Γενικό Λύκειο Λιμένα Θάσου Σύγχρονη Ελληνική Γελοιογραφία Ερευνητική Εργασία – Project Σχολικό Έτος 2013 – 2014 Α΄ Τάξη – Β΄ Τετράμηνο Συγγραφική Ομάδα Ανδρέου Ευθύμιος Νούσιος Δημήτριος Δούκα Δέσποινα Ντάλης Δημήτριος Δούκας Παναγιώτης Παντελίδης Δημήτριος Ζηλιαχωβινού Αθηνά Πασχάλη Έλενα Καραγιαννίδης Αλέξανδρος Ράνη Γεωργία Κελαϊδής Φίλιππος Σοφιάς Κωνσταντίνος Κοντοβάς Παναγιώτης Χαριτόπουλος Ιωάννης Κουτλή Θάλεια Χρυσάφη Ελένη Μπανταλασβίλη Άννα ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ – ΣΥΓΓΡΑΦΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΣΥΓΓΡΑΦΙΚΗ ΟΜΑΔΑ Σημασία και εξέλιξη 1) Ανδρέου Ευθύμιος της γελοιογραφίας 2) Ζηλιαχωβινού Αθηνά 3) Νούσιος Δημήτριος (σελ. 2) 4) Χαριτόπουλος Ιωάννης Έλληνες 1) Κελαϊδής Φίλιππος γελοιογράφοι: Π. 2) Κουτλή Θάλεια Μαραγκός, Κυρ, Δ. 3) Ντάλης Δημήτριος Χατζόπουλος, Π. 4) Παντελίδης Δημήτριος Παυλίδης 5) Πασχάλη Έλενα (σελ. 8) Έλληνες 1) Κοντοβάς Παναγιώτης γελοιογράφοι: Π. 2) Πετράκη Αγγελική Ζερβός, Αρκάς, 3) Ράνη Γεωργία Στάθης, Ι. Καλαϊτζής 4) Σοφιάς Κωνσταντίνος (σελ. 12) 1) Δούκα Δέσποινα Πολιτική 2) Δούκας Παναγιώτης γελοιογραφία 3) Καραγιαννίδης Αλέξανδρος 4) Μπανταλασβίλη Άννα (σελ. 19) 5) Χρυσάφη Ελένη 1 1η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΣΗΜΑΣΙΑ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΓΕΛΟΙΟΓΡΑΦΙΑΣ Συγγραφική Ομάδα: 1) Ανδρέου Ευθύμιος 2) Ζηλιαχωβινού Αθηνά 3) Νούσιος Δημήτριος 4) Χαριτόπουλος Ιωάννης ________________ Έννοια γελοιογραφίας Ως γελοιογραφία χαρακτηρίζεται κάθε ζωγραφική παράσταση της οποίας τα κύρια γνωρίσματα προσώπων ή πραγμάτων αποδίδονται κωμικά παραλλαγμένα. Στόχος της γελοιογραφίας είναι η διακωμώδηση προσώπων από τους λόγους ή των πράξεών τους καθώς και καταστάσεων που όμως δεν συμβιβάζονται στη κοινή αντίληψη. Η σημασία δε της γελοιογραφίας συνήθως υποδηλώνεται με σχετικό υπότιτλο ή στιχομυθία αν πρόκειται για γελοιογραφικό σύμπλεγμα. 2 Γεγονός πάντως είναι ότι η γελοιογραφία μεγαλοποιεί τα φυσικά γνωρίσματα και κυρίως τα ελαττώματα, ή με αντιθέσεις, καταδεικνύει την ασυμφωνία των φυσικών χαρακτηριστικών ή των ηθικών ιδιοτήτων του γελοιογραφουμένου προκειμένου ν΄ αναδείξει κωμικό στοιχείο. Ως θέματα της λαμβάνονται συνήθως άστοχοι ή ανόητες φράσεις, έργα, ή υποσχέσεις κλπ. Η αξία δε της γελοιογραφίας συνάγεται από το λεπτό και συνάμα δριμύ πνεύμα, συνδυαζόμενο με σαφήνεια και απλότητα έτσι ώστε να προκαλείται αυθόρμητα στον παρατηρητή εύθυμη διάθεση ακόμα και όταν αυτή αποσκοπεί στο σαρκασμό ή στην εχθρότητα. Αντίθετα η ψυχρότητα και η ασάφεια έχουν ως συνέπεια την αποτυχία της γελοιογραφίας. 