Το Blog της Ε΄2 του Π.Π.Δ.Σχ. Σερρών Καραγκιόζης Ιωάννης Εκπαιδευτικός (ΠΕ 70) [email protected] ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στις μέρες μας αποτελεί γεγονός η εισαγωγή των Τ.Π.Ε. στην εκπαιδευτική διαδικασία και η προσπάθεια αξιοποίησης των δυνατοτήτων των εφαρμογών τους ως μέσου διδασκαλίας και ως διδακτικού εργαλείου στη διαδικασία της διδασκαλίας και της μάθησης των διαφόρων γνωστικών αντικειμένων. Με την αξιοποίηση αυτή δίνεται προστιθέμενη αξία στο γνωστικό αντικείμενο και επιχειρείται μια σημαντική αλλαγή στο μαθησιακό περιβάλλον που ευνοεί τη μάθηση. Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας (ΤΠΕ) με τεχνολογικό μέσο τον υπολογιστή, μας επιτρέπουν την επεξεργασία, την αποθήκευση και τη μετάδοση αναπαραστάσεων πληροφοριών (σύμβολα, εικόνες, ήχοι, βίντεο, προσομοιώσεις κ.ά.). Στο πλαίσιο αυτό απαιτείται από τον εκπαιδευτικό να αλλάξει τον τρόπο διδασκαλίας του και να αναπτύξει νέες διδακτικές στρατηγικές. Η τεχνολογία μπορεί να προσφέρει λύσεις στη δημιουργία κατάλληλου μαθησιακού περιβάλλοντος το οποίο και θα προωθεί δεξιότητες όπως η ανακαλυπτική, η διερευνητική και η συνεργατική μάθηση. Για την αποτελεσματική εισαγωγή των ΤΠΕ στην διδακτική διαδικασία θα πρέπει να αξιοποιηθούν η πληροφορική, η γνωστική ψυχολογία, σύγχρονες θεωρίες μάθησης και η Διδακτική της συγκεκριμένης επιστήμης. Η αξιοποίηση των ΤΠΕ στην εκπαίδευση μπορεί να στηριχθεί στις βασικές αρχές που απορρέουν από την γνωστική ψυχολογία και συνδέονται με τη διδασκαλία και τη μάθηση. Λέξεις κλειδιά: πληροφορικός αλφαβητισμός, ψηφιακός εγραμματισμός, διδακτικές πρακτικές. 1. Εισαγωγή Το σημερινό σχολείο οφείλει να προετοιμάσει αποτελεσματικά τον αυριανό πολίτη της Κοινωνίας της Γνώσης, προκειμένου να είναι σε θέση να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις αλλά και να αξιοποιήσει τις ευκαιρίες της νέας εποχής. Δεδομένου ότι οι ΤΠΕ θα συνεχίσουν να αναπτύσσονται και να διεισδύουν στο κοινωνικό πεδίο με ταχύτατους ρυθμούς, το Νέο Πρόγραμμα Σπουδών για τις ΤΠΕ και τον πληροφορικό γραμματισμό στο Δημοτικό Σχολείο προσδιορίζει και εξειδικεύει τις διαστάσεις του πληροφορικού γραμματισμού, δηλαδή τις ικανότητες που θα πρέπει να αναπτύξουν όλοι οι μαθητές και είναι απαραίτητες για τη συνέχιση των σπουδών τους. Απώτερος στόχος είναι οι ΤΠΕ να συμβάλουν με νέα μέσα και νέες πρακτικές στη βελτίωση του εκπαιδευτικού αποτελέσματος και τελικά στη διαμόρφωση ενός νέου σχολείου. O προσδιορισμός των εκπαιδευτικών αναγκών αποτελεί μόνιμη «τροχοπέδη» στην ποιοτική αναβάθμιση της παρεχόμενης εκπαίδευσης. Το εκπαιδευτικό μας σύστημα δεν είναι σε θέση να εμπνεύσει επαρκώς στους μαθητές το ενδιαφέρον, δεν αναπτύσσει στον αναγκαίο βαθμό την ικανότητα για