Project- Δξεπλεηηθή Δξγαζία ‘Νίθνο Καδαληδάθεο. Ζ δσή θαη ην έξγν ηνπ κεγάινπ Kξεηηθνύ.’ Δρεσνηηική Ομάδα Υπεύθσνες Καθηγήηριες «όδομα και Γόμορα» Γαθαλάιε Βέξα Παπαδάθε Άξηα Κνπηζάθε Διέλε Βηιαλάθεο Αλδξέαο Λενληαξάθε Βέξα Καλνλάθεο Μηράιεο Καξαλδηλνύ Καηεξίλα Βαθάθεο Παλαγηώηεο Γηαλλαθάθε Βαγγειηώ Βηβιίν Δξγαζίαο -«Βίορ και πολιτεία τος Αλέξη Ζοπμπά» ΠΔΡΙΔΧΟΜΔΝΑ 1. Πξόινγνο-Πεξίιεςε Βηβιίνπ-ρνιηαζκόο Καδαληδάθε, Ενξκπά 2. Δπηδξάζεηο 3. ρνιηαζκόο Φξάζεσλ 4. Βηβιηνγξαθία -2- ΠΡΟΛΟΓΟ Σν βηβιίν πεξηγξάθεη ην ρξνληθό ηεο θηιίαο ηνπ Καδαληδάθε θαη ηνπ Ενξκπά θαζώο θαη ηελ ίδξπζε ηεο επηρείξεζεο ιηγλίηε πνπ νξγάλσζαλ ζηελ Πξαζηνβά ηεο Μάλεο. ην κπζηζηόξεκα, ν Γηώξγεο Ενξκπάο κεηνλνκάδεηαη ζε Αιέμε Ενξκπά θαη ε δξάζε κεηαθέξεηαη ζηελ Κξήηε. Οη δπν ηνπο ζπλαληηνύληαη ζηνλ Πεηξαηά, εληππσζηαζκέλνο από ην πάζνο θαη ηνλ αληηζπκβαηηθό ραξαθηήξα ηνπ Ενξκπά, ν αθεγεηήο ηνλ πξνζιακβάλεη σο επηζηάηε. ηελ Κξήηε, εγθαζίζηαληαη ζην μελνδνρείν ηεο Μαληάκ Οξηάλο, κηαο μεπεζκέλεο ζαληέδαο, πνπ δελ αξγεί λα γίλεη εξσκέλε ηνπ Ενξκπά. ύληνκα απνδεηθλύεηαη όηη ην ιηγληησξπρείν ήηαλ έλα πξόζρεκα, ν αθεγεηήο δελ ελδηαθέξεηαη γηα θέξδε θαη επηρεηξήζεηο, αιιά αλαδεηεί απαληήζεηο ζηα θηινζνθηθά εξσηήκαηα πνπ ηνλ ηπξαλλνύλ. Με ηελ απιή ινγηθή ηνπ θαη ηελ πείξα ηνπ πνιπηάξαρνπ βίνπ ηνπ, ν Ενξκπάο ηνπ δείρλεη όηη νη απαληήζεηο, αλ ππάξρνπλ, δελ βξίζθνληαη ζηα βηβιία, αιιά κέζα ζηελ ίδηα ηε δσή, αξθεί λα ηε δεη θαλείο κε πάζνο, ιπηξσκέλνο από ειπίδεο θαη πξνζδνθίεο. Tν βηβιίν «Ενξκπάο» είλαη ην πην πνιπζπδεηεκέλν έξγν ηνπ Καδαληδάθε θαη, θαηά πνιινύο, ην πην θηινζνθεκέλν θαη ζηνραζηηθό, θαζώο ε αληίζεζε «αθεληηθνύ» θαη Ενξκπά, ζεσξεηηθνύ θαη πξαθηηθνύ αλζξώπνπ, Γνλ Κηρώηε θαη άληζν Πάληζα, εζηθνύ θαη ειεύζεξνπ/άδνπινπ πλεύκαηνο, άηνικνπ δηαλννπκεληζκνύ θαη ιατθήο ζπκνζνθίαο, πνπ ηνλ ραξαθηεξίδεη ην πάζνο θαη ν αληηζπκβαηηθόο ραξαθηήξαο, ππξνδνηεί αθόκα θαη ζήκεξα, ζπδεηήζεηο γηα ηέηνηα δίπνια πνπ αλάγνληαη ζε ζεκειηώδε δεηήκαηα ηνπ ζύγρξνλνπ πνιηηηζκνύ. -3- Ο θεληξηθόο ραξαθηήξαο είλαη από ηα ιίγα κπζηζηνξεκαηηθά πξόζσπα πνπ δεκηνύξγεζε ηύπν αθόκα θαη εθηόο ινγνηερλίαο, έλα όλνκα ζπλδπαζκέλν κε ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά θαη