3 Η σημασία της γελοιογραφίας Η σημασία της γελοιογραφίας συνήθως υποδηλώνεται με σχετικό υπότιτλο ή στιχομυθία αν πρόκειται για γελοιογραφικό σύμπλεγμα. Η αξία της γελοιογραφίας συνάγεται από το λεπτό και συνάμα δριμύ πνεύμα, συνδυαζόμενο με σαφήνεια και απλότητα έτσι ώστε να προκαλείται αυθόρμητα στον παρατηρητή εύθυμη διάθεση ακόμα και όταν αυτή αποσκοπεί στο σαρκασμό ή στην εχθρότητα. Αντίθετα η ψυχρότητα και η ασάφεια έχουν ως συνέπεια την αποτυχία της γελοιογραφίας. Η εξέλιξη της γελοιογραφίας Στο Μεσαίωνα η γελοιογραφία αποτελεί όπλο της Εκκλησίας για να σατιρίσει τους άπιστους και αιρετικούς αλλά και την όποια εκδήλωση Τέχνης πέραν της θρησκευτικής. Αντίθετα η κοσμική Τέχνη χρησιμοποιεί τη γελοιογραφία προς διακωμώδηση έκλυτου βίου μοναχών και σατυρικής αναπαράστασης έμμετρων μεσαιωνικών μύθων. 4 Κατά τον 16ο αιώνα με την διάδοση της τυπογραφίας συντελείται και η ανάπτυξη της γελοιογραφίας με θέματα από τον καθημερινό βίο. Παρότι τότε η κοινωνική και πολιτική ζωή παρείχαν άφθονο υλικό τα Μοναρχικά καθεστώτα καταδίωκαν κάθε σάτιρα κατά των ισχυρών και των καθεστώτων έστω και αν εύρισκαν διέξοδο δι΄ αυτής στη σάτιρα των αντιπάλων. Έτσι η γελοιογραφία άρχισε να αναπτύσσεται επί Λουδοβίκου ΙΔ' στη Γαλλία, Αγγλία και λοιπή Ευρώπη μέχρι τη Γαλλική Επανάσταση (1789) όπου και έφθασε στη μεγαλύτερη ακμή της γενόμενη πλέον καιπροπαγανδιστικό μέσον με ιδιαίτερες εκδόσεις γελοιογραφικών περιοδικών. Τέτοιο ήταν και το γαλλικό Σαριβαρί (Le Charivari) που ιδρύθηκε το 1832 που δημοσίευσαν περίφημες γελοιογραφίες ο Ονορέ Ντωμιέ, ο Γκαβαρνί, ο Γκρεβέν, ο Ζίλ κ.ά. Στη Γερμανία αντίστοιχο περιοδικό ήταν το «Φλίγκεντε Μπέττερ» με γελοιογραφίες των Μελγεντόρφερ, Ράϊνικε, Ιμπάουερ, του λαϊκότερου γελοιογράφου του Αννοβέρου του Μπους κ.ά. Στην Αυστρία τα περιοδικά της Βιέννης «Νόϋε Ιλλουστρίρτε Τσάιτουνγκ» και «Χουμοριστίσε Μπλέττερ» διακωμωδούσαν τον Αυτοκράτορα της Γερμανίας, τον Βίσμαρκ, τον Βάγκνερ και την ελαφρά γυναίκα της Βιέννης. Στην Αγγλία δημιουργός της καλλιτεχνικής γελοιογραφίας ήταν ο Ουίλιαμ Ογκάρ. Το 1841 εκδίδεται το περιοδικό «Παντς» (Punch) που συγκεντρώνει την άριστη αγγλική γελοιογραφική παραγωγή από τους Κάρολο Κην, Ρίτσαρντ Ντόϋλ, Έντουαρτ Λίνλεϋ Σάμπουρν, κ.ά. 5 Στους ακόμη νεώτερους χρόνους αναδείχθηκαν πάμπολλοι γελοιογράφοι αξίας όπως ο Βέλγος Λέο Ζο, ο Ελβετός Ζυλλενμάχαρ, ο Ιάπωνας Ανταμαρακάρο, ο Ιταλός Καπιέλο, ο Μεξικανός Μοντενέγκρο, ο Ρώσος Ζλόνιτωφ, ο Τούρκος Χαλίντ Ρασίντ κ.