1ο ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ∆ΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕ∆ΡΙΟ ΓΙΑ ΤΗ ΣΚΛΗΡΥΝΣΗ ΚΑΤΑ ΠΛΑΚΑΣ ΤΗΣ ΠΑΙ∆ΙΚΗΣ & ΕΦΗΒΙΚΗΣ ΗΛΙΚIΑΣ µε θέµα: «∆ιάλογοι Ελλήνων Νευροεπιστηµόνων για την Παιδική & Εφηβική Πολλαπλή Σκλήρυνση» 16-18 Ιανουαρίου 2015 ∆ιοργάνωση: Χρούσος Γεώργιος Καθηγητής Παιδιατρικής Ε.Κ.Π.Α. ROYAL OLYMPIC HOTEL AΘΗΝΑ ύνται Χορηγοόρια 10 Μ ενης όµ Συνεχιζικής Ιατρ σης ευ Εκπαίδ PD) (CΜE-C Μαρία Αναγνωστούλη Επίκουρη Καθηγήτρια Νευρολογίας Ε.Κ.Π.Α. Υπό την Αιγίδα: Ιατρικής Σχολής Αθηνών Ακαδηµίας Νευροεπιστηµών ΒΙΒΛΙΟ ΠΕΡΙΛΗΨΕΩΝ & ΤΕΛΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΠΡΟΕ∆ΡΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ Αγαπητές/οί Συνάδελφοι, αγαπητές φοιτήτριες, αγαπητοί φοιτητές, Η Σκλήρυνση κατά Πλάκας ή Πολλαπλή Σκλήρυνση (Multiple Sclerosis, MS) είναι µία νόσος που προσβάλλει άτοµα όλων των ηλικιών αλλά κυρίως νεαρά άτοµα. Μικρό ποσοστό του συνόλου των πασχόντων αφορά άτοµα παιδικής και εφηβικής ηλικίας, σε επίπεδο του 3-5% περίπου, αλλά µε την καταφανώς αυξανόµενη επίπτωση της νόσου, διεθνώς, τα τελευταία χρόνια προβάλλει αδήριτη η ανάγκη επικέντρωσης της προσοχής µας και σε αυτή την κατηγορία ασθενών, η οποία είναι και η πιο ευαίσθητη πιστεύουµε. Τόσο οι παιδίατροι και παιδονευρολόγοι που αρχικά αντιµετωπίζουν αυτά τα περιστατικά ασθενών, όσο και οι νευρολόγοι που τελικά αναλαµβάνουν σε µεταγενέστερες ηλικίες τη διαχείριση και την περαιτέρω θεραπευτική αντιµετώπισή τους, εκδηλώνουν συχνά την ανάγκη ανταλλαγής απόψεων, στην πλειάδα των ερωτηµάτων που προκύπτουν από τις ιδιαιτερότητες, τόσο από το ευαίσθητο της ηλικίας, όσο και από τη µεταβατικότητα της εφηβείας και των συνεπακόλουθων ορµονικών αλλαγών. Αλλά και άλλοι συνάδελφοι άλλων ειδικοτήτων έρχονται αντιµέτωποι µε το φάσµα των εκδηλώσεων της νόσου, όπως οι οφθαλµίατροι, οι ψυχίατροι, οι νευροαπεικονιστές, αλλά και οι ρευµατολόγοι. Οι τελευταίοι καλούνται συχνά να καταθέσουν την άποψή τους για τη σωστή διαφοροδιάγνωση των περιστατικών αυτών. Φυσικά οι ερευνητές και νοσοκοµειακοί όλων των πεδίων, βιολόγοι, ψυχολόγοι, νοσηλευτές, έχουν επίσης να προσφέρουν στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των παιδιών αυτών. Να σηµειωθεί ότι από το 2013 εργάζεται διεθνώς η Internatiomal Pediatric Multiple Sclerosis Study Group (IPMSSG), αλλά ήδη από ετών ο Καθηγητής Νευρολογίας στο ΑΠΘ κ. Ωρολογάς, µε πρότασή του ευαισθητοποίησε τη Multiple Sclerosis International Federation (MSIF) για την ανάγκη στόχευσης και ενίσχυσης της ερευνητικής προσπάθειας στο πεδίο της παιδικής ΜS. Με την πεποίθηση ότι η επιστηµονική αυτή συνάντηση ανοίγει νέους δρόµους προσέγγισης και διεπιστηµονικής συνεργασίας των συναφών ειδικοτήτων, για την επικέντρωση του ενδιαφέροντος και τη βελτιστοποίηση της θεραπευτικής αντιµετώπισης αυτών των παιδιών σας καλούµε να µας τιµήσετε µε την παρουσία σας και την ενεργό συµµετοχή σας, στον πάντα φιλόξενο και πανοραµικής θέας στην Ακρόπολη, χώρο του Royal Olympic, στην Αθήνα! Σας περιµένουµε! Με εκτίµηση, Γεώργιος Χρούσος Καθηγητής Παιδιατρικής Ε.Κ.Π.Α Μαρία Αναγνωστούλη Επίκουρη Καθηγήτρια Νευρολογίας, Ε.Κ.Π.Α 1ο ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ∆ΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕ∆ΡΙΟ ΓΙΑ ΤΗ ΣΚΛΗΡΥΝΣΗ ΚΑΤΑ ΠΛΑΚΑΣ ΤΗΣ ΠΑΙ∆ΙΚΗΣ & ΕΦΗΒΙΚΗΣ ΗΛΙΚIΑΣ µε θέµα: «∆ιάλογοι Ελλήνων Νευροεπιστηµόνων για την Παιδική & Εφηβική Πολλαπλή Σκλήρυνση» EΠΙΤΡΟΠΕΣ ΠΡΟΕ∆ΡΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ Χρούσος Γεώργιος ΠΡΟΕ∆ΡΟΣ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ Αναγνωστούλη Μαρία ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ∆αλάκας Μαρίνος Κονιτσιώτης Σπυρίδων Κάππος Λουδοβίκος Παπαβασιλείου Αντιγόνη Καρούσης ∆ηµήτριος Κατσαρού Έφη Στεφανής Λεωνίδας Μαστρογιάννη Σωτηρία Ωρολογάς Αναστάσιος Ντινόπουλος Αργύριος Θεοχαρίδης