Neler biliyoruz? Kütlesi,hacmi,eylemsizliği olan ve tanecikli yapıda olan her şeye MADDE denir. Tüm maddeler atomlardan oluşur. Maddenin yapıtaşına ATOM denir. Aynı yada farklı cins en az iki atomun bir araya gelmesi ile oluşan yapıya MOLEKÜL denir. Maddeler saf maddeler ve saf olmayan maddeler olmak üzere 2’ye ayrılır. Yapısında tek cins atom bulunduran saf maddelere ELEMENT denir. En az iki yada daha fazla cins atomun kendi özelliklerini kaybederek belirli oranlarda birleşmesi ile oluşan yeni saf maddeye BİLEŞİK denir. Bileşiklerin yapısında en az iki çeşit atom bulunur. Bileşiklerin yapısında tek cins molekül bulunur. Atom; proton,nötron ve elektron olmak üzere üç parçacıktan oluşur.Bunlardan;proton ve nötronlar atomun çekirdeğinde bulunurken elektronlar ise yörüngelerde çok büyük hızlarla hareket ederler. proton ( + ) yüklü, nötron yüksüz, elektron ( ‐ ) yüklü taneciklerdir. p.s = e‐.s. NÖTR ATOM p.s.> e‐.s. KATYON [ (+) yüklü ] p.s < e‐.s. ANYON [ ( ‐ ) yüklü ] ** Atomlarda kararlı hale gelmeye çalışırlar. Bunun için e‐ alırlar ya da e‐ verirler.Elektron alan yada veren atom İYON haline geçer. A. ELEMENTLER VE SINIFLANDIRMA Atom, maddelerin en küçük yapı taşıdır. Tüm maddeler atomlardan oluşmuşlardır. 110'u aşkın element vardır ve bunlardan yaklaşık 80 tanesi doğada bulunmaktadır . Elementler doğada büyük bir çoğunluğu karışımlar ve bileşikler hâlinde bulunurlar. Robert Boyle (Rabırt Boyl)'un “Eğer bir madde daha basit maddelere parçalanamıyorsa ve daha basit maddeler‐ den meydana gelmiyorsa bu madde elementtir.” tanımından sonra bilim insanları maddelere bu gözle bakmaya başlamışlar ve her geçen gün yeni elementleri keşfetmişlerdir. 1869 yılına kadar toplam 63 element bulunabilmişti. Bazı elementlerin birbirlerine benzer özellik taşıdıkları anlaşıldı. Elementleri de buna göre sınıflandırmanın yapıldığı tabloya periyodik tablo adı verilmektedir. İlk periyodik tabloyu 1829 yılında Johann Döbereiner (Yohan Döbreinır), benzer özellik gösteren elementlerden üçlü gruplar oluşturarak gerçekleştirmiştir. 1862 yılında Fransız bilim insanı Beguyer de Chancourtis (Beguyer dö Şankurtis) periyodik tabloda benzer fiziksel özellik gösteren elementleri dikey sıralarda olacak şekilde sarmal olarak sıralamıştır. De Chancourtis, “Elementlerin özellikleri sayıların özellikleri ile ilişkilidir.” dedi ve her yedi elementte bir, özelliklerin tekrarlandığının farkına vardı. Ancak bu periyodik tablo üzerinde bazı iyonlar ve yanlış yere konulan bazı elementler de bulunuyordu. 1863 yılında ise İngiliz kimyacı John Newlands ( Con Nivlınds ) göre atom ağırlıkları sekizin katı kadar olan elementlerin özellikleri benzerdi. 1864 yılında yazdığı bir yazıda Newlands, bunu oktav kanunu olarak tanımladı. Bu kanuna göre herhangi bir element, tablodaki sekizinci elementle benzer özellikler gösteriyordu. Bugün anladığımız şekildeki periyodik tabloyu ilk ortaya koyanların Alman bilim insanı Lother Meyer (Loter Meyer) ve Rus bilim insanı Dimitri Mendeleyev (Dimitri Mendeleyev) olduğu kabul edilir. Her ikisi de birbirinden habersiz bir şekilde benzer fikirler ürettiler. Mendeleyev, atomların artan atom ağırlıklarına göre sıralandıklarında, belli özeliklerin tekrarlandığını fark etmiştir. Mendeleyev, hazırladığı periyodik tabloda bazı yerleri henüz keşfedilmemiş elementler olduğunu düşünerek boş bırakmıştır. Sonradan bulunan skandiyum, galyum, germanyum elementleri tablodaki boşluklara yerleştirilmiştir. Daha sonraki yıllarda yapılan çalışmalarda günümüzde kabul gören periyodik tablo hazırlanmıştır. 