αξρεηππηθέο ηδηόηεηεο: Αξρηθά είλαη άλζξσπνο ησλ ζαξθηθώλ απνιαύζεσλ, όπσο γηα παξάδεηγκα ην πνηό, ην θαγεηό θαη ε γπλαίθα. Δπίζεο ραξαθηεξίδεηαη σο εθθξαζηήο ηεο γλήζηαο δύλακεο γηα δσή θαη δξάζε, πνπ εθδειώλεηαη κε ηηο δσηθέο (θαζεκεξηλέο) αμίεο, πνπ έξρνληαη ζε αληίζεζε κε ηηο πλεπκαηηθέο αμίεο ηνπ Καδαληδάθε, θαη κε ηνλ ρνξό, γηαηί ν ιόγνο πνιιέο θνξέο δελ αξθεί. Δπηπιένλ, λνείηαη θνξέαο βηηαιηζηηθώλ αληηιήςεσλ θαη πνιεκηζηήο κηαο θαδαληδαθηθνύ ηύπνπ ειεπζεξίαο. Πξόθεηηαη γηα ελζάξθσζε ηνπ δηνλπζηαθνύ πλεύκαηνο ζε αληίζεζε κε ηνλ αθεγεηή, πνπ ηείλεη ζην απνιιώλην ζηνηρείν, παξόηη βαζηά κέζα ηνπ ίζσο ζα ήζειε λα απνβάιεη ηελ «θαιακαξάδηθε» λννηξνπία θαη λα απνθηήζεη ηε «δνξκπαδηθή» θιόγα θαη παικό. Σν γεγνλόο απηό είλαη πνιύ αηζζεηό ζην βηβιίν επεηδή ν Ν. Καδαληδάθεο αλαθέξεηαη κε ζεηηθνύο ραξαθηεξηζκνύο γηα ηνλ Ενξκπά ελώ ζίγεη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ εαπηνύ ηνπ. Δπίζεο, ν Ενξκπάο, ήηαλ έλα ειεύζεξν πλεύκα, ύπαξμε αρόξηαγε, ρσξίο πξνθαηαιήςεηο, ν νπνίνο δέρεηαη αηάξαρα ηε θηώρεηα, θαζώο είλαη θαη αλεμάξηεηνο, αλππόηαθηνο, απειεπζεξσκέλνο από ηηο θνηλσληθέο ζπκβάζεηο, θαη κνινλόηη δηέζεηε ειάρηζηεο γξακκαηηθέο γλώζεηο, ήηαλ επθπέζηαηνο, εύζηξνθνο, κε πξσηόηππεο ηδέεο, ζπρλά θηινζνθηθνύ πεξηερνκέλνπ θαη ζεσξίαο. Δίρε θαιό ραξαθηήξα, ήηαλ θαιόθαξδνο, ρσξαηαηδήο, εππξνζήγνξνο θαη θνηλσληθόο. ε αληίζεζε, ν αθεγεηήο είλαη έλαο άλζξσπνο κνξθσκέλνο, πλεπκαηηθόο, θνζκνπνιίηεο θαη νηθνπκεληθόο, ν νπνίνο κέζα από ηα βηβιία βηώλεη ηηο πεξηζζόηεξεο εκπεηξίεο ηνπ θαη όρη κέζα από πξνζσπηθέο θαηαζηάζεηο αθνύ δελ ππάθνπε πνηέ ηελ θαξδηά ηνπ παξά κόλν ηελ ινγηθή ηνπ, επεηδή θνβόηαλ ηηο ζπλέπεηεο πνπ ζα έρνπλ νη παξάηνικεο πξάμεηο ηνπ. -4- Ωζηόζν, ν αθεγεηήο Καδαληδάθεο θαη ν Ενξκπάο έρνπλ θάηη θνηλό: Σελ αλεζπρία! ηνλ Ενξκπά παξάθνξε, ελώ ζηνλ Αθεγεηή ππνηαγκέλε κπξνζηά ζην κπζηήξην ηεο δσήο. -5- ΔΡΔΥΝΑ Α) ΔΠΙΓΡΑΔΙ "ΓΔΝ ΔΛΠΗΕΩ ΣΗΠΟΣΑ, ΓΔΝ ΦΟΒΟΤΜΑΗ ΣΗΠΟΣΑ, ΔΗΜΑΗ ΛΔΦΣΔΡΟ" ΝΗΚΟ ΚΑΕΑΝΣΕΑΚΖ Ο ζπγγξαθέαο πνπ κεηαθξάζηεθε ζε πεξηζζόηεξεο γιώζζεο από θάζε άιιν Έιιελα…Ο δεκηνπξγόο πνπ πξνηάζεθε ηξεηο θνξέο γηα ην βξαβείν Νόκπει, εηζεξρόκελνο ζε ξεύκαηα από ην ρξηζηηαληζκό έσο ηνλ θνκκνπληζκό. Δκθαλίζηεθε ζηα ειιεληθά γξάκκαηα, ην 