κριτική, αναλυτική σκέψη και την ερευνητική διάθεση. Οι ανισότητες βέβαια δημιουργούνται και καλλιεργούνται πολύ πριν πάει το παιδί στο σχολείο. Ο μαθητής ξεκινά από διαφορετικές «αφετηρίες». Γι’ αυτό ο γενικός σκοπός του Προγράμματος Σπουδών των ΤΠΕ στο Δημοτικό είναι όλοι οι μαθητές να έχουν τις ίδιες ευκαιρίες να αναπτύξουν τουλάχιστο τις προτεινόμενες ικανότητες (γνώσεις, δεξιότητες, στάσεις) που σχετίζονται με τις ΤΠΕ. 2. Οι ΤΠΕ στην Πρωτοβάθμια εκπαίδευση Η Πληροφορική εκτός από γνωστικό αντικείμενο αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο δια- 274 Πρακτικά 1ου Πανελληνίου Συνεδρίου ΠΠΣ Α/θμιας και Β/θμιας Εκπαίδευσης μέσου του οποίου μπορεί να επιτευχθούν οι καινοτομίες που προωθούνται από το Δ.Ε.Π.Π.Σ. όπου οι Τ.Π.Ε. θεωρούνται «εργαλεία» για την απόκτηση γνώσης, για εξατομικευμένη εκπαίδευση και δια βίου μάθηση. Διακρίνουμε δύο κύριες προσεγγίσεις για την εισαγωγή και αξιοποίηση των Τ.Π.Ε. στην Εκπαίδευση: Η πρώτη προσέγγιση αφορά τις τεχνολογικές εξελίξεις και τις νέες απαιτήσεις που αυτές θέτουν για την εκπαίδευση. Απόρροια αυτής της προσέγγισης είναι η αναβάθμιση των Προγραμμάτων Σπουδών, τόσο σε θεματικές περιοχές όσο και σε διδακτικές - μαθησιακές προσεγγίσεις. Η δεύτερη προσέγγιση αφορά τις εξελίξεις στον τομέα της γνωστικής ψυχολογίας με την πιθανή συνδρομή των Τ.Π.Ε. Έχει ως αφετηρία τη μάθηση και τις απαιτήσεις που τίθενται σε διδακτικό επίπεδο για το πώς μπορεί η τεχνολογία μπορεί να υποστηρίξει τις νέες διδακτικές ανάγκες. Εγγραμματισμός ορίζεται ως η ικανότητα του ατόμου να χρησιμοποιεί τις (μετα-) γλωσσικές και επικοινωνιακές γνώσεις και δεξιότητές του ευέλικτα και δημιουργικά, αλλά πάντα με τρόπο που προσιδιάζει σε κάθε περίσταση επικοινωνίας, για να πετύχει στόχους που αφορούν σε λεκτικές πράξεις και στην κατανόηση, χρήση, κριτική κειμένων σημειωτικής σύνθεσης. Η ευρύτητα και η πρακτικότητα που αποδεικνύεται ότι έχει ο όρος (εγ)γραμματισμός, τον καθιέρωσε σε διαφορετικά πλαίσια και, έτσι, συναντούμε συχνά όρους όπως οπτικός, κοινωνικός, ψηφιακός, τεχνολογικός οικολογικός εγγραμματισμός ή αλφαβητισμός. Τα διαφορετικά αυτά πλαίσια του εγγραμματισμού έχουν και κοινά στοιχεία, όπως: προϋποθέτουν το Γλωσσικό, Λειτουργικό και Κριτικό Εγγραμματισμό. Αυτά απαρτίζουν τον αποκαλούμενο Επιστημονικό Εγγραμματισμό. Στη σχολική του εκδοχή, πρέπει να συσχετίζει τρία στοιχεία: τις προσωπικές εμπειρίες των μαθητών, την επιστημονική γνώση-μεθοδολογία και τις κοινωνικές διαστάσεις της Επιστήμης. Απώτερος στόχος είναι το εμπειρικό και επιστημονικό πεδίο γνώσης να μην παραμένουν άσχετα μεταξύ τους. Αντίθετα, το σχολείο πρέπει συνειδητά και συστηματικά να αξιοποιεί την εμπειρική γνώση ως αρχικό σημείο προσέγγισης της επιστημονικής και