1911 yılında Ernest Rutherford (Örnıst Radırfort) çekirdek yükünü tespit etmiştir. Ernest Rutherford'un öğrencisi olan Henry Moseley ise çalışmalarıyla elementlerin atom numaralarına göre sıralandığını göstermiştir. Yani günümüzdeki periyodik tablo Mendeleyev ve diğerlerininkinden farklı olarak elementleri atom ağırlıklarına göre değil, atom numaralarına göre sıralamaktadır. Periyodik tablodaki en büyük değişikliği ise periyodik tablonun altına iki sıra ekleyen Glenn Seaborg (Glen Siborg) gerçekleştirmiştir. Periyodik tabloda yatay sıralara PERİYOD, dikey sıralara GRUP adı verilir. Periyodik tabloda 7 periyot, 8 tane A ve 10 tane de B olmak üzere 18 grup vardır. Her periyot bir alkali metal ile başlar (yalnız birinci periyot bir ametal olan hidrojenle başlar) bir soy gazla biter. Aynı grupta bulunan elementler benzer kimyasal özellik gösterirler. Ancak aynı özellik göstermezler. A grubu elementlerinin grup numarası değerlik elektron sayısına eşittir. İlk 3 periyotta B grubu elementi yoktur. B grupları 4. periyottan başlar Periyodik Tabloda Bilmemiz Gerekenler: • Elementler atom numaralarına göre sıralanmıştır. • Her periyot bir metalle başlayıp, bir soygazla biter. Yalnız birinci periyotta bulunan hidrojen bir ametaldir. • Aynı periyottaki elementlerin atom numaraları değiştikçe fiziksel ve kimyasal özellikleri de değişir. • Periyodik tabloda soldan sağa doğru gidildikçe atom numarası, kütle numarası, ametalik özellik ve değerlik elektron sayısı artar. Enerji seviyesi değişmez. • Periyodik tabloda aynı grupta yukarıdan aşağıya doğru inildikçe metalik özellik, atom numarası, kütle numarası ve atom büyüklüğü artar, değerlik elektron sayısı değişmez. • Aynı gruptaki elementlerin son yörüngelerinde eşit sayıda elektron bulunur. Periyodik cetvelde yer bulma: bir elementin periyodik cetvelde yeri bulunurken proton sayısından(atom numarasından) yararlanılır. Bir element iyon haline dönüşse bile periyodik cetveldeki yeri değişmez. • Elementlerin enerji seviyelerinin sayısı periyodik cetvelde bulundukları periyodun yerini verir. Enerji seviye sayıı= periyot • Bir elementin değerlik elektron sayısı o elementin periyodik cetvelde yer aldığı grup numarasını verir. Değerlik elektron sayısı=grup numarası Periyot ve Grupladır Özellikleri a) Periyotlarda Soldan Sağa Gidildikçe Değisen Özellikler : 1‐ Atom numarası (atom kütlesi ve değerlik elektron sayısı) artar. 2‐ Metallerin metal özelliği (metalik özellik = elektrik ve ısı iletkenliği gibi) azalır. 3‐ Ametallerin ametal özelliği (ametalik özellik) artar. 4‐ Elektron verme zorlasır. 5‐ Elektron alma kolaylasır. 6‐ Elektron ilgisi (ve elektronegatiflik) artar. 7‐ Atom çapı küçülür. 8‐ İyonlasma enerjisi artar. 9‐ (Metallerin erime ve kaynama noktaları yükselir, sertlikleri artar). 10‐ (Ametallerin erime ve kaynama noktaları düser). 11‐ (Metallerin kimyasal tepkime ilgileri (aktiflikleri) azalır). 12‐ (Ametallerin kimyasal tepkime ilgileri (aktiflikleri) artar). b) Gruplarda Yukarıdan Asağı İnildikçe Değisen Özellikler : 1‐ Atom numarası (atom kütlesi) artar (değerlik elektron sayısı değismez). 2‐ Metallerin metal özelliği (metalik özellik = elektrik ve ısı iletkenliği gibi) artar. 3‐ Ametallerin ametal özelliği azalır. 4‐ Elektron verme kolaylasır. 5‐ Elektron alma zorlasır. 6‐ Elektron ilgisi (ve elektronegatiflik) azalır. 7‐ Atom çapı büyür. 8‐ İyonlasma enerjisi azalır. 9‐ (Metallerin erime ve kaynama noktaları düser). 10‐ (Ametallerin erime ve kaynama noktaları yükselir). B. ELEMENTLERİN GRUPLARA GÖRE ÖZELLİKLERİ Periyodik tabloda aynı grupta yer alan elementlerin benzer ve farklı yönleri neler olabilir Periyodik tabloda benzer özellik gösteren elementlerin kullanım alanlarını bilmek yaşantımızda bizlere pek çok yarar sağlar. Periyodik tabloda aynı gruptaki elementler benzer özellikler gösterirken farklı gruptaki elementler de değişik özellikler gösterir. periyodik tabloda A ve B grubu olarak yan yana 18 grubun bulunduğuna dikkat ettiniz mi? Bu gruplar, 1. grup (1A), 2. grup (2A), 17. grup (7A), 18. grup (8A) gibi de adlandırılabilirler. Örneğin tabloda 8 adet A grubu ve 10 adet B grubu elementleri yer almaktadır. 