Εθνικές και Ευρωπαϊκές Πολιτικές στον τομέα της Δια βίου Μάθησης Παράλληλα Κείµενα Θεσμοί, όργανα και της ευρωπαϊκής πολιτικής H εκπαιδευτική πολιτική και τα συστήματα δια βίου εκπαίδευσης στη σύγχρονη Ευρώπη σε καμία περίπτωση δεν θα μπορούσαν να κατανοηθούν επαρκώς αν δεν κατανοηθεί προηγουμένως, το συνολικότερο θεσμικό πλαίσιο της Ε.Ε. Η ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή ένωση και η πορεία προς την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, προϋποθέτει την εξοικείωση με τα όργανα και τους θεσμούς της Ε.Ε., κι αυτό είναι εύλογο αφού και οι πολιτικές στο χώρο της δια βίου μάθησης εντάσσονται και αποτελούν οργανικό μέρος του πλαισίου αυτού. Θεσμοί, όργανα και της ευρωπαϊκής πολιτικής Αυτό είναι αναγκαίο προκειμένου οι πολίτες να: Συνειδητοποιήσουν την πορεία προς την Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση Γνωρίσουν τους βασικούς σταθμούς της πορείας της Ένωσης. Διαπιστώσουν τα κοινά πολιτισμικά χαρακτηριστικά της Ένωσης. Συνειδητοποιήσουν τη σπουδαιότητα και να μετέχουν ενεργά στις διαδικασίες πολιτικής ενοποίησης. Εξοικειωθούν με τους βασικούς θεσμούς-όργανα της Ένωσης καθώς και τη λειτουργία τους. Κατανοούν τη σημασία της εσωτερικής αγοράς, καθώς και των τεσσάρων βασικών ελευθεριών (ελεύθερη κυκλοφορία εμπορευμάτων, προσώπων, υπηρεσιών, κεφαλαίων). Αξιολογούν τις πολιτικές της Ένωσης σε όλα τα επίπεδα. Διαπιστώσουν τις πηγές εσόδων και τις κατανομές των εξόδων καθώς και τις βασικές αρχές διαχείρισης. Ενδιαφέρονται για τα μεγάλα προβλήματα της Ένωσης. Ενδιαφέρονται για τη θέση της Ένωσης στον κόσμο καθώς και για το μέλλον της. Συμμετέχουν, ως πολίτες του κράτους τους και ως πολίτες της Ένωσης, ενεργά στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι. Συνειδητοποιήσουν ότι ως Ευρωπαίοι πολίτες έχουν δικαιώματα και υποχρεώσεις. Τα βασικά θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο: Χαράσσει τις βασικές κατευθυντήριες γραμμές της Ε.Ε και απαρτίζεται από τους αρχηγούς κρατών ή κυβερνήσεων. Το Συμβούλιο Υπουργών: Ασκεί νομοθετική και δημοσιονομική εξουσία σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και αποτελείται από τους εκπροσώπους των εθνικών κυβερνήσεων. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή : Προτείνει νέες νομοθετικές πράξεις και είναι το αρμόδιο όργανο για την εφαρμογή κοινών πολιτικών στο πλαίσιο της Ε.Ε καθώς και την εφαρμογή της ευρωπαϊκής νομοθεσίας. Τα βασικά θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο :Περιλαμβάνει συνολικά 20 μόνιμες κοινοβουλευτικές επιτροπές που αποτελούνται από αντιπροσώπους των λαών των κρατών που συμμετέχουν στην Κοινότητα και ασκεί αρμοδιότητες όπως π.χ. δημοσιονομικό έλεγχο Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο : Είναι το ανώτατο όργανο δικαστικής εξουσίας στην Ε.Ε. Ουσιαστικά : α) κρίνει τη νομιμότητα πράξεων των ευρωπαϊκών οργάνων μετά από προσφυγή ενός κράτουςμέλους. β) επιβάλλει τη συμμόρφωση κράτους - μέλους με το Ευρωπαϊκό Δίκαιο γ) ερμηνεύει τους κανόνες του Ευρωπαϊκού Δικαίου Το Ελεγκτικό Συνέδριο της Ε.