τεχνολογικής γνώσης. Στη συνέχεια να μετασχηματίζει την εμπειρική και τεχνολογική σε επιστημονική γνώση στο πεδίο της καθημερινής εμπειρίας. Ο όρος «πληροφορικός γραμματισμός» (ICT literacy) περιγράφει την ικανότητα των μαθητών να χρησιμοποιούν τις σύγχρονες ψηφιακές τεχνολογίες, τα εργαλεία επικοινωνίας, και τις δικτυακές υπηρεσίες για την προσπέλαση, διαχείριση, ενσωμάτωση, δημιουργία και επικοινωνία πληροφοριών, με στόχο την επίλυση προβλημάτων και, τελικά, τη μάθηση και τη συνεχή τους ανάπτυξη. Στα σύγχρονα προγράμματα σπουδών, ο πληροφορικός γραμματισμός θεωρείται γνωστικόμαθησιακό αντικείμενο αντίστοιχης σπουδαιότητας με τον γλωσσικό γραμματισμό (literacy), τα μαθηματικά και τον επιστημονικό γραμματισμό (scientific literacy). Κατά συνέπεια, η ένταξη των ΤΠΕ στο Δημοτικό Σχολείο δεν έχει ως στόχο την εξοικείωση των μαθητών με τους υπολογιστές και με συγκεκριμένα λογισμικά ούτε, πολύ περισσότερο, την κατάρτισή τους σε εφήμερες τεχνολογικές δεξιότητες. Οι ΤΠΕ δεν αποτελούν ένα εξαιρετικό γεγονός στην τάξη αλλά είναι πλήρως ενταγμένες στην καθημερινή εργασία μαθητών και δασκάλου και σε όλα τα αντικείμενα του Προγράμματος Σπουδών με στόχο την υποστήριξη των σύγχρονων παιδαγωγικών προσεγγίσεων για τη μάθηση, την επίλυση προβλημάτων και την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και δημιουργικής ικανότητας των μαθητών. Επιπλέον έχει ως στόχο την υποστήριξη διερευνητικών, εποικοδομητικών και συνεργατικών μαθησιακών δραστηριοτήτων όπως και τη διατήρηση ενός παράθυρου επικοινωνίας με τον σύγχρονο κόσμο για την ενίσχυση της μάθησης. Ενδεικτικά για την Πέμπτη (Ε΄) τάξη προβλέπονται: η δημιουργία και η έκφραση με τον κειμενογράφο, με πολυμέσα και παρουσιάσεις, η γνωριμία με το Διαδίκτυο και τέλος η υλοποίηση σχεδίων έρευνας. Το Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών (Δ.Ε.Π.Π.Σ) λαμβάνει υπόψη του τόσο τις τεχνολογικές εξελίξεις όσο και το νέο τοπίο που διαμορφώνεται. Αυτά αποτυπώνονται με τη μορφή νέων απαιτήσεων, αναφορικά με τις επιζητούμενες ικανότητες από την πλευρά των μαθητών: κριτική και διαλεκτική ικανότητα, θετική διάθεση για συνεργασία, αυτενέργεια, ικανότητα δια βίου μάθησης γνώσεων και δεξιοτήτων, ικανότητα επαρκούς χρησιμοποίησης των Τ.Π.Ε., ικανότητα αναζήτησης και αξιολόγησης πληροφορίας από διάφορες πηγές, ικα- Το Blog της Ε΄2 του Π.Π.Δ.Σχ. Σερρών 275 νότητα έκφρασης, ικανότητα κριτικής σκέψης, ανάπτυξη κοινωνικών και επικοινωνιακών δεξιοτήτων, ικανότητα συνεργασίας σε ομάδες, κ.