BILTENI • Numero 10 • April 2014 PROGRAMA FORUMIJA KI JEKHIN INTERVJU E DIZJAKERE ŠERUTNEA TARI KOMUNA ŠUTO ORIZARI “O FORUMI ANGJA AMENGE BARO DŽANLIPA” O ZELS ANGJA STANDARDIA KI MODERACIA E FORUMENGE FORUMIA PREKAL O SESIE MODERATRIKA – IMPORTANTNO SI O DIZUTNE TE OVEN ŠUNDE O FORUMI ANGJA AMENGE BARO DŽANLIPA 1. I komuna Šuto Orizari ko nakhle masekoja implementiringja proektno forumi kote ko odola pervazia o dizutne alusargje o proekti “Renoviriba thaj sanacia e sporedno dromenge”. Savo džanlipa angja tumenge o forumi? “O DIZUTNE ČAČE SINE KREATIVNO KO DEJBE IDÉE THAJ BAHAMIA, A DOMINIRINEN SINE IDÉE TARI INFRASTRUKTURA SAR Angleder sa, valjani te bičhavav bari šukrikerin dži ko Makedonikano centari bašo internacionalno butikeriba (MCMS) thja e Švajcarsko agenciake bašo butikeriba (SDS) e šajdipaske te šaj thaj i komuna Šuto Orizari te ovel kotor taro “Forumija ki jekhin” thaj pakjava kaj o barabar butikeriba ka džal majodorig. O forumi angja amenge baro džanlipa soske dela pe šajdipa e dizutnenge korkoro te anen decizia so si olenge prioriteti, so g’ndinen o dizutne kaj nane len ki komuna so valjani te kerel pe thaj javer. An i amari čipota o dizutne sar problem sikavgje o droma so valjani te renovirinen pe thaj sanirinen pe. I komuna ko sasto procesi dela len sine teloikeriba ko forumia sar anglal thaj palo odova da kana valjani sine taro dejbe arka e bukjarne grupencar te resen informacie. 2 | PROGRAMA „Forumija ki jekhin“ SO SI REPARIRIBA O DROMA, ELKETRIKA TAMIKJERIBA PARKIA, TROTOARIA THAJ JAVER,, VAKEREL E DIZJAKORO ŠERUTNO TARI KOMUNA ŠUTO ORIZARI, R. ELVIS BAJRAM 2. Save idee thaj bahamia 3. Ka šaj li i komuna Šuto Orizari vakeren sine o dizutne? korkoro te implementirinel o O dizutne čače sine kreativno ko dejbe idee thaj bahamia a dominacia sine e ideen tari infrastruktura sar so si sanacia e dromenge, elektrika, tamikeriba parkia, trotoaria resarinaja te lokharel pe o dživdipa e dizutnenge ko mahale kote so dživdinena. Me sar dizjakoro šerutno ka kerav zori o proektia so nane hangime te realizirinen pe ko periodi taro mlo mandati. forumsko procesi? I komuna Šuto Orizari ka šaj korkoro te implementirinel o forumsko procesi taro aspekti so saste si organiziribe o sesie taro korkoro starti dži ko agor. Jekhutno problem ki amari komuna si o budžeti so nane baro, agjar so ka dikha I idea te arakha “partneri” ko kofinansiriba e proektenge prekal o egzampli tari Švajcarsko agenciake bašo butikeriba (SDS). O ZELS KERGJA STANDARDI BAŠO MODERIRANJE E FORUMENGE O ZELS kergja sistem bašo akti ko kvaliteti ko reoni taro modeririba an o “Forumi e jekhinengoro” konektiribaja sasto procesi te šaj resel pe džI ko sertifikati bašo moderator kaskere dejbe usluge si ko hairi e komunake so istemalkerena an i nevi forma ko lejbe than e dizutnenge an o lokalno legaripa. Akala aktivitetia o ZELS realizirinela len ko pervazia taro proekti “Sertifikacia e forumsko moderatorenge” so si progresivno faza taro proekti “Forumi e jekhinengoro”. Resarin e proekteske si te keren pe praktikujme persone so ka legaren efikasno tematsko forumia kote o dizutne aktivno lena than ko aniba decizie so si importantno ko olengoro dživdipa an i komuna. Ko odova procesi o moderator isi le importantno rolja ko efikasno legariba an i komunikacia ko implementiriba e sesienge an o “Forumi e jekhinengoro”. Persi berš o trening