1. Ürün fikri oluşumu

ÜRÜN FİKRİ OLUŞUMU
Y Doç Dr Vedat TEMİZ
Y.Doç.Dr.
Teknik Yapıt Kavramı
y Teknik yapıt veya daha kapsamlı bir tanımlamaya olanak
sağlayan "Teknik Sistem" kavramı, teknolojik üst sistem
içinde
ç e belirli
e
maksatlara
a sat a a hizmet
et eeden
e basit
as t bir gereçten,
ge eçte , çok
ço
karmaşık bir çelik fabrikasına veya kimyasal maddeler
kombinasına kadar olan yyapıtları
p
içine
ç alır.
y Örnek:
y Çelik Üretim Fabrikası (Üst sistem)
y Cevher Hazırlama
y Kok Fabrikaları
y Yüksek fırınlar
y Haddehaneler vb. (Alt sistemler)
MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği
Süreçler
y Usul geliştirme süreci (UGS): "Çeşitli
Çeşitli fiziksel etkilerden yararlanılarak,
yararlanılarak
maddesel nesnelerde bir durum değişimi veya bir durum sakınımını sağlayan operasyonlar kümesi "
anlaşılır. Her teknik yapıt, kendisinden istenen fonksiyonu yerine getirebilmek için bir
veya birden fazla teknik usulden yararlanır.
yararlanır
y Konstrüktif geliştirme süreci (KGS): Tarif edilmiş bir fonksiyonu yerine
g
getiren
bir teknik yyapıtın
p ((teknik sistemin)) tasarımı, ggeometrik ve maddesel
şekillendirilmesi ve imalat süreci (teknolojik geliştirme süreci) için gerekli teknik
dokümanların (teknik resimlerin) hazırlanması uğraşılarını içerir
y Teknolojik geliştirme süreci (TGS): Üretim
Ü ti usullerini,
ll i i organizasyonunu,
i
planlamasını kapsar
MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği
Bu üç süreç yakın ilişki içindedir. Bazı üretim sistemlerinde de iç içe girmiş
durumdadır
Konstrüktif
Geliştirme
Süreci (KGS)
Usul Geliştirme
ş
Süreci (UGS)
MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği
Teknolojik
Geliştirme
Süreci (TGS)
y Ürün geliş
geliştirme süreci sonunda ekonomik sisteme bir değ
değer katılmaktadır.
katılmaktadır Bu sürecin
hızlı ve optimal koşullarda işlemesi değer artış hızını doğrudan etkiler.
etkiler O halde bu sürecin dolayısı ile onu meydana
getiren alt süreçlerin rasyonel ve hızlı çalışan sistemler haline getirilmesi gerekir.
y Endüstri Devrimi ve Teknolojik Geliştirme Süreci
MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği
Sürecin otomatikleştirilmesi
y Konstrüktif geliştirme sürecinin otomatikleştirilmesi,
otomatikleştirilmesi bu sürecin belli
bir algoritma içine sokulmasını gerekli kılmaktadır
Süreçler
Operasyonlar Kümesi
Operasyonlar
Formal lojik olarak tanımlanabilir
Determine bir algoritmaya sokulabilir
Matematiksel olarak modellenebilir
MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği
Operatörler
Formal lojik olarak tanımlanabilir
Determine bir algoritmaya sokulabilir
Matematiksel olarak modellenebilir
Konstrüktif Geliştirme Sürecindeki Uğraşılar
Zihinsel uğraşılar
Şekilsel uğraşılar
İki uğraşı sonuçları
Fonksiyon strüktürü,
sentez
Çizim
Fonksiyon planı
Prensip sentezi
Çizim
Prensip çözüm
(tasarım)
Niteliksel
şekillendirme
Çizim
Ön şekillendirme
Boyut sentezi,
hesaplar, toleranslar
hesaplar
Çizim
Niceliksel şekillendirme,
detaylandırma
detaylandırma.
Genellikle her türlü şekilsel sentez işlemi için bir modelleme yapmak, böylece işlemi otomatikleştirmek mümkündür. Güç
olan husus zihinsel işlemlerin
ş
modellenmesidir. Özellikle yyaratıcı davranışş olarak isimlendirilen zihinsel uğraşılar
ğ ş daha
ziyade sezgisel ağırlıklı olanlardır.
MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği
Ürün Fikri Oluşumu
y Endüstriyel bir işletmeye ürün meydana getirme fikri doğrudan
doğruya veya dolaylı olarak pazardan gelir.
• Entegre
E
çelik
lik üüretim
i tesisleri,
il i
• Rafineriler,
• Petro-kimya kombinaları,
• Büyük enerji üretim tesisleri
• ........
MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği
• Seri
S i üretimi
ü i i yapılan
l kkısa veya uzun
ömürlü tüketim malları
• Kısmen standartlaşmış üretim
makinaları
Doğrudan
ğ
ürün fikri aşamaları
y Ön projelendirme (teklif hazırlama)
y Konstrüktif geliştirme
y Üretim
Ü ti
y Montaj (Fabrikada ön montaj, bazı hallerde deneme)
y Tesisin kurulacağı yere nakli
y Yerinde montaj
y Deneme çalışması
y Ön kabul ve kesin kabul
MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği
“Bağlayıcı olmayan ön teklif'' de denebilir. Tasarlanıp imal
edilecek olan sisteme ait önemli bazı büyüklükleri ve çok
şşematik bir sistem strüktürünü içeren
ç
bir takdim dokümanıdır.