1906, δεκνζηεύνληαο ην δνθίκην΄΄ Η Αρρώζηια ηοσ Αιώνος΄΄ θαη ην πξώην ηνπ κπζηζηόξεκα΄΄ Όθις και Kρίνο΄΄ (κε ην ςεπδώλπκν Κάξκα Νηξβάκε). Αζρνιήζεθε κε όια ηα είδε ηνπ γξαπηνύ ιόγνπ (κπζηζηνξήκαηα, πνηεηηθά, θηινζνθηθά, ζεαηξηθά). Σα έξγα ηνπ «Ό Χξηζηόο μαλαζηαπξώλεηαη», «Ο Καπεηάλ Μηράιεο», «Οη αδειθνθάδεο», «Ο θησρνύιεο ηνπ ζενύ», «Ό ηειεπηαίνο Πεηξαζκόο» (πνπ θαηαδηθάζηεθε από ηελ Οξζόδνμε θαη ηελ Παπηθή Δθθιεζία), «Αλαθνξά ζην Γθξέθν», «Ό βξαρόθεπνο», «Ενξκπάο ν Έιιελαο», «Αζθεηηθή», «Οδύζζεηα» θ.ά. -6- Σα έξγα ηνπ κεηαθξάζηεθαλ ζε πνιιέο γιώζζεο θαη ε θήκε ηνπ εμαπιώζεθε ζηα πέξαηα ηνπ θόζκνπ. Βαζηθόο άμνλαο ησλ έξγσλ ηνπ ήηαλ ε εζσηεξηθή ειεπζεξία θαη ε αμηνπξέπεηα ηνπ αλζξώπνπ, ε θνηλσληθή δηθαηνζύλε, ε ηόικε, όπσο απηά εθθξάδνληαη κέζα ζηνλ θηινζνθηθό ηνπ όξν ε ΄΄ ΚΡΖΣΗΚΖ ΜΑΣΗΑ΄΄, δει. λα θνηηάδεηο άθνβα ην θόβν, λα δεηο ηελ δσή ησλ ζλεηώλ θαη λα ζπκπεξηθέξεζαη ζαλ λα είζαη αζάλαηνο, λα αγσλίδεζαη γηα ηελ θαηαμίσζε ηεο ςπρήο , κηαο ςπρήο δηαξθώο πεηλαζκέλεο θαη αληθαλνπνίεηεο. Ο Ν. Καδαληδάθεο, παηδάθη αθόκα, έδεζε καδί κε ηνλ παηέξα ηνπ, ηνπο πνιπαίκαθηνπο αγώλεο ησλ Κξεηώλ γηα ηελ απνηίλαμε ηνπ ηνπξθηθνύ δπγνύ. Ο πξώηνο ινηπόλ πνπ επεξέαζε ηνλ κεγάιν ζπγγξαθέα θαη ελαπόζεζε ζηελ ςπρή ηνπ ζπγθινληζηηθέο εκπεηξίεο, ηζηνξηθά θαη εζηθά βηώκαηα ήηαλ ν παηέξαο ηνπ, ν Καπεηάλ Μηράιεο, αθνύ πξώηα ηνλ κύεζε ζηελ αγάπε θαη ζην δένο ηεο ιεπηεξηάο. ηηο ζθαγέο ηνπ 1889, ηνλ πήξε ην μεκέξσκα ηεο πξώηεο αηκαηνβακκέλεο λύρηαο ηνλ έβαιε λα πξνζθπλήζεη ηα παγσκέλα πόδηα ησλ θξεκαζκέλσλ παιηθαξηώλ .Δθείλε ε εηθόλα θαη ε εκπεηξία δελ έθπγαλ πνηέ νύηε από ζθέςε ηνπ νύηε από ηελ θαξδηά ηνπ . Σα κεηέηξεςε ζε πλνή ειεπζεξίαο, εζληθήο θαη αηνκηθήο θαη ζε ζπλείδεζε πεξεθάληαο θαη αμηνπξέπεηαο. Ο Νίθνο Καδαληδάθεο, ζην κεγάιν ηαμίδη ηεο δσήο ηνπ, ζηελ πξνζσπηθή ηνπ Οδύζζεηα, ‘’πνιιώλ αλζξώπσλ είδελ άζηεα θαη λόνλ έγλσ’’. Ωζηόζν, αλάκεζα ζηνπο πνιινύο πνπ ζπλάληεζε ζην δξόκν ηνπ, δσληαλνύο κε ζάξθα θαη νζηά ή κέζα από ηα βηβιία «αζάλαηνπο λεθξνύο», θαηά ηελ πξνζθηιή ηνπ έθθξαζε, μερώξηζε πάληα κεξηθνύο εθιεθηνύο, κεξηθέο «κεγάιεο ςπρέο», όπσο ηνπο απνθαινύζε. Απηέο νη κεγάιεο ςπρέο ήηαλ όρη κόλν εμέρνπζεο κνξθέο ηνπ παξειζόληνο, ηζηνξηθέο