80-83 niddm ve kognisyon_ggy.1.qxd

Ýnsüline Baðýmlý Olmayan Diabetik
Hastalarýn P300 ve Mini Mental Durum
Muayenesi ile Kognitif Fonksiyonlarýn
Deðerlendirilmesi
Yrd. Doç. Dr. Ayþenur TAÞ*, Prof. Dr. Suat TOPAKTAÞ*, Prof. Dr. Ferhan CANDAN**,
Doç. Dr. Aytekin AKYÜZ*
aþlanma ile beraber algýlama bozukluklarý ve
demans prevalansýnda artýþ görülmektedir.
Yaþlýlarda sýk görülen Ýnsüline Baðýmlý Olmayan
Diabetes Mellitus (NIDDM) 40 yaþýndan sonraki
her 10 yýl içinde 2-3 kat fazla ortaya çýkmaktadýr
(Harris ve ark. 1987, Andersson ve ark. 1991).
Y
Glukoz beynin enerji kaynaðýdýr. Glukoz metabolizmasýnda ortaya çýkan bir bozukluk algýlama
fonksiyonunu olumsuz etkileyebilir. Diabette algýlama bozukluðu olduðuna dair ilk veriler uzun yýllar
öncesine dayanmaktadýr. Ciotti ve arkadaþlarý
(1986) Mini Mental Durum Muayenesi (MMDM)
yaptýklarý diabetli hastalarda skorlarý düþük bulmuþlardýr. Bunun ardýndan yapýlan çalýþmalarda
gerek insüline baðýmlý gerekse insüline baðýmlý
olmayan diabetik hastalarda algýlama fonksiyonunun bozulduðunu bildirmiþlerdir (Richardson
1990, Tun ve ark. 1990). Worrall ve arkadaþlarý
(1993) da Tip II diabetik hastalarda MMDM skorlarýný düþük olarak bulmuþ ve daha önceki çalýþmalara destek olmuþtur.
462 yaþlý hasta üzerinde yapýlan bir çalýþmada,
algýlama fonksiyonu ile NIDDM ve hiperinsülinemi
arasýnda çapraz bir iliþki bulunmuþtur (Kalmjin ve
ark. 1995).
*
80
Cumhuriyet Üniversitesi Týp Fakültesi Nöroloji Anabilim
Dalý, ** Ýç Hastalýklarý Anabilim Dalý, SÝVAS
Epidemiyolojik çalýþmalarda, glukoz intoleransý ve
demans arasýnda iliþki saptanmýþtýr. Bir çalýþmada
vasküler demans ve Alzheimer hastalýðý için risk
faktörlerini araþtýrmýþlar ve vasküler demans için
Diabetes Mellitus'u (DM) önemli bir risk faktörü
olarak bulmuþlardýr (Yoshitake ve ark. 1996). Bu
çalýþmada DM'nin Alzheimer hastalýðý için de risk
düzeyinin anlamlý olduðu vurgulanmýþtýr.
Rochester çalýþmasýnda, NIDDM'si olan 1455
hasta retrospektif olarak incelenmiþ ve özellikle
erkek hastalarda Alzheimer Hastalýðý insidansýnda
artýþ bulunmuþtur (Leibson ve ark. 1997). Ancak
bunlarýn tersine Nielson ve arkadaþlarýnýn bir çalýþmasýnda diabetin Alzheimer hastalýðý için risk
olmadýðý düþünülmüþtür (Nielson ve ark. 1996).
Buna benzer olarak Winograd ve arkadaþlarý,
Alzheimer hastalýðý olanlarda, Oral Glukoz
Tolerans Testi’ne (OGTT) glukoz ve insülin
yanýtýnýn normal olduðunu bildirmiþlerdir
(Winograd ve ark. 1991).
Ýnsanlarda ve rodentlerde glukoz uygulamasýnýn
hafýzayý iyileþtirdiði gözlenmiþtir (Gonder-Fredrik
ve ark. 1987, Gold ve Stone 1988).
DM'nin süresi ile kognitif fonksiyonlarýn ortaya çýkmasý arasýnda da farklý görüþler vardýr. Bazý çalýþmalar kognitif fonksiyonlar ve hastalýk süresi
arasýnda bir paralellik bulamazken (Perlmuter ve
ark. 1984), Elias ve arkadaþlarý (1997) bunun tersini iddia etmiþtir.
