου τον χιτώνα του. O Ηρακλής, φορώντας τον και αδιαφορώντας για το ότι είχε γίνει κόκκινος εμπριμέ, καταλήφθηκε μετά από λίγο από τρομερούς πόνους, το δέρμα του τσουρούφλαγε αλλά όποτε προσπαθούσε να βγάλει το χιτώνα έβγαιναν μαζί και οι σάρκες του και στην απόγνωσή του συγκέντρωσε ξύλα στην κορυφή του όρους Οίτη και παρακάλεσε τον Φιλοκτήτη να ανάψει πυρά, πάνω στην οποία ανέβηκε και κάηκε. Μέχρι σήμερα, η υψηλότερη κορυφή της Οίτης ονομάζεται «Πυρά». Η Δηιάνειρα, μαθαίνοντας το γεγονός αυτό, αυτοκτόνησε. Άλλο ένα happy end της Ελληνικής μυθολογίας με ήρωες και θεούς να περνούν ανέμελες στιγμές ξεγνοιασιάς σε ανθισμένα λιβάδια. Με λίγα λόγια, πήγε να κάνει την κουτσουκέλα της με τον Νέσσο (σιγά μη δεν τον ήθελε, όσο νά’ναι ήταν ένας άνθρωπος με κάποια στοιχεία αλόγου…) και τελικά τον έκανε φλαμπέ τον Ηρακλή. Μπορεί αυτός να γλίτωσε από όλα τα τέρατα αλλά τελικά πήγε από φουστάνι. 55 «Η Σελήνη και οι Διόσκουροι (Φώσφορος και Έσπερος)» H Σελήνη και o Έσπερος. Ασημί με χρυσό. 350 περίπου π.Χ. Μιλάνο Αρχαιολογικό Μουσείο. Το όνομά της ετυμολογείται από το σέλας (φως). Στην Ελληνική μυθολογία και Ελληνική Εθνική Θρησκεία η Σελήνη, ή Μην (από τη σεληνιακή μηνολόγηση) ή Πασιφάη (στη Λακωνία), είναι τιτανική οντότητα, Κατά την Θεογονία του Ησιόδου η Σελήνη είναι κόρη του Υπερίωνα και της Θείας και αδελφή της Hούς (Αυγής), και του Ηλίου, ο οποίος τη φωτίζει αιώνια λόγω της αδελφότητάς τους. Απεικονίζεται συνήθως ως θηλυκή μορφή με μία ημισέληνο ως στέμμα και έφιππη ή οδηγώντας άρμα με φτερωτούς ίππους. Άλλοτε οι περιγραφές την θέλουν να οδηγεί μια αγέλη βοών και το ημισεληνιακό της στέμμα συσχετισμένο με τα κέρατα του ταύρου. Διασχίζει κυκλοτερώς τον ουρανό όμοια με τον αδελφό της, πάνω σε άρμα που σέρνουν δύο ημίονοι, ίπποι ή ταύροι, κατά το ένα μέρος τους λευκοί και κατά το άλλο μαύροι, αλληγορία του ότι μόνο η μία πλευρά της σεληνιακής επιφάνειας φωτίζεται από το ηλιακό φως. Σύμφωνα με διάφορες τοπικές παραδόσεις, έσμιξε με τον Αέρα με τον οποίο και γέννησε μία μόνο θυγατέρα, τη Δρόσο, με τον Θεό Δία (σύμφωνα με την αττική παράδοση) από τον οποίο γέννησε την Πανδία (εκ του παν-δίος, δηλ. πανθειοτάτη), με τον Θεό Πάνα (σύμφωνα με την αρκαδική λατρεία της επί του Λυκαίου όρους), με τον θνητό Ενδυμίωνα με τον οποίο γέννησε 50 κόρες, όσοι και οι σεληνιακοί μήνες της κάθε Ολυμπιάδας και, τέλος, με τον αδελφό της Ήλιο (μια παράδοση της ύστερης αρχαιότητας που διασώζει ο Κόιντος ο Σμυρναίος).Στο θεολογικό και συμβολικό επίπεδο, η Θεά Σελήνη αποτελεί τη θηλυκή αρχή της δημιουργίας του Κόσμου, καθώς και την πόρτα προς την απόκρυφη φύση της ανθρωπότητος και του Σύμπαντος, προς εκείνο δηλαδή που μένει άφατο στην συνηθισμένη θέαση της Φύσεως. Υπό αυτή την έννοια θεωρείται ότι στοιχειώνει άμεσα το φαντασιακό και το υποσυνείδητο. Αποτελεί επίσης η Σελήνη τη σελασφόρο εικόνα του κυκλικού χρόνου, είναι δηλαδή μία μικρογραφία της ροής του παντός. Οι άπειρες νέες σελήνες συμβολίζουν τα άπειρα χρονικά σημεία του κάθε πέρατος που αυτομάτως σηματοδοτεί μία νέα αρχή. Η σκοτεινή σελήνη επιτρέπει σε όλες τις ενέργειες να κατακαθίσουν και να ηρεμήσουν. Το Σύμπαν απεκδύεται το πολλοστό νεκρό παλαιό και ξεκινάει ξανά, φορώντας επάνω του το επίσης πολλοστό επόμενο νέο. Ο ίδιος κύκλος με τα ανθρώπινα γυναικεία έμμηνα και ο ίδιος συμβολισμός. Οι άπειρες πανσέληνοι από την άλλη, συμβολίζουν τα άπειρα χρονικά σημεία της κορύφωσης των ενεργειών στο συμπαντικό μάξιμουμ. Στην αθηναϊκή της λατρεία τής προσέφεραν σπονδές καθαρού ύδατος και μικρούς άρτους σε σχήμα ημισελήνου (σελήνιοι πλακούντες). Ιερό χρώμα της το ασημένιο και το λευκό, και ιερό της μέταλλο ο άργυρος. 