1ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΧΑΛΚΙΔΑΣ
ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Η ΖΩΗ ΤΩΝ ΕΦΗΒΩΝ ΣΤΗΝ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΛΛΑΔΑ:
Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ KAI ΟΙ ΨΥΧΟΣΩΜΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ,
ΟΙ ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ,
ΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΕΘΙΣΜΟΙ ,
ΟΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΤΑ ΟΝΕΙΡΑ ΤΟΥΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ
ΣΥΓΓΡΑΦΙΚΗ ΟΜΑΔΑ
ΤΜΗΜΑ: Β1
ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ
ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΡΙΑ
ΧΑΛΚΙΔΑ
ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2013
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ………………………………………………….2
ΓΕΝΙΚΑ…………………………………………………………………...5
ΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΕΡΓΑΣΙΑΣ…………………………………….....5
ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΕΡΕΥΝΑΣ………………………………………………...5
ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ…………………………………………………5
1.1
1.2
1.3
1.4
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ……………………………6
2.1 Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ ΤΩΝ ΕΦΗΒΩΝ…………………………………7
2.1.1 Συνήθειες της καθημερινής ζωής των εφήβων……………………….....8
2.2 ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΈΣ ΚΑΙ ΣΩΜΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ………………………...9
2.2.1 Η ψυχολογική μετάβαση από την παιδική ηλικία στην ωριμότητα….........9
2.2.2
Το αίσθημα της ντροπής………………………………………………...10
2.2.3 Οι αλλαγές στο σώμα…………………………………………………......12
2.3 ΟΙ ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΦΗΒΩΝ…………………………20
2.3.1 Σχέσεις μεταξύ συμμαθητών…………………………………………......20
2.3.2 Σχέσεις με τους καθηγητές……………………………………………….21
2.3.3 Σχέσεις με τους γονείς……………………………………………………23
2.3.4 Σχέσεις με το άλλο φύλο…………………………………………………29
2.4 ΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ………………………………………………………………28
2.4.1 Διαταραχές Άγχους…………………………………………………………29
α. Γενικευμένη αγχώδης διαταραχή…………………………………………........30
β. Διαταραχή πανικού…………………………………………………………….30
γ. Φοβίες…………………………………………………………………………..30
δ. Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή………………………………………………..31
ε. Διαταραχή μετά από τραυματικό στρές…………………………………….......31
στ. Διαθέσιμες θεραπείες για νέους με αγχώδεις διαταραχές……………………..32
ζ. Αποτελέσματα ερωτηματολογίου για το άγχος…………………………………33
2.4.2
Διατροφικές διαταραχές...............................................................................34
α. Νευρική ανορεξία.................................................................................................40
β. Βουλιμία................................................................................................................45
2
γ. Αποτελέσματα ερωτηματολογίου..........................................................................48
2.4.3
Σεξουαλική παρενόχληση.............................................................................54
α.. Παράγοντες εμφάνισης του φαινομένου και συνέπειες.......................................55
β. Αποτελέσματα ερωτηματολογίου.........................................................................58
2.4.4 Σχολικός Εκφοβισμός......................................................................................64
α. Μορφές σχολικού εκφοβισμού.............................................................................66
β. Σχολικός εκφοβισμός και φύλο.............................................................................67
γ. Περιβάλλον εκδήλωσης φαινομένου.....................................................................67
ε. Το προφίλ του θύτη................................................................................................68
δ. Το προφίλ του θύματος..........................................................................................69
ε. Συνέπειες του φαινομένου......................................................................................70
στ. Ανακεφαλαιώνοντας.............................................................................................71
ζ. Αποτελέσματα ερωτηματολογίου για τον σχολικό εκφοβισμό………………......71
η. Συμπεράσματα απο ευρήματα ερωτηματολογίου..................................................78
2.5 ΟΙ ΕΘΙΣΜΟΙ……………………………………………………………………80
2.5.1 Αλκοόλ ..............................................................................................................80
α. Ορισμός του όρου: αλκοολισμός............................................................................81
β. Τα κριτήρια του εθισμού .......................................................................................81
γ. Ο εθισμός στο αλκοόλ και η βία............................................................................82
δ. Νέοι και Αλκοόλ....................................................................................................84
2.5.2 Διαδίκτυο..........................................................................................................87
α. Τα κριτήρια του εθισμού.......................................................................................87
β. Ενδείξεις εθισμού στο διαδίκτυο-Συμπτώματα.....................................................88
γ. Συνέπειες-Επιπτώσεις............................................................................................89
δ. Τρόποι αντιμετώπισης...........................................................................................89
2.5.3 Κάπνισμα..........................................................................................................90
α. Ποιός ανακάλυψε το κάπνισμα;............................................................................91
β. Εισαγωγικές πληροφορίες για το κάπνισμα..........................................................91
3
γ. Οι επιπτώσεις του καπνίσματος στην υγεία..........................................................92
δ. Επιπτώσεις
παθητικού καπνίσματος................................................................93
ε. Επιπτώσεις από ταυτόχρονη κατανάλωση τσιγάρου και καφέ ............................93
2.5.4 Ναρκωτικά ......................................................................................................93
α. Ορισμός................................................................................................................93
β. Είδη ναρκωτικών ουσιών.....................................................................................94
Ελαφρά ναρκωτικά ............................................................................................... ..95
Σκληρά ναρκωτικά......................................................................... ..........................95
γ. Επιπτώσεις χρήσης ναρκωτικών...........................................................................96
δ. Η νομοθεσία για τα ναρκωτικά.............................................................................99
ε. Σχετικά άρθρα.....................................................................................................100
στ. Αποτελέσματα ερωτηματολογίων(αλκοολ,διαδικτυο,κάπνισμα,ναρκωτικά) ..106
2.6 ΟΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΤΑ ΟΝΕΙΡΑ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ…………..125
2.6.1 Πρόλογος.....................................................................................................125
2.6.2 Η οικονομική κρίση και ο αντίκτυπος στα όνειρα των νέων......................127
2.6.3 Πέντε αριστούχοι με όνειρα και ανησηχίες για το μέλλον..........................128
2.6.4 Έρευνα της UNISEF:»Φωνές των Νέων»...................................................130
2.6.5 Αποτελέσματα ερωτηματολογίου................................................................133
2.6.6 Συμπεράσματα απο ευρήματα ερωτηματολογίου........................................137
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3………………………………………………………………….....137
ΕΠΙΛΟΓΟΣ……………………………………………………………...................138
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ.....................................................................................................138
4
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η συγγραφή αυτής της έκθεσης πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια του δευτέρου
τετραμήνου της σχολικής χρονιάς 2012-2013 και στο πλαίσιο του μαθήματος της
Ερευνητικής Εργασίας, με θέμα τους νέους. Η επιλογή του θέματος αυτού, το οποίο
ανέλαβε το τμήμα μας, έγινε μετά τις προτάσεις που έκαναν οι 27 μαθητές του. Οι
προτάσεις, μέχρι να καταλήξουμε στην τελική απόφαση της επιλογής του θέματος,
ήταν ποικίλες και αφορούσαν τη διατροφή, τις διάφορες θρησκείες, τον ρατσισμό
καταλήγοντας, όμως, στους νέους και πιο συγκεκριμένα εστιάσαμε στους εφήβους
της Ελλάδας και στα προβλήματα, θα λέγαμε, που αντιμετωπίζουν σήμερα. Σκεπτικό
της επιλογής μας αυτής ήταν το ενδιαφέρον μας για το πόσο ενημερώνονται οι έφηβοι
στη σημερινή εποχή, σχετικά με τους κινδύνους που είναι πιθανό να αντιμετωπίσουν,
τους προβληματισμούς, τις ψυχοσωματικές αλλαγές, αλλά και τις δυσκολίες αυτής
της περιόδου μέχρι την ενηλικίωση τους.
Σκοπός και στόχος της εργασίας μας είναι να ενημερώσει, να βοηθήσει, αλλά και να
αφυπνίσει τους νέους, σχετικά με την κατάσταση γύρω τους, την οικογένειά τους, τα
άτομα που έχουν στο κοινωνικό τους περιβάλλον και συναναστρέφονται, αλλά ακόμη
και τους ίδιους. Είναι ανάγκη να είναι προσεκτικοί σε οποιαδήποτε κατάσταση
βρεθούν και να έχουν την δυνατότητα και ωριμότητα να ανταπεξέλθουν στις
δυσκολίες που θα βρεθούν αντιμέτωποι λ.χ. τα ναρκωτικά. Γνωρίζουμε κι εμείς οι
ίδιοι, ως έφηβοι, τους προβληματισμούς και προσπαθούμε να τους μοιραστούμε σε
αυτήν την εργασία, αλλά και να προσφέρουμε όσο το δυνατόν περισσότερες λύσεις
μπορούμε.
Κατά τη διάρκεια της υλοποίησης της εργασίας αυτής, αντιμετωπίσαμε αρκετές
δυσκολίες, τόσο στη συνεργασία μεταξύ των υποομάδων, όσο και στη διαδικασία. Η
διαδικασία, λοιπόν, ήταν χρονοβόρα και αρκετά δύσκολη, όσο αναφορά την συλλογή
του υλικού που απαιτούνταν. Καθώς δεν ήταν εφικτή η πρόσβαση στο διαδίκτυο στο
σχολικό μας περιβάλλον, έπρεπε να πραγματοποιηθούν συναντήσεις εκτός του
σχολικού ωραρίου, πράγμα αρκετά δύσκολο, λόγω έλλειψης χρόνου, δηλαδή,
εξωσχολικών δραστηριοτήτων των μαθητών, όπως και λόγω των αποστάσεων.
Ακόμη, δεν ήταν διαθέσιμες αίθουσες πληροφορικής, ώστε να καταφέρουμε να
εργαστούμε στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Πάρα τις συνθήκες αυτές,
χρησιμοποιώντας το διαδίκτυο, διάφορα άρθρα, βιβλία και περιοδικά καταφέραμε να
συλλέξουμε όλες τις πληροφορίες που χρειαζόμασταν. Στη συνέχεια κάθε υποομάδα
κατήρτισε ερωτηματολόγια ανάλογα με το κάθε θέμα και τα μοιράσαμε σε
συμμαθητές μας πρώτης, δευτέρας και τρίτης λυκείου. Ακολούθως, αποδελτιώσαμε
τα ερωτηματολόγια και συγκεντρώσαμε το πρωτογενές μας υλικό. Επεξεργαζόμενη,
λοιπόν, η κάθε ομάδα το υλικό που συγκεντρώθηκε, συνέταξε την εργασία της και
στη συνέχεια και οι πέντε εργασίες των υποομάδων αποτέλεσαν την τελική εργασία
του τμήματός μας. Καθ’ όλη τη διάρκεια των εργασιών μας, εννοείται,
συγκεντρωνόμασταν μία φορά την εβδομάδα, δύο ώρες, στα πλαίσια του σχολικού
προγράμματος και συζητούσαμε ως ολομέλεια τα προβλήματα που προέκυπταν,
προσπαθώντας να τα επιλύσουμε. Ένα μεγάλο εμπόδιο που συναντήσαμε, μπορούμε
να πούμε πως ήταν μία δυσκολία να τηρήσουμε τα χρονοδιαγράμματα. Τέλος,
λοιπόν, είμαστε σε θέση να παρουσιάσουμε την εργασία μας, με θεματικό άξονα την
5
εφηβεία και θα αναλυθούν όλα τα ζητήματα που προαναφέρθηκαν σε σχέση με τον
έφηβο.
KEΦΑΛΑΙΟ 2:
Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ ΤΩΝ ΕΦΗΒΩΝ
Ο έφηβος στην καθημερινή του ζωή ασχολείται με πολλές δραστηριότητες εκτός του
σχολείου μαθαίνοντας έτσι καινούρια πράγματα, νέες γνώσεις, διευρύνοντας τους
ορίζοντές του δοκιμάζοντας νέα πράγματα και κάνοντας ένα βήμα τη φορά στο να
ολοκληρωθεί σαν άνθρωπος και σαν προσωπικότητα. Ας δούμε λοιπόν πιο
συγκεκριμένα την καθημερινή ζωή του εφήβου και τη ψυχολογία του πάνω σε αυτή
την καινούρια φάση στην οποία η ζωή του.
Συνήθειες της καθημερινή ζωής των εφήβων
Όλοι οι μαθητές καθημερινά έχουν τη ρουτίνα του σχολείου. Ξυπνάνε, τρώνε πρωινό,
ετοιμάζονται και φεύγουν. Πηγαίνουν στο σχολείο και ακολουθούν το καθημερινό
πρόγραμμά τους. Αυτό για όλους τους μαθητές είναι κοινό μέχρι να έρθει η ώρα να
φύγουν από εκεί για να πάνε κάπου ή να κάνουν κάτι άλλο. Αρκετοί μαθητές αμέσως
μετά το σχολείο πηγαίνουν στα εξωσχολικά μαθήματά τους, κοινώς στα
φροντιστήρια ή ίσα που προλαβαίνουν να πάνε έστω για λίγο στο σπίτι τους και να
φάνε. Άλλοι μαθητές πηγαίνουν στο σπίτι και ίσως αργότερα να πάνε σε κάποιο
εξωσχολικό μάθημα ή απλώς μελετουν για την επόμενη μέρα. Το πρόγραμμα των
μαθητών εξαρτάται από τα φροντιστήρια, το διάβασμα που έχουν να κάνουν, και το
χρόνο που διαθέτουν για να τα κάνουν όλα αυτά. Συνήθως οι ώρες του φροντιστηρίου
είναι ήδη κανονισμένες και οι μαθητές δεν μπορούν να το αποφύγουν έτσι ώστε ο
6
υπόλοιπος χρόνος που μένει να ξοδεύεται στο διάβασμα της εβδομάδας. Και αυτός
βέβαια θα μπορούσε να χαρακτηριστεί κι ένας λόγος για τον οποίο δεν έχουν αρκετό
ελεύθερο χρόνο ώστε να κάνουν και κάτι περισσότερο από διάβασμα, είτε αφορά το
σχολείο, είτε το φροντιστήριο, και να κάνουν κάτι που πραγματικά τους αρέσει. Ο
ελεύθερος χρόνος των εφήβων αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα πεδία για την
κοινωνικοποίησή τους, την ανάπτυξη των δεξιοτήτων και τη διαμόρφωση της
ταυτότητάς τους. Ο τρόπος ωστόσο με τον οποίο οι έφηβοι αξιοποιούν τον ελεύθερο
χρόνο τους συνδέεται ποικιλοτρόπως με τη ψυχική αλλά και σωματική τους ανάπτυξη
και υγεία.
Οι έφηβοι στον ελεύθερο χρόνο τους ασχολούνται κυρίως με τον υπολογιστή, με
αθλητικές δραστηριότητες ή ακούνε μουσική. Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία έφηβοι
περιορίζουν τις δραστηριότητές τους και ασχολούνται περισσότερο με καθιστικές
(π.χ. Η/Υ) σε σύγκριση με τους νεότερους. Συγκριτικά με τα’ αγόρια, τα κορίτσια
έχουν ευρύτερο φάσμα δραστηριοτήτων, (π.χ. η ανάγνωση εξωσχολικών βιβλίων,
ζωγραφική, χορό, μουσική, βόλεϊ, ποδόσφαιρο, αθλητισμός, φωτογραφία).
Η τηλεόραση αποτελεί ένα από τα βασικά μέσα ενημέρωσης και διασκέδασης στις
δυτικές κοινωνίες και έχει γίνει αντικείμενο πολλών ερευνών σχετικά με τις
επιδράσεις στα παιδιά και τους εφήβους. Τα παιδιά και οι έφηβοι σήμερα δεν
απασχολούνται μόνο με την τηλεόραση, αλλά αφιερώνουν πολύ χρόνο και σε άλλες
ηλεκτρονικές συσκευές. Πολλές μελέτες έχουν εστιάσει στις επιπτώσεις που έχει
στην υγεία τους ο χρόνος που βρίσκονται συνολικά μπροστά στην οθόνη
ηλεκτρονικών συσκευών και έχουν δείξει ότι σχετίζεται με αύξηση βάρους και
παχυσαρκία, πρώιμη έναρξη σεξουαλικής ζωής, βίαιες ή επιθετικές συμπεριφορές,
πρώιμη έναρξη καπνίσματος και χρήσης αλκοόλ.
Επιπλέον, ο αυξημένος χρόνος παρακολούθησης τηλεόρασης και γενικά ο χρόνος
μπροστά από μια οθόνη επηρεάζει τις κοινωνικές σχέσεις των εφήβων, καθώς
μελέτες έχουν επισημάνει ότι συνδέεται με τη μείωση του χρόνου προσωπικών
συναναστροφών και με τη χαμηλή ποιότητα συναισθηματικού δεσμού με τους γονείς
και τους συνομηλίκους. Η συχνή παρακολούθηση τηλεόρασης σχετίζεται και με
σειρά προβλημάτων αργότερα στη ζωή όπως κάπνισμα, κακή φυσική κατάσταση,
ανθυγιεινές διατροφικές συνήθειες, υψηλά επίπεδα χοληστερίνης στο αίμα και
παχυσαρκία. Ειδικά για την τηλεόραση η Αμερικανική Παιδιατρική Ακαδημία
συνιστά οι γονείς να μην επιτρέπουν στα παιδιά τους να βλέπουν τηλεόραση για
περισσότερο από δυο ώρες ημερησίως. Συμπερασματικά, βλέπουμε ότι η καθημερινή
ζωή του εφήβου είναι γεμάτη με υποχρεώσεις που πρέπει να διεκπεραιώσει και
κυρίως το σχολείο του, και ίσως να προσπαθήσει να ασχοληθεί με κάτι που θα τον
ενδιέφερε ίσως και επαγγελματικά, όπως δηλαδή αν στον ελεύθερο χρόνο του
ασχοληθεί με ένα χόμπι που αγαπάει πολύ, ίσως να το ακολουθήσει στη ζωή του.Το
καλύτερο απ’ όλα είναι να συνεχίσει να κάνει αυτό που του επιβάλλεται να κάνει
πάντα με θετική σκέψη, ενέργεια, και δίψα για το οτιδήποτε καινούριο του προκύψει.
7
Στην εποχή μας ο φόρτος των σχολικών μαθημάτων για ένα νέο είναι αρκετά
μεγάλος. Έτσι , τα παιδία δεν έχουν πολλά περιθώρια για τέτοιες εξωσχολικές
δραστηριότητες στα πλαίσια των οποιων θα ασχοληθούν με τα χόμπυ τους. Παρόλα
αυτά , όταν κάποιος αγαπά κάτι πάρα πολύ , πάντα βρίσκει έστω και λίγο χρόνο να
ασχοληθεί με αυτό. Οι νέοι , λοιπόν, μετά το διάβασμα των σχολικών μαθημάτων της
επόμενης μέρας, ξεκλέβουν λίγο χρόνο, για να ασχοληθούν με αυτό που αγαπάνε:
άλλος με το μπάσκετ το ποδόσφαιρο , το βόλεϊ και άλλος με τη ζωγραφική ή το
χορό.
Στο ερωτηματολόγιο που δόθηκε, μέσα στα πλαίσια της ερευνητικής εργασίας
μας, στους μαθητές απάντησαν περίπου 40 κορίτσια και 25 αγόρια . Στην πρώτη
ερώτηση για το τι κάνουν αμέσως μετά το σχολείο απάντησαν τα μεν κορίτσια ότι 12
ξεκουράζονται, 11 ότι διαβάζουν,11 ότι πηγαίνουν για εξωσχολικά μαθήματα και 1
ότι δεν κάνει τίποτα από τα παραπάνω. Στην ίδια ερώτηση τα αγόρια απάντησαν 5 ότι
ξεκουράζονται, 12 ότι πηγαίνουν για εξωσχολικά μαθήματα, 2 ότι διαβάζουν και 1
ότι δεν κάνει τίποτα από παραπάνω. Στην δεύτερη ερώτηση , αν κάνουν μαθήματα
εκτός σχολείου, τα κορίτσια απάντησαν 29 ναι και 3 όχι και τα αγόρια απάντησαν 24
ναι και 3 όχι . Στην συνέχεια στην τρίτη ερώτηση, αν παρατηρούν μια έντονη
εναλλαγή συναισθημάτων κατά τη διάρκεια της ημέρας τους, τα κορίτσια απάντησαν
30 ναι και 3 όχι ,ενώ τα αγόρια απάντησαν 16 ναι και 10 όχι. Στην τέταρτη ερώτηση
αν επηρεάζουν την, ψυχολογία τους ,οι ραγδαίες αλλαγές που παρατηρούν στο σώμα
τους ,τα μεν κορίτσια απάντησαν 6 ναι και 15 όχι και 12 μερικές φορές ,ενώ τα
αγόρια απάντησαν 2 ναι 21 όχι 3 μερικές φορές. Ακόμα, στην πέμπτη ερώτηση αν
έχουν χόμπυ τα κορίτσια απάντησαν 26 ναι 8 όχι ,ενώ τα αγόρια 25 ναι και 1 όχι .
Στην έκτη ερώτηση τι χόμπυ έχουν, τα κορίτσια απάντησαν 1 τέννις, 3 πιάνο, 5
μουσικοί , 8 χορό, 1 κιθάρα ,1 καράτε, 2 γυμναστική, 5 ζωγραφική, 5 βόλεϊ, 1 video
games, 1 σκι, 1 μαγειρική, 1 ζαχαροπλαστική, 1 σινεμά, 1 ταξίδια και 1 μακιγιάζ . Τα
αγόρια στην ιδία ερώτηση απάντησαν 1 χορό , 7ποδόσφερο, 3 μουσική, 6 αθλητισμός
, 2 βόλτες, 3 βόλεϊ, 1 μπάσκετ, 1 θαλάσσιο σκι, 1 στίβος , 1 τέννις, 5 υπολογιστές, 1
ζωγραφική, 1πατινια, 1 ποδηλασία, 1 κολύμπι και 1 βιβλία . Στην έβδομη ερώτησή ,
αν του αρέσουν τα τατουάζ ή τα γκράφιτι , τα κορίτσια απάντησαν 28 ναι και 6 όχι.
Ενώ τα αγόρια απάντησαν 16 ναι και 7 όχι . Στην όγδοη ερώτηση αν ασχολούνται με
τα τατουάζ ή γκράφιτι , τα κορίτσια απάντησαν 31 όχι και 8 ναι , ενώ τα αγόρια
απάντησαν 4 ναι και 19 όχι . Στην ένατη ερώτηση θεωρούν πως τα τατουάζ ή τα
γκράφιτι είναι παρεξηγημένα από τους ενήλικες , τα μεν κορίτσια απάντησαν 27 ναι
και 7 όχι . Τα αγόρια απάντησαν 21 ναι και 2 όχι .
Όπως αντιλαμβανόμαστε , λοιπόν , η καθημερινή ζωή ενός μαθητή δεν είναι και
πολύ εύκολη . Είναι ο πιο σκληρά εργαζόμενος νέος , αφού το πρωί παρακολουθεί τα
μαθήματα στο σχολείο, 6 ή 7 ώρες , μετά πρέπει να παρακολουθήσει φροντιστήρια
και ξένες γλώσσες , να διαβάσει τα μαθήματα της επόμενης μέρας και στη συνέχεια
αν τα καταφέρει να ασχοληθεί με το χόμπυ του .
8
ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΩΜΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ
Πρόλογος
Η εφηβεία είναι μια χρονική περίοδος πολύ δύσκολη για τους νέους. Αν ρωτήσουμε
την πλεονότητα θα μας απαντήσει ότι είναι η περίοδος ανάμεσα στην παιδική ηλικία
και την ενηλικίωση. Μόνο αυτό όμως? Και όμως η έννοια της εφηβείας είναι πολύ
περισσότερο διφορούμενη απ’ότι φαίνεται στην αρχή, και αυτό γιατί αντανακλά τη
στάση της κοινωνίας απέναντι στα νεαρά της μέλη. Έχει πολλές ψυχολογικές και
σωματικές διακυμάνσεις που σημαίνει πολλά για τον έφηβο. Αυτή η περίοδος έχει 2
στιγμές : η πρώτη χαρακτηρίζεται από ανταρσία και επιθετικότητα. Πρόκειται για
μια φάση αναρχίας, όπου οι νέοι αναζητούν την επιβεβαίωση μέσα από την άρνηση
των καθιερωμένων αξιών. Σε μια δεύτερη φάση η κρίση οργανώνεται σε βάθος.
Ακολουθεί μια περίοδος περισυλλογής. Που προαναγγέλλει τη νέα τάξη
πραγμάτων( ώρα εμβάθυνσης και στοχασμού). Τώρα η λειτουργία της ενδοσκόπησης
και της εμβάθυνσης γίνεται πιο εντατική. Σε αυτό το μέρος της εργασίας θα δούμε
ποιες είναι οι ψυχολογικές μεταπτώσεις του μέσου εφήβου και ποιες είναι οι
σωματικές του αλλαγές, αλλα και πως τις βιώνουν οι σημερινοί έφηβοι .
Η εφηβεία είναι μια ενδιάμεση φάση μεταξύ της παιδικής και της ενήλικης ζωής.
Είναι επίσης και μια φάση κρίσης. Νιώθουμε την ανάγκη να δημιουργήσουμε μια
συνέχεια ανάμεσα στο παιδί που ήμασταν και στον ενήλικα που θα είμαστε.
Η εφηβεία είναι συγχρόνως, και μια φάση κρίσης, επειδή υπάρχει άμεση και
οριστική αλλαγή στο σώμα και στον ψυχισμό... Ωστόσο, η κρίση είναι πάντα μια
πρόκληση για μια νέα αρχή.
O νέος/α βρίσκεται απέναντι στις κοινωνικές και προσωπικές απαιτήσεις σχετικά με
την επαγγελματική του σταδιοδρομία και την ολοκλήρωση της προσωπικότητάς του.
Με το τέλος της δοκιμασίας αυτής της περιόδου έχει δομήσει την ταυτότητά του,
ξέρει, δηλαδή, ότι: «Είμαι έτσι ως νεαρός άντρας ή είμαι έτσι ως νεαρή γυναίκα και
έχω αυτές τις επιδιώξεις στη ζωή μου».
9
Σημαντικό είναι να γνωρίζουμε πως η εφηβεία είναι η περίοδος, όπου τα άλυτα ή
τα προβληματικά σημεία της παιδικής ηλικίας επανέρχονται στην επιφάνεια.
Έχουν τώρα μια δεύτερη ευκαιρία να λυθούν ή να γίνουν τα μόνιμα προβλήματα που
θα μας ακολουθούν σ' όλη τη ζωή, μέχρι να αποφασίσουμε να τα λύσουμε.
Γι' αυτό είναι ουσιώδες αν αισθάνεστε δύσκολα με κάτι, αν κάτι σας ενοχλεί επίμονα,
να το πείτε σε κάποιον που εμπιστεύεστε, να απευθυνθείτε σε ειδικό.
Η δουλειά του είναι ακριβώς να σας βοηθήσει να λύσετε μαζί ό,τι είναι σημαντικό για
σας.
Στη περίοδο αυτή προκύπτουν τα εξής ερωτήματα:






Πώς μεταφράζεται ψυχολογικά η μετάβαση από την παιδική στην
ενήλικη ζωή;
Πώς συμβαίνουν οι αλλαγές στο σώμα μου τόσο ξαφνικά;
Πώς και νιώθω τόση ντροπή;
Είμαι όμορφος/η ή άσχημος/η;
Είμαι βίαιος/η;
Γιατί να είμαι τόσο μόνος/η;
Η ψυχολογική μετάβαση από
την παιδική ηλικία στην ωριμότητα
Κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας, το άτομο βρίσκεται σ' ένα περιβάλλον που,
γενικά, αναζητά κάποιον να το βοηθήσει σε σχέση με την ψυχική και σωματική του
ωριμότητα.
Οι ενήλικοι και κυρίως ο πατέρας μοιάζουν συχνά στο παιδί ως παντοδύναμοι.
Συνήθως, η δύναμη έχει να κάνει με τον πατέρα, που επιβάλλει το όριο, το νόμο, για
να προστατεύσει το παιδί, τον πατέρα που παρεμβαίνει στη σχέση μητέρας-παιδιού.
Η παιδική ηλικία είναι η περίοδος των υποσχέσεων. Η ταύτιση με τους γονείς (η
επιθυμία, δηλαδή, να τους μοιάσουμε) δίνει στο παιδί τη δυνατότητα να μεγαλώσει
και να υποσχεθεί στον εαυτό του, ότι, όταν θα μεγαλώσει, θα έχει αυτά που τώρα δεν
μπορεί να έχει ή του απαγορεύονται, όπως είναι η προσωπική ελευθερία, η αυτονομία
και η ευχαρίστηση των ερωτικών επιθυμιών.
Στην περίοδο του δημοτικού σχολείου το παιδί είναι απασχολημένο με την εκμάθηση
νέων γνώσεων, σχολικών και κοινωνικών, αφού για πρώτη φορά καλείται να
δημιουργήσει σχέσεις εκτός οικογένειας.
Με τον ερχομό της εφηβείας και με ό,τι την συνοδεύει, δηλαδή τη σωματική
ωρίμανση και τις ψυχικές αλλαγές, το άτομο βρίσκεται ξανά αντιμέτωπο με τις παλιές
του επιδιώξεις, της προσχολικής ηλικίας, δηλαδή τις επιδιώξεις της ελευθερίας, της
αυτονομίας και της ευχαρίστησης των σεξουαλικών ορμών.
Λέγοντας σεξουαλική ορμή, εννοούμε:
10
πρώτον, τη ζωτική ενέργεια που εκφράζεται σε σωματικό επίπεδο διαμέσου
της ευερεθιστότητας των ερωτογόνων ζωνών (κυρίως των γεννητικών
οργάνων) και
 δεύτερον, τη ζωτική ενέργεια που εκφράζεται σε ψυχικό επίπεδο μέσω της
επιθυμίας να αρέσουμε στον άλλο και να μας αρέσει ο άλλος.