ά. Στο νέο τύπο διδασκαλίας και μάθησης πρέπει να αποφεύγεται η άκριτη απομνημόνευση, να προωθείται η κατανόηση βασικών εννοιών στα διάφορα γνωστικά αντικείμενα, να αναπτύσσονται γνωστικές και μεταγνωστικές δεξιότητες, να προωθείται η κατανόηση και ερμηνεία εννοιών, διαδικασιών και φαινομένων, η ανάπτυξη μεταγνωστικών δεξιοτήτων, δεξιοτήτων για να μάθει ο μαθητής πώς να μαθαίνει, η ικανότητα για διαβίωση σε πολυπολιτισμικές κοινωνίες, η ικανότητα συνεισφοράς σε ζητήματα αειφόρου ανάπτυξης, η ικανότητα ευαισθητοποίησης σε ζητήματα ειρήνης, πολέμου, ανθρωπιστικά κ.ά. 3. Ο εκπαιδευτικός και οι ΤΠΕ Σύμφωνα με την ευρωπαϊκή επιχειρηματολογία, το επίπεδο του Δημοτικού Σχολείου είναι ευνοϊκό για την ενσωμάτωση των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διαδικασία «διότι ένας μόνον διδάσκων έχει την ευθύνη μιας ομάδας παιδιών και διότι η χρήση του λογισμικού πολυμέσων έχει έναν πιο διαφοροποιημένο, ελκυστικό και παιγνιώδη χαρακτήρα». Δηλαδή αποτελούμε τον σημαντικό παράγοντα, που επιφορτίζεται με το καθήκον της αναπαραγωγής στο μικροεπίπεδο της σχολικής τάξης της σχολικής γνώσης, που συνδέεται με τη χρήση των ΤΠΕ. Έτσι ο ρόλος μας διαφοροποιείται σε σχέση με το παρελθόν καθώς καλούμαστε να αναδειχτούμε σε διαμεσολαβητή μεταξύ του μαθητή και της πηγής της πληροφορίας καθοδηγώντας τον τελευταίο να την ανακαλύψει. Επειδή, όμως, η πληροφορία του Internet δεν είναι πάντα αληθινή, καλός εκπαιδευτικός θα είναι ο καλά πληροφορημένος εκπαιδευτικός. Δηλαδή εκείνος που θα μπορεί να ελέγχει την ποιότητα της γνώσης, που θα αντλήσει ο μαθητής του από το διαδίκτυο, γι’ αυτό και καλείται να παρακολουθεί τις ενέργειες του τελευταίου και να τον προφυλάσσει από διαφόρους κινδύνους. 4. Η παιδαγωγική αξιοποίηση των ΤΠΕ Η παιδαγωγική αξιοποίηση των ΤΠΕ απαιτεί προσωπικές γνώσεις και δεξιότητες από τον εκπαιδευτικό καθώς και προηγούμενη εμπειρία στη χρήση τους. Φαίνεται όμως ότι η προηγούμενη εμπειρία των εκπαιδευτικών αποτελεί αναγκαία αλλά όχι ικανή συνθήκη για την παιδαγωγική χρήση των ΤΠΕ. Ιδιαίτερα σημαντικός παράγοντας πρόβλεψης χρήσης των νέων τεχνολογιών στην τάξη είναι οι στάσεις των εκπαιδευτικών απέναντι σε αυτές. Οι στάσεις για την εκπαιδευτική ένταξη των ΤΠΕ αποτελούν μια σύνθετη μεταβλητή που περιλαμβάνει αντιλήψεις για τις ΤΠΕ, όπως τη χρησιμότητα και την ευκολία ένταξής τους στην εκπαιδευτική διαδικασία (γνωστική διάσταση), και συναισθήματα όπως φόβος, άγχος ή ευχαρίστηση από τη χρήση ΤΠΕ (συναισθηματική διάσταση) που θεωρείται ότι διαμορφώνουν τη συμπεριφορά των εκπαιδευτικών. Η επεξεργασία πληροφοριών (με τη βοήθεια των ΤΠΕ) είναι μια διεργασία της συλλογής πληροφοριών που περιλαμβάνει θέματα όπως αντίληψη, σκέψη, μνήμη και στρατηγικές επίλυσης προβλημάτων. Η αναπαράσταση βρίσκεται στο επίκεντρο της επεξεργασίας της πληροφοριών. Στόχος μας είναι να ανακαλύψουμε τεχνικές που θα μας επιτρέψουν να αναλύσουμε τη σκέψη των μαθητών, οι οποίες, αν είναι επιτυχείς, θα έχουν θετικές και