7A grubu elementlerinden flor ve klor doğada gaz hâlinde bulunur ve yaygın iyon yükleri her ikisinin de (1–) dir. Bir sonraki sayfada yer alan Element ismi Grubu Yaygın Oda sıcaklığındaki bazı özellikleri iyon yükü Hidrojen 1A (1+) Isıyı ve elektriği iletmez. Oda sıcaklığında gaz hâlindedir. Helyum 8A ‐ Isıyı ve elektriği iletmez. Oda sıcaklığında gaz hâlindedir ve kararlıdır. Lityum 1A (1+) Oda sıcaklığında katı ve yumuşaktır. Isıyı ve elektriği iletir. Berilyum 2A (2+) Oda sıcaklığında katı ve yumuşaktır. Isıyı ve elektriği iletir. Oksijen 6A (2‐) Oda sıcaklığında gaz hâlindedir. Elektriği ve ısıyı iletmez. Neon 8A ‐ Oda sıcaklığında gaz hâlindedir. Kararlı bir elementtir. Sodyum 1A (1+) Oda sıcaklığında katı olup kaygan ve yumuşaktır. Isıyı ve elektriği iletir. Magnezyum 2A (2+) Oda sıcaklığında katıdır. Elektriği ve ısıyı iletir. Alüminyum 3A (3+) Oda sıcaklığında katıdır. Elektriği ve ısıyı iletir. 1A (1+) Oda sıcaklığında katı ve yumuşaktır. Isıyı ve elektriği iletir. Potasyum Fosfor 5A (3‐) Oda sıcaklığında katıdır. Isıyı ve elektriği iletmez. Elementler doğada büyük bir çoğunlukla bileşikleri hâlinde bulunur. Yine hatırlayacağınız gibi elementlerin büyük çoğunluğu doğada bulunur, bazıları da laboratuvar ortamlarında elde edilir. Bu elementleri insanlar değişik amaçlar için kullanırlar. C. METALLER ‐ YARI METALLER VE AMETALLER bazı elementlerin ortak özellikler gösterdiğine dikkat etmişsinizdir. Örneğin oda sıcaklığında bazı elementler katı hâlde iken bazıları gaz hâldedir. Bazıları ısıyı ve elektriği iletirken bazıları iletmemektedir. Periyodik tablodaki bu elementler metaller, ametaller (metal olmayanlar) ve yarı metaller olarak sınıflandırılabilirler. Peki, elementleri metal, ametal ve yarı metal olarak nasıl sınıflandırabilirsiniz? Bunu öğrenmek için bir etkinlik yapalım. PERİYODİK TABLO Elementler gösterdikleri benzer özelliklere göre metaller, ametaller ve yarı metaller olarak sınıflandırılır. METALLER: Periyodik tabloda, hidrojen hariç tüm 1A grubu elementleri; tüm 2A grubu elementleri; tüm B grubu elementleri; 3A da Al, Ga (Galyum), In(İndiyum), Tl(Talyum); 4A Sn, Pb; 5A da Bi(Bizmut), lantinitler ve aktinitler metaller sınıfında incelenirler. Metaller, dayanıklı, ağır ve parlak maddelerdir. Elementlerinbüyük çoğunluğu ( % 70 i ) metaldir.metaller canlıların vücudunda bazı Ametallere göre çok az miktarda bulunmalarına rağmen önemli görevleri vardır. Metallerin Özellikleri Son katmanlarında 1,2 ya da 3 elektron bulunur Oda sıcaklığında cıva dışında katı hâldedirler. Tel ve levha hâline gelebilir, sekil verilebilir Görünümleri parlaktır, ısığı yansıtırlar Üzerine vurulduğunda çınlama sesi çıkartırlar. Erime ve kaynama sıcaklıkları yüksektir. Periyodik cetvelin sol tarafında bulunurlar Sıcaklık yükseldikçe elektrik iletkenlikleri azalma gösterir. Elektriği ve ısıyı iyi iletirler. Kendi aralarında bilesik olusturamayıp alasım denilen homojen karısımları olustururlar. Cu + Sn = Bronz (Tunç), Pb + Sn = Lehim , Cu + Zn = Pirinç Sadece ametallerle bileşik oluşturabilirler. iyonik yapılı bilesik olustururlar ve bileşik oluştururken elektron vererek (+) değerlikli iyon (1+, 2+, 3+) olurlar Gaz haline geçtiklerinde tek atomlu halde bulunurlar (moleküler halde bulunmazlar) Elektron almazlar. Kendi aralarında bileşik oluşturmazlar. Ancak homojen olarak karışarak alaşımları oluştururlar. Metaller genelde bazik özellik gösterirler, bu sebeple asitlerle tepkimeye girerler. Ancak; Zn, Al, Sn, Pb, Cr diye bilinen elementler hem asit hem de bazlarla tepkimeye girerler. Bu metallere amfoter metaller denir. Ametallerin Özellikleri Elementlerin özelliklerini incelediğimizde bazı elementlerin metallerin özelliklerine sahip olmadıklarını görürüz. Bu elementler ametal olarak adlandırılır. Özellikleri: Görünümleri mattır, ısığı yansıtmazlar Katı, sıvı veya gaz hâlinde bulunabilirler. Elektriği ve ısıyı iyi iletmezler. ( Grafit hariç ) Tel ve levha hâline getirilemezler (Haddelenme özellikleri yoktur.) Hem metallerle hem de kendi aralarında bileşik oluşturabilirler. Erime ve kaynama noktaları genellikle düşüktür Ametaller element halde iken moleküler halde bulunurlar. ( H2, O2, N2…gibi ) Metallerle tepkimelerinde, elektron alarak ‐ yükle yüklenirler ( metallerle iyonik yapılı bilesikleri olustururlar.) Elektron alma istekleri yüksektir Metallerle iyonik yapılı bilesik olustururken elektron alarak (–) değerlikli iyon (–1, –2, –3) olurlar. Kendi aralarında, kovalent bağlı bileşik oluştururlar. Flor dışındaki ametaller hem pozitif hem de negatif değerlik alırlar. Flor tüm bileşiklerinde –1 değerlik alırlar. Ametallere olarak klor, kükürt , brom,selenyum u örnek verebiliriz Klor doğada gaz hâlinde bulunur, yeşilimsi sarı rengindedir, elektriği iletmez ve yararlarının yanında bazıözellikleri ile canlılara zarar verebilecek bir elementtir. Kükürt doğada katı hâlde bulunur, ısıyı ve elektriği iletmez, açık sarı renklidir. Brom ise doğada sıvı hâlde bulunur. Isıyı ve elektriği iyi iletmeyen, koyu kızıl renkli ve oldukça zarar verici bir maddedir. Yarı Metallerin Özellikleri Periyodik tabloda metallerle a metallerin kesişim noktasında bulunan, metalik özelliklerle beraber bazı ametalik özelliklerde gösteren elementlere, yarı metaller denir. Bu elementler: B(bor), Si(silisyum), Ge (Germanyum), Sb(Antimon),Te(Tellür), Po(Polonyum), At(Astatin) elementleridir . Bu metallerin yarı metal olarak sınıflandırılmalarının nedeni bazı özellikleri yönünden metallere, bazı özellikleri yönünden ise ametallere benzemelerindendir. Yarı metallerin özellikleri Isı ve elektriği metallerden az, ametallerden fazla iletirler. Özellikle elektronik devre parçalarının ve optik malzemelerin yapımında kullanılır Tel ve levha haline gelebilirler, kırılgan değillerdir. Elektriği çok az iletebilir, sıcaklık yükseldikçe elektrik iletkenlikleri artar. Yüzeyleri parlak veya mat olabilir. Doğada (Oda sıcaklığında ) katı haldedirler. Erime ve kaynama sıcaklıkları metallerden düsük, ametallerden yüksektir. Periyodik cetvelde metallerle ametaller arasında bulunurlar. Bilesik olustururken (+) veya (–) değerlik alabilirler Yarı metallere örnek olarak antimon, silisyum ve bor verilebilir Bunlardan antimon katıdır, kolayca kırılabilir ve toz duru‐ muna getirilebilen gümüşümsü gri renklidir, elektriği çok az iletir. Silisyum, yeryüzünde en çok bulunan elementlerden biri olup katıdır, tel veya levha hâline getirilemez, açık sarı renkl‐ dir ve elektriği iletmez. Bor ise siyah metalik renkli katı bir element olup tel ve levha hâline getirilemez. Elektriği ve ısıyı çok az iletebilen bor, pek çok amaç için kullanılmakta olup oldukça değerlidir. Ülkemizde de oldukça yüksek miktarda bulunmaktadır. Soy Gazlar: Değerlik kabuklarında (son yörüngelerinde) 8 elektron (sadece He 2 elektron) bulunduran ve kararlı halde olan elementlere soy gazlar denir. Özellikleri : Değerlik kabuklarında 8 elektron (sadece He 2 elektron) bulundururlar ve kararlıhaldedirler. Kararlı oldukları için elektron almaz, vermez ya da ortaklasa kullanmazlar. Kararlı oldukları için doğada tek atomlu (ATOMİK) halde bulunurlar Kararlı oldukları için molekül ya da bilesik olusturmazlar, kimyasal bağ yapmazlar ve kimyasal tepkimelere girmezler. Oda sıcaklığında (25 0C’de) hepsi gaz halinde bulunurlar. Periyodik cetvelin en sağında (8A grubunda) bulunurlar. Yalıtkandırlar. Çesitleri : He(Helyum) – Ne(Neon) – Ar (Argon)– Kr(kripton) – Xe(ksinon) – Rn(radon), Periyodik tablodaki elementler metaller, ametaller ve yarı metaller olarak sınıflandırılabildikleri gibi 1. “alkali metaller”, “toprak alkali metaller”, “halojenler” ve (8A grubu) bulunan elementler “asal gazlar veya soy gazlar” olarak adlandırılabilirler. ELEMENTLER VE KULLANIM ALANLARI Metalin Adı Lityum (Li) METALLAR Metalin bulunduğu yerler ve kullanım alanları Gümüşümsü metalik gri renkte bulunan katı bir elementtir. İlaçlarda, pil üretiminde, seramik ve cam yapımında kullanılır. Berilyum (Be) Gri renkli elementtir. Uçak ve uzay araçlarının yapımında elektrik ve ısı iletkeni olarak kullanılır. Sodyum (Na) Sodyum doğada en çok bulunan alkali metallerden biridir. Doğada sodyum klorür, sodyum nitrat olarak çok yaygın şekilde bulunur. Metalik hâldeki sodyum parlak, elektriği ileten ve suyla çabucak etkileşip bileşik oluşturan bir maddedir. Yemeklerde kullandığımız sodyum klorürün yapısında da sodyum vardır ancak sodyum klorür sodyumdan tamamen farklı bir maddedir. Yumuşak, kaygan bir metal olup