ή κπζηθέο, αιιά θαη επηθαλείο άλζξσπνη ηνπ θαηξνύ ηνπ, -7- όπσο ν Γάιινο θηιόζνθνο Αλξί Μπεξμόλ, ν Αιζαηόο γηαηξόο θαη αλζξσπηζηήο Άικπεξη βάηηζεξ, ν Διιελνξνπκάλνο ζπγγξαθέαο Παλαΐη Ηζηξάηη, ν Ηζπαλόο πνηεηήο θαη λνκπειίζηαο Χηκέλεζ θ. ά. Δίλαη όκσο αμηνζεκείσην όηη αλάκεζα ζηνπο εθιεθηνύο ησλ εθιεθηώλ ζπκπεξηέιαβε θαη έλαλ απιό άλζξσπν ηνπ ιανύ, ηνλ Γηώξγε Ενξκπά... Καη κάιηζηα, ηόζν ζην κπζηζηόξεκά ηνπ «Βίνο θαη Πνιηηεία ηνπ Αιέμε Ενξκπά», όζν θαη ζηελ «Αλαθνξά ζηνλ Γθξέθν», ηελ πλεπκαηηθή απηνβηνγξαθία ηνπ, ν Ενξκπάο ζπκπνξεύεηαη ηζόηηκα κε ηνλ Όκεξν, ηνλ Βνύδα, ηνλ Νίηζε θαη ηνλ Μπεξμόλ. Ζ νξκεηηθή ζθέςε ηνπ, ε ρεηκαξξώδεο γιώζζα, ε απαξάκηιιε εθθξαζηηθή ηθαλόηεηα, ε δεκηνπξγηθή θαληαζία, ε βαζηά αίζζεζε ηεο πξαγκαηηθόηεηαο θαη πξνπάλησλ ε ινγηθή ηεθκεξίσζε ησλ απόςεώλ ηνπ ηνλ αλέδεημαλ δηθαηνινγεκέλα ζ’ έλα από ηα ιακπξόηεξα θαη θαζνιηθόηεξα πλεύκαηα όισλ ησλ επνρώλ. Μειέηεζε θαη αληηκεηώπηζε θξηηηθά ηα παγθόζκηα ηδενινγηθά ξεύκαηα, ζηα νπνία βξήθε ηηο αθεηεξίεο θαη θαηεπζπληήξηεο γξακκέο ηνπ ζηνραζκνύ ηνπ. ην έξγν ηνπ όκσο δηαθξίλεηαη έληνλα ε πξνζσπηθή ηνπ ζθξαγίδα. Απηά πνπ κειέηεζε ήηαλ θπξίσο έξγα θηινζόθσλ θαη ινγνηερλώλ, από ηνπο νπνίνπο επεξεάζηεθε ε ζθέςε ηνπ. Καζνξηζηηθό παξάγνληα βέβαηα γηα ηε δηακόξθσζε ηεο πλεπκαηηθήο ηνπ θπζηνγλσκίαο έπαημε ν δάζθαινο ηνπ Bergson, θαζεγεηήο ηεο θηινζνθίαο ζην Παλεπηζηήκην ηνπ Παξηζηνύ. Ζ θηινζνθία ηνπ είλαη κηα θηινζνθία ηεο δσήο, πνπ ν Καδαληδάθεο ελζηεξλίζηεθε θη εζθόξπηζε ζηα έξγα ηνπ. εκαληηθό, επίζεο, ξόιν ζηε δηακόξθσζε ηνπ έξγνπ ηνπ έπαημαλ ν Πιάησλ, ν Αξηζηνηέιεο, ν Νίηζε, ν Σδέηκο, ν Λέληλ, ν Χξηζηόο, ν Βνύδαο, ν Όκεξνο, ν Σνιζηόη, ν Νηνζηνγηέθζθη, ν Γάληεο θ.α. Ο Σνιζηόη θαη ν Νηνζηνγηέθζθη ήηαλ νη δπν «Ρνύζνη δξάθνη πνπ ηνλ είραλ αξπάμεη ζηα κπζηθά ρξόληα ηεο ληόηεο ηνπ». Σν 1915 ζεκεηώλεη ζην εκεξνιόγην ηνπ όηη έπξεπε λα αξρίζεη από εθεί πνπ θαηάιεμε ν Σνιζηόη. -8- «ηε δσή κνπ», γξάθεη θαη ζηα δύν απηά βηβιία, «νη πην κεγάινη κνπ επεξγέηεο ζηάζεθαλ ηα ηαμίδηα θαη ηα νλείξαηα» από ηνπο αλζξώπνπο, δσληαλνύο θαη πεζακέλνπο, πνιύ ιίγνη βνήζεζαλ ηνλ αγώλα κνπ. Όκσο, αλ ήζεια λα μερσξίζσ πνηνη άλζξσπνη αθήθαλ βαζύηεξα η’ αρλάξηα ηνπο ζηελ ςπρή κνπ, ίζσο λα μερώξηδα