Η παιδική επιθυμία να μοιάσουμε στους γονείς επανέρχεται στην εφηβεία, κάπως
διαφορετική. Τώρα, ο/η έφηβος επιθυμεί να μοιάσει με ενήλικες, που κάπου του
θυμίζουν τους γονείς του αλλά, συγχρόνως, είναι και αρκετά διαφορετικοί απ' αυτούς.
Οι ταυτίσεις αυτές μπορούν να του επιτρέψουν να απαντήσει στις προσωπικές του
επιδιώξεις και του δίνουν τη δυνατότητα να βγει από την απομόνωση στην οποία
καταφεύγει για να αισθανθεί ασφάλεια.
Θα λέγαμε πως η εφηβεία μοιάζει με μια γέννηση και με ό,τι τη συνοδεύει:
οδύνη, αίσθηση ότι πεθαίνουμε, επιθυμία να βγούμε στον κόσμο και να τα
βγάλουμε πέρα, καθώς και ανασφάλεια ή έλλειψη εμπιστοσύνης στον εαυτό.
Δεν υπάρχει εφηβεία χωρίς προβλήματα. Είναι, ίσως η πιο επώδυνη περίοδος της
ζωής. Είναι, όμως και απελευθέρωση όταν καταφέρουμε μέσα από τη σκέψη και την
υπεύθυνη δράση να αφήσουμε πίσω την παιδική ηλικία και τους γονείς.
Ας τους επιτρέψουμε να μας έχουν εμπιστοσύνη. Στην πραγματικότητα, οι γονείς
και οι νέοι είναι συνυπεύθυνοι, ο καθένας για τον εαυτό του.
Ο καθένας χρειάζεται ν' αλλάξει τη σχέση που είχε με τον εαυτό του και τη σχέση
που είχε με τον άλλον.
Όλα θα πάνε καλά, αν οι γονείς και τα παιδιά έχουν εμπιστοσύνη στη ζωή και
φροντίσουν να βρουν ένα πεδίο συμφωνίας δημιουργώντας ένα νέο κλίμα στην
επικοινωνία.
Συμπερασματικά θα λέγαμε, πως το κυρίως πρόβλημα στην εφηβεία είναι να
δώσουμε νόημα στη ζωή.
Για να γίνει αυτό πρέπει να έχει προηγηθεί η απόκτηση της νέας ταυτότητας του
εφήβου. Το νόημα που δίνει ο καθένας στη ζωή του είναι διαφορετικό και δε
βρίσκεται, μόνο, στην άμεση ευχαρίστηση των ορμών μας, αλλά και στη συμμετοχή
στα κοινωνικά δρώμενα και στον πολιτισμό. Εννοούμε το ενδιαφέρον που μπορούμε
να έχουμε για τη μελέτη, τη μουσική, το σινεμά, το χορό, το θέατρο, αλλά και τη
συζήτηση με τους άλλους για να ανταλλάσσουμε τις ιδέες μας.
Το αίσθημα της ντροπής
Η πρώτη δυσκολία που όλοι ζούμε στην εφηβεία είναι η ντροπή.
Λέμε: «είμαι κάπως, όμως θα έπρεπε να είμαι κάπως αλλιώς». Και όχι μόνο αυτό.
«Νομίζω, ότι όλοι το βλέπουν αυτό, ότι όλοι με κοιτούν κάπως».
Να είστε σίγουροι, πως όχι.
11
Πρώτον, δε σας κοιτούν απαραίτητα, και ύστερα, αν σας κοιτούν, δεν είναι γι' αυτό
που νομίζετε.
Τέλος, αν όντως σας κοιτούν, είναι γιατί εσείς τους το επιτρέπετε, ή τους το
προκαλείτε.
Η ντροπή, συχνά, έχει να κάνει με το πώς θα θέλαμε να είμαστε, δηλαδή, με την
ιδανική εικόνα του εαυτού μας.
Με αυτήν συγκρινόμαστε. Αισθανόμαστε ντροπή γιατί δεν ανταποκρινόμαστε σ'
αυτήν, ούτε και θα υπήρχε, άλλωστε, περίπτωση να ανταποκριθούμε, επειδή είναι μια
ιδανική-απόλυτη και επομένως φανταστική εικόνα.
Αισθανόμαστε, επίσης, ντροπή σε σχέση με τις καινούργιες επιθυμίες ή και ιδέες που
έχουμε, καθώς είναι διαφορετικές από αυτές που είχαμε όταν ήμασταν παιδιά ή από
αυτές που το περιβάλλον μας περιμένει να έχουμε.
Στην ουσία, επειδή οι επιθυμίες είναι καινούργιες, δεν είμαστε σίγουροι ότι έχουν
αξία. Είμαστε ακόμη στον κόσμο του παιδιού, στο «αυτό επιτρέπεται, αυτό
απαγορεύεται», το οποίο προσπαθούμε να αποχωριστούμε.
Ο έφηβος, για να αμυνθεί ενάντια σ' αυτή την εσωτερική σύγκρουση, βρίσκει συχνά
προστασία στην ομάδα των φίλων του. Έτσι, επιτρέπει στον εαυτό του, ό,τι και οι
φίλοι του επιτρέπουν στο δικό τους. Οι φίλοι αντικαθιστούν το νόμο του πατέρα.
Αυτό είναι αναγκαίο, αλλά όχι για πολύ. Είναι καλό κάποια στιγμή να τους
αποχωριστεί εσωτερικά για να λειτουργεί βάσει της προσωπικής του επιθυμίας,
λέγοντας όχι στην ομάδα ή στο φίλο που τον επηρεάζει και βάζοντας τα δικά του
όρια.
Το πιο δύσκολο όμως είναι η ντροπή για τις αλλαγές στο σώμα μας που μας κάνουν
να αισθανόμαστε αδέξιοι, γιατί πρέπει να τα καταφέρουμε μ' αυτό το σώμα που
αλλάζει και αλλάζει μέχρι να σταθεροποιηθεί.
Ως τότε είμαστε αντιμέτωποι με το άγνωστο, που δημιουργεί αίσθημα
ανασφάλειας, φόβου και ντροπής.
Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι, όσο το δυνατό, να αποδεχθούμε την αλλαγή
και ίσως να τη δούμε με χιούμορ.
Παρ' ότι είναι απολύτως φυσιολογικό το να αισθανόμαστε ντροπή, το να
ασχολούμαστε συνεχώς μ' αυτό είναι ένας τρόπος να μην ασχολούμαστε με τίποτα
άλλο, πράγμα που εμποδίζει την εξέλιξή μας.
Οι αλλαγές στο σώμα
Για να δούμε, λοιπόν, τι συμβαίνει στο σώμα μας.
Οι αλλαγές που συμβαίνουν στο σώμα μοιάζουν να είναι οι πιο δύσκολες, επειδή
δημιουργούν τις ανάλογες ψυχολογικές αλλαγές.
12
Υπάρχουν τεράστιες διαφορές από άτομο σε άτομο, τόσο ως προς το χρόνο έναρξης
των αλλαγών όσο και ως προς τη διάρκεια, την ένταση και το ρυθμό ολοκλήρωσής
τους. Ορισμένες αλλαγές π.χ. που συμβαίνουν σ' έναν έφηβο στην ηλικία 11-12 ετών
μπορεί να συμβούν σ' έναν άλλον έφηβο στην ηλικία των 15-16 ετών.
Σαφείς διαφορές υπάρχουν μεταξύ των δύο φύλων: τα κορίτσια ωριμάζουν νωρίτερα.
Παρά τις τεράστιες ατομικές διαφορές, η σειρά, η ακολουθία, με την οποία
πραγματοποιούνται οι αλλαγές της εφηβείας, είναι ίδια για όλα τα άτομα.
Βασικό αίτιο που προκαλεί τις ραγδαίες και βαθιές αλλαγές της εφηβείας είναι οι
μεταβολές στη λειτουργία των ενδοκρινών αδένων. Οι ενδοκρινείς αδένες
(υπόφυση, παραθυρεοειδείς αδένες, θυρεοειδής, επινεφρίδια, πάγκρεας κ.ά.) είναι
εσωτερικά όργανα του σώματος που παρασκευάζουν και εκκρίνουν τις ορμόνες, οι
οποίες κυκλοφορούν στον οργανισμό. Ορισμένες επενεργούν απευθείας σε όργανα
του σώματος, ενώ άλλες επενεργούν σε άλλους αδένες. Οι ορμόνες είναι υπεύθυνες
για τις ατομικές διαφορές σε ενεργητικότητα και ευσυγκινησία, για το ρυθμό του
μεταβολισμού, για τη σωματική αύξηση, για την ωρίμαση της γενετήσιας λειτουργίας
κ.ά.
Αυτός ο κορεσμός ορμονών συνυπάρχει με μια ανεπάρκεια των αναγκαίων
γνωστικών λειτουργιών για μια ώριμη συμπεριφορά.
Η αλλαγή στο σώμα είναι ένα φαινόμενο αργό και προοδευτικό, το οποίο διαρκεί 2-5
χρόνια από τότε που θα ξεκινήσει. Η δυσαρμονία στην ανάπτυξη είναι πολύ πιο
έντονη στα αγόρια απ' ότι στα κορίτσια.
Όλα ετοιμάζονται για να είναι δυνατή η ικανότητά μας να κάνουμε παιδιά.
Έρευνες έχουν δείξει ότι η σειρά εμφάνισης των γνωρισμάτων της ήβης είναι η
εξής:
Στα αγόρια:
Διόγκωση των όρχεων, εμφάνιση της τριχοφυΐας, οι πρώτες αλλαγές στη φωνή,
πρώτη εκσπερμάτιση, αυξητικό τίναγμα, τρίχωση των μασχαλών, πτώση του τόνου
της φωνής, τρίχωση προσώπου.
Αλλάζει η όψη και το μέγεθος των γεννητικών οργάνων.
Υπάρχουν πιο συχνές στύσεις και, όταν οι αδένες ωριμάσουν, προκαλείται
εκσπερμάτιση κατά τη διάρκεια της ημέρας ή της νύχτας (ονείρωξη, ρεύση).
Η πρώτη εκσπερμάτιση μπορεί να συμβεί εντελώς τυχαία. Μπορεί να την προκαλέσει
ακόμη και ένα άγγιγμα. Δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας. Αντίθετα, το ορμονικό σας
ρολόι ξεκινά τη λειτουργία του.
13
Είμαι όμορφος-η ή άσχημος-η;
Είχες συνηθίσει, μέχρι τώρα, με μια εικόνα του σώματός σου, όταν κοιταζόσουν στον
καθρέφτη ή στα μάτια των κοντινών σου. Τώρα με τις αλλαγές στο σώμα σου
αναρωτιέσαι: «Είμαι όμορφη/ος ή άσχημη/ος»;
Αυτό σημαίνει
Είμαι όμορφη γυναίκα; Είμαι όμορφος άντρας;
Η εξωτερική εμφάνιση καλείται να παίξει το ρόλο της ασπίδας προστασίας σε σχέση
με τις ψυχικές διακυμάνσεις και το αίσθημα της θλίψης ή του κενού που νιώθουμε,
οπότε θέλουμε να είμαστε εξωτερικά τέλειοι.
Αλλά η ομορφιά ή η ασχήμια δεν υπάρχουν κατ' απόλυτο τρόπο.
Η αληθινή γοητεία είναι κάτι που δημιουργείται εκεί που δεν το περιμένουμε. Δεν
είναι κάτι που το δημιουργούμε τεχνητά.
Η γοητεία δημιουργείται π.χ. στις αποχρώσεις που παίρνει το πρόσωπο, όταν
εκφράζεται. Έτσι, μερικοί «άσχημοι» είναι, πολλές φορές, ιδιαίτερα ελκυστικοί.
Προσθέτοντας τεχνητή γοητεία, συχνά, χάνουμε αυτό που θα κερδίζαμε με
φυσικό τρόπο.
Η ομορφιά και η γοητεία εκπέμπονται, κυρίως, από τον εσωτερικό μας κόσμο. Έτσι,
κάποιος που εξωτερικά πληρoί τις κοινωνικές προϋποθέσεις για την ομορφιά μπορεί
να μας τρομάξει με τον εσωτερικό του ανεπεξέργαστο κόσμο. Μπορεί, επίσης, να
παρατηρήσουμε πως ο έρωτας μας κάνει να μη βλέπουμε τα εξωτερικά
χαρακτηριστικά του αγαπημένου μας. Αυτό συμβαίνει, επειδή επιθυμούμε και
επενδύουμε συναισθηματικά σ' αυτόν.
Είμαι δύσμορφος ή δυσμορφοφοβικός;
Σ' αυτές τις δύο λέξεις, τη δυσμορφία και τη δυσμορφοφοβία, φαίνεται,
πώς η εσωτερική ψυχική μας κατάσταση συνεργάζεται με την εξωτερική μας
εμφάνιση.
Στη δυσμορφία πρόκειται για μια αντικειμενική κατάσταση. Το σώμα, δηλαδή, έχει
αλλοιωθεί από κάποιον τραυματισμό ή ασθένεια. Εκείνο που παίζει πρωταρχικό ρόλο
είναι, αν το άτομο αισθάνεται ότι το περιβάλλον του το αποδέχεται, όπως είναι και
όπως ήταν. Η εικόνα του εαυτού του παραμένει τότε θετική και απαρτιωμένη, παρά
το φυσικό ελάττωμα που άφησε ο τραυματισμός ή η ασθένεια. Καλό είναι πριν
αποφασιστεί μια εγχείρηση να εξετάσουμε, ψυχικά, το νόημά της.
Στην περίπτωση της δυσμορφοφοβίας, η οποία είναι πολύ συνηθισμένη στην
εφηβεία, το άτομο είναι φυσιολογικά σχηματισμένο και ανταποκρίνεται στα
κοινωνικά πρότυπα, αλλά πιστεύει ότι έχει σωματικές παραμορφώσεις. Αυτή η
περίπτωση είναι συνηθισμένη εξ' αιτίας των αλλαγών στο σώμα, που αναφέραμε, και
της γενικότερης διαδικασίας οριστικοποίησης της ταυτότητας (ποιος-α είμαι;).
14
Η δυσμορφοφοβία είναι ένα φαινόμενο παροδικό και καλοήθες.
Ωστόσο, οι Tomkiewicz και Finder, δηλώνουν, ότι δεν πρόκειται μόνο για διαταραχή
της σχέσης με τον εαυτό αλλά και για μια μορφή διαταραχής στις σχέσεις με τον
άλλο. Ο φόβος της αποκρουστικότητας συνδέεται στενά με το φόβο της απόρριψης
και της περιφρόνησης εκ μέρους των άλλων.
Τα συμπτώματα της δυσμορφοφοβίας μπορεί να είναι:
Έντονο άγχος, δυσκολία ανοχής του εαυτού, δυσκολία επαφής με τον άλλο,
απραγματισμός (αδράνεια) έως και τάσεις αυτοκτονίας. Σύμπτωμα μπορεί να είναι,
επίσης, η μη επιδίωξη επαγγελματικών και κοινωνικών στόχων, ως καταθλιπτικά
σύνδρομα και ψευδοπαρανοϊκά φαινόμενα, του τύπου: «Γελάνε μαζί μου, με
κοροϊδεύουν, κινδυνεύω» (Fournet).
Σε κάποιες περιπτώσεις εμφανίζεται αντικοινωνική συμπεριφορά, η οποία μπορεί να
φτάσει ως το όριο της εγκληματικότητας (Καγγελάρης).
Εφόσον, λοιπόν, η δυσμορφοφοβία εκφράζει τη δυσκολία της σχέσης με τον άλλον,
εκφράζεται και στη σεξουαλικότητα: Δυσκολία στο φλερτ, παραίτηση απ' αυτήν/όν
που επιθυμώ κ.ά.
Ωστόσο, όπως είπαμε, αν αυτό συμβαίνει στα πλαίσια της διαταραχής που προκαλούν
οι αλλαγές στο σώμα, το φαινόμενο είναι παροδικό. Όταν η δυσμορφοφοβία εκφράζει
άλυτες εσωτερικές ψυχικές συγκρούσεις, και το άτομο μεταφέρει την εσωτερική του
αγωνία στο σώμα του, το πρόβλημα γίνεται μόνιμο. Τέλος μ' αυτόν τον τρόπο, η
δυσμορφοφοβία γίνεται ιδιαίτερα ανθεκτική στις διαβεβαιώσεις των άλλων: «είσαι
όμορφος/η, δεν είναι όπως τα λες» κ.ά.
Γιατί είμαι βίαιος/η;
Η αγάπη και το μίσος είναι στοιχεία που δημιουργούν και καθοδηγούν τις ανθρώπινες
σχέσεις. Αυτά εμπεριέχουν την επιθετικότητα.
Στην εφηβεία, η επιθετικότητα μπορεί, φυσιολογικά, να εντάσσεται στο πλαίσιο της
επιθυμίας του νέου ή της νέας, να διαχωριστεί από τους γονείς του συναισθηματικά,
πνευματικά και ηθικά. Στο πλαίσιο του να δημιουργήσει το δικό του νόημα για τη
ζωή, του να βρει τις δικές του αξίες.
Η επιθετικότητα του νέου καλύπτει ένα μήνυμα, που χρειάζεται να αποκωδικοποιηθεί
και από τις δυο πλευρές. Δηλαδή, από την πλευρά του εφήβου, ο οποίος μπορεί να
μην έχει σκεφτεί για ποιους λόγους αντιδρά με επιθετικότητα, αλλά και από την
πλευρά του περιβάλλοντος, αν αυτό θέλει να έχει μια σχέση με τον έφηβο. Καλό είναι
αυτοί που περιβάλλουν τους νέους να συζητούν μαζί τους
για τη συμπεριφορά τους και, κυρίως, να σκέφτονται πως θ' απαντήσουν στην
επιθετικότητά τους.
15
Έστω ότι οι γονείς σας (ή κάποιος από το περιβάλλον σας) ψάχνουν τα προσωπικά
σας αντικείμενα (π.χ. το ημερολόγιό σας) ή πετούν τα ρούχα σας, γιατί δεν τους
αρέσει ο τρόπος που ντύνεστε. Πώς ερμηνεύεται αυτό;
Όταν αρχίζει η συναισθηματική ή και η σεξουαλική ζωή, ο νέος αισθάνεται την
εισβολή ως ακατονόμαστη βία. Αυτή η εισβολή είναι ένα σημάδι αδυναμίας του
περιβάλλοντος ή των γονιών να πουν αυτό που τους ανησυχεί. Στην περίπτωση που
οι γονείς δεν μπορούν να μιλήσουν γι' αυτό, προκαλέστε εσείς τη συζήτηση.
Αν δεν υπάρξει συζήτηση και ο νέος απαντήσει με επιθετικότητα, τότε βιώνει ένα
συναίσθημα απογοήτευσης, από την εισβολή των γονιών στην προσωπική του ζωή.
Στην ηλικία αυτή, είναι αναγκαίο να τεθούν οι κανόνες και τα όρια με
επιχειρήματα, ώστε να ξέρει ο νέος, ποιο είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο μπορεί
να κινείται.
Η εισβολή στον προσωπικό χώρο του άλλου αφορά σ' ένα περιβάλλον που δεν είναι
επαρκώς σταθερό συναισθηματικά, δηλαδή, δεν έχει συγκεκριμένους κανόνες και
όρια και έτσι επιτρέπει την εισβολή. Αντίθετα, ένα επαρκώς σταθερό συναισθηματικά
περιβάλλον επιτρέπει στους νέους, αφ' ενός, να μην αισθάνονται έντονες
απογοητεύσεις και αφ' ετέρου, να βρίσκουν άλλες διεξόδους για να εκφράσουν την
επιθετικότητά τους (π.χ. μέσα από εξωσχολικές δραστηριότητες ή στο παιχνίδι).
Η απουσία του οικογενειακού νόμου ή η διαστροφή του γίνεται αιτία να περάσει ο
νέος στην παραβίαση των νόμων της κοινωνίας και έτσι, να γνωρίσει τα όρια που δε
γνώρισε στην παιδική του ηλικία, με πολύ σκληρό τρόπο.
Τι συμβαίνει, όμως, όταν η επιθετικότητα παίρνει διαστάσεις παθολογικής
αντίδρασης - βίας; Όταν, δηλαδή, γίνεται δράση ενάντια σε κάποιον ή στη θέλησή
του, χρησιμοποιώντας τη δύναμη ή τον εκφοβισμό;
Έχουμε αναφέρει, πως στην εφηβεία υπάρχει μέσα μας σύγκρουση ανάμεσα στην
ιδανική εικόνα που έχουμε για μας και την πραγματική. Η ιδανική εικόνα είναι
άμεσα συνδεδεμένη με το ναρκισσισμό, δηλαδή, με την αγάπη προς τον εαυτό μας
και με το πώς το περιβάλλον μάς έχει μάθει να τον αγαπάμε.
Το άτομο που θίγεται ή ντρέπεται εύκολα είναι, συχνά, κάποιος που ζει κάτω από την
κυριαρχία του «όλα ή τίποτα», του άσπρου ή του μαύρου. Πότε, δηλαδή, βιώνει τον
εαυτό του ως παντοδύναμο και εξαιρετικό, ικανό για όλα, πότε ως άχρηστο ή
ανίκανο, που δεν αξίζει τίποτα, ούτε καν την αγάπη του εαυτού του. Δεν είναι άτομο
που έχει εσωτερική συνοχή και που ό,τι κι αν του συμβεί μπορεί να αισθάνεται ένα
ελάχιστο αίσθημα ασφάλειας και αγάπης προς τον εαυτό του, πράγμα που σημαίνει
πως δεν έχει λάβει από το περιβάλλον επαρκή επιβεβαίωση. Η άσκηση βίας
εγγράφεται, λοιπόν, σε μια διαδικασία αυτοερεθισμού του ατόμου να πράξει, ώστε να
κρατήσει τη συνοχή του εαυτού του.
Ένα άτομο που δεν αγαπά τον εαυτό του, απαντά σε κάποιον ή σε κάτι που τον θίγει,
είτε με απόσυρση (ντροπή-φυγή), είτε με μανία προς τον άλλον (βία-μάχη).
Στην πρώτη περίπτωση, αυτός που ντρέπεται εύκολα, είναι γιατί διαταράσσεται μέσα
του η χωρίς όρια επίδειξη ενός υπερβολικού εγώ. Κατ' αυτόν τον τρόπο, όταν
16
ντρέπεται και προσπαθεί να διευθετήσει με εσωτερικό έλεγχο την κατάσταση και
όταν αυτό γίνεται συνέχεια, οδηγείται στην κατάθλιψη.
Στη δεύτερη περίπτωση, η βία δηλώνει, πάντα, εσωτερική αδυναμία να αντέξουμε
ψυχικά και να αντιμετωπίσουμε πνευματικά και λεκτικά, αυτό που έρχεται από τον
άλλο. Η επιθυμία να μετατραπεί μια παθητική εμπειρία σε ενεργητική, δηλαδή, η
σαδιστική ένταση που βιώνει ένα άτομο, έχει να κάνει, συχνά, με το σαδισμό που
υπέστη από το περιβάλλον του ως παιδί. Το βασικό πρόβλημα σ' αυτόν που θίγεται
εύκολα από τα λόγια ή τις πράξεις του άλλου, αφορά στην αγάπη που έχει για τον
εαυτό του και σε μια αίσθηση παντοδυναμίας ενός υπερβολικού εγώ. Κάποιος,
δηλαδή, με τα λόγια του ή τις πράξεις του χτυπά ή όχι το συναίσθημα αγάπης προς
τον εαυτό, εκείνου που δέχεται το χτύπημα.
Αυτά, ίσως, μας διευκολύνουν να κατανοήσουμε την ευκολία με την οποία ένα άτομο
επιρρεπές στη ντροπή και την προσβολή, αντιδρά σε μια κατάσταση που θα
μπορούσε να προκαλέσει απλά ντροπή, επιβάλλοντας ενεργητικά στους άλλους το
είδος της προσβολής, που φοβάται περισσότερο (όπως ο μύθος με την αλεπού που
αφού έκοψε την ουρά της ήθελε να κόψει και των άλλων).
Να πούμε, εδώ, πως δεν ισχύει, ότι κάποιος δεν μπορεί να εκφραστεί και γι' αυτό
ασκεί σωματική ή ψυχική βία. Ισχύει ότι κάποιος προσβάλλεται, τόσο βαθιά, που
ασκεί βία, είτε έχει ευχέρεια στην έκφραση, είτε όχι. Λέμε προσβάλλεται βαθιά, για
να εννοήσουμε πως η προσβολή λαμβάνεται ως ικανή να αμφισβητήσει την αγάπη,
που έχει κάποιος για τον εαυτό του. Μάλιστα, οι συγγραφείς αναφέρουν, πως στους
ανθρώπους που ασκούν βία, η ικανότητα της σκέψης, παρ' ότι είναι εντελώς υπό την
επήρεια της συγκίνησης, μένει ανεπηρέαστη και οξυμμένη.
Στην ομάδα, επίσης, η συνοχή δημιουργείται και διατηρείται όχι μόνο από μια
ιδανική εικόνα που έχουν τα μέλη μεταξύ τους για την ομάδα τους, αλλά και από τη
συμμετοχή σε μια μεγαλομανιακή ιδέα του καθένα, για ένα εγώ που τα καταφέρνει
όλα. Έτσι, ορισμένοι αρχηγοί ομάδων χρησιμοποιούν βίαια την εξουσία τους για να
σας τραβήξουν σε ύποπτες ιστορίες, παράνομες πολλές φορές, σα να επρόκειτο για
ηρωικές πράξεις. Σ' αυτές τις περιπτώσεις, είναι πολύ πιο ηρωικό να αντισταθείτε και
να
εγκαταλείψετε
την
ομάδα.
Στη σημερινή εποχή, η αγάπη της οικογένειας εκδηλώνεται, κυρίως, με την
προσφορά υλικών αγαθών και όχι με τη συναισθηματική παρουσία ή την πνευματική
επικοινωνία. Έτσι, η οικογένεια, ορισμένες φορές, δε βοηθά το νέο να αποκτήσει
επαρκή εμπιστοσύνη και συνοχή στον εαυτό του, ώστε να ανταπεξέλθει στις πιέσεις
που δέχεται απ' τον έξω κόσμο. Ενδεχομένως, ο νέος, ο οποίος έχει ό,τι επιθυμεί εδώ
και τώρα, δε στερείται, αλλά, δημιουργεί μέσα του μια ψευδή εικόνα πληρότητας και
παντοδυναμίας. Στις περιπτώσεις αυτές, είναι πιο εύκολο να ασκήσει βία ή να πέσει
σε κατάθλιψη, όταν συναντά κάτι που τον θίγει ή τον απογοητεύει.
Το ίδιο συμβαίνει και με την αντιμετώπιση της εικονικής πραγματικότητας (videogames, internet). Όταν ο νέος έχει μεγαλώσει σ' ένα περιβάλλον όπου οι γονείς
διατηρούσαν μια σχέση με το συναισθηματικό τους κόσμο και αντάλλασσαν
συναισθήματα και εμπειρίες μέσω του λόγου, υπάρχουν πολλές πιθανότητες να έχει
μια βασική σιγουριά στον εαυτό του. Τότε, μπορεί να διαχωρίσει το φανταστικό
17
κόσμο της εικονικής πραγματικότητας, τις δυνατότητες και τις ικανότητες που έχει
μέσα σ' αυτήν, καθώς και τον περιορισμό τους στα πλαίσια της πραγματικότητας. Αν,
όμως, πρόκειται για ένα νέο που το περιβάλλον του δε τον βοήθησε, είναι πιθανόν να
συγχέει τα όρια της φαντασίας και της πραγματικότητας, όπως συγχέει και τα δικά
του όρια. Τότε, θίγεται εύκολα από τις πράξεις ή τα λόγια των άλλων και μπορεί να
οδηγηθεί σε πράξεις βίας ή στην κατάθλιψη.
Ο στόχος στη δόμηση της προσωπικότητας είναι να γίνουν ο νέος και η νέα ικανοί να
επωφελούνται όλο και περισσότερο από το ένστικτο. Αυτό σημαίνει, να γίνουν όλο
και περισσότερο ικανοί να αναγνωρίζουν την ωμότητα και την προσωπική τους
λαιμαργία. Τότε μόνο μπορούν να ελέγχουν το ένστικτό τους και να το μετατρέπουν
σε πολιτισμικές δραστηριότητες. Εννοούμε τις δραστηριότητες του πολιτισμού, τις
τέχνες ή τον αθλητισμό. Αυτά θα επιτρέψουν να εκλείψει η βία, η οποία θα
μετατραπεί σε ώριμη επίθεση. Έτσι θα αυξηθεί, σιγά-σιγά, η εκτίμηση του εαυτού και
ο νέος θα μπορέσει να πραγματοποιήσει τους στόχους και τις φιλοδοξίες του.
Τέλος, απέναντι σε ό,τι πράττει ο νέος ή η νέα καλό είναι να εκτιμά όχι τόσο το
ταλέντο, αλλά τη μάχη πίσω από κάθε επιτυχία, ακόμα και μικρή.
Γιατί είμαι τόσο μόνος;
Σ' αυτή την περίοδο αλλαγών που διανύετε, ίσως κάποιοι από σας, για κάποιες
χρονικές περιόδους να σκέφτονται:
- «πόσο θα ήθελα να είμαι αυτό που φαντάζομαι ότι θα μπορούσα να είμαι»! ή
- «πόσο θα ήθελα να είμαι το τέλειο παιδί που δεν ήμουν τότε»!
Συγκρούεται, δηλαδή, η πραγματικότητα με τη φαντασία. Η σύγκρουση αυτή δεν
είναι για όλους ξεκάθαρη ή συνειδητή. Το σημαντικό είναι να γνωρίζετε ότι
συγκρούεται η πραγματικότητα με τη φαντασία σε ό,τι αφορά στην εικόνα του
εαυτού μας.
Αυτές οι συγκρούσεις, καθώς και το πώς νιώθετε για το σώμα σας που αλλάζει,
δημιουργούν, και αυτό είναι φυσιολογικό, θλίψη και παραίτηση, δηλαδή, την
αίσθηση ότι βαριέστε, ότι δεν αντέχετε άλλο, ότι δεν σας νοιάζει τίποτε.
Δημιουργούν, επίσης, ένα αίσθημα μοναξιάς, αλλά και την αναζήτησή της.
Λέτε: «δεν μπορώ τους άλλους, οι άλλοι τα καταφέρνουν καλύτερα, καλύτερα στη
μοναξιά μου». Βέβαια, οι άλλοι δεν τα καταφέρνουν απαραίτητα καλύτερα. Απλώς,
ίσως δεν ξέρετε τι νιώθουν ή όταν λένε ότι όλα πάνε καλά, ίσως, να προσπαθούν να
αποφύγουν να συνειδητοποιήσουν τι νιώθουν.
Οι φάσεις θλίψης εναλλάσσονται με φάσεις που αισθάνεστε χαρά έως ευφορία.
Είναι τότε, ίσως, που δέχεστε θετικά το γεγονός ότι αλλάζετε, ότι ωριμάζετε. Ίσως
και να κατανοείτε, τότε, ότι αυτά που σας συμβαίνουν είναι παροδικά. Όσο για την
ευφορία, μην την ακούτε κατά γράμμα. Η αίσθηση ότι όλα μπορείτε να τα
καταφέρετε και ότι μπορείτε να κάνετε ό,τι θέλετε δεν είναι αληθινή και ίσως να
εμπλακείτε σε πολύπλοκες καταστάσεις ή και κινδύνους αν δεν αξιολογήσετε έγκαιρα
τις
συνέπειες.
18
Τι μπορείτε να κάνετε με τη θλίψη και τη μοναξιά, ώστε να προωθήσετε την
εξέλιξή σας;
Η θλίψη, η απομόνωση, η αποφυγή των συναισθημάτων είναι, ως ένα βαθμό,
φυσιολογικές άμυνες στο ξεχείλισμα των συναισθημάτων, τα οποία δυσκολεύεστε να
τα εκφράσετε με λόγια.
Ωστόσο, στην εφηβεία η θλίψη μπορεί να βιωθεί και ως ευκαιρία για την κατά
προσέγγιση πραγμάτωση αυτής της ιδανικής εικόνας του εαυτού. Για να γίνει όμως
αυτό, χρειάζεται να μετριάσετε προοδευτικά την ιδανική εικόνα σας, δηλαδή να
κατεβάσετε τον πήχη, σύμφωνα με τις δυνατότητές σας. Να παραιτηθείτε, δηλαδή,
από ένα κομμάτι του ιδανικού εαυτού σας και ίσως από κάποιες απολαύσεις (π.χ.
ονειροπόληση). Τότε, η θλίψη αποκτά νόημα.
Αν σας ενδιαφέρει να βγείτε από τη θλίψη, ξεκαθαρίστε, τι είναι σημαντικό για
σας, σε ό,τι αφορά στην προσωπικότητά σας και σε ό,τι αφορά στις επιδιώξεις
σας.




