25.02.2014 Toplumsal Düzen Kuralları Tanımı: • Toplumlarda düzenin sağlanabilmesi için, • Güçlerin dengelenmesi ve güçlünün güçsüzü ezmemesi için oluşturulan kurallara denir. Toplumsal Düzen Kuralları Temel toplumsal düzen kuralları: • Görgü, ahlak, din ve hukuk kurallarıdır. Yrd. Doç. Dr. Çetin ERDOĞAN www.yarbis.yildiz.edu.tr/cerdogan [email protected] 25.02.2014 Toplumsal Düzen Kuralları Toplumsal Düzen Kuralları Amacı: • Bireylerin birbirlerine, topluma ve devlete, toplumun ve devletin de bireylere karşı tutum ve davranışlarını belirlemek, • Tarafların çıkar çatışmaları arasında bir denge kurmaktır. • Bu kurallardan bazıları kişilere ödevler yükler, bazıları da hak ve yetkiler verir. 25.02.2014 2 • • • • 3 Olmazsa ne olur? Toplumsal değerler kaybolur. Kaos yaşanır. Orman kanunları geçerli olur. Mankurtlaşma-kimliksizleşme başlar. 25.02.2014 4 1 25.02.2014 Görgü Kuralları Toplumsal Düzen Kuralları (Âdâb-ı Muaşeret) • Âdâb-ı Muaşeret = Birlikte yaşama âdâbı Türleri: • Görgü Kuralları • Kişilerin toplum içindeki tutum ve davranışlarını düzenleyen kurallardandır. • Ahlak Kuralları • Din Kuralları • Selamlaşma, misafir ağırlama, yeme-içme vb. • Hukuk Kuralları 25.02.2014 • Zamana ve yere göre değişiklik gösterebilir. 5 25.02.2014 Görgü Kuralları Ahlak Kuralları • Yaptırımı: toplum tarafından kınanma, ayıplanma • Bazı görgü kuralları aynı zamanda hukuk kuralı da olabilir! • Toplumda iyi veya kötüye ilişkin değer yargılarına göre yapılması veya yapılmaması gereken davranışlara ilişkin kurallardır. • Toplumdan topluma, kültürden kültüre zamana göre değişiklik gösterebilir. • Sokakta selamlaşma görgü kuralı iken hukuk kuralı da olur mu? 25.02.2014 6 7 25.02.2014 ve 8 2 25.02.2014 Ahlak Kuralları Din Kuralları Yaptırımı: • Toplum tarafından kınanma, • Toplumdan dışlanma olabilir. • Yaptırım genelde manevidir. • Görgü kurallarından daha etkili ve bağlayıcıdır. • Ahlaksızlık • Dinin yazılı ve sözlü emir ve yasaklarıdır. • Din kuralları ve hukuk kuralları arasında benzerlikler olabilir. • Örn. Adam öldürmek, hırsızlık hukuk kurallarına göre de pek çok dinin kurallarında da suçtur. > Görgüsüzlük • Ahlak kurallarının birçoğu hukuk kurallarına da aykırıdır. • Genel ahlaka aykırı davranışlar! 25.02.2014 • Din kuralları Tanrı’nın emri olduğu için değiştirilemez. 9 25.02.2014 Hukuk Kuralları Hukuk Kuralları • Hukuk terimi “hak” kelimesinin çoğuludur (haklar) Hukukun Tanımı: • Toplumsal yaşam içinde kişilerin birbiriyle, toplumla ve devletle olan ilişkilerini düzenleyen ve uyulması kamu gücü ile yaptırıma bağlanmış bulunan toplumsal düzen kurallarının bütünüdür. Hukukun Amacı: Barışın, hukuksal güvenliğin, adaletin sağlanması ve çıkar çatışmalarının önlenmesidir. 25.02.2014 10 11 • Kişilerin toplum içindeki tutum ve davranışlarını düzenler. Diğer kurallardan farkları: • Genel ve soyuttur (Benzer her durumda ve herkes için geçerlidir). • Belirli bir değer yargısına dayanır (Eşitlik, özgürlük, hak, adalet gibi). • Uyulması devlet zoruyla sağlanır. Yaptırımı devlet uygular. 25.02.2014 12 3 25.02.2014 Yaptırım (Müeyyide) Yaptırım (Müeyyide) Tanım: • Hukuk kurallarına uyulmasını sağlayan zorlayıcı güç veya • Hukuk kurallarına aykırı davranıldığında hukuk düzenince öngörülen sonuçla karşılaşma olarak tanımlanabilir. • Kişiler hukukun kendilerine yüklediği yükümlülükleri yerine getirmediklerinde devlet gücü ile yaptırım uygulanır. • Böylece toplumda hukuk düzeni sağlanmış olur. • Kişiler hukukun kendilerine yüklediği yükümlülükleri yerine getirmediklerinde devlet gücü ile yaptırım uygulanır. • Böylece toplumda hukuk düzeni sağlanmış olur. 25.02.2014 13 25.02.2014 14 Yaptırımın Tarihsel Gelişimi Yaptırımın Tarihsel Gelişimi • Yaptırımın bilinen ilk hali:Kişisel öç alma(intikam) • Kişinin kendisine haksızlık uygulayanı dilediği gibi cezalandırması. Sakıncaları: • Sınırının belirsiz olması, • Nesnel değerlendirmenin olmaması • Haksızlığı yapanın yakınlarına da zarar verilmesi • Örn. Kan davaları, kişisel düşmanlıklar vb. • Yaptırımda ikinci aşama: Kısas(göze göz, dişe diş) 25.02.2014 15 • Haksız davranış ile yaptırım arasında bir denge vardır. • Bir kişiyi öldüren kişinin kendisi de öldürülür. 