μακροχρόνιες προεκτάσεις τόσο για την κατανόηση της μάθησης όσο και για τη βελτίωση της διδασκαλίας. Οι μαθητές αλληλεπιδρούν συνεχώς με το περιβάλλον τους ανάλογα με την ικανότητά τους να οργανώνουν τις πληροφορίες. Η σπουδαιότητα της κατηγοριοποίησης των πληροφοριών έγκειται στο ότι: μειώνει την πολυπλοκότητα του περιβάλλοντος, επιτρέπει να εντοπίζουμε τα αντικείμενα του κόσμου και να μειώνουμε την ανάγκη της συνεχούς μάθησης, παρέχει οδηγίες για συντελεστική δραστηριότητα και ενισχύει την ταξινόμηση και τη συσχέτιση των κατηγοριών. Η θεωρία της υποβοηθούμενης ανακάλυψης της γνώσης (βλ. θεωρία Vygotsky περί Ζώνης Εγγύτερης Ανάπτυξης – υποβοήθηση και θεωρία Bruner περί ανακαλυπτικής μάθησης), καθώς 276 Πρακτικά 1ου Πανελληνίου Συνεδρίου ΠΠΣ Α/θμιας και Β/θμιας Εκπαίδευσης και εκείνη της οικοδόμησης της γνώσης μέσα από την ενεργητική δράση των μαθητών που οδηγεί στη γνωστική σύγκρουση αποτέλεσαν τις βασικές αρχές για την καινοτόμα διδακτική μας πρακτική. Η μάθηση δεν αντιμετωπίστηκε ως άθροιση πληροφοριών ή απλή αναφορά σε συγκεκριμένα γεγονότα, αλλά ως ενιαία διαδικασία, ως ένα ακέραιο σύνολο που προκύπτει και αποτελείται από τη συνεχή αλληλεπίδραση μεταξύ μαθητή και δασκάλου, μαθητή και μαθητή, μαθητή και υλικού. Στην ίδια κατεύθυνση, αξιοποιείται κάθε ευκαιρία αλληλεπίδρασης και ανταλλαγής εμπειριών και απόψεων μεταξύ των μαθητών. Το σύνολο των προηγούμενων γνώσεων και εμπειριών σε συνάρτηση με το όλο κοινωνικοπολιτιστικό πλαίσιο των χρηστών του Blog μας αποτέλεσαν τη βάση πάνω στην οποία οικοδομήθηκε η γνώση, ενώ, ταυτοχρόνως, υπέδειξαν τον διαφορετικό ρυθμό εξέλιξης και μάθησης για κάθε μαθητή. Στις περιπτώσεις ομαδικής επεξεργασίας των δραστηριοτήτων επιλέχθηκε η εργασία σε ανομοιογενείς ομάδες επιδιώκοντας με αυτόν τον τρόπο να επιτύχουν τη μάθηση μέσα από συνεχείς αλληλεπιδράσεις και κοινωνιογνωστικές συγκρούσεις. Η εργασία σε ομάδες, άλλωστε, αποτελεί τη βάση για τη δημιουργία ενός συνεργατικού κλίματος στην τάξη τέτοιου που να ευνοεί τις ζυμώσεις μεταξύ των μαθητών, τη συνθετική σκέψη, τον πλουραλισμό απόψεων και τη συνοικοδόμηση της γνώσης. 5. Δημιουργία του Blog μας Οι μαθητές κλήθηκαν να χρησιμοποιήσουν τον υπολογιστή ως «εργαλείο ανακάλυψης, δημιουργίας, έκφρασης, αλλά και ως νοητικό εργαλείο και ως εργαλείο ανάπτυξης της σκέψης»: διερευνητικής μάθησης, προσομοίωσης, εκπαιδευτικών παιγνιδιών, αλληλεπιδραστικών πολυμέσων κ.ά. Στο πλαίσιο αυτό απαιτήθηκε να αλλάξουμε τον τρόπο διδασκαλίας και να αναπτύξουμε νέες διδακτικές στρατηγικές. Οι Τ.Π.Ε. χρησιμοποιήθηκαν ως μέσο διανομής μαθησιακού, πληροφοριακού ή ενημερωτικού υλικού, μέσο επικοινωνίας, εργαλείο αξιολόγησης και αυτοαξιολόγησης των μαθητών, ως εργαλείο υποστήριξης διδασκαλίας και μάθησης (καινοτομικές διαθεματικές δραστηριότητες), εργαλείο υποβοήθησης διδασκαλίας, σκέψης και αντίληψης με το οποίο οι μαθητές και οι δάσκαλοι αλληλεπιδρούν και συνοικοδομούν τη γνώση κ.