ά. Επίσης ονομαστά ήταν και τα σατυρικά περιοδικά όπως το ιταλικό «Πασκουΐνο», το «Σουθέσος» του Σαντιάγκου, το «Φλόο» της Βιέννης, το «Καρέμ» της Κωνσταντινούπολης κ.ά. Το γελοιογραφικό πνεύμα στην Ελλάδα εκπροσώπησαν τα περιοδικά «Ασμοδαίος» και «Άστυ». Πρώτος που καλλιέργησε με σαφήνεια, κομψότητα, απλότητα αλλά και πνευματώδη χαρακτήρα το είδος αυτό της τέχνης ήταν ο Θέμος Άννινος (1843-1916) που υπήρξε και ο εκδότης των παραπάνω περιοδικών. Επόμενοι ήταν οΔημήτριος Γαλάνης, ο Ζαχ. Παπαντωνίου, ο Φρ. Αριστεύς, ο Σταμ. Σταματίου, ο Ηλ. Κουμετάκης, ο Σοφοκλής Αντωνιάδης (ΣΟΦΟ), ο Φωκ. Δημητριάδης, και ο ζωγράφος Ροϊλός. 6 Πηγές: ● termitis.pblogs.gr ● el.wikipedia.org 7 2η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΕΛΛΗΝΕΣ ΓΕΛΟΙΟΓΡΑΦΟΙ: Π. ΜΑΡΑΓΚΟΣ, ΚΥΡ, Δ. ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ, Π. ΠΑΥΛΙΔΗΣ Συγγραφική Ομάδα: 1) Κελαϊδής Φίλιππος 2) Κουτλή Θάλεια 3) Ντάλης Δημήτριος 4) Παντελίδης Δημήτριος 5) Πασχάλη Έλενα ________________ Πάνος Μαραγκός Γεννήθηκε το 1957 στη Λευκάδα, όπου τελείωσε το δημτικο σχολείο. Σπούδασε στην Αρχιτεκτονική Σχολή του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Πρωτοδημοσίευσε σκίτσα του στο σατιρικό «Ποντίκι» από τον πρώτο καιρό της έκδοσης του μέχρι το Σεπτέμβρη του 1981. Πολιτικός γελοιογράφος στο μεταδικτατορικό «Έθνος» από την έκδοση του έως και σήμερα. Στη συνέχεια, συνεργάστηκε με το «Έθνος της Κυριακής». Συνεργάστηκε κατά καιρούς με διαφημιστικές εταιρείες και το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (εικονογράφηση βιβλίων πληροφορικής). Κοινωνική γελοιογραφία και Comic-strip στα ένθετα περιοδικά: «TV Έθνος». Συμμετειχε σε εκθέσεις γελοιογραφίας στην Ελλάδα και το εξωτερικό. 8 Δημήτρης Χατζόπουλος Ο Δημήτρης Χατζόπουλος γεννήθηκε το 1956 στην Πάτρα. Σπούδασε Φυσική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και κινούμενα σχέδια στο Emily Carr University of Art + Design στο Βανκούβερ του Καναδά. Εργάζεται ως σκιτσογράφος στην εφημερίδα Τα Νέα. Κυρ Γεννήθηκε στην Αθήνα από γονείς πρόσφυγες. Σπούδασε καλές τέχνες στην ACCADEMIA DI BELLE ARTI της Ρώμης και γραφικές τέχνες στην ENALC του Τορίνου. Πρωτοδημοσίευσε σκίτσα τουστο Ιταλικό περιοδικό IL TRAVASO και στην Κυριακάτικη Corriere Della Sera. 9 Συνεργάστηκε με την ΜΕΣΗΜΒΡΙΝΗ, την ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ, την ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ και το ΒΗΜΑ. Έχει βραβευτεί σε πολλές Παγκόσμιες και Πανελλήνιες εκθέσεις με σημαντικότερη το 1ο βραβείο στην Παγκόσμια Έκθεση Χιούμορ στο ΜΟΝΤΡΕΑΛ του Καναδά. Το 2012 τον