centari taro ZELS realiziringja aktivitetia ko pervazia taro proekti thaj kergja barabutne 15 sertificirime moderatoria. O ZELS esapingja kaj isi šajdipa te kerel majbaro numero sertificirime moderatoria an i them pa odoleske akava berš kergja nevo ciklusi praktika thaj dejbe ispitia bašo sertificirime neve moderatoria. Ko masek fevruari sine realizirime praktike teoretsko thaj praktično kotor kote 13 selektirime kandidatia zapendžargje pe e kanonikane regulativaja konektirimi e organizaciencar thaj o funkcioniribe taro komune o savale taro lokalno legaripa thaj o obligacie taro komunakoro konsili, finasisirba taro ELS hazrkeriba ko aniba o budžeti, saikerin e budžeteske an o komune thaj bašo šajdipa maškar komunakoro butikeriba, keriba forme ko mesno jekhina, istemalkeriba e čhibjenge ko lokalno legaripa thaj javer, a ko teoretsko kotor zapendžargje pe majdetalno e roljaja taro “Forumi e jekhinengoro” thaj šajdipaja lejbe than e dizutnenge ko lokalno nivelo. O kandidatia so sine ki odoja praktika ko masek mart akava berš položingje hramosardo thaj verbalno ispiti. O hramosardo ispit sine ko 11 mart ko kompjutersko centari taro ZELS, kana den pe sine džovapija ki kombinacia taro 20 kompjutersko alusarde pučiba. O verbalno kotor ko jekh realiziringja pe ko ZELS ko 25 thaj 26 mart kana o membria tari i Komisia e kandidatenge dengje len realno egzamplia bašo modeririba forumsko sesie. O ZELS hazrkerela registari bašo sertificirime forumsko moderatoria O ZELS agorkergja o keriba thaj pheriba i veb rig - www.forumskimoderatori.mk kote ka čhivel pe registari taro sertificirime moderatoria. Ko registari ka ovel fotosia thaj biografie taro o sertificirime moderatoria, so ka šaj odova te istemalkeren o sa komune ko alusar persone ki realizacie e forumsko sesienge. Akava si importantno e komunenge kaskere konsilia dengje hango trampe ko plo statut thaj dengje šajdipa o “Forumi e jekhinengoro” te šaj te ovel institucionalno sar nevi forma tari dizutnengiri participacia ko lokalno legaripa. O moderatopria so si čhivde ko registari pherena sa o standardia thaj si praktikujme thaj educirime te šaj keren aktivno komunikacia maškar o dizutne thaj o lokalno legaripa, thaj te kerel pe konsenzus thaj kanaliziriba taro idee, praktike, mangina, so sikavena o dizutne šajdipaja taro komune, resarinaja te resel pe barabutno sukcesi ki realizacia bašo o valjanipa taro lokalno dizutne. Akaja veb rig ko jekh si importantno thaj sa e zainteresirime dizutnenge te šaj te zapendžaren pe e formaja taro “Forumi e jekhinengoro” thaj o faze tari olengiri realizacia so valjani te arakhel em te kerel majmasovno lejbe than ki implementacia taro forumsko sesie an i komuna thaj modernizacia akale formake taro dizjakoro lejbe than ko lokalno legaripa. 3 FORUMIA PREKAL O SESIE TAMIKERIBA KAPTAŽA AN O OSLOMEJ O rezultatia taro kerdo rodaripa e proekteske “Tamikeriba kaptaža ki haing (izvori) an i Pržola” ki nekanutni komuna Oslomej, akanutne Kičevo sine prezentirime ki ničali, šovto sesia, so ikergja pe ko 24 fevruari ko Konsili e komunake Kičevo. Membri taro lokalno legaripa anglal o dizutne so lele than an o forumi, vakergja kaj tamikeribaja i kaptaža paše 900 dizutne taro Jagol thaj Jagol Dolnenci ka ovel len pani pijbaske, ko nilaeskoro vakti thaj o šuke periodia dopherde 1.4 litria an i sekunda. Ko jekh sine vakerdo kaj akale kaptažaja