Ξεκαθαρίστε, τι θέλει το περιβάλλον σας από εσάς.
Πού διαφωνείτε και πού συμφωνείτε.
Μπορείτε να επιχειρηματολογήσετε;
Αξιολογήστε πού έχει νόημα να πειθαρχήσετε
και πού να είστε χαλαροί.
τον
εαυτό
σας
Η αυτοπειθαρχία είναι ένας τρόπος για να κερδίσετε την ελευθερία.
Μέσω αυτής της διεργασίας, θα έχετε ουσιαστικά συμμετάσχει συνειδητά στη
δημιουργία του δικού σας νοήματος για τη ζωή.
Συμπέρασμα
Συμπερασματικά, από όσα αναφέρθηκαν στην εργασία γνωρίσαμε καλύτερα την
ψυχοσύνθεση του εφήβου, κατανοήσαμε τις βαθύτερες ανησυχίες του , αλλά επίσης
καταλάβαμε τι είναι αυτό που ονομάζουμε εφηβεία, τι περιμένουμε να δούμε σε έναν
έφηβο, τι γίνεται με τις παρέες του και πως είναι η σχέση του με τους γονείς του και
γενικά με τους ενήλικες. Τέλος, συνειδητοποιούμε πως η εφηβεία δεν είναι μια απλά
μεταβατική περίοδος ,αλλά ουσιαστικά αποτελεί μια ξεχωριστή εξελικτική φάση με
ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ,ψυχικές διεργασίες και αναπτυξιακούς στόχους, αφού
κατά την εφηβεία επιτελείται μια σειρά από έντονες και ραγδαίες αλλαγές στον
σωματικό, συναισθηματικό και ψυχολογικό τομέα που δημιουργούν αισθήματα
αναστάτωσης , ρευστότητας, αμφιταλάντευσης σε προσωπικό και διαπροσωπικό
επίπεδο.
19
ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΦΗΒΩΝ
Η σημερινή γενιά των εφήβων ζεί σε μια εποχή με τρομερές ανακατατάξεις, με
κοινωνικές αξίες πού εύκολα μεταβάλλονται από τον τρόπο ζωής, από τα
επιτεύγματα της επιστήμης και την μεταβολή των οικολογικών συστημάτων. Οι ιδέες
και τα ιδανικά στρέφονται προς την καταναλωτική κοινωνία. Ο έφηβος έχει χαθεί
μέσα στην πλουραλιστική κοινωνία και παντού βλέπει ανταγωνισμό και ένταση.
Βλέπει γύρω του την κυριαρχία του χρήματος ως υψίστη αξία και καθοριστικό
παράγοντα για την ευτυχία του. Όταν ο έφηβος ζει και μαθαίνει πολλά από την
τηλεόραση η οποία του προσφέρει κάθε τι με ταχύτητα πού δεν προλαβαίνει να
εξετάσει τι είναι αυτό πού παρακολουθεί με τόση περιέργεια. Όταν γύρω του βλέπει
τούς ανθρώπους να τρέχουν για να προλάβουν, χωρίς αισθήματα αγάπης και
καλοσύνης. Η ψυχολογική πίεσή τους από τις πολλές απαιτήσεις του σχολείου, των
γονέων και της κοινωνίας με τρόπο πού τούς θεωρούν υποκατάστατα για να
καλύψουν τις φιλοδοξίες των άλλων, εύκολα ονειρεύονται, απογοητεύονται,
πληγώνονται, επαναστατούν και απαιτούν να ζήσουν μια πιο φυσιολογική ζωή με
κατανόηση και αγάπη. Δύσκολα τούς καταλαβαίνουν οι άλλοι και ιδιαίτερα οι γονείς
τους πού τούς δημιουργούν πολλά αδιέξοδα.
Όλα αυτά τα προβλήματα δεν τα είχαν οι προηγούμενες γενεές εφήβων αλλά ζούσαν
σε σταθερές αξίες και κοινωνικά σχήματα χωρίς πολλές μεταβολές. Οι σημερινοί
όμως νέοι έχουν χαθεί μέσα στο πέλαγος των γνώσεων και αποζητούν περισσότερη
γνωριμία με τον εαυτό τους και τούς άλλους χωρίς φανατισμούς και διαιρέσεις.
Στην εποχή μας είναι πολλές οι αφορμές και οι αιτίες που μπορούν να δημιουργήσουν
προβλήματα στις διαπροσωπικές μας σχέσεις, όπως : αρνητικά κοινωνικά πρότυπα
στην οικογένεια, στο σχολείο, στην κοινωνία, αδυναμία των γονέων να
ανταποκριθούν στον ουσιαστικό τους ρόλο, έλλειψη επικοινωνίας μεταξύ γονέων και
νέων, γενικότερες οικογενειακές συγκρούσεις, χαλαροί οικογενειακοί δεσμοί,
μοναξιά, αδιαφορία, έλλειψη ηθικών αξιών, έντονη καταναλωτική συμπεριφορά,
κ.λπ.. Η αποξένωση, ο εγωκεντρισμός και το προσωπικό συμφέρον κυριαρχούν στην
προσωπική, οικογενειακή, επαγγελματική και κοινωνική μας ζωή με αποτέλεσμα να
μην υπάρχει ελευθερία στην έκφραση, στο συναίσθημα άρα και στις διαπροσωπικές
σχέσεις.
Είναι πολύ σημαντικό να έχουμε την ευελιξία και την προθυμία να
επαναπροσδιορίζουμε τα πιστεύω μας, τις αξίες μας και τη στάση μας, όταν
χρειάζεται και να καθορίζουμε νέους τρόπους συμπεριφοράς. Για να μπορούμε να
συνεργαζόμαστε αρμονικά με τους γύρω μας, πρέπει να μάθουμε να αναγνωρίζουμε
20
τα συναισθήματα, τις απόψεις, τις ιδέες τους και να αποδεχόμαστε το γεγονός ότι
κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός κι ότι αυτή η διαφορετικότητα μπορεί να
αξιοποιηθεί και να οδηγήσει στην εξέλιξη και την πρόοδο.
Οι διαπροσωπικές σχέσεις είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τη συναισθηματική
νοημοσύνη. Η συναισθηματική νοημοσύνη είναι η ικανότητα του ατόμου για
αυτοεπίγνωση, αυτοέλεγχο, αυτοκυριαρχία, ενσυναίσθηση (η ικανότητα του ατόμου
να μπαίνει στη θέση του άλλου, να δείχνει κατανόηση και συμπάθεια),
διαπραγμάτευση κι άσκηση επιρροής. Είναι μια ικανότητα η οποία αναπτύσσεται
καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής μας, μέσα από τις γνώσεις και τις εμπειρίες μας.
Α.ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕΤΑΞΥ ΣΥΜΜΑΘΗΤΩΝ (Σχολικό κλίμα)
Τα αυξανόμενα προβλήματα συμπεριφοράς, η επιθετικότητα, η βία φαινόμενα που
ενδεχομένως να συνδέονται και με παραβατικές συμπεριφορές αποτελούν μια
ανησυχητική πραγματικότητα στο σύγχρονο σχολικό τοπίο.
Οι ψυχολόγοι καταγράφουν σε έρευνες και από την κλινική τους εμπειρία ότι τα
τελευταία χρόνια υπάρχει μια καταγεγραμμένη άνοδος των προβλημάτων
συμπεριφοράς στους μαθητές.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο υπάρχει μια αύξηση των ποσοστών του εκφοβισμού και της
θυματοποίησης που καταγράφονται στα ελληνικά σχολεία. Τα φαινόμενα της
προβληματικής συμπεριφοράς, επιθετικότητας, βίας και παραβατικής συμπεριφοράς
στα σημερινά σχολεία, είναι σύνθετα φαινόμενα και πιθανότατα πολυπαραγοντικά.
Μια υπόθεση εργασίας σχετικά με την αιτία των φαινομένων αυτών είναι ότι τα
προβλήματα αυτά υπάρχουν και αυξάνονται περαιτέρω λόγω της έλλειψης θετικών
συναισθημάτων για τη μάθηση, που έχει υποβιβαστεί σε στείρα αποστήθιση.
Επίσης υπάρχει περιορισμένη καλλιέργεια θετικού κλίματος στο σχολείο που
υποβοηθά την ουσιαστική μάθηση και αλληλεπίδραση μεταξύ των μαθητών και
μεταξύ των μαθητών και των εκπαιδευτικών. Μια βαθύτερη αιτία πολλών δεινών,
άρα και των προβλημάτων συμπεριφοράς που μπορούν να εξελιχθούν και σε
παραβατική συμπεριφορά είναι ότι το σημερινό ελληνικό δημόσιο σχολείο είναι ένα
περιβάλλον με υψηλούς δείκτες αρνητικής ενέργειας και πολλά συσσωρευμένα
21
αρνητικά συναισθήματα μαθητών και εκπαιδευτικών. Για παράδειγμα, το υψηλό
άγχος είναι καθημερινή πραγματικότητα για σχεδόν όλους τους μαθητές.
Ίσως μεγαλύτερο άγχος βιώνουν οι μαθητές με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες και τα
παιδιά με αναπηρίες, τα οποία έχουν περιορισμένη υποστήριξη αλλά υψηλούς
στόχους βάση του αναλυτικού προγράμματος. Ιδιαίτερα αυτοί οι μαθητές
αισθάνονται συχνά αβοήθητοι και βιώνουν σχεδόν καθημερινές ματαιώσεις λόγω της
έλλειψης υποστήριξης από κατάλληλους ειδικούς για να προωθηθεί η μάθησή τους
αποτελεσματικά. στα ελληνικά σχολεία απουσιάζει η χαρά της μάθησης, της
συνεργατικότητας, της ανακάλυψης νέων οριζόντων.
Τα θετικά συναισθήματα στα σχολεία είναι λίγα και περιορισμένα και αυτό γιατί
ανάμεσα στα άλλα, στο δημόσιο ελληνικό σχολείο δεν καλλιεργούνται συστηματικά
βαθύτερες ανθρώπινες σχέσεις μεταξύ μαθητών και μεταξύ εκπαιδευτικών και
μαθητών και μεταξύ γονέων και δασκάλων και αυτή η πραγματικότητα επηρεάζει
αρνητικά την όλη διαδικασία της μάθησης.
Γιατί πέφτει η απόδοση ;
-Θέμα προτεραιοτήτων : οι έφηβοι δίνουν βάση σε φιλίες , έρωτες και γενικότερα
κάνουν την επανάσταση τους απέναντι σε κάτι που τους επιβάλλεται.
-Όταν το παιδί βιώνει διενέξεις και απόρριψη από τους συμμαθητές του αυτό μπορεί
να επηρεάσει αρνητικά την απόδοση του στα μαθήματα και τη σχέση του με το
σχολείο.
-Μεταβατική φάση από το δημοτικό στην Ά γυμνασίου και αύξηση μαθησιακών
απαιτήσεων καθώς και έλλειψη χρόνου.
-Έλλειψη εσωτερικού κινήτρου, οι βαθμοί δεν του προσφέρουν ικανοποίηση
-Υπερβολικό άγχος λόγω άρνησης να παλέψει για το μέτριο εξαιτίας υπερβολικών
πιέσεων από τους γονείς μόνο για τέλεια αποτελέσματα.
-Κακά πρότυπα , επιθυμία να είναι αποδεκτός
-Αντίδραση στην συμπεριφορά των γονιών λόγω αυταρχισμού-πίεσης ή αδιαφορίας
22
-Οικογενειακά προβλήματα
-Μαθησιακές δυσκολίες που γίνονται έντονες στο γυμνάσιο
-Χρήση ουσιών και έλλειψη θετικών προτύπων συμπεριφοράς.
Β.ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ
Για να μπορέσουν οι καθηγητές να αναδειχθούν σε παιδαγωγούς, για τους εφήβους
μαθητές, θα πρέπει να φροντίσουν να εγκαταστήσουν μια γνήσια σχέση μαζί τους.
Η ικανότητα των καθηγητών να επικοινωνούν είναι πάρα πολύ σημαντική για την
επιτυχία του έργου τους. Η έλλειψη αποτελεσματικής επικοινωνίας δημιουργεί χάσμα
στις διαπροσωπικές σχέσεις, με αποτέλεσμα να δημιουργείται δυσαρέσκεια της τάξης
απέναντι στον καθηγητή και το αντίθετο. Οι δεξιότητες επικοινωνίας είναι ικανότητες
και στάσεις απαραίτητες για μια αποτελεσματική παιδαγωγική σχέση. Είναι
θεμελιώδεις για να πετύχει ένας καθηγητής την επαφή τόσο με τον μαθητή ως άτομο
όσο και με την ομάδα της τάξης. Οι σχέσεις επικοινωνίας βοηθούν σε υγιέστερες
σχέσεις μεταξύ μαθητών και καθηγητών, μεταξύ καθηγητών και γονέων, αλλά και
των καθηγητών μεταξύ τους.
Οι έφηβοι χρειάζονται ενήλικες που θα κάνουν διάλογο μαζί τους. Θέλουν τους
εκπαιδευτικούς να είναι κοντά τους αλλά στο χρόνο και με τον τρόπο που αυτοί
θέλουν. Τόσο η αδιαφορία όσο και η συνεχής παρέμβαση τους (η
υπερπροστατευτικότητα) είναι στάσεις που πρέπει να αποφεύγονται.
Για να διαμορφωθεί μια σχέση αμοιβαίου σεβασμού και εμπιστοσύνης με τους
μαθητές ασφαλώς χρειάζεται οι εκπαιδευτικοί να έχουν αποδεχθεί τον παιδαγωγικό
ρόλο τους στο σχολείο. Ενώ χρειάζεται η συνεχής καλλιέργειά τους μέσα από μια
συνεχή διαδικασία αυτογνωσίας, να έχουν δηλαδη κάποιες παιδαγωγικές και
ψυχολογικές γνώσεις και εμπειρίες .
23
Γ.ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ
Στις διαπροσωπικές σχέσεις της οικογένειας υπάρχουν πολλές προσδοκίες.
Προσδοκίες, επιθυμίες, ανάγκες των γονέων αλλά και των παιδιών. Συχνά οι
προσδοκίες και οι ανάγκες του ενός συγκρούονται με αυτές του άλλου. Θα πρέπει να
προσμετρούμε την ηλικία, τα χαρακτηριστικά, την προσωπικότητα, αλλά και τους
στόχους του κάθε μέλους, ώστε να τηρούνται τα όρια και ο αλληλοσεβασμός στην
οικογένεια. Η συνεργασία όλων των μελών, είναι απαραίτητη για την επιβίωση αλλά
και την ευημερία όλων. Όσο πιο ισότιμη, ανοιχτή, ειλικρινής είναι η επικοινωνία
μεταξύ των μελών, τόσο πιο ουσιαστικές γίνονται και οι σχέσεις μεταξύ τους.
Επικοινωνώ σημαίνει συναίσθημα. Αυτό όμως δεν είναι αυτονόητο στις
διαπροσωπικές σχέσεις της οικογένειας. Ο άνθρωπος θέλησε να φύγει από τη μοναξιά
του και να συμβιώσει με άλλους , όχι μόνο για να ικανοποιήσει βιολογικές ανάγκες
του, αλλά και για να δώσει νόημα στο συναίσθημά του. Όμως, η ουσιαστική
επικοινωνία των μελών της οικογένειας, εξαρτάται πολύ από την προσπάθεια που
καταβάλλουν όλα τα μέλη καθημερινά γι' αυτό.
Σήμερα πολλοί άνθρωποι δεν εκφράζουν τα συναισθήματά τους, ούτε καν με τα μέλη
της οικογένειάς τους. Κλείνονται στον εαυτό τους, πίνουν πολύ, καπνίζουν πολύ,
αρρωσταίνουν συχνά από ψυχοσωματικές νόσους, γίνονται καχύποπτοι και θεωρούν
εχθρικό τον κόσμο που τους περιβάλλει.
Συχνά η οικογένεια ενώ συστεγάζεται, δεν επικοινωνεί ουσιαστικά. Πραγματική
επικοινωνία είναι το νοιώθουμε περήφανοι μέσα στην οικογένειά μας, να μη θέλουμε
να την αλλάξουμε, όσα προβλήματα κι αν αντιμετωπίζει, να νοιώθουμε εμπιστοσύνη
κι ασφάλεια, στοργικά και υποστηρικτικά για κάθε μέλος της. Να κατανοούμε τις
δυσκολίες, να μην αποφεύγουμε τις όποιες συγκρούσεις και να τις
διαπραγματευόμαστε με γόνιμο διάλογο.Οι γονείς είναι ανάγκη να κατανοήσουν ότι η
σημερινή εποχή έχει επιδράσει στην ψυχή του εφήβου. Το βασικό πού πρέπει να
δεχθεί ο γονέας είναι η σωματική μεταλλαγή του παιδιού του, πού είναι μια
επανάσταση στη βιολογική υφή αυτού, να δεχθεί ότι ενώπιόν του δεν έχει πλέον ένα
παιδί αλλά ένα εξελισσόμενο άτομο. Σ΄ αυτό το στάδιο της ζωής του ανθρώπου πού
είναι γεμάτο αλλαγές βιολογικές και ψυχικές δεν υπάρχει εσωτερική σταθερότητα.
Βλέποντας ο έφηβος αυτή την αναπτυξιακή περίοδο της ζωής του (σωματικές,
ψυχικές, σεξουαλικές μεταλλαγές) ευρίσκεται σε μια κατάσταση αναζητήσεων. Οι
ερωτήσεις προς τούς γονείς του είναι σε μεγάλο βαθμό αυξημένες και στρέφονται για
το σώμα και την ψυχική ισορροπία του. Οι γονείς πρέπει να προσέξουν να μη χάσουν
την ψυχική επικοινωνία μαζί τους, αλλά έστω και αν την χάσουν να μην τρομάξουν,
αλλά να δεχθούν την κατάσταση σαν φυσιολογική.
Οι έφηβοι κρίνουν εύκολα την στάση των γονέων τους και τα μηνύματα πού τούς
στέλνουν. Εδώ αρχίζει η δυσπιστία ή η εμπιστοσύνη. Η ειλικρινής στάση των γονέων
τους θα δείξει τον τρόπο επικοινωνίας μεταξύ τους. Γι΄ αυτό οι γονείς καλό είναι να
μην διστάζουν να δίνουν πρωτοβουλίες για ανάπτυξη υπευθυνότητας και
σταθερότητας του χαρακτήρα τους, ενώ θα πρέπει να αποφεύγεται η κάθε είδους
αποθάρρυνση, αλλά πάντοτε να δείχνουν πνεύμα κατανόησης στις αποτυχίες τους, να
μην απευθύνονται με πνεύμα ειρωνείας στους εφήβους, διότι εύκολα τούς απωθούν.
Να μην θέλουν να δημιουργήσουν εξαρτώμενα παιδιά ,αλλά ελεύθερα και υγιή
24
ψυχοσωματικά. Να δείξουν με τη στάση τους τι σημαίνει ευθύνη και συνέπεια των
πράξεών τους. Τότε αρχίζουν να βοηθούν τα παιδιά τους και να οικοδομούν την ζωή
τους σε γερά θεμέλια. Έτσι το διδάσκουν να προσπαθούν να αξιολογούν τα
πράγματα, έστω και αν αποτύχουν, τούς βάζουν σε διλήμματα για να μάθουν να
κρίνουν και να αποφασίζουν. Επίσης καλό είναι να προσπαθούν να μην τούς κάνουν
εγωιστές, αλλά να αναπτύσσουν το πνεύμα του αλτρουισμού γύρω τους.
Οι έφηβοι πολλές φορές λένε: «Αυτοί που ευθύνονται για τα προβλήματα που
αντιμετωπίζουμε είναι οι γονείς μας. Οι γονείς δε μας καταλαβαίνουν, οι γονείς δε
μας ακούνε, οι γονείς είναι υπεύθυνοι για την παρεξήγηση και τη λύση της. Και
βέβαια υπάρχει καλή επικοινωνία όταν οι γονείς συμφωνούν με εμάς, όταν οι απόψεις
μας ταυτίζονται».Όμως, η ταύτιση απόψεων δε μπορεί να είναι μια μόνιμη
κατάσταση σε μια υγιή και ώριμη σχέση ανθρώπων.
Η αλληλεπίδραση μεταξύ των μελών μιας οικογένειας, αρκετές φορές, οδηγεί σε
οικογενειακές συγκρούσεις. Μέσα από τη σύγκρουση προκύπτει η σύνθεση και στη
συνέχεια, η βελτίωση, η εξέλιξη. Άρα, στη διαδικασία ωρίμανσης των μελών μιας
οικογένειας και των σχέσεών τους είναι βασικό κομμάτι η ύπαρξη συγκρούσεων.
Συγκρούσεις μεταξύ των γονιών, συγκρούσεις μεταξύ των παιδιών, συγκρούσεις
μεταξύ γονιών και παιδιών. Όποια μορφή και να παίρνει η σύγκρουση, αποτελεί μια
εξελικτική διαδικασία, αρκεί να είναι μέσα σε πλαίσια.
Θα μπορούσαμε να διακρίνουμε πέντε είδη (προβληματικών) συμπεριφορών που
επιδεικνύουμε όταν συγκρουόμαστε:
1.Αποφεύγουμε να αντιμετωπίσουμε την κάθε έντονη (συναισθηματικά) κατάσταση.
2.Δεχόμαστε την επιθετικότητα του άλλου και κατά κάποιο τρόπο υποτασσόμαστε.
3.Αναζητάμε ένα «διαιτητή» για να ρυθμίσει τη σύγκρουση.
4.Κυρίως γινόμαστε εμείς επιθετικοί και
5.ΣΠΑΝΙΑ μπαίνουμε στη διαδικασία να βρούμε τις αιτίες των προβλημάτων και να
τις αναλύσουμε.
Αναζητώντας την «καλή επικοινωνία», συναντάμε πολλά εμπόδια και προβλήματα.
Αυτό δε σημαίνει ότι πρέπει να τα παρατήσουμε ή να απογοητευτούμε. Δεν υπάρχει
λόγος να φοβόμαστε τις οικογενειακές συγκρούσεις, ίσως, μερικές φορές, χρειάζεται
να τις επιζητούμε. Αρκεί, να ξέρουμε για ποιο λόγο γίνονται και πώς να τις
διαχειριστούμε. Δυστυχώς, δεν υπάρχει μια μαγική συνταγή, που ακολουθώντας την
να αποφεύγουμε τις οικογενειακές συγκρούσεις. Αυτά, όμως, που, ενδεχομένως, θα
μας βοηθήσουν να έχουμε μια «ωραία σύγκρουση» είναι τα ακόλουθα:
-Να βρούμε τον κατάλληλο τόπο και χρόνο για να μιλήσουμε.
25
-Να ξεκαθαριστεί το πρόβλημα (να συνειδητοποιήσουμε την αιτία της σύγκρουσης).
-Να ακούσουμε προσεκτικά αυτά που έχει να μας πει η άλλη πλευρά και στη
συνέχεια, να απαιτήσουμε το ίδιο και για εμάς.
-Να βρούμε την κατάλληλη λύση (κατόπιν υποχωρήσεων και από τις δυο πλευρές)
και να υπάρξει από κοινού συμφωνία για την υλοποίησή της.
Τέλος τα συναισθήματα και οι σκέψεις του έφηβου είναι:
1)«Με έχετε κουράσει όλοι. Παρατήστε με στην ησυχία μου. Δεν σας αντέχω».
Καμιά φορά αυτές οι φράσεις ακούγονται χωρίς ιδιαίτερη αφορμή και λόγο από τους
εφήβους , ωστόσο σκεφτείτε μήπως όντως το παιδί σας υφίσταται ενοχλητική πίεση
από εσάς.
2)«Δεν με καταλαβαίνετε». Είναι ένας τρόπος να αυτονομηθεί, να διαφύγει από τη
γονική δύναμη και εξουσία. Ωστόσο παρόλο που φαίνεται παράδοξο δεν πρέπει να
σταματούν οι γονείς να συζητούν με τον έφηβο .
3)«Θέλω εμπιστοσύνη» . Τα παιδιά θέλουν όλο και περισσότερες ελευθερίες, οι
γονείς δυσκολεύονται να δείξουν εμπιστοσύνη. Όλα εξαρτώνται από την ωριμότητα
του παιδιού. Οι παιδοψυχολόγοι συχνά συμβουλεύουν: Όταν όλα τα παιδιά
απολαμβάνουν κάποιες ελευθερίες εκτός από το δικό σας επανεξετάστε το
ζήτημα. Δείτε αν εσείς υπερβάλλετε στους φόβους σας ή όχι. Κάντε ένα πείραμα
για να δείτε αν το παιδί μπορεί να χειριστεί την ελευθερία που του δώσατε».
4) Κρίση αντίθεσης προς τους ενηλίκους. Θέλω να σε κριτικάρω , να σε μειώσω , να
αισθανθώ ισχυρός. Οι έφηβοι εκλαμβάνουν την τρυφερότητα και τη φροντίδα των
γονέων τους σαν ενόχληση και παράλογο συναισθηματισμό, το ενδιαφέρον σαν
παρέμβαση, την αποφασιστικότητα και τις συμβουλές σαν προσβολή και έλλειψη
εμπιστοσύνης.
Συμπερασματικά θα λέγαμε οτι η οικογένεια- και ειδικά στις μέρες μας- μπορεί να
αποτελέσει το εφαλτήριο μας για τη ζωή. Είναι η πρώτη κοινωνική ομάδα που μας
υποδέχεται, μας παρέχει άνευ όρων αποδοχή, αγάπη, ανιδιοτελές ενδιαφέρον,
υποστήριξη και φροντίδα. Η ομάδα που μπορεί να μας επιτρέψει να εκφράζουμε κάθε
σκέψη μας, άκριτα και καλοπροαίρετα. Είναι η σταθερά μας, μια αέναη πηγή
άντλησης δυνάμεων, μια στοργική αγκαλιά, ένα καταφύγιο για τον ψυχισμό μας.
Αρκεί να την φροντίσουμε, να τη σεβαστούμε, να την διατηρούμε οργανωμένη και να
την προασπιζόμαστε κάθε στιγμή.
Συχνά θεωρούμε δεδομένα τα συναισθήματα, την αγάπη, αλλά και την ανοχή της
οικογένειας, ανεξάρτητα από τη συμπεριφορά των μελών της. Τίποτα δεν είναι
δεδομένο στις σχέσεις. Ακόμη και οι συγγενικές σχέσεις που δεν είναι επιλογή μας,
είναι σχέσεις που χτίζονται, διαμορφώνονται, αλλάζουν κάθε στιγμή, ανάλογα την
αλληλεπίδραση των μελών της. Δεν γεννήθηκε κανείς για να ανέχεται κανέναν κι
ούτε για να υπηρετεί κανέναν. Οι γονείς ναι μεν έχουν αυξημένες υποχρεώσεις ως
προς τα ανήλικα παιδιά, αλλά και πάλι, οι σχέσεις οφείλουν να είναι ισότιμες, με
26
αμοιβαιότητα συναισθημάτων, επιμερισμό των οικογενειακών υποχρεώσεων κι
αλληλοσεβασμό.
Ακόμη και στις περιπτώσεις που οι οικογενειακές σχέσεις δεν είναι καλές, αν τα μέλη
πραγματικά το επιθυμούν, μπορούν πάντα να βελτιώνουν το κλίμα στην οικογένεια,
αναπτύσσοντας την επικοινωνία και τον ανοιχτό διάλογο, κάνοντας κατά περίπτωση
και τις όποιες αλλαγές απαιτούνται. Το να φροντίζουμε τον οικογενειακό ιστό,
αποτελεί επένδυση για όλη την οικογένεια, που μας δίνει σοβαρά εχέγγυα για την
ασφάλεια, σταθερότητα και την προσωπική ανάπτυξη του κάθε μέλους της
ξεχωριστά!
Δ. ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕ ΤΟ ΑΛΛΟ ΦΥΛΟ
΄Ενα μεγάλο και συχνά δύσκολο καθήκον σ' αυτά τα χρόνια, είναι να μπορέσει κανείς
να ελέγξει αυτές τις ορμές και να τις εκφράζει, όταν χρειαστεί, με αποδεκτό τρόπο.
Το πρόβλημα στη μέση εφηβεία γίνεται οξύτερο, επειδή ο νέος δεν φαίνεται να
διαθέτει ακόμη αυτούς τους μηχανισμούς αυτοελέγχου.
Πόσο όμως βοηθάει σήμερα το κοινωνικό περιβάλλον; Οι σχέσεις των ανθρώπων
διέπονται πλέον από μια ελευθεριότητα και συχνά χυδαιότητα που είναι αποτέλεσμα
της έκπτωσης των ηθικών αξιών της κοινωνίας μας. Παράλληλα έχουμε μια
τηλεόραση που υποδαυλίζει τις ορμές των νέων. Ελεύθερος έρωτας, αχαλίνωτο σέξ,
αλλά και διαστροφή πάσης φύσεως, προσπαθούν να μας καθηλώσουν στις οθόνες μας
«πάση θυσία»…
΄Επειτα έχουμε και τα περιοδικά. ΄Οχι ένα και δύο, αλλά ολόκληρη η πρόσοψη και οι
πλαϊνές πλευρές κάποιων περιπτέρων είναι γεμάτες από πορνογραφικά περιοδικά,
που τα εξώφυλλα και μόνο να δεις φτάνει για να «κολαστείς», δεν είναι ανάγκη να τα
αγοράσεις …
Κάτω απ' αυτές τις συνθήκες, και μάλιστα όταν υπάρχουν τηλεοπτικές εκπομπές που
διαφημίζουν την ερωτική ζωή των εφήβων, έχουμε ένα πρόβλημα μεγάλων
διαστάσεων και στην ελληνική κοινωνία.
Πάντως στην ηλικία αυτή συχνά το αντίθετο φύλο αντιμετωπίζεται σαν αντικείμενο
σεξουαλικό και οι νέοι βλέπουν την ερωτική τους σχέση σαν ευκαιρία για κοινωνική
επίδειξη και χειραφέτηση. Γι' αυτό ο βαθμός ελκυστικότητας αλλά και η φήμη του
συντρόφου μετράει πολύ για την αυτοεκτίμηση του εφήβου.
Μερικοί έφηβοι μπορεί να έχουν πολλούς ερωτικούς συντρόφους την ίδια χρονική
περίοδο ή να αλλάζουν συχνά το σύντροφό τους. Αυτό είναι σίγουρα παθολογική
συμπεριφορά (όπως και σε έναν ενήλικα φυσικά) και δείχνει ότι ο έφηβος συναντάει
ιδιαίτερες συναισθηματικές δυσκολίες στην ανάπτυξή του.
Για παράδειγμα, ένας έφηβος με χαμηλή αυτοεκτίμηση μπορεί να επιδιώκει να έχει
πολλούς ερωτικούς συντρόφους, για να επιβεβαιώσει ότι είναι ελκυστικός ή μια
κοπέλα που βιώνει οικογενειακά προβλήματα μπορεί να καυχάται για τις ερωτικές
της επιτυχίες στην προσπάθειά της να ανταγωνιστεί τους γονείς της ή να
αναπληρώσει συναισθηματικά κενά.
Με λίγα λόγια η σεξουαλική δραστηριότητα μπορεί να επιδιώκεται για λόγους μη
σεξουαλικούς, όπως επιθετικότητα, εξέγερση, αυτοκαταστροφή, κατάθλιψη ή μια
γενικότερη ανάγκη του νέου για θαλπωρή και αγάπη, που του λείπουν από το σπίτι.
27
Είναι φανερό λοιπόν πόσο μεγάλο θετικό ρόλο μπορεί να παίζει ένα ζεστό
οικογενειακό κλίμα, γεμάτο κατανόηση και αγάπη προς τον έφηβο. Αντίθετα μπορεί
η συμπεριφορά των γονιών και το οικογενειακό κλίμα να σπρώξουν τον έφηβο στις
πρώιμες εξωοικογενειακές εμπειρίες πάσης φύσεως (σεξουαλικές, ναρκωτικά,
σατανιστικές λατρείες, κλπ
ΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ
ΑΓΧΟΣ
Το άγχος αποτελεί ένα γνώριμο και οικείο συναίσθημα για όλους τους ανθρώπους.
Τόσο οι ενήλικες όσο και τα παιδιά βιώνουν άγχος, ανησυχία ή φόβο σε ορισμένες
καταστάσεις. Το άγχος είναι ένα λειτουργικό συναίσθημα, το οποίο συχνά μας
διευκολύνει να αντιμετωπίσουμε τις δύσκολες καταστάσεις που συναντάμε στη ζωή
μας θέτοντας τον οργανισμό σε κατάσταση ετοιμότητας. Υπό αυτή τη έννοια, το
άγχος αποτελεί ένα φυσιολογικό στοιχείο της αναπτυξιακής πορείας, που οδηγεί από
την εξάρτηση στην αυτονομία. Όταν όμως το βίωμα του άγχους είναι υπερβολικό σε
ένταση, δυσανάλογο σε σχέση με το ερέθισμα που το προκαλεί και επίμονο στο
χρόνο τότε ενδέχεται να αποτελεί ένδειξη κάποιας αγχώδους διαταραχής. Στην
περίπτωση αυτή το άγχος χάνει τη λειτουργικότητά του και μετατρέπεται σε στοιχείο
που παρεμποδίζει την ομαλή προσαρμογή του ατόμου διότι αντί να προετοιμάζει τον
οργανισμό για την αντιμετώπιση της δύσκολης κατάστασης, αντίθετα τον προτρέπει
στην αποφυγή της. Το αποτέλεσμα της συνεχούς αποφυγής των αγχογόνων
καταστάσεων είναι η κορύφωση και η γενίκευση του άγχους ακόμα και όταν
απουσιάζουν τα ερεθίσματα που το προκαλούν (Κάκουρος & Μανιαδάκη, 2005).
Οι αγχώδεις διαταραχές είναι από τις διαταραχές που παρουσιάζονται με τη
μεγαλύτερη συχνότητα κατά την παιδική και εφηβική ηλικία. Ορισμένοι ερευνητές
εκτιμούν πως η συχνότητα εμφάνισης των διαταραχών άγχους στο σύνολο του
πληθυσμού κυμαίνεται μεταξύ 8 έως 9% (Bernstein & Borchardt, 1991).
28
Γενικά χαρακτηριστικά των Διαταραχών Άγχους
Οι διαταραχές άγχους αποτελούν μια ομάδα διαταραχών οι οποίες
χαρακτηρίζονται από έντονο και χρόνιο άγχος. Το άγχος προσδιορίζεται ως ένα
πολύπλοκο μοτίβο κινητικών, υποκειμενικών και φυσιολογικών αντιδράσεων
απέναντι σε μια αληθινή ή υποτιθέμενη απειλή.
Το άτομο με τη διαταραχή αυτή κατανοεί ότι το άγχος του στερείται
αντικειμενικής αιτιολογίας, έχει πλήρη επαφή με την πραγματικότητα και υποφέρει
έντονα από τα συμπτώματά του. Ένα άλλο κοινό χαρακτηριστικό των διαταραχών
άγχους είναι ότι τα συμπτώματά του συνήθως δε παραβιάζουν τους κοινωνικούς
κανόνες (Wenar & Kerig, 2000).
Εκτός από τις ομοιότητες όμως, οι διαταραχές άγχους παρουσιάζουν πολλές
διαφορές μεταξύ τους. Οι διαφορές στην εκδήλωση των διαταραχών άγχους είναι
τόσο ενδοατομικές όσο και διατομικές. Το ίδιο άτομο μπορεί να εκδηλώσει πολύ
διαφορετικές αντιδράσεις απέναντι σε διαφορετικά ερεθίσματα και διαφορετικά
άτομα μπορεί να εκδηλώσουν διαφορετικές αντιδράσεις απέναντι στο ίδιο ερέθισμα.
Παιδιά και έφηβοι με αγχώδεις διαταραχές συνήθως αντιμετωπίζουν έντονο
φόβο, ανησυχία ή σύγχυση που μπορεί να διαρκέσει για μεγάλα χρονικά
διαστήματα. Αν δεν αντιμετωπιστούν νωρίς οι αγχώδεις διαταραχές μπορούν αν
οδηγήσουν σε:
• επανειλημμένες απουσίες από το σχολείο ή αδυναμία να τελειώσουν το
σχολείο
• επισφαλείς σχέσεις με τους συμμαθητές
• χαμηλή αυτοεκτίμηση
• χρήση αλκοόλ ή άλλων ναρκωτικών ουσιών
• προβλήματα προσαρμογής σε καταστάσεις στο χώρο της εργασίας
• αγχώδη διαταραχή στην ενηλικίωση
Οι αγχώδεις διαταραχές που επηρεάζουν τους εφήβους και τα
συμπτώματα τους παρουσιάζονται παρακάτω:
1) Γενικευμένη αγχώδης διαταραχή. Έφηβοι με Γ.Α.Δ. διακατέχονται από
29
υπερβολικό, μη ρεαλιστικό άγχος σχετικά με τις δραστηριότητες της
καθημερινής ζωής. Ανησυχούν υπερβολικά για τις ακαδημαϊκές τους επιδόσεις,για τις
αθλητικές δραστηριότητες ακόμα και για το αν θα είναι στην ώρα τους.
Συνήθως αυτοί οι νέοι έχουν αυτογνωσία, αισθάνονται ένταση και έχουν μια
αυξημένη ανάγκη για να τους καθησυχάζουν. Μπορεί να διαμαρτύρονται για
διάφορες ενοχλήσεις που δε φαίνεται να έχουν κάποια βιολογική αιτία.
2) Διαταραχή Πανικού. Επαναλαμβανόμενες κρίσεις πανικού χωρίς προφανή αίτια
είναι σημάδια διαταραχής πανικού. Οι κρίσεις πανικού είναι περίοδοι έντονου φόβου
που συνοδεύονται από γρήγορους καρδιακούς παλμούς, εφίδρωση, ζάλη, ναυτία ή
αίσθηση επικείμενου θανάτου. Η εμπειρία αυτή είναι τόσο τρομακτικό γεγονός που οι
νέοι ζουν με το φόβο μιας άλλης κρίσης πανικού.
Παιδιά και νέοι μπορεί να φτάσουν στα άκρα προκειμένου να αποφύγουν
καταστάσεις που μπορεί να οδηγήσουν σε κρίση πανικού.
3) Φοβίες. Παιδιά και έφηβοι με φοβίες έχουν εξωπραγματικούς και υπερβολικούς
φόβους ορισμένων καταστάσεων ή αντικειμένων. Πολλές φοβίες έχουν συγκεκριμένα
ονόματα και η διαταραχή συνήθως επικεντρώνεται σε ζώα, στο νερό ή σε
καταστάσεις, όπως για παράδειγμα φοβία του να βρίσκεσαι σε έναν κλειστό χώρο.
Χαρακτηριστικά αναφέρουμε:
i) Κοινωνική φοβία: Βασικό χαρακτηριστικό της είναι ο έντονος και επίμονος
φόβος που διακατέχει το άτομο σε μία ή περισσότερες κοινωνικές
καταστάσεις. Το άτομο φοβάται ότι θα περιέλθει σε κατάσταση αμηχανίας ή
σύγχυσης. Η έκθεσή του σε μια κοινωνική κατάσταση συχνά του προκαλεί
βιώματα έντονου άγχους το οποίο ενδέχεται να οδηγήσει στην εκδήλωση
αντίδρασης πανικού. Για το λόγο αυτό το άτομο συχνά αποφεύγει τέτοιες
καταστάσεις ή τις υπομένει βιώνοντας υπερβολική ένταση. Οι έφηβοι με
κοινωνική φοβία έχουν συνήθως πολύ λίγους φίλους, είναι απρόθυμοι να
συμμετέχουν σε ομαδικές δραστηριότητες και θεωρούνται ήσυχοι και
30
συνεσταλμένοι από τους γονείς και τους συμμαθητές τους. Η κοινωνική
φοβία συνήθως εκδηλώνεται στην εφηβεία και σπανιότερα μπορεί να
διαγνωστεί σε παιδιά κάτω των δέκα ετών. Ακόμα, εκδηλώνεται με την ίδια
περίπου συχνότητα σε αγόρια και κορίτσια και συχνά συνυπάρχει με τη
γενικευμένη αγχώδη διαταραχή.
ii) Ειδική φοβία. Αναφέρεται σε έκδηλο ή επίμονο φόβο. Ο οποίος είναι
υπερβολικός και παράλογος και εκλύεται από την παρουσία ή την πρόβλεψη
της παρουσίας ειδικού αντικειμένου ή ειδικής κατάστασης( π.χ. χρήση
ασανσέρ, αεροπορικά ταξίδια). Η έκθεση στο φοβικό ερέθισμα προκαλεί
σχεδόν πάντα μια άμεση αντίδραση άγχους η οποία είναι πιθανό να
εκδηλωθεί με τη μορφή μιας κατάστασης συνδεόμενης ή εκλυόμενης
προσβολής πανικού (Κάκουρος & Μανιαδάκη 2005)
4) Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή. Παιδιά και έφηβοι με ΙΨΔ παγιδεύονται σε ένα
μοτίβο επαναλαμβανόμενων σκέψεων και συμπεριφορών. Παρ' όλο που ενδέχεται να
αναγνωρίζουν ότι οι σκέψεις και οι συμπεριφορές αυτές είναι ανούσιες και
κουραστικές είναι πολύ δύσκολο να σταματήσουν αυτό το
μοντέλο. Περίπου 2% των εφήβων έχει εμπειρία ΙΨΔ.
5) Διαταραχή μετά από τραυματικό στρες. Παιδιά και έφηβοι μπορεί να
αναπτύξουν μετατραυματικό στρες μετά την εμπειρία ενός πολύ στρεσογόνου
γεγονότος. Τέτοια γεγονότα μπορούν να περιλαμβάνουν σωματική ή
σεξουαλική κακοποίηση, το να είναι θύματα ή μάρτυρες βίας ή το να επιζήσουν μετά
από μία καταστροφή, όπως βομβαρδισμός ή τυφώνας. Νέοι με
μετατραυματικό στρες βιώνουν το γεγονός ξανά και ξανά μέσα από ισχυρές
μνήμες, αναδρομές ή άλλου είδους σκέψεις που ενοχλούν. Ως αποτέλεσμα,
μπορεί να προσπαθούν να αποφύγουν οτιδήποτε σχετίζεται με τα τραύματα.
31
Μπορεί να υπερβάλλουν επίσης όταν πανικοβάλλονται ή τρομάζουν ή να έχουν
δυσκολίες στον ύπνο.
Διαθέσιμες θεραπείες για νέους με αγχώδεις διαταραχές
Παιδιά και έφηβοι μπορούν να επωφεληθούν από μια ποικιλία θεραπειών
και υπηρεσιών. Μετά από μια ακριβή διάγνωση, πιθανές θεραπείες
περιλαμβάνουν:
• Γνωστική συμπεριφορική θεραπεία, στην οποία οι νέοι μαθαίνουν να
ασχολούνται με τους φόβους τους, τροποποιώντας τους τρόπους με τους
οποίους σκέφτονται και συμπεριφέρονται.
• Τεχνικές χαλάρωσης
• Βιοανατροφοδότηση (να ελέγχουν το άγχος και την ένταση των μυών).
• Οικογενειακή θεραπεία
• Κατάρτιση και ενημέρωση των γονέων
• Φαρμακευτική αγωγή
Ενώ οι γνωστικές συμπεριφορικές προσεγγίσεις είναι αποτελεσματικές για
τη θεραπεία ορισμένων αγχωδών διαταραχών, η φαρμακευτική αγωγή λειτουργεί
καλά με κάποιες άλλες. Μερικοί άνθρωποι με αγχώδεις διαταραχές ωφελούνται από
το συνδυασμό αυτών των θεραπειών. Περισσότερη έρευνα είναι απαραίτητη για να
προσδιορίσουμε ποιες θεραπείες λειτουργούν καλύτερα για τους διάφορους τύπους
αγχωδών διαταραχών.
32
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ ΣΤΟ ΘΕΜΑ «Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ
ΤΟΥ ΑΓΧΟΥΣ ΣΤΗΝ ΖΩΗ ΤΩΝ ΕΦΗΒΩΝ»
1. Τι σας προκαλεί προκαλεί περισσότερο άγχος;
 Οι επιδόσεις στα σχολικά μαθήματα
 Οι σχέσεις με τους συνομηλίκους
 Η εμφάνισή σας
 Οι οικογενειακές σχέσεις
 Περισσότερα
ΚΟΡΙΤΣΙΑ
ΑΓΟΡΙΑ
33
2. Είστε αγχώδη άτομα;
 Λίγο
 Πολύ
 Καθόλου
ΚΟΡΙΤΣΙΑ
ΑΓΟΡΙΑ
34
3. Θεωρείτε πως το άγχος σας δρα;
 Παραγωγικά
 Ως ανασταλτικός παράγοντας
ΚΟΡΙΤΣΙΑ
ΑΓΟΡΙΑ
35
4. Έχετε νιώσει ποτέ πως το άγχος των συνομηλίκων σας μεταβιβάζεται σε εσάς;
 Ναι
 Όχι
ΚΟΡΙΤΣΙΑ
ΑΓΟΡΙΑ
36
5. Πιστεύετε οτι έχετε την ικανότητα να διαχειριστείτε αποτελεσματικά το άγχος
σας;
 Ναι
 Όχι
ΚΟΡΙΤΣΙΑ
37
ΑΓΟΡΙΑ
6. Λόγω της οικονομικής κατάστασης που επικρατεί στη χώρα μας, αγχώνεστε για
το μέλλον;
 Λίγο
 Πολύ
 Αρκετά
 Καθόλου
38
ΚΟΡΙΤΣΙΑ
ΑΓΟΡΙΑ
7. Θεωρείτε πως η οικογένεια σας σας:
 Αποφορτίζει από το άγχος
 Δημιουργεί περισσότερο
39
ΚΟΡΙΤΣΙΑ
ΑΓΟΡΙΑ
40
I.
ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ
1)Νευρική Ανορεξία
α)Ορισμός:
Η νευρική ανορεξία (Anorexia nervosa) πιο γνωστή ως ανορεξία είναι μια
διατροφική διαταραχή που χαρακτηρίζεται κυρίως από άρνηση για διατήρηση ενός
υγιούς φυσιολογικού βάρους και έναν μανιώδη φόβο για την απόκτηση βάρους σε
συνδυασμό με μια διαστρεβλωμένη εικόνα για τον εαυτό τους που μπορεί να
δημιουργηθεί από διάφορες προκαταλήψεις σχετικά με το σώμα του ή της, το φαγητό
και την διατροφή γενικά. Τα άτομα με νευρική ανορεξία συνεχίζουν να νιώθουν
πείνα, αλλά επιτρέπουν στους εαυτούς τους μόνο πολύ μικρές ποσότητες φαγητού.
Είναι μια σοβαρή ψυχική ασθένεια με υψηλό ποσοστό παρενεργειών και το
υψηλότερο ποσοστό θνησιμότητας από όλες τις ψυχικές ασθένειες. Η νευρική
ανορεξία εκδηλώνεται συνήθως στην εφηβεία και είναι πιο συχνή στις έφηβους.
Πολλές φορές η διαταραχή ξεκινά με μια απλή δίαιτα(που σιγά-σιγά γίνεται εμμονή
και δεν σταματάει) ή ως αντίδραση σε έντονες συναισθηματικές καταστάσεις, όπως
οικογενειακά ή προσωπικά προβλήματα. Το φαγητό παίρνει άλλη διάσταση στη
σκέψη του εφήβου και συχνά παραγκωνίζεται με αποτέλεσμα λόγω έλλειψης τροφής
και θρεπτικών συστατικών το άτομο να γίνεται υπερβολικά αδύνατο έως και
καχεκτικό. Ιδιαίτερο όμως χαρακτηριστικό είναι ότι το ίδιο έχει διαστρεβλωμένη
εικόνα του εαυτού του, ακόμα και αν είναι πολύ αδύνατο, θεωρεί ότι είναι κανονικό
έως και παχύσαρκο.
41
Β)Γενικά ως αίτια εχούν καταγράφεί τα εξής:
 Το είδος της κοινωνίας μέσα στην οποία μεγαλώνει ένα άτομο φαίνεται να
είναι πολύ σημαντικό για το αν θα αναπτύξει κάποια διαταραχή διατροφής ή
όχι. Τα τελευταία είκοσι χρόνια στις δυτικές κοινωνίες, όλο και πιο πολύ
προβάλλεται το αδύνατο σώμα- όχι μόνο σαν πρότυπο ομορφιάς- αλλά και
σαν προϋπόθεση για αυτοεκτίμηση, επιτυχία κι ευτυχία.
 Η σκέψη των ατόμων με νευρική ανορεξία χαρακτηρίζεται από χαμηλή
αυτοεκτίμηση κι από μια διαρκή ανάγκη για έλεγχο των καταστάσεων και του
εαυτού τους. Όσο πιο πολύ συνειδητοποιούν ότι είναι δύσκολο να ελέγξουν
τις καταστάσεις γύρω τους τόσο πιο πολύ θέλουν να ελέγξουν το σώμα τους
μέσα από τη δίαιτα και την άσκηση.
 Το συναίσθημα των ανθρώπων που υποφέρουν από ανορεξία χαρακτηρίζεται
από στενοχώρια και άγχος και συχνά η νευρική ανορεξία συνοδεύεται από
έντονα καταθλιπτικά συμπτώματα. Γενικότερα έντονες διακυμάνσεις στη
διάθεση και στη συναισθηματική κατάσταση αντιμετωπίζουν τα άτομα που
υποφέρουν απο νευρική ανορέξία, με έντονα τα στοιχεία της δυσθυμίας και
της κυκλοθυμικότητας με μια διαρκή ανάγκη να ισορροπήσουν σε μια
σταθερή συναισθηματική κατάσταση.
42
Συγκεκριμένα στους εφήβους αλλα αίτια είναι:
 Τελειοθηρία: Πολλοί έφηβοι που πάσχουν από διατροφικές διαταραχές
είναι τελειομανείς και επιθυμούν να επιτυγχάνουν σε ότι ασχολούνται.
 Χαμηλή Αυτοεκτίμηση: Τα συναισθήματα ανεπάρκειας και ανικανότητας
είναι κοινά μεταξύ των εφήβων που πάσχουν από τις διατροφικές
διαταραχές. Έχουν μια άσχημη εικόνα του εαυτού τους καθώς και
αντίληψη για τους ίδιους. Θεωρούν παράλογα ότι είναι παχύσαρκοι/ες
ανεξάρτητα από πόσο λεπτοί/ές φαίνονται. Βιώνουν μια αίσθηση
εσωτερικού κενού, αβεβαιότητας και απελπισίας καθώς και έλλειψης
αυτοπεποίθησης και αυτοεκτίμησης.
 Κατάθλιψη: Η ευμετάβλητη διάθεση, τα συναισθήματα απόγνωσης,
ανησυχίας, απομόνωσης και μοναξιάς είναι αισθήματα κοινά για τους
πάσχοντες από διατροφικές διαταραχές.
 Ιδεοληψία: Αυτοί οι έφηβοι αντιμετωπίζουν μια έντονη ιδεοληψία και
ανησυχία για τα τρόφιμα, τις θερμίδες, το δείκτη λίπους στο φαγητό που
καταναλώνουν και το βάρος τους. Το βάρος γίνεται η σημαντικότερη
ιδιότητά τους, η οποία προσδιορίζει άμεσα τον εαυτό τους.
 Ενοχή: Οι έφηβοι με διατροφικές διαταραχές αισθάνονται συχνά ένοχοι,
επειδή δεν θεωρούν ότι έχουν ικανοποιήσει τις προσδοκίες άλλων.
43
Προσπαθούν για το τέλειο σώμα και για μια αίσθηση ελέγχου σε αυτό,
αλλά σε αυτήν την διαδικασία αρχίζουν να αισθάνονται ένοχοι για τις
συνήθειες τους αυτές .
• Το άτομο ασχολείται συνεχώς με το σώμα του και είναι αρκετή μια αυξομείωση βάρους για να επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό τη διάθεση και τη
συμπεριφορά του.
Δ)Συνέπειες στην υγεία:




Αδυνάτισμα των οστών (οστεοπόρωση)
Απώλεια μαλλιών και μαύρισμα στα νύχια (αποδυνάμωση)
Αφυδατωμένο και κιτρινισμένο χρώμα δέρματος
Παρουσία ανεπιθύμητης τριχοφυΐας-χνουδιού στο σώμα
44




Ελαφριά αναιμία, εξασθένιση των μυών και απώλεια μυϊκής μάζας
Διακοπή της περιόδου στα κορίτσια
Χαμηλή πίεση, σφυγμός και πιο αργή αναπνοή
Μείωση της θερμοκρασίας του σώματος με αποτέλεσμα ο ασθενής να
κρυώνει συνέχεια
 Θάνατος
Τα τελευταία χρόνια διάφορες
έρευνες έχουν δείξει οτι
έχει υπάρξει μια αλματώδης αύξηση των διαταραχών διατροφής στους εφήβους. Το
ποσοστό της νευρικής ανορεξίας κυμαίνεται από 0,4 σε 0,7% και κυρίως εκδηλώνεται
σε γυναίκες ηλικίας 15-19 ετών. Το δύσκολο κομμάτι της νευρικής ανορεξίας είναι
το υψηλό ποσοστό θνησιμότητας στους πάσχοντες. Είναι η μοναδική ψυχιατρική
διαταραχή που μπορεί να οδηγήσει στο θάνατο με ποσοστό θνησιμότητας γύρω στο
10% σύμφωνα με τα στοιχεία της Αμερικάνικης Ψυχιατρικής Εταιρίας.
Ταυτόχρονα ένα ακόμη ανησυχητικό εύρημα είναι πως έχουν αρχίσει να αναφέρονται
αυξανόμενα περιστατικά νευρικής ανορεξίας σε ηλικίες 8-13 ετών, γεγονός που ήδη
είχε καταγραφεί από το 1992.
Το παρακάτω ποίημα καταδεικνύει τη σοβαρότητα της κατάστασης--
Time of puberty
Age of quandary
Sorrow and worries
Disagreement
Predicament
I enigmatize
Weakness overcomes my body, my brain's so empty
I lose my appetite, day in day out
My body's deeply marked, I'm undernourished
45
Mental changes, my mind is splitting
Inferiority complexes, time to confess
Pride and power, is giving me the hunger
Depr4ession and apathy, is changing my spirit
Time to go hungry
It gives me great joy
Pleasure and satisfaction
To fight against
My hunger pangs
Gives me pride
Feeling of sheer terror
To see me in the mirror
I could be so fat
Every pound I lose
Helps me on the course
To my sheer perfection
I don't realize how bad my body's feeling
My eyes see only my perfect slim body
But really I'm a half-starved skeleton
2)Βουλιμία
1)Ορισμός:
Ο όρος ψυχογενής ή νευρική ή νευρογενής βουλιμία (ΨΒ, ΝΒ, επιστ. ονομασία:
bulimia nervosa) περιγράφει μια διαταραχή στην πρόσληψη τροφής. Η νευρογενής
βουλιμία χαρακτηρίζεται από επεισοδιακή υπερφαγία (κατανάλωση πολύ μεγάλης
ποσότητας φαγητού σε σύντομο χρονικό διάστημα), η οποία ακολουθείται από την
προσπάθεια απαλλαγής από τις περιττές θερμίδες συνήθως μέσω εμετού, καθαρτικών,
διουρητικών και υπερβολικής άσκησης. Ο βουλιμικός, δεν αποκλείει τη λήψη τροφής
46
αλλά τη «χρωματίζει» με ένα αίσθημα ντροπής.Έπειτα από ένα βουλιμικό επεισόδιο
ακολουθεί πολλές φορές απόπειρα αποβολής της τροφής κυρίως μέσω πρόκλησης
εμετού, κάτι εξαιρετικά επικίνδυνο καθώς ο οισοφάγος μπορεί να γίνει πολύ
αδύναμος και να σπάσει, θέτοντας σε κίνδυνο τη ζωή του ατόμου.
Και εδώ, πάλι υπάρχει υπέρμετρο ενδιαφέρον για το σωματικό βάρος και γι’ αυτό το
λόγο οι βουλιμικοί έφηβοι, δεν είναι συχνά υπέρβαροι.
Όπως οι ανορεξικοί, έτσι και οι βουλιμικοί, σπάνια συνειδητοποιούν τη σοβαρότητα
της κατάστασης και δεν ζητούν θεραπεία.
Β)Αίτια:
 Ένα χαρακτηριστικό των ατόμων που πάσχουν από βουλιμία είναι ότι είναι
τελειομανείς σαν χαρακτήρες και δίνουν εξαιρετική σημασία στην εξωτερική
τους εμφάνιση. Παρά το γεγονός αυτό, νιώθουν χαμηλή αυτοπεποίθηση και ή
δεν μπορούν να αποδεχτούν την εικόνα του σώματός τους.
47
 Ο φόβος της παχυσαρκίας σε συνδυασμό με την υιοθέτηση εξωπραγματικών
προτύπων ωθεί το άτομο να υποβάλει τον εαυτό του σε εξαντλητική πείνα και
δραστηριότητα, προκειμένου να τα κατακτήσει, θεωρώντας ενδόμυχα ότι τότε
θα κατακτήσει και την αποδοχή. Η πείνα, που είναι τα αποτέλεσμα μιας
περιόδου υποσιτισμού γίνεται ακατανίκητη, το άτομο χάνει τον έλεγχο και
οδηγείται σε βουλιμική υπερφαγία, προκειμένου να ανακουφίσει το αίσθημα
που το κυριεύει.
Γ)Σημάδια εμφάνισης ψυχογενούς βουλιμίας:
•
Συνεχή επεισόδια υπερκατανάλωσης
•
Χάσιμο ελέγχου στην πρόσληψη τροφής. Για κάθε τι που το απασχολεί, το
παιδί «ξεδίνει» με φαγητό. Τρώγοντας εκτονώνεται. Προσπάθεια αποτροπής αύξησης
βάρους μέσω πρόκλησης εμετού, χρήσης καθαρτικών, διουρητικών κ.α.
•
Για περίοδο τουλάχιστον τριών μηνών, το παιδί παρουσιάζει εβδομαδιαία δύο
επεισόδια υπερφαγίας ή περισσότερα.
•
Το άτομο ασχολείται συνεχώς με το σώμα του και είναι αρκετή μια αυξομείωση βάρους για να επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό τη διάθεση και τη συμπεριφορά
του.
48
Δ)Συνέπειες στην υγεία:
 Χρόνια ερεθισμένος και ξηρός λαιμός
 Πρησμένοι αδένες στο λαιμό και κάτω από το σαγόνι
 Φθορά στο σμάλτο των δοντιών και όλο και περισσότερη ευαισθησία και
αποσύνθεση στα δόντια από τα οξέα του στομάχου.
 Διαταραχή της γαστρο-οισφαγική ροής.
 Εντερικές ενοχλήσεις και ερεθισμοί από την υπερβολική χρήση
καθαρτικών
 Νεφρικά προβλήματα λόγω της χρήσης διουρητικών
 Οξεία αφυδάτωση από την εκκαθάριση υγρών
 Καρδιοαγγειακά προβλήματα
Η βουλιμία και η ανορεξία είναι οι πιο θανατηφόρες ψυχοπαθολογικές διαταραχές.
Σύμφωνα με τις έρευνες, από 6% έως 13% των πασχόντων πεθαίνουν, εκ των οποίων
το 80% είναι κάτω από 20 ετών. Το θετικό είναι ότι οι έρευνες υποδεικνύουν ότι στις
περιπτώσεις που η διάγνωση γίνεται νωρίς και η θεραπεία είναι αποτελεσματική το
ποσοστό αποκατάστασης φτάνει στο 80%. Επιπλέον οι άνθρωποι που θεραπεύονται
παρουσιάζουν καλύτερη ποιότητα ζωής και αίσθημα πληρότητας σε όλους του τομείς
της ζωής τους.
49
Αποτελέσματα Ερωτηματολογίου:
(κορίτσια 2D αγόρια 3D)
 Πόσες ποσότητες φαγητού καταναλώνετε την ημέρα;
50
 Έχετε ακολουθήσει ποτέ κάποια δίαιτα;
51
 Σας ενδιαφέρει η εξωτερική σας εμφάνιση;
52
 Επηρεάζεστε από τα πρότυπα που προβάλλονται στα Μ.Μ.Ε;
53
 Πιστεύετε οτι έχετε εσφαλμένη εκτίμηση για το βάρος και τη μορφή του
σώματός σας;
54
 Νιώθετε φόβο απέναντι στο ενδεχόμενο αύξησης ή μείωσης του βάρους σας;
II.
ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΠΑΡΕΝΟΧΛΗΣΗ
Οι συμπεριφορές που υιοθετούνται από τους μαθητές στο πλαίσιο της
Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης είναι ποικίλες. Μια από αυτές, είναι τα σεξουαλικά
πειράγματα και υπονοούμενα μεταξύ των μαθητών. Η εμφάνιση και υιοθέτηση
τέτοιων συµπεριφορών καταγράφεται ήδη από την τελευταία τάξη της Πρωτοβάθµιας
55
Εκπαίδευσης, σε μια ηλικία που οι σεξουαλικές αναζητήσεις πρωτοεµφανίζονται και
εκδηλώνονται οι ορµές. Δεδομένου ότι από το δηµοτικό, ήδη, τα παιδιά
παρουσιάζουν τέτοιες σεξουαλικές συμπεριφορές, τίθεται το ερώτημα αν συνεργούν
και άλλοι παράγοντες ώστε να αυξηθεί η συχνότητά του στην εφηβεία.
Ως Σ.Π. νοείται κάθε συµπεριφορά που: (α) συνιστά µια διάκριση λόγω φύλου εις
βάροςτου θύµατος, (β) προσβάλλει την αξιοπρέπειά του και (γ) λειτουργεί
εκφοβιστικά ή απειλητικά. Μιλώντας για Σ.Π. στο χώρο του σχολείου, αυτή πρέπει
να οριστεί ως η οµιλία ή η συµπεριφορά που στοχεύουν σε ένα συγκεκριµένο άτοµο
ή σε µια οµάδα ατόµων µε έναν τρόπο που αποτρέπει το συγκεκριµένο πρόσωπο από
τη συµµετοχή, και µάλιστα ισάξια µε τους υπόλοιπους, στη µαθητική κοινότητα. Δεν
µπορεί να θεωρηθεί Σ.Π. η προσβολή ενός ατόµου από ανούσια και άστοχα αστεία,
αν και εδώ τίθενται κάποια θέµατα φραστικών ορίων που µπορεί να έχουν
ψυχολογικές προεκτάσεις. Στο σχολείο διακρίνουµε τη Σ.Π. από τις µορφές της
φυσικής και λεκτικής παρενόχλησης. Η λεκτική παρενόχληση περιλαµβάνει την
επίκληση µε δυσάρεστα ονόµατα, φυλετικά σχόλια και αστεία, σεξουαλικές
προτάσεις, σχόλια που αφορούν την ελκυστικότητα του ατόµου καθώς και απειλές.
Στη φυσική παρενόχληση συναντάµε την αρπαγή, τα αγγίγµατα - τριψίµατα καθώς
καιτη σεξουαλική επίθεση.
Παράγοντες που σχετίζονται µε τη σεξουαλική παρενόχληση
A. Η περίοδος της εφηβείας
Σύµφωνα µε έρευνα, κρούσµατα Σ.Π. εµφανίζονται περισσότερο κατά την περίοδο
της εφηβείας σε σύγκριση µε άλλες ηλικιακές οµάδες. Επίσης, εκτιµήσεις άλλων
ερευνητών προβλέπουν ότι το 1/3 των κοριτσιών και το 1/8 των αγοριών θα
δοκιµάσουν κάποια µορφή Σ.Π. πριν από την ηλικία των 18. Αναφορικά µε τις
ηλικίες τους στην έρευνα Wellesley το 89% των κοριτσιών εξέφρασαν µαρτυρίες
Σ.Π. µεταξύ της τρίτης και έβδοµης τάξης του γυµνασίου, ενώ σε άλλη έρευνα
αναφέρεται ότι το αποκορύφωµα των Σ.Π. συµβαίνει στην όγδοη τάξη. Πάντως έχει
αποδειχθεί ότι όσο µεγαλώνουν οι µαθητές τόσο η εµπλοκή τους σε βίαιες ενέργειες,
είτε ως θύτες είτε ως θύµατα, µειώνεται. Η περίοδος της εφηβείας είναι µια περίοδος
που χαρακτηρίζεται από πληθώρα ψυχολογικών και σωµατικών αλλαγών και
φαίνεται να επηρεάζει διαφορετικά το κάθε άτοµο. Το άτοµο διακατέχεται από
µεγάλη ένταση και αστάθεια της ψυχικής διάθεσης, µε αποτέλεσµα να οδηγείται σε
µία αµφιταλάντευση ανάµεσα στη δράση και την αδράνεια, στην αισιοδοξία και την
απελπισία. O Φρόιντ, εναποθέτει την αστάθεια αυτή στις µεταβολές του ορµονικού
συστήµατοςτου εφήβου και στην αφύπνιση της σεξουαλικότητας. Ο κοινωνικός
περίγυρος φαίνεται σε αυτή την περίοδο να κατέχει αξιόλογο ρόλο. Οι ενήλικοι και οι
άλλοι έφηβοι τείνουν να θεωρούν ένα αγόρι 14 ή 15 χρονών, που µοιάζει 17 ή 18, πιο
ώριµο από ότι είναι. Επίσης, χάρη στην πρόωρη ανάπτυξή του είναι πιο δυνατό.
56
Αντίθετα, τα κορίτσια µε πρώιµη ανάπτυξη γίνονται αποδέκτες µιας άλλης αρνητικής
συµπεριφοράς. Φαίνεται συχνά να δέχονται κοροϊδευτικά σχόλια, που υπονοούν ότι
η σεξουαλική τους εµπειρία είναι τόσο πρόωρη όσο και τα σώµατά τους. Η
Αµερικανική Ένωση Πανεπιστηµιακών Γυναικών σε µια έρευνά της σχετικά µε τη
Σ.Π. στο σχολείο που διεξήγαγε το 2001, διαπίστωσε ότι το 83% των κοριτσιών και
το 79% των αγοριών έχουν βιώσει Σ.Π. . Άλλη έρευνα δείχνει ότι τα κορίτσια είχαν
υπέρ-τετραπλάσιες πιθανότητες να είναι θύµατα συγκρινόµενα µε τα αγόρια (31%
προς 7%). Τέλος, στην Ελλάδα σύµφωνα µε έρευνεςτου Ινστιτούτου Υγείας του
Παιδιού το 15% των αγοριών και το 11% των κοριτσιών έχουν δεχθεί Σ.Π. στην
παιδική τους ηλικία.
B. Η εθνικότητα
Έχει αναφερθεί ότι η βία παρουσιάζεται ως ένα διαφορετικό φαινόµενο στις
διαφορετικές κοινωνίες και συγχρόνως το ίδιο φαινόµενο µέσα στην ίδια κοινωνία.
Σύµφωνα µε τον Καλλιωτάκη, η βία εµφανίζεται να έχει στενή σχέση µε την
κοινωνική ανισότητα, τον κοινωνικό αποκλεισµό, τη διαφορετικότητα και γενικότερα
µε την εκµηδένιση και την απαξίωση του ανθρώπου από τον άνθρωπο. Αν
συνδυάσουµε τις δυο αυτές απόψεις διαπιστώνουµε ότι στις σύγχρονες
πολύπολιτισµικές κοινωνίες εκτός των άλλων στοιχείων κουλτούρας που διαφέρουν,
υπάρχουν σηµαντικές διαφορές και στον τρόπο αντίληψης, εκδήλωσης και
ερµηνείαςτης βίας. Έτσι το παιδί 10 χρονών φαίνεται ότι είναι πολύ περισσότερο
φιλικά προδιατεθειµένο απέναντι στα άτοµα από ξένες χώρες από ότι είναι το παιδί
των 6 χρόνων, των 11-12, ή ακόµα και ο έφηβος των 14 χρόνων. Εξάλλου, όσο
περισσότερο το παιδί και ο έφηβος αντιλαµβάνονται µια χώρα ως φιλική, τόσο
περισσότερο έχουν την τάση να βλέπουν οµοιότητες µεταξύ των πολιτών αυτής της
χώρας και των πολιτών της δικής τους, ενώ επιπλέον ενδιαφέρονται και επιδιώκουν
πρόσθετη πληροφόρηση σχετικά µε τις χώρες που αντιλαµβάνονται ως φιλικές.
Έρευνα που πραγµατοποιήθηκε από το πανεπιστήµιο της Οτάβας δείχνει ότι µόλις
4% των µαθητών πέφτουν θύµατα φυλετικής Σ.Π., ενώ άξιο λόγου είναι ότι οι άνδρες
καταλαµβάνουν την πλειοψηφία των θυµάτων αυτού του ποσοστού. Στην Ελλάδα
σπανίζουν τα στοιχεία που να τεκµηριώνονται από επιστηµονικές έρευνες σχετικά µε
το θέµα.
Γ. Η θρησκευτικότητα των µαθητών
Ένα από τα χαρακτηριστικά της εφηβικής ηλικίας είναι η αµφισβήτηση των
παραδοσιακών αξιών και αρχών και η έντονη κριτική τους. Ο νέος θεωρεί αυτές τις
αντιλήψεις ξεπερασµένες, µεσαιωνικές και προτείνει δικές του. Αποτέλεσµα όλων
αυτών είναι ακόµη και η θρησκευτική κρίση µε τη συνακόλουθη άκριτη κυοφορία
καινούργιων ιδεών και απόψεων. Αναφορικά µε τη Σ.Π. που βασίζεται στις
θρησκευτικές αντιλήψεις του άλλου, έρευνες έχουν δείξει ότι αυτή η µορφή Σ.Π.
57
αγγίζει το 2%. Πολλές µελέτες που έχουν πραγµατοποιηθεί έχοντας σαν κεντρική
ιδέα την επίδραση της θρησκείας στη συµπεριφορά υγείας των ατόµων κατέδειξαν
ότι ο θρησκευτικός τρόπος ζωής έχει ευεργετικά αποτελέσµατα τόσο στον ψυχικό
όσο και στο σωµατικό τοµέα.
Δ. Η κατανάλωση οινοπνεύµατος και καπνού
Σύµφωνα µε τον Λιάππα, η κατάχρηση οινοπνεύµατος και το κάπνισµα από εφήβους
σχετίζεται µε «τα νέα πρότυπα διασκέδασης, όπου πολλές φορές η κατάχρηση είναι
«µονόδροµος για τη διασκέδαση». Διάφορες έρευνες έχουν δείξει ότι, στα νέα παιδιά
που πίνουν και καπνίζουν υπερβολικά, συνυπάρχουν στοιχεία κοινωνικής
αποµόνωσης, δίψα για νέες εµπειρίες, σεξουαλικά προβλήµατα, µιµητισµός προς
τους γονείς, καταστροφικές τάσεις, επιθετικότητα και κατάθλιψη. Φαίνεται ότι οι
έφηβοι καπνιστές τείνουν να είναι πιο παρορµητικοί, πιο παράτολµοι, πιο κοινωνικοί,
πιο επαναστάτες και λιγότερο ανεκτικοί στους περιορισµούς της εφηβείας καθώς
επίσης και µε αυξηµένη ευερεθιστότητα, θυµό και επιθετικότητα.
Ε. Η πρόσβαση σε πορνογραφικό υλικό
Η προβολή ταινιών µε σεξουαλικό περιεχόµενο εµφανίστηκε περί τα τέλη της
δεκαετίας του 1950, και αποτελούν σήµερα περίπου το 64% των τηλεοπτικών
προγραµµάτων. Συγκεκριµένα το 1 από τα 7 προγράµµατα περιλαµβάνει µια
απεικόνιση της σεξουαλικής επαφής ή απεικονίζει έντονα υπονοούµενα. Με την
εξάπλωση του διαδικτύου η πορνογραφία µπορεί να είναι πλέον όλο το 24ωρο στις
οθόνες µας. Έχει υποστηριχθεί ότι η πορνογραφία σήµερα µετατρέπει προς το
χειρότερο τη σεξουαλικότητα και τις ανθρώπινες σχέσεις. Μέσα από την
παρακολούθηση της πορνογραφίας δηµιουργείται στρέβλωση για τις ανθρώπινες
σχέσεις και τη σεξουαλικότητα. Τα πρότυπα των παιδιών για άνδρες και γυναίκες
επηρεάζονται, ενώ κάποια από αυτά έχουν τάση να µιµούνται τα όσα βλέπουν και
έτσι γίνονται πιο επιρρεπή στην εκδήλωση επιθετικότητας.
ΣΤ. Η οικογένεια και η οικογενειακή βία
Σύµφωνα µε έρευνες έχει αποδειχθεί ότι το οικογενειακό περιβάλλον σχετίζεται
απόλυτα µε τη σεξουαλική συµπεριφορά του παιδιού. Σχεδόν όλες οι µελέτες
καταλήγουν στο συµπέρασµα ότι η οικογένεια είναι µια σηµαντική πηγή επιρροής
στην ανάπτυξη των εφηβικών σεξουαλικών παραβάσεων. Όταν οι σχέσεις των δυο
συντρόφων είναι προβληµατικές αυτό το µεταβιβάζουν στο παιδί. Αγνοούν το παιδί,
το οποίο έτσι στερείται ερεθισµάτων, σωµατικής επαφής και ασφάλειας, καθώς και
58
συναισθηµατικής θαλπωρής. Παιδιά που βιώνουν επιθέσεις κατά της µητέρας τους
στο οικογενειακό τους περιβάλλον, υιοθετούν την επιθετικότητα σαν µοναδικό τρόπο
επικοινωνίας και αντιµετωπίζουν διαταραχές κοινωνικής συµπεριφοράς και
προσωπικότητας. Αµβλύνονται οι συναισθηµατικές τους αντιδράσεις, γίνονται
παθητικά και αδιάφορα. Επίσης δεν αντιδρούν στο κοινωνικό τους περιβάλλον, είναι
υπέρ-κινητικά, βίαια και δεν έχουν ενσυναίσθηση ώστε να κατανοούν τους άλλους.
Εξ αιτίας αυτής της έλλειψης, θεωρούν ότι πάντα φταίνε οι άλλοι για τα προβλήµατά
τους, δεν αναλαµβάνουν καµία ευθύνη και εξελίσσονται σε ανώριµους ενήλικες µε
χαµηλή αυτοεκτίµηση και κανέναν έλεγχο για τη ζωή τους. Το παιδί αντιγράφει την
αρνητική συµπεριφορά του γονιού του, την εσωτερικεύει, την µιµείται σύµφωνα µε
τη θεωρία της κοινωνικής µάθησης του Bandura και την εκδηλώνει µετέπειτα επίσης
επιθετικά. Θεωρεί πως η βία είναι η απάντηση σε όλα και πιστεύει πως µόνο µε την
επιθετικότητα θα βρει το δίκιο του. Έπειτα παιδιά που έχουν κακοποιηθεί στο σπίτι
τους φαίνονται πιο επιρρεπή στο να αποδεχθούν τη Σ.Π., αφού όντας κακοποιηµένα
έχουν µάθει να δέχονται τον πόνο και να µην αγαπούν το σώµα τους.
Αποτελέσματα
παρενόχληση/κακοποίηση
ερωτηματολογίων
σχετικά
με
τη
σεξουαλική
Ερώτηση 1:
Γνωρίζεις κάποιο άτομο το οποίο έχει πέσει θύμα βιασμού;
59
Ερώτηση 2: Έχεις γίνει ποτέ μάρτυρας σεξουαλικής παρενόχλησης;
60
Ερώτηση 3: Έχει υποπέσει στην αντίληψή σου κάποιο κύκλωμα παιδικής
πορνογραφίας
ακόμα
και
διαδικτυακά;
61
Ερώτηση 4: Έχεις πέσει ποτέ θύμα σεξουαλικής παρενόχλησης;
62
Ερώτηση 5: Έχεις παρενοχλήσει ποτέ σεξουαλικώς, λεκτικά ή σωματικά, κάποιο
άλλο άτομο της ηλικίας σου;
63
Ερώτηση 6: Θα έκανες ποτέ καταγγελία αν ήσουν θύμα ή μάρτυρας φαινομένου
σεξουαλικής
κακοποίησης;
64
65
III.
ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ (BULLYING)
Ένας πολύ σημαντικός κίνδυνος αναμφίβολα είναι το φαινόμενο του bullying.
Αρχικά, ως bullying ορίζεται μια μορφή κακοποίησης, πιο συγκεκριμένα
εκφοβισμού ή εξαναγκασμού. Αυτή συνεπάγεται περιοδικά επαναλαμβανόμενες
πράξεις που σκοπό έχουν την επιβολή ενός ατόμου ή μιας ομάδας πάνω σε ένα άλλο
άτομο ή ομάδα, επομένως μια «ανισορροπία δυνάμεων». Η εν λόγω ανισορροπία
μπορεί να είναι κοινωνική ή/και σωματική. Το θύμα του εκφοβισμού αναφέρεται και
ως στόχος. Ακόμα θα πρέπει να αναφερθεί ότι υπάρχει και άλλη μια μορφή, το cyberbullying που αφορά τον εκφοβισμό, την απειλή, την ταπείνωση ή την παρενόχληση
παιδιών, προεφήβων και εφήβων που δέχονται μέσω της χρήσης του Διαδικτύου,
κινητών τηλεφώνων είτε άλλων ψηφιακών τεχνολογιών από ομηλίκους τους.
Τις πληροφορίες για τη συγγραφή της εργασίας μας τις συλλέξαμε κυρίως από δύο
πηγές, από το διαδίκτυο και από το ερωτηματολόγιο ,το οποίο συντάξαμε. Και
ύστερα σε μικρότερη ποσότητα βρήκαμε πληροφορίες από τον Τύπο και τα Μ.Μ.Ε.
Όσον αφορά τον ιστόχωρο ο όγκος είναι τεράστιος γι’ αυτό πολλές φορές χρειάστηκε
να διασταυρώσουμε τις πληροφορίες μας έτσι ώστε να επιβεβαιώσουμε την
εγκυρότητά τους. Παρ’όλα αυτά καταλήξαμε στα εξής:
Το bullying είναι αγγλική λέξη και αποτελεί αδιαμφισβήτητα δυσμετάφραστο όρο.
Σύμφωνα με το OXFORD ENGLISH-GREEK DICTIONARY η λέξη “bully”
μεταφράζεται “νταής”, “φωνακλάς”, “τύραννος” όταν απαντάται ως ουσιαστικό και
“απειλώ”, “εκφοβίζω”, “εξαναγκάζω” όταν απαντάται ως ρήμα.
66
Ας δούμε, όμως, εισαγόμενοι και ουσιαστικά στο θέμα, κάποια στοιχεία ορισμού: Το
bullying είναι ένας «τεχνικός», ουσιαστικά, όρος ο οποίος περικλείει:
•
πράξεις παραβατικού χαρακτήρα
οι οποίες
•
τελούνται από ανήλικους εναντίον ανηλίκων
και
•
έχουν επαναλαμβανόμενο χαρακτήρα.
Περιφραστικά, λοιπόν, θα μπορούσαμε γενικά να ορίσουμε το bullying ως μορφή
βίας η οποία εκδήλωνεται μεταξύ ανηλίκων.
Το bullying στην πράξη
Κατά τις παραβατικές αυτές πράξεις ο πιο δυνατός ανήλικος ή η πιο δυνατή ομάδα
ανηλίκων επιτίθεται / προσβάλλει (σ)τον λιγότερο δυνατό ανήλικο ή (σ)τη
λιγότερο δυνατή ομάδα ανηλίκων. Θεωρείται, λοιπόν, ότι υπάρχει εδώ η χρήση από
κάποιον της δύναμης ή της υπερέχουσας κατάστασής του προκειμένου να εκφοβίσει,
να βλάψει ή να ταπεινώσει κάποιον άλλο. Κατά το bullying υπάρχει διαφορά δύναμης
μεταξύ θύτη και θύματος τέτοια ώστε το θύμα να αδυνατεί να αμυνθεί και να
αντιδράσει.
Το bullying ξεκινά ως φαινόμενο στα χρόνια του δημοτικού, κορυφώνεται στα χρόνια
του γυμνασίου και συνεχίζεται στα χρόνια του λυκείου.
67
Μορφές bullying
•
σωματική (π.χ. ελαφρά χτυπήματα, κλωτσιές, φτύσιμο, σπρώξιμο, κλοπή
προσωπικών αντικειμένων)
•
λεκτική (π.χ. σαρκασμός, μοχθηρά πειράγματα, παρατσούκλια, απειλές)
•
ψυχολογική-κοινωνική (π.χ. διάδοση φημών, δολοπλοκίες σε κοινωνικές
σχέσεις, προσπάθειες για κοινωνικό αποκλεισμό, εκβιασμό ή εκφοβισμό)
Όσο προχωρούν οι σχολικές τάξεις και, συνεπώς, μεγαλώνει η ηλικία των παιδιών οι
σωματικές προσβολές δείχνουν να μειώνονται ενώ η λεκτική και η ψυχολογικήκοινωνική διάσταση του bullying παραμένουν σταθερές.
Bullying και φύλο
Τα αγόρια συνήθως ασκούν ή βιώνουν την σωματική και λεκτική μορφή και με
άμεσες συμπεριφορές. Τα κορίτσια συνήθως ασκούν ή βιώνουν την λεκτική και
ψυχολογική μορφή και με έμμεσες συμπεριφορές (εδώ συχνότερα παρατηρούνται ο
σαρκασμός, οι προσβολές σεξουαλικής φύσεως και η διάδοση φημών).
«Περιβάλλον» εκδήλωσης του φαινομένου
Το bullying είναι διαδεδομένο στο σχολικό, στο φιλικό και στο οικογενειακό
περιβάλλον και, έτσι, μπορεί να εντοπιστεί σε σχολικές αυλές, σε γειτονιές και σε
σπίτια. Όπως, επομένως, παρατηρούμε είναι ένα πρόβλημα το οποίο εκδηλώνεται σε
68
όλους τους φορείς κοινωνικοποίησης. Αξιοσημείωτο είναι ότι οι επιθέσεις bullying
πολλές φορές λαμβάνουν χώρα ακόμη και ενώπιον ενηλίκων (π.χ. οι δάσκαλοι ή οι
γονείς) οι οποίοι αγνοούν την έκταση και σημασία του προβλήματος μα και ενώπιον
άλλων παιδιών τα οποία τις περισσότερες φορές είναι απρόθυμα να αναμειχθούν ή
απλά δεν ξέρουν πώς να βοηθήσουν.
Το προφίλ του θύτη
Οι bullies έχουν ανάγκη να νιώσουν δυνατοί / ισχυροί (μπορούμε να πούμε ότι
νιώθουν ενός είδους ανασφάλεια για την δύναμή τους) και αντλούν ευχαρίστηση και
ικανοποίηση με το να κακομεταχειρίζονται τους άλλους. Παρ’ όλα αυτά έχουν
μικρή η καθόλου εμπάθεια για τα θύματά τους (άρα δρουν αδιακρίτως) και συχνά
δικαιολογούν τις πράξεις τους λέγοντας ότι τα θύματα τους προκάλεσαν – λένε
δηλαδή ένα μικρό ψεματάκι και φαίνεται να μην έχουν το θάρρος να παραδεχθούν
την παραβατική τους συμπεριφορά ερχόμενοι ενώπιον των ευθυνών τους.
Επιπρόσθετα, είναι συχνά ανυπάκουοι, προκλητικοί ή εναντιώνονται στους ενηλίκους
(σ’έναν γενικό, δηλαδή, χαρακτηρισμό αντιδραστικοί) καθώς και αντικοινωνικοί.
Σε επίπεδο σχολείου τείνουν να παραβαίνουν τους σχολικούς κανόνες.
Συνεχίζοντας, οι bullies φέρονται να έχουν ελάχιστο άγχος και υπερβολική
αυτοεκτίμηση (δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι θυματοποιούν άλλους γιατί νιώθουν
άσχημα για τους εαυτούς τους). Τους διακρίνει, επίσης, το ότι έχουν μάθει να
αντεπιτίθενται για να διαχειρίζονται τα όποια προβλήματά τους, συμπεριφέρονται,
δηλ., με βιαιότητα.
69
Τέλος, οι bullies φαίνεται ότι συχνά προέρχονται από οικογένειες όπου οι γονείς
«σηκώνουν χέρι» ως τιμωρία και τους παραμελούν – από εστίες δηλ. από τις
οποίες λείπει η ζεστασιά και η θαλπωρή (π.χ. διαλυμένες οικογένειες).
Το προφίλ του θύματος
Τα θύματα συνήθως είναι οι ήσυχοι και ευαίσθητοι μαθητές, αγχώδεις και
ανασφαλείς. Δεν εμφανίζουν επιθετική ή προκλητική συμπεριφορά και σπάνια
αμύνονται η αντεπιτίθενται ακόμα κι όταν δέχονται προσβολές.
Σε ό, τι αφορά την οικογένεια από την οποία προέρχονται , τα θύματα φέρονται να
είναι πολύ κοντά στους υπερπροστατευτικούς, εν προκειμένω, γονείς τους.
Το κυριότερο και καθοριστικό χαρακτηριστικό των θυμάτων είναι το ότι είναι
σωματικά ή ψυχολογικά πιο αδύναμοι από τους συνομηλίκους τους.
Όπως και παραπάνω αναφέρθηκε, οι bullies δρουν αδιακρίτως· βασικό όμως στοιχείο
της θυματοποίησης σε πολλές περιπτώσεις αποτελεί η διαφορετικότητα ή, πιο
συγκεκριμένα,
η
απόκλιση
από
κάποιον
κοινά
αποδεκτό
μέσο
όρο
χαρακτηριστικών και συμπεριφορών. Γι’ αυτόν τον λόγο συχνά θυματοποιούνται
παιδιά που έχουν ανεπτυγμένη μαθητική κουλτούρα, παιδιά άλλης εθνικότητας και ή
θρησκείας ή παιδιά με κάποια αναπηρία (ιδίως όταν αυτή δεν είναι τόσο φανερή).
Πάντως, άλλα χαρακτηριστικά όπως το βάρος, το ντύσιμο ή το να φορά κάποιος
γυαλιά μυωπίας δεν φαίνεται να είναι παράγοντες που θα μπορούσαν να
συσχετισθούν με την εν προκειμένω θυματοποίηση.
70
Οι έφηβοι που προέρχονται από οικογένειες με χαμηλό οικονομικό επίπεδο
υφίστανται εκφοβισμό σε υψηλότερο ποσοστό συγκριτικά με εκείνους που
προέρχονται από οικογένειες μεσαίου ή ανώτερου οικονομικού επιπέδου.
Οι έφηβοι που υφίστανται εκφοβισμό αναφέρουν σε υψηλότερα ποσοστά ότι έχουν
κακή υγεία και ότι είναι δυσαρεστημένοι από την εξωτερική τους εμφάνιση,
συγκριτικά με τους εφήβους που δεν υφίστανται εκφοβισμό.
Συνέπειες του φαινομένου
Καταρχάς, τo bullying μπορεί να έχει αντίκτυπο στο κοινωνικό περιβάλλον ενός
σχολείου δημιουργώντας κλίμα φόβου μεταξύ των μαθητών, εμποδίζοντας την
ικανότητά τους να μάθουν και οδηγώντας σε αντικοινωνικές συμπεριφορές.
Θύματα μα και θύτες του bullying αντιμετωπίζουν κοινά προβλήματα όπως
μοναξιά, δυσκολία στο να κάνουν φίλους, μαθησιακές δυσκολίες ή αποτυχία στο
σχολείο και πολλές φορές υιοθετούν προβληματικές συμπεριφορές (π.χ. κάπνισμα,
αλκοολισμός).
Συνεχίζοντας, το bullying συνδέεται και με άλλες μορφές αντικοινωνικής ή
παραβατικής συμπεριφοράς όπως βανδαλισμούς, κλοπές σε καταστήματα
,
“κοπάνες” ή αποβολές από το σχολείο ή διακοπή του σχολείου και χρήση
ναρκωτικών ή άλλων ψυχοτρόπων ουσιών (π.χ. χαπιών).
71
Κι ας περάσουμε στο μάλλον σημαντικότερο: “…Οι bullies φαίνεται ότι διατηρούν
την συμπεριφορά αυτή και κατά την ενηλικιότητα, επηρεάζοντας αρνητικά την
ικανότητά τους να αναπτύξουν και να διατηρήσουν εποικοδομητικές σχέσεις και
ομαλή κοινωνική ζωή….”. Σ’ αυτή τη διαπίστωση, λοιπόν, το bullying προβάλλει ως
η αρχή ενός δείγματος γενικώς αντικοινωνικής και παραβατικής συμπεριφοράς η
οποία μπορεί να επεκταθεί στην ενηλικιότητα.
Μετά, επομένως, από αυτές τις διαπιστώσεις μπορούμε κάλλιστα να θεωρήσουμε πώς
το bullying μπορεί να αποτελεί ένα πρώτο στάδιο εκδήλωσης παραβατικής
συμπεριφοράς, ένα «πρώτο βήμα» στην παραβατικότητα (για να δικαιολογηθεί και
ο υπότιτλος του θέματος!). Αυτές οι διαπιστώσεις δημιούργησαν και την ανάγκη
πρόληψης του φαινομένου…
Ανακεφαλαιώνοντας…
Όπως συμπεραίνουμε από τα ως άνω εκτεθέντα στοιχεία, το bullying είναι ένα
σοβαρό πρόβλημα το οποίο μπορεί να επηρεάσει δραματικά την ικανότητα των
ανηλίκων και των εφήβων να προοδεύσουν ακαδημαϊκά και κοινωνικά. Είναι επίσης
σημαντικό γιατί, όπως είδαμε, αποτελεί ένα πρώτο στάδιο εκδήλωσης παραβατικής
συμπεριφοράς. Επομένως, η πρόληψη του bullying μπορεί ουσιαστικά να σημαίνει
την αντιμετώπιση εγκληματικών τάσεων εν τη γενέσει τους άρα και, μεταγενέστερα,
τη μείωση του αριθμού των εν δυνάμει ενήλικων εγκληματιών.
72
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ ΓΙΑ ΤΟ BULLYING
1.ΓΝΩΡΊΖΕΙΣ
ΣΤΟ ΚΟΝΤΙΝΌ ΣΟΥ ΠΕΡΙΒΆΛΛΟΝ ΟΜΆΔΕΣ ΕΦΉΒΩΝ ΠΟΥ ΑΣΚΟΎΝ ΛΕΚΤΙΚΉ Ή
ΣΩΜΑΤΙΚΉ ΒΊΑ;
73
2. Έχεις γίνει ποτέ θύμα λεκτικής ή σωματικής βίας;
74
3. Έχεις υπάρξει μάρτυρας κάποιας μορφής βίας μεταξύ συνομηλίκων σου;
75
4. Έχεις γίνει ποτέ θύτης (έχεις ασκήσει σε
ψυχολογικής βίας;
άλλους) σωματικής, λεκτικής ή
76
5. Θα ζητούσες βοήθεια προκειμένου να ξεπεράσεις το πρόβλημα, αν ήσουν
θύμα; Ναι όχι
77
78
6. Γνωρίζεις που μπορείς να απευθυνθείς για ψυχολογική υποστήριξη ή καταγγελία
φαινομένων bullying;
79
Συμπερασματα έρευνας:
Πολύ μεγάλη έκπληξη μας προκαλεί το γεγονός πως οι περισσότεροι έφηβοι
( αγόρια 76%, κορίτσια 67% ) έχουν γνωρίσει στο κοντινό τους περιβάλλον
φαινόμενα βίας ( λεκτικής ή σωματικής). Το φαινόμενο αυτό δηλαδή έχει ενταχθεί
κανονικά στο περιβάλλον των νέων, αφού λιγότεροι είναι πλέον οι μαθητές που ΔΕΝ
έχουν έρθει σε επαφή μ' αυτό από εκείνους που έχουν έρθει , άλλοτε ως θύματα
( αγόρια 36%, κορίτσια 44% ), άλλοτε ως θύτες ( αγόρια 50%, κορίτσια 33% ) ή ως
απλοί μάρτυρες ( αγόρια 83%, κορίτσια 80%). Το να είναι τα ποσοστά μεγαλύτερα
σχετικά με τα φαινόμενα βίας στα αγόρια είναι θα λέγαμε κάτι 'αναμενόμενο' , το
ανησυχητικό όμως είναι πως τα αντίστοιχα ποσοστά στα κορίτσια τείνουν να
πλησιάζουν ή ακόμη και να φτάνουν αυτά των αγοριών. Άρα το φαινόμενο δεν
80
γνωρίζει πια διακρίσεις στο φύλο. Και τα δύο φύλα λοιπόν είναι εξίσου εξοικειωμένα
με το bullying.
Και παρ' όλο που δύο στους πέντε μαθητές έχουν γίνει θύματα κάποιας μορφής βίας
ένα 25-30% (και στα αγόρια και στα κορίτσια) δηλώνει πως δεν θα ζητούσε βοήθεια
προκειμένου να ξεπεράσει το πρόβλημα..
Άλλα ακόμη και αν ήθελαν να απευθυνθούν για βοήθεια, ψυχολογική υποστήριξη ή
για καταγγελία κάποιου φαινομένου bullying το 53% των κοριτσιών και το 57% των
αγοριών δεν γνωρίζουν που θα μπορούσαν να το κάνουν αυτό.
Συμπερασματικά λοιπόν από τα παραπάνω καταλαβαίνουμε πως το bullying ως
φαινόμενο έχει λάβει τεράστιες διαστάσεις.. Πολλοί είναι οι νέοι που έχουν έρθει σε
επαφή ,μ' αυτό τουλάχιστον μια φορά στην καθημερινότητα τους. Κι ενώ όμως όλοι
γνωρίζουν την ύπαρξή του λίγοι είναι εκείνοι που αναλαμβάνουν δράση...
Η προώθηση και η διαφήμιση των γραμμών και κέντρων υποστήριξης νέων ίσως
έδιναν λύση σε ένα μέρος του προβλήματος. Πολύ σημαντικό επίσης είναι οι γονείς
να είναι κοντά στα παιδιά και να είναι διαθέσιμοι για εκείνα ανά πάσα στιγμή, αλλά
και οι εκπαιδευτικοί στα σχολεία να ενημερώνουν τους γονείς για οτιδήποτε ύποπτο
παρατηρούν, να συνεργάζονται μαζί τους ή ακόμη και να επεμβαίνουν οι ίδιοι.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5:
ΕΘΙΣΜΟΙ
I. ΠΡΟΛΟΓΟΣ
81
Στο σημείο αυτό της εργασίας ασχοληθήκαμε με το θέμα:»Οι εθισμοί των εφήβων
στη σύγχρονη Ελλάδα».Κυρίως δώσαμε βάρος στα ζητήματα που απασχολούν τους
νέους την εποχή αυτή, κυρίως ψυχολογικά, και τους ωθούν, τελικά, να πάρουν την
απόφαση να ενδώσουν στις επιρροές με τις οποίες έρχονται καθημερινά αντιμέτωποι.
Σαν σύνολο, λοιπόν, μελετήσαμε τις επιρροές, τις αιτίες και τις συνέπειες που
μπορούν να επιφέρουν στον έφηβο οι καταχρήσεις, είτε του αλκοόλ, είτε των
ναρκωτικών και του τσιγάρου όπως βέβαια και μίας καινούριας σχετικά απειλής: του
διαδικτύου.
ΙΙ. Εθισμός στο αλκοόλ
Αλκοολισμός
Αλκοολισμός ονομάζεται η παθολογική σχέση που μπορεί να αναπτύξει το άτομο με
το αλκοόλ. Ο συγκεκριμένος όρος υποδηλώνει την πλήρη εξάρτηση του ατόμου στο
αλκοόλ.
Η ουσία του προβλήματος
Το αλκοόλ γίνεται επικίνδυνο όταν χρειάζεται μεγαλύτερη ποσότητα, ώστε να
αισθανθείς καλά. Όταν δεν μπορείς να το κάνεις αυτό πλέον μόνος σου και
καταναλώνεις αλκοόλ για να το πετύχεις, θα έρθει η στιγμή όπου θα διατρέχεις τον
κίνδυνο να αρχίσεις να πίνεις περισσότερη ποσότητα κάθε φορά, για να
εξακολουθήσεις να βιώνεις τις συνέπειες του αλκοόλ. Αυτό μπορεί να αποτελέσει την
αρχή μιας εξάρτησης. Εάν πίνεις για να αισθανθείς καλά, μπορείς να ρωτήσεις τον
εαυτό σου, εάν μπορείς επίσης να χαλαρώσεις, χωρίς αλκοόλ.
Η ουσία του προβλήματος είναι ότι προσπαθούμε, μέσω του ποτού, να
κατορθώσουμε κάποιες ψυχικές καταστάσεις, είτε αυτές ονομάζονται ηρεμία, είτε
ευθυμία, είτε οτιδήποτε άλλο, ενώ φυσιολογικά αυτές οι καταστάσεις κατορθώνονται
μέσω ενός υγιούς τρόπου σκέψεως και ζωής. Για παράδειγμα, η ηρεμία κατορθώνεται
όταν στην καθημερινότητά μας έχουμε έναν σωστό κύκλο εργασίας και ανάπαυσης
και μέσα μας υπάρχει μια αρμονική αλληλοδιαδοχή κόπου και χαλάρωσης. Αν τώρα
εμείς προσπαθούμε να φτάσουμε σε αυτές τις καταστάσεις μέσω του ποτού, στην
82
ουσία προσπερνάμε αυτό που θα έπρεπε να ήταν η βασική μας επιδίωξη. Την
καλλιέργεια, δηλαδή, της προσωπικότητάς μας.
Τα κριτήρια του εθισμού
 Γιατί κάποιοι άνθρωποι καταναλώνουν αλκοόλ;
Έχουν διενεργηθεί πολλές έρευνες με σκοπό να ανακαλύψουμε τον λόγο που κάποιοι
άνθρωποι καταναλώνουν αλκοόλ. Από μία έρευνα που διεξάχθηκε στην Ολλανδία,
μεταξύ ατόμων ηλικίας 15 έως 25 ετών βγήκαν τα ακόλουθα αποτελέσματα:
1. Κοινωνικότητα (71%)
2. Γευστικότητα (51%)
3. Μέθη (6%)
4. Είναι κάτι κοινό-μίμηση (6%)
5. “Λύση” προβλημάτων (0%)