56 «Κορυβάντες και Κυβέλη» Η Κυβέλη που το άρμα της το σέρνουν λιοντάρια για μια αναθηματική θυσία (δεξιά). Πάνω είναι ο Θεός Ήλιος και τα ουράνια αντικείμενα. Πλάκα από Ai Χανούμ , Βακτρία ( Αφγανιστάν ), 2ος αιώνας π.Χ. Οι Κορύβαντες συνδέθηκαν στενά με την Κυβέλη, πιθανώς για πρώτη φορά στη Μικρά Ασία. Μέσα από τη λατρεία της Κυβέλης έγιναν γνωστοί και στους Ρωμαίους. Από ένα χρονικό σημείο και μετά, οι Κορύβαντες εμφανίζονται στη θέση των «Γάλλων», δηλαδή των ιερέων της Κυβέλης, ενώ ήταν και οι χορευτές που τη λάτρευαν με τον χορό τους. Τα λιοντάρια που έσερναν το άρμα της Κυβέλης τα περνούσαν για Κορύβαντες μεταμορφωμένους. Ο επικεφαλής Κορύβας, επειδή ταυτιζόταν με τον Άττιν, κατείχε υψηλή θέση: καθόταν στον ίδιο θρόνο με τη Μητέρα (την Κυβέλη). Η συσχέτιση των Κορυβάντων με τους Ιδαίους Δακτύλους, που και αυτοί έπαιζαν κάποιο ρόλο κατά καιρούς στη λατρεία της Κυβέλης, αποτελεί μία ακόμα σύνδεση. Οι Κορύβαντες συσχετίσθηκαν με τον θεό Διόνυσο όταν ταυτίσθηκαν με τους Κουρήτες, ενώ σχετίσθηκαν και με τους Τελχίνες της Ρόδου. «Ευρυνόμη» Στην αρχή της δημιουργίας, η Ευρυνόμη, η θεά του Παντός, αναδύθηκε γυμνή μέσα από το Χάος, αλλά δεν βρήκε τίποτα το υλικό για να στηρίξει τα πόδια της, και έτσι διαίρεσε τη θάλασσα από τον ουρανό, χορεύοντας ολομόναχη επάνω στα κύματά του. Χόρεψε προς το Νότο, και ο αέρας που τέθηκε σε κίνηση πίσω της, της φάνηκε σαν κάτι καινούργιο και ξεχωριστό με το οποίο θα μπορούσε να αρχίσει το έργο της δημιουργίας. Στριφογυρίζοντας τρελά μες τον χορό της, έπιασε τον Βόρειο άνεμο, τον έτριψε ανάμεσα στα χέρια της, και ιδού! ξεπετάχτηκε το μεγάλο φίδι Οφίων. Η Ευρυνόμη χόρεψε ακόμα πιο πολύ για να ζεσταθεί μέσα στην παγωνιά του σύμπαντος που δεν είχε γεννηθεί, όλο και πιο άγρια, μέχρι που ο Οφίων, κυριεύτηκε από ερωτική επιθυμία. Ο μέγας Οφίων κουλουριάστηκε στα θεϊκά μέλη της και ενώθηκε ερωτικά μαζί της. Η Ευρυνόμη έτσι έμεινε έγκυος. 57 «Βορέας και Ωρειθύια» Ο παντοδύναμος Θεός – Άνεμος, o φτερωτός και γενειοφόρος Βορέας, κατοικούσε στη Θράκη, άλλοτε στην οροσειρά του Αίμου, άλλοτε στο όρος Βόρας (γνωστό και ως Καϊμακτσαλάν), άλλοτε κάπου κοντά στο Στρυμόνα. Ήταν γιός της Ηούς (Αυγής) και του Αστρέα, αδερφός των Θεών-Ανέμων Eύρου (νοτιοανατολικός), Ζέφυρου (δυτικός), και Νότου. Ο Βορέας ερωτεύτηκε σφοδρά την Ωρείθυια, την κόρη του μυθικού Βασιλιά της Αθήνας Ερεχθέα. Μετά από μερικές αποτυχημένες προσπάθειες να τον δεχτεί ο πατέρας της για γαμπρό του, αποφάσισε να την κλέψει: ενώ εκείνη συμμετείχε στην πομπή των Παναθηναίων, την άρπαξε και την τύλιξε στις τεράστιες φτερούγες του. Την πήρε μαζί του στη χώρα των Κικόνων της Θράκης, την έκανε γυναίκα του, και απέκτησε μαζί της τους φτερωτούς δίδυμους Κάλαη και Ζήτη, και δύο θυγατέρες, τη Χιόνη, πού γέννησε τον Εύμολπο από τον Ποσειδώνα, και την Κλεοπάτρα, πού παντρεύτηκε το βασιλιά Φινέα, θύμα των Άρπυιων. Οι Αθηναίοι θεωρούσαν τον Βορέα γαμπρό τους, κι όταν βρέθηκαν στα δύσκολα, μπροστά στον απειλητικό στόλο του Ξέρξη, τον παρακάλεσαν να τους βοηθήσει. Εκείνος ανταποκρίθηκε άμεσα, και κατέστρεψε με μιάς τετρακόσια περσικά καράβια. Γι αυτόν τον λόγο οι Αθηναίοι τού έχτισαν έναν όμορφο ναό στις όχθες του Ιλισσού. «Οι Χάριτες» Θεότητες που προσωποποιούσαν τη χάρη, την ομορφιά και την ανεμελιά. Σύμφωνα με τον Όμηρο ήταν κόρες του Δία και της Ευρυνόμης. Αρκετοί τις θεωρούσαν κόρες του Διόνυσου και της Αφροδίτης ή του Ήλιου και της Ναϊάδας Αίγλης. Στον Όμηρο αρχικά αναφερόταν η Χάρις σύζυγος του Ηφαίστου και η Πασιθέα, σύζυγος του θεού Ύπνου και μητέρα του Φάντασου και του Φοβήτορα. Η Πασιθέα είχε δοθεί σύζυγος στον Ύπνο από την Ήρα επειδή εκείνος είχε κοιμίσει κρυφά το Δία κι έτσι οι θεοί μπόρεσαν να αναμιχθούν στον Τρωικό πόλεμο. 