βράβευσε η Ακαδημία Αθηνών για το σύνολο του έργου του. Παύλος Παυλίδης Γεννήθηκε στον Πειραιά τον Ιούνιο του 1909. Παρακολούθησε νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και ταυτόχρονα ζωγραφική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, από τις οποίες και αποφοίτησε. Από νεαρή ηλικία είχε αρχίσει να σκιτσάρει πολιτικά πρόσωπα και να γελοιογραφεί γεγονότα. Έτσι σε ηλικία 22 ετών ήταν συνεργάτης στην εφημερίδα «Πατρίς» του Σίμου, που τότε είχε μεταφερθεί η έδρα της εφημερίδας από τη Ρουμανία στην Αθήνα (1931). Από τότε ο Παύλος Παυλίδης άρχισε να γίνεται πολύ γνωστός ειδικότερα για τη πολιτική και κοινωνική σάτυρα με τις πολιτικές του γελοιογραφίες. Ο Παύλος Παυλίδης υπήρξε επίσης συνεργάτης των περισσοτέρων αθηναϊκών εφημερίδων, όπως με τις: Ακρόπολις, Καιροί, Εθνική. Συμμετείχε επίσης σε περισσότερες από δέκα μεγάλες καλλιτεχνικές εκθέσεις και σε τρεις πανελλήνιες του Ζαππείου. Αργότερα ασχολήθηκε επισταμένα και με την 10 παιδική γελοιογραφία καθώς και με διαφημιστικές μακέτες, σε πολλές των οποίων είχε βραβευθεί. Πηγές: ● www.cartoonists.gr ● www.vakxikon.gr ● i-kyr.gr ● el.wikipedia.org 11 3η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΕΛΛΗΝΕΣ ΓΕΛΟΙΟΓΡΑΦΟΙ: Π. ΖΕΡΒΟΣ, ΑΡΚΑΣ, ΣΤΑΘΗΣ, Ι. ΚΑΛΑΪΤΖΗΣ Συγγραφική Ομάδα: 1) Κοντοβάς Παναγιώτης 2) Πετράκη Αγγελική 3) Ράνη Γεωργία 4) Σοφιάς Κωνσταντίνος ________________ Πέτρος Ζερβός Ο Πέτρος Ζερβός (γενν. στην Αθήνα το 1958) είναι Έλληνας δημιουργός κόμικς και διπλωματούχος αρχιτέκτονας μηχανικός του ΕΜΠ. Ξεκίνησε να σκιτσάρει σαν γελοιογράφος το 1978 στο Θούριο και κατόπιν εμφανίστηκε με το πρώτο του κόμικ στη Βαβέλ το 1981. Δουλειές του φιλοξενήθηκαν επίσης στον Σχολιαστή, το Convoy, την εφημερίδα Πριν, και το λογοτεχνικό περιοδικό Φράση. 12 Στη δεκαετία του '90 σταμάτησε να εκδίδει δουλειές του και εμφανίστηκε μόνο σε εκθέσεις, δουλεύοντας παράλληλα στη διαφήμιση και το κινούμενο σχέδιο. Από το 2000, οπότε και επέστρεψε στην έντυπη παρουσία, συνεργάζεται με το ένθετο 9 της Ελευθεροτυπίας με τη σειρά Δούριος Άνεμος, ενώ είναι τακτικός συνεργάτης και των περιοδικών Γαλέρα, 4Τροχοί. Έργα του έχουν εκτεθεί σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Βόλο, Γιάννενα, στην Ιταλία και αλλού. Το Σεπτέμβρη του 2006 πήρε το δεύτερο βραβείο στη διεθνή έκθεση γελοιογραφίας Quo Vadis Terra? στη Ρόδο. Κυκλοφορίες Οι ξανθιές το γλεντάνε, 1991, μεταφορά σε κόμικ του βιβλίου του Σωτήρη Κακίση. Εγκεφαλικά Επεισόδια, 2003, από τις συμμετοχές του στο "9". Αθήνα 200τέσσερα 2004, με θέμα τους Ολυμπιακούς της Αθήνας. Porn Flakes 2009, εκδ. "ΚΨΜ". 