ηνλ Όκεξν, ην Νίηζε, ηνλ Μπέξμνλα θαη ην Ενξκπά. Ο πξώηνο ζηάζεθε γηα κέλα ην γαιελό θαηάθσην κάηη, ζαλ ην δίζθν ηνπ ήιηνπ, πνπ θσηίδεη κε απνιπηξσηηθή ιάκςε ηα πάληα, ν Βνύδαο, ην άπαην θαηάκαπξν κάηη όπνπ πλίγεηαη θαη ιπηξώλεηαη ν θόζκνο, ν Μπέξμνλαο κε αιάθξσζε από κεξηθά άιπηα θηινζνθηθά ξσηήκαηα πνπ κε ηπξαλλνύζαλ ζηα πξώηα ληάηα, ν Νίηζε κε πινύηηζε κε θαηλνύξηεο αγσλίεο θαη κ’ έκαζε λα κεηνπζηώλσ ηε δπζηπρία, ηελ πίθξα, ηελ αβεβαηόηεηα ζε πεξεθάληα θη ν Ενξκπάο κ’ έκαζε λ’ αγαπώ ηε δσή θαη λα κε θνβνύκαη ην ζάλαην». Σν έξγν ηνπ Νίθνπ Καδαληδάθε αλ θαη έρεη δηαδνζεί ηόζν πνιύ, αλ θαη έρεη βξεη ηόζν βαζηά απήρεζε ζηηο ςπρέο αλζξώπσλ δηαθόξσλ εζληθνηήησλ θαη αλόκνησλ πνιηηηθώλ θαη ζξεζθεπηηθώλ πεπνηζήζεσλ, αλ θαη θαηαμηώζεθε ζηα ρξόληα καο, αλ απέθηεζε παγθόζκηα θήκε θαη θέξδηζε κεγάιεο πηζαλόηεηεο λα παξακείλεη θιαζηθό ζηε ξνή ησλ αηώλσλ, έλα έξγν δειαδή πάληα επίθαηξν, απηό ίζσο νθείιεηαη πεξηζζόηεξν ζην θηινζνθηθό ηνπ ππόβαζξν θαη ιηγόηεξν ζηελ απιή θαη πεξίηερλε ινγνηερληθή ηνπ κνξθή θαη πινθή πνπ θξαηά πάληα ζηαζεξά δσεξό ην ελδηαθέξνλ ηνπ αλαγλώζηε. Ο Καδαληδάθεο είλαη ίζσο έλα κνλαδηθό θαηλόκελν εξγαηηθόηεηαο ζηα ειιεληθά γξάκκαηα θαη από ηα παξαγσγηθόηεξα πλεύκαηα ζε παγθόζκην επίπεδν. -9- Β) ΥΟΛΗΑΜΟ ΦΡΑΔΩΝ «Πνιιέο θνξέο έρσ ληξαπεί ζηε δσή κνπ, γηαηί έπηαζα ηελ ςπρή κνπ λα κελ ηνικάεη λα θάλεη ό, ηη ε αλώηαηε παξαθξνζύλε –ε νπζία ηεο δσήο – κνπ θώλαδε λα θάκσ κα πνηέ δε ληξάπεθα γηα ηελ ςπρή κνπ όζν κπξνζηά ζην Ενξκπά.» «Βίορ και πολιτεία τος Αλέξη Ζοπμπά» βι. ζειίδα 10 ρνιηαζκόο Φξάζεο: Αλ θαη ν Ν. Καδαληδάθεο καο παξνπζηάδεηαη σο έλαο άλζξσπνο ηνπ πλεύκαηνο, ινγηθόο θαη θαιιηεξγεκέλνο, ζε απηή ηε θξάζε καο εθκπζηεξεύεηαη ηελ ληξνπή πνπ έρεη ληώζεη γηα ηνλ εαπηό ηνπ όηαλ δηαπίζησλε όηη δείιηαδε λα θάλεη απηό πνπ πξαγκαηηθά ήζειε θάλνληαο πάληα απηό πνπ ζεσξνύζε ζσζηό θαη εζηθό θαηαπηέδνληαο έηζη ηνλ εαπηό θαη ηα ζέισ ηνπ. Γελ ππήξμε πξσηαγσληζηήο αιιά ζεαηήο ηεο ίδηαο ηνπ ηεο δσήο. «Φαξκάθη ν αξγόο απνρσξηζκόο από ηνπο αλζξώπνπο πνπ αγαπάο, θαιύηεξα λα θόβεηο κε ην καραίξη θαη λα κέλεηο πάιη νινκόλαρνο ζην θπζηθό θιίκα ηνπ αλζξώπνπ, ζηε κνλαμηά.» βι. ζειίδα 16 ρνιηαζκόο Φξάζεο: ε απηό ην απόζπαζκα ν Καδαληδάθεο