ka ovel majtromalo o sasto sistemi ko aniba pani an o Oslomej. Ki paralela e dende aktia so iklile taro o pandž forumsko sesie membri tari komuna informiringja kaj baro kotor olendar si realizirime, sar so si rehabilitacia e sistemeske so anela pani, ničale (redovno) hloririba e panjeske thaj arakhiba neve češme bašo pijbe pani ko škole so si ki komuna. O AERODROM PREZENTIRINGJA O AGORKERDO I ničali forumsko sesia an i komuna Aerodrom kote prezentiringje pe o rezultatia taro budžetsko forumsko sesie ko pervazia e Programake, ikergja pe ko 26 fevruari kote than lele 58 džene. I Forumsko sesia startujngja pregledea taro sasto forumsko procesi prekal o faze taro sesie, a palo odova taro rig taro lokalno legaripa sine prezentirime o rezultatia taro realizirime proektia: „Rekonstrukcia e ogradenge ko objektia taro Fundavno škole sebepi pobaro siguriteti e čhavenge thaj arakhiba e objektenge ki komuna Aerodrom“. O Forumi prezentiringja thaj o proekti „O pregled taro planirime/realizirime prihodia thaj rashodia an i komuna Aerodrom“ bašo 2013 berš. Ki akaja sesia tari rig e komunakere administraciake sine prezentirime i „Informacia bašo lende aktivitetia thaj o 4 | PROGRAMA „Forumija ki jekhin“ faktičko hali taro dende bahamia taro dizutne ko forumsko procesi“. O dizutne dengje barabutne 133 preporake kotar 49 khuvgje an i programa bašo 2013 berš a olendar 23 sine khuvde ko budžeti bašo 2013 berš ande decizijaja taro Konsili e komunake. NIČALI SESIA AN O PEHČEVO I agorutni forumsko sesia an o Pehčevo kote so prezentiringje pe o rezultatia taro forumsko procesi an i akaja komuna so ikergja pe ko 6 mart kote than lele 56 dizutne tari komuna. O resarin akale sesiake sine te del pe irami informacia bašo kerdo sukcesialo implementirimo proekti “Lačahripa e centralno dizjakere reoneske an o Pehčevo” thaj o aktivitetia te faisalkeren pe o dende preporake džI ki komuna. poraka agorkjergja, trin ka agorke- Barabutne ofto preporake iklile ren dži ko agor e beršeske a panda taro procesi an o Pehčevo kotar so trin preporake startujngje aktivite- sine akcentirime an i sesia jekh pre- tia olakere implementaciake. PREZENTIRIME O REZULTATIA TARO FORUMI AN O KARPOŠ tari rig e direktorkake tari akaja gradinka kote so kergja pe o proekti a ki sesia lafikergje em membria taro lokalno legaripa. O Froumi ko jekh prezentiringja thaj o havljarina so iklile taro forumsko procesi a sine dende džI ki komuna bašI realizacia. I agorutni sesia taro forumi an o Karpoš ikergja pe ko 10 mart kote than lele paše 150 dizutne tari akaja komuna. O forumi ikergja pe resarinaja o dizutne tari komuna te zapendžaren pe e lende sukcesea taro proektia, jali ko em save aktivitetia sine lende ki implementacia e procesenge. O proekti “Lačhariba o šartia baši realiziacia e edukaciakoro butuikeriba thaj tiknjariba o operativno hardžiba ko JUODG PROLET – Karpoš, prekal bajrararipa energetsko efikasnost ko obejkti” sine prezentirimo 5 REALIZIRIME 4 PROEKTIA KO LIPKOVO O kerde 4 proektia so alusargje o edukacijake, thaj lačhariba ener- nakhlo masekoja ko pervazia e dizutne taro Lipkovo sar prioriteti getsko efikasnost ki škola ‘Faik Programake. ko pervazia e forumsko proceseskle, Konica’ an o Lipkovo prekal i O forumi prekal lafikeriba e sine prezentirime ki ničali sesia an trampa e ačhavde programake”, membrencar taro lokalno legaripa i akaja komuna