Nervi craniales(Kafa sinirleri) Hazırlayan:Prof.Dr.Orhan TACAR • 12 çift kafa siniri vardır. • I. ve II. Kafa sinirleri beynin bir uzantısı olarak kabul edilir. • 11.kafa sinirin spinal parçası medulla spinalis’in üst cervical • • • • • segmentinden çıkar. Diğer kafa sinirleri mesencephalon, pons ve medulla oblongata’dan kafatasını terkeder veya kafatasına girerler. 8.kafa siniri kafatasını terk etmeyen sinirdir. Kafa sinirleri 1 den 12 ya kadar romen rakamaları ile gösterilirler. 10. kafa siniri haricinde kafa sinirleri baş ve boyunda dağılırlar. 10 kafa siniri göğüs ve karın boşluğunda da dağılır. I II III V1 V2 V3 IV VI IX X XI VII VIII XII CRANIAL SİNİRLERİN KAFA TABANINDAKİ AÇIKLIKLARDAN GEÇİŞLERİ Fossa cranii anterior I III IV V1 VI II V2 Fossa cranii media V3 VII VIII IX X XII XI Fossa cranii posterior XI Kafa sinirlerinin içerdikleri lif çeşitleri • Sensitif lif içerenler(SA):1. ,2. ,8. • somatomotor lif içerenler(GSE):4., 6., 11., 12. • Somatomotor(GSE) ve sensitif(GSA) lif içerenler: 5. • Somatomotor(GSE) ve parasimpatik(GVE) lif içerenler:3. • Somatomotor,parasimpatik ve sensitif lif içerenler:7., 9., 10. M&M, Table 14.3 Human Anatomy, Frolich, Head/Neck IV: Cranial Nerves n.oculomotorius n.trochlearis n.abducens n.hypoglossus n.accessorius’un cranial parçası Tractus corticonuclearis • Üst motor nöron (1.Nöron) Gyrus precentralis ile gyrus postcentralis’’in buraya komşu kısımlarındaki pyramidal hücreler Ara nöron (2.Nöron) Cranial sinirlerin motor çekirdekleri (3.Nöron) Cranial motor çekirdek • İki taraflı innervasyonları vardır. • N.facialis’in yüzün alt bölümünü innerve eden kısmı ile N.hypoglossus’un M.genioglossus’u innerve eden bölümü tek taraflı cortex ile bağlantı kurar. • Alt motor nöronlardan sadece N.trochlearis’in lifleri çapraz yapar. Bu nedenle alt motor nöron lezyonlarında N.trochlearis hariç felç aynı taraftadır. Bilateral innervasyon Cortex cerebri Cortex cerebri Üst motor nöron Truncus encephali (Beyin sapı) Alt motor nöron N.trochlearis hariç Effektör organ -N.facialisin yüzün alt bölümünü -N.hypoglossus’un m.genioglossus’u innerve eden kısmı hariç Effektör organ N.facialis’in yüzün alt bölümünü innerve eden kısmı tek taraflı korteks bağlantısı vardır. Kafa sinirlerinin sensitif lifleri • Kafa sinirlerine ait duyusal sinirlerin nöron • • • • gövdeleri beynin dışında bulunan ganglionlarda yer alır. Kafa sinirlerine ait sensitif lifler 1.nöron: kafa sinirlerine ait ganglionlarda 2.nöron: kafa sinirlerine ait nucleuslar’da 3.nöron: thalamus’ta----------- 3,1,2 alanlarda sonlanır. CRANIAL SİNİRLER: MESENCEPHALON NUCLEI Motor Nucleus iskelet kasına duyusal Nucleus PONS Parasympathetic Nucleus MEDULLA OBLONGATA BEYİN SAPI duyusal Ganglion Parasympathetic Ganglion deri Mucosa Düz kas Kalp kası Bezler Cranial sinirlerin ganglionlar ile olan ilişkileri Ganglion Cranial sinirler Fonksiyonal tipi Sinaps Ganglion ciliare III VE(parasimpatik) Visceral efferent + Ganglion pterygopalatina VII VE(parasimpatik) Visceral efferent + Ganglion submandibulare VII VE(parasimpatik) Visceral efferent + Ganglion oticum IX VE(parasimpatik) Visceral efferent + Ganglion intramurale X VE(parasimpatik) Visceral efferent + Ganglion semilunare V SA(somatik afferent) - Ganglion geniculi VII VA(visceral afferent) tat duyusu - Ganglion superius ve inferius IX SA,VA(tat duyusu) - Ganglion superius ve inferius X SA,VA(tat duyusu) - Ganglion cochlera VIII(cochlear) SS (özel duyu)İşitme duyusu - Ganglion vestibulare VIII(spiral) SS (özel Duyu) Denge duyusu - CRANİAL SİNİRLERİN DUYUSAL GANGLİONLARI • Ganglion semilunare • • • • (gasseri) ( V), Ganglion geniculi(VII), Ganglion cochleare ve vestibulare ( VIII), Ganglion superior ve inferior ( IX), Ganglion superior ve inferior ( X). CRANİAL PARASİMPATİK BÖLÜME AİT GANGLİONLAR(OTONOM SS ait) • Ganglion ciliare ( III), • Ganglion pterygopalatina ve • • ganglion submandibulare (VII), Ganglion oticum (IX) Ganglion intramurale (X). Nervi olfactorii • Nöronları regio olfactoria da yer alır • Bu nöronlar bipolardır.