13 ΑΡΚΑΣ Ο Αρκάς είναι Έλληνας καλλιτέχνης που ασχολείται με την τέχνη των Κόμικς. Ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του '80 δημοσιεύοντας τη σειρά "Ο Κόκκορας" στο περιοδικό Βαβέλ και στη συνέχεια στο ΠΑΡΑ ΠΕΝΤΕ και στο ΜΙΚΡΟ ΠΑΡΑ ΠΕΝΤΕ. Το έργο του αποτελείται κυρίως από σειρές με συγκεκριμένο θέμα πρωταγωνιστές που δημοσιεύονται σε συγκεντρώνονται στη συνέχεια σε άλμπουμ. 14 περιοδικά και εφημερίδες και Από τα έργα του ο "Ισοβίτης" έχει γίνει σειρά με μαριονέτες για την ελληνική τηλεόραση. Δουλειές του έχουν μεταφραστεί σε άλλες γλώσσες (αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, ιταλικά, ισπανικά, πορτογαλικά, πολωνικά, ρουμανικά, σέρβικα και βουλγάρικα). Το πραγματικό του όνομα δεν είναι γνωστό, παρόλο που έχει αναφερθεί το όνομα Αντώνης Ευδαίμων και στα Κόμικς "Χαμηλές Πτήσεις" αναφέρεται το όνομα Γεράσημος Σπανοδημήτρης. ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΛΑΤΖΗΣ «Μεγάλωσα στο καφενείο του πατέρα μου στην Κοκκινιά. Πάνω στα τραπέζια κυκλοφορούσαν δύο-τρεις εφημερίδες. Γελοιογραφικά σκίτσα κάνω από μωρό. Ήμουν παρατηρητικό και κακό και το ‘δειχνα. Το περιβάλλον μου ένοιωσε την απειλή. Χάριν εξευμενισμού μου διέθεσε μια αποδοχή διαρκείας. Το να επιδοθώ στην πολιτική σάτιρα ήταν αυτονόητο. Ήμασταν αριστεροί, το κράτος μας έκανε και ρατσιστές. Η δεξιά, η εξουσία, οι αρχές ήταν έξω από την κοινωνία μας, ήταν το ξένο, το άλλο. Μου την είχε στημένη στο νηπιαγωγείο. Κατανάγκαζαν εμένα το σκιτσογράφο να πλέκω καλαθάκια και να κεντάω με μπρισίμι μηλαράκια σε χαρτόνι. Για να με σπάσουν. Δε μίλησα. Καταδικάστηκα σε δωδεκαετή εκπαίδευση. Μου’ριξαν και έναν χρόνο επιπλέον ως μη συνεργάσιμο. Δραπέτευσα πριν εκτίσω την ποινή. Ακολούθησε ο κατήφορος. Από τα χαμαιτυπεία της Αριστεράς στα καταγώγια των Καλών Τεχνών. Έμαθα κινηματογράφο στους κινηματογράφους, θέατρο στο θέατρο, μουσική την νύχτα και εικόνες στο πεζοδρόμιο. «Πανσπουδαστική», «Δρόμοι της Ειρήνης», «Αυγή». Ακουλουθεί μια χούντα που επί 40 χρόνια παραμένει 7 ετών. Σκιτσάρω αγωνιώντας να κατανοήσω το προηγούμενο. «Αντί», «Ελευθεροτυπία», «Σχολιαστής», «Ντέφι», «Βαβέλ», «ΔΗΩ» και «Τσιγγάνικη ορχήστρα», «Το μαύρο είδωλο της Αφροδίτης», «Τυφών», «Γιαταλεφτά Νοέμβρη», «2000 στα 4». Γαλέρα στους πέρα κάμπους, Γιάννης Καλαϊτζής 15 ΣΤΑΘΗΣ Ο Στάθης (κατά κόσμον Στάθης Δ. Σταυρόπουλος), γεννήθηκε το 1955 στον Πύργο Hλείας. Σπούδασε Πολιτικές επιστήμες και Σκηνοθεσία Kινηματογράφου. 