25.02.2014 16 4 25.02.2014 Yaptırımın Tarihsel Gelişimi Yaptırımın İki Yönü • Yaptırımın günümüzdeki hali: Yargılama (Hukuk) • Haksızlığa uğrayan hakkını kendisi arayamaz, • Devlet’ten uğradığı haksızlığın giderilmesini ve haksızlık yapanın cezalandırılmasını ister. Maddi Yönü: • Suç/hukuksuz durum gerçekleştikten sonra • Suçu işleyen, hukuka aykırı davranan yaptırıma uğrar. • Mahkemenin verdiği karar Devlet gücü ile uygulanır. 25.02.2014 Manevi Yönü: • Hukuka aykırı davranış gerçekleşmeden önce • Suçun önlenmesine yöneliktir. • Kişiler yaptırım korkusu ile hukuka uygun davranır. 17 25.02.2014 Yaptırım Türleri Yaptırım Türleri Ceza Verme: Zorla Yaptırma: • Hukukun yüklediği yükümlülüklerini yerine getirmeyenler Devlet gücü ile harekete geçirilir ve yükümlülükleri zorla yaptırılır. • Ceza yaptırımı suçun ağırlığına göre belirlenir. • Suç ve ceza dengesi gözetilir. Örnek: • Borcunu ödemeyenin malları satılarak borcu ödetilir. • Askerliğini yapmayan tutuklanıp askere götürülebilir. Örnek: • Ölüm, hapis, para cezası, hak mahrumiyeti vb. cezalar verilebilir. 25.02.2014 18 19 25.02.2014 20 5 25.02.2014 Yaptırım Türleri Yaptırım Türleri Tazminat Ödetme: • Hukuka aykırı davranışı ile başkasına zarar verene bu zararı karşılamak üzere tazminat ödetilir. Geçerli Saymama: • Hukuka aykırı bir durum tespit edildiğinde yapılmış olan bir işlem geçersiz sayılabilir. Örnek: • Hakaret, iftira, kişilik haklarına saldırı suçu işleyenin diğerine tazminat ödemesi. • Tazminat miktarı suçun, suçlunun ve mağdurun durumuna göre hakimin takdir yetkisine bağlıdır. 25.02.2014 21 Örnek: • Evlendirme memuru önünde yapılmayan bir evlilik geçersiz sayılabilir. 25.02.2014 Yaptırım Türleri 22 Hukuk Kurallarının Türleri İptalini İsteme: • Özellikle kamu kurumlarında hukuka aykırı yönetsel işlemler görevli yargı birimi tarafından iptal edilebilir. • Hukuk kuralları niteliklerine göre üç gruba ayrılır 1. Emredici Kurallar 2. Yedek Kurallar Örnek: • Bakanlar Kurulunca alınan bir karar Danıştay tarafından iptal edilebilir. 25.02.2014 3. Tanımlayıcı Kurallar 23 25.02.2014 24 6 25.02.2014 Hukuk Kurallarının Türleri Hukuk Kurallarının Türleri 1. Emredici Kurallar 2. Yedek Kurallar (Tamamlayıcı ve Yorumlayıcı) • Tarafların aralarında kesinlikle uyacaklarını kararlaştırmadıkları sürece uymak zorunda olmadıkları kurallardır. • Uymayanlara yaptırım uygulanmaz. • Kişilerin mutlaka uymak zorunda oldukları, aksine bir hukuksal işlemin mümkün olmadığı kurallardır. • Kişiler kendi iradeleriyle değiştiremezler. Örnek: • Aynı anda tek kişiyle evlenmek • Hukuken erginliğin (rüştün) 18 yaşta başlaması 25.02.2014 • 25 Anlaşmazlık durumunda ilgili yasadaki tamamlayıcı ve yorumlayıcı kurallar uygulanır. 25.02.2014 Hukuk Kurallarının Türleri Hukuk Kurallarının Türleri 2. Yedek Kurallar (Tamamlayıcı ve Yorumlayıcı) • Taraflar yasada öngörülmüş bir mal rejimini aralarında kararlaştırmazlarsa ilgili tamamlayıcı kurallar uygulanır. • Tarafların bir sözleşmede kullandıkları ancak açıklayamadıkları bir hüküm yasada öngörülmüşse bu hüküm yorumlayıcı hükümdür. • Örnek: Kira sözleşmesinde kiranın ay başında ödeneceği yazılı ancak ay başının ne olduğu belirlenmemişse Borçlar Hukukunda bu, ayın 1. günü olarak belirlenmiştir. 25.02.2014 26 27 3. Tanımlayıcı Kurallar Bir hukuksal kavramın bir olayın hangi anlama geldiğini açıklayan ya da koşullarını belirleyen kurallardır. Örnek: Ayırt etme gücü (Medeni Kanun Md. 13): Yaşının küçüklüğü yüzünden veya akıl hastalığı, akıl zayıflığı, sarhoşluk ya da bunlara benzer sebeplerden biriyle akla uygun biçimde davranma yeteneğinden yoksun olmayan herkes, bu Kanuna göre ayırt etme gücüne sahiptir. 25.02.2014 28 7
© Copyright 2024 Paperzz