Θεοχάρης Πονς Ροζέ Γιουρούκος Σωτήριος Βάρτζελης Γεώργιος Τούλας Παναγιώτης Γκίκα Άρτεµις Μόσχου Μαριλίτα Τσιτσάµη Έλενα Banwell Brenda Chintis Tanujia Ghezzi Angelo ΤΙΜΗΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Παπαδηµητρίου Αλέξανδρος Κυλιντηρέας Κωνσταντίνος Παπαθανασόπουλος Παναγιώτης Βουµβουράκης Κωνσταντίνος Κυρίτσης Αθανάσιος Γρηγοριάδης Νικόλαος Πιπερίδου Χαριτωµένη Νικολάου Χρυσούλα Χατζηγεωργίου Γεώργιος Τριανταφύλλου Νικόλαος Αµοιρίδης Γεώργιος Καπάκη Ελισσάβετ Ηλιόπουλος Ιωάννης ∆ερετζή Γεωργία Παπαγεωργίου Χαράλαµπος Πελίδου Εριέττα Σπέγγος Κωνσταντίνος 1 16-18 Ιανουαρίου 2015 ROYAL OLYMPIC HOTEL AΘΗΝΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 16 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2015 14.00µµ – 15.00µµ Εγγραφές 15.00µµ – 16.00 µµ Έναρξη εργασιών Συνεδρίου-Χαιρετισµοί 16.00µµ – 18.00µµ Στρογγυλό Τραπέζι Προεδρείο: Ωρολογάς Α., Κατσαρού Ε. Αναγνωστούλη Μ. “Βασικές γνώσεις παθοφυσιολογίας της ΣΚΠ-Νεότερα δεδοµένα” Ντινόπουλος Α. “Νεότερα επιδηµιολογικά και παθοφυσιολογικά δεδοµένα για την παιδική και εφηβική ΣΚΠ στην Ελλάδα και διεθνώς” Πoνς Ρ. “Η νόσος του Devic στην παιδική και εφηβική ηλικία. Παθοφυσιολογικά, διαγνωστικά, διαφοροδιαγνωστικά και θεραπευτικά δεδοµένα” Μαστρογιάννη Σ. “Η εµπειρία από τα παιδιά µε ΣΚΠ στο Παιδιατρικό Νοσοκοµείο. Ιδιαιτερότητες στην ιατρική φροντίδα και στην οικογενειακή, σχολική και κοινωνική προσαρµογή” 16.00µµ – 16.30µµ 16.30µµ – 17.00µµ 17.00µµ – 17.30µµ 17.30µµ – 18.00µµ 18.00µµ – 18.30µµ ∆ιάλειµµα 18.30µµ – 19.30µµ ∆ορυφορικό Συµπόσιο Merk-Serono Ghezzi A. "Υποδόρια IFN b-1a και Παιδιατρική Πολλαπλή Σκλήρυνση: Αναδροµική µελέτη" Mε την ευγενική χορηγία 2 19.30µµ – 20.30µµ Τιµητική Εναρκτήρια Οµιλία Προεδρείο: Χρούσος Γ., Αναγνωστούλη Μ. Papatzikis E. “Προσεγγίζοντας τον Ήχο και τη Mουσική ως ∆ιαθεµατικό Νευροεπιστηµονικό Εργαλείο στην Έρευνα κατά της Παιδικής και Εφηβικής Πολλαπλής Σκλήρυνσης: Αλήθειες και Παρανοήσεις” 20.30µµ – 21.30µµ Τελετή Έναρξης Συνεδρίου 1ο ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ∆ΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕ∆ΡΙΟ ΓΙΑ ΤΗ ΣΚΛΗΡΥΝΣΗ ΚΑΤΑ ΠΛΑΚΑΣ ΤΗΣ ΠΑΙ∆ΙΚΗΣ & ΕΦΗΒΙΚΗΣ ΗΛΙΚIΑΣ µε θέµα: «∆ιάλογοι Ελλήνων Νευροεπιστηµόνων για την Παιδική & Εφηβική Πολλαπλή Σκλήρυνση» ΣΑΒΒΑΤΟ 17 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2015 09.30πµ – 11.00πµ 09.30πµ – 10.00πµ 10.00πµ – 10.30πµ 10.30πµ – 11.00πµ ∆ιάγνωση – ∆ιαφοροδιάγνωση 1 Προεδρείο: Στεφανής Λ., Παπαβασιλείου Α. Γκίκα Α. “Η ADEM, και η παιδική/εφηβική ΣΚΠ. ∆ιαφοροδιάγνωση” Βάρτζελης Γ. “Αυτοάνοσες εγκεφαλίτιδες & άλλες εγκεφαλοπάθειες και παιδική/εφηβική ΣΚΠ. ∆ιαφοροδιάγνωση” Τσιτσάµη Ε. “Νευροµυϊκές εκδηλώσεις των ρευµατικών νοσηµάτων της παιδικής ηλικίας µιµούµενες την πολλαπλή σκλήρυνση ” 11.00πµ – 11.30 πµ ∆ιάλειµµα 11.30πµ – 12.30µµ Satellite Symposium-Sanofi-Genzyme «The evolving landscape of MS treatment» Προεδρείο: A. Ωρολογάς Ghezzi A. "The transformative role of Alemtuzumab in treatment of Relapsing MS" Kappos L. "Therapeutic choices in 1st line treatment of Relapsing MS" Mε την ευγενική χορηγία Συζήτηση ∆ιάλειµµα 11.30πµ – 11.50πµ 11.50πµ – 12.10µµ 12.10µµ – 12.30µµ 12.30µµ – 13.00µµ 13.00µµ – 14.00µµ 13.00µµ – 13.30µµ 13.30µµ – 14.00µµ 14.00µµ – 15.00µµ ∆ιάγνωση – ∆ιαφοροδιάγνωση 2 Προεδρείο: Κονιτσιώτης Σ., Μητσικώστας ∆. Μόσχου Μ. “Οι οπτικές νευρίτιδες στα παιδιά και στους ενήλικες µε ΣΚΠ και άλλα αποµυελινωτικά νοσήµατα. Οµοιότητες και διαφορές” Τούλας Π. “Οι συµβατικές και µη συµβατικές νευρο-απεικονιστικές µέθοδοι στην διαφοροδιάγνωση της ΣΚΠ, στα παιδιά και τους εφήβους” ∆ορυφορικό Συµπόσιο Genesis Pharma Γκατζώνης Σ. "Η σηµασία των διαταραχών της βάδισης στην Πολλαπλή σκλήρυνση και η αντιµετώπιση τους" Mε την ευγενική χορηγία 15.00µµ – 17.00µµ Μεσηµβρινή ∆ιακοπή 17.00µµ – 18.30µµ Θεραπείες στην Παιδική/Εφηβική ΣΚΠ Προεδρείο: Dalakas M., Γιουρούκος Σ. Chitnis T. “First and second line therapies in pediatric MS. New insights” Banwell B. “International Pediatric MS Study Group. Current and future perspectives” Ghezzi A. “New drugs and new hopes for Pediatric MS. Ongoing protocols” 17.00µµ – 17.30µµ 17.30µµ – 18.00µµ 18.00µµ – 18.30µµ 18.30µµ – 19.00µµ ∆ιάλειµµα 3 16-18 Ιανουαρίου 2015 ROYAL OLYMPIC HOTEL AΘΗΝΑ 19.00µµ – 20.00µµ State of the Art Lectures Προεδρείο: Χρούσος Γ., Kappos L. Dalakas M. “New era of MS therapeutics. The role of B Cells and beyond” Kappos L. “A role for S1P modulation in a primarily degenerative hereditary disease? Rationale and design of a Phase I study in Rett Syndrome” 20.30µµ – 21.30µµ Βραβεύσεις ΚΥΡΙΑΚΗ 18 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2015 10.00πµ – 11.00πµ 10.00πµ – 10.20πµ 10.20πµ – 10.40πµ 10.40πµ – 11.00πµ 11.00πµ – 11.30πµ ∆ιάλειµµα 11.30πµ – 13.00µµ State of the Art Lectures Προεδρείο: Παπαδηµητρίου Α., Ωρολογάς Α. Χρούσος Γ. "Stress and the immune and inflammatory reaction vs. the wakefulness and sleep and fatigue systems" Theoharides T. “Autism, Rett syndrome and MS-molecular similarities and differences” Karussis D. “Stem cells application in neurological diseases; Implications for childhood MS” 11.30πµ – 12.00µµ 12.00µµ – 12.30µµ 12.30µµ – 13.00µµ 4 Θέσεις και Αντιθέσεις στην Προσέγγιση της Παιδικής και Εφηβικής ΣΚΠ – Ειδικά Θέµατα Προεδρείο: Αναγνωστούλη Μ., Φάκας Ν. Κατσαβός Σ. “Το σύστηµα HLA, η βιταµίνη D και ο δυνητικός θεραπευτικός ρόλος της, στην παιδική/εφηβική ΣΚΠ” Αρτεµιάδης Α. “Ηλεκτροφυσιολογική και νευρο-απεικονιστική αξιολόγηση των γνωστικών λειτουργιών των ασθενών µε ΣΚΠ. Προτάσεις για την παιδική και εφηβική ΣΚΠ” Χρηστίδη Φ. “Ανίχνευση και αντιµετώπιση των γνωστικών δυσλειτουργιών σε παιδιά και εφήβους µε πολλαπλή σκλήρυνση: νευροψυχολογική προσέγγιση” 13.00πµ – 14.00µµ Παρουσίαση περιστατικών παιδικής και εφηβικής ΣΚΠ Συζήτηση θεραπευτικής προσέγγισης 14.00µµ – 14.30µµ Συµπεράσµατα - Συζήτηση 15.00 Τέλος των εργασιών του Συνεδρίου 1ο ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ∆ΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕ∆ΡΙΟ ΓΙΑ ΤΗ ΣΚΛΗΡΥΝΣΗ ΚΑΤΑ ΠΛΑΚΑΣ ΤΗΣ ΠΑΙ∆ΙΚΗΣ & ΕΦΗΒΙΚΗΣ ΗΛΙΚIΑΣ µε θέµα: «∆ιάλογοι Ελλήνων Νευροεπιστηµόνων για την Παιδική & Εφηβική Πολλαπλή Σκλήρυνση» ΟΜΙΛΗΤΕΣ-ΠΡΟΕ∆ΡΟΙ (µε αλφαβητική σειρά) Banwell Brenda MD, Division Chief, Neurology, Professor of Neurology and Pediatrics, Children's Hospital of Philadelphia, University of Pennsylvania, [email protected] Chitnis Tanuja Associate Professor of Neurology, Harvard Medical School, Director, Partners Pediatric Multiple Sclerosis Center, Massachusetts General Hospital, Boston, USA, [email protected] Chrousos George MD, MACP, MACE, FRCP (London) Professor and Chairman, First Dept of Pediatrics, Director, Division of Endocrinology, Metabolism and Diabetes, UNESCO Chair on Adolescent Health Care, University of Athens Medical School, Aghia Sophia Children's Hospital [email protected] Dalakas Marinos M.D., FAAN, Professor of Neurology, National and Kapodistrian University of Athens Medical School, Athens Greece, And Professor of Neurology, Department of Neurology, Thomas Jefferson University, Philadelphia, PA, USA, [email protected] Ghezzi Angelo Ospedale di Gallarate, Centro Studi Sclerosi Multipla, Gallarate, [email protected] Kappos Ludwig Chair Neurology, University Hospital, Basel, Switzerland, [email protected];[email protected] Karussis Dimitrios MD, PhD, Head of the MS Center at Hadassah, Department of Neurology, Jerusalem, Israel, [email protected] Theoharides Theoharis MS, PhD, MD, FAAAAI, Professor of Pharmacology and Internal Medicine Director, Molecular Immunopharmacology and Drug Discovery, Department of Integrative Physiology and Pathobiology, Tufts University School of Medicine, [email protected] Αναγνωστούλη Μαρία Επίκουρη Καθηγήτρια Νευρολογίας, Ε.