so ikergja pe ko 19 “Lačhariba o kej e lenjake Lipko- prezentiringja thaj o preporake mart kote than lele paše 50 dizutne. vo”, “Čhijba bekaton ko droma so iklile taro forumsko procesi “Tamikeriba sportsko placi ko gav ko gava Otlja, Matejče thaj Lipko- akcentea ko procesi bašI realizacia Nikuštak”, “Keriba majlačhe šartia vo” si proektia aso sine kerde ko sakone preporakake hulavde. I GAZI BABA PREZENTIRINGJA O REZULKTATIA TARO FORUMI I ničali forumsko sesia ko pervazia e programake “Forumi e jekhinengoro” ikergja pe ko 20 mart kote than lele 50 dizutne thaj džene taro lokalno legaripa. O forumi kergja tikno pregledi e forumsko proceseske thaj i resarin e forumsko sesiake a džene taro lokalno legaripa saste sikavgja I realizacia e alusarde proekteske “Siguritetno avipa 6 | PROGRAMA „Forumija ki jekhin“ dži ko škole”. procesi. Membri tari komuna O manuša so lele than ko foru- vakergja kaj pobaro kotor taro o mi zapendžargje pe e prepora- preporake si realizirime a kotor si kencar so iklile taro forumsko ko thavdipa tari realizacia. MODERATRIKA – IMPORTANTNO O DIZUTNE TE OVEN ŠUNDE O moderatoria si importantno “alka” ko procesi taro hazrkeriba impelemntacia thaj definitivno realizacia e forumsko proceseske. Odola si o persone so kerena balansi maškar o dizutne thaj o lokalno legaripa, nalejbe rig, atmosfera ki pakjiv okote okola so pohari so den krlo te šaj ola da sikaven plo interes. I avgop grupa taro 15 sertificirime moderatoria ko pervazia tari programa “Forumi e jekhinengoro” sine promovirimi ko 8 oktomvri 2013 berš a maškar olende si o Igor Tasevski, Gonce Jakovlevska thaj Vesna Draškovič lungoberšengere forumsko moderatoria thaj džanle e forumsko proceseske. Ola akale numero bilteneske keren lafi bašo hazrkeriba thaj thavdipa e forumeske thaj kobor si odova importantno. MOBILIZACIA E JEKHINAKE – NAKHTARI BAŠO SUKCESI “O forumi trebul te legarel sevdža te ovel membri e jekhinake kote so implementirinel pe prekal jeriengiri thaj etnikani struktura. Akava si importantno soske ko forumi ka valjani te anen pe decizie e lokalno pašipaske, thaj te na sine jekh a jekh thanjarde, ka šaj te ovel presia tari polovo jali etnikani grupa so si pobuter thanjardi tari javer”, vakerel o Igor Tasevski. Igor Tasevski O moderatori 1. O HAZRKERIBA BAŠO TE IKEREN PE O FORUMSKO SESIE ASTAREN POBUTER AKTIVITETIA. KOLA KA HULAVEN SAR MAJPRIORITETNO? Fundavno si o moderatori te kerel plesutno hazrkeriba thaj šukar plani e forumsko sesiake. O komoderatori thaj i operativno grupa si odola so valjani te implementirinen o plani. Jekh taro importantno elementia si šukar formirimi grupa. Ko odova khedipa valjani te ovel dženo tari komuna, mediumia, NGO, biznis sektori, edukacia thaj javer. Majanglal si o tehnikano hazrkeriba sar so si arakhiba than kote ka kerel pe realizacia e forumsko sesienge. Palo odova te arakhel pe tonsko aparatia thaj pijbaske ko forumsko sesie thaj te valjani translacia. Valjani te arakhel pe em transporti e personenge so si taro podur thana (majbut taro gava) te šaj aven ko forumsko sesie. Te šaj te akharen pe mediumia ko forumsko sesie te akharen pe dizutne, thaj te aven ola da ko odola sesie. I mobilizacia e jekhinake si nakhtari bašo sukcesi e forumeske. Kobor si pobaro o numero ko forumi odokhar si majlegitimno o aktia faisalia so angja olen ov a palo odova ka implementirinel olen i lokalno jekhin. O moderator si džovaplimo baši agenda e forumeske. Ov kerel kreacia e diveseskere ničeske hazrkerel o materijalia, informirinel e misafiren bašo avutne aktia thaj šajdipa te phanen pe e dizutne odolaja. Arakhel manušen so si tari komuna thaj ekspertia so ka keren lafi ko forumi jali te den džovapia e dizutnenge. 