πεξηγξάθεη ην επίπνλν ζπλαίζζεκα ηνπ απνρσξηζκνύ. Σνπ αξγνύ απνρσξηζκνύ, απηέο ηηο ηειεπηαίεο ζηηγκέο κε θάπνην άηνκν πνπ αγαπάο πνπ κέλνπλ ελεμήηηιεο ζηε κλήκε θαη δελ ζε αθήλνπλ λα πξνρσξήζεηο. Ο ίδηνο ηζρπξίδεηαη όηη είλαη πξνηηκόηεξα λα θνπνύλ απόηνκα νη επαθέο παξά λα βαζαληδόκαζηε κε απνραηξεηηζκνύο. Χσξίο ηελ κλήκε ηνπ απνρσξηζκνύ ζεσξεί πσο απνδέρεηαη πην εύθνια ηελ κνλαμηά ηνπ θαη δελ κέλεη - 10 - πξνζθνιιεκέλνο ζε απηέο ηηο νδπλεξέο ηειεπηαίεο ζηηγκέο. Έηζη επηζηξέθεη θαη πάιη ζηε κνλαμηά ηνπ. Απηόο ν θόβνο ηνπ απνραηξεηηζκνύ θξύβεη θόβν γηα ηελ κνλαμηά θαη αβεβαηόηεηα γηα ην κέιινλ. «Άλζξσπνο πάεη λα πεη ζηξαβόο έπεζα θαη εγώ κε ηα κνύηξα ζην ιάθθν όπνπ έπεζαλ θαη νη κπξνζηηλνί κνπ. Παληξεύηεθα. Πήξα ηελ θαηξαθύια. Έγηλα λνηθνθύξεο, έρηηζα ζπίηη έθακα παηδηά. Βάζαλα. Μα αο είλαη θαιά ην ζαληνύξη.» βι. ζειίδα 24 ρνιηαζκόο Φξάζεο: Δδώ ν Ενξκπάο αλαθέξεηαη ζηνλ άλζξσπν θαη ηελ αηέιεηα πνπ ηνλ δηαθξίλεη, ηελ ηάζε ηνπ λα θάλεη ηα ιάζε, λα ακαξηάλεη. Γεληθά εθθξάδεη ηελ αδπλακία ηνπ αλζξώπνπ παξνπζηάδνληαο ηνλ επάισηα. Σέινο, ηξαβάεη ηελ πξνζνρή καο ε θξάζε «Μα αο είλαη θαιά ην ζαληνύξη.» πνπ πεξηγξάθεη ηελ ειεπζεξία, ηελ αλεμαξηεζία θαη, ηελ αλαλέσζε πνπ καο βνεζά λα ληώζνπκε ηε κνπζηθή θαη ηελ αγάπε καο γηα απηήλ. «Μπζηήξην! κνπξκνύξηζε κπζηήξην κεγάιν! Γηα λα ‘ξζεη ινηπόλ ε ιεπηεξηά ζηνλ θόζκν ρξεηάδνληαη ηόζα θνληθά θαη ηόζεο αηηκίεο; Γηαηί, λα θαζίζσ λα ζνπ αξαδηάζσ ηη αηηκίεο θάκακε θαη ηη θνληθά, ζα ζεθσζεί ε ηξίρα ζνπ. Κη όκσο πνην ήηαλ ην απνηέιεζκα; Ζ ιεπηεξηά! Αληί ν Θεόο λα ξίμεη ην αζηξνπειέθη ηνπ λα καο θάςεη, καο δίλεη ηε ιεπηεξηά! Γελ θαηαιαβαίλσ ηίπνηα!» βι. ζειίδα 33 ρνιηαζκόο Φξάζεο: Ζ θξάζεη απηή εθθξάδεη ηελ απνξία ηνπ Ενξκπά πνπ αληηπξνζσπεύεη ηελ απνξία πνιιώλ γηα ηε θξίθε ηνπ πνιέκνπ. Ζ εξώηεζε πνπ ζέηεη - 11 - είλαη γηαηί γηα λα θηάζνπκε ζηελ ειεπζεξία δελ βξίζθνπκε δηαθνξεηηθό ηξόπν από ηνλ πόιεκν ή όζα άζρεκα απηόο θέξλεη καδί ηνπ. Γηαηί, αθνύ θαηαζηξέθνληαη ηόζα ζηνλ πόιεκν ην αληάιιαγκα λα είλαη ηόζν πνζεηό; ‘Άξαγε αμίδεη λα ράλνληαη θαη λα θαηαζηξέθνληαη ηόζα γηα ηελ ειεπζεξία; «Μα όηαλ έρεηο θαη ηα ηξηάληα δύν ζνπ ηα δόληηα… Θεξηό είλαη ν άλζξσπνο ζηα ληάηα ηνπ, ζεξηό αλήκεξν, θαη ηξώεη