Κ.Π.Α. Τµήµα Αποµυελινωτικών Νοσηµάτων & Υπεύθυνη Εργαστηρίου Ανοσογενετικής, Α΄ Παν/κής Νευρολογικής Κλινικής, Αιγινήτειο Νοσοκοµείο, [email protected] Αρτεµιάδης Αρτέµιος Ιατρός, Ειδικευόµενος Νευρολογίας, 417 ΝΙΜΤΣ, Επιστηµονικός Συνεργάτης, Ιατρική Σχολή Πανεπιστηµίου Αθηνών, [email protected] Bάρτζελης Γεώργιος Λέκτορας Παιδιατρικής Νευρολογίας, Ε.Κ.Π.Α. B' ΠΠΚ, Νοσοκοµείο Παίδων «Π&Α Κυριακού», [email protected] Γιουρούκος Σωτήριος Παιδονευρολόγος, Αµ. Επίκουρος Καθηγητής Παιδιατρικής, Ε.Κ.Π.Α., [email protected] Γκατζώνης Στέργιος Νευρολόγος, Αναπληρωτής Καθηγητής, Α’ Ν.Χ. Κλινική, Ιατρική Σχολή Αθηνών [email protected] Γκίκα Άρτεµις Παιδονευρολόγος, MD, MSc , PhD, MRCPCH CCT(UK), Πανεπιστηµιακή Υπότροφος Α' Παιδιατρικής Κλινικής Πανεπιστηµίου Αθηνών, Νοσοκοµείο Παίδων Αγία Σοφία, [email protected] Κατσαβός Σεραφείµ Νευρολόγος, Επιµελητής Νευρολογικής Κλινικής 251 ΓΝΑ, Υποψήφιος ∆ιδάκτωρ Ε.Κ.Π.Α, [email protected] 5 16-18 Ιανουαρίου 2015 ROYAL OLYMPIC HOTEL AΘΗΝΑ ΟΜΙΛΗΤΕΣ-ΠΡΟΕ∆ΡΟΙ (µε αλφαβητική σειρά) Κατσαρού Έφη ∆ιευθύντρια Νευρολογικού Τµήµατος Νοσοκοµείου Παίδων «Π & Α Κυριακού», [email protected] Κονιτσιώτης Σπυρίδων Αναπληρωτής Καθηγητής Νευρολογίας, Ιατρική Σχολή, Πανεπιστήµιο Ιωαννίνων, [email protected] Μαστρογιάννη Σωτηρία ∆ιευθύντρια Νευρολογικού Τµήµατος Νοσοκοµείου Παίδων «Π & Α Κυριακού», [email protected] Μητσικώστας ∆ήµος-∆ηµήτριος ∆ιευθυντής Νευρολογικής Κλινικής, Ναυτικού Νοσοκοµείου, Αθηνών, [email protected] Μόσχου Μαριλίτα Επίκουρη Καθηγήτρια Οφθαλµολογίας Ε.Κ.Π.Α., Πανεπιστηµιακή Κλινική Γ.Ν.Α. «Γ. Γεννηµατάς», [email protected] Ντινόπουλος Αργύριος Επίκουρος Καθηγητής Παιδονευρολογίας, Γ΄ Παιδιατρική Κλινική Ε.Κ.Π.Α. Νοσ. «Αττικόν», [email protected] Παπαβασιλείου Αντιγόνη Παιδονευρολόγος, Συντονίστρια ∆ιευθύντρια Παιδονευρολογικής Κλινικής Νοσοκοµείο Παίδων Πεντέλης, [email protected] Παπαδηµητρίου Αλέξανδρος Οµότιµος Καθηγητής Νευρολογίας Πανεπιστηµίου Θεσσαλίας, ∆ιευθυντής Νευρολογικής Κλινικής, Νοσοκοµείο «Ερρίκος Ντυνάν Hospital Center», [email protected] Παπατζίκης Ευθύµιος Ερευνητής/Λέκτορας Εκπαιδευτικής Νευροεπιστήµης, BMusEd, MMus, PhD, Prof.Cert.Ed., NeuroCert. FHEA, QTS, [email protected] Πονς Ροζέ Επίκουρος Καθηγήτρια Παιδονευρολογίας, Α΄ Πανεπιστηµιακή Παιδιατρική Κλινική, Ε.Κ.Π.Α., Νοσοκοµείο «Αγ. Σοφία», [email protected] Στεφανής Λεωνίδας Καθηγητής Νευρολογίας, Ε.Κ.Π.Α., ∆ιευθυντής Β' Παν/κής Νευρολογικής Κλινικής, Νοσ. «Αττικόν», ∆ιευθυντής Εργαστηρίου Νευροεκφυλιστικών Νόσων, Ίδρυµα Ιατροβιολογικών Ερευνών, Ακαδηµία Αθηνών, [email protected] Τούλας Παναγιώτης Νευροακτινολόγος, Επιστηµονικός ∆ιευθυντής του Τµήµατος Απεικόνισης του ∆ιαγνωστικού και Θεραπευτικού Κέντρου ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ-EUROMEDICA. Επιστηµονικός Συνεργάτης «Ευγενίδιο» Θεραπευτήριο, [email protected] Τσιτσάµη Έλενα Υπεύθυνη Μονάδας Παιδιατρικής Ρευµατολογίας, Α' Παιδιατρική Κλινική, Ε.Κ.Π.Α. Νοσοκοµείο Παίδων «Η Αγία Σοφία», [email protected] Φάκας Νικόλαος ∆ιευθυντής Νευρολογικής Κλινικής, 401 Γ.Σ.Ν.Α., [email protected] Χρηστίδη Φωτεινή Κλινική Νευροψυχολόγος MSc, Υποψήφια ∆ιδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Ε.Κ.Π.Α., [email protected] Ωρολογάς Αναστάσιος Καθηγητής Νευρολογίας Α.Π.Θ., ∆ιευθυντής A' Πανεπιστηµιακής Νευρολογικής Κλινικής, Π.Γ.Ν.