58 «Απόλλωνας και Μαρσύας» Ο πίνακας, παρουσιάζει τις τελευταίες στιγμές ενός γνωστού μουσικού διαγωνισμού ανάμεσα στο σειληνό Μαρσύα, βιρτουόζο του αυλού, και τον Απόλλωνα, θεό των τεχνών, προστάτη των Μουσών και θαυμάσιο εκτελεστή της λύρας. Αφού ο Μαρσύας, που τόλμησε να προκαλέσει το θεό, έχασε στο διαγωνισμό, ο Απόλλωνας τον καταδίκασε σε θάνατο. Ο Απόλλωνας κάθεται σ’ένα βράχο και φορεί το υπέροχο ένδυμα του κιθαρωδού. Το κεφάλι του περιβάλλεται με φωτοστέφανο και στολίζεται με δάφνινο στεφάνι που έχει μια ταινία με άσπρες και κόκκινες χάντρες. Ακουμπά πάνω στο αγαπημένο του μουσικό όργανο, τη λύρα, και με το δεξί του χέρι, που κρατεί το χρυσό πλήκτρο με το οποίο έπαιζε τις χορδές, δείχνει το Μαρσύα. Συνοδεύεται από μια γυναίκα που η επιγραφή ονομάζει Πλάνη, και μπορεί να ερμηνευθεί σαν η προσωποποίηση της λανθασμένης σκέψης (που σ’αυτή την περίπτωση παρέσυρε το Μαρσύα να προκαλέσει το θεό). Δύο Σκύθες που φορούν Φρυγικούς σκούφους και κοντούς χιτώνες εκτελούν την απόφαση. Οδηγούν το Μαρσύα, ντυμένο με δορά πάνθηρα, σ’ ένα δέντρο όπου θα τον γδάρουν ζωντανό. Πανικόβλητος και φοβισμένος, ο Σειληνός κοιτάζει ικετευτικά τον Απόλλωνα. Ο Όλυμπος, ο νεαρός μαθητής του, ικετεύει το θεό να φανεί επιεικής. Ο διπλός αυλός του Μαρσύα είναι ριγμένος στο έδαφος κοντά στα πόδια του Απόλλωνα. Η σκηνή είναι γεμάτη εκφραστικότητα. Ο καλλιτέχνης κατάφερε να αποδώσει τις διαφορετικές ψυχολογικές καταστάσεις των πρωταγωνιστών. Η αυστηρή και μεγαλοπρεπής έκφραση του θεού, βρίσκεται σε αντίθεση με την πανικόβλητη έκφραση του Μαρσύα και την αποφασιστικότητα των δημίων. «Δανάη και η Χρυσή βροχή» Ο Ακρίσιος, ο βασιλιάς του Άργους, έλαβε χρησμό που έλεγε ότι θα τον σκότωνε ο γιος που θα γεννούσε η κόρη του η Δανάη. Γι’ αυτό έκλεισε την (ανύπαντρη) κόρη του σε έναν υπόγειο χάλκινο θάλαμο. Ο Δίας μεταμορφώθηκε σε χρυσή βροχή και ενώθηκε με τη Δανάη. Από την ένωση αυτήν γεννήθηκε ο Περσέας. Ο Ακρίσιος, για να αποτρέψει την εκπλήρωση του χρησμού, έβαλε μάνα και γιο σε μια λάρνακα (κασέλα) και τους έριξε στη θάλασσα. Τελικά σώθηκαν στην Σέριφο. Στο απόσπασμα που ακολουθεί -το μόνο που σώζεται από το ποίημα- περιγράφεται η στιγμή που η Δανάη, μέσα στο αγριεμένο πέλαγος, παίρνει στην αγκαλιά της τον μικρό Περσέα που κοιμάται και του μιλάει τρυφερά. 59 Δεν γνωρίζουμε από ποιο ποίημα προέρχεται το απόσπασμα. Ενδέχεται να ήταν, όπως έχει υποστηριχθεί, διθύραμβος, θρήνος ή επινίκια ωδή. Η σύνθεση αυτή πιθανώς είχε τη συνήθη για τη χορική ποίηση τριαδική δομή (στροφή – αντιστροφή -επωδός). Εικάζεται ότι ίσως έχουμε το τέλος μιας αντιστροφής (στ. 1 -7), την επωδό (στ. 8-20) και την αρχή της επόμενης στροφής (στ. 21-7). «Ο Αρίων και ο Όρθιος Νόμος» Λυρικός ποιητής από τα Μήθυμνα της Λέσβου. Οι πληροφορίες που έχουμε για τον Αρίωνα είναι λιγοστές και προέρχονται κυρίως από τον ιστορικό Ηρόδοτο. Δεν γνωρίζουμε καν το έτος γεννήσεως και θανάτου του. Ο Αρίων έφυγε νωρίς από τη Λέσβο κι έζησε κοντά στον τύραννο της Κορίνθου Περίανδρο (625 – 585 π.