ÝNSÜLÝNE BAÐIMLI OLMAYAN DÝABETÝK HASTALARIN P300 VE MÝNÝ MENTAL
DURUM MUAYENESÝ ÝLE KOGNÝTÝF FONKSÝYONLARIN DEÐERLENDÝRÝLMESÝ
Tüm çalýþmalar sonucu, anlaþýlabileceði gibi,
NIDDM'li hastalarda algýlama fonksiyonunda
bozukluk olduðu savunulmaktadýr. Bu konuda
þimdiye dek pek çok çalýþma yapýlmýþtýr. Çalýþmalarýn bir kýsmý farklý sonuçlar içermektedir.
Bugün demans, üzerinde çok çalýþýlan bir konudur.
Demansif hastanýn düþkünlüðünü ortadan kaldýrabilecek veya demans nedeni olabilecek herhangi
bir problemin veya riskin tanýnmasý ve tedavisinin
yapýlabilmesi oldukça önemlidir. Kognitif fonksiyonlarýn bozulmasý hem hasta hem de çevresi için
büyük sorun yaratýr. Ýþte bu yüzden DM'nin neden
olabileceði düþünülen algýlama bozukluðunun
araþtýrýlmasý da üzerinde dikkatle durulmasý
gereken bir durumdur.
Bu çalýþmada, NIDDM'li hastalarda MMDM ve
Olaya Ýliþkin Ýþitsel Potansiyel (OÝÝP) yani P300
uygulayarak kognitif fonksiyonlarýný incelemeyi ve
hastalýk süresi ile kognitif fonksiyon arasýnda bir
iliþkinin var olup olmadýðýný araþtýrmayý
amaçladýk.
GEREÇ VE YÖNTEM
Vaka-kontrol tipindeki bu çalýþmaya 25 tane 10 yýldan az süredir NIDDM'si olan hasta (I. grup), 25
tane 10 yýl ve üzerinde NIDDM'li hasta (II. grup) ve
25 tane ayný yaþ grubundan normal saðlýklý birey
kontrol grubu olarak alýndý. Tüm hasta ve kontrol
gruplarýndan izin alýnarak ve etik ilkelere uyularak
çalýþmaya baþlandý.
I. grup 14 erkek ve 11 kadýn hastadan oluþtu. I.
Grubun yaþ ortalamasý 53.8±5.7, II. grup 13 erkek
ve 12 kadýn hastadan oluþtu ve yaþ ortalamalarý
52.0±4.2, kontrol grubu ise 15 erkek ve 10 kadýndan oluþtu. Bu grubun yaþ ortalamasý 54.2±4.5
idi.
Çalýþmaya katýlan hasta ve kontrol olgularý bir
nörolog ve bir iç hastalýklarý uzmaný tarafýndan
deðerlendirildi. Hepsinin kan glukoz düzeyleri ve
hemoglobin A1c ölçümü yapýldý. Her iki gruba da
MMDM ve OÝÝP testleri uygulandý. OÝÝP çalýþmasý
Nihon Kohden Neuropack 8 MEB 4200
EMG/Uyarýlmýþ Potansiyel Cihazý kullanýlarak sessiz ve yarý karanlýk bir odada yapýldý. 10-20 sistemine göre Fz, Cz, Pz bölgelerine aktif yüzeyel
elektrotlar, her iki kulak memesine referans elektrotlar yerleþtirildi. Stimülasyon için standart iþitsel
DEMANS DERGÝSÝ 2002;2: 80-83
"odd-ball paradigm" yöntemi kullanýldý. %80 sýklýkla yineleyen kalýn (1KHz) tondaki sesler arasýndan,
%20 sýklýkta ortaya çýkan ince (2KHz) tondaki
daha seyrek seslerin ayýrt edilmesi istendi.
MMDM hasta ve kontrol gruplarýnda kognitif yýkým
varlýðýný araþtýrmak ve varsa þiddetini ölçmek
amacýyla oryantasyon, hafýza, dikkat ve hesaplama, hatýrlama, lisan deðerlendirmeleri yapýlarak
araþtýrýlmýþtýr.
Kontrol ve hasta gruplarýnda OÝÝP'den ilk 30 hedef
uyaran ortalamalarý saptanarak sonuçlar birbirleriyle karþýlaþtýrýldý. Ortaya çýkan P300 latanslarý
Cz elektrot bölgesinden ölçüldü.