Θ. ΑΧΕΠΑ, Θεσσαλονίκη, [email protected] 6 1ο ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ∆ΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕ∆ΡΙΟ ΓΙΑ ΤΗ ΣΚΛΗΡΥΝΣΗ ΚΑΤΑ ΠΛΑΚΑΣ ΤΗΣ ΠΑΙ∆ΙΚΗΣ & ΕΦΗΒΙΚΗΣ ΗΛΙΚIΑΣ µε θέµα: «∆ιάλογοι Ελλήνων Νευροεπιστηµόνων για την Παιδική & Εφηβική Πολλαπλή Σκλήρυνση» Χ Ο Ρ Η Γ Ο Ι (µε αλφαβητική σειρά) 7 16-18 Ιανουαρίου 2015 ROYAL OLYMPIC HOTEL AΘΗΝΑ ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ Τόπος Συνεδρίου Ξενοδοχείο Royal Olympic Αθ. ∆ιάκου 28 117 43 Αθήνα Τηλ.: 21 0928 8400 Hµεροµηνία 16-18 Ιανουρίου 2015 Επίσηµη Γλώσσα του Συνεδρίου Οι επίσηµες γλώσσες του Συνεδρίου είναι τα Ελληνικά και τα Αγγλικά Εγγραφές Ειδικευµένοι Ιατροί Ειδικευόµενοι Ιατροί Νοσηλευτές/Τεχνολόγοι Φοιτητές 100€ ∆ωρεάν ∆ωρεάν ∆ωρεάν Γραµµατεία Συνεδρίου E.T.S. Events & Travel Solutions A.E. Ελ. Βενιζέλου 154, 17122 Ν. Σµύρνη Τηλ.: 210-98 80 032, Φαξ: 210-98 81 303 E-mail: [email protected], [email protected] Website: www.events.gr Εικαστικό έργο εξωφύλλου: Σπύρος Πουληµένος 8 1st PΑΝΗΕLLENIC INTERDISCIPLINARY CONGRESS ON PEDIATRIC AND ADOLESCENT MULTIPLE SCLEROSIS «Dialogues of Hellenic Neuroscientists on Pediatric and Adolescent Multiple Sclerosis» 16-18 January 2015 Organization: George Chrousos Professor of Pediatrics National and Kapodistrian University of Athens ROYAL OLYMPIC HOTEL ATHENS 10 D CP CME –dits cre e will b d provide Maria Anagnostouli Assistant Professor of Neurology National and Kapodistrian University of Athens Under the auspice of: Medical School of Athens Academy of Neurosciences ABSTRACT BOOK & FINAL PROGRAMME INVITATION OF THE PRESIDENTS OF SCIENTIFIC AND ORGANIZING COMMITTEE Dear colleagues, dear students, Multiple Sclerosis is a disease that affects people of all ages but especially young people. A small percentage of all patients concerns individuals in childhood and adolescence, at about 3-5%, but with the apparent increasing incidence of the disease internationally in recent years raises the dire need to focus our attention in this category of patients, which we believe that it is the more delicate. As much as pediatricians and pediatric neurologists who first encounter these cases of MS patients and neurologists who eventually undertake in later ages the management and further treatment of them, often express the need for exchange point of view, concerning the plurality of questions arising from the characteristics, both of the sensitive age, and from the transitivity of puberty and the consequent hormonal changes. But other colleagues of other specialties are confronted with the range of manifestations of the disease, such as ophthalmologists, psychiatrists, neuroimaging radiologists and rheumatologists. The latter are often asked to submit their views on the correct differential diagnosis of these cases. Of course researchers and clinicians of all fields, biologists, psychologists, nurses also have to offer to improve the quality of life of these children. Note that since 2013 the International Pediatric Multiple Sclerosis Study Group (IPMSSG) is working globally, but already several years ago, Professor of Neurology at the AUTH Mr. Orologas with his proposal sensitized the Multiple Sclerosis International Federation (MSIF) for the need to target and strengthen research efforts in the field of childhood MS. With the belief that this scientific meeting opens new avenues of approach and interdisciplinary cooperation of relevant disciplines, to focus and optimization of treatment of these children, we invite you to honor us with your presence and your active participation, to always welcoming and panoramic views of the Acropolis, site of Royal Olympic, Athens! Waiting for you! Sincerely George Chrousos Professor of Pediatrics Maria Anagnostouli Assistant Professor of Neurology Μedical School of Athens National and Kapodistrian University 44 1st PΑΝΗΕLLENIC INTERDISCIPLINARY CONGRESS ON PEDIATRIC AND ADOLESCENT MULTIPLE SCLEROSIS «Dialogues of Hellenic Neuroscientists on Pediatric and Adolescent Multiple Sclerosis» COMMITTEES PRESIDENT OF THE SCIENTIFIC COMMITTEE Chrousos George PRESIDENT OF THE ORGANIZING COMMITTEE Anagnostouli Maria SCIENTIFIC COMMITTEE ORGANIZING COMMITTEE Dalakas Marinos Konitsiotis Spyros Kappos Ludwig Papavasiliou Antigone Karussis Dimitrios Katsarou