ά. Για την επιτυχία αυτού του σκοπού έπρεπε να γίνουν αλλαγές στις υπάρχουσες διδακτικές μεθόδους, τις μαθησιακές διαδικασίες, στο ρόλο του εκπαιδευτικού και του μαθητή. Στόχος αυτών των αλλαγών στις εκπαιδευτικές διαδικασίες ήταν η ανάπτυξη κριτικής και δημιουργικής σκέψης με την επίλυση αυθεντικών προβλημάτων σύμφωνα με το μοντέλο της μάθησης εποικοδομητικής/ανακαλυπτικής και διερευνητικής μάθησης. Στο πλαίσιο αυτό δημιουργήθηκαν νέοι ρόλοι, μεθοδολογίες και πρακτικές, και υποστηρίχτηκε η καλλιέργεια σύνθετων δεξιοτήτων σκέψης, όπως η κριτική σκέψη, η λήψη αποφάσεων μέσα από τη διερεύνηση, την αναζήτηση, την αμφισβήτηση, την ανακάλυψη, τη συνεργασία, τη συμβολική έκφραση, την επικοινωνία και τη διαπραγμάτευση. Η διαμόρφωση της σύγχρονης σχολικής γνώσης στα ευρωπαϊκά δεδομένα συνδέθηκε με τη διεπιστημονική προσέγγιση της γνώσης. Δηλαδή επιδιώχθηκε το αδυνάτισμα των συνόρων μεταξύ των διαφόρων γνωστικών περιοχών και η προώθηση της συνεργασίας εκπαιδευτικού – μαθητών. 6. Το Blog της Ε΄2 τάξης του Π.Π.Δ.Σχ. Σερρών Δημιουργήσαμε ένα θεματικό Blog (ιστολόγιο) τμήματος τάξης (Ε΄2), ενσωματωμένο στην επίσημη ιστοσελίδα του σχολείου μας. Ακολούθησε τη δομή των περισσότερων Blog στο διαδίκτυο. Περιέχει, βασικά σημεία της διδασκαλίας, ερωτήσεις αφόρμησης πριν τη διδασκαλία ενός αντικειμένου, πρόσθετο διδακτικό υλικό, προτάσεις για διάβασμα ή περιήγηση στο δίκτυο κ.ά. Καταγράφουμε την καθημερινή δραστηριότητα της τάξης, τη διδασκαλία ενός συγκεκριμένου αντικειμένου, μια εκπαιδευτική εκδρομή ή επίσκεψη, την ανάληψη μιας πρωτοβουλίας σχετικής με το περιβάλλον, την αγωγή υγείας, τον πολιτισμό, τον σχολιασμό ενός βιβλίου, την Το Blog της Ε΄2 του Π.Π.Δ.Σχ. Σερρών 277 πορεία εργασίας στο πλαίσιο ενός project κ.α. Η δημοσίευση ενός άρθρου γίνεται με 2-3 κλικ του ποντικιού, ενώ ακόμα απλούστερο είναι για τους μαθητές να σχολιάσουν κάποια δημοσίευση. Εικόνα 1: Η αρχική σελίδα του Blog της Ε΄2 τάξης (http://peirserron.gr/index.php/blogs-protipoy/categories/listings/2012-09-28-22-50-02) Οι καταχωρήσεις μας παρουσιάζονται κατά χρονολογική σειρά. Οι μαθητές σχολιάζουν, προτείνουν, ενισχύουν τις συζητήσεις και διατηρούν αμείωτο το ενδιαφέρον όλων γι’ αυτό. Η επικοινωνία μας είναι αμφίδρομη. Το στήσιμο και η λειτουργία του Blog οφείλεται βέβαια στο μεράκι του δασκάλου, όπως και η καθημερινή του ενημέρωση. Η δημιουργία κανόνων που αφορούν στην ασφάλεια των μαθητών στη χρήση του Blog ήταν αρκετά εύκολη υπόθεση. Άλλωστε, τo σχολείo, πέρα από το ρόλο της μετάδοσης γνώσεων και δεξιοτήτων έχει και το