Χ.). Ήταν ο καλύτερος κιθαρωδός της εποχής του και συνεισέφερε στην εξέλιξη του διθυράμβου, του άσματος της διονυσιακής λατρείας, που αποτέλεσε τον πρόδρομο της τραγωδίας. Ως ποιητής και συνθέτης έγραψε άσματα (διθυράμβους) και προοίμια (κιθαρωδικούς κανόνες), από τα οποία δεν σώθηκαν ούτε ένας στίχος. Για τη ζωή του υπάρχει μια ιστορία, που μοιάζει περισσότερο με παραμύθι και μας την κληροδότησε ο Ηρόδοτος. Κάποτε, ο Αρίων αποφάσισε να ταξιδέψει στη Σικελία για τα προς το ζην. Εκεί, αφού με την τέχνη του μάζεψε πολλά χρήματα και πλούτη, ξεκίνησε το ταξίδι της επιστροφής μ’ ένα κορινθιακό πλοίο. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού οι ναύτες αποφάσισαν να τον ληστέψουν και να τον πετάξουν στη θάλασσα. Ο Αρίων προσφέρθηκε να τους δώσει χρήματα για να σώσει 60 τη ζωή του, αλλά εις μάτην. Τότε, τους παρακάλεσε να του κάνουν μια τελευταία χάρη. Να τον αφήσουν να τραγουδήσει πριν από το θάνατό του. Οι ναύτες δέχθηκαν. Ο Αρίων, αφού φόρεσε τα καλά του, πήρε την κιθάρα στα χέρια του, στάθηκε στην πλώρη του καραβιού και τραγούδησε τον «όρθιο νόμο», έναν ύμνο προς τον θεό Απόλλωνα. Ένα δελφίνι που εθεωρείτο το ιερό ζώο του Απόλλωνα τον πήρε στη ράχη του και τον έβγαλε στο ακρωτήριο Ταίναρο. Από εκεί, ο Αρίων πήγε πεζός στην Κόρινθο, όπου ανέφερε τα καθέκαστα στον Περίανδρο. Αυτός αφού πρώτα επαλήθευσε τα όσα του είχε εξιστορήσει ο Αρίων διέταξε τη σύλληψη των Κορίνθιων, που εν τω μεταξύ είχαν επιστρέψει στην Κόρινθο και να θανατωθούν. «Ορφέας και Ευριδίκη» Ήταν γιος του Οίαγρου και της Μούσας Καλλιόπης, άντρας της Ευρυδίκης. Υπήρξε σπουδαίος μουσικός και τραγουδιστής. Με τη μουσική του μάγευε όχι μόνο τους ανθρώπους αλλά και τα θηρία. Ως και τα άψυχα αντικείμενα έκανε να κινούνται, για να πάνε να τον ακούσουν. ‘Ήταν εφευρέτης της κιθάρας ή αύξησε απλώς τις χορδές από εφτά σε εννιά. Είχε πάρει μέρος στην Αργοναυτική εκστρατεία και με το τραγούδι του γαλήνευε τη θάλασσα, ενώ γλίτωσε τους Αργοναύτες από τις φονικές Σειρήνες. Υπάρχει ένας μύθος που θέλει να δείξει πόσο αγαπούσε τη γυναίκα του. Πέθανε, λέει η Ευρυδίκη από το δάγκωμα ενός φιδιού. Ο Ορφέας γύριζε παντού απελπισμένος και με τα τραγούδια του συγκινούσε ακόμα και την άψυχη φύση. Κατέβηκε τέλος και στον Άδη. Εκεί και πάλι με τη μουσική του γοήτευσε τους θεούς του Κάτω Κόσμου και τα τέρατα που τον φρουρούσαν. Έτσι ο Πλούτωνας του επέτρεψε να πάρει πίσω την Ευρυδίκη. Σαν όρο του έβαλε να μη γυρίσει να τη δει, πριν φτάσουν στο φως. Αλλά την τελευταία στιγμή ο Ορφέας δε συγκρατήθηκε και με λαχτάρα γύρισε να αντικρίσει την αγαπημένη του. Τότε εκείνη εξαφανίστηκε για πάντα στον Άδη. Λένε πως ο Ορφέας πέθανε από την απελπισία για την εξαφάνισή της. Υπάρχουν όμως και άλλες παραλλαγές του μύθου σχετικά με το θάνατό του. Γενικά οι μύθοι γύρω από τον Ορφέα εξελίχθηκαν σε ολόκληρη θρησκεία, που ονομάστηκε Ορφισμός. Οι τελετές, που τελούσαν οι οπαδοί της, ονομάστηκαν Ορφικά μυστήρια. 61 «Η Ήρα και η δημιουργία του Γαλαξία» Στην ελληνική μυθολογία, ο γαλαξίας σχηματίστηκε από την Ήρα, η οποία έχυσε γάλα από το στήθος της στον ουρανό, όταν ανακάλυψε πως ο Δίας την ξεγέλασε και θήλαζε τον νεαρό Ηρακλή. Τον μύθο μας παραδίδει ο Ερατοσθένης ο Κυρηναίος . Μόλις το κατάλαβε η Ήρα τον έσπρωξε μακριά κι έτσι, από το γάλα που χύθηκε δημιουργήθηκε ο Γαλαξίας κύκλος). Guido Reni, “Η απαγωγή της Δηιάνειρας” (Μουσείο του Λούβρου). Με το θέμα της γνώσης συνδέονται σειρά από εικόνες, μεταφορές, γνωμικές ρήσεις, που δίνουν έμφαση στην αστάθεια της ανθρώπινης τύχης στο πλαίσιο της γενικής μεταβλητότητας των ανθρωπίνων πραγμάτων, μέσα στον αιώνιο κύκλο της χαράς και της λύπης. Οι αναφορές στη μεταβλητότητα αφορούν εξίσου στη Δηιάνειρα και στον Ηρακλή. Τέτοια βεβαιότητα καθησύχαζε τον Ύλλο