Efi Stefanis Leonidas Mastroyianni Sotiria Orologas Anastasios Ntinopoulos Argyrios Theoharides Theoharis Pons Rozer Youroukos Sotirios Vartzelis George Toulas Panagiotis Gika Artemis Moschos Marilita Tsitsami Helen Banwell Brenda Chintis Τanuja Ghezzi Angelo HONORARY COMMITTEE Papadimitriou Alexandros Kilidireas Constantinos Papathanasopoulos Panagiotis Voumvourakis Constantinos Kyritsis Athanasios Grigoriadis Nikolaos Piperidou Charitomeni Nikolaou Chrysoula Hadjigeorgiou George Triantafyllou Nikolaos Amiridis George Kapaki Elisabeth Heliopoulos Ioannis Deretzi Georgia Papageorgiou Charalambos Pelidou Erietta Spengos Konstantinos 45 16-18 January 2015 ROYAL OLYMPIC HOTEL ATHENS SCIENTIFIC PROGRAMME FRIDAY 16 of JANUARY 2015 14.00pm – 15.00pm R e g i s t ra t i o n s 15.00pm – 16.00pm Welcome - Addresses 16.00pm – 18.00pm Round Table Chair: Orologas A., Katsarou E. Anagnostouli M. “Basic knowledge of the pathophysiology of MS. Newer data” Ntinopoulos A. “Newer epidemiological and pathophysiology data on childhood and adolescent MS in Greece and internationally” Pons R. “Devic’s disease in childhood and adolescence. Data on pathophysiology, diagnosis, differential diagnosis and treatment” Mastroyianni S. “The experience of children with MS in Pediatric Hospital. Peculiarities in medical care and in family, school and social adjustment” 16.00pm – 16.30pm 16.30pm – 17.00pm 17.00pm – 17.30pm 17.30pm – 18.00pm 18.00pm – 18.30pm Coffee Break 18.30pm – 19.30pm Satellite Symposium- Merk-Serono Ghezzi A. "Subcutaneous Interferon Beta-1a in Pediatric Multiple Sclerosis: A Retrospective Study" Sponsored by 46 19.30pm – 20.30pm Honorary Inaugural Speech Chair: Chrousos G., Anagnostouli M. Papatzikis E. “Approaching Sound and Music as an Interdisciplinary Tool in Neuroscience Research against the Early Oncet Multiple Sclerosis: Truths and Misunderstandings” 20.30pm – 21.30pm Opening Ceremony 1st PΑΝΗΕLLENIC INTERDISCIPLINARY CONGRESS ON PEDIATRIC AND ADOLESCENT MULTIPLE SCLEROSIS «Dialogues of Hellenic Neuroscientists on Pediatric and Adolescent Multiple Sclerosis» SATURDAY 17 of JANUARY 2015 09.30am – 11.00am 09.30am – 10.00am 10.00am – 10.30am 10.30am – 11.00am Diagnosis – Differential Diagnosis 1 Chair: Stefanis L., Papavasiliou A. Gika A. “ADEM, & childhood/adolescence MS. Differential Diagnosis ” Vartzelis G. “Autoimmune encephalitis and other encephalopathies & childhood/adolescence MS. Differential Diagnosis” Tsitsami H “ Neuromuscular manifestations of rheumatic diseases of childhood mimicking multiple sclerosis” 11.00am – 11.30am Coffee Break 11.30am – 12.30pm 12.10pm – 12.30pm Satellite Symposium-Sanofi-Genzyme «The evolving landscape of MS treatment» Chair: A. Orologas Ghezzi A. "The transformative role of Alemtuzumab in treatment of Relapsing MS" Kappos L. "Therapeutic choices in 1st line treatment of Relapsing MS" Discussion Sponsored by 12.30pm – 13.00pm Coffee Break 13.00pm – 14.00pm Diagnosis – Differential Diagnosis 2 Chair: Konitsiotis S., Mitsikostas D. Moschos M. “Optic Neuritis in children and adults with MS and other demyelinating diseases. Similarities and differences” Toulas P. “Conventional and non-conventional neuro-imaging in the differential diagnosis of MS in children and adolescents ” 11.30am – 11.50am 11.50am – 12.10pm 13.00pm – 13.30pm 13.30pm – 14.00pm 14:00pm – 15:00pm Satellite Symposium-Genesis Pharma Gatzonis Stergios "Implications and management of walking impairment in multiple sclerosis" Sponsored by 15.00pm – 17.00pm Lunch Break 17.00pm – 18.30pm Therapies in childhood/adolescent MS Chair: Dalakas M., Youroukos S. Chitnis T. “First and second line therapies in pediatric MS. New insights” Banwell B. “International Pediatric MS Study Group. Current and future perspectives” Ghezzi A. “New drugs and new hopes for Pediatric