AİLEM VE BEN CEP HARÇLIĞI YAZAN: MERAL ŞAHİN Cep harçlığı demek, çocuğun sorumluluk sahibi olması ve paranın değerinin öğrenmesi demektir. Her istediğini alması, her istediğini yapması için harçlık verilmemelidir. Harçlık, paranın değerini öğretmek ve sorumluluk duygusu kazandırmak için verilmelidir. Çocuğa harcatmak için değil. Çocuklara verilecek cep harçlığının amacı küçük yaştan itibaren parayı kullanabilme, iktisatlı kullanma, kendi öz denetimini yapabilme ve idare edebilme becerisini geliştirmek olmalıdır. Paranın çocukların hayatlarına ilk girişi birçok ailede ebeveynlerin çocuklarına harçlık vermesiyle başlamaktadır. Harçlık çok önemli, yararlı ve dikkatle uygulanması gereken bir sistemdir. Harçlık sistemi doğru uygulandığında çocukların para ile sağlıklı bir ilişki kurmalarını, bütçe yönetimi konusunda deneyim kazanmaları ve sorumluluk duygularının gelişimi sağlamaktadır. Hatalı uygulamalar ise çocuklarda kalıcı olumsuz sonuçlara yol açabilmekte ve tüm hayatlarını etkileyebilmektedir. Okul öncesi çağda, çocuk parayı yavaş yavaş tanımaya başlamaktadır. Bu dönemde paranın kıymetini ve sahip olduklarını korumayı öğretmek kadar sorumluluk duygularını geliştirmek de elbette önemlidir. 3 -4 yaşlarındaki çocuklar için para alınacak şeye ödenen bir bedel değil, istediği şeyi almak için bir araçtır. 5-6 yaşlarındaki çocuklar; özellikle anne babalarından duyarak bazı şeylerin bedelinin daha fazla olduğunu, paranın bir sayısal değeri olduğunu fark etmeye başladıkları dönemdir. Bu yaşlarda çocukla birlikte bakkala gitmek ekmek, süt ya da en sevdiği yiyeceği almak için önce paranın ödemesi gerektiği çocuğa yaşayarak öğretilmelidir. İlkokul dönemiyle birlikte çocuğa harçlık verilmeye başlanmalıdır. Çünkü çocuk artık evden daha uzun zamanlar boyunca uzak kalacağı için ihtiyaçları da artacaktır. Bu yaşlardaki çocuklara okulda alınacak yiyecekler ya da küçük ihtiyaçlar için günlük olarak harçlık verilebilir. İlkokul döneminde harçlığın günlük olarak verilmesi en uygunudur. Çocuk yaklaşık 8 yaşından itibaren harçlık kavramını ve paranın değerini anlamaya başlamaktadır. Harçlık ortaokul döneminde haftalık daha ileriki dönemlerde ise aylık olarak verilmelidir. Gerekirse çocuğun para kullanma davranışı gözlenerek gerekli düzenlemeler yapılmalıdır. Ne kadar harçlık verilmeli konusunda ise, ebeveynin ekonomik durumu belirleyici olmalıdır. Çocukların ne kadar harçlık alacağı sadece ebeveynler tarafından belirlenmemeli, bu konuda çocuklarla birlikte ortaklaşa karar verilmelidir. Çocuklara verilecek harçlık miktarı aile bütçesini sarsmayacak şekilde belirlenmelidir. Aile bütçesinin izin verdiği miktar çocukların beklentisinin altında kaldığı takdirde bu konu çocuklara onların anlayabileceği bir dil kullanılarak sebepleriyle açıklanmalıdır ve orta bir noktada buluşma sağlanmalıdır. Evdeki her çocuk yaşıyla uyumlu bir miktarda harçlık almalıdır ve harçlık miktarı yaşla ve ihtiyaçlarla doğru orantılı olarak artmalıdır. Ailedeki çocuklar arasında cinsiyet, beceriler veya herhangi başka bir sebeple harçlık konusunda asla ayrım yapılmamalıdır. Özel durumlar(yol, okul için araç gereç mesleki eğitim için vb)ise göz önünde bulundurulmalı ve gerekli açıklamalar yapılmalı. Ebeveynler tarafından bu konuda yapılacak haksızlıklar hem kardeşler arasında hem de çocukla ebeveynleri arasında kıskançlık, öfke ve çatışmalara sebep olabilir. Ayrıca çocuğa ihtiyacının çok üstünde harçlık vermek sakıncalıdır. Aileler harçlık verirken çocuğa bu konuda kılavuzluk edebilmelidir. Bu durumda, verilen parayı nereye harcamaları gerektiğine müdahaleci olmadan beraberce karar alınabilir. Paranın ne anlama geldiği, nasıl kazanıldığı, değerinin alım gücü kadar olduğunu ve nelere harcanabileceği çocuğa anlatıldıktan sonra ilk zamanlarda yaptığı seçimleri eleştirmemek yerinde olur. Fakat çocuğa verilen paranın bir miktarı ile tasarruf yapması çeşitli yollarla öğretilmelidir. Birikim yapmaları konusunda çocuk özendirilmelidir. Birikimleri sonucunda ne almak istediklerini belirlemeleri, para biriktirmeye başlamaları için iyi bir yol olabilir. Çocuğun para biriktirme motivasyonlarının devam edebilmesi için, kısa vadede ulaşılabileceği hedefler koyması teşvik edilmelidir. Örneğin ilk önce bir aylık harçlığından biriktirerek alabileceği bir şeyi belirlemesini sağlamak gibi. Harçlığını kullanma becerisi arttıkça çocuk daha uzun vadeli hedefler saptaması konusunda yüreklendirilmelidir. Anne Babalara Harçlık Konusunda Öneriler:  Harçlık miktarı belirlenirken çocuğun içinde bulunduğu yaş dilimi, ihtiyaçları, içinde bulunduğu sosyal ortamı ve ailenin ekonomik durumu göz önünde tutulmalıdır.  Harçlığın sorumluluk almayı öğretmek ve çocuğun bireyselliğini desteklemek için önemli bir eğitim aracı olduğu unutulmamalıdır.  Harçlık çocuğun ihtiyaçlarını karşılayabilmesine, kendisine bütçe oluşturabilmesine ve birikim yapabilmesine olanak sağlamalıdır.  Çocuğun değişen ihtiyaçlarına göre harçlık miktarı yeniden düzenlenebilmelidir.  Harçlık miktarının gereğinde çok fazla ya da çok az belirlenmiş olması çocukları olumsuz etkileyebilir.  Çocuğa harçlık verilirken, bu harçlıkla hangi ihtiyaçlarını karşılamasının beklendiği açık ve net olarak ifade edilmelidir.  Çocuğun harçlığı nasıl kullanacağı konusunda yol gösterici olunmalı ancak onun yerine kararlar verilmemelidir.  Harçlığı kesmek bir ceza yöntemi olarak kullanılmamalıdır. Harçlık çocuğun bulunduğu dönemde ve yetişkinlikte parayla kuracağı ilişkinin şekillendirilmesinde önemli bir yer tutmaktadır. Sonuç olarak, çocuk ne paranın her şeyi halledebilir olduğunu düşünüp parayı gereğinden fazla, ne de gereğinden az önemsememelidir. Para insan hayatında ihtiyaçlarını karşılamak için kullandığı araç olmalıdır.