Çocuklarda Görülen Dil ve Konuşma Bozuklukları • Konuşma Terapisti Kimdir? Ne İş Yapar? • Ses Bozukluklarını Tanıma & Terapisi • Gecikmiş Dil ve Konuşma Sorunları & Terapisi • Konuşma Terapisti Kimdir? Ne İş Yapar? • Ses Bozukluklarını Tanıma & Terapisi • Gecikmiş Dil ve Konuşma Sorunları & Terapisi Dil ve Konuşma Terapisti Kimdir? Dil, konuşma, yutma ve ses bozuklukları konularında yüksek lisans düzeyinde eğitim almış olan uzman kişidir. Çocuklarda Görülen Ses Bozukluklarının Nedenleri Nedir? Çocuğun ses hijyenine (yeterince su içmek, reflüye neden olacak yiyecek-içecekleri tüketmemek) dikkat etmemesi, sesini yanlış ya da kötü kullanması nedeniyle ses bozuklukları ortaya çıkar. Çok bağırmak, yüksek sesle konuşmak, çok sık ağlamak gibi durumlar ses bozukluklarına zemin oluşturur. Çocuklarda Ne Gibi Ses Sorunları Görülür? Nodül, polip, kist ya da mutasyonel falsetto (püberfoni) gibi ses sorunları görülebilir. Mutasyonel Falsetto (Puberphonia) Nedir? Ergenlik döneminde, larenksteki hızlı büyümeye bağlı olarak erkek çocuklarında görülen ses değişimine bazı erkek çocuklar adapte olamazlar. Gırtlak kaslarını çocukluktaki gibi kullanmaya çalıştıklarından ne kız sesi, ne erkek ne de çocuk sesine uymayan garip bir ses çıkarırlar. Bu süreç kız çocuklarında görülmez. Bu durumun ameliyatla ya da ilaçla tedavisi yoktur. Konuşma terapisi ile en fazla 2-3 seansta düzeltilebilen bir durumdur. Doğru zamanda müdahale edilmediğinde çocuğun psikolojik, sosyal ve akademik hayatını olumsuz etkiler. Bazen hormonel bozuklukların ya da cinsel kimlik sorunlarının belirtisi olarak da görülebilir. Ses Terapisinde Neler Yapılır? Sese zarar veren davranışların öğretimi, ses hijyeninin öğretimi, postür ve yanlış konuşma alışkanlıklarının düzeltilmesi, ses güçlendirme egzersizlerinin öğretimi üzerine çalışılır. Çocuğun ihtiyacına göre başka çalışmalar da yapılabilir. Gecikmiş Dil ve Konuşma Bozukluklarının Nedenleri Nelerdir? Otizm, Cerebral Palsy, zeka geriliği, işitme engeli, öğrenme güçlüğü, disleksi, nedeni bilinmeyen durumlar, olumsuz çevre koşulları, ebevyn tutumlarındaki yanlışlıklar, konuşmanın ilk 1 yaşına kadar olan dönemde yeterince uyarılmaması, konuşma ihtiyacının yaratılmaması, sürekli olarak çocuğa “Bu ne?, Hadi söyle” şeklinde dayatmalarda bulunulması, çocukla yeterince konuşulmaması gibi pek çok farklı nedenden ötürü çocuğun alıcı ve ifade edici dil becerilerinin yaşından beklenen düzeyde gelişme göstermemesidir. Özellikle ilk 2 yıl televizyon, bilgisayar, Ipad, telefon vb teknolojik unsurların kontrolsüzce sunulması, evde birden fazla dilin konuşulması da konuşmayı geciktiren faktörlerdendir. Çocuğumun Konuşması Geciktiyse Ne Yapmalıyım? Öncelikle bir dil ve konuşma terapistine giderek çocuğun alıcı ve ifade edici dil düzeyinin uygun testlerle belirlenmesini talep edebilirsiniz. Uzman konuşma terapisti çocuğun öncelikle iletişim becerilerini, daha sonra anlama becerilerini ve son olarak ifade etme becerilerini değerlendirerek sizi uygun şekilde yönlendirecektir. Kekemeliğin Nedeni Nedir? Kekemeliğin nedeni günümüzde halen araştırılmaya devam edilen bir konudur. Beyin görüntüleme teknikleri ilerledikçe, kekeleyen kişilerin beyinlerinin sol ve sağ hemisferlerinin aynı anda çalışmasının bu bozukluğa yol açtığı teorisi ortaya atılmış ve bu konuyla ilgili araştırmalara yoğunlaşılmıştır. Kekemeliğin korku ile oluştuğu düşüncesi doğru değildir. Korkmak, kekemeliği tetikleyen bir faktör olabilir ya da var olan kekemeliğin şiddetini arttırabilir ama oluşturan sebep değildir. Kekemelik bir başka kişiyi taklit etme yoluyla öğrenilebilecek bir bozukluk da değildir. Çocuğum Kekeliyorsa Ne Yapmamalıyım? * Kendisi farkında değilse kekemeliği hakkında konuşmayın, tanımlamayın. * Başkalarıyla imalı/gizli konuşmalar yapmayın. * Yanında/gizlice ağlamayın. * “Düzgün/yavaş konuş, düşünerek konuş” demeyin. * Hızlı konuşmayın, yüzüne bakmadan konuşmayın. * Başkalarının onun konuşmasını bölmesine izin vermeyin. * Konuşmak istemediğinde zorlamayın. * Kurallarınızı esnetmeyin, çocuğu hoş tutmaya çalışarak düzenini ve dengesini bozmayın. (İşi bırakmayın, okulu değiştirmeyin, taşınmayın vs…) “Kekemelik kurtulunması gereken lanetli bir durum değildir” Artikülasyon Bozukluğu Nedir? Kişinin anadilinin seslerini yaşından beklenen şekilde üretememesidir. Artikülasyon Bozukluklarının Nedenleri Nelerdir?  