Esasen bu tip projeler tamamen yeniye dönük bir
konstrüksiyonu içermezler. Teklif veren firmanın daha evvel
yapmış olduğu benzer projeler nedeni ile hem deneyimi ve
ç bir arşivi
ş mevcuttur. Bugün
g büyük
y firmaların
hem de ggüçlü
fiziksel olarak benzer tesisler için hazırlamış oldukları genel
yazılımları da mevcuttur.
İşletme
Müşteri
Planlama etüdü, ilk
yatırım etüdü
Bilgi yoğunluğu
Bilgi miktarı ve yoğunluğu yüksek olan ve kısmen
bağlayıcı nitelikte ve bazı hallerde müşteriye yeni
çözümler de öneren tekliftir
Temas teklifi
Talep, ihale kararı
oluşumu
Bilgi yoğunluğu
Yatırım etüdü
Yönlendirici teklif
Bilgi yoğunluğu
Strüktür etüdü
Kesin teklif
Uygulanabilirlik etüdü
Son pazarlık, sipariş
Alınan sipariş
Konstrüksiyon süreci
MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği
ÜRÜN
Müşteri seçtiği firmalarla daha sıkı temaslar
kurarak son uygulanabilirlilik etütlerini
tamamlar ve firmalara isteklerini iletir. Bu
aşamada özellikle mali konular
konular, kredi olanakları
olanakları,
ödeme şartları ve süre önemli tartışma ve
uzlaşma konularıdır. Bu ilişkiler sonunda
hazırlanan, bilgi içeriği çok genişlemiş olan son
teklif artık bağlayıcı niteliktedir.
niteliktedir
İşletme içi ürün planlaması
y Seri halde ve büyük sayıda teknik yapıt üreten firmalar, yeni
tipleri ve yeni modelleri pazar talebine uygun olarak geliştirmek
zorundadırlar.
y Bu nedenle, milli ve milletler arası pazarda isim yapmış olan
büyük firmalar bünyelerinde güçlü bir “ürün
ürün planlama
bölümü"
bölü ü"
bölümü
ü oluşturmuşlardır.
l
l d
y Bu bölüm, konstrüksiyon, imalat ve pazarlama bölümleri ile sıkı
ilişkiler
l k l içindedir.
d d
y İşletmenin araştırma bölümü mevcut ise buradan gelen yeni
b l l ve işletme
bilgiler
l
ddışı araştırma müesseselerinin
l
bbulguları
l l
sürekli olarak değerlendirilir.
MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği
İşletme dışı etkenler
y İşletme ürünlerinin tip, şekil, teknik ve ekonomik değerler bakımından
yaşlanması. Bunun en belirgin göstergesi pazar talebindeki azalma eğilimidir.
y İşletme dışı araştırmaların, patentlerin ortaya koyduğu yeni tipler, yeni
teknolojiler.
k l jil B
Bu yönde
ö d en iiyii öörneği
ği mekanik
k ik sistemlere
i
l elektronik
l k
ik yapıtların
l
geniş ölçüde girmesi teşkil eder.
y Pazarın dinamik yyapısının
p
sonucu,, pazar
p
eğilim
ğ
ve arzularındaki değişmeler
ğş
(yeni renk kombinasyonları, fonksiyon bağımsız estetik formlar, kullanma
kolaylıkları gibi)
y Ekonomi
Ek
i politikalarındaki
litik l d ki değişmeler.
d ğiş l Ö
Örnekk olarak,
l k ddışş pazara daha
d h az
bağımlılık, enerji politikasındaki değişmeler, yeni anlaşmaların ortaya çıkardığı
pazar istekleri gibi hususlar gösterilebilir.
y Rakip firmaların ürünlerindeki yenilikler.
MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği
İşletme içi etkenler
y Atıl kapasiteden yararlanma,
yararlanma yeni iştiraklerin sonu ortaya
çıkan iş hacmindeki genişleme.
y Satıştaki düşme eğilimi
y İşletme içi araştırmaların ortaya koyduğu yeni olanaklar.
y İmalat
İ
metotlarında yapılan değişiklik
ğ
ve geliştirmeler.
MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği
Mamul (ürün) planlamasında izlenen
adımlar
Durum analizi ve
işletmenin hedefleri
Mamul fikrinin
oluşması
Seçim
Tarif
MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği
Durum analizi ve işletmenin hedefleri
Pazarla ilgili inceleme alanları:
y Sosyal
y ve politik
p
istekler, çevre sorunları, ilgili
g yasa
y ve yönetmelikler,
y
yeni
y emniyet
y
ve güvenilirlik eğilimleri ve istekleri
y Pazardaki büyüme ve genişleme eğilimleri, sınırları, bazı alanlardaki teşvik tedbirleri
y Pazarın dinamik
d
k yapısındaki
d k değişmeler,
d ğ
l termin şartlarındaki
l d k ddeğişmeler
ğ
l
y Aynı pazar alanına giren firmalarla rekabet durumu, bu firmalardaki pazar
eğilimlerinin
ğ
incelenmesi
y Teknolojideki değişmeler, yeni araştırma sonuçları ve bunların uygulama olanakları
MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği
Durum analizi ve işletmenin hedefleri
Böyle bir pazar analizinde aşağıdaki zorluklarla karşılaşılması
doğaldır:
y Pazarın kararsızlığı ve pazar dinamiğinin değişim eğilimlerinin
ürün ggeliştirme
ş
süreci içinde
ç
ne olabileceğinin
ğ
tahminindeki
belirsizlik
y Ürünlerin pazar ömürlerinin kısalması ve bu kısalma eğiliminin
tespiti
y Genellikle geleceğe ait tahminlerde (Prognose) yatan önemli hata
olasılığı
MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği
İşletmenin iç durumunun analizi
İşletmenin iç durumu analiz edilirken,
edilirken sadece işletmeye doğrudan
bağlı üretim merkezleri ele alınmaz. İşletmenin iştirakleri,
bağlantılar kurduğu diğer işletmeler, kısaca işletmenin tüm
potansiyel alanları inceleme ve değerlendirmeye tabi tutulur.
