Türk edebiyatında ilkler

On5yirmi5.com
Türk edebiyatında ilkler
Türk edebiyatının ilk yazılı ürünleri Orhun Yazıtları'dır(M.S. 8. yüzyıl). Bu yazıtlar,
edebiyatımızdaki ilk söylev (nutuk) eseri de sayılabilir.
Yayın Tarihi : 19 Mayıs 2014 Pazartesi (oluşturma : 1/28/2015)
* Orhun Yazıtları'nı ilk kez okuyup çözüm¬leyen kişi Danimarkalı bilgin Thomsen (1842 – 1927)'dir.
* Şiirleri elimizde bulunan ilk Türk şairi Aprinçur Tigin (8. yüzyıl)'dir. * Edebiyatımızın ilk mesnevisi ve ilk siyasetnamesi Yusuf Has Hacip'in 11. yüzyılda yazdığı
Kutadgu Bilig'dir. Eser, aynı zamanda Divan edebiyatının da ilk eseri olarak kabul edilir.
* Türk dilinin ilk sözlüğü, Kaşgarlı Mah¬mut'un 11. yüzyılda yazdığı Divanü Lügati ‘t Türk adlı
eserdir.
* Edebiyatımızda şairlerle ilgili ilk biyografik eser (ilk şairler tezkiresi) Çağatay şairi Ali Şir Nevai'nin
Mecalis ün Nefais adlı kitabıdır. * Anadolu Türkleri edebiyatında ise ilk tezkire örneği Edirneli Sehi Bey'in Heşt Behişt adlı eseridir
(16. yüzyıl).
* Türk edebiyatının tasavvuf alanında şiirler yazan ilk şairi Ahmet Yesevi 'dir.
* Tasavvuf edebiyatının Anadolu sahasındaki kurucusu ise Yunus Emre’dir.
* Edebiyatımızda hamse sahibi ilk şair Ali Şir Nevai’dir.
* Divan edebiyatında süslü nesrin ilk temsilcisi Sinan Paşa’dır.
* Dünyanın en uzun destanı Kırgızlara ait olan Manas Destanı’dır.
* Edebiyatımızda anı (hatıra) türünün ilk ör¬neği, Babür Şah’ın Babûrnâme adlı eseridir.
* Edebiyatımızda gezi türüyle ilgili ilk eser ise Evliya Çelebi’nin Seyahatname adlı eseridir.
* İlk kadın romancımız, Fatma Aliye Hanım'dır. Bu sanatçının "Muhadarat" (1892) adlı romanı, en
önemli eseridir.
* İlk öykü örneklerini Tanzimat sanatçısı Ah¬met Mithat Efendi, "Letaifi Rivayat" adıyla vermiştir.
Bu öyküler 1870 – 1895 arasında 25 cilt olarak basılmıştır.
* Batılı anlamdaki ilk öykü örneklerini ise Samipaşazade Sezai "Küçük Şeyler" adlı eseriyle ortaya
koymuştur (1892).
* İlk tiyatro çevirilerini ve uyarlamalarını Tan¬zimat sanatçısı Ahmet Vefik Paşa, Fransız Moliere'den
yapmıştır (1869).
* Sahneye konulan ilk tiyatro eseri, Namık Kemal'in "Vatan Yahut Silistre" adlı eseridir.
* Batılı anlamdaki ilk tiyatro eseri Şinasi’nin 1859’da yazıp 1860’ta yayınladığı tek perdelik komedi
olan” Şair Evlenmesi” adlı töre komedisidir.
* Batıdan ilk şiir çevirileri( Racine, Lamartine, Fenelon’dan) Şinasi tarafından yapılmıştır.
*İlk fabl çevirileri de Şinasi tarafından Fransız şairi La Fontaine’den yapılmıştır.
* İlk makale örneği Şinasi tarafından yazılan Tercümanı Ahval Mukaddimesidir (1860).
* Eserlerinde noktalama işaretlerini kullanan ilk yazar Şinasi’dir. (1859)
* İlk özel gazete olan Tercümanı Ahval, Agâh Efendi ile birlikte Şinasi tarafından çıkarılmıştır(1860).
* Türkçenin ilk dilbilgisi kitabı Süleyman Paşa’ya ait olan Sarfı Türkî adlı eserdir.
* İlk epik tiyatro örneği, Haldun Taner'in yazdığı Keşanlı Ali Destanı’dır(1964).
* Uyaksız ilk şiir örneğini, edebiyatımızda Abdülhak Hamit Tarhan yazmıştır (Validem, 1913).
* Divan şiirinin ilk şairi ve kurucusu Hoca Dehhani (13. yy) dir.
* İlk mensur şiir öreklerini Halit Ziya Uşaklıgil, "Mensur Şiirler" adlı eseriyle vermiştir.
* İlk pastoral şiir örneklerini Abdülhak Hamit Tarhan "Sah¬ra" adlı eserinde vermiştir (1878).
* Köyden bahseden ilk şiir olan “Köylü Kızların Şarkısı” Muallim Naci’ye aittir.
* İlk resmi gazete: Takvimi Vekayı (1831)' dir.
* İlk yarı resmi gazete : Ceridei Havadis (1840)'tir.
* İlk dergi örneği, Münif Paşa'nın çıkardığı Mecmuaı Fünûn'dur (1861).
*İlk mizah dergisi "Diyojen"i Teodor Kasap çıkarmıştır (1869).
* İlk antoloji, Ziya Paşa’ya ait olan Harâbat’tır (1874). Eser, Divan şiiri antolojisidir.
* İlk eleştiri yazısı, "Edebiyatımız Hakkında Bazı Mülahazatı Şamildir" başlığını taşır ve Namık
Kemal'e aittir (1866).
* İlk eleştiri eseri; "Tahribi Hârâbat" (1885), Namık Kemal'indir. Namık Kemal, bu eserin¬de Ziya
Paşa'nın Harabat adlı Divan şiiri an¬tolojisinde savunduğu düşünceleri eleştirir.
* Batılı anlamda ilk günlük; Direktör Ali bey’e ait olan "Seyahat Jur¬nali" (1897)'dir.
* Edebiyatımızda ilk fabl örneği Şeyhi (1371? 1431?)'nin Harnâme'si sayılabilirse de Ba¬tılı
anlamda ilk fabl örneklerini Tanzimat edebiyatı sanatçısı Şinasi yazmıştır.
* İlk roman çevirisi, Fransız yazar Fenelon’un "Telemak" adlı eseridir(1859). Eseri, Yusuf Kamil
Paşa çevir¬miştir. Eser, daha sonra Ahmet Vefik Paşa tarafından tekrar çevrilmiştir.
* Edebiyatımızda ilk yerli(telif) roman örneği, Şemset¬tin Sami'nin 1872'de yayımlanan Taaşşukı
Talât ve Fıtnat adlı eseridir. * İlk edebi roman örneği, Namık Kemal'in İn¬tibah( Sergüzeşti Âli Bey) adlı eseridir (1876).
* İlk tarihi roman, Namık Ke¬mal'in Cezmi'sidir (1880). Bu eser, konusu¬nu Türk İran savaşlarından
alır.
* İlk köy romanımız, Nabizade Nazım'ın Karabibik adlı eseridir (1890).Eser, romandan ziyade
hikâyeyi andıran bir eserdir.
* İlk realist roman örneği, Recaizade Mahmut Ekrem'in yazdığı Araba Sevdası'dır(1896).
* İlk psikolojik roman örneği, Serveti Fünun sanatçısı Mehmet Rauf'un Eylül'üdür (1901).
* İlk modern roman örneği Halit Ziya Uşaklıgil’in Mai ve Siyah (1897) adlı eseridir.
* İlk tezli (bir görüşü savunan) romanımız, Nabizade Nazım'ın Zehra'sıdır (1896).
* Hikâyeciliğimizin Anadolu’ya yönelmesini sağlayan en önemli yazar, Refik Halit Karay’dır.
* Modern hikâyenin edebiyatımızdaki kurucusu Memduh Şevket Esendal’dır.
Bu dökümanı orjinal adreste göster
Türk edebiyatında ilkler

Download Report