Yapısal anomalilere bağlı: Dudak-damak yarıklığı, ağız-yüz anomalileri, dil-diş sorunları  Nörolojik bozukluklara bağlı: Cerebral Palsy, felç, beyin hasarı vb.  İşitme engeli: Otitis Media (Orta kulak iltihabı)  Zeka geriliği  Yanlış öğrenme / yanlış pekiştirme  Motivasyon eksikliği Çocuğum Bazı Sesleri Söyleyemiyor, Ne Zaman Bir Uzmana Başvurulmalıyım? * Çocuğun konuşması aile üyeleri haricindeki kişilerce anlaşılamıyorsa ve sürekli olarak çocuğunuz için tercümanlık yapmak durumunda kalıyorsanız, * Eğer çocuk 4,5 yaşlarındaysa ve hala bebeksi telaffuzu varsa, * Okuldan veya çevrenizden soru, uyarı, eleştirilerle karşılaşıyorsanız * Sadece çocuğunuzun konuşmasına ilişkin bir uzman görüşü alma ihtiyacı duyuyorsanız, beklemeden bir uzmana başvurabilirsiniz. Ailelerin bu konuda en sık düştükleri hatalar; kendi çocukluklarında yaşadıkları durumla ya da varsa çocuğun kuzenlerinin yahut akranlarının durumuyla kıyaslamak ve zamanla geçeceği ümidiyle beklemektir. Ancak her çocuk için terapiye başlama yaşı değişebilir. Çünkü bazen artikülasyon bozukluğu zannedilen durumlar fonolojik bozukluklara ya da işitsel işlemleme sorunlarına işaret ediyor olabilir. Bu gibi durumlarda terapi daha erken başlanmalıdır. Aksi taktirde bu çocuklar ilkokulda okuma-yazmayı öğrenmekte de akranlarından geri kalmaktadır. Çocuğunuzdaki konuşma bozukluğunun ne tür bir sorun olduğunu ancak uzman bir konuşma terapisti uygun olan tüm testleri ve değerlendirmeleri yaptıktan sonra tanılayabilir. Artikülasyon Terapisi İçin Yaş Sınırı Var mıdır? Kişi konuşmasından rahatsızlık duyuyorsa, konuşma biçimini değiştirmek için her yaşta terapi alabilir, yaş sınırı yoktur. Ancak ne kadar erken dönemde terapi yapılırsa o kadar hızlı düzelecektir. Sekiz yaşından sonra artikülasyon bozukluklarının kendilerinden düzelme olasılığı azalır. Artikülasyon Bozukluğu Çocuğun Okul Başarısını Etkiler mi? Okulöncesi dönemde var olan dil ve konuşma problemleri ilkokulda da devam ediyorsa akademik başarısı etkilenecektir. Ciddi fonolojik problemleri ve dilsel yetersizliği olan çocukların okula başladıklarında okuma-yazma gibi akademik becerileri yaşıtlarından daha geç ve güç edindikleri bildirilmektedir (%40-50’si; Rescorle, 1996). Sesletim hataları, yanlış yazma, konuştuğu gibi yazma gibi durumlarla karşılaşılabilmektedir. Artikülasyon Bozukluğu Çocuğun Sosyal Yaşantısını Nasıl Etkiler? Kendini iyi ifade edemeyen çocuklar farklı tepkiler geliştirebilir:    Bazı çocuklar arkadaşları onu anlamadığı için agresif tepkiler geliştirir, arkadaşlarına kızar, vurur, bağırır vb. Sonuçta ”kötü çocuk” etiketi ile gruptan dışlanabilirle. Bazı çocuklar “beni anlamıyorlar” duygusuyla içe kapanma, grup etkinliklerinden kaçınma, bildiği halde sorulara “bilmiyorum” diyerek geçiştirme cevaplar verme vb tepkiler geliştirebilirler. İki durumda da izole olma duygusu yaşarlar. Zamanla okula gitmek istememe, etkinlere katılmama vb sosyal uyum sorunları yaşayabilirler. Artikülasyon Terapisinde Neler Yapılır? Fonolojik farkındalık çalışmaları, konuşma seslerini takip etmeyi öğrenme, kendini dinlemeyi öğrenme, sesin üretimi için fiziksel, görsel, işitsel uyarılar kullanma, sesin üretimi ve genellenmesine yönelik çalışmalar yapılır. Çalışmalar ev ödevleriyle pekiştirilir. Uzm. Dil ve Konuşma Terapisti Özlem Akgün Bilgili