Veriler SPSS yazýlým programý aracýlýðý ile bilgisayarda analiz edildi. Ýstatistiksel yöntem olarak
hasta ve kontrol gruplarýnýn P300 ve MMDM'leri,
kan glukoz, HbA1c deðerleri Mann-Whitney U
Testi ile karþýlaþtýrýldý. Vakalarýn P300 ve MMDM
deðerleriyle, kan glukoz düzeyi, HbA1c arasýndaki
iliþki Pearson korelasyon testi ile araþtýrýldý. Vaka ve
kontrol guplarý yaþ ve cins açýsýndan student t testi
ile deðerlendirildi.
SONUÇLAR
Vaka ve kontrol gruplarý arasýndan yaþ ve cinsiyet
açýsýndan fark yoktu (p>0.05).
Her iki vaka grubunun P300 latanslarý kontrol
grubuna göre anlamlý derecede uzun bulundu (p<
0.05) (Tablo 1). Diabetik hastalarýn P300 latanslarý
ayný yaþ ve cins ile korele edilmiþ olan normal
saðlýklý bireylere göre uzamýþtý. Fakat grup I ve grup
II arasýnda P300 latanslarý açýsýndan fark yoktu
(p>0.05). Yani P300 latansýndaki uzama diabet
süresi ile iliþkili deðildi.
Vaka ve kontrol gruplarý arasýnda MMDM açýsýndan fark yoktu (p>0.05) (Tablo 2).
Her iki vaka grubunda da kan glukoz düzeyi ve
HbA1c düzeyinin hem P300 hem de MMDM ile
iliþkisi saptanamadý.
TARTIÞMA
65-74 yaþlarý arasýnda tahmin edilen glukoz intoleransý prevalansý %35-50'dir (Agner ve ark. 1982,
Mykkanen ve ark. 1990). Framingham çalýþmasýnda NIDDM ve diabetik olmayan olgular 28-30 yýl
süreyle takip edilmiþlerdir. Bu çalýþmada NIDDM
81
TAÞ A, TOPAKTAÞ S, CANDAN F, AKYÜZ A.
Tablo 1. Gruplarýn P300 latanslarý açýsýndan deðerlendirilmesi
Tablo 2. Gruplarýn MMDM açýsýndan deðerlendirilmesi
GRUP
P300 (ort ± SD msn)
GRUP MMDM
Grup I (n=25)
327.64±21.04
Grup I (n=25)
27.20±2.12
Grup II (n=25)
333.08±26.35
Grup II (n=25)
27.60±1.77
KONTROL (n=25)
307.92±10.11
KONTROL (n=25)
28.16±1.57
(Mann- Whitney U Testi, P<0.05). Grup I, 10 yýldan daha az süreli
NIDDM olgularýný, Grup II, 10 yýldan fazla süreli NIDDM olgularýný
içermektedir.
ve kan basýncýnýn algýlama fonksiyonu üzerine sinerjik bir etkisi olduðu gözlenmiþtir. Uzun süredir
insülin tedavisi alan ve NIDDM'li hastalarda algýlama fonksiyonu düþük olarak bulunmuþtur (Elias ve
ark. 1997). Sinclair ve arkadaþlarý huzur evinde
yaþayan diabetik ve diabetik olmayan yaþlýlar
arasýnda bir çalýþma yapmýþlar ve diabetik olanlarda demansýn daha fazla olduðunu belirtmiþlerdir
(Sinclair ve ark. 1997).
Yalnýzca yaþlý diabetiklerde deðil genç NIDDM
hastalarýnda da dikkat ve hafýzada bozulma
bildirilmiþtir (Dey ve ark. 1997).
Ancak bunlarýn aksine, Alzheimer hastalarýnda
yüksek glukoz düzeylerine rastlandýðý gibi bunun
tersini iddia eden (Meneilly ve Hill 1993), düþük
glukoz ve insülin düzeylerinin bulunduðu çalýþmalar da vardýr (Landin ve ark. 1993, Fisman ve
ark. 1988).
Genel olarak çalýþma sonuçlarýnda NIDDM hastalarýnda, algýlama olumsuz olarak etkilenmekte ve
Alzheimer hastalýðý veya demansif deðiþikliklerle
benzer sonuçlar doðurabilmektedir.