αλζξώπνπο!» βι. ζειίδα 33 ρνιηαζκόο Φξάζεο: Δδώ πεξηγξάθεηαη ε αμία ηεο λέαο γεληάο, ε δύλακε πνπ κπνξεί λα αιιάμεη ηνλ θόζκν. Ο λένο κπνξεί λα θαηαθέξεη ηα πάληα, λα θάλεη όλεηξα θαη λα ηα πξαγκαηνπνηεί, λα παίξλεη ηελ δσή ζηα ρέξηα ηνπ, λα ραίξεηαη ηελ αλεμαξηεζία θαη ηελ ειεπζεξία ηνπ, λα έρεη ηελ επηινγή λα θάλεη ό, ηη θαη αλ βάιεη ζην λνπ ηνπ! «Άγξην πξάγκα είλαη ε ληόηε, απάλζξσπν, γηαηί δελ θαηαιαβαίλεη.» βι. ζειίδα 33 ρνιηαζκόο Φξάζεο: ε απηή ηε θξάζε αλαιύεηαη ε αιαδνλεία πνπ έρνπλ νη λένη, αθνύ δελ έρνπλ πιεγσζεί αθόκα από ηε δσή, έρνπλ έλαλ έληνλν εγσθεληξηζκό θαη κηα ζθιεξόηεηα ζην ραξαθηήξα ηνπο, δελ έρνπλ θαηαλόεζε θαη επαηζζεζία θαη δελ ληώζνπλ ζπκπόληα. Γελ ηνπο αγγίδνπλ ηα θνηλά πξνβιήκαηα θαη δελ έρνπλ ζθνπό λα ζπαηαιήζνπλ ζηηγκέο παξεγνξώληαο άιινπο αλζξώπνπο. Δπηπιένλ, νη λένη δελ ζπλεηδεηνπνηνύλ όηαλ πιεγώλνπλ θάπνηνλ, ελώ νη ίδηνη πιεγώλνληαη εύθνια. Γελ - 12 - έρνπλ αληηκεησπίζεη ηελ ζθιεξόηεηα ηεο δσήο γηα λα εθηηκήζνπλ ηελ επηπρία θαη ηελ αγάπε πνπ ηνπο πξνζθέξεηαη ώζηε λα ηελ αληαπνδώζνπλ. «Ήκνπλ επηπρήο θαη ην ήμεξα. Όζν δνύκε κηαλ επηπρία δύζθνια ηελ ληώζνπκε κνλάρα όηαλ πεξάζεη θαη θνηηάμνπκε πίζσ καο, θαηαιαβαίλνπκε μαθληθά- θαη θάπνηε κε θαηάπιεμε – πόζν ζηαζήθακε επηπρηζκέλνη. Δγώ όκσο, ζην Κξεηηθό εηνύην αθξνγηάιη, δνύζα ηελ επηπρία θη ήμεξα ζπλάκα πσο είκαη επηπρηζκέλνο.» βι. ζειίδα 77 ρνιηαζκόο Φξάζεο: Ζ θξάζε απηή αλαθέξεηαη ζηελ ζπλήζεηα ηνπ αλζξώπνπ, λα κελ εθηηκάεη απηά πνπ έρεη θαη ηελ επηπρία πνπ ηνπ πξνζθέξνπλ. Να κελ επγλσκνλεί γηα απηά θαη λα θαηαιαβαίλεη ηελ αμία ηνπο όηαλ ηα έρεη πιένλ ράζεη θαη δελ κπνξεί λα ηα θέξεη πίζσ. Μόλν ηόηε θαηαλνεί ηελ πξαγκαηηθή αμία θαηαζηάζεσλ, πξαγκάησλ θαη αλζξώπσλ. ε αληίζεζε κε απηό ν Καδαληδάθεο καο εθκπζηεξεύεηαη όηη εθείλνο ήηαλ επηπρηζκέλνο θαη ην ήμεξε, αλαγλσξίδεη απηά πνπ ηνπ πξνζέθεξλαλ ηελ επηπρία θαη γηα απηό ήηαλ επηπρηζκέλνο. «Με ινγαξηάδεηο, αθεληηθό, εμαθνινύζεζε ν Ενξκπάο, άζε ηα λνύκεξα, ζπάζε ηελ άηηκε ηε δπγαξηά, ζθάιλα ην κπαθάιηθν ζνπ ιέσ. Τώξα είλαη πνπ ζα ζώζεηο ή ραληαθώζεηο ηελ ςπρή ζνπ.» βι. ζειίδα 113 ρνιηαζκόο Φξάζεο: ε απηό ην απόζπαζκα ν Ενξκπάο πξνζπαζεί ηνλ Καδαληδάθε ζε έλα ηξόπν δσήο όκνην κε ην δηθό ηνπ. Πην