16 Άρχισε να δημοσιεύει σκίτσα και γελοιογραφίες το 1981 στον “Oδηγητή” κι απο τότε συνέχισε για δέκα χρόνια στον “Pιζοσπάστη”, άλλα δέκα στα “NEA” και τέλος, εως τώρα στην “Eλευθεροτυπία”. Σε όλο αυτό το διάστημα συνεργάσθηκε με πλήθος εντύπων όπως το “ANTI”, η “Πρώτη”, η “Mακεδονία”, το “METPO”, το “EΠIXEIPΩ”, ο “METOXOΣ” και πολλά άλλα. Σήμερα, εκτός της “E” συνεργάζεται επίσης με τους “4Tροχούς”, το “Δίφωνο”, την “Παρασκευή +13” κι άλλα. Έχει εικονογραφήσει πολλά βιβλία, κυρίως παιδικά, με τις εκδόσεις Kαστανιώτη, Kέδρος, Άγκυρα, Πατάκης, Παπαδόπουλος και άλλες. Έχει λάβει μέρος σε πολλές ομαδικές εκθέσεις, έχει κάνει πλήθος ατομικές καθώς και τρεις εκθέσεις στις γκαλερί Aστρολάβος και Aγκάθι. Έχει εκδόσει 21 άλμπουμ με γελοιογραφίες, τρία με σκίτσα χωρίς λόγια, ένα με κόμικ και ένα βιβλίο με εικονοραφημένα τραγούδια. Tέλος γράφει την καθημερινή στήλη “Nαυτίλος” στην “Eλευθεροτυπία”, ανθολογία της οποίας εξέδωσε προσφάτως η εφημερίδα και διακινούν οι εκδόσεις Πατάκη. 17 Kαλλιεργεί ένα αμπέλι, συλλέγει παιχνίδια, ταξιδεύει πολύ ( ενίοτε γράφοντας ταξιδιωτικά ) κι έχει δύο γιούς, τον Διονύση και τον Tηλέμαχο. Πηγές: ● http://petroszervos.blogspot.gr ● www.arkas.gr ● http://www.gianniskalaitzis.gr/ ● http://www.cartoonists.gr 18 4η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΕΛΟΙΟΓΡΑΦΙΑ Συγγραφική Ομάδα: 1) Δούκα Δέσποινα 2) Δούκας Παναγιώτης 3) Καραγιαννίδης Αλέξανδρος 4) Μπανταλασβίλη Άννα 5) Χρυσάφη Ελένη ________________ Ο όρος πολιτική γελοιογραφία παραπέμπει στην πολιτική σάτιρα, δηλαδή, στην άσκηση κριτικής για τα ζητήματα της δημόσιας ζωής, με οξύ, δηκτικό, πολλές φορές καυστικό ύφος. Το ενδιαφέρον για τα πολιτικά πράγματα και η διάθεση διακωμώδησης και καυτηριασμού των κακώς κειμένων συνυπάρχουν από την εποχή της αρχαίας κωμωδίας έως σήμερα, στην επιθεώρηση και στην πολιτική γελοιογραφία. Στόχοι της πολιτικής γελοιογραφίας: Να μας κάνει να δούμε πίσω από αυτό που φαίνεται. 19 Να υποψιαστούμε ή να κατανοήσουμε με τον πιο συμπυκνωμένο τρόπο, την πολιτική πραγματικότητα στην Ελλάδα και στον κόσμο. Να αναδείξει κρυμμένες αλήθειες Να φωτίσει σκοτεινές προθέσεις Να δηλώσει με τον πιο γλαφυρό τρόπο αρετές ή ελαττώματα πολιτικών προσώπων. Ο μεγαλύτερος σατιρικός ποιητής, ο Αριστοφάνης, έλεγε στους «Αχαρνής»: «για το δίκαιο θα διακωμωδήσω και τα δίκαια». Και πράγματι, αυτό κάνει και η γελοιογραφία. Έχει, δε, μια μοναδική δύναμη επιβολής, γιατί συνδυάζει ένα μεγάλο πλεονέκτημα και ένα ισχυρό άλλοθι: το πλεονέκτημα της εικόνας και το άλλοθι του γέλιου. Είναι γεγονός ότι το χιούμορ δεν κατακρίνεται ποτέ ή τουλάχιστον δεν