NIDDM'li hastalarýn kognitif fonksiyonlarýný
incelediðimizde bizim sonuçlarýmýz da genel olarak
daha önce yapýlmýþ çalýþmalara benzerlik göstermektedir. Ancak NIDDM'li hastalarýn MMDM skorlarý kontrol grubuna göre farklýlýk göstermemiþtir.
Bu sonuç daha önceki çalýþmalarla uyumlu gözükmemektedir (Ciotti ve ark. 1986, Worrall ve ark.
1993, Croxson ve Jagger 1995). Gerçi bizim vaka
gruplarýmýzda da MMDM skorlarý kontrol grubuna
göre düþüktü. Ancak bunun istatistiksel olarak
anlamý yoktu. Bu durum belki de bizim çalýþmamýzda MMDM'nin alt skorlarý için ayrý ayrý
deðerlendirme yapýlmamýþ olmasýndan kaynaklanmýþ olabilir.
82
(Mann- Whitney U Testi, gruplar arasýnda fark saptanmadý).
Bizim çalýþmamýzda NIDDM hastalarýnda P300
latansýnda uzama saptanmýþtýr. P300 latansýndaki
uzama kan glukozu ve HbA1c düzeyi ile iliþkili
bulunmamýþtýr. Bu durum Kurita ve arkadaþlarýnýn
(1996) yaptýklarý P300 çalýþmasý ile uyumlu gözükmektedir. Dey ve arkadaþlarýnýn (1997) yaptýklarý
bir çalýþmada da 28 NIDDM ve 28 kontrole P300
yapýlmýþ ve NIDDM hastalarýnda latansýn uzadýðý
bildirilmiþtir. Bu uzama kan glukoz düzeyi ve
HbAIC düzeyi ile korele deðildir. Tandon ve
arkadaþlarý ise kötü kontrollü NIDDM hastalarýnda
P300 latansýnda uzama olduðunu bildirmiþlerdir
(Tandon ve ark. 1999).
Çalýþma sonucunda diabet süresi ile P300 ve
MMDM skorlarýnýn bozulmasý arasýnda bir korelasyon bulamadýk. Buna benzer sonuçlar daha
önce yapýlan bazý çalýþmalarda da bulunmuþtur
(Perlmuter ve ark. 1984, Zaslavsky ve ark. 1995).
Ancak 1997'de yapýlan bir çalýþmada ise diabet
süresi ile kognitif bozulma arasýnda korelasyon
tespit edilmiþtir (Elias ve ark. 1997). Sonuçlardaki
bu farklýlýklar tanýnýn geç konmasýna ya da hastanýn diabet baþlangýç süresini hatýrlayamamasý ya
da doktora geç baþvurmasýndan kaynaklanýyor
olabilir. Yani hastalýk süresi kesin olarak belirlenememiþ olabilir.
NIDDM'li hastalarda hafif de olsa kognitif fonksiyon bozukluðunun olmasý, bu hastalarýn demans
yönünden takibinin yapýlmasýna gerek olduðunu
göstermektedir. Bunun yanýsýra NIDDM'de kognitif
fonksiyon bozukluðuna yol açan mekanizmalar
daha kesin biçimde belirlenmeli ve etiyolojiye
yönelik önleyici giriþimler yapýlmalýdýr. Bu nedenle
NIDDM'li hastalarda kognitif fonksiyonlarýn
araþtýrýlmasý henüz son bulmamýþtýr. Bu konu üzerine daha geniþ kapsamlý ve yeni çalýþmalara
ihtiyaç vardýr.
DEMANS DERGÝSÝ 2002;2: 80-83
ÝNSÜLÝNE BAÐIMLI OLMAYAN DÝABETÝK HASTALARIN P300 VE MÝNÝ MENTAL
DURUM MUAYENESÝ ÝLE KOGNÝTÝF FONKSÝYONLARIN DEÐERLENDÝRÝLMESÝ
KAYNAKLAR
Agner E, Thorsteinsson B, Eriksen M (1982) Ýmpaired glucose
tolerence and diabetes mellitus in elderly subjects. Diabetes
Care, 5:600-604.
Andersson DK, Svardsudd, Tibblin G (1991) Prevalence and
incidence of diabetes in a Swedish community. 1972-1987.
Diabet Med, 8:428-434.
Ciotti G, Bonati PA, Pedrazzoni M ve ark. (1986) Mental deterioration in elderly subjects with type 2 diabetes mellitus (in
Italian). G Clin Med, 67:21-23.