Ε.: εδρεύει στο Λουξεμβούργο. Έργο του είναι να ελέγχει εάν οι πόροι της Ένωσης, που προέρχονται από τους φορολογουμένους, συγκεντρώνονται σωστά και δαπανώνται νόμιμα, με φειδώ και για τον προβλεπόμενο σκοπό, να εξασφαλίζει την καλύτερη σχέση κόστουςαπόδοσης για τα χρήματα των φορολογουμένων, και έχει το δικαίωμα να ελέγχει κάθε πρόσωπο ή οργανισμό που χειρίζεται πόρους της Ένωσης. Αποτελείται από ένα μέλος για κάθε χώρα της Ένωσης. Τα βασικά θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι Η Οικονομική και Κοινωνική επιτροπή: Συμμετέχει στην λήψη αποφάσεων Η Επιτροπή Περιφερειών: Αποτελείται από τους αντιπροσώπους των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης και περιφερειακής διοίκησης. Απαραίτητη είναι γνώμη της επιτροπής των Περιφερειών για θέματα σχετικά με την απασχόληση, την εκπαίδευση και την κατάρτιση. Ο Ευρωπαίος διαμεσολαβητής: O Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής διερευνά καταγγελίες για περιπτώσεις κακοδιοίκησης στις δραστηριότητες των θεσμικών οργάνων και οργανισμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα: αποστολή της είναι η διαχείριση του και η εγγύηση σταθερότητας τιμών για τα περισσότερα από τα δύο τρίτα των πολιτών της ΕΕ που χρησιμοποιούν το ευρώ. Η ΕΚΤ χρησιμοποιεί το «Eυρωπαϊκό Σύστημα Κεντρικών Τραπεζών» (EΣΚΤ), το οποίο καλύπτει και τις 27 χώρες της ΕΕ. Ωστόσο, μόνον 16 από τις χώρες αυτές έχουν υιοθετήσει μέχρι σήμερα το ευρώ Η δια βίου μάθηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση: Στρατηγικός στόχος των προσπαθειών υπήρξε η διεύρυνση και η ενίσχυση των ευκαιριών μάθησης σε όλα τα επίπεδα για όλους τους εργαζόμενους. Τα βασικά θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι Η Λευκή Βίβλος (1993): η μεταρρύθμιση της εκπαίδευσης-κατάρτισης τίθεται στο επίκεντρο του προτεινόμενου μοντέλου, με κύριο σκοπό την τόνωση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας. α) σημασία της γενικής μόρφωσης (ενίσχυση της τυπικής εκπαίδευσης) β) ανάπτυξη της ικανότητας απασχόλησης (σύνδεση της τυπικής εκπαίδευσης με τη δια βίου μάθηση μέσα από την απόκτηση προσόντων) Η στρατηγική της Λισσαβόνας (2000): σκοπό; ήταν να καταστεί η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) η πιο ανταγωνιστική οικονομία στον κόσμο και να επιτευχθεί ο στόχος της πλήρους απασχόλησης πριν από το έτος 2010. Βασίζεται σε τρεις πυλώνες: έναν οικονομικό πυλώνα που πρέπει να προετοιμάσει τη μετάβαση προς μια ανταγωνιστική και δυναμική οικονομία της γνώσης. έναν κοινωνικό πυλώνα που πρέπει να επιτρέψει τον εκσυγχρονισμό του κοινωνικού μοντέλου μέσω επενδύσεων σε ανθρώπινους πόρους και της καταπολέμησης του κοινωνικού αποκλεισμού έναν περιβαλλοντικό πυλώνα που επικεντρώνεται στο γεγονός ότι η οικονομική ανάπτυξη πρέπει να λαμβάνει σοβαρά υπόψη την προστασία των φυσικών πόρων. Δομικά στοιχεία μιας στρατηγικής για τη διά βίου μάθηση στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. να αναπτύσσονται συμπράξεις σε όλα τα επίπεδα της δημόσιας διοίκησης καθώς και μεταξύ των παρεχόντων εκπαιδευτικές