 Πότε κάποιος θεωρείται πως είναι εξαρτημένος από το αλκοόλ;
Για να μπορέσεις να προσδιορίσεις εάν κάποιος είναι εξαρτημένος ή εθισμένος στο
αλκοόλ, αυτό το άτομο θα πρέπει να πληροί συγκεκριμένα κριτήρια (τα οποία έχουν
καθοριστεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας). Δεν είναι αναγκαίο, βέβαια, να
πληροί κανείς όλα τα παρακάτω χαρακτηριστικά.
Αναφορά κριτηρίων:
1. Ανοχή
2. Ψυχολογική εξάρτηση (επιθυμία για αλκοόλ)
3. Στερητικά συμπτώματα (εκδήλωση σωματικών αντιδράσεων μετά τη
διακοπή)
4. Χρήση αλκοόλ για τον περιορισμό των στερητικών συμπτωμάτων
5. Αποτυχημένες προσπάθειες ελέγχου χρήσης του αλκοόλ
6. Σπατάλη αρκετού χρόνου που απαιτείται για την λήψη αλκοόλ ή για την
απαλλαγή από την επήρειά του
7. Καταστροφικές συνέπειες από τη χρήση τόσο στο ίδιο το άτομο όσο και
στο περιβάλλον του (δυσκολίες στη δουλειά ή στο σχολείο, διαμάχεςδιαφωνίες με άτομα του στενού περιβάλλοντος αφιέρωση λιγότερου
χρόνου σε μία προσωπική ασχολία, ασθένειες)
8. Συχνότερη και μεγαλύτερη λήψη αλκοόλ από την προσχεδιασμένη (π.χ. σε
μια βραδινή έξοδο)
9. Επιμονή κατανάλωσης αλκοόλ ακόμη και με την επίγνωση των ζημιών
που αυτό μπορεί να προκαλέσει
Ο εθισμός στο αλκοόλ και η βία
83
Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν κάνει χρήση αλκοόλ και ναρκωτικών πριν την
ενηλικίωση, γεγονός που σημαίνει ότι πολλοί έφηβοι αποκτούν εθισμό στις εν λόγω
ουσίες πολύ νωρίτερα.
Σύμφωνα με στοιχεία έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε δείγμα 10.000 Αμερικανών
εφήβων και δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό έντυπο Archives of General Psychiatry,
σχεδόν τέσσερις στους πέντε εφήβους έχουν δοκιμάσει αλκοόλ και τουλάχιστον το
15% έχει κάνει κατάχρηση μέχρι να ενηλικιωθεί. Ποσοστό σχεδόν 16% των εφήβων
έκαναν υπερβολική χρήση ναρκωτικών μέχρι να συμπληρώσουν τα 18 τους χρόνια.
«Στην εφηβεία είναι που αρχίζουν οι διαταραχές από τις καταχρήσεις ουσιών για τα
περισσότερα άτομα και τότε εδραιώνεται το πρόβλημα», εξηγεί ο επικεφαλής της
μελέτης Τζόελ Σουέντσεν, διευθυντής στο Εθνικό Κέντρο Επιστημονικής Έρευνας
του
Μπορντό
στη
Γαλλία.
Σύμφωνα με τα στοιχεία, σχεδόν το 18% των ενηλίκων πληροί τις προδιαγραφές για
«κατάχρηση» αλκοόλ στη διάρκεια της ζωής του και το 11% πληροί τα κριτήρια για
«υπερβολική χρήση» ναρκωτικών, γεγονός που καταδεικνύει την πρώιμη έναρξη
χρήσης
ουσιών
για
τουλάχιστον
ορισμένους
από
τους
χρήστες.
Η μελέτη βασίζεται σε συνεντεύξεις 10.123 εφήβων στις ΗΠΑ, ηλικίας 13 έως 18
ετών, την περίοδο Φεβρουαρίου 2001-Ιανουαρίου 2004. Από σχεδόν 3.700 εφήβους,
ηλικίας 13 και 14 ετών, σχεδόν το 10% έπιναν τακτικά αλκοόλ, που σημαίνει 12 ποτά
σε ένα χρόνο, αριθμός που αυξήθηκε περίπου στο 50% των σχεδόν 2.300 εφήβων,
ηλικίας
17
με
18
ετών
που
ερωτήθηκαν.
Σύμφωνα με τον Δρ Σουέντσεν, σχεδόν ένας στους τρεις τακτικούς χρήστες στη
μεγαλύτερη ηλικιακή ομάδα πληροί τα κριτήρια για την κατάχρηση αλκοόλ στη ζωή
του. Η μέση ηλικία για την έναρξη χρήσης αλκοόλ, με ή χωρίς εξάρτηση ήταν τα 14.
Η κατανάλωση αλκοόλ και ο καρκίνος του μαστού
Η κατανάλωση αλκοόλ αυξάνει τον κίνδυνο των γυναικών για καρκίνο του μαστού.
Για κάθε αλκοολούχο ποτό που καταναλώνεται καθημερινά από τις γυναίκες,
αυξάνεται ο κίνδυνος εκδήλωσης καρκίνου του μαστού κατά 6%. Αντίθετα ενώ το
κάπνισμα είναι υπεύθυνο για το 33% όλων των καρκίνων που εμφανίζονται,
εντούτοις δεν προκαλεί καρκίνο μαστού. Επιπρόσθετα, η κατανάλωση αλκοόλ είναι
υπεύθυνη για την πρόκληση του 4% των καρκίνων του μαστού που καταγράφονται
στις ανεπτυγμένες χώρες.
H γνώση ότι η αλκοόλη εξαφανίζει κύτταρα του μυαλού υπάρχει επί χρόνια. Πολλές
μελέτες έχουν συνδέσει το ποτό με νοητικές αδυναμίες, ενώ μακροπρόθεσμες βλάβες
ύστερα από χρόνια υπερβολικής κατανάλωσης αλκοολούχων ποτών έχουν
τεκμηριωθεί ικανοποιητικώς. Tο αναπτυσσόμενο μυαλό είναι ιδιαιτέρως ευπαθές,
84
όπως έχουν αποδείξει μερικές μελέτες, και γι’ αυτό οι έφηβοι αντιμετωπίζουν τους
περισσότερους κινδύνους από το ποτό.
Σχετικά άρθρα
Έντυπη Έκδοση Ελευθεροτυπία, Σάββατο 2 Μαρτίου 2013
Υπεύθυνος: ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΝΘΕΤΟΥ: ΔΗΜΗΤΡΑ ΕΥΘΥΜΙΑΔΟΥ
Αλκοόλ,νέοι και τιμόνι. Ενα επικίνδυνο κοκτέιλ!
21,7% των φοιτητών είχαν οδηγήσει έχοντας καταναλώσει αλκοόλ, τις τελευταίες
επτά ημέρες, ενώ το 57% εξ αυτών είχαν και συνεπιβάτες.
Όταν είσαι νέος, πιστεύεις ότι είσαι και άφθαρτος. Το μέλλον σού ανοίγεται διάπλατο
και λίγο το αίμα που βράζει, λίγο η ανεμελιά της ηλικίας, λίγο η χαλαρότητα των
φοιτητικών χρόνων και εύκολα μπορείς να βρεθείς σε επικίνδυνες καταστάσεις. Το
ένα ποτό διαδέχεται το άλλο και παρά τις προειδοποιήσεις των ειδικών, τις
ενημερωτικές καμπάνιες, τις συμβουλές των γονιών σου, την κοινή λογική, αλλά και
τη δική σου κρίση, αποφασίζεις να κάτσεις στο τιμόνι. Αυτά, συνήθως, είναι τα
συστατικά μιας επικίνδυνης συνταγής, που φαίνεται να ακολουθούν και οι Έλληνες
φοιτητές, όπως δείχνει μελέτη του τμήματος Νοσηλευτικής του ΤΕΙ Κρήτης.
Μάλιστα, οι άνδρες φοιτητές αποδεικνύονται πιο απερίσκεπτοι στην οδηγική τους
συμπεριφορά σε σχέση με τις γυναίκες, με τα τροχαία ατυχήματα να είναι συχνό
φαινόμενο της φοιτητικής ζωής.
Την ώρα που η χώρα μας βρίσκεται στην 4η θέση μεταξύ των κρατών-μελών της Ε.Ε.
σε τροχαία ατυχήματα, αλλά και σε ανθρώπινες απώλειες, η έρευνα δείχνει πως ένα
21,7% των φοιτητών είχαν οδηγήσει έχοντας καταναλώσει αλκοόλ, τις τελευταίες
επτά ημέρες, ενώ το 57% εξ αυτών είχαν και συνεπιβάτες. Οι άνδρες ήταν και οι πιο
ριψοκίνδυνοι, αφού δήλωσαν πως έχουν οδηγήσει έχοντας πιει αλκοόλ σε ποσοστό
93,3%, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στις γυναίκες ήταν μόλις 6,7%. Αλλά και για τις
υπόλοιπες παραβάσεις του ΚΟΚ, η εικόνα δεν ήταν πολύ καλύτερη, με την
παραβατικότητα να υπερβαίνει το 50%. Επιπλέον, περισσότερο «αλλεργικοί» στο
κράνος και τη ζώνη αποδεικνύονται οι φοιτητές, οι οποίοι τα αποφεύγουν ή τα
χρησιμοποιούν σπάνια σε ποσοστό 16,6%, με το αντίστοιχο ποσοστό στις φοιτήτριες
να είναι μόλις 9,1%. Σημαντικό είναι και το ποσοστό των φοιτητών (61%) που έχουν
εμπλακεί σε τροχαίο ατύχημα, ενώ από όσους ενεπλάκησαν σε ατύχημα ως οδηγοί,
το 26,8% δήλωσαν υπαίτιοι του τροχαίου. Ως οδηγοί ή συνεπιβάτες ενεπλάκησαν
άνδρες σε ποσοστό 6,2%, ενώ το ποσοστό των γυναικών ήταν στο 2,6%. Αυτή η
85
απερισκεψία των φοιτητικών χρόνων φαίνεται και από το ποσοστό των ατυχημάτων
που συμβαίνουν κατά την περίοδο φοίτησης. Φθάνει το 47,5% και, μάλιστα, το
18,8% των σπουδαστών έχουν τραυματιστεί σε τροχαίο και μεταφερθεί στο
νοσοκομείο.
Πηγή: Επιστημονικό Περιοδικό Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και ΤΕΙ Λάρισας
Νέοι και Αλκοόλ
Οι έφηβοι μπορεί να εμπλακούν με το αλκοόλ και τα ναρκωτικά με διάφορους
τρόπους. Δυστυχώς δεν καταλαβαίνουν τη σχέση αυτών που κάνουν σήμερα και τις
συνέπειες που πιθανόν να προκύψουν στο μέλλον. Στην ηλικία αυτή ο πειραματισμός
με το αλκοόλ και άλλα είναι αρκετά συχνός.
Οι έφηβοι έχουν την τάση να νιώθουν ότι τίποτα δεν μπορεί να τους συμβεί και ότι τα
προβλήματα που επηρεάζουν τους άλλους δεν θα συμβούν σε αυτούς.
Η χρήση του αλκοόλ που αρχίζει από νεαρή ηλικία αυξάνει τις πιθανότητες χρήσης
άλλων ναρκωτικών σε μια μεγαλύτερη ηλικία.
Ορισμένοι έφηβοι θα δοκιμάσουν, θα πειραματιστούν και θα σταματήσουν. Άλλοι
όμως θα συνεχίσουν περιστασιακά. Μερικοί άλλοι θα αναπτύξουν εθισμό με
αποτέλεσμα σημαντικές βλάβες στον δικό τους οργανισμό και πιθανόν και σε άλλους.
Οι έφηβοι χρησιμοποιούν αλκοόλ για πολλούς λόγους όπως για παράδειγμα από
περιέργεια ή γιατί τους κάνει να νιώθουν σαν μεγάλοι.
Επίσης μπορεί να νομίζουν ότι μειώνει το στρες είτε γιατί τους κάνει να νιώθουν
καλά ή ακόμη γιατί και οι άλλοι το κάνουν. Είναι πολύ δύσκολο κάποιος να
προβλέψει ποιοι έφηβοι απλά θα δοκιμάσουν και θα σταματήσουν και ποιοι θα
συνεχίσουν αναπτύσσοντας εθισμό και σοβαρά προβλήματα.
Οι έφηβοι που έχουν υψηλό κίνδυνο να αναπτύξουν σοβαρά προβλήματα σε σχέση
με τη χρήση του αλκοόλ είναι αυτοί που έχουν ένα οικογενειακό ιστορικό χρήσης ή
αυτοί που πάσχουν από κατάθλιψη. Επίσης αυτοί που έχουν χαμηλό αίσθημα
αυτοεκτίμησης ή που νιώθουν ότι δεν ταιριάζουν στο κοινωνικό σύνολο και νιώθουν
περιθωριακοί.
Δυστυχώς η χρήση του αλκοόλ από τους νέους αυξάνεται, ιδιαίτερα μεταξύ των
νεαρότερων εφήβων. Η χρήση του αλκοόλ από μαθητές των σχολείων έχει γίνει ένα
συχνό και ανησυχητικό πρόβλημα.
Σχετικές Συνεντέυξεις
86
 Andrew Varley, Διευθυντής ιδρύματος για το αλκοόλ στην Μ. Βρετανία.
«Το αλκοόλ είναι νόμιμο, γιατί υπάρχει στην κοινωνία από την αρχή της». Στη
συνέντευξή του, έκανε αυτή τη δήλωση καθώς επίσης υποστήριξε πως το αλκοόλ σου
αποδίδει αυτοπεποίθηση και θάρρος να κάνεις ή να πεις πράγματα που υπό άλλες
συνθήκες δεν θα έκανες. Από την άλλη, τόνισε τα αποτελέσματα του αλκοόλ στον
οργανισμό. (εμετός, καταστροφή του ήπαρ, ατυχήματα δρόμο κατά την οδήγηση,
εμφάνιση βίαιης συμπεριφοράς)
 Dr Piani, Διευθυντής σχολής κατά του αλκοολισμού, Ψυχιατρικής-Οικολογίας
στην Ιταλία.
«Είναι, τελικά, ένα νόμιμο ναρκωτικό» υποστήριξε στη συνέντευξή του ο Dr
Piani.
 Bernard Roqes, Καθηγητής πανεπιστημίου “Rene Descartes” στη Γαλλία.
«Δεν υπάρχει διαφορά του αλκοόλ από τις υπόλοιπες ουσίες που προκαλούν
εξάρτηση, ούτε από την κάνναβη παραδείγματος χάρη». Όλες οι ουσίες δρούν στον
οργανισμό ξυπνώντας το συναίσθημα της ικανοποίησης και προκαλώντας εξάρτηση
και εθισμό. Αλκοόλ-Καπνός-Ηρωίνη, οι τρεις πιο εθιστικές ουσίες.
 Dr Craplet, Ιατρός, Εκπρόσωπος Ενικής Οργάνωσης Πρόληψης κατά του
αλκοολισμού στη Γαλλία.
Αλκοολισμός: βιολογικό-ψυχολογικό-κοινωνικό φαινόμενο.
Ώθηση από ψυχολογικούς παράγοντες για χρήση αλκοόλ ως αντικαταθλιπτικό ή
ως αγχολυτικό. Μας παρασύρει το κοινωνικό περιβάλλον.
 Κατερίνα Μάτσα, Ψυχίατρος, Υπεύθυνη Μονάδας Απεξάρτησης. 18 ΑΝΩ.
«Το αλκοόλ εκτοπίζει τα ενδιαφέροντα του ατόμου, καθώς έχει μπει στο
επίκεντρο της ζωής του. Στη σημερινή εποχή, έτσι όπως έχει διαμορφωθεί η
κουλτούρα απέναντι στις ουσίες και το αλκοόλ, ο χρόνος εγκατάστασης
αλκοολισμού έχει μειωθεί και εμφανίζεται ο αλκοολισμός στους νέους.»
 Dr Teresa Robledo De Dias, Επικεφαλής Τμήματος Αλκοολισμού της Γενικής
Διεύθυνσης Υγείας της Ισπανίας.
«Το αλκοόλ είναι μια ψυχότροπη ουσία που καταναλώνουν οι νέοι συχνότερα».
 Gees Goos, Υπεύθυνος Τμήματος Αλκοόλ της Παγκόσμιας Υγείας.
87
«Πλέον, οι νέοι χρησιμοποιούν το αλκοόλ σαν ένα ναρκωτικό, για να μεθύσουν.»
Σχετική έρευνα ΕΠΙΨΥ
Σύνολο μαθητών 13-19 ετών
• Έξι στους 10 (61%) ήπιαν μέσα στον τελευταίο μήνα
• Ένας στους 10 (11%) ήπιε με συχνότητα πάνω από 2 φορές την εβδομάδα
• Ένας στους 3 (34%) έχει μεθύσει τουλάχιστον μία φορά στη ζωή του
• Το 13% έχουν μεθύσει πάνω από 2 φορές στη ζωή τους
• Το κρασί, η μπύρα, τα ισχυρά ποτά, και τα αλκοολούχα αναψυκτικά είναι τα ποτά
με την ευρύτερη κατανάλωση
• Πίνουν περισσότεροι μαθητές σε Θεσσαλονίκη και άλλα αστικά και ημιαστικά
κέντρα σε σύγκριση με την Αθήνα
Αλκοόλ σε σχέση με την ηλικία
• Κατανάλωση αλκοόλ και μέθη αυξάνονται πολύ με την ηλικία : πάνω από δυο
φορές την εβδομάδα πίνει σχεδόν ένας στους 5 εφήβους 17-18 ετών (18%), ένας
στους 4 ηλικίας 19 ετών (26,8%) και έχει μεθύσει πάνω από δύο φορές ένας στους 4
μαθητές 17-18 ετών (22,7%) και ένας στους 3 μαθητές 19 ετών (32,8%)
Διαχρονικά 1984-2011 (μαθητές 15-19 ετών)
• Τάση μείωσης της ευκαιριακής κατανάλωσης αλκοόλ, εντονότερη στην Αθήνα
• Αυξητική τάση στη τετραετία 2007-2011 σε Θεσσαλονίκη και άλλα αστικά και
ημιαστικά κέντρα
• Διαφαινόμενη αύξηση κατανάλωσης στα κορίτσια σε σύγκριση με τα αγόρια μέσα
στα 4 τελευταία χρόνια
• Αυξητική τάση στην υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ
Το κρασί, η μπύρα, τα ισχυρά ποτά και τα αλκοολούχα αναψυκτικά, σύμφωνα με
έρευνα της ΕΠΙΨΥ, είναι τα ποτά με την ευρύτερη κατανάλωση.
III. Εθισμός στο διαδίκτυο
Η τεχνολογία έχει εξελιχθεί αρκετά στις μέρες μας σε τέτοιο βαθμό που έχει μπει
στην καθημερινότητά μας. Παρόλο που το διαδίκτυο μας βοηθάει στην εύρεση
πληροφοριών και σε πολλές επαγγελματικές δουλειές μπορεί να μας επηρεάσει και
αρνητικά. Τα τελευταία χρόνια ο χρόνος που αναλώνει ο μέσος χρήστης
συνδεδεμένος στο διαδίκτυο είναι ολοένα και περισσότερος. Αυτό το φαινόμενο
οδηγεί ενίοτε και σε μια μορφή εξάρτησης από αυτό. Πολλά παιδιά έχουν εθιστεί για
88
αρκετό καιρό στο διαδίκτυο (κυρίως στα διαδικτυακά παιχνίδια) με αποτέλεσμα να
χάνουν την επικοινωνία με τον έξω κόσμο. Παρά το γεγονός ότι ο εθισμός στο
διαδίκτυο είναι μια σχετικά νέα μορφή εξάρτησης έχει αρχίσει να παίρνει
ανησυχητικές διαστάσεις, που έχει δυσμενείς επιδράσεις στην ψυχική υγειά, και
μπορεί να οδηγήσει ακόμα και στο θάνατο. Υπολογίζεται ότι το 10% του πληθυσμού
των ΗΠΑ πάσχει από εθισμό στο διαδίκτυο ενώ στην χώρα μας το 18% των Ελλήνων
εμφανίζουν περιοδικά ή συχνά προβλήματα με την κατάχρηση του διαδικτύου ενώ το
1% θεωρείται ήδη εθισμένο. Το ενδεχόμενο του εθισμού ή της πιθανής εξάρτησης
από διάφορες – ψυχαγωγικές κυρίως – ασχολίες που προσφέρει ο υπολογιστής
συζητείται από το 1987. Πήρε όμως μεγαλύτερες διαστάσεις μετά το 1996, όταν
αρκετοί ειδικοί ψυχίατροι και ψυχολόγοι θεώρησαν ότι η υπερβολική ενασχόληση με
τον υπολογιστή μπορεί να προκαλέσει εθισμό και αναγνώρισαν το συγκεκριμένο
πάθος ως αυθύπαρκτη διαταραχή και εξάρτηση, με παρόμοια κριτήρια με αυτά των
άλλων εξαρτήσεων.
Τα κριτήρια του εθισμού
Τι σημαίνει,
όμως, εθισμός στο Ιnternet και πώς αυτός ορίζεται; Για να κριθεί ένα άτομο εθισμένο
στο διαδίκτυο, πάσχον δηλαδή από μια ψυχική διαταραχή, πρέπει να πληροί ορισμένα
συγκεκριμένα επιστημονικά κριτήρια. Σε αυτά περιλαμβάνονται, εκτός από την
πολύωρη ημερήσια ενασχόληση με το διαδίκτυο τα ακόλουθα:
● Εξιδανίκευση του μέσου. Ο χρήστης θεωρεί τον ηλεκτρονικό υπολογιστή ή το
διαδίκτυο το σημαντικότερο «κεφάλαιο» της καθημερινότητάς του.
● Τροποποίηση της διάθεσης. Σε όσους εθίζονται στα ηλεκτρονικά παιχνίδια
παρουσιάζεται αύξηση της παραγωγής του νευροδιαβιβαστή του εγκεφάλου
ντοπαμίνη, η οποία συνδέεται με την ευχαρίστηση.
●
Ανοχή. Το άτομο χρειάζεται σταδιακά όλο και περισσότερες ώρες χρήσης του
υπολογιστή ώστε να νιώθει ευχαρίστηση.
● Σύγκρουση. Ενώ το παιδί αισθάνεται ότι έχει πρόβλημα, δεν μπορεί να κάνει κάτι
για να περιορίσει τη χρήση του υπολογιστή.
● Ενασχόληση αρχικώς με ηπιότερες και όχι τόσο εθιστικές λειτουργίες του
διαδικτύου, όπως είναι η αποστολή ηλεκτρονικών μηνυμάτων, και σταδιακή
μετάβαση σε πιο διαδραστικές διαδικτυακές λειτουργίες όπως τα δωμάτια
συνομιλιών (chat room), οι ομάδες ειδήσεων ή ακόμη και τα αποκαλούμενα
κοινωνικά παιχνίδια.
Ενδείξεις εθισμού στο διαδίκτυο-Συμπτώματα
Τα τυπικά συμπτώματα του εθισμού στο διαδίκτυο είναι καταρχήν ψυχολογικά, με
βασικά την ευφορία μπροστά στο pc και την ανικανότητα από το χρήστη να
89
περιορίσει ή να διακόψει τη δραστηριότητα αλλά και σωματικά όπως ημικρανίες,
διαταραχές ύπνου, μυοσκελετικές παθήσεις κ.α. Συμπεριφορές όπως οι ακόλουθες
υποδηλώνουν υπερβολική χρήση του διαδικτύου και θα πρέπει να επιστήσουν την
προσοχή μας.
● Το άτομο ξεχνιέται στον υπολογιστή και δεν έχει συναίσθηση του χρόνου που
αναλώνει σ’ αυτόν.
● Ασχολείται συνεχώς με το internet ή με δραστηριότητες σχετικές με αυτό.
● Προτιμά την ενασχόληση με το διαδίκτυο, από το να συναντά φίλους, με
αποτέλεσμα να απομονώνεται.
● Mειώνεται η σχολική απόδοση ή η απόδοση στο χώρο εργασίας.
● Λειτουργεί αμυντικά και εχθρικά όταν κάποιος φέρνει τη συζήτηση στο θέμα του
διαδικτύου.
● Το διαδίκτυο τον/την απασχολεί ακόμα και την ώρα του φαγητού ή την ώρα του
διαβάσματος ή όταν βρίσκεται στον κινηματογράφο.
● Συχνά ξενυχτά προκειμένου να μένει συνδεδεμένος/ή στο διαδίκτυο. Λέει συχνά
«καλά, θα παραμείνω στον υπολογιστή μόνο ένα λεπτό ακόμη».
● Κρύβει από γονείς και φίλους πόσες ώρες περνά στο διαδίκτυο και συχνά δεν το
ομολογεί ούτε στον εαυτό του.
● Δείχνει άγχος, ανησυχία, εξάρσεις θυμού ή βίας ή καταθλιπτική συμπεριφορά όταν
δε βρίσκεται στο διαδίκτυο.
● Αδιαφορεί για πράγματα που παλιά τον/την ευχαριστούσαν.
Έχει διαπιστωθεί ότι οι εξαρτημένοι παραμελούν την οικογένεια και τους φίλους
τους, διακατέχονται από άσχημα συναισθήματα όταν απέχουν από τον υπολογιστή
τους, ψεύδονται σε συγγενείς και φίλους για τις δραστηριότητες και αντιμετωπίζουν
προβλήματα στο σχολείο ή το χώρο εργασίας. Το προφίλ του εθισμένου εφήβου στην
Ελλάδα αφορά στο 100% των περιπτώσεων αγόρια, που παίζουν διαδικτυακά
παιχνίδια, με μέσο όρο καθημερινής χρήσης 5.5 ώρες (min=3, max=10) και μέσος
όρος ηλικίας τα 15 χρόνια, ενώ είναι συχνές και οι επισκέψεις τους σε Ιντερνέτ καφέ.
Όλοι διαθέτουν ηλεκτρονικό υπολογιστή, ενώ υπάρχει σε όλες τις περιπτώσεις
Ευρυζωνική σύνδεση Ιντερνέτ στο σπίτι.
Συνέπειες-Επιπτώσεις
Η παθολογική εξάρτηση από το Ιντερνετ είναι κοινωνικό πρόβλημα με ανησυχητικές
διαστάσεις στις χώρες της δυτικής Ευρώπης, παρουσιάζεται όμως και στην Ελλάδα,
άγνωστο ακόμα σε ποιο βαθμό. Ως εθισμός μπορεί να συγκριθεί με άλλες εξαρτήσεις
90
όπως ο αλκοολισμός ή η βουλιμία, ενώ έχει τα χαρακτηριστικά ψυχαναγκαστικής
συμπεριφοράς, με αρνητικές συνέπειες στην προσωπική, οικογενειακή, κονωνική και
επαγγελματική ζωή. Υπάρχουν χρήστες που περνούν ως και 30 ώρες στα Ιντερνετ
καφέ, παίζοντας παιχνίδια στο διαδίκτυο. Όταν πλέον αποφασίζουν να
«αποχωριστούν» τον ηλεκτρονικό υπολογιστή, δεν θυμούνται ούτε καν τη διεύθυνση
του σπιτιού τους. Η εξάρτησή τους από το διαδίκτυο είναι τόσο μεγάλη που
παραμελούν την προσωπική τους φροντίδα και υγιεινή. Σταδιακά κόβουν τις γέφυρες
επικοινωνίας με γονείς και φίλους και το μόνο τους μέλημα είναι πώς θα περάσουν
όλο και περισσότερο χρόνο στο Ιντερνετ. Φτάνουν στο σημείο να ζουν σε ένα
δωμάτιο, από το οποίο ανοίγουν ένα «παράθυρο» στον ψηφιακό κόσμο, αλλά
κλείνουν την πόρτα στη ζωή. Όλα αυτά έχουν, όπως είναι επόμενο, σοβαρές
επιπτώσεις σε διάφορους τομείς της λειτουργικότητας του ατόμου. Μειώνεται ο
χρόνος που περνάει ο έφηβος με την οικογένειά του, περιορίζονται τα χόμπι και οι
κοινωνικές συναναστροφές του, αυξάνεται ο κίνδυνος εμφάνισης παχυσαρκίας,
μυοσκελετικών προβλημάτων και οφθαλμικών παθήσεων λόγω των πολλών ωρώνακινησίας- μπροστά στην οθόνη. Παράλληλα, οι εθισμένοι στο διαδίκτυο νεαροί
παραμελούν τη σωματική τους υγιεινή, ενώ κάνουν πολλές απουσίες στο σχολείο με
αποτέλεσμα ακόμη και να χάνουν τάξεις. Μάλιστα αναφέρθηκαν και περιπτώσεις
παιδιών που χρειάστηκε να εισαχθούν στο νοσοκομείο εξαιτίας αφυδάτωσης
(«ξεχάστηκαν» στο διαδίκτυο), αλλά και παιδιών που έκλεβαν χρήματα από τους
γονείς για να μπορέσουν να «παίξουν» σε ένα Ιντερνετ καφέ.
Τρόποι αντιμετώπισης
Αρκετοί γονείς δεν γνωρίζουν πώς να αντιδράσουν όταν διαπιστώνουν ότι, αντί να
χρησιμοποιούν τα παιδιά τους το διαδίκτυο για τις εργασίες του σχολείου ή για
έρευνες, αυτά στέλνουν μηνύματα στους φίλους τους, παίζουν παιχνίδια ή μιλούν σε
αγνώστους στα δωμάτια συζητήσεων. Αυτό συμβαίνει γιατί είναι εύκολο να κρύψεις
τι κάνεις στο διαδίκτυο και επειδή η εξάρτηση από το διαδίκτυο ακόμη δεν έχει
ευρέως αναγνωριστεί. Τα παιδιά και οι νέοι εύκολα μπορεί να εγκλωβιστούν σε
δικτυακές δραστηριότητες όπως τα παιχνίδια με πολλούς παίκτες , τα μηνύματα, τα
δωμάτια συζητήσεων κλπ. Το σημαντικότερο πράγμα που θα χρειαστεί να κάνουν οι
γονείς προκειμένου να μπορέσουν να ελέγξουν αποτελεσματικά τη χρήση του
διαδικτύου από τα παιδιά τους, είναι να γνωρίσουν οι ίδιοι το μέσο. Θα πρέπει λοιπόν
οι γονείς κάποιες φορές να χρησιμοποιούν το διαδίκτυο μαζί με το παιδί, ώστε να του
δίνουν τις απαραίτητες κατευθύνσεις, ενώ η εγκατάσταση κάποιων φίλτρων στον
υπολογιστή μπορεί να αποτρέψει την εμφάνιση ακατάλληλων για το παιδί
ιστοσελίδων. Σε πιο πρακτικό επίπεδο, ο υπολογιστής είναι καλό να βρίσκεται σε
κοινόχρηστο χώρο και όχι στο δωμάτιο του παιδιού, ώστε να ελέγχεται διακριτικά η
δραστηριότητα του παιδιού στο Ίντερνετ.
91
IV. Εθισμός στο κάπνισμα
Ποιός ανακάλυψε το τσιγάρο;
Ο Χριστόφορος Κολόμβος και οι πρώτοι άποικοι που έφθασαν στην Αμερική στα
μέσα του 15ου αιώνα βρήκαν τους ιθαγενείς στη Βόρεια και στη Νότια Αμερική να
καπνίζουν φύλλα καπνού και πούρα. Ο πρώτος που έγραψε για τον καπνό και το
κάπνισμα από Ευρωπαίους άποικους και ιθαγενείς ήταν ο Γάλλος Jacques Cartier. Η
εισαγωγή καπνού στην Ευρώπη έγινε για πρώτη φορά κατά τον 16ο αιώνα. Στη
Γαλλία εισήχθη το 1556, στην Πορτογαλία το 1558, στην Ισπανία το 1559 και στην
Αγγλία το 1565, όπου ο Sir Walter Raleigh πρότεινε και έπεισε τη Βασίλισσα
Ελισάβετ να αρχίσει το κάπνισμα.
Αρχικά η χρήση του καπνού περιοριζόταν στη θεραπεία διαφόρων ασθενειών. Το
1560 ο Γάλλος πρέσβης στην Πορτογαλία Jean Nicot de Villemain έστειλε σπόρους
καπνού από τη Βραζιλία στο Παρίσι και τον πρότεινε ως θεραπευτικό φυτό στην
Αικατερίνη των Μεδίκων. Από τον Nicot πήρε το όνομα το φυτό και αργότερα το
κύριο δραστικό συστατικό του η νικοτίνη, όπως και μια σειρά ενώσεων που
περιέχουν βασικά τμήματα του μορίου της νικοτίνης (νικοτινικό οξύ, νικοτιναμίδιο
και
παράγωγά
τους).
Στις ΗΠΑ η καλλιέργεια του καπνού έγινε προσοδοφόρος επιχείρηση και για κάποιο
διάστημα ο καπνός ανταλλάσσονταν με εμπορεύματα από την Ευρώπη. Στα μέσα του
19ου αιώνα το κάπνισμα έγινε συνήθεια της υψηλής κοινωνίας και προς το τέλος του
αιώνα
εμφανίστηκαν
οι
πρώτες
βιομηχανίες
τσιγάρων.
Μετά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο άρχισαν οι πρώτες έρευνες ως προς τις επιπτώσεις
του καπνίσματος στην υγεία του ανθρώπου. Το 1964, για πρώτη φορά, ο Υπουργός
Υγείας των ΗΠΑ στην ετήσια έκθεσή του κατηγορεί το κάπνισμα για τον πρόωρο
θάνατο περισσότερων από 3 εκατομμύρια ανθρώπων ετησίως σε παγκόσμια κλίμακα
και ζητά να αναγράφονται στα πακέτα των τσιγάρων προειδοποιήσεις για τις
επικίνδυνες επιπτώσεις του καπνίσματος.
92
Σημαντικές πληροφορίες για το κάπνισμα
Το κάπνισμα του τσιγάρου είναι η πιο διαδεδομένη μορφή κατανάλωσης του καπνού.
Πρόκειται για μια συνήθεια που σε αρχικό στάδιο «ξαφνιάζει» και αναστατώνει τον
ανθρώπινο οργανισμό. Ανάμεσα στις περίπου 4.000 ουσίες που ο οργανισμός των
καπνιστών λαμβάνει με το κάπνισμα, εμπεριέχονται βλαβερές και καρκινογόνες
ουσίες όπως η γνωστή σε όλους μας πίσσα, η νικοτίνη, αμμωνία, ασετόν (ναι, σαν
αυτό που βάζουν οι γυναίκες στα νύχια!) καθώς επίσης και μονοξείδιο του άνθρακα ή
ουσίες που χρησιμοποιούνται για την διατήρηση του κουφαριού των νεκρών! Με το
κάπνισμα λοιπόν, ο ανθρώπινος οργανισμός αρχικά δυσκολεύεται να συνηθίσει τις
ξένες (βλαβερές) ουσίες που εμπεριέχει ο καπνός (και που εισέρχονται στον
οργανισμό των καπνιστών κυρίως με το κάπνισμα του τσιγάρου). Με το πέρασμα του
καιρού, ο ανθρώπινος οργανισμός αναγκάζεται να συμβιβαστεί και στην συνέχεια να
αποδεχτεί όλο και περισσότερο τον καπνό (μαζί με τις βλαβερές επιπτώσεις που ο
καπνός επιφέρει φυσικά!). Παράλληλα, η πράξη του καπνίσματος αρχίζει να
δημιουργεί εθισμό και κατά συνέπεια ο ίδιος ο καπνιστής πιστεύει πως ο οργανισμός
του χρειάζεται το κάπνισμα! Παρόλο που οι περισσότεροι καπνιστές φτάνουν στο
σημείο να θεωρούν το τσιγάρο «απαραίτητο», είναι πολύ σημαντικό να
κατανοήσουμε πως ο μόνος λόγος για τον οποίο συμβαίνει αυτό είναι το γεγονός πως
οι ίδιοι οι καπνιστές (και κατά συνέπεια οι οργανισμοί τους) πλέον είναι εθισμένοι
στο κάπνισμα (ως πράξη) καθώς επίσης και στις βλαβερές ουσίες του καπνού. Το
κάπνισμα αποτελεί κύριο παράγοντα στην εμφάνιση σοβαρών ασθενειών που
μπορούν να προκαλέσουν ακόμα και τον θάνατο!
Οι επιπτώσεις του καπνίσματος στην υγεία
Στο στόμα:
Καρκίνος του στόματος (θανατηφόρος περίπου στο 50% των περιπτώσεων).
Εμφανίζεται όλο και συχνότερα τα τελευταία χρόνια λόγω του τσιγάρου.
Καταστροφή των δοντιών.
Προβλήματα στα ούλα.
Δυσάρεστη αναπνοή, που έχει συνέπειες στις κοινωνικές συναναστροφές.
Στο αναπνευστικό
σύστημα:
Καρκίνος του πνεύμονα. Ο πιο συχνός καρκίνος παγκοσμίως.
93
Καρκίνος του λάρυγγα, του φάρυγγα.
Εμφύσημα.
Βήχας, δύσπνοια, αλλοίωση και κόπωση φωνής.
Άσθμα, βρογχίτιδα και άλλες ασθένειες των πνευμόνων.
Στο πεπτικό
σύστημα:
Καρκίνος στομάχου.
Καρκίνος σε διάφορα άλλα μέρη του πεπτικού συστήματος.
Προβλήματα χώνεψης. Ένα μόνο τσιγάρο μετά το φαγητό καθυστερεί την χώνεψη
κατά μία ώρα περίπου.
Καταστροφή θρεπτικών στοιχείων και βιταμινών με αποτέλεσμα την κακή θρέψη του
σώματος.
Στο κυκλοφορικό
σύστημα:
Θρόμβοι και στενώσεις αιμοφόρων αγγείων και αρτηριών.
Εγκεφαλικά επεισόδια, από τις πιο συχνές αιτίες θανάτου σήμερα.
Γάγγραινα, εξαιτίας της παρακώλυσης της κυκλοφορίας του αίματος στα πόδια και τα
χέρια. Μόνο στην πόλη Βικτόρια της Αυστραλίας μετρήθηκαν 300 ακρωτηριασμοί
ανά έτος τα τελευταία 5 χρόνια. Από αυτούς το 75% οφείλονταν στο κάπνισμα.
Σεξουαλική ανικανότητα. 120.000 άνδρες έχουν καταγραφεί στη Μεγάλη Βρετανία
ως πάσχοντες από πλήρη σεξουαλική ανικανότητα που οφείλεται στο κάπνισμα.
Ανυπολόγιστος ο αριθμός αυτών που είναι μερικώς ή παροδικά ανίκανοι λόγω
καπνίσματος.
Στην καρδιά:
Στεφανιαία νόσος, καρδιακή προσβολή και άλλες ασθένειες.
Το κάπνισμα βλάπτει κάθε κύτταρο του ανθρωπίνου σώματος. Ακόμα και όργανα
που δεν έρχονται καθόλου σε επαφή με τον καπνό, παθαίνουν βαριές βλάβες.
Παρακάτω αναφέρονται σχετικά παραδείγματα.
Στο δέρμα:
Ο καπνιστής έχει τριπλάσιες πιθανότητες να αναπτύξει κακοήθη καρκίνο του
δέρματος από ένα μη καπνιστή. Εκτός από την περιοχή των χειλιών που η
καταστροφή του δέρματος είναι εμφανής, όλο το δέρμα του καπνιστή γερνάει με
ταχύτερους ρυθμούς από αυτό του μη καπνιστή.
Στα μάτια:
Τύφλωση από διάφορες αρρώστιες όπως καταρράκτης, εκφύλιση ωχράς κηλίδας και
άλλες. Σήμερα είναι καταγεγραμμένοι 54.000 Βρετανοί πολίτες που είναι τυφλοί
λόγω του καπνίσματος.
94
Μερικές ακόμα
συχνές
ασθένειες:
Κατάθλιψη, πόνοι στη μέση, τραύματα σε μύες και συνδέσμους, πληγές που κλείνουν
δύσκολα, πρόωρη εμμηνόπαυση, στειρότητα, σεξουαλική ανικανότητα. Μία από τις
λιγότερο γνωστές συνέπειες του καπνίσματος είναι η απώλεια μαλλιών.
Επιπτώσεις
παθητικού καπνίσματος
Στην Ελλάδα κάθε χρόνο πεθαίνουν 3.000 άνθρωποι από το παθητικό κάπνισμα. Από
μεγάλη έρευνα που έγινε στην Αγγλία αποδείχτηκε ότι το παθητικό κάπνισμα
σκοτώνει στη χώρα αυτή 3 εργαζόμενους κάθε μέρα. Οι εργαζόμενοι αυτοί
υποχρεώνονταν στο χώρο εργασίας τους, να εισπνέουν τον καπνό που
απελευθέρωναν
άλλοι
που
επέλεγαν
να
καπνίζουν.
Κάθε χρόνο στην Ευρώπη πεθαίνουν 80.000 μη καπνιστές εξαιτίας του παθητικού
καπνίσματος. Μόνο από το παθητικό κάπνισμα η Ευρώπη θρηνεί κάθε χρόνο 26
φορές περισσότερα θύματα από αυτά των δίδυμων πύργων. Η παγκόσμια
τρομοκρατία είναι μηδαμινή απειλή ακόμα κι αν συγκριθεί μόνο με το παθητικό
κάπνισμα. Με το ενεργητικό κάπνισμα όπως αντιλαμβάνεστε δε θα μπορούσε να
υπάρξει
σύγκριση...
Αν γνώριζαν οι μη καπνιστές τις βλάβες που επιφέρει στην υγεία τους το παθητικό
κάπνισμα, σίγουρα θα προτιμούσαν να τσακώνονται με τους καπνιστές που επιμένουν
να καπνίζουν μπροστά τους, παρά να υπόκεινται τις βλαβερές συνέπειες του καπνού.
Μπορούμε εδώ να αναφέρουμε και ένα πολύ ενδιαφέρον επιστημονικό εύρημα το
οποίο δεν είναι ιδιαίτερα γνωστό ακόμα και στους γιατρούς. Το παθητικό κάπνισμα
βλάπτει πολύ και τους καπνιστές! Καπνιστές που εκτίθενται συστηματικά σε
παθητικό κάπνισμα έχουν 50%(!) περισσότερες πιθανότητες να πάθουν εγκεφαλικό
επεισόδιο σε σχέση με καπνιστές που δεν εκτίθενται (και) σε παθητικό κάπνισμα.
Επιπτώσεις από ταυτόχρονη κατανάλωση τσιγάρου και καφέ
Απόσπασμα δημοσίευσης από τις εφημερίδες "Το Βήμα" και "Τα Νέα":
«Οι ειδικοί της Καρδιολογικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών στο
Ιπποκράτειο Νοσοκομείο κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου. Η ταυτόχρονη
κατανάλωση καφέ και τσιγάρων είναι άκρως επιβαρυντική για την καρδιακή
λειτουργία και την υγεία των αρτηριών.Η σχετική έρευνα δημοσιεύεται και στο
τελευταίο τεύχος του Αμερικανικού Κολεγίου και καταδεικνύει πως ταυτόχρονη
κατανάλωση καπνού και καφεΐνης αποτελεί τον πιο «θανάσιμο» συνδυασμό για την
υγεία των αρτηριών. Ο επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας, κ. Χ.Βλαχόπουλος
αναφέρει: "Προηγούμενες έρευνες έχουν δείξει ότι το κάπνισμα και η καφεΐνη
ξεχωριστά αυξάνουν τη σκληρότητα των αρτηριών. Πρώτη φορά, όμως,
αποδεικνύεται από τα δικά μας ευρήματα ότι ο συνδυασμός των δύο ερεθισμάτων
έχει σημαντικότερη επίδραση από την επίδραση που έχει το κάθε ερέθισμα ξεχωριστά
95
στη σκληρότητα
των αρτηριών».
Πολυάριθμες επιστημονικές μελέτες έχουν αποδείξει παρόμοιες επιδράσεις και για
την ταυτόχρονη κατανάλωση αλκοόλ και τσιγάρου. Έχει επίσης αποδειχτεί ότι όσοι
πίνουν και καπνίζουν πολλαπλασιάζουν τις πιθανότητες για εμφάνιση καρκίνου. Ο
συνδυασμός δρα πολλαπλασιαστικά, όχι αθροιστικά.
V. Εθισμός στα ναρκωτικά
Ορισμός
Ο όρος ναρκωτικό πιστεύεται ότι προτάθηκε από τον Γαληνό για να περιγράψει
δραστικές ουσίες που μουδιάζουν ή νεκρώνουν, προκαλώντας απώλεια αισθήσεων ή
παράλυση. Ο όρος νάρκωση χρησιμοποιήθηκε αρχικά από τον Ιπποκράτη για τη
διαδικασία ή την κατάσταση της έλλειψης αισθήσεων. Ο Γαληνός ανέφερε τη
ρίζα μανδραγόρα, τους σπόρους του φυτού altercus και το χυμό παπαρούνας(όπιο)
σαν βασικά παραδείγματα.
Στο νομικό πλαίσιο των ΗΠΑ, η λέξη ναρκωτικό αναφέρεται στο όπιο, τα
παράγωγά του και τα ημισυνθετικά ή πλήρως συνθετικά υποκατάστατά τους "καθώς
και στην κοκαΐνη και τα φύλλα κόκας", τα οποία αν και έχουν κατηγοριοποιηθεί ως
ναρκωτικά σε σχετικό νόμο των ΗΠΑ (Controlled Substances Act), από χημικής
άποψης
δεν
είναι
ναρκωτικά.
Πολλοί
εκπρόσωποι
του
νόμου
στις ΗΠΑ χρησιμοποιούν ανακριβώς τη λέξη "ναρκωτικό" (drug) για να αναφερθούν
σε οποιοδήποτε παράνομο φάρμακο ή παράνομα αποκτημένο φάρμακο. Επειδή ο
όρος χρησιμοποιείται συχνά με ευρύτερη έννοια, ανακριβώς και εκτός ιατρικού
περιεχομένου,κάτι που είναι λογικό να συμβαίνει στον τελικό χρήστη, οι
περισσότεροι επαγγελματίες του ιατρικού χώρου προτιμούν τον πιο ακριβή όρο
"οπιοειδή" (opioids), ο οποίος αναφέρεται σε φυσικές, ημι-συνθετικές και συνθετικές
ουσίες, οι οποίες συμπεριφέρονται φαρμακολογικά όπως η μορφίνη, το κύριο ενεργό
συστατικό του φυσικού οπίου.
Η 26η Ιουνίου έχει καθιερωθεί ως παγκόσμια ημέρα κατά των ναρκωτικών και της
παράνομης διακίνησής τους από το 1987 με πρωτοβουλία της Γενικής Συνέλευσης
του ΟΗΕ, προκειμένου να ευαισθητοποιηθεί η κοινή γνώμη για τις επιπτώσεις από τη
χρήση ναρκωτικών ουσιών και της παράνομης διακίνησής τους.
96
Είδη Ναρκωτικών Ουσιών