gümüşümsü beyaz renkli bir katıdır. Doğada en çok sofra tuzununyapısında bulunur. Eczacılıkta, tarımda, sabun yapımında,fotoğrafçılıkta, cam yapımında, pil yapımında kullanılır. Magnezyum (Mg) Alüminyum (Al) Gümüşümsü beyaz renkli bir metaldir. Uçak ve füze yapımında kullanılır. Yumuşak ve hafif bir metaldir. Uçak ve füze yapımında, mutfak araç gereçlerinde, teleskop aynalarının kaplanmasında kullanılır. Potasyum (K) Gümüşümsü beyaz renkli bir katıdır. Sıvı deterjan, gübre, barut, cam yapımında kullanılır. Kalsiyum (Ca) Parlak ve beyaz renklidir.Kalsiyum “toprak alkali” metallerden biridir. Doğada bileşikleri hâlinde bulunur.Bazı bileşikleri kalsiyum oksit, kalsiyum karbonat ,kalsiyum klorürdür. Kireç taşı olarak da adlandırılan kalsiyum karbonat özellikle boya yapımında, kalsiyum klorür ise zirai ilaçlarda kullanılır. Kalsiyum oksitten de özellikle cam yapımında silisyumun yanında ham madde olarak yararlanılır. Bu tür camlara soda ‐ kireç cam da denir. Çimento, alçı, kireç gibi madde ile dişler ve kemiklerin yapısında bulunur. Gümüş (Ag) Altın (Au) Parlak ve beyaz renkli katıdır. Fotoğraf sanayinde, elektronik sanayinde, dişçilikte, madeni para yapımında, süs eşyası ve takı yapımında, pil yapımında, ayna sırlarının yapımında kullanılır. Yumuşak, parlak sarı renkli bir katıdır. Kuyumculukta, elektrik, elektronikte,diş hekimliği, uzay ve kimya endüstrisinde kullanılır. Bakır (Cu) Gümüşümsü parlak renkli bir katıdır. Çatal, bıçak takımları, çekiç, penseyapımında, uçak ve gemi sanayinde, motorlu araç yapımında, Nikel (Ni) Turuncu renkli yumuşak bir katıdır. Mutfak ve süs eşyası yapımında,elektrik ve elektronik sanayinde, inşaat sanayinde, ulaşım sanayinde,kuyumculukta ve boya sanayinde kullanılır. Krom Cr Ülkemizde özellikle Elâzığ, Muğla, Bursa ve Eskişehir'de çıkarılır. krom mutfakta, çeşitli eşyaların yapımında, başka bazı metallere sertlik sağlamada ve zırhlı araç yapımında kullanılır. Elementin Adı SOY GAZLAR Bulunduğu yerler ve kullanım alanları Helyum (He • hidrojenden sonra en hafif gazdır. Yanıcı ve parlayıcı değildir. Renksiz bir gazdır. Güneşte ve yıldızlarda bol miktarda bulunur. Zeplin ve balon gibi hava taşıtlarını şişirmede, derin dalış tüplerinde …. • Sıvı roket yakıtı sıkıştırmada, • En düşük erime ve kaynama noktasına sahip olduğunda bazı uygulamalarda, • Zeplin ve balon gibi hava taşıtlarını şişirmede, • Nükleer reaktörlerin soğutulmasında, • Germanyum ve silisyum kristallerinin yapımında, • sıvı helyum manyetik rezonas görüntülemede (MRI) ve kanser teşhisi için MRE de • Gaz kromotografisi cihazında inert taşıyıcı gaz olarak, • Yarıiletken metalleri koruyucu gaz olarak kullanılmaktadır. Neon (Ne) Argon (Ar) Kripton Kr Ksinon Xe Radon Rn • Renksiz bir gazdır. • Dalga metre tüplerinde,• Renkli reklam aydınlatmalarında,• Yüksek voltaj göstergelerinde, • Paratonerlerde,• Helyum ile birlikte gaz lazerlerin yapımında kullanılmaktadır.• neon düşük basınçlı deşarj tüplerinde kırmızı‐turuncu ışık yayar. Bu nedenle reklam tüplerinde neon gazı geniş ölçüde kullanılır • kokusuz ve renksiz bir gazdır. Ampullerde ve flüoresan tüplerinde kullanılır. • Titanyum ve diğer reaktif elementlerin üretiminde • İnert (tepkimeye girmeyen) gaz olarak bir çok endüstride kullanılmaktadır. • Aletli dalış için kuru elbisede şişirme gazı olarak kullanımının en iyi seçenek olduğu kabul edilir. • Yüksek sıcaklıkları ölçmeye yarayan gaz termometrelerinde de kullanılır. • Floresan ampullerde ve dalga boyu standardı olarak morötesi (UV) lazerlerde , • Fotoğrafçılıkta çok seri patlayan flaşlarda, • Kripton 85 izotopu, çeşitli katıların bünyesine yerleştirilerek kimyasal analizlerde kullanı Kripton, ksenonla birlikte elektrik ampullerini doldurmada kullanılır. • Elektron tüplerinde, stroboskopik lambaların, bakteri öldürücü lambaların yapımında, • Yüksek molekül ağırlığına sahip olması nedeniyle bir çok uygulamada kullanılmaktadır. • Ksenon kriptonla birlikte argon yerine elektrik ampullerini doldurmada kullanılır. Bu suretle elektrik ampulünun ışık verimi artar. Ksenon