“Kütaphanen"zde mutlaka olmalı” Jun"per Garden’ın Çocukları Projes" Kansas Ün"vers"tes" Özel Gereks!n!ml! Okul Önces!Çocukların Öğret!m!nde Temel Yapı 2 Taşları BASKI’DAN ÇEVİRİ Susan R. Sandall Ilene S. Schwartz Mary Lou!se Hemmeter’!n önsözü !le... Çev!r!Ed!törü Hat!ce Bakkaloğlu Çeviri Editörü: Yrd. Doç. Dr. Hatice Bakkaloğlu ÖZEL GEREKSİNİMLİ OKUL ÖNCESİ ÇOCUKLARIN ÖĞRETİMİNDE TEMEL YAPI TAŞLARI ISBN 978-605-364-678-5 Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. © 2014, Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. 1. Baskı: Şubat, 2014 Ankara Yayın-Proje Yönetmeni: Ayşegül Eroğlu Dizgi-Grafik Tasarım: Şermin Demirhan Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Ayrıntı Basım Yayın ve Matbaacılık Ltd. Şti. İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 770. Sokak No: 105/A Yenimahalle/ANKARA (0312-394 55 90) Yayıncı Sertifika No: 14749 Matbaa Sertifika No: 13987 İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi 0312 430 67 50 - 430 67 51 Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60 Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08 Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38 Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60 E-ileti: [email protected] İçindekiler CD-ROM İçeriği ..................................................................................................................................... v Çevirenler Hakkında.............................................................................................................................vii Çeviri Editöründen ................................................................................................................................ix Yazarlar Hakkında .................................................................................................................................xi Önsöz Mary Louise Hemmeter..................................................................................................................xv Teşekkür ................................................................................................................................................xix Kısım I Temel Yapı Taşları Sisteminin Kullanımı (Çeviren: Arş. Gör. Fadime İşcen Karasu) Bölüm 1 Giriş .......................................................................................................................... 3 Bölüm 2 Kanıta-Dayalı Uygulamalar ve Temel Yapı Taşları Sistemi ...................................................................................... 9 Bölüm 3 İşbirliği İçin Anahtarlar ....................................................................................... 21 Bölüm 4 Başlarken ............................................................................................................... 29 Kısım II Öğretim Stratejileri (Çeviren: Arş. Gör. Şeyda Demir) Bölüm 5 Müfredat Değişiklikleri ....................................................................................... 53 Türlerine Göre Müfredat Değişiklikleri ........................................................... 60 Etkinliklere ve Rutinlere Göre Müfredat Değişiklikleri ................................. 84 Bölüm 6 Gömülü Öğretim Fırsatları ...............................................................................135 Bölüm 7 Çocuk-Odaklı Öğretimsel Stratejiler ...............................................................149 Kısım III Temel Yapı Taşları Sistemine İlişkin Önemli Konular (Çeviren: Arş. Gör. A. Emel Sardohan Yıldırım) Bölüm 8 Daha Fazla Bağımsızlık ......................................................................................165 Bölüm 9 Dil ve Erken Okuryazarlık Bilgisinin Edinimi ve Kullanımı .........................................................................................171 Bölüm 10 Arkadaşlıklar ve Sosyal İlişkiler .......................................................................181 Bölüm 11 Gelişimsel Olarak Uygun Sınıf Davranışları ...................................................187 Bölüm 12 Sonuç ....................................................................................................................195 Kaynaklar .............................................................................................................................................197 Ek A Boş Formlar ............................................................................................................................203 Ek B Ek Kaynaklar ..........................................................................................................................221 Dizin ......................................................................................................................................................229 CD-ROM İçeriği CD-ROM Hakkında Müfredat Değişiklikleri Türlerine Göre Müfredat Değişiklikleri Çevresel Destek  Materyallerin Uyarlanması A B C Etkinliği Basitleştirme Çocuğun Tercihleri Özel Materyal/Araç-Gereç Yetişkin Desteği Akran Desteği Gizli Destek Etkinliklere ve Rutinlere Göre Müfredat Değişiklikleri Sanat Köşesi Blok Köşesi Drama Köşesi Duyu-Motor Köşesi Kitap Köşesi Bilgisayar Köşesi Manipülatifler Çember Zamanı Küçük Grup Pişirme Zamanı Bahçe Oyunları Müzik ve Hareket Geliş-Gidiş Geçişler Temizlik/Toplanma Zamanı Kahvaltı ve Yemekler vi CD-ROM İçeriği Öz-bakım Rutinleri Dinlenme Zamanı Boş Formlar Ekip Gündemi Problem-Çözme Formu Sınıf Niteliğini Ölçümleme Formu Sınıf Eylem Formu Çocuk Ölçümleme Formu Planlama Formu: I. Bölüm Planlama Formu: II. Bölüm Çocuk Etkinlik Matrisi Sınıf Etkinlik Matrisi Değerlendirme Formu Bir Bakışta GÖF Bir Bakışta Öğretim Erken Okuryazarlığı Desteklemek İçin Önemli Bileşenler Kontrol Listesi Yazarlar Hakkında Çevirenler Hakkında Yrd. Doç. Dr. Hatice Bakkaloğlu Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Bölümü 06540 Cebeci-Ankara Dr. Bakkaloğlu, Gazi Üniversitesi’nde Çocuk Gelişimi ve Eğitimi alanında 1994 yılında lisans, Ankara Üniversitesi’nde Özel Eğitim alanında 1998 yılında yüksek lisans ve 2004 yılında doktora eğitimini tamamlamıştır. Araştırmacı Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Bölümü’nde 2000-2003 yılları arasında araştırma görevlisi, 2005-2010 yılları arasında öğretim görevlisi ve 2010 yılından itibaren ise yardımcı doçent olarak çalışmalarını sürdürmektedir. Küçük Adımlar Erken Eğitim Programı, erken çocukluk özel eğitimi, okul öncesinde kaynaştırma konularında lisans ve lisansüstü dersler vermektedir. Son yıllarda erken çocukluk dönemindeki geçişler, okul öncesinde kaynaştırma, özel gereksinimli çocuklarda akran kabulü ve yalnızlık ile öğretmen eğitimi konularında araştırmalar yapmaktadır. Dr. Bakkaloğlu erken çocukluk özel eğitimi, okul öncesi kaynaştırma ve öğretmen eğitimi konularındaki projelerde yürütücü ya da araştırmacı olarak görev almaktadır. Arş. Gör. Fadime İşcen Karasu Cumhuriyet Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü 58140 Kampüs-Sivas Fadime İşcen Karasu, 2005 yılında Cumhuriyet Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sınıf Öğretmenliği Bölümü’nde lisans, 2008 yılında aynı üniversitenin Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Programları ve Öğretimi Anabilim Dalı’nda yüksek lisans eğitimini tamamlamıştır. Halen Cumhuriyet Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü’nde Araştırma Görevlisi olarak çalışmakta ve aynı zamanda Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Özel Eğitim Anabilim Dalı’nda doktora eğitimini sürdürmektedir. Araştırmacı okul öncesinde kaynaştırma, sınıf yönetimi ve öğretmen eğitimi konularında araştırmalarına devam etmekte ve projelerde görev almaktadır. Arş. Gör. Şeyda Demir Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Bölümü 06540 Cebeci-Ankara Şeyda Demir, 2005 yılında Orta Doğu Teknik Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Psikoloji Bölümü’nden lisans, 2009 yılında Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Özel Eğitim Anabilim Dalı’ndan yüksek lisans derecesini almıştır. Halen aynı üniversitede Eğitim Bilimleri Enstitüsü Özel Eğitim Anabilim Dalı’nda doktora eğitimine devam etmekte ve Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim viii Çevirenler Hakkında Bölümü’nde Araştırma Görevlisi olarak çalışmaktadır. Bilimsel ilgi alanları arasında otizm, sosyal beceri öğretimi, okul öncesi kaynaştırma ve öğretmen eğitimi yer alan araştırmacı, ulusal projelerde de görev almaktadır. Arş. Gör. A. Emel Sardohan Yıldırım Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Bölümü 06540 Cebeci-Ankara A. Emel Sardohan Yıldırım, 2008 yılında Selçuk Üniversitesi Eğitim Fakültesi Özel Eğitim Bölümü’nde lisans ve 2011 yılında yüksek lisans eğitimini tamamlamıştır. Halen Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Özel Eğitim Anabilim Dalı’nda doktora öğrencisidir ve aynı üniversitenin Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Bölümü’nde Araştırma Görevlisi olarak çalışmaktadır. Araştırmacı çoklu yetersizliğe sahip öğrenciler, aile eğitimi, kaynaştırma ve erken çocukluk özel eğitimi konularında bilimsel çalışmalar yürütmekte ve uluslararası projelerde görev almaktadır. Çeviri Editöründen Özel Gereksinimli Okul Öncesi Çocukların Öğretiminde Temel Yapı Taşları kitabının ikinci baskısı ile 2011 yılında ilk kez vereceğim “Okul Öncesi Dönemde Kaynaştırma” adlı doktora dersim için kaynak taraması yaparken karşılaştım. Kitabı incelediğimde heyecanlandım. Çünkü, ülkemizde 1980’lerde başlayan kaynaştırma yolculuğunda okul öncesi öğretmenlerimizin halen pek çok sorunla yüz yüze olduklarını, hizmet-öncesi eğitimleri süresince bu konuda yeterli sayıda ders alamadıklarını, hizmet-içi eğitimlere farklı nedenlerle katılamadıklarını, deneyimlerinin sınırlı olduğunu ve sınıflarındaki sorunları tek başlarına çözmek durumunda kaldıklarını biliyordum. Ulusal alanyazınımızda ise okul öncesi kaynaştırma konusunda az sayıda araştırma vardı ve bu araştırmalarda da öğretmenlerimizin uygulamada önemli sorunlar yaşadıkları dile getiriliyordu. Öğretmenlerimizin yaşadığı en önemli sorunlardan birisi özel gereksinimli çocukları sınıf içi etkinliklere katmak, müfredatta gerekli uyarlamaları yapmak ve öğretimi bireyselleştirmekti. Ayrıca doktora dersimi alacak olan öğrencilerimle okul öncesi kaynaştırmaya ilişkin kuramsal bilgilerin yanı sıra sınıflarda karşılaşılan sorunları çözmek için sistematik bir bakış açısını paylaşmam gerektiğini düşünüyordum. İşte tam bu noktada elinizdeki kitapla karşılaşmak beni mutlu etti. Bu kitabı doktora dersimde temel kaynaklardan biri olarak öğrencilerimle paylaşmaya karar verdim. Derste öğrencilerimle kitabı paylaştığımda onlarında heyacanlandığını görmek sevindirici oldu. Kitabın bütününü dersin bir bölümünde incelemeye ve ders konuları içine almaya birlikte karar verdik. İlerleyen haftalarda ise, kitabı Türkçe’ye çevirmek ve alana kazandırmak konusunda fikir birliğine vardık. Böylece bir yıllık bir süreçte sık sık bir araya gelerek çeviri işlemlerini tamamladık, daha sonra baskı işlemlerine başladık ve kitabın Türkçe çevirisi 2014 yılının başında sizlerle buluştu. Özel Gereksinimli Okul Öncesi Çocukların Öğretiminde Temel Yapı Taşları kitabını ayrıntılı olarak incelediğinizde, kitabın özel gereksinimli çocukların okul öncesi sınıflara katılımını artırmak amacıyla kullanılabilecek bir yapı sunduğunu göreceksiniz. Kitabın yazarları bu yapıyı Temel Yapı Taşları (Building Blocks) adını verdikleri bir sistem içinde ele almaktadırlar. Yazarlar bu sistemi kanıta-dayalı uygulamalara ve okul öncesinde kaynaştırma / bütünleştirme ve etkili erken eğitim uygulamaları konusundaki araştırmalara dayandırmaktadırlar. Bu sistem, bir çocuğun bireysel öğrenme hedeflerini karşılama konusunda problem ortaya çıktığı zaman öğretmenlerin, sınıftaki sorunları belirlemelerine ve çocuğun gelişim ve öğrenmesini kolaylaştıracak stratejileri planlamalarına yardım etmek için tasarlanmıştır. Temel Yapı Taşları sistemi, öğrenme hedeflerini karşılayamayan ya da çocuğun veya diğerlerinin öğrenmesini kesintiye uğratan aşırı davranışlar sergileme gibi tekrarlanan problem davranışlar sergileyen her çocuk için uygundur. Bu sistem ayrıca özel eğitim hizmetlerine uygunluğu belirlenen ve Bireyselleştirilmiş Eğitim Planı olan özel gereksinimli çocuklarla da kullanılabilmektedir. x Çeviri Editöründen Temel Yapı Taşları sistemi dört bileşenden oluşmaktadır. Bu bileşenler ardışık olarak sıralı bir sistem içinde yer almaktadır. İlk bileşen olan “yüksek-nitelikli erken çocukluk programı” sistemin temelini oluşturmaktadır. Sınıfın niteliği, çocuk çıktılarıyla doğrudan ilişkili olduğu için, özel gereksinimli olsun ya da olmasın tüm çocuklar için çok önemli görülmektedir. Temel Yapı Taşları sisteminde müfredat değişiklikleri, gömülü öğretim fırsatları ve çocuk-odaklı öğretimsel stratejiler gibi özelleştirilmiş uygulamalar, yüksek-nitelikli bir erken çocukluk programının temelleri üzerine inşa edilmektedir. İkinci bileşende yer alan “müfredat değişiklikleri” çocuğun katılımını sağlamak ya da en üst düzeye çıkarmak için var olan sınıf etkinlikleri ve materyalleri farklılaştırmayı içermektedir. Bu bileşende öğretmenlere sınıftaki özel gereksinimli çocukların katılımını artırmak için sınıf etkinliklerinde, rutinlerinde ve öğrenme köşelerinde ne tür değişiklikler ve uyarlamalar yapabileceklerine ilişkin öneriler ve örnekler sunulmaktadır. “Gömülü öğretim fırsatları” olarak adlandırılan üçüncü bileşende, öğretmenlerin, olağan sınıf etkinliklerine ve rutinlere, önceden planladıkları fırsatları gömerek çocukların öğrenmelerini artırabilmeleri amaçlanmaktadır. Bu bileşen kapsamında da öğretmenlere gömülü öğretim fırsatlarının planlanmasından değerlendirilmesine kadar uygulamanın her aşaması için önerilere ve örneklere yer verilmektedir. Son bileşen olan “çocuk-odaklı öğretimsel stratejiler” ise, çocuğun bireysel hedefleriyle eşleşen öğrenme fırsatlarının belirlenmesi ve belirli beceri, davranış ya da kavramları öğretmek amacıyla planlı, tutarlı ve sistematik öğretim sunulmasını içermektedir. Bu aşama sistemde son sırada yer almakta ve sadece müfredat değişiklikleri ya da gömülü öğretim fırsatlarının yetersiz kaldığı beceri, davranış ya da kavramlar ortaya çıktığında işe koşulmaktadır. Kitapta Temel Yapı Taşları sisteminde yer alan bileşenlere ek olarak, bütün erken öğrenme programlarının başarılı olması için önemli olduğu belirtilen dört müfredat içerik alanı tanımlanmıştır. Bunlar; bağımsız sınıf davranışları, erken okuryazarlık, arkadaşlıklar ve sosyal ilişkiler ile gelişimsel olarak uygun sınıf davranışlarıdır. Yazarlar bu alanların, hem özel gereksinimli çocuklar için özellikle problemli olabilmesi, hem de tüm küçük çocuklar için başarılı çıktılarla ilişkili olması nedeniyle yetersizlikleri olan çocuklar için ele alınmasının hayati önem taşıdığını belirmektedirler. İlgili bölümlerde kuramsal bilgilerin yanı sıra bu alanları desteklemek amacıyla kullanılabilecek önerilere ve öğretimsel strateji örneklerine de yer verilmektedir. Yazarları Özel Gereksinimli Okul Öncesi Çocukların Öğretiminde Temel Yapı Taşları kitabının, kaynaştırma / bütünleştirme yapılan okul öncesi ortamlardaki küçük çocukların başarılı olmalarını kolaylaştırmakla ilgilenen öğrenciler, öğretmenler, uygulamacılar ve personel yetiştiren uzmanlar için kullanıcı dostu bir rehber kitap olduğunu belirmektedirler. Biz de çeviri ekibi olarak bu görüşü paylaşıyoruz ve kitabın alandaki büyük bir eksikliği gidererek okuyucuya ve özel gereksinimli küçük çocuklara önemli katkılar sunmasını ümit ediyoruz….. Şubat 2014 Yrd. Doç. Dr. Hatice Bakkaloğlu Ankara Üniversitesi Yazarlar Hakkında Dr. Susan R. Sandall Experimental Education Unit, Box 357925, University of Washington, Seattle, Washington 98195 Dr. Sandall, Özel Eğitim alanında doçenttir ve Washington Üniversitesi’nde Erken Çocukluk ve Aile Çalışmaları Bölüm Başkanı’dır. Personel hazırlama projeleri yönetmiş, bütün yaş grupları için müfredat materyalleri geliştirmiş ve yetersizlikleri olan bebekler, yeni yürüyen çocuklar ve okul öncesi çocuklar için en üst düzey çıktıları elde etmeye yönelik eğitimsel uygulamalara ilişkin materyaller yayınlamıştır. Araştırma konuları, doğal ortamlarda etkili öğretim stratejileri; yetersizlikleri olan çok küçük çocukların oyun, etkileşim ve sosyaliletişimleri ile öğretmenlerin değişen rolleri ve personel yetiştirmede bu rollerin çıkarımlarını içermektedir. Yetersizlikleri Olan Çocuklar Konseyi’nin (Council for Exceptional Children: CEC) Erken Çocukluk Birimi’nde (Division for Early Childhood: DEC) uzun süre yönetim kurulu üyesi olarak ve DEC’nin araştırma projesinde araştırma ve deneyim tabanlı uygulamaları sentezlemek ve alana aktarmak için araştırmacı olarak görev yapmıştır. Bu projenin bir parçası olarak, diğer ürünlerin yanı sıra Erken Müdahale/Erken Çocukluk Özel Eğitiminde Önerilen Uygulamalar (DEC Recommended Practices in Early Intervention / Early Childhood Special Education) kitabında ortak yazar (Mary Louise Hemmeter, Mary McLean,  Barbara J. Smith ile birlikte, DEC, 2005) olarak görev almıştır. DEC’nin Young Exceptional Children Monograph Series’inin kurucu editörüdür. Halen gömülü öğretim uygulamalarının kullanımında mesleki gelişimin etkililiği çalışmalarında inceleme kurulu üyesi olarak görev yapmaktadır. Dr. Ilene S. Schwartz Experimental Education Unit, Box 357925, University of Washington, Seattle, Washington 98195 Dr. Schwartz, Washington Üniversitesi Özel Eğitim alanında profesördür ve Deneysel Eğitim Bölümü Başkanı’dır. Dr. Schwartz ayrıca Deneysel Eğitim Bölümü’nde yer alan okul öncesi ve anasınıfı bütünleştirme programlarının fakülte danışmanı ve otizmi olan öğrenciler için Seattle’da okul-tabanlı bir erken müdahale programı olan DATA (Developmentally Appropriate Treatment for Autism) Projesi’nin yürütücüsüdür. Özel gereksinimli küçük çocuklarla özellikle de otizmi ve ilişkili yetersizlikleri olan küçük çocuklarla uzun süreli bir çalışma geçmişi vardır. Dr. Schwartz, devlet okulu personelinin otizmi olan öğrencilerle çalışma kapasitelerini arttırmada ulusal hizmet içi eğitim merkezini ve bütünleştirme ortamlarındaki otizmi ve ilişkili yetersizlikleri olan çocuklarla çalışan erken çocukluk eğitimi öğretmenleri için personel yetiştirme programlarını içeren pek çok proje ve programın yürütücüsüdür. Dr. Schwartz’ın erken çocukluk eğitimi ve sosyal geçerlik konularında çok sayıda kitap bölümü ve makalesi yayınlanmıştır. Halen Topics in Early Childhood Special Education ve Journal of Early Intervention dergilerinin editörler kurulundaki görevini sürdürmektedir. xii Yazarlar Hakkında Dr. Gail E. Joseph 322G Miller Hall, College of Education, University of Washington, Seattle, Washington 98195 Dr. Joseph, Washington Üniversitesinde yardımcı doçenttir ve erken çocukluk ve aile çalışmaları başta olmak eğitim psikolojisi alanında çalışmaktadır. Dr. Joseph, Head Start öğretmenliği, öğretmen eğitimi, ruh sağlığı uzmanlığı ve küçük çocuklarda kanıta-dayalı sosyal-duygusal uygulamaların artırılması için ulusal danışmanlık gibi farklı konularda deneyime sahiptir. 1999 yılında, hem DEC’nin Yılın Doktora Öğrencisi Ödülünü hem de Head Start Bursu’nu kazanmıştır. Şu anki akademik ilgi alanı, bütünleştirme ortamlarında sosyal yeterliliği geliştirmek için kanıta-dayalı müdahalelerin uluslararası uygulamalarının geliştirilmesini kapsamaktadır. Sosyal-duygusal uygulamalara yönelik çok sayıda çalıştay ve konferansta sunum yapmış ve küçük çocukların sosyal, duygusal ve davranışsal sağlıklarına ilişkin birçok makale ve kitap yazmıştır. Halen Young Exceptional Children dergisinin editörler kurulundaki görevini sürdürmektedir. Dr. Eva M. Horn 1122 West Campus Drive, University of Kansas, Lawrence, Kansas 66045 Dr. Horn, Kansas Üniversitesi Eğitim Fakültesi Erken Çocukluk Eğitimi Bölümü’nde profesördür. On yıl süreyle erken çocukluk özel eğitimcisi olarak çalışmış olan Dr. Horn, gelişimsel gerilikleri ve yetersizlikleri olan bebekler, yeni yürüyen çocuklar ve küçük çocuklar için etkili öğretimsel yaklaşımların geliştirilmesine odaklanmıştır. Araştırmalarında etkili stratejilerin bütünleştirme ve doğal ortamlarda devam eden rutinler ve etkinlikler bağlamında nasıl uygulanabileceğini incelemektedir. Sayısız araştırma, sunu ve personel yetiştirme projesine öncülük etmiştir. Dr. Horn’un erken müdahale ve eğitim konusunda birçok kitap bölümü ve makalesi vardır ve kendisi Young Exceptional Children dergisinin önceki editörüdür. Dr. Joan Lieber Benjamin Building, University of Maryland, College Park, Maryland 20742 Dr. Lieber, Maryland Üniversitesi Eğitim Fakültesi Özel Eğitim Bölümü’nde profesördür. Araştırma konuları arasında bütünleştirme ile öğretmenlerin inançları ve uygulamaları bulunmaktadır. Devlet okulunda 8 yıllık öğretmenlik deneyimi vardır. Sayısız sunum, araştırma ve personel yetiştirme projesine öncülük etmiştir. Dr. Lieber hâlihazırda okul başarısızlığı yaşama riski olan küçük çocuklara yönelik bir müfredat geliştirme ve uygulama projesinde yürütücülük yapmaktadır. Yazarlar Hakkında Dr. Samuel L. Odom FPG Child Development Institute, University of North Carolina at Chapel Hill, CB-8180, 105 Smith Level Road, Chapel Hill, North Carolina 27599 Dr. Odom, Chapel Hill’deki North Carolina Üniversitesi’nde FPG Çocuk Gelişim Enstitüsü Müdürü’dür. Küçük Çocukların Sosyal Yeterliliği: Risk, Yetersizlik ve Müdahale (William H. Brown ve Scott R. McConnell ile ortak yazarlı, Paul H. Brookes Publishing Co., 2008) kitabını da içine alan erken çocukluk müdahaleleri ve gelişimsel yetersizliklerle ilgili sayısız kitapta editörlük ya da eş-editörlük yapmış ve bir çok hakemli dergide tek veya ortak yazarlı makalesi yayınlamıştır. On yıllık Otizm Araştırmaları Yol Haritası ve Ulusal Standartlar Projesi’ni geliştiren Ulusal Bilim Akademisi’nin Otizmi Olan Çocukların Eğitimi Komitesi gibi pek çok ulusal çalışma grubunda görev almıştır. Doktora öğrencileriyle birlikte yayınlamış olduğu son makalelerinde, otizm spektrum bozukluğu olan çocuklar için farklı yaklaşımlara odaklanan müdahalelerin (örneğin, akran aracılı müdahaleler, kardeş aracılı müdahaleler, ortak dikkati geliştirmek için ebeveyn-çocuk müdahaleleri, öğrenmeyi desteklemek için bağımsız çalışma sistemleri yaklaşımı gibi) etkililiğini ele almaktadır. Halen okul öncesine hazır bulunuşluğu desteklemek amacıyla çok yönlü bir müdahale çalışmasının yürütücülüğünü yapmaktadır. Dr. Odom, 2007 yılında CEC’nin Seçkin Araştırma Ödülü’nü kazanmıştır. Dr. Ruth A. Wolery 2201 West End Avenue, Peabody College of Education, Vanderbilt University, Nashville, Tennessee 37203 Dr. Wolery, Vanderbilt Üniversitesi Peabody Eğitim Fakültesi Özel Eğitim Uygulamaları’nda yardımcı doçenttir ve Çocuklar İçin Susan Gray Okulu Müdürü’dür. Bütünleştirmeye Yönelik Erken Çocukluk Araştırma Enstitüsü (Early Childhood Research Institute: ECRII) ekibine katılmadan önce, devlet sisteminde uzun yıllar çalışmıştır. Hâlihazırdaki öğretim ve akademik ilgi alanları arasında, bütünleştirici okul öncesi programlarda yetersizlikleri olan küçük çocuklara yüksek-nitelikli hizmet sunmanın yanı sıra bu ortamlara personel yetiştirme de bulunmaktadır. Dr. Hsin-Ying Chou Beijing, China Dr. Chou Washington Üniversitesinde Bütünleştirmeye Yönelik Erken Çocukluk Araştırma Enstitüsü’nde araştırma görevlisi olarak çalışmaktadır. Taiwan ve Amerika’da yetersizlikleri olan küçük çocuklarla çalışmıştır. Akademik ilgi alanları, ebeveyn-uzman ilişkileri ve karar almayı kapsamaktadır. Doktora eğitimini Washington Üniversitesi’nde tamamlamıştır. Halen, erken çocukluk sınıfları ve aile programlarında gönüllü olarak çalışmakta olduğu Pekin’de yaşamaktadır. xiii Önsöz 1990’ların sonlarından beri devlet ve federal hükümetler okul öncesi programlara olan ilgilerini ve bu programlara ayırdıkları kaynakları artırmıştır. Bu kitabın yayımlandığı 2008 yılında, en az 38 eyalet anasınıfı öncesinde devlet destekli anaokulu programları sağlamaktaydı. Bu programlar için uygunluk eyaletlere göre farklılık göstermekte, bazı eyaletler tüm çocuklara evrensel okul öncesi programlar sağlamaktayken, bazı eyaletler uygunluk için risk kategorileri belirlemektedir. Eyaletlerin okul öncesi programlar için kaynaklarını arttırdığı bu dönemde, hem devlet hem federal hükümetler, bu programların hesap verebilirliğine ilişkin beklentilerini yükseltmiştir. Birleşik Devletler Eğitim Bakanlığı, 2004’teki Yetersizlikleri Olan Bireylerin Eğitimini İyileştirme Yasası’nın (PL 108446) 619. Bölümü, B ve C Kısmı kapsamında hizmet alan tüm bebekler, yeni yürüyen çocuklar ve okul öncesi çocuklar için, programların izlemesi gereken çıktıları tanımlamıştır. Aynı zamanda, Head Start için de bir çıktılar çerçevesi ve ulusal hesap verebilirlik sistemi uygulanmaya başlanmıştır. Günümüzde pek çok eyalet, devam eden eğitimsel reform etkinliklerinin bir parçası olarak, okul öncesi programlarının çocuk çıktılarını izlemesini zorunlu tutmaktadır. Bunlar, sadece son on yıl içinde gerçekleşen birkaç değişiklik olmasına karşın, programlara çocukların gelişimini belgelemeye odaklanmaları zorunluluğunu getirmesi açısından önemlidir. Bütünleştirici okul öncesi programlar yaygınlaştıkça ve hesap verebilirlik beklentileri arttıkça, çocuk çıktılarına yönelik etkili uygulamaların hayata geçiriliyor olduğundan emin olmak daha da gerekli hale gelmeye başlamıştır. Küçük çocuklara hizmet sağlayanlar için çocuk çıktıları her zaman önemli olmasına karşın, hiçbir zaman bu çıktıların belgelenmesinde hesap verebilirlik bu kadar önemli olmamıştı. Yıllardır, alanda çalışan uzmanlar, tüm çocuklar için gelişimsel olarak uygun sınıf ortamlarının nasıl tasarlaması gerektiğine yönelik tartışmalara büyük zaman ayırdılar. İstikrarlı sınıf programları ve rutinleri geliştirmeye ve uygulamaya, öğrenme köşeleri tasarlamaya, çocukların ilgilerine dayalı gelişimsel olarak uygun etkinlikler yürütmeye ve farklı grupları temsil eden duyarlı sınıflar yaratmaya odaklandık. Federal kaynakların büyük bir kısmı, okul öncesi ortamlar için farklı eğitim programları ve yaklaşımlarının uygulanmasına yönelik çalışmalara harcandı. Bu çalışmalar, erken çocukluk eğitimi programlarının tüm çocuklar için yüksek-nitelikli ortamlar sağlamasında yararlı oldu. Bu çalışmalar aynı zamanda, bu ortamlardaki yetersizlikleri olan çocuk çıktılarını destekleyen etkili uygulamaların ne ölçüde yürütülmekte olduğuna dair endişelere de yol açtı. Yetersizlikleri olan çocuklar için etkili öğretimsel yaklaşımları uygulamak, dikkatli planlama ve yönetim gerektiren karmaşık bir süreçtir. Dahası, öğretmenler bunu, sınıftaki diğer çocukların ihtiyaçlarını karşılarken aynı anda yapmak zorundadırlar. Yüksek-nitelikli erken çocukluk eğitimi ortamları bağlamında öğretim yapmak için gerekli olan bilginin derinliği ve genişliği düşünüldüğünde, sistematik ve bireyselleştirilmiş öğretimin yürütülmesinin neden zor olduğu daha iyi anlaşılacaktır. xvi Önsöz Özel Gereksinimli Okul Öncesi Çocukların Öğretiminde Temel Yapı Taşları’nın İkinci Baskısı, sınıftaki tüm çocuklara yüksek-nitelikli bir ortam sağlama bağlamında, yetersizlikleri olan çocuklar için öğretimi planlamada öğretmenlere yardımcı olabilecek bir sistem ile stratejiler sağlamaktadır. İkinci bölümde yazarlar bu konuyu doğrudan ele almaktadırlar: Öğretmenler her bir çocuk için değerli ve etkili çıktılar elde etmek amacıyla, uygun öğretim yöntemleri ve materyaller ile çocukların bireysel amaç ve hedeflerini eşleştirmeli, çocuğun gereksinim duyduğu yardımın ne olduğuna karar vermeli, bu yardımı sağlamalı ve yardımın yararlı olup olmadığını belirlemelidir.…Ayrıca, küçük çocukların başarıyla bütünleştirilmesi, bu sistemin uygulanacağı erken çocukluk ortamlarının çocukların yetiştirildiği, temel gelişimsel ve öğretimsel gereksinimlerinin karşılandığı yüksek-nitelikli yerler olduğu varsayımına dayanmaktadır. Yazarların bütünleştirici okul öncesi ortamlarda etkili öğretim yapmaya ilişkin sorunlara bakış açıları, uzun yıllardır küçük çocuklara öğretim yapma, bu çocuklarla çalışacak öğretmenleri yetiştirme ve bu çocukların öğretimi konusunda araştırmalar yürütme sonucunda oluşan deneyimlerine dayanmaktadır. Kitabın ikinci baskısı, yazarların doğrudan küçük çocuklar ve aileleriyle çalışanlara faydalı olacak bilgilere bağlı kalmalarının yanı sıra bu deneyimlerini de yansıtmaktadır. Alanımızdaki en büyük güçlüklerden birisi, araştırmalar ile uygulamalar arasındaki boşluğu kapatmaktır. Bu kitabın yazarlarının, bunu oldukça etkili bir şekilde yerine getirdiklerine inanmaktayım. Temel Yapı Taşları’nın bu baskısında, yazarlar bilgi birikimimizdeki önemli gelişmeleri, alandaki uygulamaların durumunu ve temel politika değişikliklerinin erken çocukluk programları üzerindeki etkisini ele almaktadırlar. Özel Gereksinimli Okul Öncesi Çocukların Öğretiminde Temel Yapı Taşları’nın İkinci Baskısı, erken çocukluk sınıflarında öğretim sunma konusunda mevcut olan en kapsamlı kitaplardan birisidir. Yeni baskının heyecan verici yönlerinden biri, yazarların, kitabın içeriğini son dönemde çocuk çıktılarının ölçümlenmesine verilen önem bağlamında şekillendirmiş olmalarıdır. Dahası, bu bilgiyi, tüm çocuklara yönelik evrensel uygulamaları, daha yoğun doğrudan desteğe ihtiyacı olan çocuklar için ikincil uygulamalar ve diğer müdahale düzeylerine yanıt vermeyen çocuklara yönelik bireyselleştirilmiş müdahaleleri içeren sıralı modellere ilişkin güncel araştırma ve uygulamalar bağlamında sunmaktadırlar. Öğretime ilişkin gerekli olan tüm bilgileri bir yerde toplayan tek bir kitap bulmak güçtür. Bu kitapta, farklı yetenekleri ve yetersizlikleri olan çocuklarla çalışırken ihtiyaç duyulan farklı öğretim düzeylerini açık bir şekilde tanımlayarak bütünleştirme sınıflarında öğretim sunmanın karmaşıklığı kabul edilmekte ve ele alınmaktadır. Bunu yaparak yazarlar, öğretmenlerin aldıkları bilgilerin çoğunun kendi özel bağlamları veya çalıştıkları çocuklara uygun olmadığına yönelik or- Önsöz xvii tak bir kaygılarını ele almada proaktif olmuşlardır. Buna ek olarak, Temel Yapı Taşları, öğretimi planlama, uygulama ve değerlendirmeye yönelik bilgi ve araçlar sağlamaktadır. Kitap aynı zamanda farklı özel gereksinimleri olan çocuklar için sınıf yönetimi ve uyarlamalar gibi etkili öğretimi sıklıkla engelleyen konularda da bilgi ve rehberlik sağlamaktadır. Özetle, kitap öğretmenler için yararlı olacak bir çerçevede öğretimle ilgili tüm bileşenleri ele almaktadır. Hem öğretim için bir sistem hem de bunun nasıl uygulanacağını anlayabilmek için gerekli olan bilgiyi sağlamaktadır. Alanımızda çalışan pek çok kişi, bütünleştirmenin faydalarını ve önündeki engelleri ve yetersizlikleri olan çocukların toplum-tabanlı programlarda anlamlı bir şekilde bütünleştirmenin ne anlama geldiğini tartışmaktadırlar. Bu tartışma, çocukların bütünleştirilme hakları ve bütünleştirmenin başarılı olabilmesi için gerekli olan hizmetler ve destekler üzerine yoğunlaşmaktadır. Bütünleştirilme hakkının evrensel olarak daha fazla kabul edildiğine inanmama rağmen, toplum-tabanlı programlarda farklı özel gereksinimleri olan çocukların başarılı ve etkili bir şekilde nasıl bütünleştirileceğini tam olarak anlamamız için önümüzde daha uzun yıllar olduğundan şüpheliyim. Temel Yapı Taşları’nın yeni baskısı, birçok sebeple bu anlayış için önemli bir adımı temsil etmektedir. İlk olarak, geniş bir yelpazede yer alan özel gereksinimli çocuklarla çalışırken farklı öğretimsel yaklaşımlara olan ihtiyacı kabul etmektedir. İkinci olarak, hangi tür öğretimin uygun olduğuna ve bu öğretimin nasıl uygulanacağına karar verirken kullanılabilecek araçlar ve rehberlik sağlamaktadır. Üçüncü olarak, gelişimsel olarak uygun programlama bağlamında öğretim yapmaktadır. Böylece, etkili öğretim ile gelişimsel olarak uygun uygulamaların bir şekilde birbiriyle tutarsız olduğu şeklindeki yaygın varsayımdan kaçınmaktadır. Dördüncü ve son olarak, bu kitap farklı altyapıları olan uzmanların kullanabilecekleri bir şekilde yazılmıştır. Kavramsal olarak Temel Yapı Taşları sistemi, bir dizi farklı felsefi çerçeveye oturtulabilir. Uygulama düzeyinde, bu öğretim sistemi farklı müfredat yaklaşımları bağlamında yürütülebilir. Etkili bütünleştirmenin önündeki engeller açıkça tek bir kitapta ele alınamaz; bununla birlikte bu güncellenmiş baskıda sunulduğu gibi materyallerin geliştirilmesi ve kullanımı, toplum-tabanlı ortamlarda yetersizlikleri ve diğer özel gereksinimleri olan küçük çocukların etkili bir şekilde bütünleştirilmesinin önündeki bazı engelleri aşmada önemli bir etkiye sahip olacaktır. Dr. Mary Louise Hemmeter Vanderbilt Üniversitesi KAYNAK Individuals with Disabilities Education Improvement Act (IDEA) of 2004, PL 108-446, 20 U.S.C §§ 1400 et seq Teşekkür Bütünleştirici okul öncesi ortamlarda özel olarak desenlenmiş öğretim sunmak ne demektir? Kanıta-dayalı uygulamalar nelerdir ve bunlar yetersizlikleri olan ve olmayan küçük çocuklarla nasıl kullanılmaktadır? Bunlar, Özel Gereksinimli Okul Öncesi Çocukların Öğretiminde Temel Yapı Taşları’nın ilk baskısını yazdığımız 2002 yılında sorduğumuz sorulardı ve bugün halen aynı soruları soruyoruz. Temel Yapı Taşları, bütünleştirici okul öncesi ortamlardaki küçük çocukların başarılı olmalarını kolaylaştırmakla ilgilenen öğrenciler, öğretmenler, uygulamacılar ve personel yetiştiren uzmanlar için kullanıcı dostu bir rehber kitap haline gelmiştir. Temel Yapı Taşları’na gelen tepkilerden ve insanların bizim çalışmamızdan çıkardığı fikirler ve yeniliklerden çok memnunuz. Bununla birlikte, çalışmamızın tamamlanmadığını biliyoruz. İlk baskıdan bu yana, erken öğrenme alanında çarpıcı değişikliklere şahit olduk, ancak öğretmenlerin okul öncesi sınıflarda her gün karşılaştıkları öğretme ve öğrenmeye ilişkin güçlükler aynı kaldı. Öğretmenler düşük ücretle çalışmakta, sınıflarda yeterli kaynak bulunmamakta ve pek çok çocuk daha da büyük gereksinimlerle okula başlamaktadır. Ancak, erken çocukluk eğitimcilerinin genel iyimserliği azalmıyor ve biz öğrencilerimizin ve meslektaşlarımızın küçük çocukların hayatlarında oynadıkları önemli rolden dolayı gurur duyuyoruz. Temel Yapı Taşları’nın yeni baskısının, benzer şekilde faydalı olacağını ve daha fazla yeniliği ve daha iyi öğretimi teşvik edeceğini ümit ediyoruz. Her kitabın pek çok yazarı vardır. Bu yazarlardan bazıları, açıkça belirtilir, bazıları ise metin üzerindeki etkilerinin farkında bile olmayabilir. İlk olarak, sürece aktif olarak katılanlara teşekkür etmek isteriz. Temel Yapı Taşları’nın geliştirilmesi ve alanda test edilmesi sürecinde çok yetenekli yardımcı yazarlar, öğrenciler ve meslektaşlarla çalıştığımız için çok şanslıydık. Temel Yapı Taşları sistemi, ABD Eğitim Bakanlığı tarafından finanse edilen Bütünleştirmeye Yönelik Erken Çocukluk Araştırma Enstitüsü (Early Childhood Research Institute on Inclusion: ECRII) tarafından yürütülen çalışmalardan doğdu. Yürütücü olarak Sam Odom, yetersizlikleri olan küçük çocukların bütünleştirilmesinin önündeki engelleri ve bütünleştirmelerini kolaylaştıran faktörleri anlamak için, aradaki mesafeye ve yöntemsel sınırlılıklara karşın birlikte çalışmayı kabul eden çok farklı yetenekleri olan bir grup araştırmacıyı bir araya getirdi. Ebeveynlerin, öğretmenlerin ve çocukların bizimle bütünleştirme hakkında cömertçe paylaştığı bilgileri birikimlerini toplamak, analiz etmek ve anlamlandırmak için beş yıldan fazla bir süre birlikte çalıştık. xx Teşekkür Bu çalışmanın Amerika’daki küçük çocukların etnik ve kültürel çeşitliliğini yansıttığından emin olmak için, ülkenin farklı bölgelerinden bir grup araştırmacı, kitabın geliştirilmesinde işbirliği yaptılar. Bu araştırmacılar San Francisco State Üniversitesi, Maryland Üniversitesi, North Carolina Üniversitesi, Washington Üniversitesi ve Nashville’deki Vanderbilt Üniversitesi’ne bağlı olarak çalışmaktaydılar. Araştırmacılar, Paula Beckman, Marci Hanson, Eva M. Horn, Joan Lieber, Jules Marquart ve Ruth A. Wolery’den oluşmaktaydı. Onlara, araştırmacı ruhları ve katkılarından dolayı teşekkür ediyoruz. Temel Yapı Taşları sistemindeki etkileri kolaylıkla görülebilen birçok meslektaşa, öğretmene ve danışmana sahip olduğumuz için de çok şanslıydık. En içten teşekkürlerimizi sunduğumuz bu kişileri aşağıda anmak istedik.  Diane Bricker, Oregon Üniversitesi  Mark Wolery, Vanderbilt Üniversitesi  Phil Strain, Denver’daki Colorado Üniversitesi ve ECRII’nin öncüsü, önceki işyeri olan Erken Çocukluk Araştırma Enstitüsü’nde birlikte çalıştığı meslektaşları; Ohio State Üniversitesi’nden Diane Sainato, Minnesota Üniversitesi’nden Scott McConnell ve Florida State Üniversitesi’den Howard Goldstein  Judy Carta ve Juniper Garden Children’s Projesi’ndeki meslektaşları, Kansas Üniversitesi  Rebecca Fewell, Vanderbilt Üniversitesi  Don Baer, Kansas Üniversitesi  Susan Fowler, Illinois Üniversitesi  Robert Koegel, Santa Barbara’daki California Üniversitesi ve Glen Dunlap, South Florida Üniversitesi  Marilou Hyson ve Delaware Üniversitesi’nin laboratuvar okulundaki öğretmenler ve personel  Washington Üniversitesi Deneysel Eğitim Bölümü’ndeki çocuklar, ebeveynler ve öğretmenler Hem birinci hem de ikinci baskıların önsözünü yazan iş arkadaşımız ve meslektaşımız Vanderbilt Üniversitesi’nden Mary Louise Hemmeter’e içtenlikle teşekkür ediyoruz. Sezgileri, bu kitabın havasını tam olarak belirledi. Son olarak, pek çok kişi bu projenin notlarının basılı bir metne ve kullanıcı dostu bir kitaba dönüşmesinde bize yardım etti. Bu kişiler, Washington Üniversitesi’nden Jaime Martin ve Paul H. Brookes Publishing Co’dan Astrid Pohl Zuckerman, Heather Shrestha, Johanna Cantler, Leslie Eckard ve Erin Geoghegan idi. Casey’e Marsha’ya KISIM I Temel Yapı Taşları Sisteminin Kullanımı 2 Sistemin Kullanımı T emel Yapı Taşları, yetersizlikleri ve diğer özel gereksinimleri olan küçük çocuklar için okul öncesi sınıflarda bireyselleştirilmiş destekleri ve öğretimi planlama ve sunma amacını taşıyan bir sistemdir. Sistem, aktif ve kalabalık sınıflardaki pek çok çocuğun farklı öğrenme gereksinimlerini ele almaya çalışan öğretmenlerin engin deneyimlerinden ortaya çıkmıştır. Temel Yapı Taşları sistemi, Bütünleştirme: Erken Çocukluk Araştırma Enstitüsü araştırmacıları olarak bizlerin deneyimlerinden de filizlenmiştir. Bu kısımda Temel Yapı Taşları sistemini açıklayacağız ve sistemin temel bileşenlerini tanımlayan kanıtlara bir bakış açısı sağlayacağız. Tüm çocuklar için temel olan, nitelikli bir erken çocukluk programına katılmaktır. Nitelikli bir erken çocukluk programının temel elemanları çocukların aktif katılımını, ilgisini ve öğrenmesini artırmayı içerir. Nitelikli programlar, ilişkilerin önemini de fark eder ve destekler. Yine de bazı çocuklar ya da bu çocukların bazı öğrenme gereksinimleri için, bu nitelik temeli, gerekli olmakla birlikte yeterli değildir. Temel Yapı Taşları sistemi, çocukların öğrenme gereksinimlerini ele alan öğretmenlere ve ekibe yardım etmek amacıyla yoğunluğu ve özgünlüğü farklılaşan destek düzeyleri sunmaktadır. Pek çok gereksinim için, müfredat değişiklikleri ve uyarlamalar uygun destek düzeyi sağlayacaktır. Değişiklikler, çocukların öğrenme hedeflerine ulaşmalarına yardımcı olmada tek başına yeterli olmazsa, öğretmenler ve ekip özel olarak desenlenmiş öğretimi kullanabilirler. Öğretim, sınıftaki günlük etkinlik ve rutinlerde ortaya çıkan öğretim fırsatlarına gömülebilir. Özel olarak desenlenmiş öğretim, çocuk-odaklı öğretim olarak adlandırdığımız daha üst düzeydeki bir yoğunlukta da ortaya çıkabilir. Sistemi etkili hale getirmede iki ek bileşen gereklidir. Bu bileşenlerden ilki, bireysel olarak çocukların gelişimlerini izlemek ve öğretimsel kararlar almak için sürekli olarak veri toplamaktır. Diğer temel bileşen ise, işbirliğidir. İşbirliği, katılımı, ilgiyi, öğrenmeyi ve tüm çocuklar ve aileleri için aidiyet duygusu oluşturmayı sağlayan etkili bütünleştirme programlarının merkezinde yer almaktadır. Kitabın ilk dört bölümü size, yani okuyucuya, Temel Yapı Taşları sistemi hakkında bir bakış açısı sağlayacak ve sistemi programınızda kullanabilmeniz için gerekli olan aşamaları ana hatlarıyla açıklayacaktır. Bölüm 1 Giriş Özel Gereksinimli Okul Öncesi Çocukların Öğretiminde Temel Yapı Taşları’nın İkinci Baskısı, toplum tabanlı sınıflarda yetersizlikleri ve diğer özel gereksinimleri olan küçük çocukların bütünleştirilmesini destekleyen ve artıran eğitimsel uygulama örneklerini tanımlamaktadır. Kitap, iki önemli hedef kitle için tasarlanmıştır. İlk olarak, yetersizlikleri ve diğer özel gereksinimleri olan çocukların bulunduğu toplum tabanlı okul öncesi sınıflarında çalışan öğretmenler, bakıcılar ve diğer ekip üyeleri, planlama ve öğretim yaparken bu kitabı yararlı bulacaklardır. İkinci olarak, danışman öğretmenler toplum tabanlı sınıflarda öğretmenlerle yaptıkları çalışmalarda bu kitaptan faydalanacaklardır. Bu kitap, okul öncesi sınıflarda öğretmenlerin yetersizlikleri ve diğer özel gereksinimleri olan küçük çocukları bütünleştirilmesini daha etkili hale getirmelerine yardımcı olmak için bir dizi eğitimsel uygulamanın tasarlandığı Temel Yapı Taşları sistemini içermektedir. Bu sistem, öğretmenlere çocukların erken öğrenme ortamlarında önemli becerileri öğrenmelerini sağlayacak çeşitli yöntem ve stratejiler sunmaktadır. Bu uygulamalar, öğretmenlerin hâlihazırda kullandıkları müfredatı desteklemek için de kullanılabilmektedir. Örneğin, bu uygulamalar, Creative Programı (Dodge, Colker & Heroman, 2002), High/Scope Programı (Hohmann & Weikart, 2002) ve Üç-Altı Yaş İçin Ölçümleme, Değerlendirme ve Planlama Sistemi Programı (ÖDPS) (Bricker & Waddell, 2002) gibi yaygın olarak kullanılan programlarla mükemmel şekilde örtüşmektedir. Temel Yapı Taşları sistemi, okul öncesinde bütünleştirme ve etkili erken eğitim uygulamaları konusundaki araştırmalara dayanmaktadır (Odom, 2001). Tüm çocuklar için, özellikle de özel öğrenme gereksinimleri olanlar için öğretmenler ve ekip, çocuğun bireysel gereksinimlerini karşılayacak eğitim yöntemleri ve stratejilerini kullanabilirler ve kullanmalıdırlar. Bu yöntemler ve stratejiler, yoğunluk ve özgünlük açısından farklılık göstermektedir. Temel Yapı Taşları sistemi, ekiplerin çocuklar için uygun düzeydeki 4 Sistemin Kullanımı yardımları seçmelerini kolaylaştırmak için tasarlanmıştır. Temel Yapı Taşları sistemini destekleyen kuramsal ve deneysel kanıtlar ikinci bölümde açıklanmaktadır. ÖNEMLİ KAVRAMLAR Temel Yapı Taşları sistemi pekçok öğretmenin hâlihazırda aşina olduğu bir sözcük dağarcığı kullanmaktadır, ancak sistem bağlamında bu kavramların ne anlama geldiğini açıklığa kavuşturmak önemlidir. Bu kısımda kitap boyunca kullanılan bir dizi önemli kavram tanımlanacaktır. Bütünleştirme Bütünleştirme, genellikle yetersizlikleri olan ve olmayan küçük çocukların aynı sınıflara (örneğin, Head Start, çocuk bakımı, okul öncesi gibi) ve toplumsal ortamlara aktif katılım olarak tanımlanmaktadır. Ancak bütünleştirme bundan daha fazlasını içermektedir. Bütünleştirme, bir programa katılan tüm çocukların, personelin ve ailelerin o programda desteklendiklerini hissetmelerini sağlamakla ilgilidir. Diğer bir deyişle, çocuklar, öğretmenler ve ailelerin bu programa ve topluluğa ait olduklarını hissetmeleridir. Bütünleştirmenin daha çağdaş bir tanımı yapmak, bütünleştirmenin farklılıkların kabulünün eyleme dönüştürülmesi olduğunu söylemektir. Bütünleştirici bir program, her bir bireyin o programa bireysel olarak getirdiklerini kabul etmekte ve o programın başarılı bir üyesi olması için her birine destek sağlamaktadır. Bütünleştirici ortamlardaki çocukların, aileleri ve uzmanlar tarafından belirlenen bireysel hedeflerine ulaşmalarını sağlamak için gereksinim duyulan her bir hizmet sağlanmalıdır (Filler, 1996). Bütünleştirici erken çocukluk sınıfları, diğer çocuklarla üretken sosyal ilişkiler kurmanın ve bu ilişkileri sürdürmenin yanı sıra kabul gören öğrenme çıktıları elde etmek için gereken destekleri ve ilgili hizmetleri tüm çocuklara sağlamalıdır. Yetersizlikleri ve Diğer Özel Gereksinimleri Olan Çocuklar Yetersizlikleri ve diğer özel gereksinimleri olan çocuklar kavramı, özel eğitim hizmetleri için uygun olduğuna karar verilen ve bireyselleştirilmiş eğitim programları (BEP) olan çocuklar anlamına gelmektedir. Ayrıca, farklı nedenlerle sınıfta zorluk çeken ve öğretmenlerinin ek yardımına ya da dikkatine gereksinim duyan çocukları da ifade etmektedir. Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı (BEP) BEP, 3 ile 21 yaş arasında, özel eğitim hizmetleri için uygun olduğuna karar verilen her bir çocuk için hazırlanan bir belgedir. BEP, 2004 yılında yürürlüğe giren Yetersizlikleri Olan Bireylerin Eğitimini İyileştirme Yasası/IDEA (PL 108-446) tarafından Giriş gerekli görülmektedir. Her bir BEP 1) çocuğun var olan eğitimsel performans düzeyini, 2) çocuğun yıllık amaçlarını ve kısa dönemli hedeflerini, 3) sağlanacak özel eğitim ve ilgili hizmetleri, 4) çocuğun genel eğitim programına hangi ölçüde katılacağını, 5) çocuğun ilerlemesinin hangi yolla ölçüleceğini ve 6) hizmetlerin başlama tarihini ve tahmini süresini göstermektedir. Aynı zamanda BEP, 16 yaşına gelmeden önce liseden yetişkinliğe geçiş yapmak için bir planı da içermektedir. 2004 yılında çıkarılan IDEA kapsamında 3 yaşından küçük çocuklar ve aileleri için de bireyselleştirilmiş aile hizmet planı (BAHP) olarak adlandırılan benzer bir planlama yapılması zorunludur. Toplum-Tabanlı Sınıflar Toplum-tabanlı sınıflar kavramı, çocukların genel olarak devam ettikleri erken çocukluk programı türlerini ifade etmektedir. Bunlar, çocuk bakım merkezlerini, devlet okulu programlarını, Head Start programlarını ve özel ve kooperatif anaokullarını içermektedir. Toplum-tabanlı sınıflar, ihtisas klinikleri, laboratuvar sınıfları ya da diğer özel okulları kapsamamaktadır. Head Start Head Start, düşük gelirli ailelerin çocuklarına hizmet veren, devlet tarafından finanse edilen kapsamlı bir erken çocukluk programıdır. Head Start programları kayıt olacak çocukların en az %10’unu yetersizlikleri olanlar için ayırmaktadır. İlgili Hizmetler İlgili hizmetler, yetersizlikleri olan bir çocuğun eğitimden en üst düzeyde yararlanmak için gereksinim duyabileceği fizyoterapi, iş-uğraşı terapisi ve konuşma terapisi; psikolojik hizmetler ve diğer hizmetleri içermektedir. Bu tür hizmetler sertifikalı ya da lisanslı kişiler (örneğin, dil-konuşma terapisti, okul psikoloğu gibi) tarafından ya da onların denetimleri altında sağlanmaktadır. Ekip Özel eğitim ve ilgili hizmetler bir ekip tarafından sağlanmaktadır. Ekip, çocuğun eğitim programını planlamak ve ve uygulamak amacıyla birlikte çalışan aile üyeleri ve uzmanlardan oluşmaktadır. Erken Çocukluk Eğitimi Bu kitapta, erken çocukluk eğitimi (EÇE), 3-6 yaş arasındaki çocuklara sunulan eğitim programları ve etkinlikler anlamına gelmektedir. EÇE öğretmeni, çocuk gelişimi 5