στους 15 μήνες της απουσίας του πατέρα του· τέτοια βεβαιότητα ενισχυόταν στη συνείδηση του Ηρακλή του ιδίου από την επικάλυψη δύο χρησμών: ο πρώτος προέβλεπε τον θάνατό του μόνο από τα χέρια κάποιου που δεν βρίσκεται πια στη ζωή (ο Ηρακλής εξέλαβε τον χρησμό αυτό ως σχήμα αδύνατον), ο δεύτερος προφήτευε ευφρόσυνη τελευτή για τα βάσανά του με τη λήξη της περιπέτειας στην Οιχαλία (ο Ηρακλής θεώρησε ότι αυτή έληξε με την άλωση της πόλης). Η βεβαιότητα και του Ύλλου και του Ηρακλή θα συντριβεί εκκωφαντικά στην πορεία της δράσης. 62 Jean-Louis Lagrenee, “H απαγωγή της Δηιάνειρας” (Μουσείο του Λούβρου). Wikimedia Commons Για τη Δηιάνειρα – για τον άνθρωπο, για τον πολιτισμό – η αλλαγή συνιστά υπαρξιακή απειλή· για τη φύση, όμως, όλες οι αλλαγές καταλήγουν, έστω διά της βίας, στην ισορροπία και στην ανανέωση. Η διαλεκτική αυτή αντίθεση είναι βασική για την κατανόηση του θέματος της γνώσης και της μεταβλητότητας στις Τραχίνιες: ο άνθρωπος συμπαρασύρεται στη δίνη των στοιχείων και καταλήγει ολοκαύτωμα των παθών του, παρανάλωμα σειράς επιλογών στις οποίες κατά τα άλλα προβαίνει ελεύθερα· η ισορροπία της φύσης, όμως, όσο απειλείται προσωρινά από τη βία, άλλο τόσο τρέφεται από αυτήν· η φύση συνθέτει τις αντιθέσεις και μέσα από το χάος γεννά καινούρια τάξη πραγμάτων. «Πρόκρις αιτία θανάτου, νεφέλη» «Ο θάνατος της Πρόκριδος». Πίνακας του Piero di Cosimo (περ. 1486–1510).Η Πρόκρις ήταν ένα από τα πολλά παιδιά της Πραξιθέας και του βασιλιά των Αθηνών Ερεχθέως. Αδέλφια της ήταν ο Κέκροπας ο νεότερος, ο Άλκωνας, ο Ορνέας, ο Θέσπιος, ο Ευπάλαμος, ο Πάνδωρος, ο Μητίωνας, η Μερόπη, η Κρέουσα, η Ωρείθυια, η Πρωτογένεια, η Πανδώρα και η Χθονία.Μετά από οκτάχρονη απουσία, ο Κέφαλος επέστρεψε στην πατρίδα του, εμφανίσθηκε στη σύζυγό του Πρόκριδα ως ξένος και την έπεισε με πλούσια δώρα να τον παντρευτεί! Στη συνέχεια της απεκάλυψε την πραγματική του ταυτότητα και, μετά από μικροεπεισόδια, οι δύο σύζυγοι συμφιλιώθηκαν. Η Πρόκρις ωστόσο απίστησε κάποτε προς τον Κέφαλο και κατέφυγε στην Κρήτη, στον βασιλιά Μίνωα. Αφού πήρε πλούσια δώρα από τον Μίνωα, επέστρεψε στην Αττική. Η Πρόκρις, βλέποντας τον άνδρα της να φεύγει πολύ συχνά στο κυνήγι, τον υποψιάσθηκε και τον ακολούθησε κρυφά μια μέρα. Κάποιος 63 δούλος της είχε πει πως στις κυνηγετικές του εξορμήσεις φωνάζει τη λέξη «Νεφέλη». Πραγματικά, ο Κέφαλος επικαλέσθηκε τη νεφέλη αλλά εννοούσε το σύννεφο ή τον δροσερό άνεμο που θα τον ανακούφιζε από τη ζέστη. Σε μια στιγμή, ο Κέφαλος αντιλήφθηκε κίνηση στο φύλλωμα ενός θάμνου. Νομίζοντας ότι πίσω του κρυβόταν θήραμα, έριξε το ακόντιό του, αλλά εκεί κρυβόταν η Πρόκρις, οπότε τη σκότωσε χωρίς να το θέλει, και μάλιστα όντας πιστός σύζυγος (Οβιδίου «Μεταμορφώσεις», VII 672 κ.ε.). Η Πρόκρις αναφέρεται επίσης στην Οδύσσεια (λ 321), καθώς ο Οδυσσέας τη βλέπει στον Κάτω Κόσμο. «Η Κλείτη και τα δάκρυα των Νυμφών» Θυγατέρα του μάντη Μέροπα, βασιλιά της Περκώτης. Αδέλφια της Κλείτης ήταν οι Άδρηστος, Άμφιος και (κατά τη Βιβλιοθήκη Απολλοδώρου) η Αρίσβη. Η Κλείτη παντρεύτηκε τον Κύζικο, βασιλιά των Δολιόνων που σκοτώθηκε ακούσια από τον Ιάσονα. Μετά τον θάνατο του συζύγου της, η Κλείτη αυτοκτόνησε (κρεμάστηκε) από τη λύπη της. Κατά την παράδοση, τα δάκρυα των Νυμφών που θρηνούσαν την Κλείτη σχημάτισαν την ομώνυμη πηγή, τα νερά της οποίας χύνονταν στον Ελλήσποντο. «Αφροδίτη- Ήφαιστος- Άρης και απιστίες» “The Visit of Venus to Vulcan” – Francois Boucher Αφροδίτη και Άρης. Ένας από τους εραστές της Αφροδίτης ήταν ο Άρης (θεός του πολέμου). Όταν ο σύζυγος της Ήφαιστος έμαθε για τη σχέση αυτή, αποφάσισε να δώσει ένα καλό μάθημα στο παράνομο ζευγάρι. Καθώς ήταν επιδέξιος σιδηρουργός, κατασκεύασε ένα μπρούντζινο δίχτυ και το στερέωσε στο ταβάνι, ακριβώς πάνω από το κρεβάτι της Αφροδίτης. O Ήφαιστος άφησε το δίχτυ ελεύθερο και τους έπιασε επ’ αυτοφώρω. 