(30-60 gün içinde yenilenme • • • • • özelliği vardır) İnsanlarda çoğalabilme özelliği olan tek nöron grubudur. Ortalama 20 kadar lif içerirler. Sadece duyusal lif taşır. Her lifin çevresinde beyin zarlarından bir kılıf vardır. Lifleri myelinsiz ve schwann hücreleri ile örtülüdür. Regio olfactoria mucosa→ foramina Cribriformis → bulbus Olfactorius • Bu lifler bulbus olfactoriustaki glomerulus • • içinde yer alan mitral ve yumak hücrelerle sinaps yapar. Mitral ve yumak hücrelerinin aksonları tractus olfactorius’u oluşturur. Bu hücrelerin uzantılarının bir bölümü tractus olfactorius içinde bulunan nucleus olfactorius anterior ile sinaps yapar. Bu çekirdeğin bazı lifleri commissura anteriorda çapraz yapıp karşın tarafın bulbus olfactorius’u ile bağlantı kurar. • Tractus olfactorius substantia • perforata anterior önünde ikiye ayrılır. Stria olfactoria lateralis primer olfactor korteks’le ( area periamydaloideus ve area piriformis) • Stria olfactoria medialis area septalis’le(limbik Sist) bağlantı kurarlar. • 1.nöron(bipolar nöronlar):Regio olfactori da yer alır • 2.nöron:mitral hücreler ve yumak hücreleri • Primer koku merkezine- primer olfaktor korteks brodmann 34 alanın ( area periamydaloideus ve area piriformis) – Kokuların ayırt edildiği yerdir. Lezyonlarında kötü karekterde koku halüsinasyonları görülür. • Sekonder koku merkezinesekonder olfaktor korteks(area entorrhinalis-entorhinal korteksbrodmann 28 alanı) • Diğer duyulardan üç farkı vardır -Özel reseptörü yok -Thalamus’a uğramaz -2 nöron aracılığıyla merkeze gider Koku yolları klinik • Anosmi (kafa travmalarında, tümör • • • v.s) Hiposmi Hiperosmi (Nörotiklerde,hamilelik ve menstruasyon sırasında) Parosmi (psikozlarda ve temporal lop epilepsisinde) N.opticus(görme siniri) • Duyusal lifler içerir. • Retina da bulunan multipolar nöronların • • • aksonları tarafından oluşturulur. N.opticus ve retina beynin bir uzantısı olarak kabul edilir. 4 cm uzunluğunda 3 parçası var. Pars orbitalis, pars intracanalicularis,pars intracranialis Optik sinir • Schwann kılıfı yok. • Scleradan geçen 1 mm lik kısımda myelin • • yoktur. Buradan itibaren myelin ile örtülüdür. Sinirin üzerinde üç beyin zarı vardır. Orbital parça 2-3 cm olup S şekilinde Tractus opticus ve Görme alanı Görme yolları • Görme duyusu 4 nöron aracılığıyla kortikal görme merkezine ulaşır. • 1.nöron: koni ve basiller • 2.nöron:bipolar ganglion hücreleri • 3. nöron:Multipolar nöronlar (bu üç nöronda retinadadır) • 4.nöron:corpus geniculatum laterale-----Radiatio optica-------- görme merkezi Normal retina Papilla ödemi N.oculomotorius • Somatik efferent ve parasimpatik efferent lifleri vardır. • Fissura orbitalis superior • Somatik efferent lifleri M.rectus lateralis M.obliquus superior dışında kalan göz kaslarını innerve eder. Parasimpatik efferent lifleri ganglion ciliare’ye preganglioner lifler getirir. İnnerve ettiği kaslardan proprioseptiv duyular Nuc.mesencephalicus nervi trigemini’ de sonlanır. N.oculomotorius felci • Ptozis • Göz dışa kayar • Midriasis • Akkomodasyon kaybı • Weber sendromu, Benedict sendromu N.trochlearis • Somatomotor • Nuc.nervi troclearis • Lifleri velum medullare superius içinde çapraz yaparak beynin arka yüzünden çıkar. • Aynı zamanda cavitas cranii’deki seyri nedeniyle en uzun olan cranial sinirdir. • M.obliquus superior • İnnerve ettiği kastan