MS. Ongoing protocols” 17.00pm – 17.30pm 17.30pm –18.00pm 18.00pm – 18.30pm 18.30pm – 19.00pm Coffee Break 47 16-18 January 2015 ROYAL OLYMPIC HOTEL ATHENS 19.00pm – 20.00pm State of the Art Lectures Chair: Chrousos G., Kappos L. Dalakas M. “New era of MS therapeutics. The role of B Cells and beyond” Kappos L. “A role for S1P modulation in a primarily degenerative hereditary disease? Rationale and design of a Phase I study in Rett Syndrome” 20.30pm – 21.30pm Awards SUNDAY 18 of JANUARY 2015 10.00am – 11.00am 10.00am – 10.20am 10.20am – 10.40am 10.40am – 11.00am 11.00am – 11.30am Coffee Break 11.30am – 13.00pm State of the Art Lectures Chair: Papadimitriou Α., Orologas Α. Chrousos G. "Stress and the immune and inflammatory reaction vs. the wakefulness and sleep and fatigue systems" Theoharides T. “Autism, Rett syndrome and MS-molecular similarities and differences” Karussis D. “Stem cells application in neurological diseases; Implications for childhood MS” 11.30am – 12.00pm 12.00pm – 12.30pm 12.30pm – 13.00pm 48 Positions and Oppositions in Approach of Child and Adolescent MS - Special Topics Chair: Αnagnostouli Μ., Fakas N. Katsavos S. “The HLA system, the vitamin D and its potential therapeutic role in childhood / adolescence MS” Artemiadis A. “Electrophysiological and neuroimaging evaluation of cognitive functions in patients with MS. Suggestions for child and adolescent MS” Christidi F. “Detection and treatment of cognitive dysfunctions in children and adolescents with multiple sclerosis: neuropsychological approach“ 13.00pm – 14.00pm Presentation of childhood and adolescence MS cases Conversation on the therapeutic intervention 14.00pm – 14.30pm Conclusions - Discussion 15.00 End of the Congress 1st PΑΝΗΕLLENIC INTERDISCIPLINARY CONGRESS ON PEDIATRIC AND ADOLESCENT MULTIPLE SCLEROSIS «Dialogues of Hellenic Neuroscientists on Pediatric and Adolescent Multiple Sclerosis» SPEAKERS-CHAIRMAN (in alphabetical order) Banwell Brenda MD, Division Chief, Neurology, Professor of Neurology and Pediatrics, Children's Hospital of Philadelphia, University of Pennsylvania, [email protected] Chitnis Τanuja Associate Professor of Neurology, Harvard Medical School, Director, Partners Pediatric Multiple Sclerosis Center, Massachusetts General Hospital, Boston, USA, [email protected] Chrousos George MD, MACP, MACE, FRCP (London) Professor and Chairman, First Dept of Pediatrics, Director, Division of Endocrinology, Metabolism and Diabetes, UNESCO Chair on Adolescent Health Care, University of Athens Medical School, Aghia Sophia Children's Hospital [email protected] Dalakas Marinos M.D., FAAN, Professor of Neurology, National and Kapodistrian University of Athens Medical School, Athens Greece, And Professor of Neurology, Department of Neurology, Thomas Jefferson University, Philadelphia, PA, USA, [email protected] Ghezzi Angelo Ospedale di Gallarate, Centro Studi Sclerosi Multipla, Gallarate, [email protected] Kappos Ludwig Chair Neurology, University Hospital, Basel, Switzerland, [email protected];[email protected] Karussis Dimitrios MD, PhD, Head of the MS Center at Hadassah, Department of Neurology, Jerusalem, Israel, [email protected] Theoharides Theoharis MS, PhD, MD, FAAAAI, Professor of Pharmacology and Internal Medicine Director, Molecular Immunopharmacology and Drug Discovery, Department of Integrative Physiology and Pathobiology, Tufts University School of Medicine, [email protected] Anagnostouli Maria Assistant Professor of Neurology-Neuroimmunologist Dept. of Demyelinating Diseases & Director of Immunogenetics Laboratory A΄ Neurological Clinic, Aeginition Hospital, National and Kapodistrian University of Athens, [email protected] Artemiadis Artemios MD, MSc, Neurology Resident, 417 Army Share Fund Hospital, Research Associate, Medical School of