64 «Νηρηίδες, οι όμορφες νύμφες της θάλασσας» Oι πεντάμορφες και περήφανες κόρες του Νηρέα και της Ωκεανίδας Δωρίδας, οι επονομαζόμενες Νηρηίδες, ήταν 50: Αγαύη, Ακταία, Αλία, Αλιμήδη, Αμφιτρίτη, Αυτονόη, Γαλάτεια, Γαλήνη, Γλαυκή, Γλαυκονόμη, Δυναμήνη, Δωρίς, Δωτώ, Ερατώ, Ευαγόρη, Ευάρνη, Ευδώρη, Ευκράτη, Ευλιμένη, Ευνίκη, Ευπόμπη, Ηιόνη, Θεμιστώ, Θέτις, Θόη, Ιπποθόη, Ιππονόη, Κυματολήγη, Κυμοδόκη, Κυμοθόη, Κυμώ, Λαομέδεια, Λειαγόρη, Λυσιάνασσα, Μελίτη, Μενίππη, Νημερτής, Νησαία, Νησώ, Πανόπη, Παντοπορεία, Πασιθέα, Πολυνόη, Προνόη, Πρωτομέδεια, Πρωτώ, Σαώ, Σπειώ, Φέρουσα και Ψαμάνθη. Στο παρόν άρθρο μας αναφέρουμε λεπτομέρειες για όσες υπάρχουν. Αρχίζουμε με ένα από τους δορυφόρους του πλανήτη Ποσειδώνα, τη Νηρηίδα Η Αγαύη ήταν γνωστή για την περηφάνια της, την έξοχη μεγαλοπρέπειά της και τη σεβαστή της λαμπρότητα. Η Ακταία ήταν υπεύθυνη για το διακανονισμό των σχέσεων της θάλασσας με τις ακτές, όπως το λέει και το όνομά της, ενώ – όπως επίσης μαρτυρεί το όνομά της – η Αλία ήταν υπεύθυνη για τα ψάρια της θάλασσας· μαζί με τον Ποσειδώνα γέννησε 6 γιους και μια κόρη, τη Ρόδο, από την οποία πήρε το όνομά του το ομώνυμο νησί. Η Αλιμήδη είχε υπό την κυριότητά της μεγάλο μέρος της θάλασσας, ενώ η Αμφιτρίτη, η ωραιότερη από τις Νηρηίδες, ήταν σύζυγος του Ποσειδώνα, μαζί με τον οποίο γέννησε το Βενθεσικύμη, το Ρόδη, και τον Τρίτωνα. Για πολύ καιρό απέφευγε το γάμο με τον Ποσειδώνα, γι’ αυτό και κατέφυγε στον Άτλαντα, αλλά ο Ποσειδώνας έστειλε προς αναζήτησή της δελφίνι, που του την έφερε πίσω. Λατρευόταν κυρίως στα νησιά και, θεωρούμενη ως βασίλισσα της θάλασσας, απεικονιζόταν κρατώντας τρίαινα. Στην αστρονομία είναι το όνομα του αστεροειδούς αρ. 29. 65 «Απόλλωνας και Δάφνη» Η Δάφνη ήταν μια νεαρή όμορφη νύμφη, κόρη του ποτάμιου θεού Πηνειού. Ήταν κυνηγός και είχε αφιερώσει τη ζωή της στην Άρτεμη τη θεά του κυνηγιού. Όπως η θεά έτσι και αυτή αρνιόταν να παντρευτεί. Την περιτριγύριζαν πολλοί θαυμαστές αλλά αυτή τους απέρριπτε όλους, ακόμα και τον ισχυρό γιο του Δία τον Απόλλωνα. Ο Απόλλωνας ερωτεύθηκε την Δάφνη και όταν αυτή αρνήθηκε τις προτάσεις του την κυνήγησε ανάμεσα στα δέντρα. Η Δάφνη φοβήθηκε και προσευχήθηκε στον πατέρα της να την βοηθήσει. Τότε λοιπόν ο πατέρας της της είπε ότι θα την προστάτευε μεταμορφώνοντάς την σε δέντρο που θα ρίζωνε στην όχθη του ποταμού του, την γνωστή μας δάφνη! Όταν ο Απόλλωνας ήρθε ψάχνοντας τη Δάφνη, ο πατέρας της του είπε ότι μεταμορφώθηκε σε δέντρο. Ο Απόλλωνας τότε έκοψε μερικά κλαδιά και έπλεξε ένα στεφάνι σε ανάμνηση της ομορφιάς της και του έρωτά του για αυτήν. Ο Απόλλωνας έκανε τη δάφνη ιερό του φυτό. Καθιέρωσε την απονομή δάφνινου στεφανιού στους πρωταθλητές και σε σε όσους υπερείχαν σε διάφορα επίπεδα. Στους αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες όλοι οι νικητές στεφανώνονταν με δάφνινο στεφάνι. «Ο θάνατος του Ιππόλυτου» Στην ελληνική μυθολογία, ο Ιππόλυτος ήταν γιος του Θησέα και της αμαζόνας Ιππολύτης. Αργότερα ο Θησέας παντρεύτηκε τη Φαίδρα κι έτσι ο Ιππόλυτος απέκτησε μητριά. Ο Ιππόλυτος τιμούσε μόνο τη θεά Άρτεμη, γεγονός που έκανε την Αφροδίτη να θυμώσει και έκανε τη Φαίδρα να τον ερωτευτεί. Εκείνος απέκρουσε τον έρωτά της κι αυτή για να τον εκδικηθεί, τον συκοφάντησε στον πατέρα του ότι την κακοποίησε. Ο Θησέας παρακάλεσε τον Ποσειδώνα να τιμωρήσει τον ένοχο κι έτσι ο θεός έστειλε ένα μανιασμένο ταύρο, που φόβισε τα άλογα που έσερναν το άρμα του Ιππόλυτου. Το άρμα αναποδογύρισε κι ο Ιππόλυτος σκοτώθηκε. Μια παράδοση αναφέρει ότι ο Ασκληπιός τον επανέφερε στη ζωή κι από τότε έζησε μέσα σ’ ένα δάσος. 