İşletme
İş
letme hedeflerini aş
aşağıdaki önemli hususlar belirleyebilir:
belirleyebilir
y Pazarda satış yüzde payının arttırılması ve artış eğilimin
korunması
y Pazardaki talep eğilimine uygun bir esnekliğe ağırlık verilmesi
y Anapara-ciro-kâr oranlarındaki hedeflere ulaşma v.s.
MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği
y İç ve dış potansiyel alanlarından gelen bilgilerin, işletme hedefleri
doğrultusunda incelemeye konulduğu yere "Fikir
Fikir arama alanları denir".
denir
Burada yeni ürün veya teknik sistem fikirleri oluşacaktır.
y Arama alanı sınırlarının genişliğini, işletmenin geleceğe yönelik planları, planın
zamana bağlı
ğ olarak ggelişme
ş evreleri tanımlar. Buna bağlı
ğ olarak da alan
sınırları geniş veya dar tutulmuş olabilir.
y Bu pratik olarak ürün geliştirme fikrinin tamamen yeni sistemlere mi, yoksa
mevcutt bir
bi sistemin
i t i uygulama
l
sınırlarını
l
genişletmeye
işl t
mi?
i? yoksa
k ti
tip miktarını
ikt
mı, veya sayı miktarını mı arttırmaya yönelik olacağı gibi kararların alınması
anlamına gelir.
MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği
BİR İŞLETMENİN POTANSİYEL ALANLARI ve TİPLERİ
Geliştirme potansiyeli
POTANSSİYEL ÇEŞİTLER
Rİ
Bilgi potansiyeli
Maddi potansiyel
POTANSİYEL ALANI
POTANSİYEL
ALANI
Temin potansiyeli
İmalat potansiyeli
Deneyim
e ey
Deneyim
e ey
• Fonksiyon ve özellikler • Teslim şartlarında geliştirmede
pazarlık gücünde
• İş prensiplerinde
• Organizasyonda g
y
((Temin • Organizasyon metotlarında
organizasyonunun • Koruma (patent, lisans işlerliği. Yan sanayi ve vb)
ticaretle ilişkiler)
• Malzeme, yarı mamul, alt sistemler
• İşletme malzemesi yönünden vb.
Deneyim
e ey
• İmal usullerinde
• İşletmede
• Malzeme ç
seçiminde
• Boyutlandırmada
• Duyarlılıkta
• Organizasyon metotlarında
• Organizasyon strüktüründe vb.
Geliştirme imkanları
• Maddi yatırım (Bina, • Deney teşkilatı
depo vb.)
• Deney imkanları
• Nakil araçları ve • Bilgi işleme ve toplama bağlantıları
araçları
• Bilgi‐işlem
• Atölye, bina ve şantiye alanları
• Alt yapı
• İmalat araçları
• Bilgi‐işlem
Araştırıcı personel, İç hizmetler ve dış • Kalifiye işgücü
Araştırma potansiyeli konstrüktörler, teknik hizmetler personeli
• Yardımcı işgücü
ressamlar vb.
MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği
Mali potansiyel
Genel bütçe ve uzun vadeli finansman imkanları
Satış, pazarlama teşkilatı potansiyeli
Deneyim
e ey
• Reklamda
• Müşteri hizmetinde
• Organizasyon g
y
metotlarında
• Satış, pazarlama organizasyo‐
nunun işlerliği
• Alıcı ilişkileri
• Aracı bağlantıları
• Son alıcı bağlantıları vb.
• Ek firmalar
• Taşeron firmalar
• Yapılan yatırım • Nakil araçları
• Bilgi‐işlem
İç hizmetler ve dış hizmetler personeli
Yasalar, yönetmelikler
Pazar
Ekonomi politikaları
• Çevre koruma yasa ve
yönetmelikleri
• İş emniyeti yasa ve
yönetmelikleri
• İş kanunu
• Standartlar
• Pazar yapısı
• Pazardaki pay
• Rekabet durumu
• Pazar istekleri
• Pazar potansiyeli
• Konjonktür
• Mali politika
• Vergi politikası
• Gümrük politikası
•İhraç yasa ve yönetmelikleri
Arama alanlarının tespiti
Yeni teknolojiler
İşletme
Diğer bilgiler
• İmal usullerinde
• Çalışma prensiplerinde
• Malzemede
• vb.
• İşletme hedefleri
• Mamullerin ömür değerleri
• Masraf-kazanç ilişkisi
• İşletme potansiyelindeki
büyüme
• vb.
• Patent ve lisans durumu
• Çok uluslu yapı
• Toplumun nüfus ve talep
gelişimi
• Eğitim
• Askeri gelişmeler
• vb.
MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği
KONSTRÜKSİYON VE KONSTRÜKTİF GELİŞTİRME
Ş
SÜRECİ
Konstrüksiyon bürosuna bir ödev
şeklinde
kli d gelen
l ü
ürün
ü ((veya tteknik
k ik
yapıt) fikri, daha çok gerçekleştirilmesi
istenen sistemin çevre büyüklüklerini
kapsar. Yani, müşteri makinanın içinde
neler olduğu ile değil, makinanın ne
yapması gerektiği ile ilgilidir.
Konstrüksiyon bürosundaki uğraşı ise
d h çok
daha
k makinanın
ki
iiçinde
i d neler
l
olması gerektiğine yöneliktir. Bu iki
farklı görüşü bağdaştırmak için
''Ödev'' in konstrüktör g
gözü ile de bir
kere daha incelenmesi gerekecektir.
MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği
Konstrüktif uğraşıdaki
ğ
adımlar
Dış sipariş
ÖDEV
Mamul planlama
Ödevin tariflenmesi
Tasarım
Ön ve son
şekillendirme
Üretim
MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği
ÜRÜN
Konstrüksiyon Uğraşısı: Önemi ve Yeri
Politika
Sosyoloji
Psikololoji
Ekonomi
Temell
T
Bilimler
i i
Mühendislik
Bilimleri
Konstrüktif
uğraşı
Şekil verme
Mimarlık
Sanat
MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği
Teknoloji
Üretim
Mühendislik çalışmalarının
amacı toplumsal ve ekonomik
ihtiyaçların ortaya çıkardığı
ççok değişik
ğ ş türde ürün ve
teknik yapıtın meydana
getirilmesidir. Bazı
araştırmacılara ggöre
mühendislik uğraşısı
(özellikle konstrüktif uğraşı)
sosyal, bilimsel, ekonomik ve
sanatsal ya
yaşşamın bütün
alanlarını etkiler ve
bunlardan etkilenir
Konstrüksiyon uğraşısı
ğ
tanımı
y
Çalışma psikolojisi yönünden konstrüksiyon yaratıcı bir davranış biçimidir. Matematik, fizik, kimya ve biyoloji gibi
temel bilimler; mekanik, mukavemet, termodinamik, akışkanlar mekaniği, ısı ve kütle transferi gibi
mühendislik bilimleri alt yapısına gerek duyar. Deneyim sahibi olmayı gerektirir.. Bilimsel bir
gerçekçilik yanında hayal gücüne de sahip olunmasını ister. Bunlara ek olarak meslek sevgisi,
karar verebilme, merak sahibi ve iyi bir izleyici olma yeteneklerine gereksinim duyar.
y
Metot yönünden
M
ö ü d konstrüksiyon
k
ük i bir
bi eniyileme
i il sürecidir.
ü idi Mühendis,
Müh di iinsan bbeyninin
i i karar
k
karar,
, dü
düşşünme
ü
ve hafıza
h f
merkezlerindeki metot
metot,, program ve bilgiler yardımıyla çevreden alınan büyüklükler kümesini
amaçladığı hedefler doğrultusunda işleme tabi tutar. Verilen ödevi yerine getirecek formları, sistemleri
tasarlar ve bunların içinden
ç
en uygununu
yg
seçer.
ç Kısaca bir anlamda konstrüksiyon
y uğraşısı
ğ ş oluşan
ş ürün fikri
ile gerçek yapıt arasında bir köprü olarak değerlendirilebilir. Mühendisin yaratıcılığı ve deneyimi bu çok
zor olan seçim sürecinde kendini ortaya koyar. Zira sonuç başarı veya başarısızlık olabilir.
y
Organizasyon açısından ise, çok yönlü bir uğraşıyı gerektiren ve sonunda bir değer yaratan konstrüktör pek çok kesimle
temas kurmak zorundadır. Örnek olarak bu süreçte konstrüktör, pazarlamacı, maliyet muhasebecisi, iş
hazırlama bölümü, süre planlayıcısı, atölyeler, malzeme uzmanları, araştırma bölümü, standart kontrol
bölümü ve benzer işletme birimleri ile sıkı temas ve işbirliği içinde bulunacaktır. Konstrüksiyon bürosunun
bir fildişi kule olmadığı unutulmamalıdır.
unutulmamalıdır
MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği
İdeal konstrüktörde bulunması gerekli
özellikler (HUBKA)
Bilgi
g düzeyi
y
Yetenekleri
ş ğ
Kişiliği
Genel Bilgiler:
Yabancı dil, tarih, coğrafya,
iş hukuku,
hukuku iş psikolojisi,
psikolojisi
teknik estetik, ergonomi vb.
Temel Bilimler:
Matematik, fizik, kimya,
biyoloji vb.
Mühendislik Bilimleri:
Mekanik,, mukavemet,,
termodinamik, akışkanlar
mekaniği, otomatik kontrol,
ısı ve kütle transferi,
malzeme bilgisi, imal usulleri
vb.