Ελαφρά ναρκωτικά (ψυχεδελικά).
Μαριχουάνα- Χασίς: Παράγωγα της ινδικής κάνναβης. Καπνίζεται το άνθος
(μαριχουάνα) ή η ρητίνη (χασίς) που παρασκευάζεται σε πλακίδια ή κυλίνδρους
χρώματος σκούρου καφέ. Το χασίς έχει περιεκτικότητα σε καθαρό ναρκωτικό 40%,
ενώ η μαριχουάνα δεν ξεπερνάει το 12%. Δίνουν ένα συναίσθημα ευεξίας, ηρεμίας
και εσωτερικής ικανοποίησης. Οι έννοιες του χώρου και του χρόνου αλλοιώνονται.
Αποτελούν κοινωνικό κίνδυνο γιατί ανοίγουν το δρόμο στη δοκιμή των σκληρών
ναρκωτικών όπως η ηρωίνη και η μορφίνη. Είναι πολύ διαδεδομένα ειδικά στις
ανατολικές χώρες.

Σκληρά ναρκωτικά (οπιώδη, αμφεταμίνες).
Όπιο, Ηρωίνη, Μορφίνη: Ναρκωτικά που προκαλούν γρήγορη εξάρτηση και
εθισμό. Οι χρήστες τους γίνονται σκλάβοι των ναρκωτικών αυτών, μέσα σε λίγες
μέρες και κάνουν τα πάντα για να τα προμηθευτούν από τους εμπόρους ναρκωτικών.
Η ευεξία και η υποτιθέμενη ευτυχία που προσφέρουν πληρώνονται με τρόπο φοβερό:
με γρήγορη ψυχοσωματική καταστροφή και με απώλεια κάθε ηθικής αξίας.
Κοκαΐνη: Η κοκαΐνη παράγεται από τα φύλλα του φυτού κόκα. Είναι διεγερτικό
και δημιουργεί μεγάλη ευφορία, ακόμη και παραισθήσεις. Στις επιδράσεις
περιλαμβάνονται διαστολή των ματιών, τρεμούλα και αϋπνία. Η συχνή εισπνοή από
τη μύτη μπορεί να τη βλάψει.
LSD (Λυσεργικό οξύ): Το πιο γνωστό παραισθησιογόνο. Το ναρκωτικό που
διαστέλλει τη συνείδηση. Ένας μεγάλος κίνδυνος για τους νέους, που δεν είναι
έτοιμοι να αντιμετωπίσουν τις επιδράσεις του. Η λήψη του προκαλεί τροποποίηση
στην αντίληψη της πραγματικότητας.
Αμφεταμίνες: Από τις πιο επικίνδυνες κατηγορίες χημικών ουσιών που
κυκλοφορούν. Διεγείρουν το κεντρικό νευρικό σύστημα, δημιουργούν περιορισμό
της πνευματικής και μυϊκής κόπωσης και βελτίωση της διάθεσης του ανθρώπου και
διάθεση για εργασία. Ακόμη προκαλούν αύξηση των μυϊκών δυνάμεων.
Χρησιμοποιούνται ευρύτατα από άτομα που θέλουν να μην κοιμηθούν τη νύχτα για
να εργαστούν, από αθλητές για να αυξήσουν τις δυνάμεις και τις επιδόσεις τους
(ντοπάρισμα), από γυναίκες για να μειώσουν την όρεξη του φαγητού και να μην
παχαίνουν, από κακοποιούς για να έχουν θάρρος και ψυχραιμία κατά τη διάπραξη
εγκλημάτων!.
Βαρβιτουρικά: Επιδρούν ως καταπραϋντικά και υπνωτικά. Χρησιμοποιούνται για
την καταστολή του κεντρικού νευρικού συστήματος. Γίνονται εύκολα συνήθεια και
απαιτούν όλο και μεγαλύτερες δόσεις. Έτσι μετατρέπονται σε ναρκωτικά και γίνονται
επικίνδυνα. Υπάρχει μεγάλος κίνδυνος όταν η λήψη τους συνδυάζεται με
οινοπνευματώδη ποτά ή άλλα ναρκωτικά. Χορηγούνται κατόπιν οδηγίας γιατρού και
97
κυκλοφορούν σε ταμπλέτες, κάψουλες και ενέσεις. Από τη χρήση τους έχουν
προκληθεί πολλοί θάνατοι.
Τρόποι χορήγησης
Τα ναρκωτικά μπορούν να χορηγηθούν με διάφορους τρόπους. Στα πλαίσια
ιατρικής χρήσης λαμβάνονται στοματικά, επιδερμικά (τσιρότα), σε ενέσιμη μορφή ή
ως υπόθετα. Στα πλαίσια ψυχαγωγικής χρήσης λαμβάνονται στοματικά, επίσης σε
μορφή καπνού, ρινικά σε μορφή σκόνης, ενέσιμα (υποδόρια ή ενδοφλέβια), ανάλογα
με την εκάστοτε ουσία. (Η ψυχαγωγική χρήση υποθέτων δεν είναι συνήθης.)
Ηρωίνη: Μπορεί να ληφθεί από το στόμα με την εισπνοή, μπορεί να καπνιστεί και
με ενδοφλέβια ένεση.
Κοκαΐνη: Η κοκαΐνη είναι μια λευκή σκόνη που συνήθως εισπνέεται από τη μύτη,
αλλά μπορεί να ληφθεί και με ένεση.
Κάνναβης: Είναι το πιο συνηθισμένο από τα παράνομα ναρκωτικά. Συνήθως
καπνίζεται με τη μορφή ρητίνης (χασίς), μιας σκούρας συμπαγούς μάζας που τρίβεται
και ανακατεύεται με καπνό.
ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ
Τα αποτελέσματα της χρήσης ναρκωτικών εξαρτώνται κυρίως από τη δόση, τον
τρόπο χορήγησης, προηγούμενη έκθεση στην ουσία και τις προσδοκίες του χρήστη.
Εκτός από την χρήση τους σε κλινικό περιβάλλον για την αντιμετώπιση του πόνου,
του βήχα και της οξείας διάρροιας, τα ναρκωτικά προκαλούν μια γενική αίσθηση
ευφορίας και μειώνουν την ένταση, το άγχος και την επιθετικότητα. Αυτά τα
αποτελέσματα είναι χρήσιμα σε ένα θεραπευτικό πλαίσιο και συνεισφέρουν στη
διάδοσή τους ως ψυχαγωγικά φάρμακα, καθώς και στην πρόκληση εθισμού.
Η χρήση ναρκωτικών συνδέεται συχνά με ποικιλία παρενεργειών, οι οποίες
περιλαμβάνουν ζάλη, κνησμό, αϋπνία, αδυναμία συγκέντρωσης, απάθεια, μειωμένη
φυσική δραστηριότητα, συστολή ή διαστολή της κόρης αναλόγως της χορηγούμενης
ουσίας, διαστολή των υποδόριων αιμοφόρων αγγείων, με αποτέλεσμα κοκκίνισμα του
προσώπου και του λαιμού, δυσκοιλιότητα, ναυτία, εμετό και, κυρίως, καταστολή της
αναπνευστικής λειτουργίας. Καθώς η δόση αυξάνεται, τα υποκειμενικά, αναλγητικά
και τοξικά αποτελέσματα γίνονται πιο έντονα. Εκτός από περιπτώσεις οξείας
επιρροής των ουσιών, δεν υπάρχει απώλεια ελέγχου των κινήσεων ή ακατάληπτος
λόγος, όπως συμβαίνει με πολλές αντικαταθλιπτικές ουσίες, όπως το αλκοόλ και
τα βαρβιτουρικά.
H ηρωίνη έχει παρόμοιες επιδράσεις μ' αυτές της μορφίνης. Είναι όμως 2 1/2
φορές πιο ισχυρή. Η επίδραση της ηρωίνης είναι κυρίως κατασταλτική. Η
αγχολυτική δράση της μπορεί να προκαλέσει αίσθημα ευφορίας. Σε μεγάλη δόση η
98
κατασταλτική δράση είναι ισχυρότερη της ευφορίας. Η επίδρασή της, στην ενέσιμη
μορφή, διαρκεί από 6 έως 12 ώρες.
Η κοκαΐνη επιδρά ύστερα από πέντε λεπτά και διαρκεί μια ώρα. Όταν λαμβάνεται
με ένεση, τα αποτελέσματα είναι πιο έντονα και πιο σύντομα. Η αποτελεσματική
δόση της κοκαΐνης είναι 25 μιλιγκράμ. Τα πιο συχνά αποτελέσματα είναι η
διανοητική διαύγεια, η αύξηση της συγκέντρωσης, η ευφράδεια λόγου και η ευφορία.
Όταν η κάνναβη καπνίζεται, οι επιδράσεις εκδηλώνονται έπειτα από λίγα λεπτά
και διαρκούν περίπου 2 ώρες. Αν η ουσία λαμβάνεται από το στόμα σε είδος τροφής,
τα αποτελέσματα παρουσιάζονται έπειτα από μισή ώρα και διαρκούν 6 με 12 ώρες.
Δεν νιώθουν όλοι το ίδιο έντονα την επίδραση της κάνναβης. ΄Εχει ελαφρές
ψυχεδελικές επιδράσεις και συνήθως προκαλεί χαλάρωση, ομιλητικότητα, μια
αίσθηση ευφορίας και αυξημένη αντίληψη της μουσικής και των χρωμάτων. Μερικές
φορές μπορεί να προκαλέσει προσωρινό άγχος ή ήπιες παραισθήσεις. Σε μεγάλες
δόσεις μπορεί να προκαλέσει κατάθλιψη. Αυξάνει τους παλμούς και στεγνώνει το
στόμα.
Ανάμεσα στους κινδύνους της απρόσεκτης ή υπερβολικής χρήσης ναρκωτικών
είναι ο αυξανόμενος κίνδυνος μολύνσεων, ασθενειών και θανάτου από υπερβολική
δόση. Οι πιο συχνές ιατρικές επιπλοκές ανάμεσα στους ψυχαγωγικούς χρήστες
ναρκωτικών οφείλονται κυρίως στις μη στείρες διαδικασίες χορήγησης. Πυώδεις
μολύνσεις σε δέρμα, πνεύμονες και εγκέφαλο, ενδοκαρδίτιδα, ηπατίτιδα και AIDS,
είναι από τις επιπλοκές που συναντώνται συχνά σε άτομα τα οποία μοιράζονται
σύριγγες ή αναπνέουν το ναρκωτικό. Γίνεται εκτεταμένη συζήτηση σχετικά με τους
κινδύνους από τις ουσίες που χρησιμοποιούνται στην αραίωση των ναρκωτικών που
πωλούνται στους δρόμους, π.χ. τριμμένο γυαλί, ταλκ, ποντικοφάρμακο,
απορρυπαντικές σκόνες και άλλες διαλυτικές ουσίες. Καθώς δεν υπάρχει απλός
τρόπος για να καθοριστεί η καθαρότητα ενός ναρκωτικού που πωλείται στο δρόμο, τα
αποτελέσματα της χρήσης του είναι απρόβλεπτα. Παρόλα αύτα μέσω της
ενδοφλέβιας διαδικασίας χορήγησης κάποιων ουσίων που είναι δυνατόν να ληφθούν
έτσι, θεωρείται πως το μεγαλύτερο ποσοστό των ξένων ουσίων που περιέχονται στη
συγκεκριμένη ποσότητα, διαλύονται ή αποβάλλονται στο σημείο βρασμού του
εκάστοτε διαλύματος. Δεν είναι γνωστές ερεύνες που να κατηγοριοποιούν
συνδυασμούς ουσιών και ανάλογα αποτελέσματα.
Ηρωίνη: Όταν λαμβάνεται με ενδοφλέβια ένεση, ο κίνδυνος υπερβολικής δόσης
είναι μεγάλος και μπορεί να οδηγήσει στο θάνατο. Ο κίνδυνος πολλαπλασιάζεται
όταν δεν γνωρίζουμε την περιεκτικότητα της δόσης. Σε περίπτωση που
χρησιμοποιούνται μεταχειρισμένες σύριγγες υπάρχει κίνδυνος μολύνσεων (AIDS,
ηπατίτιδα, ενδοκαρδίτιδα, τέτανος). Ακόμη, μειώνει τη σεξουαλικότητα, προκαλεί
δυσκοιλιότητα και σε μερικές περιπτώσεις βλάβες στα πνευμόνια.
99
Εξάρτηση: Η σωματική εξάρτηση αρχίζει όταν η ουσία χρησιμοποιείται
τουλάχιστον μια φορά την ημέρα για διάστημα μιας ή δύο εβδομάδων. Η
σοβαρότητα της εξάρτησης είναι ανάλογη με την περίοδο χρήσης και τη δοσολογία.
Τα στερητικά σύνδρομα εμφανίζονται με πόνους στις κλειδώσεις, πυρετό, αϋπνία και
εφίδρωση. Το κύριο πρόβλημα με την ηρωίνη είναι να ξεπεραστεί η ψυχολογική
εξάρτηση, γι αυτό και η απεξάρτησή της είναι από τις πιο δύσκολες στην
αντιμετώπισή της.
Συνέπειες: Η υπερβολική χρήση προκαλεί συχνές διαταραχές, ταχυκαρδία, μυική
συστολή, ξηροστομία, υπερδιέγερση και επιθετικότητα. Σε μεγάλες δόσεις προκαλεί
παραισθήσεις, κρίσεις παράνοιας, διαταραχές του κυκλοφορικού συστήματος,
(έμφραγμα), διαταραχές του νευρικού συστήματος (κώμα, εγκεφαλικά επεισόδια), και
διαταραχές του αναπνευστικού συστήματος (αναπνευστική ανεπάρκεια).
Κοκαΐνη- Συνέπειες: Τα πιο σοβαρά συμπτώματα εκδηλώνονται με την ενδοφλέβια
χρήση της κοκαΐνης, ενώ είναι σπανιότερα όταν λαμβάνεται δια της εισπνοής. Η
ψυχική εξάρτηση είναι πάρα πολύ έντονη. Ο χρήστης μπορεί να αισθάνεται
κουρασμένος, πεινασμένος και μελαγχολικός, ακόμα και με τάσεις αυτοκτονίας, κατά
την περίοδο αμέσως μετά τη διακοπή της χρήσης του ναρκωτικού και να συνεχίσει να
νιώθει άρρωστος για αρκετό καιρό. Η εξάρτηση από την κοκαϊνη διαφέρει από αυτήν
της ηρωίνης. Προκαλεί πολύ σοβαρές σωματικές βλάβες. Στην περίπτωση
στερητικού συνδρόμου η λήψη κοκαϊνης δεν επαναφέρει τον εξαρτημένο στη
φυσιολογική του κατάσταση. Συχνά οι εξαρτημένοι αναγκάζονται να χρησιμοποιούν
άλλα ναρκωτικά, όπως είναι το αλκοόλ και τα ψυχοφάρμακα, για να αντισταθμίσουν
την επίδραση της κοκαΐνης.
Κάνναβη- Συνέπειες: Σε πολύ μεγάλες δόσεις μπορεί να προκαλέσει ναυτία, εμετό
και λιποθυμία. Δεν έχουν αναφερθεί σοβαρότερα συμπτώματα ή δηλητηριάσεις.
Χρόνια χρήση: Τα πιο σοβαρά τοξικά αποτελέσματα αφορούν το αναπνευστικό
σύστημα και οφείλονται στο συνδυασμό της χρήσης του με καπνό. Ο κίνδυνος
αυξάνεται όταν η κάνναβη καπνίζεται χωρίς φίλτρο.
Εξάρτηση: Δεν έχει αποδειχτεί μέχρι σήμερα σωματική εξάρτηση.
Νομοθεσία για τα Ναρκωτικά
Στη συνέχεια παρατίθενται νομοθεσίες που αφορούν τόσο στη Μείωση της Ζήτησης
όσο και στη Μείωση της Προσφοράς των παράνομων ουσιών εξάρτησης αλλά και
άλλες σχετικές νομοθεσίες.. Οι νόμοι παρατίθενται με σειρά σχετικότητας, από τον
περισσότερο στο λιγότερο σχετικό.
 Ο περί Προλήψεως της Χρήσης και Διάδοσης
100
Ναρκωτικών και Άλλων Εξαρτησιογόνων Ουσιών (Ίδρυση Αντιναρκωτικού
Συμβουλίου και Ταμείου) Νόμος του 2000 (Ν. 128(Ι)/2000), Τροποποιητικοί Νόμοι
Ν. 142(Ι)/2002 (Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά
– ΕΚΤΕΠΝ Κύπρου), Ν.22(1)/2004, Ν.44(1)/2008, Ν.66(1)2010
Ο ιδρυτικός του Αντιναρκωτικού Συμβουλίου Κύπρου
νόμος το ορίζει ως το ανώτατο συντονιστικό σώμα του κράτους σε θέματα
εξαρτησιογόνων ουσιών.
 Ο περί Ναρκωτικών Φαρμάκων και Ψυχοτρόπων
Ουσιών Νόμος του 1977 (Ν. 29/77) Τροποποιητικοί Νόμοι: 67/83, 20(Ι)/92,
5(Ι)/2000, 41(Ι)/2001, 91(Ι)/2003, 146(Ι)/2005, 149/2009, 45/2010, 246/2011.
Καθορίζει τις ελεγχόμενες ουσίες και τις ταξινομεί σε κατηγορίες σύμφωνα με τον
βαθμό κινδύνου βλάβης στη δημόσια υγεία, την πιθανότητα κατάχρησης τους κ.λπ.
και παραθέτει τις ποινές με βάση την ταξινόμηση αυτή. Επίσης, εισάγει όρια στις
ποσότητες για προσωπική χρήση. Ο Νόμος προνοεί για τον έλεγχο των πρόδρομων
ουσιών (αυτών δηλ. που μπορούν να εκτραπούν και να χρησιμοποιηθούν για την
παρασκευή παράνομων ουσιών), καθώς και των νέων συνθετικών ουσιών.
 Ο περί Περίθαλψης και Μεταχείρισης Τοξικομανών
Νόμος του 1992 (Ν. 57(Ι)/1992)
Ρυθμίζει θέματα παροχής θεραπείας σε εξαρτημένα άτομα καταδικασθέντες για
αδίκημα, ανήλικα άτομα κ.λπ. Εξαιτίας της αδυναμίας εφαρμογής του νόμου,
συζητείται πλέον στη Βουλή τροποίησή του.
 Ο περί Καταστολής του Εγκλήματος (Ελεγχόμενη
Παράδοση και Άλλες Ειδικές Διατάξεις) Νόμος του 1995 (Ν. 3(Ι)/1995)
Τροποποιητικός Νόμος: 34(Ι)/1998
Προνοεί για την κατάλληλη χρήση της "ελεγχόμενης παράδοσης" σε τοπικό και
διεθνές επίπεδο ως μιας νόμιμης τακτικής για την αναγνώριση των προσώπων που
εμπλέκονται στη διάπραξη καθορισμένων αδικημάτων σχετικά με τα ναρκωτικά,
καθώς και σε παράνομη εμπορία άλλων απαγορευμένων αντικειμένων, όπως είναι τα
όπλα και πυρομαχικά.
 Ο περί της Προστασίας Ανήλικων Τέκνων
Καταδικασθεισών ή Ύποπτων Μητέρων Νόμος του 2005 (Ν. 33(Ι)/2005)
Ειδικές ρυθμίσεις για ποινές στέρησης της ελευθερίας σε σχέση με μητέρες και
πρόνοιες σχετικά με την εφαρμογή των διατάξεων του Νόμου σε σχέση με αδικήματα
που περιλαμβάνονται στον περί Ναρκωτικών Φαρμάκων και Ψυχοτρόπων Ουσιών
Νόμο.
 Ο περί της Παρεμπόδισης και Καταπολέμησης της
Νομιμοποίησης Εσόδων από Παράνομες Δραστηριότητες Νόμος του 2007 (Ν.
101
188(Ι)/2007) Έκδοση του Γραφείου Επιτρόπου Νομοθεσίας
Καθορίζει αδικήματα νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και
προνοεί για δήμευση εσόδων από αυτές. Ο Νόμος εξουσιοδοτεί τα δικαστήρια για
την αποκάλυψη και προσαγωγή πληροφοριών, εάν αυτές σχετίζονται με έρευνες
αδικημάτων νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες.
Σχετικά Άρθρα
Ελευθεροτυπία, Δευτέρα 29 Σεπτεμβρίου 1997
Την πλήρη υποστήριξή τους στη φιλελεύθερη κυβερνητική πολιτική περί
ναρκωτικών, που περιλαμβάνει και διανομή ηρωίνης από το κράτος, εξέφρασαν οι
Ελβετοί ψηφοφόροι σε διπλό δημοψήφισμα που έγινε χθες στη χώρα.
Περίπου το 71% των ψηφοφόρων απέρριψαν την πρόταση «Νεολαία χωρίς
ναρκωτικά», που θα περιόριζε τη χρήση ναρκωτικών στη χώρα. Mόνο το 29% των
ψηφοφόρων ψήφισαν υπέρ της πρότασης. H συμμετοχή ήταν 40%. Το υπουργείο
υγείας ανακοίνωσε αμέσως σχέδια για την κρατική διανομή ηρωίνης σε παλιούς
χρήστες. «Θα προτείνουμε στο υπουργικό συμβούλιο αλλαγή στο νόμο περί
ναρκωτικών, το συντομότερο δυνατό», δήλωσε ο υπουργός Yγείας Tόμας Zέλτνερ,
στη σουηδική ραδιοφωνία και είπε ότι είναι «υπερήφανος και ευγνώμων» για το
αποτέλεσμα. H υπουργός Eσωτερικών Pουθ Nτρέιφους δήλωσε «πολύ
ικανοποιημένη». Ως τώρα στη χώρα οι αρχές χορηγούσαν πειραματικά ηρωίνη και
μεθαδόνη σε περίπου 1.000 χρήστες.
Mειώθηκε η εγκληματικότητα
Τα αποτελέσματα της πειραματικής εφαρμογής έδειξαν ότι μειώθηκε πολύ η
εγκληματικότητα μεταξύ των ναρκομανών του προγράμματος, βελτιώθηκε σημαντικά
η υγεία τους, αυξήθηκε ο αριθμός εκείνων με σταθερή δουλειά και κατοικία και
δημιουργήθηκαν πολλές ενδείξεις ότι μερικοί από αυτούς θα προσπαθούσαν να
απεξαρτηθούν. Θεωρείται βέβαιο ότι μετά το θετικό αποτέλεσμα του
δημοψηφίσματος οι αρχές θα αυξήσουν τον αριθμό των χρηστών στους οποίους θα
χορηγούνται τα σκληρά ναρκωτικά, σε ειδικά κέντρα υγείας. Yπολογίζεται ότι στο
πρόγραμμα θα περιληφθούν τώρα 14.000 χρήστες, δηλαδή περίπου το 50% του
συνολικού αριθμού της χώρας.
102
Χορήγηση και στην Ολλανδία
H Mόνικα Στόκερ, επικεφαλής των κοινωνικών υπηρεσιών στη Zυρίχη και της
πειραματικής χορήγησης ναρκωτικών, δήλωσε ότι το παράδειγμα της Ελβετίας, θα
έχει θετικές επιπτώσεις και σε άλλες χώρες. H ολλανδική Bουλή επέτρεψε τη
χορήγηση ηρωίνης σε 50 χρήστες. Στη Γερμανία, το Αμβούργο και η Φρανκφούρτη
θέλουν να νομιμοποιήσουν τη χρήση των ναρκωτικών, αλλά συναντούν αντιρρήσεις
από τη συντηρητική κυβέρνηση στη Bόννη. Θετικές ήταν οι αντιδράσεις και από τις
HΠA, ενώ δεν υπήρξε αντίδραση από το Διεθνές Πρόγραμμα Eλέγχου Φαρμάκων,
του ΟHE, το οποίο αντιδρά στη φιλελευθεροποίηση της νομοθεσίας περί
ναρκωτικών.
Ελευθεροτυπία, Σάββατο 7 Μαΐου 2011
Η παγκόσμια επιδημία των ναρκωτικών
Ο όρος «ναρκωτικά» δεν είναι ο πιο κατάλληλος για να αποδώσει τις διάφορες
ουσίες που περιλαμβάνει εννοιολογικά.
Ορισμένες από αυτές, όπως η κοκαΐνη και οι αμφεταμίνες, είναι κατ' εξοχήν
διεγερτικές και όχι κατασταλτικές/ναρκωτικές ουσίες. Πολλοί ειδικοί επιστήμονες
χρησιμοποιούν τον όρο «εξαρτησιογόνες ουσίες», στις οποίες όμως ανήκουν τόσο ο
καπνός όσο και το οινόπνευμα που δημιουργούν ισχυρή εξάρτηση. Από την άλλη,
πολλοί αμφισβητούν αν τα πιο διαδεδομένα ναρκωτικά, η μαριχουάνα και το χασίς,
προκαλούν βιολογική εξάρτηση.
Σε κάθε περίπτωση, όμως, τα ναρκωτικά αποτελούν μείζον πρόβλημα υγείας στη
σύγχρονη εποχή, με σοβαρές επιπτώσεις στη νοσηρότητα και τη θνησιμότητα (ειδικά
των νέων), αλλά και σημαντικές κοινωνικές και οικονομικές προεκτάσεις, πολλές από
τις οποίες επιτείνονται από το ισχύον καθεστώς παρανομίας στην παραγωγή,
διακίνηση και χρήση τους.
Η κατανάλωση ναρκωτικών τις τελευταίες δεκαετίες παρουσιάζει διεθνώς
σημαντική έξαρση. Στις δεκαετίες του 1960 και του 1970 υπήρξε σημαντική αύξηση
της κατανάλωσης χασίς και μαριχουάνας, ενώ στις δεκαετίες του 1980 και 1990
αυξήθηκε η κατανάλωση πιο «σκληρών» ναρκωτικών, όπως της ηρωίνης και της
κοκαΐνης.
Σε ό,τι αφορά την εποχή μας, σύμφωνα με έκθεση του Ευρωπαϊκού Κέντρου
Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας του 2010, η κάνναβη παραμένει το
πλέον διαδεδομένο παράνομο ναρκωτικό στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Υπολογίζεται ότι
το 6,8% των Ευρωπαίων ηλικίας 15-64 ετών και το 16% των νέων ηλικίας 15-24
103
ετών είχαν κάνει χρήση κάνναβης κατά τη διάρκεια του 2010. Η κοκαΐνη αποτελεί το
δεύτερο πιο διαδεδομένο ναρκωτικό στις περισσότερες χώρες (1,3% των ατόμων 1564 ετών και 2,3% των ατόμων 15-34 ετών), ενώ οι αμφεταμίνες θεωρούνται και αυτές
ιδιαίτερα διαδεδομένες (0,6% των ατόμων 15-64 ετών και 1,2 % των ατόμων 15-34
ετών). Όσον αφορά τη χρήση οπιοειδών στις διάφορες ευρωπαϊκές χώρες για το
διάστημα 2003-2008, εκτιμάται ότι αυτή κυμαίνεται από 1 έως 8 περιπτώσεις ανά
1.000 άτομα ηλικίας 15-64 ετών. Από το 2003 και μετά παρατηρείται αύξηση των
δεικτών χρήσης οπιοειδών στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Ο αριθμός αυτών
που κάνουν ενέσιμη χρήση ναρκωτικών στην Ευρώπη κυμαίνεται από 750.000 έως
1.000.000. Η ηρωίνη εξακολουθεί να ευθύνεται για τα υψηλότερα ποσοστά
νοσηρότητας και θνησιμότητας που συνδέονται με τη χρήση ναρκωτικών στην
Ευρώπη. Συγκεκριμένα, μεταξύ 1995 και 2007 σημειώνονταν περίπου 7.500 θάνατοι
κάθε χρόνο εξαιτίας χρήσης ηρωίνης.
Η Ελλάδα είναι από τις χώρες με τα χαμηλότερα ποσοστά χρήσης στην Ευρώπη.
Σύμφωνα με έκθεση του Ευρωπαϊκού Κέντρου Παρακολούθησης Ναρκωτικών και
Τοξικομανίας, το πιο διαδεδομένο ναρκωτικό και στην Ελλάδα είναι η κάνναβη, με
το 1,7% των ατόμων 15-64 ετών να έχει κάνει χρήση το έτος 2010. Ακολουθεί το
«έκστασι» με επικράτηση 0,2% στους Έλληνες ηλικίας 15-64 ετών και η κοκαΐνη με
ποσοστό χρήσης 0,1%. Η χρήση αμφεταμινών είναι σχεδόν μηδενική. Σύμφωνα με
εκτιμήσεις, η επικράτηση της προβληματικής χρήσης οπιοειδών στον ελληνικό
πληθυσμό 15-64 ετών ήταν περίπου 3 περιπτώσεις ανά 1.000 άτομα για το 2008.
Ο αριθμός των θανάτων από τα ναρκωτικά παρουσιάζει σταδιακή μείωση από το
2005. Σύμφωνα με στοιχεία του Τμήματος Ναρκωτικών της Διεύθυνσης Δημόσιας
Ασφάλειας της Ελληνικής Αστυνομίας, το 2008 αναφέρθηκαν 209 θάνατοι από
ναρκωτικά, από τους οποίους οι 111 επιβεβαιώθηκαν μετά τις απαραίτητες
αναλύσεις. Το 98,2% των επιβεβαιωμένων θανάτων σχετίζονται με τη χρήση ηρωίνης
και οι θανόντες στην πλειονότητά τους ήταν άνδρες (95,5%), ελληνικής καταγωγής
(94,6%) και άνεργοι (82%).
AXORTAGOS (ηλεκτρονική εφημερίδα), Δευτέρα 27 Αυγούστου 2012
ΚΡΟΚΟΝΤΙΛ - Το νέο ναρκωτικό που "τρώει" τις σάρκες των χρηστών!
Είναι το νέο ναρκωτικό των φτωχών που ξεσκίζει τις σάρκες των ναρκομανών
Είναι το νέο ναρκωτικό των φτωχών που ξεσκίζει τις σάρκες των ναρκομανών. Το
ναρκωτικό διαδόθηκε στην Ρωσία το 2010 και εξαπλώνεται με γοργούς ρυθμούς σε
ολόκληρη την Ευρώπη!
Ονομάζεται Κροκοντίλ και είναι τρεις φορές ισχυρότερο από την ηρωίνη, είναι
104
εύκολο στην παρασκευή του και πολύ πιο φτηνό.
Για να επιτευχθεί το θανατηφόρο μιξ χρειάζονται συστατικά που μπορούν εύκολα να
βρεθούν στην αγορά αφού υπάρχουν σε όλα τα φαρμακεία και στα σπίτια μας:
αποτελείται από μια τοξική μίξη κωδεΐνης (περιέχεται σε πολλά φάρμακα
καταπολέμησης της ημικρανίας και πωλείται χωρίς συνταγή στα φαρμακεία),
βενζίνη, λάδι, βιομηχανικό απορρυπαντικό και ιώδιο!
Μετά την χρήση το ισχυρό νέο ναρκωτικό προκαλεί σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία
του ναρκομανή στα εσωτερικά του όργανα αλλά και εξωτερικά του σώματός.
Σε πολλές περιπτώσεις οι γιατροί είναι αναγκασμένοι να προβούν σε
ακρωτηριασμούς δαχτύλων αλλά και ολόκληρων μελών για να σώσουν τη ζωή στους
χρήστες του Κροκοντίλ!
Το καινούριο αυτό ναρκωτικό σκοτώνει τους ναρκομανείς μετά από χρήση που
κυμαίνεται από 1 έως 3 χρόνια σε αντίθεση με την ηρωίνη που καταγράφει
θνησιμότητα 5 με 7 χρόνια.
Ήδη στην Γερμανία υπάρχουν γιατροί που επιβεβαιώνουν την «εισαγωγή» του
ναρκωτικού αλλά και αρκετών θυμάτων από την αρχή του έτους.
IN.GR (ηλεκτρονική εφημερίδα), 22 Ιουνίου 2007
Στα 15,5έτη τοποθετείται η έναρξη χρήσης ουσιών,
σύμφωνα με έρευνα του ΚΕΘΕΑ.
Αυξάνεται από έτος σε έτος η μέση ηλικία των
ατόμων που ζητούν βοήθεια από το Κέντρο Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων (ΚΕΘΕΑ),ενώ ο μέσος
όρος ηλικίας έναρξης της χρήσης ουσιών για το
σύνολο του πληθυσμού δεν έχει αλλάξει κατά τη διάρκεια των τελευταίων χρόνων,σύ
μφωνα με έρευνα που διενήργησε το Κέντρο κατά την επταετία 20002006.
Όπως τόνισε ο υπεύθυνος του τομέα έρευνας του
ΚΕΘΕΑ Γ.Παπαναστασάτος,η μέση ηλικία των ατό-μων που ζητούν θεραπεία έφτασ
ε το 2006 στα 27 χρόνια για τους άντρες και στα 25,2 χρόνια για τις
γυναίκες.
Σε ό,τι αφορά στο μέσο όρο ηλικίας έναρξης χρήσης,υπολογίζεται ότι είναι τα 15,5
χρόνια, ωστόσο ποσοστό μεγαλύτερο από το ένα τρίτο
όσων προσέγγισαν τα κέντρα του ΚΕΘΕΑ κατά τη
105
διάρκεια της επταετίας άρχισε τη χρήση πριν από
τα 15.Σημαντικός παράγοντας για την έναρξη
της χρήσης ουσιών,σύμφωνα με τα στοιχεία της
έρευνας, είναι η διακοπή του σχολείου.
Η πρώτη ουσία που χρησιμοποίησε η συντριπτική
πλειονότητα όσων συμμετείχαν στην έρευνα είναι η κάνναβη, που από 73,2%
που ήταν το 2000
έφτασε στο 83,2%το 2006,ενώ όπως επισημαίνεται στην έρευνα φαίνεται
να υπάρχει σύνδεση μεταξύ της χρήσης κάνναβης και ηρωίνης.
Στη διάρκεια της επταετίας η ηρωίνη παραμένει η κύρια ουσία
κατάχρησης με την υψηλότερη επικράτηση στα
άτομα που ζητούν βοήθειααπό το ΚΕΘΕΑ,
που φτάνει το 80%,
η κάνναβη ως κύρια ουσία
κατάχρησης αναφέρεται από το 12%του πληθυσμού,ενώ η κοκαΐνη ως κύρια ουσία κ
ατάχρησης αναφέρεται από το 5%.
Συνηθισμένο φαινόμενο αποτελεί η παράλληλη
χρήση ουσιών,καθώς από την έρευνα προέκυψε ότι το 70%που συμμετείχαν στην έρ
ευνα έκανε παράλληλη χρήση και άλλων ουσιών,ενώ πρώτη δευτερεύουσα ουσία κατ
άχρησης είναι η κάνναβη σε ποσοστό 41,3% το 2006 από 38,2% το 2000.
Από την πλευρά του ο διευθυντής του ΚΕΘΕΑ Χ.
Πουλόπουλος