66 «Δημοφώντας και Φηλλίς» Η ελληνική μυθολογία μας μιλά για μια όμορφη πριγκίπισσα που ονομαζόταν Φυλλίς, και που ήταν θυγατέρα ενός βασιλιά της Θράκης. Αυτή ερωτεύτηκε τον γιο του Θησέα τον Δημοφώντα. Ο νέος αυτός βρέθηκε στα μέρη της καθώς επέστρεφε με το καράβι του από την Τροία και ο βασιλιάς του έδωσε ένα μέρος του βασιλείου του και την θυγατέρα του για γυναίκα. Μετά από κάποιο διάστημα ο Δημοφών νοστάλγησε την πατρίδα του την Αθήνα τόσο πολύ που ζήτησε να πάει εκεί για λίγο διάστημα. Η Φυλλίς συμφώνησε αφού της υποσχέθηκε ότι θα γύριζε πίσω σύντομα και έτσι εκείνος μπήκε στο καράβι του και απέπλευσε. Η Φυλλίς έμεινε εγκαταλειμμένη περιμένοντας τον εκλεκτό της καρδιάς της, στον τόπο της τελετής του γάμου της. Η Φυλλίς περίμενε για χρόνια την επιστροφή του, αλλά τελικά πέθανε από μαρασμό. Οι θεοί, από οίκτο, μεταμόρφωσαν την Φυλλίδα σε δέντρο, σε αμυγδαλιά, η οποία έγινε σύμβολο της ελπίδας. Όταν ο περιπλανώμενος, γεμάτος τύψεις, Δημοφών επέστρεψε, βρήκε τη Φυλλίδα σαν ένα γυμνό δέντρο χωρίς φύλλα και άνθη. Απελπισμένος αγκάλιασε το δέντρο, το οποίο ξαφνικά πλημμύρισε από λουλούδια, δείχνοντας ότι η αγάπη δεν μπορεί να νικηθεί από το θάνατο. «Ο μύθος του Γανυμήδη» Σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία ,ο Τρώας ήταν γιος του Ερεχθύονα βασιλιά της Τρωάδας. Ο Ερεχθύονας άφησε το βασίλειό του στο γιο του τον επώνυμο της χώρας. Ο Τρώας παντρεύτηκε την Καλλιρρόη κόρη του Σκαμάνδρου, από τον γάμο αυτό γεννήθηκαν μια κόρη, η Κλεοπάτρα και τρεις γιοι, ο Ίλος ο δεύτερος, ο Ασσάρακος, και ο Γανυμήδης ένα όμορφο παλληκάρι που είχε σαγηνεύσει θνητούς και αθάνατους. Ο Δίας λοιπόν, ο θεός των θεών και ανθρώπων που δεν έμενε ασυγκίνητος και μπροστά στα όμορφα αγόρια, βρίσκει τον Γανυμήδη να παίζει με το στεφάνη του, κερδίζει την εμπιστοσύνη του χαρίζοντάς του έναν κόκορα και ξαφνικά, τον αρπάζει κρυφά παίρνοντας την μορφή αετού. Τον φέρνει και τον εγκαταστεί στο παλάτι του στον Όλυμπο, για να κερνάει κρασί τους αθάνατους στα συμπόσιά τους, αλλά και με ερωτικό σκοπό. 67 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η ερευνητική εργασία με θέμα « Αρχαίο Ελληνικό Πάνθεον, τρόποι λατρείας των αρχαίων θεών και απεικόνισή τους μέσα από την τέχνη» εξετάζει αναλυτικά τόσο τους 12 θεούς του Ολύμπου όσο και τις υπόλοιπες θεότητες, ημίθεους, μυθικά πλάσματα και τους μύθους που εμπλέκονται γύρω από την ύπαρξή τους. Εξίσου σημαντική αναφορά γίνεται στους αρχαϊκούς τρόπους λατρείας των θεών καθώς και στη σύγχρονη αντίστοιχη εκδήλωση αφοσίωσης και λατρείας μέσω του Παγανισμού. Τέλος, η εργασία ολοκληρώνεται με την καταγραφή πλείστων έργων τέχνης που απεικονίζουν τους παραπάνω θεούς και μύθους. Αξίζει να αναφερθεί ότι η επίσκεψη μας στο χώρο της Κρύας, στην πόλη της Λιβαδειάς όπου σύμφωνα με έγκυρες πηγές υπήρχε το Μαντείο Τροφώνειο ενέπνευσε τους μαθητές στη δημιουργία ταινίας με συνέντευξη από τον τοπικό καλλιτέχνη κ. Γουργιώτη και περιγραφή των μύθων που σχετίζονται με την περιοχή αυτή. Θεωρητικά, μέσα από μια σύντομη ενασχόληση με το θέμα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας διαπιστώνεται ότι στις ημέρες μας ένα μεγάλο ποσοστό των νέων εξακολουθεί να εντυπωσιάζεται