özellikle projektör lambalarına konur, lambalarda yüksek ışık verimi sağlanır. Deprem tahminlerinde, • Hastanelerde radyasyon uygulamalarında, • Bazı kanser türlerine karşı uygulanmaktadır Elementin Adı YARI METALLER Bulunduğu yerler ve kullanım alanları Bor B Bor mineralleri, sanayide sayısız denecek kadar çok çeşitli işlerde kullanılmaktadır. Bor minerallerinden elde edilen boraks ve borik asit; özellikle nükleer alanda, savunma sanayisinde, jet ve roket yakıtı, sabun, deterjan, lehim, fotoğrafçılık, tekstil boyaları, cam elyafı ve genellikle kâğıt sanayinde ,tenis raketlerinin ve ısıya dayanıklı cam ürünlerin yapımında kullanılmaktadır. Silisyum Si Silisyumun elektrik sanayiinde önemi büyüktür. transistör, diyot ve diğer yarı iletkenlerin imalinde kullanılır. çelik, pirinç ve bronz üretiminde alaşım elemanı olarak istifade edilir. %15 silisyum ihtiva eden çelik alaşımı , aside dayanıklı kapların imalinde kullanılır. Endüstriyel öneme sahip silikonlar ; silisyum, oksijen, karbon ve hidrojenden sentetik olarak üretilen organosilisyum oksitlerdir. Yüksek sıcaklıklara dayanıklı ve inert olduklarından yağlayıcılarda, hidrolik sıvılarında, su geçirmeyen malzemede, vernik ve emayelerde kullanılırlar. Geryanyum Ge Germanyum ile transistorlu Aletler yaygın kullanma alanı bulmuştur. Diyotlarda kullanılır. Transistör ve diyotlar, basit ve uzun ömürlü aletler olup, düşük güç kullanırlar ve az ısı yayarlar. Isıtılacak bir flaman olmadığı için, hemen devreye girerler. Germanyum Radyo ve diğer ses iletim cihazlarında, yüksek voltaj ve yüksek güç kapasitesine sahip olduğundan da Televizyon ve bilgisayarlarda kullanılmaya başlanılmıştır. Arsenik Daha çok tüfek saçmalarına yuvarlak biçim vermek için kurşuna element halinde arsenik katılır. As Ayrıca tunç kaplamacılığında, fişekçilikte ve bazı alaşımların yüksek sıcaklıklara direncini artırmakta arsenikten yararlanılır. radyoaktif izotopları ise tıpta tanı yöntemlerinde kullanılır Antimon Sb piller, sürtünmeyi engelleyici sistemler, mermiler, elektrik tesisatları, vs. dir. Tellür Te Seramik sanayinde, metal ürünlerin üretiminde, cam ürünlerin boyanmasında, bateri zillerinde, pil kaplama koruyucularında, elektrik dirençlerinde ve termoelektrik aletlerde de tellür kullanılır Polonyum Po Berilyum ile olan alaşımları nötron kaynağı olarak, Tekstil fabrikasında statik yüklenmeyi engellemek amacı ile, Uzay uydularında termoelektrik güç olarak kullanılır. Astatin At Elementin Adı AMETALLER Bulunduğu yerler ve kullanım alanları Hidrojen ( H ) Kaynak yapımında, roketlerde yakıt olarak Ticari gübrelere azot bağlanmasında, katı ve sıvı yağların doyurulma işleminde Metanol, amonyak ve hidroklorik asit gibi bileşiklerin eldesinde kullanılır. Hidrojen balonlarını şişirmede ve petrolün işlenmesinde Kimyasal işlemlerde, metalürjide ve rafinerilerde de kullanılabilecek niteliktedir. Döteryum ve trityum izotopları da, nükleer fisyon ve füzyon işlemlerinde kullanılmaktadır. Karbon ( C ) Demirin işlenmesinde, çelik yapımında, lastiklerin renklendirilmesinde, plastik sanayisinde Tüm organik bileşiklerin yapısına giren karbon, sıvı yağların sudan arındırılmasında, Boya pigmentlerinin eldesinde ve yağlayıcı maddelerin yapımında da bu elementten yararlanılır. Kurşun kalemlerde kullanılan grafit formu ve elmas formu, karbon elementinin iki önemli allotropudur. Karbon‐14 izotopu da, radyoaktif yaş tayininde kullanılır. Karbonun "fulleren" denen küre biçimli ya da "nanotüp" denen silindir biçimli molekülleri de, son yıllarda özellikle elektronik ve nanoteknoloji alanlarında devrimsel ilerlemeler sağlamaktadır Azot (N) Oksijen (O): Kükürt (S) Standart sıcaklık ve basınç altında son derece kararlı olan ve atmosferin %78'ini oluşturan azot gazı, besinlerin ve kimyasalların saklanmasında kullanılır. Çok soğuk olan (‐196°C) sıvı azotsa, çok düşük sıcaklıklarda gerçekleştirilmesi gereken dondurma işlemlerinde kullanılır. Ticari olarak en çok değer taşıyan azot bileşiği amonyaktır (NH3). Güçlü bir çözücü olan amonyak, gübrelerin bileşiğinde bulunan ve plastik endüstrisinde de önemli yeri olan "üre" maddesinin eldesinde kullanılır. Azot, proteinler başta olmak üzere, organik bileşiklerin yapısında yer alan çok önemli bir elementtir. Azotun tüm bileşikleri, ya oksitleyici özelliktedirler, ya da güçlü birer reaktiftirler. Bu nedenle de, uygun koşullarda şiddetli tepkimeler verirler. Bunların arasında TNT (trinitrotoluen), ve amonyum nitrat sayılabilir Atmosferin %21'i, oksijen gazından oluşmaktadır Bitkilerin ve hayvanların yaşamlarını devam ettirebilmeleri, solunum gazı olan oksijenin varlığına bağlıdır. Hastanelerde, solunum rahatsızlıkları gösteren hastaların tedavisinde, Ayrıca çelik üretiminde, kaynak yapımında, suyun saflaştırılmasında ve beton eldesinde de oksijen kullanılır. Paslanma da, oksijenin varlığında gerçekleşir. Siyah barutun ve pillerin temel bileşenlerinden biri olan kükürt, Mantar öldürücü kimyasalların (fungusitlerin) ve doğal kauçuğun yapımında kullanılır. Fosfat içerikli gübrelerin bileşimine de katılır, Ticari açıdan en fazla değer taşıyan bileşiği sülfürik asittir. Sülfit kağıdı başta olmak üzere çeşitli kağıtların yapımında, buharla dezenfekte işlemlerinde ve kurutulmuş meyvelerin ağartılmasında kullanılır. Yağların, vücut sıvılarının ve iskelet için gerekli minerallerin yapısında yer alması nedeniyle de, yaşamsal önem taşır. Elementin Adı AMETALLER Bulunduğu yerler ve kullanım alanları Selenyum ( Se ) Klor ( Cl ) Fotoiletken özelliği nedeniyle fotokopi makinelerinde kullanılır. Cam endüstrisinde, özellikle yakut renkli cam ve mine yapımında kullanılır. Ayrıca, fotoğrafik toner, fotoelektrik gözeler, televizyon kameraları ve ışıkölçerlerin yapımında; Güneş gözelerinde yarıiletken ve çelik yapımında da katkı maddesi olarak kullanımı vardır İçme sularının mikroplarının arındırılmasında kullanılır. Kâğıt yan ürünlerinin, boya maddelerinin, tekstil ürünlerinin, petrol ürünlerinin ve çok çeşitli tüketim malzemelerinin eldesinde Çeşitli ilaçların, antiseptiklerin, böcek öldürücülerin Çözücülerin, plastik ürünlerin ve çok çeşitli tüketim malzemelerinin eldesinde kullanılır. Kloroflorokarbonlar (CFC), kloratlar ve kloroform gibi çok çeşitli bileşiklerin yapısında yer alması nedeniyle, kimya endüstrisinde önemli yer tutmaktadır. Brom ( Br ) İyot (I ) Su arıtma bileşiklerinin, ağartıcıların, çeşitli ilaçların, alevlenmeyi önleyici kimyasalların, fumigantların ve fotoğrafçılıkta kullanılan inorganik bromitlerin yapısına katılır. Organik bileşikleri de, iyi birer çözücü olarak değerlidir. İyot bileşikleri, organik kimya ve eczacılık alanlarında çok önemlidir. Tıpta, iyoditler ve iyodin içeren tiroksin dahili olarak, tentürdiyot ve bu gibi iyot içerikli mikrop kırıcılar da harici olarak kullanılır. Potasyum iyodit, fotoğrafçılık alanında kullanılır. Saf iyot çözeltisi de, nişasta için verdiği karakteristik koyu mavi renkle bir indikatör (belirleyici) sıvı görevi görür. Grubu ( Alkali Metaller )Elementleri Periyodik tablonun ilk grubudur. 7 elementten meydana gelir.: H : Hidrojen Li: Lityum Na: Sodyum K : Potasyum dur. Bazik karakterlidirler. Alkali eki de bu özelliklerinden gelmektedir. Hidrojen haricindeki bütün elementler metaldir. Genel olarak metallerin en aktifleridirler. Değerlik elektron sayıları 1 dir. Hidrojen hariç diğer elementler bileşiklerinde sadece (+1) değerlik alırlar. Hidrojenin (‐1) değerlik aldığı bileşikler de (metal hidrürleri ) vardır. Bileşiklerinde 1 bağ yaparlar. 2A Grubu ( Toprak Alkali Metaller ) Elementleri 2. periyottan itibaren başlarlar. 6 elementten meydana gelir. Genel olarak 1A grubu metallerinden sonra ki en aktif metallerdir.: Be : Berilyum Mg: Magnezyum Ca: Kalsiyum Ba: Baryum dur. Bazik karakterlidirler. Bileşiklerinde 2 bağ yaparlar. Bileşiklerinde daima (+2) değerlik alırlar. Değerlik elektron sayıları 2 dir. B Grubu (Geçiş Metalleri ) Elementleri 4. periyottan itibaren başlarlar.İlk elementin atom numarası 21 dir. 3B grubu ile başlar 2B grubu ile biter.Toplam 10 gruptan meydana gelirler. Ancak 9. ve 10. grupları yoktur. Onların yerine yine 8. grup vardır. Yani üç tane 8B grubu vardır. Genellikle bileşiklerinde birden fazla değerlik alırlar. A grubu metallerine göre pasiftirler. Değerlik elektron sayıları, bileşiklerinde alabilecekleri değerliğin en büyüğüne bir anlamda grup numaralarına eşittir. Örneğin: 3B grubu elementlerinin değerlik elektron sayısı 3 tür 3A Grubu (Toprak Metalleri )Elementleri 2. periyottan itibaren başlarlar. 5 elementten meydana gelir. B : Bor Al: Alüminyum dur. Bor (B) ametal, diğerleri ise metal özelliği gösterir. Değerlik elektron sayıları 3 tür. Bileşiklerinde (+3) değerlik alırlar. Talyum(Tl) un ise (+1) değerliği de vardır. 7A Grubu ( Halojenler)Elementleri 2. periyottan itibaren başlarlar. 5 elementten meydana gelirler. İki atomlu moleküler yapıya (X2) sahiptirler. F : Flor Cl: Klor Br: Brom I : İyot dur. En aktif ametallerdir. Flor (F) bileşiklerinde sadece (–1) değerlik alır. Diğer halojenler ise en kararlı bileşiklerinde (‐1) değerlik almakla beraber (+1, +3, +5 ve +7 ) değerlik de alırlar. Değerlik elektron sayıları 7 dir. Hidrojenle yaptıkları bileşiklerin sulu çözeltileri asit özelliği gösterirler. HCl, HBr, HI 8A Grubu (Soygazlar) 6 elementten meydana gelir. Sadece 7. periyotta soygaz yoktur. ‐ Kimyasal tepkimelere yatkın değillerdir yani kararlıdırlar. Normal şartlarda tamamı gazdır. Tek atomlu yapıda bulurlar. Bilinmesi gerekenler: He: Helyum Ne: Neon Ar: Argon dur. Değerlik elektron sayıları 8 dir. Ancak He un değerlik elektron sayısı 2 dir. A gruplarında yer alan elementlerin 1A Grubunun; Değerlik e sayısı:1 Bağ sayısı:1 Bileşiklerindeki değerlikleri:+1 2A Grubunun; Değerlik e sayısı:2 Bağ sayısı:2 Bileşiklerindeki değerlikleri:+2 3A Grubunun; Değerlik e sayısı:3 Bağ sayısı:3 Bileşiklerindeki değerlikleri:+3 4A Grubunun; Değerlik e sayısı:4 Bağ sayısı:4 Bileşiklerindeki değerlikleri:+4 , ‐4 5A Grubunun; Değerlik e sayısı:5 Bağ sayısı:3 Bileşiklerindeki değerlikleri:‐3 ,+3,+5 6A Grubunun; Değerlik e sayısı:6 Bağ sayısı:2 Bileşiklerindeki değerlikleri:‐2,+4,+6 7A Grubunun; Değerlik e sayısı:7 Bağ sayısı:1 Bileşiklerindeki değerlikleri:‐1,+1,+3,+5,+7 8A Grubunun; Değerlik e sayısı: 8 Bağ sayısı: ‐ Bileşiklerindeki değerlikleri: ELEMENTLER VE SEMBOLLERİ 1 Hidrojen H 41 Niyobyum Nb 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 19 18 20 21 22 23 24 25 26 28 27 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 He Li Be B C N Os F Ne Na Mg Al Si P S Cl K Ar Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Ni Co Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr Rb Sr Y Zr 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe Cs Ba La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Helyum Lityum Berilyum Bor Karbon Azot Oksijen Flor Neon Sodyum(Natrium) Magnezyum Alüminyum Silis Fosfor Kükürt Klor Potasyum(Kalium) Argon Kalsiyum Skandiyum Titanyum Vanadyum Krom Manganez Demir(Ferrum) Nikel Kobalt Bakır(Cuprum) Çinko Galyum Germanyum Arsenik Selenyum Brom Kripton Rubidyum Stronsiyum İtriyum Zirkonyum Molibden Teknesyum Rutenyum Rodyum Palladyum Gümüş(Argentum) Kadmiyum İndiyum Kalay Antimon(Stibium) Tellür İyot Xenon Sezyum(Cesium) Baryum Lantan Seryum Praseodim Neodim Prometyum Samaryum Evropyum Gadolinyum Terbiyum Disprosiyum Holmiyum Erbiyum Tulyum İterbiyum Lutesyum Hafniyum Tantal Wolfram(Tungsten) Renyum Osmiyum İridyum Platin Altın(Aurum) Civa(Hydrargyrum) 81 Talyum Kurşun 82 (Plumbum) 83 Bizmut 84 Polonyum 85 Astatin 86 Radon 87 Fransiyum 88 Radyum 89 Aktinyum 90 Toryum 91 Protaktinyum 92 Uranyum 93 Neptünyum 94 Plütonyum 95 Amerikyum 96 Küriyum 97 Berkelyum 98 Kaliforniyum 99 Einsteinyum 100 Fermiyum 101 Mendelevyum 102 Nobelyum 103 Lawrensiyum 104 Rutherfordiyum 105 Dubniyum 106 Seaborgiyum 107 Bohriyum 108 Hassiyum 109 Meitneriyum 110 Darmstadtiyum 111 Röntgenyum 112 Ununbiyum 113 Ununtriyum 114 Ununkuadyum 115 Ununpentiyum 116 Ununheksiyum 117 Ununseptiyum 118 Ununoktiyum Tl Pb Bi Po At Rn Fr Ra Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Uub Uut Uuq Uup Uuh Uus Uuo
© Copyright 2024 Paperzz