Zeka, hafıza, lojik düşünme,
analiz ve sentez yeteneği,
ekonomik düşünme,
düşünme tasavvur
yeteneği, metodik çalışma,
bilgi toplama, karar verme,
yaratıcılık, gözlem,
şekillendirme, planlama ve
buna uyma, düşündüğünü
açık
ç ve doğru
ğ anlatabilme ve
yazabilme, inandırıcı
olabilme
Enerjik, dayanıklı, kolay
kızmayan, iradesi güçlü,
dürüst sorumluluk taşıyan,
dürüst,
taşıyan
sabırlı, güvenilir, titiz, itici
olmayan, iletişime açık,
geniş ufuklu, objektif, öz
eleştiriye açık, kendine
güvenen ancak inatçı
olmayan,
y , doğru
ğ olan karşı
ş
düşünceyi kabul edip ona
katkıda bulunan, kendini
devamlı olarak yyenileyen,
y
çalışmadan zevk alan ve
toplum bilinci olan
MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği
Konstrüksiyon
o st ü s yo Uğraşısı
Uğ aş s ile
e İlgili
g Tanımlar
a
a
y İnsan düşüncesinde mevcut olan fikrin, şuurlu bir yaratıcı davranışla pratik olarak
uygulanabilir,
yg
faydalı
y
bir şekle dönüştürülmesidir. (H. Tschochner
Tschochner))
y İncelemek-Düşünmek-Gerçeği Bulmak (tanımak)-Aramak-Keşfetmek (Zihinsel
yaratıcı uğraşı)-Hesaplamak-Çizmek (şekillendirmek)-Üretim için gerekli son
dokümanları hazırlamak.
hazırlamak (H.
(H Hertel
Hertel))
y Konstrüksiyon esas itibarı ile yaratıcı olan, bilim ve deneyimlerden elde edilen bilgiler
üzerine inşa edilen ve optimal bir çözümü amaçlayan bir uğraşıdır. Bu uğraşı, teknik
sistemin fonksiyonel ve strüktürel tasarımından, maddesel gerçekleştirilmesi için
gerekli bütün teknik dokümanların hazırlanmasına kadar giden bütün operasyonları
içerir.
ç
((Alman Mühendisler Birliğ
Birliği))
y Konstrüksiyonda fiziksel olaylar yardımı ile bilgiler belirli bir amaç için maddesel
sisteme dönüştürülmektedir. (Rodenacker)
Rodenacker)
y Konstrüksiyon
k
Bilimi
l teknik
k k bbilimler
l l içinde
d yer alan
l bbir ddisiplindir.
l d Amacı, konstrüktif
k
k f
geliştirme sürecini, bu süreç içindeki operasyonları tanımlamak, bunlar için gerekli
kuralları geliştirmek ve bu kurallar yardımıyla süreci rasyonel hale getirmek için
incelemektir. (Hansen)
Hansen)
MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği
Konstrüktif geliştirme sürecine (KGS) sistem
yaklaşımı
Konstrüksiyonun öğrenilebilir ve
öğretilebilir bir teknik bilim veya daha
yumuşatılmış bir tabirle teknik olması
için,
ç , bunu bir sistematik içine
ç oturtmak
gereği vardır. Bu husus, sadece
üniversitelerde öğrenciye konstrüktif
bilgilerin
g
şekle bağlı, katalogg formunda
kısa zamanda eskiyen bilgiler paketi
şeklinde verilmesi sakıncasını ortadan
kaldırmakla kalmayacak, gittikçe
otomatikleşen üretim sürecinin
rasyonalizasyonunda geniş yer alan
kompüterin konstrüksiyon sürecinin bütün
fazlarında kullanılmasına da yol açacaktır.
MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği
Sistem Tekniği
ğ Kavramı
y Tarif:
T if "Karma
"Karmaşşık teknik sistemlere uygulanan,
uygulanan
bilimsel temele dayalı planlama metotları
topluluğğudur".
toplulu
udur"
y Konstrüktif geliştirme süreci ve bu sürecin amacı olan teknik
yapıtlar
l ""sistem tarifi"
f " içine sokulabileceği
k l b l ğ için, sistem
tekniği metotlarının bu iki sistem için de uygulanması
mümkündür.
ü kü dü
MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği
Sistem
Tekniği
ğ
Zangemeier'e göre sistem: "Düzenlenmiş bir elemanlar kümesidir.
Zangemeier
Elemanların belirli (tariflenebilir) özellikleri vardır ve elemanlar
aralarında tariflenebilen ilişkilerle bağlanmıştır.
Sistem tekniği
Bilimsel temele dayalı planlama metotlarının karmaşık
teknik yapıtlara sistematik olarak uygulanması.
Planlama
Hedeflerin, davranış şekillerinin ve uygulamanın önceden
sistematik olarak düşünülmesi ve formüle edilmesi;
Bilimsel karar verme yöntemleri ile optimal sistemlerin
seçilmesi;
Seçilen
alternatif
çözümlerin
rasyonel
olarak
uygulanabilmesi
l bil
i için
i i gerekli
kli tarif
if ve tedbirlerin
dbi l i tespiti
ii
Sistem
Özellikleri ve aralarındaki ilişkiler tariflenmiş elemanlar
kümesi. Sistemin üç temel özelliği bulunmaktadır: Çevre,
f ki
fonksiyon
ve strüktür.
t üktü
MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği Sistem tekniğindeki önemli kavramlar
Sistem
tekniği
ğ
Sistem tekniği felsefi olarak tanıma-anlama ve bilim teorisi bazına dayanmaktadır.
TanımaTanıma-anlama teorisi
teorisi;;
Bir etkinin çeşitli nedenlerden meydana
gelebileceğini, ancak belirlenmiş bir
nedenin ise tariflenmiş çevre koşullarında
aynı etkiyi meydana getireceğini var sayar.