Athens, [email protected] Vartzelis George Lecturer in Pediatrics Neurology, Second department of Academic Pediatrics, Athens Medical School, University of Athens, [email protected] Youroukos Sotirios Pediatric Neurologist, [email protected] Gatzonis Stergios Neurologist, Associate Professor, Neurosurgery Clinic, Medical School of Athens, [email protected] Gika Artemis MD MSc PhD MRCPCH CCT(UK), Consultant Pediatric Neurologist, Scientific Associate, 1st Department of Pediatric, University of Katsavos Serafim MD, Consultant Neurologist, Dept of Neurology, Hellenic Airforce General Hospital, [email protected] Katsarou Efi Consultant Child Neurologist, Children’s Hospital of Athens, P. & A. Kyriakou, [email protected] 49 16-18 January 2015 ROYAL OLYMPIC HOTEL ATHENS SPEAKERS-CHAIRMAN (in alphabetical order) Konitsiotis Spyros Associate Professor of Neurology, [email protected] Mastroyianni Sotiria Consultant Child Neurologist, Children’s Hospital of Athens, P. & A. Kyriakou, [email protected] MD, PhD, Athens Naval Hospital, Neurology Department Chief, [email protected] Mitsikostas Dimos-Dimitris 50 Moschos Marilita Assistant Professor, 1st Department of Ophthalmology, University of Athens, [email protected] Ntinopoulos Argyrios Assistant Professor Child Neurologist, [email protected] Papavasiliou Antigone MD, FAAP, Head, Department Hospital, Athens, Greece, [email protected] Papadimitriou Alexandros Emeritus Professor of Neurology, School of Medicine, University of Thessaly, Chairman of Neurological Department, Henry Dunant Hospital Center., [email protected] Papatzikis Efthimios Researcher/Lecturer in Educational Neuroscience, BMusEd, MMus, PhD, Prof.Cert.Ed., NeuroCert. FHEA, QTS, [email protected] Pons Rozer Pediatric Νeurologist, First Department of Pediatrics, University of Athens Children’s Hospital Agia Sofia [email protected] Stefanis Leonidas Professor of Neurology, Director of B΄Dept. of Neurology, “ATTIKON” Hospital, Director of Laboratory for Neurodegenerative Diseases, Institute for Biomedical Research, Academy of Athens, [email protected] Toulas Panagiotis Consultant Neuroradiologist, MD Director of Imaging Dept, Encephalos-EuromedicaScientific Fellow, EKPA, [email protected] Tsitsami Helen MD, PhD, Head of Pediatric Rheumatology Unit, First Department of Pediatrics, School of Medicine, University of Athens, Children's Hospital Aghia Sophia, Athens, Greece, [email protected] Fakas Nikolaos MD, PhD, Neurologist, Head of Neurology Department 401 General Military Hospital of Athens, [email protected] Christidi Foteini Clinical Neuropsychologist, MSc, PhD candidate, Scientific Associate, A' Department of Neurology, Aeginition Hospital, Medical School, National & Kapodistrian University, Athens, Greece, [email protected] Orologas Anastasios MD, PhD, Professor of Neurology, Aristotle University of Thessaloniki, Head, A' University Dept., of Neurology, AHEPA Hospital, Thessaloniki, Greece, [email protected] 1st PΑΝΗΕLLENIC INTERDISCIPLINARY CONGRESS ON PEDIATRIC AND ADOLESCENT MULTIPLE SCLEROSIS «Dialogues of Hellenic Neuroscientists on Pediatric and Adolescent Multiple Sclerosis» S P O N S O R S (in alphabetical order) 51 16-18 January 2015 ROYAL OLYMPIC HOTEL ATHENS GENERAL INFORMATIONS Congress Venue Royal Olympic Hotel 28-34 Athanasiou Diakou Str. 117 43, Athens, GREECE Tel.: +30 210 92.88.400 Dates 16-18 January 2015 Language The official language of the Congress is Greek and English Registration Cost Doctors Junior Doctors Nurses/ Technicians Medical Students 100€ Free Free Free Congress Secretariat E.T.S. Events & Travel Solutions A.E. 154 El. Venizelou Str., N. Smyrni, Athens, Greece, 171 22 Tel.: +30 210 98 80 032, Fax.: +30 210 98 81 303 Ε-mail: [email protected], [email protected], Website: www.events.gr Cover artwork: Spyros Poulimenos 52