κατακρίνεται εύκολα, ακόμη κι όταν είναι ένοχο. Ίσως, όμως, τότε να μην πρόκειται για αυθεντικό χιούμορ. Οι πολίτες δέχονται με ευχαρίστηση και ικανοποίηση το σατιρικό ύφος της γελοιογραφίας. Φαίνεται, μάλιστα, ότι άλλοτε λειτουργεί σαν ένα είδος κάθαρσης μέσα από τη σάτιρα και την καυστική κριτική, άλλοτε ικανοποιεί ενδόμυχα πάθη, 20 όπως ο φθόνος, άλλοτε, πάλι, εκτονώνει συναισθήματα όπως η συνενοχή σε κάτι δυσάρεστο, εξαιτίας της δικής τους ανοχής. Στη γελοιογραφία το γέλιο είναι ο σκοπός αλλά και το μέσον. Όπως οι φυσιογνωμίες και οι φιγούρες παραποιούνται σημειολογικά, αναλόγως, οι ιδέες, οι αξίες και οι θεσμοί γίνονται πρόσωπα και παίρνουν το λόγο διαμαρτυρόμενα, συνήθως, για την κακομεταχείριση ή τον παραγκωνισμό τους. Η γελοιογραφία είναι ένας παραμορφωτικός καθρέφτης. Μέσα, όμως, από τις παραμορφώσεις και τις υπερβολές αναδεικνύονται, άμεσα ή έμμεσα, μία ή περισσότερες πλευρές της αλήθειας. Ποια, λοιπόν, πρέπει να είναι η στάση των πολιτικών απέναντι στην αδυσώπητη πένα του γελοιογράφου που τους βάζει στο στόχαστρο; Οπωσδήποτε, η απάντηση δεν μπορεί να είναι άλλη από την ανοχή. Είναι η ίδια στάση που οφείλουν να τηρούν οι πολιτικοί απέναντι στον Τύπο και κάθε θεμιτή άσκηση κριτικής. Με τη διαφορά ότι εδώ πρέπει να υπάρχει σε ικανοποιητικό βαθμό η αίσθηση του χιούμορ και να μην έχει ελαχιστοποιηθεί από τη μηδενιστική επίδραση της 21 αλαζονείας που καταλαμβάνει όσους δεν έχουν αυτοπεποίθηση και κατ' επέκταση ανοχή στην κριτική. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις στις οποίες η διακωμώδηση μιας πολιτικής προσωπικότητας ενέχει ταυτόχρονα κολακεία και αποδοχή. Και αυτό, γιατί η ανάδειξη -ακόμη και ο υπερτονισμός- των ελαττωμάτων ή των αδυναμιών κάποιου πολιτικού τον κάνουν στα μάτια των πολιτών συμπαθή, καθώς τον θεωρούν πιο ευάλωτο, άρα πιο οικείο σε αυτούς. Ο πολιτικός οφείλει να αναγνωρίζει τη σημασία και το ρόλο της κριτικής απέναντι στα πολιτικά πρόσωπα και στους πολιτικούς θεσμούς και έχει χρέος να υπερασπίζεται τους φορείς της. Το δημοκρατικό πνεύμα και τα δημοκρατικά ήθη υπαγορεύουν ανεκτικότητα και ανωτερότητα απέναντι στο αντιπολιτευτικό σχόλιο, όσο καυστικό κι αν είναι, υπό τον όρο, φυσικά, να μην προσβάλλεται η ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Χαμόγελο, άλλες φορές τρανταχτό γέλιο, συγκίνηση, σκέψη μπροστά στις καρικατούρες πολιτικών προσώπων και στα σατυρικά καρέ. Τα μάτια και το μυαλό χορταίνουν. Και μια πετυχημένη γελοιογραφία καταγράφει με εύστοχο και ευχάριστο τρόπο την επικαιρότητα, αναδεικνύει θέματα. Πόσο μάλλον