Diğer
ğ bir deyişle
y ş etkiden nedene ggidişş
olası, nedenden etkiye dönüş ise
olası
deterministiktir. Teknik sistemlere bu
deterministik
uygulanırsa,
yg
ödev bir etkiler veya
y diğer bir
deyişle fonksiyonlar kümesidir. Çözüm
ise bir nedenler veya diğer bir deyişle
strüktürler kümesidir.
MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği
y
Sistem
Tekniği
ğ
Yaklaşımı
Konstrüktif geliştirme sürecinin ilerleme adımlarında zaman zaman geriye dönüşler
ç
olacaktır..
kaçınılmaz
y Diğer bir deyimle çözüme yaklaşırken takip edilen sistematik adımlarda (ileride
bunlar "faz
faz“ lar olarak isimlendirilecektir), belirli bir kritik noktaya gelindiğinde
d ll
dallanmalar
l meydana
d gelecek
l k ve bbu ddallardan
ll d geriye
i dö
dönüşler
ü l olacaktır.
l k
y Bu iteratif yaklaşım optimal sonuç elde edilinceye kadar devam ettirilecektir.
y Konstrüktif geliş
geliştirme süreci bir operasyonlar ve davranış
davranışlar sistemi olarak
tanımlanabilir. Bu süreç sonunda elde edilecek nesne de (teknik yapıt) gene bir
sistemdir.
sistemdir
y Sürecin her aşamasında sistem elemanları arasındaki sebep-sonuç bağına dikkat
edilecek ve süreçte ortaya çıkan çelişkileri yok etmek veya uzlaştırmak yoluyla
(diyalektik)
y
teknolojik hedefe optimal yyoldan erişilecektir.
MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği
Konstrüktif geliştirme sürecinin sistem
büyüklükleri
y Konstrüktif geliştirme sürecine bir sistem olarak yaklaşmak ve
sistem tekniğinin metotlarından yararlanmak, sürecin bütün
fazlarının imkân oranında otomatikleştirilmesinde büyük faydalar
sağlayacaktır.
y Eğer konstrüktif geliştirme süreci bir sistem yapısına
sokulabiliyorsa, bunun üç temel özelliği, yani çevre büyüklükleri,
fonksiyon
y ve strüktür tariflenebilmelidir.
(Pkons)=[(
) [(U
)=[(U
[(Ukons) ; (F
(Fkons) ; (S
(Skons)]
MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği
Konstrüktif geliştirme sürecinin çevre
büyüklükleri, (Ukons)
Konstrüksiyon adımları
Ödev
Ödevin kesinlik kazanması
İstekler listesi
Temel prensibin tanımlanması
Sistem tekniği adımları
Bilgi toplama
Sistem etüdü
Problem tanımlanması
Sistem sentezinin ilk aşaması
Tasarım ve ön şekillendirme
T
Temel
l prensibi
ibi yerine
i
getirebilecek
ti bil k
strüktürlerin biçimlerin ve usullerin
tasarımı, niteliksel yapıda krokiler,
seçim için ilk değerlendirme
Bilgi işleme
Si t
Sistem
sentezi
t i
Sistem analizi
Fayda değer analizi
Sistem seçimi
Niceliksel şekillendirme
Yeni bilgi üretme
Boyutlandırılmış
y
ş ve toleranslı teknik Geliştirme
ş
planlaması
p
resimler
Uygulama planlaması
Konstrüksiyon
y ve sistem tekniği
ğ adımları
arasındaki benzerlik
MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği
Çevre büyüklükleri
y Sürecin çevresini çeşitli bilgi giri
girişş ve çıkışları oluşturmaktadır.
oluşturmaktadır
{Gkons}={{IE} U {IH} U {ITS}}
Sistem g
giriş büyüklükleri
giriş
y
kümesi
Alt strüktürler
t üktü l kü
kümesii
Teknolojik ve teknik usul geliştirme süreci
ile ilgili bilgiler kümesi
Sürecin amacını tanımlayan bilgiler kümesi
Bu küme oluşturulurken sadece sistem fonksiyonu ile doğrudan ilişkili büyüklükler göz önüne
alınmış, bozucu yan etki büyüklükleri bu aşamada düşünülmemiştir
MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği
Çevre büyüklükleri
Sürecin çevresini çeşitli bilgi giriş ve çıkı
çıkışşları oluşturmaktadır
{Çkons}={{IS} U {I
{Ibl}}
Çıkı
Çıkışş büyüklükleri kümesi
Sistem özelliklerini tanımlayan bilgiler kümesi
Geliştirilen yeni strüktürler kümesi
Sisteme bazı önemli yan giriş
giriş de
değğerleri vermeden, giriş
giriş ve çıkı
çıkışş büyüklükleri
arasında
d bi
bir bağ
ba
b ğlantı,
l t sisteme
it
bi
bir iş
işlerlik
l lik kazandırmak
k
d
k mümkün
ü kü ddeğ
değildir.