και να δείχνει την αγάπη του προς τον Αρχαίο Ελληνικό πολιτισμό και την πληθώρα των μύθων που τον διέπει. Επιβεβαιώνεται η ύπαρξη και σύγχρονων οπαδών του Δωδεκαθεισμού ( Παγανισμός). Τα συμπεράσματα στα οποία οδηγηθήκαμε αποτελούν προϊόν τόσο ερευνητικής εργασίας που προκύπτει από την επαφή με βιβλιογραφικές πηγές ή από ιστοσελίδες στο Internet όσο και βιωματικά, από τη γνώση που οι μαθητές μοιράζονται προσωπικά. Η εργασία έχει ξεκάθαρη δομή και με σαφήνεια πετυχαίνει τον σκοπό της που δεν είναι άλλος από την εξικοίωση , την περαιτέρω γνώση αλλά και την εξαγωγή βάσιμων συμπερασμάτων. Ακολουθούνται, όσο το δυνατό πιστότερα, οι κανόνεςοδηγίες που αφορούν τη συγγραφή μίας ερευνητικής εργασίας( δομή, μορφή ) καθώς και τα χαρακτηριστικά γραφής του κειμένου ( συντομία, ευκρίνεια, ακρίβεια, τεκμηρίωση). Μετά το πέρας της συγγραφής, οι μαθητές θα έχουν μεγαλύτερη κατανόηση τόσο του θέματος όσο και του πώς γράφεται μια ερευνητική εργασία. 68 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ * http://www.theogonia.gr/ * http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%94%CF%8E%CE%B4%CE%B5%CE%BA%CE %B1_%CE%B8%CE%B5%CE%BF%CE%AF_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE %9F%CE%BB%CF%8D%CE%BC%CF%80%CE%BF%CF%85 (= οι δώδεκα θεοί του Ολύμπου) * Google Images http://www.rhodes.aegean.gr/sxedia/grafdaskalou/TheoiOlymbou/OI_THEOI_TOY_ OLYMPOY/DHMHTRA.htm http://mythagogia.blogspot.gr/2014/01/blog-post_13.html http://www.kere.gr/community/?p=269 http://www.diodos.gr/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B1%CE%AF%CE%B1%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%AC%CE%B4%CE%B1/%CE%98%CE%B5% CE%BF%CE%AF%CE%97%CE%BC%CE%AF%CE%B8%CE%B5%CE%BF%CE%B9/387%CE%9C%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CE%BF%CF%83%CF%8D%CE%BD% CE%B7.html http://e-mythologia.blogspot.gr/p/blog-page_2316.html http://www.abettergreece.com/Greek%20Perseus.html http://www.diodos.gr/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B1%CE%AF%CE%B1%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%AC%CE%B4%CE%B1/%CE%98%CE%B5% CE%BF%CE%AF%CE%97%CE%BC%CE%AF%CE%B8%CE%B5%CE%BF%CE%B9/34%CE%98%CE%B7%CF%83%CE%AD%CE%B1%CF%82.html https://sites.google.com/site/iasonkargonautes/katagogi-k-anatrofiiasonahttps://sites.google.com/site/ellaniwngh/menu/appetizers http://sfrang.blogspot.gr/2010/04/blog-post_05.html http://old.eyploia.gr/modules.php?name=News&file=article&sid=1998 http://www.agiotatos.gr/greekhistory/mythology/2009-07-21-17-25-36.html http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%AC%CE%BD%CE%B1%CF%82 http://el.wikipedia.org/ http://www.cretanbeaches.com 69 http://hellenes-romaion.blogspot.gr/2013/07/blog-post_841.html http://www.theogonia.gr/theoi/theoix/xarites.htm http://www.pilavakis.net/new_page_167.htm http://enneaetifotos.blogspot.gr/2013/05/blog-post_4686.htm : http://www.ellinikoarxeio.com/2010/05/dionysus-god-ofwine.html#ixzz2ILdN1W5m http://www.asprilexi.com http://okosmostisgnosis.blogspot.gr/2012/10/blog-post.html http://www.typos.com.cy/nqcontent.cfm?a_id=4680 http://nikiloy.pblogs.gr/tags/elliniki-mythologia-gr.html tadeefi.wordpress.com http://enwtheite.blogspot.gr/2011/05/blog-post_1194.html 1)http://users.sch.gr/aiasgr/Thrhskeiologia/Eidwlolatria/Paganismos.htm 2)http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%B1%CE%B3%CE%B1%CE%BD%C E%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82 http://www.theogonia.gr/latreia.htm 70 71
© Copyright 2024 Paperzz