2. SOSKE SI IMPORTANTNO O FORUMIA TE OVEN JERIENGORO THAJ POLOVO IZBALANSIRIME? SAVE AKTIVITETIA KERENA KANA I DŽUVLI SI POHARI THANJARDI KO FORUMIA ? O froumi valjani te legarel i sama te šaj ovel membri e jekhinake kote so implementirinel pe thaj upral o vjavahari tari jeriengiri thaj etnikani struktura. Akava si importantno soske ko forumia ka anen pe decizie bašo lokalno legaripa, thaj te na sine jekh a jekh thanjarde ka šaj te ovel presia upral jeri jali etnikani jekhin so si pobut thanjardi tari javer. Kana isi potikno thanjariba ko džuvlja lela pe aktiviteti bašo olengoro dopherdo informiriba thaj stimulacia te len than ko forumi. Majanglal kerel pe kontrola e termineske thaj diveske dali si lačhe e džuvljane populaciake sebepi sakodiveseskere savale thaj o čhani taro dživdipa ko odova lokalno pašipa. Palo odova organizirinen pe dikhiba e lokalno jekhipaja kote kerel pe dopherdi stimulacia thaj motivacia. Ko asavko dikhiba lena pe thaj džuvlja lideria taro odoja jekhin kote dopherdo šaj te anen bajraripa ko dženipa so ka len than o džuvlja ko forumi. O MODERATORI VALJANI TE STIMULIRINEL Gonce Jakovlevska O moderatori “Ki ničali sesia khedaja o sukcesia taro forumsko procesia. Te sine nekaste ačhavdi nesavi skepsa , oj našavgjovel ki posledovatelno sesia. Nakhel but vakti tari sesia hangibaja dži ki agorutni sesia numa e dizutnen isi len interest e aven thaj te šunen o rezultatia”, vakerel i Gonce Jakovlevska. 1. KOBOR O DIZUTNE LENA THAN KO DISKUSIE KO FORUMI ? 7 SO KEREN KANA NANE BUT DISKUSIE KO FORUMI ? Isi komune kote o dizutne mangen te diskutirinen thaj ko odola momentia amen o moderatoria salde šaj te da šajdipa o problemia jali idée olengere faisalkeribaske te šaj oven šunde. Nekote valjani stimuli taro nekobor dizutne so ka “phagen o ledo” jali te na sine asavke odova kerel o korkoro moderator. Okola so na sine len šajdipa te keren lafi anglal pobari grupa manuša ahavdo si soske na hošinen pe lačheste ki rolja diskutanti ko forumi. Olenge sar kurtaliba si o bukjarne mesale – astalia. Odothe o grupe si potikne thaj bizo problem konektirinen pe ko diskusie. Odoleske kana nane but diskusie iranana amen ko odola bukjarne astalia. Podesavo drom o stimuli kera ole prekal o pučiba sar egzampli: “so bi vakerel akava bukjarno astali akale ideake?”. Odole čhanea našela pe taro anavkeriba desave diskutanteske, ama odoleske taro odova astali neko ka del džovapi ko odova pučiba so ka ovel sar starti ki diskusia. 2. SAR IKLJOVEN KO AGOR E DISKUSIENCAR THAJ BAHAMIA SO NA ASTAREN I TEMA TARO FORUMI ? Importantno si o dizutne te oven šunde. Nesavo drom valjani vakti te šaj te hava amen kaj ka diskutirina salde ki jekh tema, numa sako drom havaja amen. Ko agor tari diskusia sikava e dizutne kaj oleskere bahamia si avrijal tari alusardi tema thaj ka oven sar preporake dži ki komuna. Ko desave momentia o džene tari komuna dena džovapi sar planirinena te faisalkeren o pučiba so si avrijal tari tema so si panda pošukare 3. SAVO SI TUMARO DŽANLIPA KI ORGANIZACIA TARO AKALA NIČALE SESIE, KANA