ildi
MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği
Yan bilgiler kümesi
y (KGS) ne işlerlik kazandıran yönetici ve yönlendirici,
yönlendirici seçici ve
karar verici niteliklerdeki yan bilgiler kümesi GS dir
{GS}={{IM} U {IP} U {IS} U {IV}}
(KGS) çalış
çalışmalarının
yürütülebilmesi için gerekli teknik
usuller
(KGS) çalışmalarının yürütülebilmesi için
gerekli programlar
{IM}={{IYM} U {IBM}}
(KGS) çalışanların yönetim ve karar
verebilme yetenekleri
(KGS) çalışanlarının bilgi seviyeleri
MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği
(KGS) çalışmalarının yürütülebilmesi için
gerekli bazı alt strüktürler
Giriş,
ş, çıkış
ç ş ve yyan büyüklükler
y
kümesi
MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği
Konstrüktif geliştirme sürecinin fonksiyonu
y Giriş değerleri kümesinin,
kümesinin çıkış değerleri kümesine,
kümesine yan
değerler kümesi yardımı ile dönüştürülmesi işlemine sistem
fonksiyonu denir.
denir
{Çkons} = {Zkons} {Gkons}
{Gs}
MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği
Dönüşüm operatörü
Fonksiyonun Kelimelerle Tarifi
y Konstrüktif geliştirme süreci,
süreci üretim sürecinin bir alt sistemi
olarak, bir konstrüksiyon ödevinin çözümünde uygulanan bütün
zihinsel, manüel ve bilgi-işlem
g
yyardımlı operasyonların
p y
tümünü
kapsar.
y Sonuçta teknolojik geliştirme sürecinin ihtiyacı olan açık ve yeterli
özellik tanımlamalarını, biçimsel görünüşleri, üretim için gerekli
bilgileri ortaya çıkarır.
y Diğer
ğ bir
b deyimle,
d
l ödevin
d
aracı olan
l teknik
k k yapıtın üretimi için
gerekli olan bütün hesap ve teknik resimleri, çelişkisiz olarak
boyutları ve toleransları,
toleransları gerekli malzeme türleri ve uygulanacak
üretim yöntemlerini dokümanlar topluluğu olarak hazırlar.
MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği
KGS’nin yan giriş büyüklükleri
MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği
y
(KGS)’
nin
strüktürü
Kara kutu gösteriş tarzındaki sistem tarifinde, ödev ve bunun içindeki öz fikir, diğer bir
deyimle yapılması istenen şeye ait amaç fonksiyonu (temel fonksiyon) olarak tanımlanan
sistemin fonksiyonu, en üst soyutluluk düzeyinde tanımlanmıştır.
y Bu husus metoda bağlı konstrüksiyonla, klasik konstrüksiyon yöntemini ayıran en önemli
noktadır.
noktadır
y Sistem fonksiyonunun tanımlanmasında soyut bir düzeye çıkılmasının amacı, yeni görüşlerin
en büyük kısıtlayıcısı olan şartlanma faktöründen arınmadır.
y Ancak süreç ilerledikçe soyuttan somuta doğru bir gelişme kaydedilecektir.
y Soyut olan sistem, içeriğ
içeriği bakımından karma
karmaşşık, bilgi miktarı bakımından ise çok sınırlıdır
sınırlıdır..
y Somutlaşma ilerledikçe çözümler maddesel belirlilik kazanacak
kazanacak, diğer bir deyişle karmaşıklık
dereceleri azalacak, ancak tariflenebilen bilgi miktarı artacaktır.
y Çok öze indirilmiş bir deyimle, konstrüktif geliştirme sürecinde ilerlendikçe karmaşıklıkta
azalma,
l
bil
bilgide
id iise çoğalma
ğ l meydana
d gelecektir
l kti .
MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği
Örnek: Enerji üretim sistemi
"Bir
"Bi enerjiji türünün
ü ü ü Æ di
diğğer bir
bi enerjiji türüne
ü ü dö
dönüüştürülmesi"
dönüş
ü ül i"
"Fosil yyakacaktaki ((veya
y nükleer yyakıttaki)) kimyasal
y (veya
( y nükleer)) enerjinin
j
Æ Elektrik
enerjisine dönüştürülmesi"
"Kimyasal enerji Æ ısı enerjisine -- ısı enerjisi Æ mekanik enerjiye Æ mekanik enerji Æ
elektrik enerjisine dönüşecektir"
Soyutluk Derecesi
MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği
Bilgi Miktarı
y İçerik bakımından karmaşık bir üst fonksiyonu mevcut bilgi
miktarına
ik
göre,
ö çokk sayıda
d ddaha
h az kkarmaşıkk alt
l ffonksiyonlara
ki l
bölmek mümkündür.
y Yapılan
Y l iişlem
l bir
bi fonksiyon
f ki
analizidir.
li idi Konstrüksiyonda
K
ük i d bu
b işleme
il
"Strüktürleme
Strüktürleme" denmektedir.
y Sistem
S
tekniğinde
k ğ d dde aynı tanımlama
l
yapılmaktadır.
l k d
Burada sistem kavramı beraberinde üç önemli özellik tanımlamasını
da getirir:
Elemanlar
MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği
Düzen
İlişkil
İlişkiler
y Verilen bir ödeve ait teknik üst fonksiyonun
y
veya
y kısaca teknik fonksiyonun
y
giriş
g ş ve
çıkış değerleri belirlidir. Bu değerler arasındaki ilişkiler için iki sınır hal
tanımlanabilir:
a))
Her giriş
H
i i değeri
d ğ i için
i i bir
bi çıkış
k değeri
d ğ i ((madde,
dd enerjiji veya sinyal
i l ti
tipi)
i)
tanımlanmıştır ve bunlar arasındaki ilişki belirlidir.
b)
Giriş ve ççıkış değerleri
ğ
arasında ççok karmaşık karşılıklı ilişkiler mevcuttur.