Croxson SC, Jagger C (1995) Diabetes and cognitive impairment: A community-based study of elderly subjects. Age Ageing,
24:421-424.
Dey J, Misra A, Desai NG ve ark. (1997) Cognitive function in
younger type II diabetes. Diabetes Care, 20:32-35.
Elias PK, Elias MF, D'Agostino RB ve ark. (1997) NIDDM and
blood pressure as risk factors for poor cognitive performance:
The Framingham study. Diabetes Care, 20:1388-1395.
Fisman M, Gordon B, Feleki V ve ark. (1988) Metabolic changes
in Alzheimer's disease. J Am Geriatr Soc, 36:298-300.
Gold PE, Stone WS (1988) Neuroendocrine effects on memory
in aged rodents and humans. Neurobiol Aging, 9:709-717.
Gonder-Frederick L, Hall JL, Vogt J ve ark. (1987) Memory
enhancement in elderly humans: Effect of glucose ingestion.
Physiol Behav, 41:503-504.
Harris MI, Hadden WC, Bennentt PH (1987) Prevalance of diabetes and impaired glucose tolerance and plasma glucose levels
in U.S. population aged 20-74 years. Diabetes, 26:523-534.
Kalmjin S, Feskens EJM, Launer LJ ve ark. (1995) Glucose intolerance, hyperinsulinemiaand cognitive function in a general
population of elderly men. Diabetologia, 38:1096-1102.
Kurita A, Katayama K, Mochio S (1996) Neurophysiological evidence for altered higher brain functions in NIDDM. Diabetes
Care, 19:361-364.
Landin K, Blennow K, Wallin A ve ark. (1993) Low blood pressure and blood glucose levels in Alzheimer's disease: Evidence
for a hypometabolic disorder. J Intern Med, 233:357-363.
Leibson CL, Rocca WA, Hanson VA ve ark. (1997) Risk of
DEMANS DERGÝSÝ 2002;2: 80-83
dementia among persons with diabetes mellitus. Am J
Epidemiol, 145:301-308.
Meneilly GS, Hill A (1993) Alterations in glucose metabolism in
patients with Alzheimer's disease. J Am Geriatr Soc, 41:710-714.
Mykkanen L, Laakso M, Uusitupa M ve ark. (1990) Prevalence
of diabetes and impaired glucose tolerance in elderly subjects
and their association with obesity and family history of diabetes.
Diabetes Care, 13:1099-1105.
Nielson KA, Nolan JH, Berchtold NC ve ark. (1996)
Apolipoprotein-E genotyping of dibetic dementia patients: Is diabetes dementia patients: Is diabetes rare in Alzheimer's disease.
J Am Geriatr Soc, 44:897-904.
Perlmuter LC, Hakami MK, Hodgson-Harrison C ve ark. (1984)
Decreased cognitive function in aging non-insulin dependent
diabetic patients. Am J Med, 77:1043-1048.
Richardson JT (1990) Cognitive function in diabetes mellitus.
Neurosci Biobehav Rev, 14:385-388.
Sinclair AJ, Allard I, Bayer A (1997) Observations of diabetes
care in long-term instituonal settings with measures of cognitive
function and dependency. Diabetes Care, 20:778-784.
Tandon OP, Verma A, Ram BK (1999) Cognitive dysfunction in
NIDDM: P3 event related evoked potential study. Indian J
Physiol Pharmacol, 43(3):383-388.
Tun PA, Natham DM, Perlmuter LC (1990) Cognitive and affective disorders in elderly diabetics. Clin Geriatr Med, 6:731-746.
Winograd C, Jacobson D, Minkoff J (1991) Blood glucose and
insulin response in patients with senile dementia of the
Alzheimer's type. Biol Psychiatry, 30:507-511.
Worrall G, Moulton N, Briffett E (1993) Effect of type II diabetes
mellitus on cognitive function. J Fam Pract, 36:639-643.
Yoshitake T, Kiyohara Y, Kato I ve ark. (1996) Incidence and risk
factors of vascular dementia and Alzheimer's disease in a defined
elderly Japanese population: The Hisayama study. Diabetologia,
39:1392-1397.
Zaslavsky LM, Gross JL, Chaves ML ve ark. (1995) Memory dysfunction and autonomic neuropaty in non-insulin-dependent
(type II) diabetic patients. Diabetes Res Clin Pract, 30: 101-110.
83

Download Report