αναφέρθηκε στα στοιχεία της έρευνα λέγοντας ότι
στη μελέτη συμμετείχαν
12.938άτομα,ενώ η αναλογία ανδρών-γυναικών παραμένεικαθ’ όλη τη διάρκεια της
επταετίας σταθερή στο τέσσερα προς ένα.
Παράλληλα είπε ότι από τη μελέτη καταδεικνύεται η σχέση της εξάρτησης από ουσίε
ς με την παραβατικότητα,καθώς τρία στα τέσσερα άτομα που απευθύνονται στο ΚΕΘ
ΕΑ έχουν κάποια εμπλοκή με το νόμοενώ οκτώ στα δέκα άτομα ζουν με τις οικογένει
ές τους που είναι και σημαντικός παράγοντας για την αναζήτηση θεραπείας.
Επίσης από τη μελέτη φάνηκε ότι στην οικογένεια εμφανίζεται χρήση ναρκωτικών
στα αδέλφια σε
ποσοστό 17,9%
(το 2006),
χρήση κατάχρηση αλκοόλ από τον πατέρα 13%
για το ίδιο έτος και χρήση κατάχρηση ψυχοφαρμάκων, κυρίως από τη μητέρα σε ποσοστό 6,2%.
Αναφορικά με την εργασιακή κατάσταση των εξαρτημένων ατόμων προέκυψε ότι
έξι στους δέκα είναι άεργοι.
106
Σύμφωνα με στοιχεία που παρουσίασε ο πρόεδρος του ΚΕΘΕΑ Γ.
στα συμβουλευτικά κέντρα δόθηκαν υπηρεσίες σε
2.944
στις μονάδες άμεσης πρόσβασης σε 948,
Νοταράς,
άτομα,
στις μονάδες απεξάρτησης σε 1.113, στα κέντρα κοινωνικής επανένταξης σε 489,
στα κέντρα οικογενειακής στήριξης σε 4.502
και στα προγράμματα συμβουλευτικής θεραπείας
και επανένταξης κρατουμένων και αποφυλακισμένων σε 1.263 άτομα.
Η τηλεφωνική γραμμή ψυχολογικής υποστήριξης του ΚΕΘΕΑ ΙΘΑΚΗ δέχτηκε 2.667
κλήσεις,
ενώ λειτούργησαν το 2006
και στις αρχές του 2007
συνολικά έξι συμβουλευτικά κέντρα.
Αναφερόμενος στα προβλήματα του κέντρου είπε
ότι σχετίζονται με έλλειψη εθνικού συντονισμού,
την έλλειψη για παρατεταμένο χρονικό
διάστημα επιμορφωτών στα θεραπευτικά προγράμματα,
η γραφειοκρατία σε καίριες διαδικασίες,
οι μονοδιάστατες πολιτικές αντιμετώπισης του
προβλήματος της εξάρτησης,η αύξηση του αριθμού
των κρατούμενων και το νέο σύστημα προμηθειών
στα κέντρα απεξάρτησης.
Αποτελέσματα ερωτηματολογίων
Εδώ παρατίθενται τα αποτελέσματα ερευνών της ομάδας, όπως και σχετικές
εικόνες.
Ερωτηματολόγιο για το αλκοόλ
Σύμφωνα με την έρευνα που διεξήγε η υποομάδα των εθισμών, υπεύθυνη για τον
εθισμό στο αλκοόλ, δόθηκε κάποιος αριθμός ερωτηματολογίων σε μαθητές του 1 ου
Λυκείου Χαλκίδας, της 2ας τάξης, ανώνυμα, και συλλέχθηκαν τα εξής
αποτελέσματα:
107
1. Κάνεις χρήση αλκοόλ;
ΑΓΟΡΙΑ:
Το 75% απάντησε θετικά
Το 25% απάντησε αρνητικά
ΚΟΡΙΤΣΙΑ:
Το 95% απάντησε θετικά
Το 5% απάντησε αρνητικά
2. Από ποια ηλικία έχεις βάλει το αλκοόλ στη ζωή σου;
ΑΓΟΡΙΑ:
Το 40% απάντησε 13-15
Το 40% απάντησε 16-18
Το 20% απάντησε 19-21
ΚΟΡΙΤΣΙΑ:
Το 50% απάντησε 13-15
Το 50% απάντησε 16-18
Το 0% απάντησε 19-21
3. Από ποια ηλικία πιστεύεις πως ξεκινούν άλλοι έφηβοι να πίνουν αλκοόλ;
ΑΓΟΡΙΑ:
Το 60% απάντησε 13-15
Το 40% απάντησε 16-18
Το 0% απάντησε 19-21
ΚΟΡΙΤΣΙΑ:
Το 70% απάντησε 13-15
Το 30% απάντησε 16-18
Το 0% απάντησε 19-21
108
4. Ποιος λόγος πιστεύεις πως έχει οδηγήσει τους εφήβους σε αυτή την πράξη;
ΑΓΟΡΙΑ:
Το 3% απάντησε «Κατάσταση οικογενειακού περιβάλλοντος»
Το 60% απάντησε «Επιρροή από φιλικό-κοινωνικό περιβάλλον»
Το 0% απάντησε «Ανασφάλεια»
Το 10% απάντησε «Αντίδραση στην ψυχολογική πίεση που νιώθουν»
Το 17% απάντησε «Περιέργεια»
Το 10% απάντησε «Ως λύση στα προβλήματα που τους απασχολούν»
ΚΟΡΙΤΣΙΑ:
Το 8% απάντησε «Κατάσταση οικογενειακού περιβάλλοντος»
Το 38% απάντησε «Επιρροή από φιλικό-κοινωνικό περιβάλλον»
Το 5% απάντησε «Ανασφάλεια»
Το 8% απάντησε «Αντίδραση στην ψυχολογική πίεση που νιώθουν»
Το 22% απάντησε «Περιέργεια»
Το 19% «Ως λύση στα προβλήματα που τους απασχολούν»
5. Θεωρείς πως είναι εύκολο για το νέο να επηρεαστεί, ώστε να καταφύγει στο
αλκοόλ;
ΑΓΟΡΙΑ:
Το 75% απάντησε θετικά
Το 25% απάντησε αρνητικά
ΚΟΡΙΤΣΙΑ:
Το 100% απάντησε θετικά
Το 0% απάντησε αρνητικά
6. Γνωρίζεις τα αποτελέσματα που μπορεί να επιφέρει το αλκοόλ στον
οργανισμό;
109
ΑΓΟΡΙΑ:
Το 95% απάντησε θετικά
Το 5% απάντησε αρνητικά
ΚΟΡΙΤΣΙΑ:
Το 95% απάντησε θετικά
Το 5% απάντησε αρνητικά
7. Νομίζεις πως είναι εύκολο να απαλλαγεί ο νέος από αυτή τη συνήθεια;
ΑΓΟΡΙΑ:
Το 55% απάντησε θετικά
Το 45% απάντησε αρνητικά
ΚΟΡΙΤΣΙΑ:
Το 40% απάντησε θετικά
Το 60% απάντησε αρνητικά
8. Από ποιούς φορείς πιστεύεις ότι θα έπρεπε να λαμβάνουν οι έφηβοι
ενημέρωση για τις επιβλαβείς συνέπειες του αλκοόλ στον οργανισμό του
ανθρώπου;
ΑΓΟΡΙΑ:
Το 38% απάντησε «Οικογένεια»
Το 0% απάντησε «Σχολείο»
Το 5% απάντησε «Κρατικούς φορείς»
Το 52% απάντησε «Όλα τα παραπάνω»
Το 5% απάντησε «Κάποια άλλη άποψη, δική σου.»
ΚΟΡΙΤΣΙΑ:
Το 20% απάντησε «Οικογένεια»
Το 24% απάντησε «Σχολείο»
Το 4% απάντησε «Κρατικούς φορείς»
Το 52% απάντησε «Όλα τα παραπάνω»
110
Το 0% «Κάποια άλλη άποψη, δική σου.»
9. Πιστεύεις πως από την κοινωνία σήμερα υπάρχει η σωστή αντιμετώπιση και
ενημέρωση γι’αυτό το ζήτημα;
ΑΓΟΡΙΑ:
Το 5% απάντησε θετικά
Το 95% απάντησε αρνητικά
ΚΟΡΙΤΣΙΑ:
Το 5% απάντησε θετικά
Το 95% απάντησε αρνητικά
Εικόνες για το αλκοόλ
111
112
113
114
115
Ερωτηματολόγιο για τον εθισμό των νέων στο διαδίκτυο
Ενδεικτικά αναφέρουμε μερικά αποτελέσματα από την έρευνα που κάναμε:
Ερώτηση 1
Έχετε ηλεκτρονικό υπολογιστή στο σπίτι?
116
Ερώτηση 2
Έχετε πρόσβαση στο Internet?
117
Ερώτηση 3
Από πού έχετε συνήθως πρόσβαση στο Internet?
118
Ερώτηση 4
Πόσες ώρες την ημέρα χρησιμοποιείτε το Internet?
119
Ερώτηση 5
Ποιος είναι ο κυριότερος λόγος που χρησιμοποιείτε το Internet?
120
Εικόνες για το κάπνισμα
121
122
123
Εικόνες για τα ναρκωτικά
124
125
126
ΟΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΤΑ ΟΝΕΙΡΑ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ
Πρόλογος
Τελειώνοντας την εργασία μας για τους εφήβους δεν θα μπορούσαμε να μην
ερευνήσουμε για τα όνειρα και τους προβληματισμούς των νέων για το μέλλον. Το
παραπάνω θέμα απασχολεί την πλειονότητα των νέων σήμερα. Σκοπός μας λοιπόν
είναι να απαντήσουμε σε όσο το δυνατόν περισσότερα από τα παρακάτω ερωτήματα:
 Ποιά είναι τα όνειρα των νέων;
 Ποιές οι ανησυχίες τους;
 Με ποιόν τρόπο επηρεάζουν οι ανησυχίες αυτές την κοινωνία;
 Με ποιόν τρόπο επηρεάζει η κοινωνία τις ανησυχίες τους;
 Πώς αντιδρούν οι ενήλικες;
Οι νέοι πάντα αποτελούσαν για την κοινωνία την ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον.
Τα όνειρά τους θα ήταν αυτά που θα καθόριζαν την επιβίωση της ανθρωπότητας. Οι
μεγάλοι έχοντας πια ζήσει αρκετά έτσι ώστε να αφήσουν το δικό τους στίγμα στην
κοινωνία καλούνται να βοηθήσουν τα παιδιά τους να χτίσουν έναν καλύτερο τρόπο
ζωής για το μέλλον. Άλλωστε σκοπός της ανθρωπότητας πάντα ήταν να εξελιχθεί.
Υπάρχουν όμως κάποιοι παράγοντες που εμποδίζουν τους νέους από το να
εκπληρώσουν αυτό το σκοπό . Μετά από αρκετή έρευνα, ανακαλύψαμε πως ο
κυριότερος από αυτούς στην Ελλάδα του σήμερα είναι η οικονομική κρίση.
Αρκετοί νέοι αναγκάζονται να δουλέψουν σήμερα για διάφορους λόγους. Αρχικά, η
εξοικονόμηση χρημάτων τους βοηθά να καλύπτουν τις βασικές βιοτικές τους
ανάγκες. Μπορούν επίσης με αυτόν τον τρόπο να βοηθήσουν οικονομικά και την
οικογένειά τους. Παράλληλα, αυτό αρκετές φορές συντελεί στην ανεξαρτητοποίηση
από τους γονείς. Βέβαια όμως τα παιδιά δεν ονειρεύονται απλά να δουλέψουν. Ο
κάθε μαθητής θέλει να ασχοληθεί με κάτι διαφορετικό. Κάτι που θα μπορέσει όχι
μόνο να του καλύπτει τα έξοδα, αλλά που θα τον ευχαριστεί κιόλας. Έτσι βλέπουμε
γύρω μας παιδιά να διαβάζουν με κύριο στόχο τους να μπορέσουν να ασχοληθούν με
το επάγγελμα που έχουν επιλέξει. Με το επάγγελμα των ονείρων τους.
Ωστόσο, μέσα στη δύσκολη οικονομική συγκυρία που βρισκόμαστε, είναι
αναμφισβήτητο γεγονός, ότι ολάκληρη η κοινωνία βρίσκεται σε άσχημη κατάσταση.
Οι θέσεις εργασίας έχουν μειωθεί, οι περικοπές έχουν γίνει κύριος φόβος των
εργαζομένων, τα παιδιά είναι αναγκασμένα να βλέπουν τους γονείς τους σε πολύ
127
άσχημη κατάσταση, ενώ πολλές φορές η εξασφάλιση ακόμη και του καθημερινού
φαγητού αποτελεί μεγάλο πρόβλημα ειδικά για τους γονείς που βιώνουν την ανεργία.
Οι νέοι, τα βασικότερα θύματα της αναταραχής αυτής πως αντιδρούν;
Υπάρχει περίπτωση να έχουν χάσει το δικαίωμα στην επιτυχία, στην δημιουργία, στο
όνειρο;
Είναι γεγονός ότι η συντριπτική πλειονότητα των νέων βιώνει μεγάλη πίεση και
νιώθει αβεβαιότητα για το μέλλον της λόγω της οικονομικής κρίσης. Μάλιστα μια
μικρή μειονότητα θεωρεί βέβαιη τη μετανάστευση.
Πιο συγκεκριμένα η ανασφάλεια των νέων για το μέλλον πηγάζει από την αγορά
εργασίας που μοιάζει με κινούμενη άμμο. Οι περισσότεροι ανησυχούν λόγω της
αδυναμίας να βρουν δουλειά. Κάποιοι άλλοι πιστεύουν ότι θα επηρεαστούν οι
οικονομικές τους απολαβές, με αποτέλεσμα να μη μπορούν να αυτονομηθούν από την
οικογένειά τους, να επιλέξουν τον τόπο κατοικίας τους και να αποκτήσουν οικογένεια
και δική τους στέγη, ενώ μερικοί νιώθουν ότι η οικονομική κρίση θα επηρεάσει τις
σπουδές τους και την ψυχολογία τους. Επίσης, ένα ποσοστό 54% των φοιτητών λένε
ότι δεν θα μπορέσουν να βρουν εργασία σχετική με το αντικείμενο των σπουδών
τους. Από την άλλη, κάποιοι ήδη από τα 20 τους χρόνια το έχουν αποφασίσει ότι
σκοπεύουν να μεταναστεύσουν στο εξωτερικό.
Όσο για τις περικοπές ακόμη και σε βασικά αγαθά και υπηρεσίες (όπως από το
φαγητό και την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη), αυτές πλέον δεν θα πρέπει να
θεωρούνται είδηση...
Ωστόσο οι νέοι πιστεύουν σε έναν κόσμο πιο δίκαιο και αξιοκρατικό, που θα δίνει
ευκαιρίες σε όλους και θα καταξιώνει τις προσπάθειές τους και τους αγώνες τους.
Εκτιμούν πως είναι δικαίωμά τους να ζουν σε ένα φυσικό περιβάλλον καθαρό και
υγιεινό και διεκδικούν τη συμμετοχή τους στην διαμόρφωση της πολιτικής ζωής.
Ονειρεύονται να πάρουν την εξουσία στα χέρια τους με σκοπό την εξυπηρέτηση του
κοινωνικού συμφέροντος. Βλέπουν τον κόσμο ως μια ενιαία κοινότητα ανθρώπων και
επιθυμούν την αλληλεγγύη και τη συνεργασία όλων των λαών.
Μια προσπάθεια να ακουστούν οι απόψεις, οι ανησυχίες και τα όνειρα των νέων για
το μέλλον δίνει το πρόγραμμα "From Athens to London: Shape Your Future".
Συγκεκριμένα, 15 νέοι μαθητές υπέβαλλαν τις απόψεις τους στο Ευρωκοινοβούλιο,
εκπροσωπώντας τους συμμετέχοντες του προγράμματος και παραδίνοντας το
ψήφισμα των νέων στους Ευρωβουλευτές, κατά τη διάρκεια του ταξιδιού στις
Βρυξέλλες, το Νοέμβριο (06-08/11/2012). Η επιλογή των παιδιών έγινε κατόπιν
διαγωνισμών που πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο του "From Athens to London:
Shape Your Future".
Τα ζητήματα στα οποία αναφέρθηκαν οι 15 νέοι είναι η ανεργία, ανέχεια, η έλλειψη
κοινωνικής δικαιοσύνης, αλλά και η προστασία του περιβάλλοντος. Όμως,
μεγαλύτερη ανησυχία φαίνεται να τους προκαλεί η έλλειψη παιδείας, την οποία
μάλιστα αντιλαμβάνονται ως διέξοδο στα προβλήματα της εποχής και κινητήριο
δύναμη για τη διαμόρφωση ενός καλύτερου μέλλοντος.
"Η νέα γενιά θέλει και πρέπει να αποκτήσει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση τού
μέλλοντός της. Η Ελλάδα σήμερα ταλανίζεται από κακές πρακτικές προηγούμενων
128
ετών, τον αντίκτυπο των οποίων καλούνται τώρα να αντιμετωπίσουν οι νέοι, χωρίς να
φέρουν οι ίδιοι καμία ευθύνη. Οι παλαιότερες γενιές οφείλουν να ακούσουν τα νέα
παιδιά, ελπίζοντας ότι με τις φρέσκες ιδέες τους θα μας οδηγήσουν σε ένα καλύτερο
μέλλον." τονίζει υπεύθυνος του προγράμματος.
Το ψήφισμα των νέων που παραδόθηκε στο Ευρωκοινοβούλιο απαρτίζεται από
μηνύματα νέων από την Ελλάδα, αλλά και άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, οι οποίοι
ενημερώθηκαν για το σκοπό του προγράμματος τόσο από τη ειδική σελίδα
επικοινωνίας στο Facebook, όσο και κατά τη διάρκεια επισκέψεων εκπροσώπων του
προγράμματος "From Athens to London: Shape Your Future" σε Ελλάδα, Γερμανία
και Μεγάλη Βρετανία.
Το μήνυμα: Παρότι δεν μπορούμε να αλλάξουμε το μέλλον μας από τη μια μέρα στην
άλλη, τέτοιες πρωτοβουλίες μας βοηθούν να κάνουμε μικρά βήματα προς την σωστή
κατεύθυνση.
Η οικονομική κρίση και ο αντίκτυπος στα όνειρα των νέων
Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, η οικονομική κρίση επηρεάζει τους νέους σε
μεγάλο βαθμό, τέτοιον ώστε να αναγκάζονται να αντιμετωπίσουν σκληρές
καταστάσεις που μερικές φορές φαντάζουν δυσδιάβατες.
Σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποίησε η Ομάδα Εφήβων Συμβούλων του
Συνήγορου του παιδιού σε μαθητές 14 εώς 18 ετών από 22 σχολεία σε διάφορες
περιοχές της χώρας, η οικονομική κρίση έχει σοβαρές συνέπειες στην οικογενειακή
ζωή του 89% των μαθητών, ενώ το 37% δηλώνει πως το αντίκτυπο της κρίσης
βιώνουν και οι οικογενειακές και προσωπικές σχέσεις τους.
Σύμφωνα με το δημοσίευμα του Ελεύθερου τυπου, αρνητικές αλλαγές διαπιστώνουν
7 στους 10 μαθητές στον τρόπο διαβίωσής τους, στα έξοδα της οικογένειας, αλλά και
στο χαρτζιλίκι τους, καθώς το 59% έχει υποστεί περικοπές. 1 στους 2 μαθητές
δηλώνει ότι οι γονείς του έχουν υποστεί σημαντική μείωση στους μισθούς τους, ενώ
σχεδόν 2 στους 10 τονίζουν ότι ένας γονιός είναι άνεργος, αριθμοί που δείχνουν πως
οι έφηβοι πλέον καλούνται να ανταποκριθούν στη νέα πραγματικότητα. Τα παιδιά πι
αποφασίζουν να μειώσουν τα έξοδά τους, καθώς καταλαβαίνουν πως οι γονείς τους
χρειάζονται τη βοήθειά τους.
Τα όνειρα των νέων παίρνουν άλλη διάσταση καθώς το 61% των μαθητών δηλώνει
πως έχει επηρεαστεί ο επαγγελματικός τους προσανατολισμός. Τα παιδιά αρχίζουν να
σκέφτονται ρεαλιστικά και προσπαθούν να διαλέξουν κάποιο επάγγελμα που θα
μπορεί να επιφέρει εισόδημα στα ίδια και την οικογένειά τους. Οι γονείς
παραδέχονται πως στην περίπτωση που τα παιδιά τους επιτύχουν στις πανελλαδικές
εξετάσεις και χρειαστεί να ζήσουν σε μακρινή πόλη θα είναι ανίκανοι να τους
συμπαρασταθούν οικονομικά. Έτσι πολλοί νέοι σήμερα τελειώνουν το σχολείο και
129
ψάχνουν να βρούν αμέσως κάποια δουλειά, ενώ τα αγόρια κατατάσσονται στην
ηλικία των 18 στο στρατό, φαινόμενο αδιανόητο τα προηγούμενα χρόνια.
Πέντε αριστούχοι με όνειρα και ανησυχίες για το μέλλον
Οικονομική κρίση και επαγγελματική αποκατάσταση, οι «σκόπελοι» της
επόμενης μέρας
Παραθέτουμε τις σκέψεις κάποιων νέων που μόλις ολοκλήρωσαν τη φοίτησή τους
στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, αρίστευσαν στις Πανελλαδικές εξετάσεις και
ξεκινούν μια νέα σελίδα στη ζωή τους: τη φοίτηση σε ένα Πανεπιστήμιο με όνειρα
και ελπίδες για το μέλλον για το οποίο προσπάθησαν σκληρά.
Προβληματισμένοι από τη διογκούμενη ανεργία και την επιδεινούμενη οικονομική
κατάσταση της Ελλάδας, οι φετινοί αριστούχοι ξεκινούν από γερές βάσεις για να
κυνηγήσουν τα όνειρά τους, με την αισιοδοξία, βέβαια, που επιτρέπει η ηλικία τους.
Ενδεικτικό είναι ότι οι περισσότεροι είχαν σκεφτεί την εναλλακτική των σπουδών
στο εξωτερικό, ενώ πολλοί θα επιλέξουν σπουδές με βάση την εργασιακή
αποκατάσταση ή το κύρος του πτυχίου και του πανεπιστημιακού ιδρύματος εκτός
ελληνικών συνόρων.
Άλλοι πάλι προτίθενται να κυνηγήσουν τα θέλω τους πέρα από τα όρια που θέτει η
οικονομική κρίση και δηλώνουν πως θα βουτήξουν σε... βαθιά νερά. Σε κάθε
περίπτωση, οι «πρώτοι των πρώτων» νιώθουν τώρα πια δικαιωμένοι για τους κόπους
που κατέβαλαν και τις θυσίες που έκαναν, οι οποίες -όπως λένε οι ίδιοι- δεν ήταν και
λίγες...
Αναστασία Σταμούλου 19.310 μόρια
Θα κάνω κάτι που μου αρέσει
«Τώρα που επαγγελματική αποκατάσταση έχει γίνει πιο δύσκολη από ποτέ, σημασία
έχει να κάνεις κάτι που σε εμπνέει» λέει η Αναστασία Σταμούλου, που μένει στην
Αθήνα κι έχει καταγωγή από την Εύβοια. Ήξερε ότι σε κάποια μαθήματα είχε γράψει
καλά, αλλά δεν το περίμενε να φτάσει σε τέτοια επίπεδα μοριοδότησης. Με 19.310
μόρια στη φαρέτρα της μπορεί να θεωρεί σχεδόν σίγουρη την εισαγωγή της στη
σχολή που τόσο επιθυμεί να σπουδάσει. «Θέλω να σπουδάσω Δημοσιογραφία και
Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Μου αρέσει από μικρή αυτό, από το Δημοτικό. Ξέρω
βέβαια πως είναι πολύ δύσκολο να επιβιώσεις σε έναν τέτοιο χώρο, ειδικά με τις
σημερινές συνθήκες, αλλά θα κάνω κάτι που μου αρέσει». Αν δεν ευοδωθεί το πλάνο
για σπουδές Επικοινωνίας, σκέφτεται ως εναλλακτικές τη Νομική -περισσότερο όμως
για νομικός σύμβουλος παρά για δικηγόρος- και την Ψυχολογία. Τα σχέδιά της, προς
το παρόν, περιλαμβάνουν ένα πτυχίο στην Ελλάδα, ένα μεταπτυχιακό στο εξωτερικό
και, αν προκύψει, καριέρα εκτός ελληνικών συνόρων. «Είμαι απογοητευμένη με την
κατάσταση που επικρατεί σήμερα στην Ελλάδα. Φαίνεται πως οι Έλληνες δεν έχουν
αντιληφθεί τη σοβαρότητα της κατάστασης. Είμαι περισσότερο απογοητευμένη από
τους ανθρώπους παρά από το σύστημα. Κι όλο αυτό ξεκινά από την Παιδεία. Το
130
εκπαιδευτικό σύστημα δημιουργεί ανθρώπους που δεν αντιδρούν, δεν θέλουν να
γνωρίζουν, δεν ψάχνονται».
Χρύσα Γούτα 19.800 μόρια
Χρονιά με πολύ διάβασμα
Αναποφάσιστη ακόμη μεταξύ της Ιατρικής και της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ
είναι η Θεσσαλονικιά Χρύσα Γούτα, που κατάφερε να συγκεντρώσει 19.800 μόρια
και δικαίως κατατάσσεται ανάμεσα στους πρώτους των πρώτων. «Ήταν μια χρονιά
που είχε πολύ διάβασμα, αλλά δεν θα τη χαρακτήριζα εξαντλητική. Αν έχει κανείς τις
βάσεις από τις προηγούμενες τάξεις και διαβάζει με σύστημα, τα καταφέρνει. Αλλά
είναι αδύνατον να βγάλεις όλη την ύλη της Φυσικής, για παράδειγμα, σε μία χρονιά
αν δεν ξέρεις αυτή των προηγούμενων χρόνων» λέει η 18χρονη αριστούχος, που εδώ
και δύο χρόνια σταμάτησε να παίζει κιθάρα και πιάνο, διέκοψε την παρουσία της
στην ορχήστρα του σχολείου και τα μαθήματα στο Ωδείο.
Παναγιώτης Τσιπουριάρης 19.330 μόρια
Στόχος το Μαθηματικό Πάτρας
Ο Παναγιώτης Τσιπουριάρης από το Λύκειο Καστριτσίου της Πάτρας κατάφερε να
συγκεντρώσει 19.330 μόρια και να βρίσκεται ανάμεσα στους πρώτους μαθητές της
Αχαΐας. Αυτό που τώρα θέλει είναι να εισαχθεί στη Μαθηματική Σχολή του
Πανεπιστημίου της Πάτρας και, όπως λέει, μάλλον τα έχει καταφέρει. Στο πλευρό
του ήταν όλο αυτό το διάστημα της δύσκολης και επίπονης προετοιμασίας η
οικογένειά του, οι φίλοι και οι δικοί του άνθρωποι.
Ολγα
Παπαζήση 19.545 μόρια
Έγραψε 19,1 στη Φυσική
Μία από τις πρώτες θέσεις στην Ιατρική Θεσσαλονίκης διεκδικεί η Όλγα Παπαζήση,
απόφοιτος του 1ου Γενικού Λυκείου Θέρμης Θεσσαλονίκης που συγκέντρωσε 19.545
μόρια και μάλιστα έγραψε στο επίμαχο μάθημα της Φυσικής 19,1. «Ήταν δύσκολο το
θέμα για το οποίο δημιουργήθηκε σάλος, αλλά όχι εκτός ύλης. Είχαμε διδαχθεί και τη
θεωρία και σχετικές ασκήσεις» σχολιάζει. Για τη 18χρονη Όλγα η χρονιά που πέρασε
ήταν δύσκολη αλλά δεν κλείστηκε στο σπίτι. «Διάβαζα περίπου ένα τετράωρο την
ημέρα, άλλες τόσες ώρες έκανα φροντιστήριο και ιδιαίτερα μαθήματα. Κάθε Σάββατο
έβγαινα έξω για λίγο και τις καθημερινές είχα χρόνο για τον εαυτό μου. Μόνο το
μπάσκετ μού έλειψε πολύ».
Ευαγγελία Μητροπούλου 19.123 μόρια
Θέλω να μπω στη Νομική Αθηνών
«Νομική Αθηνών θέλω να μπω. Θέλω να την έχω ως πρώτο πτυχίο, ως βάση, και
μετά να ασχοληθώ με τη διπλωματία. Αυτό είναι το όνειρό μου». Η 18χρονη
Ευαγγελία Μητροπούλου από το 6ο Λύκειο Καλλιθέας της Αθήνας χαμογελά
δικαιωμένη με τα 19.123 μόρια που κατάφερε να συγκεντρώσει. Η επίπονη
προσπάθειά της στηρίχθηκε στη θέλησή της να περάσει στη Νομική Αθηνών. Ήταν
μια απόφαση που πήρε πέρυσι. «Σκέφτηκα πάρα πολύ την εναλλακτική των σπουδών
στο εξωτερικό. Έκανα αιτήσεις σε διάφορα πανεπιστήμια της Αγγλίας για Νομική και
με δέχτηκαν στο Λέστερ και το Σάσεξ. Κατέληξα όμως πως είναι καλύτερα, λόγω της
131
ηλικίας μου, να ολοκληρώσω το πρώτο πτυχίο στην Ελλάδα και να πάω για
μεταπτυχιακά στην Αγγλία. Δεν έχω αποφασίσει ακόμη αν θέλω να δουλέψω στην
Ελλάδα ή σε άλλη χώρα». Η Ευαγγελία ξέρει πως τα περισσότερα επαγγέλματα και
πολύ περισσότερο αυτό του δικηγόρου είναι κορεσμένα στην Ελλάδα και αυτό την
τρομάζει λιγάκι. Γι' αυτό σκέφτεται να συνδυάσει Νομική με οικονομικά. «Σκέφτηκα
ότι είναι ένας πολύ καλός συνδυασμός, που ιδιαίτερα τώρα έχει μεγάλη ζήτηση. Όλος
ο κόσμος στρέφεται πια γύρω από τα οικονομικά».
Έρευνα της UNICEF για τα ελληνόπουλα (9-17 ετών) που αποτελεί μέρος
μεγαλύτερης έρευνας στην Ευρώπη και την Κεντρική Ασία με τίτλο "Φωνές των
Νέων", καταγράφει τις επιθυμίες, τα όνειρα, τα προβλήματα και τις ανησυχίες τους.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας που στην Ελλάδα διεξήγαγε η εταιρία Market
Analysis, τα ελληνόπουλα είναι ευτυχισμένα στην πλειοψηφία τους, αισθάνονται
ευχαριστημένα στο σχολείο, πιστεύουν στο μέλλον, αξιολογούν πολύ θετικά τις
σχέσεις τους με τους δασκάλους και τους συμμαθητές τους αλλά θεωρούν ότι τα
παιδιά ευαίσθητων κοινωνικών ομάδων δεν αντιμετωπίζονται με δικαιοσύνη. Ζητούν
να λαμβάνεται περισσότερο υπόψη η γνώμη τους από τους πολιτικούς, από τους
οποίους ζητούν καλύτερο εκπαιδευτικό σύστημα, ελεύθερο χρόνο και ασφάλεια και
δέχονται την τρυφερότητα και στοργή των γονέων τους που τις περισσότερες φορές
αντιμετωπίζουν με κατανόηση την συμπεριφορά τους. Οι καλές σχέσεις, ο
αλληλοσεβασμός και η τιμιότητα είναι τα στοιχεία που οι ελληνικές οικογένειες
διδάσκουν
στα
παιδιά
τους.
Χαμηλά είναι τα επίπεδα βίας στα παιδιά, τα οποία αισιοδοξούν για το μέλλον τους
και τα περισσότερα θέλουν να συνεχίσουν να ζουν στην Ελλάδα.
Σε σχέση με τα παιδιά στην Ευρώπη τα ελληνόπουλα αντιμετωπίζουν πολύ μικρότερα
ποσοστά βίας, ενώ στην Ελλάδα υπάρχουν λιγότερα εργαζόμενα παιδιά. Έχουν
μικρότερη εμπιστοσύνη προς τους ενήλικες, δηλώνουν χαμηλότερα ποσοστά χρήσης
ουσιών αλλά έχουν μεγαλύτερη έλλειψη πληροφόρησης για θέματα σχετικά με το σεξ
και δηλώνουν μεγαλύτερη άγνοια από τους ευρωπαίους συνομηλίκους τους για τους
ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Τέλος παρουσιάζονται πιο αισιόδοξα για τη ζωή τους
στο
μέλλον.
Αναλυτικότερα:
Πόσο ευτυχισμένα είναι τα παιδιά μας;
69% των Ελληνόπουλων που έλαβαν μέρος στη δημοσκόπηση αισθάνονται σε
γενικές γραμμές ευχαριστημένα - σχεδόν το ίδιο ποσοστό λένε ότι
αισθάνονται ευχαριστημένα τον περισσότερο καιρό. Κανένα δεν ανέφερε ότι
δεν αισθάνεται ποτέ ή σχεδόν ποτέ ευχαριστημένο.
 Τα βασικότερα πράγματα που ευχαριστούν τα Ελληνόπουλα είναι: Το να είναι
με φίλους (52%) και με την οικογένεια (42%). Το 37% των παιδιών λένε ότι
αισθάνονται ευχαριστημένα στο σχολείο και το 30% λένε ότι το να έχουν
ελεύθερο χρόνο / διασκέδαση είναι αυτό που τα ευχαριστεί περισσότερο.
 Τα μισά από τα παιδιά πάντως, ισχυρίζονται ότι το να βρίσκονται στο σχολείο
είναι κάτι που μπορεί να τους προκαλεί δυσαρέσκεια. Οι τιμωρίες και η
έλλειψη ελευθερίας επίσης δυσαρεστούν τα παιδιά (35%).
 Το κυριότερο πράγμα που τα παιδιά λένε αυθόρμητα ότι τα προβληματίζει
είναι το σχολείο (61%), ακολουθούμενο από την οικογένεια (21%). Πάρα
πολύ λίγα παιδιά τα προβληματίζουν οι φίλοι, η πολιτική ή το περιβάλλον.