proprioseptiv duyular nuc.mesencephalicus nervi trigemini de sonlanır. N.trochlearis N.oculomotorius N.trochlearis felci • N.oculomotorius ile birlikte görülür. • Hasta aşağı ve dışa bakamaz. • Diplopi • Başın diğer omuza eğilmesi sinir felcinin özelliği N.trigeminus • En kalın kafa siniri • Somatomotor ve duyusal • Somatomotor liflerin çıkışı yeri nuc.motorius nervi trigemini Efferent lifleri • Çiğneme kaslarında • M.tensor veli palatini • M.tensor tympani • M.mylohyoideus • M.digastricus’un ön karnında dağılır. ÇİĞNEME KASLARI • Sensitif lifleri Yüz derisi Ağız ,burun boşlukları Paranasal sinuslar Fornix pharyngis Ductus nasolacrimalis Konjunctiva Dişler Dil mukozasının sulcus terminalis’in önünde kalan kısmından ağrı ve ısı ve temas duyuları N.TRİGEMİNUS’UN DUYUSAL LİFLERİNİN DAĞILIMI • Çiğneme kaslarından, mimik kasları ve • gözün çizgili kaslarından gelen proprioseptiv duyuları alır. Ganglion trigeminale sinire ait ganglion’dur. N.trigeminus’un afferent lifleri • Nuc.mesencephalicus nervi trigemini • Nuc.pontinus nervi trigemini • Nuc.spinalis nervi trigemini • Lemniscus trigemini -------------------Thalamus(nuc.ventralis postromedialis----------------gyrus postcentralis’te 3,1,2 alanlarda sonlanır. N.trigeminus’un dalları • N.ophtalmicus • N.maxillaris • N.mandibularis Efferentleri gangliondan sonra N.mandibularis’e katılır. N.TRIGEMINUS’UN DALLARI ÇIKIŞ DELİKLERİ VE SEYRİ: V1 :Fissura orbitalis superior Orbita Foramen(incisura) supraorbitalis V2 : Foramen rotundum fossa pterygopalatine fissure orbitalis Inferior foramen infraorbitalis V3: Foramen ovale fossa infratemporalis canalis mandibula foramen mentale N.TRIGEMINUS’UN DALLARI 4 PARASİMPATİK GANGLİONA BAĞLANIR • GANGLION CILIARE V1 • GANGLION PTERYGOPALATINA V1, V2 • GANGLION SUBMANDIBULARE V3 • GANGLION OTICUM V3 Preganglionik lifler cranial sinirlerden(3, 7,9) bu ganglionlara gelir. Hedef organlara postganlionik lifler N.trigeminus’ın dalları tarafından taşınır. N.trigeminus’un beyin sakından doğan preganlionik lifleri yoktur. N.opthalmicus • Dalları: N.lacrimalis N.frontalis N.nasociliaris A. N.infratrochlearis B. N.ethmoidalis Anterior C. N.Ethmoidalis Posterior D. N.Lacrimalis E. N.Supraorbitalis F. N.Supratrochlearis G. N.Nasociliaris NEP NL NSO NST NEA NF Nnc NO NZT GS NZF GC NİO NAPS NAAS NAMS NZ NMan GPP NM NPM et m PAS N.maxillaris • Rr.ganglionares • N.zygomaticus • Nn.alveolares superiores • N.infraorbitalis A.N.Zygomaticotemporalis B. N.Zygomaticofacialis C. N.Alveolar Sup. Post. D. N.Nasopalatine E. N. Palatina major F. N.Palatine minor G. N.Alveolar sup. Ant. Medii H. N.Infraorbitalis N.mandibularis • En kalın sinir • Motor ve duyusal • Dallar R.meningeus N.pterygoideus medialis N.musculi tensoris tympani N.musculi tensoris veli palatini A. N.Auriculotemporalis B. N.Lingualis C. N.Alveolar Inferior D. N. Mylohyoideus E. N. Mentalis F. N.Buccalis • Truncus anterior ve truncus posterior • Truncus anterior N.buccalis- duyusal N.massetericus N.temporales profundi N.pterygoideus lateralis N.mandibularis’in dalları Truncus posterior’ dalları • N.auriculotemporalis • N.lingualis • N.alveolaris inferior(N.mylohyoideus) N.trigeminus’un lezyonları Santral periferik Truncus anterior Nn.Temporales profundi Truncus posterior N.alveolaris inferior N.buccalis N.mylohyoideus N.lingualis Ganglion submandibulare Trigeminal neuralgia N.Mandibularis felci N.trigeminus dallarını tutan HERPES ZOSTER (ZONA) N.abducens • • • • Somatomotor Sulcus bulbopontinus Nuc.nervi abducentis Fissura orbitalis superior N.abducens’in sağ gözdeki hareketi 1 2 3 4 5 N.Abducens felci N.Oculomotorius felci N.Abducens felci Orbita’daki sinirlerin sinus cavernosus ile olan ilişkileri