υπηρεσίες και της κοινωνίας των πολιτών με την ευρεία έννοια. να ανιχνεύονται οι ανάγκες του μαθητευομένου και της αγοράς εργασίας στο πλαίσιο της κοινωνίας της γνώσης· να εξευρίσκονται κατάλληλοι πόροι με την ενθάρρυνση της αύξησης των δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων καθώς και νέων μοντέλων επένδυσης· να αυξηθεί η πρόσβαση σε ευκαιρίες για μάθηση να δημιουργηθεί μια κουλτούρα μάθησης με σκοπό να κινητοποιηθούν οι (δυνάμει) μαθητευόμενοι, να αυξηθούν τα επίπεδα συμμετοχής και να γίνει αντιληπτό ότι είναι αναγκαία η μάθηση σε κάθε ηλικία· να τεθούν σε εφαρμογή διαδικασίες αξιολόγησης και παρακολούθησης της ποιότητας Κείμενο Πολιτικών Κατευθύνσεων του Υπουργείου Παιδείας: Προς μία νέα πολιτική της δια βίου μάθησης στην Ελλάδα. Η κατάσταση στη ∆ια βίου Μάθηση στην Ελλάδα σήµερα Προβλήµατα α. Στην έκταση της συµµετοχής ενηλίκων η χώρα µας καταλαµβάνει την 27η θέση από τις 33 χώρες που αξιολογήθηκαν. Σε σχέση δε µε τον ευρωπαϊκό µέσο όρο των 27 (ποσοστό συµµετοχής 9,5%), η επιδόσεις της χώρας (µόλις 2,9% στην Ελλάδα) βρίσκεται στο ένα τρίτο του κοινοτικού µέσου όρου. β. Σε σχέση µε τη συµµετοχή στην Επαγγελµατική Εκπαίδευση και Κατάρτιση (ΕΕΚ) η χώρα µας βρίσκεται στην 4η σειρά από το τέλος. Αναφορικά µάλιστα µε το ποσοστό συµµετοχής των εργαζοµένων σε σεµινάρια Συνεχιζόµενης Επαγγελµατικής Κατάρτισης (ΣΕΚ), η Ελλάδα βρίσκεται στην τελευταία θέση. γ. Σε σχέση µε τη συγκρότηση του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων µε βάση το σχετικό Ευρωπαϊκό Πλαίσιο,η χώρα µας είναι επίσης στην τελευταία θέση. Από το 2004 και µετά δε σηµειώθηκε καµία πρόοδος κι επιπλέον δε απουσίαζε συστηµατικά από τις αντίστοιχες συναντήσεις των ευρωπαϊκών βοηθητικών οργάνων. Αιτίες Την «ελληνική υστέρηση» στη Δια βίου Μάθηση πιστοποιούν & ενισχύουν: Η απουσία σύνδεσης της αρχικής με τη συνεχιζόμενη εκπαίδευση και κατάρτιση (με ταυτόχρονη μη αποσαφήνιση των ορίων τους) σε συνδυασμό με τον κατακερματισμό και επικάλυψη αρμοδιοτήτων. Το ασαφές πλαίσιο αναφορικά με τα προσόντα και τα συναφή επαγγελματικά δικαιώματα. Το αποσπασματικό και τυχαίο πλαίσιο παροχής υπηρεσιών Δια βίου Μάθησης. Η πλημμελής διασύνδεση της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης με τις πραγματικές ανάγκες της εθνικής και ευρωπαϊκής αγοράς εργασίας. Το αμφιβόλου ποιότητας και αποτελεσματικότητας περιεχόμενο της παρεχόμενης εκπαίδευσης και κατάρτισης, δεδομένης της μέχρι σήμερα απουσίας συστηματικής προς τούτο αξιολόγησης. Η ελλιπής συνεργασία μεταξύ Υπουργείου Παιδείας και Υπουργείου Εργασίας Η μη συστηματική διαβούλευση με κοινωνικούς εταίρους, αυτοδιοικητικούς φορείς και την κοινωνία των πολιτών. Η έλλειψη σχετικής παράδοσης που θα διευκόλυνε τη θεμελίωση της Δια βίου Μάθησης ως συνιστώσας της ιδιότητας του πολίτη. Η Εθνική Ανάγκη για μια νέα Πολιτική Η Δια βίου Μάθηση αποτελεί στρατηγικό εργαλείο για την υλοποίηση των εθνικών πολιτικών επιλογών δίνοντας προτεραιότητα: α. στην Ανάπτυξη (πράσινη ανάπτυξη, καινοτομία, ψηφιακός εγγραμματισμός κά.), β. στην Ένταξη (κοινωνική ενσωμάτωση, ένταξη στην απασχόληση κ.