μιλώντας για την προοδευτική πολιτική γελοιογραφία. Το επίπεδο της ελληνικής πολιτικής γελοιογραφίας είναι υψηλό. Ωστόσο, η ύπαρξή της δεν είναι αυτόνομη. Επηρεάζεται από το επίπεδο του Τύπου συνολικά, ενίοτε αναπαράγει τα προβλήματα και την παθογένεια του. Ο γελοιογράφος, του οποίου η δουλειά ακροβατεί ανάμεσα στη δημοσιογραφία και την καλλιτεχνική δημιουργία, έχει τη δύναμη σ’ ένα περιορισμένο χώρο και με λίγες γραμμές ν’ αναλύσει ένα θέμα για το οποίο θα απαιτούνταν ενδεχομένως πολλές 22 εκατοντάδες λέξεις- και πολλές φορές πιο πετυχημένα απ’ ότι ας πούμε ένα μακροσκελές άρθρο. Μπορεί να σφάξει με το βαμβάκι όσους καθημερινά κάνουν αφόρητη τη ζωή μας, να παρακινήσει σε σκέψη, αλλά ακόμα και σε δράση. Να μοιραστεί με τον αναγνώστη την οργή, τον πόνο και την ελπίδα του. Ο γελοιογράφος, του οποίου η δουλειά ακροβατεί ανάμεσα στη δημοσιογραφία και την καλλιτεχνική δημιουργία, έχει τη δύναμη σ’ ένα περιορισμένο χώρο και με λίγες γραμμές ν’ αναλύσει ένα θέμα για το οποίο θα απαιτούνταν ενδεχομένως πολλές εκατοντάδες λέξεις- και πολλές φορές πιο πετυχημένα απ’ ότι ας πούμε ένα μακροσκελές άρθρο. Μπορεί να σφάξει με το βαμβάκι όσους καθημερινά κάνουν αφόρητη τη ζωή μας, να παρακινήσει σε σκέψη, αλλά ακόμα και σε δράση. Να μοιραστεί με τον αναγνώστη την οργή, τον πόνο και την ελπίδα του. Η σάτιρα επιτελεί μία αποστολή εξημέρωσης των πολιτικών ηθών. Γι’ αυτό αποτελεί στοιχείο πολιτισμού. Θίγει, αλλά το συμπέρασμα αυτής της ενόχλησης είναι ότι δημιουργείται μία ήρεμη ατμόσφαιρα δημόσιου βίου. Αν όμως λείψει η σάτιρα στερείται η δημοκρατία ένα στοιχείο εξημέρωσης. Η γελοιογραφία, όπως τη γνωρίζουμε και τη χαιρόμαστε σήμερα, θεσμοποιείται στην εποχή της τεχνικής αναπαραγωγής της εικόνας και συνδέεται άμεσα με την εξάπλωση αυτού του «δημοκρατικού αγαθού». Η άμεση και αμφίδρομη πολλές φορές σχέση που έχει η πολιτική με έννοιες όπως η θρησκεία, ο πολιτισμός, η παιδεία, η εθνική άμυνα, ο αθλητισμός κ.λπ., γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι το πεδίο χιουμοριστικών βολών της Πολιτικής Γελοιογραφίας είναι ιδιαιτέρως ευρύ. 23 Πηγές: ● www.newsbomb.gr ● www.politikanet.gr ● www.politicstoday.gr ● www.topontiki.gr ● http://www.foititelia.gr/themata/ereines/i-lalistati-politiki-geloiografia.html ● http://www.kathimerini.gr/144566/article/epikairothta/ellada/h-politikhgeloiografia-kai-oi-politikoi ● http://achillefs8.blogspot.gr/p/jjdinnpin0.html ● http://www.kentri.gr/index.php/politcs/3706-2013-11-15-15-26-51 ● http://www.24grammata.com/?p=39780 24
© Copyright 2024 Paperzz
