KARDEŞ KISKANÇLIĞI Kıskançlık, bir heyecan biçimidir. Kıskançlık heyecanı, kızgınlık sonucu oluşan, insana yönelik bir içerleme tutumu olarak tanımlanabilir. Kıskançlığın sebebi ve ifade biçimi büyük ölçüde psiko-sosyal etkileşim ortamıyla çocuğa yöneltilen uyarımlara bağlıdır. Kıskançlığı oluşturan ortam çoğu kez toplumsal kaynaklı olup, özellikle çocuğun sevdiği kişileri içerir. Kıskançlık beklenen ilgi, sevgi ve şefkat eksikliğine verilen doğal bir yanıttır. Bireyin sakladığı kızma duygusu, gücenme olarak da tanımlanabilir. Kıskançlık olayında bazı korkular sık sık hiddetle birleşir. Kıskanç birey, sevilen bireyle ilişkilerinde kendini tedirgin hisseder ve bu kişinin sevgisi karşısında kendi statüsünü kaybedeceğinden korkar. Dışarıya yönelik kıskançlık her zaman insanları, özellikle çocuğun sevgi beslediği kişileri ilgilendiren bir olaydır. İlk çocuklukta kıskançlık, anne-babayı ya da kendisine bakan bireyleri içerir. Çünkü çocuk ilgi ve şefkati arzular, sıklıkla kendini diğer bir çocukla kıyaslama içinde bulur. Küçük çocuklarda kıskançlık ise, genellikle 2 / 6 yaşları arasında yeni bir kardeşin gelmesinden kaynaklanan çok genel bir duygusal deneyimdir. KARDEŞ KISKANÇLIĞININ NEDENLERİ NELERDİR? Çocuklarda “kardeş kıskançlığı” duygusunun ortaya çıkması genellikle aileye yeni bir bebeğin katılmasıyla olur. O ana kadar yalnız kendisine yöneltilen sevgi, ilgi ve dikkat başkasına kayınca, çocuk kendisini terk edilmiş, güvensiz ve desteksiz hisseder. Kardeş doğumunu izleyen kıskançlıkta, bebeğin doğumuyla ilgili tüm ilgiler ona çevrilir. Anne, hastaneden döndükten sonra, hep bebekle meşgul olur. Bunlar büyük çocuğun gözünden kaçmaz. Uzun süre çocuğa, kardeş doğumundan güzel bir olay olarak söz edilmiştir. Ama ne var ki çocuk, bebeğin kendi yerini almakta olduğunu görmeye başlar Kıskançlık duyguları ile birlikte gizli düşmanlık duygusu yerleşir. Zaman zaman gözlenen bu duygu, koşullar uygun olduğu Anne baba sevgisini ölçüde saldırganlık şeklinde ortaya çıkar Daha ikinci bir bireyle sonra kavga şekline dönüşür. Kardeş paylaşmak kıskançlığından doğan düşmanlık, bazen kardeşe durumunda kalan değil de, anneye yönelir. çocuk, hem öfke duyar hem de ailesinin 3 yaş civarında kardeş kıskançlığı daha çok sevgisini yitirme yaşanır. Yaş büyüdükçe çocuk aile içindeki yerini korkusunu içinde taşır. yitirmekten daha az korkmaya başlar. Yeni bebeğin bakımını da yardım etmeye başlar. Kardeş kıskançlığı her zaman büyük kardeşin küçüğü kıskanması şeklinde olmaz. Bazen terside görülebilir. Küçük kardeş büyüğün gösterdiği olgunlukta beceri gösteremediği için büyüğünü kıskanır. Ona yaşıyla ilgili tanınan özgürlükleri hazmedemez. Ona verilen şeyler bana verilmiyor diye problem edinir. Başarı ile ilgili konularda kıskançlıklar yaşanabilir. Örn: bazı konularda biri diğerinden daha başarılı ise, özellikle de küçük kardeşin büyükten daha iyi performans gösterdiği durumlarda büyük küçüğe düşman kesilir. KISKNAÇLIĞIN BELİRTİLERİ Açıkça öfkesini belirtir, canını acıtıcı hareketler yapar. Bebeksi davranışlar gösterebilir. Uyku problemleri yaşanabilir. (korkuyorum, üşüyorum vb. problemlerle kendi odasında yatmama, gece kalkıp gezinme, ağlama gibi davranışlarla annebabasını rahatsız ederler.) Daha önceden başlayabilir. yapabildiği şeyleri yapmamaya, ebeveyne Nedenli, nedensiz ağlar, bağırır, eşyaları kırar . Devamlı huzursuzdur, etrafı rahatsız eder. Kardeşiyle aynı yaştaki çocuklara kıskançlığını yansıtabilir. Kıskançlık doğal bir duygudur. Kardeşini kıskanan çocuk suçlanmamalı, kıskançlık duygusunun kötü bir şey olduğu vurgulanmamalı, kıskançlığından dolayı azarlanmamalıdır. yaptırmaya Çocuğa anlayışla yaklaşma, sevildiğini ve unutulmadığını kanıtlayan davranışlar onu rahatlatır. Bazen, yanlış bir tutum olarak kıskanan çocuğa, diğer kardeşi hakkında kötü şeyler söylenir. “O zaten pis, hep de ağlıyor, sen bizim ilk göz ağrımızsın, seni daha çok seviyoruz vb. bu tür sözler çocuğa hiç inandırıcı gelmez ve size güveni sarsılır. Doğal olarak kendisini rahatsız hissetmez. Ancak, kıskançlık tümüyle ve hemen geçmez. Çocuk kendi gerçeğini zamanla kabul etmeyi öğrenecektir. İleri yaşlarda bile içinde küllenmiş kıskançlık duyguları kalabilir. AİLELERİN ALABİLECEĞİ ÖNLEMLER Yeni bir çocuk doğacağı zaman çocuk buna alıştırılmalı, yeni gelen zayıf ve güçsüz olacağı, bakıma ihtiyacı olacağı anlatılmalıdır. Bebeğin başkalarına muhtaç olduğu, kendisinin bakıma muhtaç olmadığı gururunu okşayacak şekilde anlatılmalıdır. Çocuklara, bir gün azaldığında perişan olabilecekleri kadar aşırı sevgi gösterilmemelidir. Çocuğa kıskançlığını tahrik edecek sözler söylenmemeli, şakalar yapılmamalıdır. Çocuğa ait eşyalar, onun onayı olmadan kardeşine verilmemelidir. Çocuklar arasında, cinsiyet, zekâ, güzellik, kuvvet vb. kıyaslanmamalıdır. Evde ve yakın çevredeki insanların aynı doğrultuda davranmaları sağlanmalıdır. Anne, bazen küçüğün bakımını babaya bırakıp sadece büyükle ilgilenebileceği zaman dilimleri yaratmalıdır. Yeni bebeğe gelen hediyeler, abartılı bir şekilde sergilenmemeli, mümkünse görmemesi sağlanmalıdır. En doğru hediye büyüğüne alınan hediyedir. Kardeşine yönelik olumsuz davranışlar yüzünden cezalandırılmamalı, vicdan gelişimine katkıda bulunmak için sorular sorup olay hakkında düşünmesi sağlanmalıdır. Küçük kardeşin büyüğü kıskanması durumunda: büyüdüğünde onunda aynı becerileri gösterebileceği, ilişkileri olabileceği, sahip olduğu şeylerin artabileceği anlatılmalıdır. EMİNE ÖRNEK EĞİTİM KURUMLARI REHBERLİK SERVİSİ