ά.), γ. στην Παιδεία (διάχυση της γνώσης σε όλη την κοινωνία, ανάπτυξη της προσωπικότητας, επιμόρφωση των εκπαιδευτικών & των εκπαιδευτών ενηλίκων κ.ά.) δ. σε ζητήματα μείζονος κοινωνικής σημασίας (περιβαλλοντική εκπαίδευση & ευαισθητοποίηση, κυκλοφοριακή αγωγή κ.ά.). Η ανάγκη ενός νέου εμπειρικά & ερευνητικά θεμελιωμένου εθνικού στρατηγικού σχεδιασμού της Δια βίου Μάθησης στη χώρα μας είναι φανερή. Η Ελλάδα χρειάζεται και απαιτεί μια νέα πολιτική. H νέα Πολιτική για τη Δια βίου Μάθηση: Αποστολή να δώσει την ιδιαίτερη έμφαση στο προφίλ γνώσεων, ικανοτήτων και δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού. προσβλέπει στο να παράσχει μια ολοκληρωμένη προσέγγιση για τη Δια βίου Μάθηση με όρους κοινωνικής δικαιοσύνης H νέα Πολιτική για τη Δια βίου Μάθηση Αρχές 1. Είναι ανθρωποκεντρική. 2. Είναι ενεργός & συνεχής και όχι εξαναγκαστική. 3.Είναι ολιστική: Δίνει κίνητρα για συμμετοχή σε όλους σε όλη τη διάρκεια του βίου, με δυνατότητα αναγνώρισης & πιστοποίησης μη τυπικών & άτυπων μορφών μάθησης 4. Υποστηρίζει την αναπτυξιακή πορεία της χώρας. Αποσκοπεί στην επικαιροποίηση των γνώσεων & δεξιοτήτων των εργαζομένων ενόψει των ραγδαία μεταβαλλόμενων συνθηκών εργασίας με έγκαιρη διάγνωση των αναγκών της αγοράς εργασίας σε τοπικό και εθνικό επίπεδο και διασύνδεσής τους με τις παρεχόμενες γνώσεις, δεξιότητες και ικανότητες 5. Υποστηρίζει την κοινωνική ένταξη. Αποσκοπεί στην αποφυγή της κοινωνικής & επαγγελματικής υποβάθμισης ευάλωτων ομάδων με έγκαιρη διάγνωση των αναγκών σε εθνικό και τοπικό επίπεδο 6. Στοχεύει στην ανάπτυξη της προσωπικότητας του ατόμου καθώς και στην καλλιέργεια κοινωνικών και πολιτικών συμπεριφορών συμβατών με τις νέες συνθήκες. Στόχοι Οι κεντρικοί ποσοτικοί στόχοι είναι: 1 .Η ουσιαστική και καταλυτική αύξηση της συνολικής ‘Έκτασης της Συμμετοχής Ενηλίκων’ σε δραστηριότητες δια βίου μάθησης στον ενεργό πληθυσμό από το 2.9% που είναι σήμερα στο 5% το 2013. 2. Ο διπλασιασμός (100%) της εθνικής συμμετοχής στην ‘Γενική Εκπαίδευση’ ενηλίκων μέσα από τις δραστηριότητες στη Δια Βίου Μάθηση (π.χ. Σχολεία Β’ Ευκαιρίας, Κέντρα Εκπαίδευσης Ενηλίκων, Εκπαίδευση Γ’ ηλικίας). 3. Η αύξηση άνω του 50% της συμμετοχής ενηλίκων στη ‘Συνεχιζόμενη Επαγγελματική Κατάρτιση’, αφενός για την καταπολέμηση της ανεργίας μέσω της ‘κατάρτισης ανέργων’, αφετέρου για την ‘κατάρτιση εργαζομένων΄ σε όλες τις εκφάνσεις της, είτε ενδο-επιχειρησιακά είτε σε συνεργασία με συνεργαζόμενους φορείς. Θεμελιώδης μας επιδίωξη είναι η ποιοτική αναβάθμιση της δια βίου μάθησης. 1. Διασφάλιση της ποιότητας παντού: στους εκπαιδευτές, στην επιμόρφωση των εκπαιδευτών, στα γνωστικά αντικείμενα και στο μαθησιακό υλικό, στους χώρους και τις υποδομές, στις διαδικασίες αξιολόγησης και πιστοποίησης. 2. Ανάπτυξη νέων παιδαγωγικών μεθόδων με στροφή στη βιωματική μάθηση, στη μάθηση εξ αποστάσεως, στο e-learning, σε μικτές μορφές μάθησης (blended learning). 