καθήκον να επιτρέψει στους μαθητές να αποκτήσουν ικανότητες έκφρασης. Χωρίς αυτή την ικανότητα έκφρασης, οι μαθητές δεν θα μπορέσουν να συμμετέχουν στην κοινωνική ζωή (για ποιο λόγο να αφήσουμε ένα τέτοιο εργαλείο έκφρασης στην τηλεόραση;). Δημιουργήσαμε το ιστολόγιό μας για: επικοινωνία με άλλους, βοήθεια στους μαθητές και υποστήριξη της διδασκαλίας, δημόσια προβολή μιας συλλογικής εργασίας, προσωπική έκφραση, ημερολόγιο μαθημάτων, ενημέρωση γονέων, παρακίνηση μαθητών για μελέτη. Χρησιμοποιούμε τα ιστολόγιό μας με δύο βασικούς τρόπους: ως αποθήκη εκπαιδευτικού υλικού και ως ηλεκτρονικό χώρο εργασίας και έκφρασης των μαθητών. 7. Περιγραφή του Blog Το Blog μας περιέχει: • Υλικό για κάθε διδασκόμενο μάθημα • Δραστηριότητες μαθητών • Εκπαιδευτικά προγράμματα • Σενάρια διδασκαλίας • Αναρτήσεις – σχόλια μαθητών Ανταποκρινόμενοι στην έντονη επιθυμία των μαθητών, οι αναρτήσεις τους είναι πλέον γεγονός! Με περίσσιο ενθουσιασμό μου παραδίδουν αυτά που ετοιμάζουν είτε σε μορφή Word είτε σε ppt (.swf). Η ανάρτηση έγινε και παρουσία τους στη αίθουσα υπολογιστών του σχολείου μας! Και οι γονείς των μαθητών είναι πολύ ενθουσιασμένοι. Δυο τρεις μαθητές απέβαλαν με λίγη δυσκολία κάποια ανασφάλεια που είχαν. Η καθημερινή ενίσχυσή τους βοήθησε σε αυτό. 278 Πρακτικά 1ου Πανελληνίου Συνεδρίου ΠΠΣ Α/θμιας και Β/θμιας Εκπαίδευσης Τα σχόλιά τους είναι μοναδικά για την παιδικότητα, την αμεσότητα και τη ζωντάνια τους. Άλλωστε αυτά είναι «η τροφή του Blog μας», όπως συνηθίζουμε να λέμε! 8. Παιδαγωγική αξιοποίηση - Εκτίμηση πρώτων αποτελεσμάτων λειτουργίας του Blog (Ε΄2) Τα εποπτικά μέσα διδασκαλίας (και η εποπτικοποίηση του διδακτικού αντικειμένου) προσφέρουν σημαντική υποστήριξη στην αποτελεσματική διεξαγωγή της διδασκαλίας- μάθησης και ωφελούν δάσκαλο και μαθητές κατά διάφορους τρόπους. Καταρχήν τους φέρνουν σε επαφή με εμπειρίες που δεν είναι δυνατό να γνωρίσουν άμεσα, επιτρέπουν τη δημιουργία ολοκληρωμένων εννοιών και ελαττώνουν την τάση για ακατάσχετη πολυλογία. Παράλληλα βοηθούν στην ανακάλυψη των σχέσεων και συνδέσεων μεταξύ των πραγμάτων που συντελούν στη μεγαλύτερη συγκράτηση της γνώσης. Επίσης προσδίδουν ενδιαφέρον στη διδασκαλία και παρακινούν τους μαθητές για συμμετοχή στη διαδικασία. Επειδή προσφέρονται εξίσου στο σύνολο της τάξης, ευνοούν την ομοιόμορφη αντίληψη των πραγμάτων. Ακόμα διατηρούν τη συνέχεια της σκέψης στη διδακτική διαδικασία και προσδίδουν στη μάθηση το απαιτούμενο βάθος, την ποικιλία και την αποτελεσματικότητα. Έτσι βοηθάμε τους μαθητές μας στην καταγραφή και την οργάνωση της μαθησιακής διαδικασίας τους αλλά και τους προωθούμε να παράγουν οι ίδιοι γνώση. Το γεγονός ότι δίνεται η ευκαιρία στους ίδιους να συμμετέχουν τόσο ενεργά μέσα στην τάξη, τους