PREZENTIRINEN PE O REZULTATIATARO FORUMESKERE PROCESIA THAJ KOBOR SI IMPORTANTNO KO SASTO PROCESI ? Ko ničale sesie khedaja o sukcesia taro forumsko procesia. Ko nekas te ačhili nesavi skepsa ola našavgjoven ko ničale sesie. Nakhel but vakti tari hangibaskiri dži ki ničali sesia numa e dizutnen isi interes te aven thaj te šunen o rezultatia. Ki korkoro sesia liparaja o sasto procesi a o fotosia taro sesie thaj o butikeriba prekal o grupe istemalkeren pe sar refrešI ki olengiri memoria. Panda majimportantno si so i komuna dela fitbek bašo realizirime aktia dinde taro dizutne. O ničale sesie si importantno thaj kerel pe sublimat e proceseske del pe motiv e dizutnenge kaj olengoro lejbe than ko aniba decizie ko lokalno nivelo si šajdutno thaj o forumi si jekh asavko lejbe than kote agorkergja sukcesea! O FORUMI DELA DIKHLE REZULTATIA “Bašo o sukcesialo forumi majbut lafikeren o dizutne prekal pozitivno vakerina thaj g’nd e forumeske, prekal lejbe than ko buteder sesie thaj rodibaja te implementirinel pe o forumi sar instrumenti baši konsultacia e dizutnencar ko diferentno pučiba bašo majlačho dživdipa an i jekhin”, vakerel i Vaska Draškovič. 1. KOBOR E DIZUTNEN ISI LEN PAKJIV KO FORUMIA? ESAPINEN LI KAJ O FORUMI SI DEMOKRATIKANO THAJ OLENGERE BAHAMIA THAJ IDEE KA OVEN JEKH A JEKH E JAVERENCAR ? Ki implementacia e forumeske trujal o javer motivia jekh taro majbare si i pakjiv e dizutnengiri ko procesi. Valjani te vakerav kaj ko dizutne havljarel pe thaj skepticizmi ko vjavahri ko demokratikano aniba decizie ko pervazia taro procesi, ko starti tari implementacia e proceseske odolea kobor čače šaj te oven šunde, jekh a jekh tretirime thaj lende olengere bahamia thaj decizie. Numa ko agor o dizutne sikaven baro čalipa thaj pohari napakjiv kote okova so ulo ko forumi thaj o rezul- Vaska Draškovič O moderatori tatia so ikljon taro forumsko procesia si čačutne artiklia taro lejbe than thaj angažmani korkoro ko olengere decizie so anena pe ko vakti taro forumsko procesia. 2. SO SI ODOVA SO KEREL E FORUME SUKCESIALO INSTRUMENTI (FORMA) KI INKLUZIA E DIZUTNENGE KO ANIBA DECIZIE ? Palo saste ofto berša implementacia e forumenge an o jekhina sar modaliteti taro dizjakoro lejbe than an i Makedonia thaj o konkretno thaj dikhle rezultatia so si resle ko lačhariba o kvaliteti taro dživdipa e dizutnenge šaj te vakera kaj o forumi sar modeli ki inkluzia e dizutnen ko lokalno aniba decizie si but sukcesialo modeli. O forumi ple strukturaja thaj metodologia tari buti del šajdipa sako dizutno bizi diferenca kole strukturate preperela – socijalno, etnikani jail polovo te ovel ole šajdipa jekh a jekh te prezentirinel thaj anel decizie ple bahamenge thaj ideenge. Bašo kobor si sukcesialo o forumi korkoro vakerena o dizutne prekal pozitivno vakerina thaj g’nd e forumeske prekal lejbe than ko sesie thaj rodaripaja te implementirinel pe o forumi sar instrumenti baši konsultacia e dizutnencar prekal diferentno pučiba bašo majlačho dživdipa e jekhinake. Panda pobut em odoleske soske, o bahamia thaj idee so ikljon taro forumeskoro procesi si legarde ko konkretno rezultatia thaj aktia so si dikhle thaj taro hairi e buvle jekhinake. O materijali sine lačhardo tari: I Jekhin baši koordinacija e forumengere ki butikeribe ano operativne grupe ko sa o komune Dizajn hem ikaldo ani: Arkus; Ikalde numera: 100
© Copyright 2024 Paperzz