132

Το 51% των παιδιών νομίζουν ότι η ζωή σήμερα είναι πολύ καλύτερη από ότι
ήταν πριν από 10 χρόνια - αλλά ένα 14% νομίζει ότι είναι χειρότερη από ότι
ήταν παλιά.
Πώς αισθάνονται τα παιδιά στο σχολείο;
Το 97% των παιδιών στην Ελλάδα πηγαίνουν στο σχολείο. Ελάχιστα
περισσότερα παιδιά από οικογένειες της ανώτερης και μεσαίας τάξης και από
αστικές περιοχές πηγαίνουν στο σχολείο, σε σχέση με παιδιά από οικογένειες
χαμηλού εισοδήματος ή αγροτικές περιοχές.
 Τα παιδιά λένε ότι ο κύριος λόγος που πηγαίνουν στο σχολείο είναι για να
μάθουν κάτι (62%). Επίσης δηλώνουν την επιδίωξη επαγγελματικών στόχων
(42%) και τη βελτίωση των ικανοτήτων τους (34%) ως λόγους για να
παρακολουθούν το σχολείο. Άλλοι λόγοι συμπεριλαμβάνουν το να έχουν
καλύτερο μέλλον ή οικονομική κατάσταση (14%). Ένα 7% των παιδιών
δηλώνουν ότι πηγαίνουν στο σχολείο απλά επειδή είναι αναγκασμένα.
 Τα παιδιά στην Ελλάδα αξιολογούν τις σχέσεις τους τόσο με τους συμμαθητές
όσο και με τους δασκάλους τους πολύ θετικά - με ελαφρά υψηλότερα σε
εκτίμηση τους συμμαθητές τους.
 Αν τους δινόταν η ευκαιρία να πουν στους δασκάλους τους τι πραγματικά
σκέφτονται, το 28% θα ζητούσε να βελτιωθούν οι σχέσεις δασκάλωνμαθητών, το 15% θα ζητούσε καλύτερες μεθόδους διδασκαλίας και λίγο
περισσότερο από το 10% θα έθετε θέματα όπως η διδακτέα ύλη, οι σχολικές
εγκαταστάσεις και η οργάνωση.

Ποιες είναι οι προσδοκίες των παιδιών από την πολιτική;
81% των ελληνόπουλων πιστεύει ότι η γνώμη τους δεν λαμβάνεται υπόψη
καθόλου ή όχι αρκετά από την κυβέρνησή τους όταν λαμβάνονται αποφάσεις
που αφορούν τα παιδιά.
 Θα ήθελαν να συμμετέχουν περισσότερο σε πολιτικές αποφάσεις για θέματα
όπως εγκληματικότητα / βία (23%) και σε μικρότερο βαθμό για το σχολείο την εκπαίδευση (14%). Πάντως, ένα 19% δεν γνωρίζει επάνω σε ποια θέματα
θα ήθελαν να ζητείται η γνώμη τους και ένα 16% δεν θα ήθελαν να ζητείται η
γνώμη τους για τίποτα συγκεκριμένα.
 Τα τρία κύρια πράγματα που τα παιδιά θα ζητούσαν να βελτιώσει η
κυβέρνησή τους είναι: καλύτερο εκπαιδευτικό σύστημα (56%), περισσότερος
ελεύθερος χρόνος και δραστηριότητες (49%) και καλύτερη κοινωνική
ασφάλεια (33%).

Πως εκτιμούν τα παιδιά την κατάσταση στις οικογένειές τους;
Τα παιδιά περιγράφουν τις σχέσεις τους με τους γονείς τους ως πολύ καλές,
με αγάπη και φροντίδα, με υψηλό βαθμό επικοινωνίας και κατανόησης.
 Το 61% των παιδιών αισθάνεται ότι η γνώμη τους λαμβάνεται γενικά υπόψη
στο σπίτι τους. Ένα 28% θα ήθελε να είχε μεγαλύτερο ρόλο πάντως, σε
αποφάσεις που αφορούν το σχολείο.

133
Η καλή συμπεριφορά εκ μέρους των παιδιών κυρίως αντιμετωπίζεται από
τους γονείς με εκδηλώσεις τρυφερότητας και στοργής (72%), αλλά οι γονείς
του 4% των παιδιών που ερωτήθηκαν είχαν αρνητικές αντιδράσεις όπως
σιωπή, αδιαφορία ή αυξημένες απαιτήσεις.
 Η κακή συμπεριφορά αντιμετωπίζεται με κατανόηση (59%) ή θυμό (50%).
 Αν και τα παιδιά στην Ελλάδα σε γενικές γραμμές αισθάνονται ευτυχισμένα
στις οικογένειές τους και τα δύο τρίτα δεν θα άλλαζαν τίποτα, ένα ποσοστό
39% ανέφερε επιθετική συμπεριφορά στο σπίτι, κυρίως φωνές του ενός προς
στον άλλο. Η αιτία αυτού συνήθως περιγράφεται ως "οικογενειακά
προβλήματα".
 Οι σημαντικότερες αξίες που οι ελληνικές οικογένειες διδάσκουν στα παιδιά
τους είναι οι καλές σχέσεις / αλληλοσεβασμός (75%), ακολουθούμενες από
την τιμιότητα (46%).

Πόσο καλά πληροφορημένα είναι τα παιδιά; Γνωρίζουν τα δικαιώματά τους;

To 23% των παιδιών που ερωτήθηκαν στην Ελλάδα δεν μπορούν αυθόρμητα
να αναφέρουν κανένα από τα δικαιώματά τους. Μεταξύ εκείνων που
γνωρίζουν τα δικαιώματα των παιδιών, το δικαίωμα στο να μαθαίνουν και να
παίζουν αναφέρεται πιο συχνά (54%), ακολουθούμενο από το δικαίωμα στο
να νοιώθουν ασφαλή και να είναι υγιή (43%) και το δικαίωμα στην
αξιοπρέπεια και την ελευθερία (29%).
Πως βλέπουν τα παιδιά το μέλλον τους;
Οι μελλοντικοί επαγγελματικοί στόχοι των παιδιών δεν εστιάζονται σε κάποιο
συγκεκριμένο τομέα - αλλά μεταξύ αυτών που αναφέρθηκαν
συμπεριλαμβάνονται: ο ιατρικός (14%), ο επιστημονικός (12%), ο
εκπαιδευτικός (12%) και ο τομέας ασφάλειας (10%).
 Σχεδόν τα μισά από τα παιδιά αισιοδοξούν για το μέλλον της Ελλάδας, όμως,
ένα 17% ισχυρίζεται ότι η Ελλάδα θα γίνει ένα χειρότερο μέρος για να ζει
κανείς στο μέλλον, πράγμα που σχετίζεται κυρίως με προβλέψεις γύρω από
κοινωνικά και περιβαλλοντικά προβλήματα.
 Η ιδανική χώρα για τα παιδιά θα ήταν μια χώρα με λιγότερα κοινωνικά (52%)
και περιβαλλοντικά (39%) προβλήματα, σε συνδυασμό με μια βελτίωση στην
πολιτική κατάσταση (34%). Από όλα τα παιδιά που ερωτήθηκαν, το 84%
σκοπεύει να συνεχίσει να ζεί στην Ελλάδα, ένα 13% θα ήθελε να ζεί κάπου
αλλού, κυρίως σε άλλες χώρες της Δυτικής Ευρώπης ή στη Βόρειο Αμερική.

Ελλάδα και Ευρώπη. Αξιοσημείωτες οι διαφορές
Η Ελλάδα είναι η χώρα που παρουσιάζει τις περισσότερες αποκλίσεις από το μέσο
όρο των αποτελεσμάτων των χωρών της Δυτικής Ευρώπης που συμπεριλήφθηκαν
στην έρευνα (Αυστρία, Γαλλία, Γερμανία, Δανία, Ελβετία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιταλία
και Ολλανδία - οι μέσοι όροι αφορούν αυτές τις χώρες). Μερικές από τις
σημαντικότερες διαφορές επισημαίνονται παρακάτω.
Αρμονικό οικογενειακό περιβάλλον
134
Η Ελλάδα είναι η χώρα με το μικρότερο αριθμό παιδιών που αναφέρουν βίαια ή
επιθετική συμπεριφορά στο σπίτι (39% έναντι ενός μέσου όρου 54%).
Λίγα εργαζόμενα παιδιά
Μαζί με την Ιταλία, η Ελλάδα έχει το υψηλότερο ποσοστό μη-εργαζόμενων παιδιών
(94% έναντι ενός μέσου όρου 85%).
Τα χαμηλότερα επίπεδα εμπιστοσύνης προς τους ενήλικες
Παρά τις άνω του μέσου όρου σχέσεις με γονείς και δασκάλους, η Ελλάδα επίσης
παρουσιάζει τα μεγαλύτερα ποσοστά έλλειψης εμπιστοσύνης προς τους ενήλικες
(21% έναντι ενός μέσου όρου 7%).
Χαμηλά ποσοστά χρήσης ουσιών
Η Ελλάδα μαζί με την Ιταλία είναι η χώρα που παρουσιάζει το μικρότερο αριθμό
παιδιών που έρχονται σε επαφή με βλαπτικές ή παράνομες ουσίες. Ειδικότερα για τα
ναρκωτικά, μόνο 3% των παιδιών στην Ελλάδα αναφέρουν ότι έχουν συνομηλίκους
τους που έχουν δοκιμάσει εισπνεόμενες ουσίες και 5% παράνομα ναρκωτικά (μέσος
όρος 10% και 14% αντίστοιχα στις υπόλοιπες χώρες).
Ελλιπής πληροφόρηση
Τα παιδιά στην Ελλάδα παρουσιάζεται να έχουν ελλιπή πληροφόρηση σε σεξουαλικά
ζητήματα και πολύ χαμηλά ποσοστά γνώσης για τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές
(41% δεν γνωρίζουν έναντι ενός μέσου όρου 19%).
Αισιοδοξία για το μέλλον
Τα παιδιά στην Ελλάδα θεωρούν ότι η ζωή τους θα είναι πολύ καλύτερη στο μέλλον
(22%) ή απλά καλύτερη (48%) από ότι είναι των γονέων τους σήμερα.
Επιπλέον, μέσα στα πλαίσια της έρευνας μας μοιράσαμε το παρακάτω
ερωτηματολόγιο σε μαθητές του σχολείου μας και τα αποτελέσματα ήταν ως εξής:
1)
135
2)
3)
4)
136
5)
6)
7)
137
8)
9)
10)
138
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ
Από τις απαντήσεις των μαθητών φαίνεται να κυριαρχεί η ανησυχία για το κοντινό
αλλά και για το μακρινό μέλλον. Μεγάλη εντύπωση ωστόσο μας προξενεί η
απαισιοδοξία των νέων για ένα καλύτερο μέλλον. Οι νέοι είναι εκείνοι που στην
ουσία θα έχουν την ευκαιρία να βελτιώσουν την κατάσταση στη χώρα μας όταν έρθει
η κατάλληλη ώρα, μα πώς θα μπορέσουν να το κάνουν αυτό με επιτυχία αν τα όνειρα
τους έχουν καλυφθεί από τη μιζέρια του κόσμου γύρω τους; Πώς θα είναι ικανοί να
αντιμετωπίσουν τις δύσκολες στιγμές του μέλλοντος αν δεν εμπιστεύονται την ίδια
τους την πατρίδα, αλλά το κυριότερο, τον ίδιο τους τον εαυτό;
Ευτυχώς ένας σεβαστός αριθμός μαθητών φαίνεται να μην είναι πρόθυμος να
παρατήσει τα όνειρα του για το μέλλον και να υποκύψει στις δυσκολίες που ίσως
προκύψουν. Για πόσο ακόμη όμως θα σκέφτονται έτσι; Ας ελπίσουμε όλοι πως η
σημερινή γενιά θα είναι έτοιμη και πρόθυμη να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες αυτές.
Ας προσπαθήσουμε όλοι να γεμίσουμε με αισιοδοξία τη ζωή μας. Γιατί όσο
διαφορετικοί και να είμαστε, όσα προβλήματα και να έχουμε, δεν πρέπει ποτέ και για
κανέναν λόγο να σταματήσουμε να ονειρευόμαστε.
Συμπερασματικά, οι νέοι σίγουρα έχουν επηρεαστεί πολύ από τα γεγονότα που
συμβαίνουν στη χώρα μας. Μερικοί ίσως να βιώνουν ακόμη και συναισθήματα
απόγνωσης καθώς δεν είναι σίγουροι για την μελλοντική τους επιτυχία. Δεν μπορούν
να προσποιηθούν πως δεν ενδιαφέρονται, αφού η κατάσταση της οικονομικής κρίσης
δεν έχει αντίκτυπο μόνο σε αυτούς, αλλά και στην οικογένεια και τους υπόλοιπους
συνανθρώπους τους. Η εργασία αυτή μπορεί αρχικά να φαντάζει απαισιόδοξη, όμως
δημιουργήθηκε με σκοπό την ενημέρωση. Μια ενημέρωση που μπορεί να
μεταφραστεί ως προειδοποίηση για παιδιά αλλά και για ενήλικες.
Το σημαντικότερο πράγμα που αποκομίσαμε όμως με την ολοκλήρωση της εργασίας
είναι μια μικρή δόση αισιοδοξίας κι εμπιστοσύνης προς τον εαυτό μας και τις
δυνατότητές μας, που θα μας βοηθήσουν τουλάχιστον να είμαστε έτοιμοι να
αντιμετωπίσουμε τις δύσκολες καταστάσεις που κρύβει το μέλλον κάνοντας αυτό που
πολλοί από εμάς έχουμε ξεχάσει να κάνουμε εδώ και κάποιον καιρό: να
ονειρευόμαστε...
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Ολοκληρώνοντας, όλοι μας είμαστε πολύ περήφανοι για το αποτέλεσμα αυτής της
εργασίας. Πιστεύουμε πως δεν τελειώσαμε απλά μια ακόμη εργασία, γιατί δεν ήταν
μια κοινή διαδικασία για εμάς. Καταφέραμε να δουλέψουμε με ομαδικό πνεύμα, κάτι
που δεν είναι πολύ προσιτό στα άλλα μαθήματα, συλλέγοντας πληροφορίες και
μαθαίνοντας να τις επεξεργαζόμαστε όλοι μαζί με δημιουργικότητα και φυσικά
αλληλοβοήθεια.
139
Μα το κυριότερο που αποκομίσαμε από την εργασία αυτή είναι οι μοναδικές γνώσεις
που σε άλλες περιπτώσεις ίσως δεν θα είχαμε ασχοληθεί μαζί τους. Γνωρίσαμε εις
βάθος ένα θέμα που μας αφορά και μας προβληματίζει κάθε μέρα ακόμη κι αν δεν το
καταλαβαίνουμε. Ένα θέμα που επηρεάζει τη ζωή μας γενικότερα και δεν αφορά
μόνο τη δική μας κοινωνική ομάδα, αλλά όλες τις κοινωνικές ομάδες. Ένα θέμα τόσο
διαχρονικό όσο ίσως κανένα άλλο. Την εφηβεία.
Η εφηβεία, αποδείχτηκε, πως είναι μία πολύ ιδιαίτερη περίοδος για τον άνθρωπο.
Είναι το χρονικό διάστημα κατά το οποίο ο άνθρωπος μαθαίνει να ζει. Είναι η στιγμή
που η παιδικότητά του απομακρύνεται και αντικαθιστάται από την ωριμότητα, τη
συνειδητοποίηση και την επίγνωση της πραγματικότητας. Ο έφηβος λοιπόν αποκτά
σταδιακά μια σαφή αντίληψη.
Ωστόσο, μια περίοδος τόσο ιδιαίτερη δεν μπορεί και να μην κρύβει κάποιους
κινδύνους, που αν δεν αντιμετωπιστούν σωστά ίσως έχουν βλαβερές συνέπειες για
τον ίδιο τον έφηβο αλλά και τους γύρω του. Υπάρχει η περίπτωση να χαθεί η
αθωότητά τους. Οι ανασφάλειες τόσο για τις σωματικές αλλαγές, όσο και για τις
ψυχολογικές αλλαγές μπορούν να οδηγήσουν τον έφηβο σε ακραίες καταστάσεις,
όπως στη χρήση βλαβερών ουσιών, στην παραμέληση των υποχρεώσεών του και
πολλές άλλες, ενώ ειδικά στη δύσκολη εποχή που ζούμε, οι έφηβοι μπορεί να
καταλήξουν στο να χάσουν και την ικανότητα να ονειρεύονται.
Η αλήθεια όμως είναι πως δεν μπορούμε να ξεφύγουμε από την πραγματικότητα. Η
Ελλάδα σήμερα υποφέρει πολιτισμικά, πολιτικά αλλά και οικονομικά και δυστυχώς
οι νέοι είναι αυτοί που πληρώνουν το βαρύτερο τίμημα. Είναι όμως επίσης αυτοί που
καλούνται να δώσουν τη λύση στα επόμενα χρόνια. Γι’ αυτό, η εφηβεία πρέπει να
αντιμετωπίζεται όχι σαν πρόβλημα αλλά σαν ένα μέσο δημιουργίας παραγωγικών,
δημιουργικών και με κριτική σκέψη ανθρώπων. Εξάλλου είναι το μέλλον αυτής της
κοινωνίας. Δεν πρέπει λοιπόν όλοι μας να τους βοηθήσουμε; Να αναγνωρίσουμε την
αξία τους και να τους ενθαρρύνουμε; Δεν είναι δικαίωμά τους;
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
καθημερινή ζωη
o
o
R.
Kaes,
Crise,
rupture
Paris Dunod, 1979.
F.
Dolto,
Paroles
Paris, Hatier 1989.
et
pοur
dépassement,
1978,
adolescents,
140
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
F.
Dolto,
La
cause
des
adolescents,
Paris, Robert Laffont, S.A., 1988.
A. Kakanaki, Crise d´adolescence et médiation des objets culturels,
Mémoire de maîtrise, U.F.R. Nice, 1993.
F. Fournet, Contribution à l´ étude de dysmorphophobie,
Thèse, Paris, 1966.
S.
Tomkiewicz,
J.
Finder,
«La
dysmorphophobie
de
l´adolescent
caractériel»,
Revue de neuropsychiatrie infantile, 15, 1967.
Φ. Καγγελάρης, Η διαδικασία της αποπροσωποίησης στη σχιζοφρένεια,
Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 2001.
Λ. Κανελλοπούλου, «Τι είναι μια λακανική ψυχανάλυση
μέσα
στη
‘δυσφορία’
μέσα
στον
πολιτισμό»;
Αλήθεια, Τεύχος 2, Πατάκη 2007
J. Laplanche et J.- B. Pontalis, Vocabulaire de la Psychanalyse,
Paris, P.U.F., 1988.
F.
Richard,
Psychothérapie
des
depressions
narcissiques,
Paris, P.U.F., 1989
E. Kestemberg,
«Notule sur la crise de l’adolescence.
De la déception à la conquête», R.F.P., 3-4, 1980.
F. Ladame, «Adolescence dépressive, pathologie du narcissisme
et échecs
thérapeutiques»,
Revue Adolescence, Tome 1, Numéro 1, 1983.
ΝΕΥΡΙΚΗ ΑΝΟΡΕΞΙΑ ΚΛΠ
http://www.dietup.gr
http://www.paidorama.com
http://www.psynet.gr
http://el.wikipedia.org
http://www.hcfed.gr/
http://www.psynet.gr
http://www.epilysi.com
http://www.dimotiko-wuppertal.de
http://www.kepeo.com
Κική Μιχαηλίδου (Ψυχολόγος)
Ημερήσιος Τύπος
141

Εφηβεία: Χαρακτηριστικά – Προβλήματα – Αποκλίνουσα Συμπεριφορά

Αλφαβητικό Ευρετήριο Συγγραφέων

Αρχείο Εργασίας

Βιβλίο Περιλήψεων - Ινστιτούτο έρευνας και θεραπείας της

B1 Εθισμός στο διαδίκτυο

Πρωτεύσαντες του διαγωνισμού - Πρότυπο Πειραματικό Δημοτικό

Untitled - Sereal Designers

Ναρκωτικά

Ιδεολογίες

Σκέψου η ζωή να τραβάει το δρόμο της, Και εσύ να λείπεις... Γ. Ρίτσος

Κατεβάστε το (PDF, 653KB)

Dr. D.G. Kotsifaki

ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2012 - Hellenic Institute of Transport

Χρυσή Τομή

Εδώ μπορείτε να διαβάσετε το ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΙΚΟ

ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΕΝΑΡΜΟΝΙΣΗΣ

«Οι νέοι και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν»