Branşa Özgü Spor Yaralanmaları Dr. Asım BAYKAN Branşa Özgü Spor Yaralanmaları •  Sporda ortaya çıkan yaralanmalar yapılan spor dalına göre farklılıklar ve özelikler gösterebilmektedir. •  Sporcuların sağlığı ile ilgili takım doktorları ve hekimler spora özel yaralanmaları bilmekte, doğru ve kısa sürede tanın konulmasına yardımcı olacaktır. Futbol Yaralanmaları •  Avrupa’da bütün spor yaralanmalarının % 50- 60’nın futbolla ilgili olduğu ve bunların % 3.5’nin hastanede tedavi gerektirdiği bulunmuştur. •  Futbolda, yaralanmalarının 1/3’ünü bağ ve kas yaralanmaları oluşturmaktadır ve bir çok yaralanmanın mekanizmasında düşmeler, rakip tarafından vurma, çarpışma, ve düşürülmeler söz konusudur. •  Yarlanma insidansı 20- 24 yaşlarında pik yapmaktadır, yine bayan futbolcular erkeklere göre yaklaşık 2 kat daha fazla yaralanmaktadırlar. •  Yaralanma şiddetine göre futboldaki yaralanmaların yaklaşık %10- 23’ü maça yada antrenmana katılmayı engelleyecek düzeydedir. Futbol Yaralanmaları •  Diz yaralanmaları •  Futbolda diz yaralanmaları bütün yaralanmaların yaklaşık % 16-19’nu oluşturmaktadır. Bunlar sırasıyla kolleteral bağ yaralanmarı, menisküs, patellar kartilaj, patellar tendon, PCL, ACL yaralanmaları şeklinde görülmektedir. •  Ayak bileği yaralanmaları •  Anterior talo fibular, terior fibular, iç ve dış deltoid bağ, syndesmoz bağ sprainleri,ve aşil yaralanmaları. •  Ayak yaralanmaları •  Midfoot sprainleri, 5. matatars kırıkları vb. Futbol Yaralanmaları •  Üst ekstremite yaralanmaları •  Futbolda daha az sıklıkla görülmekte ve daha çok kalecilerde görülür tüm yaralanmaları % 5-15’ini kapsar. •  Falanks kırıkları, A-C seperasyonu en sık görülen üst ekstremite yaralanmalarıdır. •  Gövde, sırt ve pelvis yaralanmaları •  En sık kronik kasık ağrısı ve pupalji görülmektedir. •  Baş, boyun ve yüz yaralanmaları •  Futbolda yaklaşık % 5-15 sıklıkla görülür. Kafa travmaları, minör laserasyonlarve kontüzyonlar, dental ve göz yaralanmaları görülmektedir. Basketbol Yaralanmaları •  Travmatik yaralanmalardan nonkontak yaralanmalara doğru bir artış görülmektedir. •  Basketbolda yaralanma insidansı erkek sporcularda 3.5/10.000 saat iken bayanlarda 4.9/10.000 saat olarak bildirilmektedir. •  Basketbolda yaralanma tiplerine bakıldığında ise aşırı kullanım, travmatik kontak ve deselerasyon non kontak tip yaralanmalar görülmektedir. Basketbol Yaralanmaları •  ‘’Leserasyon ve abrazyonlar’’ zemine temasla veya başka oyuncuya temasla meydana gelmektedir. •  Yaklaşık olarak her 3 travmadan bir tanesi rebound esnasında ve yaklaşık 3/2’si el parmaklarında ve 1/3’ü ise bilekte meydana gelmektedir. •  Bir başka çalışmada ise % 50 yaralanma göz kapağında, % 29 periorbital kontüzyon, % 12 korneal abrazyon, % 5 ise orbital kırık görülmüştür. •  Ayrıca nazal ve diğer yüz kemiği kırıkları ve diş kırıkları ve yerinden çıkmaları sıralanabilinir. Basketbol Yaralanmaları •  Üst ekstremite yaralanmaları •  Nadir olmakla birlikte omuz impingment sendromu, akromioklaviküler eklem kontizyonları, glenohumeral subluksasyonları •  Alt ekstremite yaralanmaları •  Kas zorlanmaları (hamstring,kalf), iliotibial bant sendromu, pes anserinus bursiti , lateral patellar sendrom, jumper’s knee, patellar tendinit, meniskal ve kollateral ligaman yaralanmaları, lateral ayak bileği sprainleri, anterior ayak bileği impingement, shin splint, plantar fasiit, aşil, peroneal, anterior ve posterior tibial, yada fleksör halüsis tendinitleri sıkça basketbolda karşılaşılan yaralanmalardır. Voleybol Yaralanmaları •  Aşır kullanım yaralanmaları ve akut yaralanmalar yaygındır. •  gibi voleybolda yaygındır. •  File önü oyuncuları yaralanma açısından geride oynayan oyunculardan daha fazla risk altındadırlar. •  Ayak bileği spraini en yaygın voleybol yaralanmasıdır. •  Önde oynayan oyuncunu ayağının bir kısmının çizgiden karşıda olmasına bağlı olarak karşı takım oyuncuyla kontağına bağlı olarak meydana gelebilir. •  Birçok ayak bileği burkulması oyuncuların karşı takım oyuncusunun ayağına basması sonucu (%50) olabileceği gibi, bloktaki takım arkadaşının ayağına basması sonucu (%25) meydana gelir. •  Yaralanmaların çoğu blokta (%60) ya Voleybol Yaralanmaları •  Diz yaralanmaları •  İzole menisküs lezyonları, bağ yaralanmaları, kas kontüzyonları •  Üst ekstremite yarlanmaları •  El parmaklarında özelikle interfalangial eklem sprainleri, kırıklar, dislokasyonlar, ekstensör tendon avülsyonu •  Kas strainleri; hamstring, rectus femoris, medial gastronemikus strainleri •  Aşırı kullanmım yaralanmaları •  Diz önü ağrısı, patellar tendinit, aşil tendiniti, rototor cuff yaralanmaları, omuz instabilitesi, suprascapular neuropati özellikle infraspinatus kasında atrofi ile seyreden ve diğer baş üstü sporlara göre voleybolda daha sık görülür ve genellikle asemptomatiktir. •  Bel problemleri, stres kırıkları (fibula, metatarslar, tibia) Tenis Yaralanmaları •  Tenis yaralanmaları daha fazla olarak alt ekstremitede görülmektedir (% 50-75). •  Sıklık olarak en fazla sprainler ve art arda gelen mikro travmalara bağlı ortaya çıkan aşırı kullanım yaralanmalarıdır. •  Profesyonel tenisçilerin %40’ı bir yıl içindeki turnuvalardan bir tanesini bel ağrısı sebebiyle kaçırmaktadırlar. •  Rectus abdominis straini, paraspinal kas strainleri ve torokolumbar miyofasial fasia yaralanmarı görülür. •  Aksiyal rotasyon ve lateral eğilme yükleri intervertabral disk hernisyonu, spondylosis, sakroilliak stres kırığı diğer tenis yaralanmalarıdır. Tenis Yaralanmaları •  Akut travmatik yaralanmalar daha nadir olmakla birlikte uyluk addukor kasları, rektus femoris, hamstring strainleri, ayak bileği burkulmaları ve meniskal yaralanmalarıdır. •  Tenis elbow (lateral epikondilit) vuruş mekaniği, yaş, oynama sıklığı ve raket vibrasyonuna bağlı olarak gelişir. Teniscilerin kariyerleri boyunca yaklaşık % 30-40’ında ortaya çıkmaktadır. •  Medial epikondilit bazı teknik yanlışlıklara bağlı olarak daha nadir gelişir. •  Omuz yaralanmaları •  Özelikle daha yaşlı ve elit sporcular arsında yaklaşık %5 0 sıklıklta görülür. İmpigment ve instabliteye bağlıdır. •  Elbileği yaralanmaları •  De Quervain sendromu, ekstensor carpi radialis brevis ve longus tendiniti, fleksör carpi ulnaris tendiniti, servis esnasında ilgili bu kasların aşırı gerilmesi Yüzme Yaralanmaları •  Aşırı kullanıma bağlı oluşan yaralanmalar sıklıkla görülür. •  Omuz ağrısı •  Yüzücü omuzu en iyi bilinen ve en sık karşılaşılan aşırı kullanım yaralanmasıdır. •  Çalışmalarda yüzücülerin 6-8 yıl yüzmelerinden sonra % 60’ında ortaya çıkmaktadır. •  Özellikle serbest, sırt üstü ve kelebek stili yüzenlerde ve sprinter yüzücülerde daha sık olarak karşılaşılmaktadır. •  Yüzücülerede ki omuz ağrısının altında subklinik multidireksiyonal omuz instabilitesi yatmaktadır. •  Bel ağrısı •  Özelikle kelebek yüzenlerde görülür. •  Diz ağrısı •  Kronik diz önü ağrısı ve kurbağlama stilindeki yüzücülerde medial kolleteral ligaman straini görülmektedir. Boks Yaralanmaları •  Nörolojik yaralanmalar •  Akut kafa travması (AKT): En yaygın olarak görülen ciddi akut kafa travmaları sonucunda subdural hematom meydana gelir bu sporcuların yaklaşık % 75’i kaybedilmektedir. •  Kronik kafa travması (KKT): Uzun süre boyunca kafaya gelen kafa travmaları sonucunda oluşur. KKT’nın klinik karekteri olarak bazı sorunlar ortaya çıkar. •  Kafa ve yüz yaralanmaları •  Yüz yaralanmaları •  Göz yaralanmaları •  Nasal yaralanmalar •  Kulak Yaralanmaları •  Çene yaralanmaları Boks Yaralanmaları •  Kas iskelet sistemi yaralanmaları •  Elbileği/el yaralanmaları •  Dirsek yaralanmaları (MCL yaralanması) •  Omuz yaralanmaları (rototor kaf sendromu, A-C seperasyon) •  Alt ekstremite yaralanmaları •  Ayakbileği sprain, menisküs yırtığı, kondromalazi patella •  Thorosik ve abdominal yaralanmalar •  Kot kontüzyon ve kırkları, künt karın travması Dans Yaralanmaları •  Akut dans yaralanmaları •  Ayak bileği sprainleri •  Lumbosakral sprain/strain •  Cuboid sendrom •  Aşil tendon rüptürü •  Plantar fasia rüptürü •  Pelvik epifisial avülzyon fraktürü (adölosan) •  Hamstring strain •  Gastronemicus strain Dans Yaralanmaları •  Kronik aşırı kullanım yaralanmaları •  Diz önü ağrısı •  Kalça fleksör tendiniti •  Feleksör hallusis longus tendiniti •  Posterior ayak bileği impingment •  Stres fraktürleri (Metatarsal, Tibial, Fibular) •  Plantar fasit •  Sesomoitis ve sesomoid fraktürü •  Syatalji •  Quadriceps ve Patellar tendinit •  Osgoog-schallater sendromu •  Bunion ve nasır Dayanıklılık Sporları (Maraton, Ultramaraton, Triatlon) Yaralanmaları •  Yarışama çevresel koşulları sebebi ile sporcular yükseklik, aşırı ısı ve nem ya da aşırı soğuğa maruz kalabilmektedir. •  Artmış antrenman volümü ve yoğunluğu özellikle alt ekstremitede belden ayak baş parmağına kadar olan bölgede çok çeşitli yaralanmalara yol açabilmektedir. •  Aşırı kullanım yaralanmaları •  Plantar fasit •  Stres farktürleri (özellikle 3.ve 4. metatars shaftında) •  Hallux valgus (bunion) •  Metatarsalji Dayanıklılık Sporları Yaralanmaları Aşırı kullanım yaralanmaları •  Tarsal tünel sendromu •  Ayak bileği sprain •  Aşil tendinitleri •  Retro calcaneal bursit •  Kalf strain •  Kompartman sendromları •  Patellafemoral sendrom •  Patellar tendinit •  İliotibial bant friksiyon sendromu •  Uyluk strainleri (rektus femoris, hamstring) •  Gluteal/iliotibial strain/tendinitis •  Büyük trokanter bursiti •  Femur başı stres kırığı •  Kalça osteoartiriti •  Osteitis pubis •  Ayak blister ve, nasırları Golf Yaralanmaları •  Golfçülerin birçok sağlık problemlerine karşın golfe devam ettikleri iyi bilinmektedir. •  Profesyonel olarak seyahat eden golfçülerin % 50’ye yakını bazı yaralanmalar ve hastalıklardan dolayı o dönemdeki yarışmamalara gerektiği gibi katılamamaktadırlar. •  Amatör ve profesyonel golfçülerde sol elbileği en sık yaralanmaya maruz kalan bölgedir bunu bel, sol dirsek ve sol omuz izler . •  Alt ekstiremite yaralanmaları golfte nadirdir ve yaklaşık % 10’dan daha azdır. Golf Yaralanmaları •  Lateral dirsek yaralanması medial bölgeye göre % 20 oranında daha fazla görülmektedir. •  Sık Görülen Yaralanmalar •  Bel yaralanmaları (low-back pain) •  Omuz yaralanmaları (İmpingement sendrom) •  Dirsek yaralanmaları (Lateral, medial epikondilit) •  Elbileği yaralanmaları (Hamat fraktür, ganglion kisti, karpal tünel, dequrvian teno sinoviti) Jimnastik Yaralanmaları •  Elbileği Yaralanmaları •  Trianguler fibrokartilaj yırtığı, gaglion kistleri, ekstasör tendinitler, distal radial fizis lezyonları •  Dirsek Yaralanmları •  Medial epikondilit •  Omuz Yaralanmaları •  Glonohumeral instabilite, impingment sendromu •  Ayakbileği Yaralanmaları •  Sprainler, impigment sendromları, instabilite •  Diz yaralanmalrı •  Bağ sprainleri, meniskal yırtık, fizyel kırıklar •  Spinal yaralanmalar •  Travmatik akut yaralanmalar, end-plate anormalikleri, spondilolizis, spondiloliztesiz Güreş Yaralanmaları •  Güreş özeliklle lise çağı çocuklar arsında 5. en popüler spordur. •  Güreşte yaralanma oranı preadölosan çocuklarda % 412, lise ve üniversite çocuklarında ise %12- 31 arasındadır. •  Yaralanmalar antrenmanlarda yarışmalara göre daha sık görülmemektedir. Bir çalışmada turnuvalarda yaralanma oranı % 22,3’e kadar çıkabilmektedir. •  Güreşte en yaygın yaralanmaya maruz kalan Güreş Yaralanmaları •  Gövde yaralanmaları •  Bel yaralanmaları, faset sendromu, kot kırıkları, kostakondrol seperasyonu. •  Diz yaralanmaları •  Prepatellar bursit, bağ sprainleri, meniskal yaralanmalar, patellar dislokasyonlar, ACL, PCL yaralanmaları. •  Ayakbileği burkulmaları. •  Üst ekstremite yaralanmaları •  Özellikle parmak kırıkları, akromioklaviküler sprain, omuz çıkıkları, olecronon bursiti, parmak çıkıkları, el bileği burkulmaları, scafoid kırıkları, falanks ve metakarp kırkları