Alttaki Şekilde bu iki hal belirtilmektedir (a ve b)
Genellikle pratikte karşılaşılan teknik sistemler ve bunlara ait teknik
fonksiyonların giriş ve çıkış değerleri arasındaki ilişkiler bu iki sınır hal
arasında
ve çok Sistematiği
değişik yapılarda olabilir.
MAK 535
– Konstrüksiyon
y Birinci halde teknik fonksiyonu
alt fonksiyonlara ayırmada her
h i bir
hangi
bi zorlukla
l kl kkarşılaşılmaz.
şl şl
Alt fonksiyonların tariflerinde
Şüphesiz
p
bu
belirlilik mevcuttur.. Ş
ilişkilerin her zaman
matematiksel bir tarifi
olmayabilir.
Genel anlamda bu tip sistemlerde alt
fonksiyonları
Çi = Zi.Gi
şeklinde göstermek mümkündür.
MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği
Karmaşık ilişkiler bulunan sistemlerde
strüktürleme şüphesiz daha güçleşecektir.
Ancak giriş çıkış değerleri
ğ
arasındaki ilişkiler
ne tip olursa olsun, konstrüktif geliştirme
sürecine bir sistem olarak yaklaşıldığında,
evvela bu sistemi çeşitli soyutluluk derecesinde
tanımlamak ve sistemin her soyutluluk
y ggitmek
derecesine ggöre bir strüktürlemeye
mümkündür. Soyuttan somuta doğru ilerleyen
sistem tanımlamalarına (diğer bir deyimle
KGS’ nin çalışma kademelerine) KGS
KGS
KGS’ nin
fazları denecektir. Her faz da mevcut bilgi
faz
miktarı ve soyutluk derecesine göre
gerçekleştirilebilen strüktürlere haller
denecektir
MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği
KGS’nin Fazları
(KGS nin strüktürel
yapısı veya diğer bir
deyimle KGS’ nin
Heuristik
sistematiği)
Her faz için belirlenen strüktürler
imkân oranında algoritmik veya
heuristic bir operasyonlar dizisinde
tariflenmeye
y ççalışılır.
ş
MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği
Konstrüksiyon Fazlarına Ait
Değişik
ğ ş Görüşler
ş
MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği
Rodenacker’ e göre konstrüksiyon
sürecinin fazları
Rodenacker bu fazlardaki çalışmalarda bazı kurallara
uyulması gerektiğini de belirtmektedir
MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği
Fazlardaki çalışmalarda uyulması gereken kurallar:
y Kural 1: Ödevin açıklanması - İstenen etki bağıntılarının tespiti
y Kural 2: Fonksiyon
y strüktürünün tespiti
p - lojik
j etki bağıntılarının
ğ
belirlenmesi
y Kural 3: Sistem içinde cereyan eden fiziksel olayların ayrıntılı olarak tespiti y
y
y
y
y
Fiziksel etki bağıntıları
Kural 4: Etki yerlerinin tespiti - Konstrüktif etki bağıntıları
Kural 5: Lojik,fiziksel ve konstrüktif etki bağıntılarının tariflenmesi algoritmik bağıntıların
ğ
belirlenmesi
Kural 6: Hataların ve bozucu yan etkilerin ayıklanması
K l 77: Tüm
Kural
Tü kostrüksiyonun
k ük i
sayasall büyüklükler
bü üklükl yardımıyla
d
l sentezii
Kural 8: Çözümler arasında en uygununun seçimi için teknolojik ve ekonomik
değerlendirme kriterlerinin tespiti
MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği
Hansen’ e göre fazlar
MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği
Roth’ a göre fazlar
Faz 0
Ödevin tarifi
Faz 1
Fonksiyonel
y
faz
Faz 2
Şekillendirme fazı
SONUÇ MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği
Koller’ e göre fazlar
MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği
Roth,
R
th Koller,
K ll Pahl-Beitz
P hl B it ve yine
i
bu araştırıcıların da iştirak ettiği
bir çalışma grubu tarafından
hazırlanan ve Alman mühendisler
birliğince (VDI) benimsenen VDI
2222/1 kodlu konstrüktif
geliştirme sistemi strüktürlerini
4 değişik çalışma adımı
tablosunda görülmektedir
MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği
Geleneksel konstrüksiyondaki çalışma adımları
Önerilen bütün çalışma
sistemlerinde amaç ödevden
başlayarak, verilen bir teknik
fonksi onu me
fonksiyonu
mevcut
cut çe
çevre
re
koşullarında yerine getiren optimal
teknik sistemin meydana
getirilmesidir.
l
d
Deneyimli bir konstrüktör de,
geleneksel çalışmalarını şekildeki
gibi yürütürdü.
MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği
Bilimsel araştırmadaki adımlar (doğrudan endüksiyon)
Doğal bilimci ise araştırmalarını
yandaki şekildeki gibi yürütürdü.
Doğal bilimci araştırmalarında
“doğrudan endüksiyon” diye
isimlendirilen ve şekilde gösterilen
yg
metodu uygular.
MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği
Konstrüksiyon çalışmasında genelleştirilmiş
endüksiyon
MAK 535 – Konstrüksiyon Sistematiği