3. Εξορθολογισμός και σαφήνεια των προσόντων που αποκτούνται από τη Δια βίου Μάθηση και συσχέτιση τους με την αγορά εργασίας σε ελληνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο για τη διασφάλιση της κινητικότητας των εκπαιδευομένων και του εργατικού δυναμικού. 4. Εξορθολογισμός του πλέγματος σχετικών φορέων και θεσμών για να αποφευχθεί η επικάλυψη αρμοδιοτήτων, να διασφαλισθεί η αποτελεσματικότητα της λειτουργίας τους και η μέγιστη δυνατή αξιοποίηση πόρων. 5. Ορθολογική κατανομή και αξιοποίηση των κοινοτικών πόρων στα πλαίσια του Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Αναφοράς (ΕΣΠΑ). H υλοποίηση της νέας πολιτικής Στρατηγική 1. Από τους στόχους στα μετρήσιμα αποτελέσματα. 2. Συνεχές & ολοκληρωμένο σύστημα παρακολούθησης υλοποίησης 3. Ενδυναμωμένος φορέας υλοποίησης 4. Συμμετοχική υλοποίηση Η Δημιουργία ενός Εθνικού Δικτύου Δια βίου Μάθησης Αναγκαιότητα συμμετοχικής υλοποίησης 1. Κρίσιμης και καθοριστικής σημασίας είναι η ενεργός συμβολή των Κοινωνικών Εταίρων τόσο στην αποτελεσματικότητα της συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης, όσο και στη διασφάλιση της διασύνδεσής της με τις πραγματικές ανάγκες της αγοράς εργασίας. 2. Η υλοποίηση των στόχων αυτών απαιτεί διαρθρωτικές και δομικές αλλαγές στην Δια βίου Μάθηση. Δημιουργούμε το Εθνικό Δίκτυο Δια Βίου Μάθησης της Ελλάδας και αναθεωρούμε και εκσυγχρονίζουμε το Εθνικό Σύστημα για τη Σύνδεση της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης με την Απασχόληση (ΕΣΣΕΕΚΑ). 3. Στο Εθνικό Δίκτυο Δια Βίου Μάθησης συμμετέχουν οι κοινωνικοί εταίροι και όλοι οι πολίτες σε όλες τις φάσεις σχεδιασμού, εφαρμογής και αξιολόγησης των δραστηριοτήτων του. Κατευθύνσεις του Εθνικού Δικτύου Δια βίου Μάθησης Άρση των εκπαιδευτικών αδιεξόδων: σαφής διασύνδεση των επιμέρους μορφών της εκπαίδευσης και κατάρτισης Η διασφάλιση της διαφάνειας και διασύνδεσης μεταξύ τους ώστε να διασφαλίζεται η ισότητα ευκαιριών και η ευελιξία επιλογής της εκπαιδευτικής και επαγγελματικής πορείας του ατόμου, από όποιο σημείο του εκπαιδευτικού συστήματος και αν ξεκινά. Στόχοι του Εθνικού Δικτύου Δια βίου Μάθησης 1. Η δημιουργία ενιαίου εθνικού πλαισίου αξιολόγησης και πιστοποίησης για όλες τις μορφές εκπαίδευσης και κατάρτισης ενηλίκων (δημόσιων, ιδιωτικών και κοινωνικών– τυπικών, μη τυπικών και άτυπων) με εσωτερικές, ευέλικτες διαφοροποιήσεις ανάλογα με τη μορφή κατάρτισης ή εκπαίδευσης. 2. Η συγκρότηση ενιαίου εθνικού πλαισίου αναγνώρισης επαγγελματικών προσόντων και πιστοποίησης γνώσεων, δεξιοτήτων, ικανοτήτων. 3. Η συστηματοποίηση της ανίχνευσης και διάγνωσης των αναγκών της αγοράς εργασίας και των επαγγελματικών και επιμορφωτικών αναγκών των πολιτών σε εθνικό και τοπικό επίπεδο. 4. Η διασφάλιση του δικαιώματος σε κάθε πολίτη στην πρόσβαση σε όλες εκείνες τις επιμορφωτικές δραστηριότητες, που στοχεύουν στην ολοκλήρωση της προσωπικότητάς του και στην απρόσκοπτη ένταξη και ενσωμάτωσή στους στο κοινωνικό γίγνεσθαι με έμφαση στις κοινωνικά ευπαθείς και κοινωνικά ευάλωτες ομάδες. 5. Η διαρκής και ουσιαστική επιμόρφωση των εκπαιδευτών ενηλίκων ώστε πέρα από εξειδικευμένες γνώσεις να μπορούν να ανταποκρίνονται και στα παιδαγωγικά τους καθήκοντα.