απζόξκεην, ειεύζεξν θαη αλεμάξηεην, - 13 - ρσξίο ελδνηαζκνύο. Σνλ πξνζθαιεί λα μεθύγεη θαη λα πξνζπεξάζεη ηελ δσή κέζα από ηα βηβιία, λα ζηακαηήζεη λα κεηξάεη ηηο πηζαλόηεηεο θαη λα ζπάζεη ηα δεζκά πνπ ηνλ θαζηζηνύλ δεηιό. Σνλ παξνηξύλεη λα γίλεη ελζηηθηώδεο θαη πην εθξεθηηθόο, λα αληηδξά. Ο Ενξκπάο πξνζθαιεί ηνλ Καδαληδάθε λα δήζεη! «ε δσή εηνύηε είλαη κνλαδηθή γηα ηνλ θάζε άλζξσπν, άιιε δελ έρεη, ό,ηη κπνξείο αλ ην ραξείο, εδώ ζα ην ραξείο, πεξλά γξήγνξα θαη δε ζα ζνπ μαλαδνζεί ζηελ αησληόηεηα, άιιε επθαηξία.» βι. ζειίδα 179 ρνιηαζκόο Φξάζεο: Ο Ενξκπάο είλαη έλαο άλζξσπνο πνπ πξαγκαηηθά έρεη δήζεη ηελ δσή ηνπ. Σελ έρεη απνιαύζεη. Έρεη γεπηεί όιε ηελ γιύθα αιιά θαη ηελ πίθξα ηεο. Έηζη κε ηελ εκπεηξία πνπ ηνλ δηαθξίλεη καο ζπκβνπιεύεη λα δνύκε θάζε ζηηγκή, λα αμηνπνηνύκε ηελ δσή καο, λα κελ ζπαηαιάκε ρξόλν ζε πξάγκαηα πνπ δελ αμίδνπλ, λα αξπάδνπκε θάζε επθαηξία θαη λα θάλνπκε απηό πνπ πξαγκαηηθά ζέινπκε όηαλ έρνπκε ηελ επηινγή «Όπνηνο δελ έρεη κέζα ηνπ ηελ πεγή ηεο επηπρίαο , αιίκνλό ηνπ!» «Όπνηνο ζέιεη λ’ αξέζεη ζηνπο άιινπο, αιίκνλό ηνπ!» «Όπνηνο δελ ληώζεη πσο ε δσή εηνύηε θη ε άιιε είλαη έλα, αιίκνλό ηνπ!» βι. ζειίδα 192 ρνιηαζκόο Φξάζεο: Ζ θξάζε απηή εθθξάδεη ηελ άπνςε όηη ε πεγή ηεο επηπρίαο είλαη ράξηζκα ηεο ςπρήο ηνπ αλζξώπνπ ελώ απνξξίπηεη ηελ αλαδήηεζή ηεο θάπνπ - 14 - αιινύ. ηε ζπλέρεηα ηνλίδεη όηη δελ αμίδεη λα ελδηαθεξόκαζηε γηα ην αλ καο απνδέρνληαη νη άιινη θαη λα ηνπο αξέζνπκε. Αληηζέησο, κέιεκά καο πξέπεη λα είλαη λα απνδερόκαζηε νη ίδηνη ηνλ εαπηό καο. Αθόκα επηζεκάλεη όηη νη πξάμεηο ηνπ ηώξα ζα καο αθνινπζνύλ θαη ζην κεηά, αθνύ ε δσή δελ ηειεηώλεη θαη νη πξάμεηο καο, καο αθνινπζνύλ όπνηε είλαη αλάγθε λα κεηξήζνπκε, λα είκαζηε εζηθνί, όρη κόλν γηα απηή ηε δσή αιιά θαη γηα απηό πνπ αθνινπζεί. - 15 - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. www.kazantzakis.gr 2. www.amis-kazantzakis.gr 3. www.historical-museum.gr/kazantzakis/gr/index.html 4. www.philology.gr/subjekts/nef_kazantz.html 5. www.kazantzakispublications.org/greek/NikosKazantzakis01.html 6. Αθξνδίηε Αζαλαζνπνύινπ Νίηζε - Βνύδαο - Καδαληδάθεο: Ζ γελεαινγία ηεο «Κξεηηθήο Μαηηάο», Έθδνζε Μνπζείνπ Νίθνπ Καδαληδάθε - 16 -
© Copyright 2024 Paperzz