γεμίζει με αυτοπεποίθηση και τους ενεργοποιεί ως προς τη λήψη πρωτοβουλιών. Εκτός από τα πλεονεκτήματα που έχει η χρήση του Blog ατομικά, ενισχύει και βελτιώνει τις σχέσεις μεταξύ των μαθητών αλλά και τις σχέσεις μαθητών με τον δάσκαλο. Επιπρόσθετα, με την ανταλλαγή ιδεών από διαφορετικούς ανθρώπους βοηθάμε τους μαθητές στη διεύρυνση των οριζόντων τους και στην υιοθέτηση ποικίλων απόψεων. Ωστόσο, απαιτείται μεγάλη προσοχή. Ο σκοπός του Blog πρέπει να γίνεται ξεκάθαρος από την αρχή. Υπάρχει συνεχής έλεγχος ως προς το περιεχόμενο που δημοσιεύεται. Η ελευθερία που δίνει το ιστολόγιο ως προς το τι υλικό μπορεί να αναρτηθεί καθιστά πολλές φορές δύσκολο το καθήκον της επίβλεψης. Γι’ αυτόν το λόγο, δεν επιτρέπουμε παρεκκλίσεις των μαθητών μας από τον εκπαιδευτικό στόχο που έχει τεθεί. Η ανταπόκριση των μαθητών υπήρξε θετική πέρα από τις προσδοκίες μας. Αυτό ακριβώς στάθηκε και το κίνητρο για την ενασχόλησή τους με δραστηριότητες που υπό άλλες συνθήκες θα έδειχναν κουραστικές. Κληθήκαμε να δημιουργήσουμε το κλίμα που έφερε κοντά μαθητές, με στόχο να αναδείξουμε τα κοινά μεταξύ τους σημεία μέσα από δραστηριότητες που δεν έχουν σωστές και λάθος απαντήσεις, αλλά στηρίζονται σε απόψεις και εμπειρίες. Η πρόοδος των μαθητών «μετράται» σαν ένα σύνολο από εμπειρίες –κλειδιά που συμβάλλουν στην ενεργητική μάθηση και είναι σύμφωνες με το επίπεδο ανάπτυξης και τις ανάγκες τους. Κατά τη λειτουργία του Blog μάς απασχόλησαν συχνά πολλά ερωτήματα που καταδεικνύουν τη ζωντάνια, τη συνέχειά του με την καθημερινή του ενημέρωση, όπως: • Τί αξίζει να μάθει ο μαθητής; Ο δάσκαλος της τάξης έχοντας κατάρτιση πάνω στο αντικείμενο μπορεί να επιλέγει τι είναι χρήσιμο να διδαχθούν οι μαθητές, τι θα τους βοηθήσει να κατανοήσουν καλύτερα το μάθημα αλλά και να ικανοποιεί επιπλέον επιθυμίες των παιδιών. • Γιατί είναι καλύτερο να το μάθει; Διότι στα πλαίσια της κοινωνίας της πληροφορίας ο μαθητής πρέπει να ενταχθεί ομαλά και να αναζητά από μόνος του τη μάθηση μέσω των νέων τεχνολογιών. • Πώς είναι καλύτερο να το μάθει; Κάθε εκπαιδευτικός εφαρμόζει στη διδακτική πράξη τις αρχές μιας θεωρίας μάθησης ή ακολουθεί ένα συνθετικό διδακτικό μοντέλο. Έτσι και πάλι έρχεται στο προσκήνιο η σημασία της παρουσίας του δασκάλου και της «φιλοσοφίας» του. • Σε τι είδους μαθησιακό περιβάλλον να το διδαχτεί; Ο μαθητής προσεγγίζει με τον δικό του τρόπο τη χρήση του Η/Υ. Το μορφωτικό επίπεδο των γονέων, οι οικονομικές τους Το Blog της Ε΄2 του Π.Π.Δ.Σχ. Σερρών 279 δυνατότητες μεταξύ άλλων επηρεάζουν το αρχικό στάδιο χρήσης του μέσου, π.χ. η ύπαρξη υπολογιστή στο σπίτι, σύνδεση με το διαδίκτυο κ. ά. • Προβληματισμοί: Γιατί τα παιδιά να ανατρέξουν στο Blog αυτό χάριν των μαθημάτων τους; Το έχουν ανάγκη καθώς φοιτούν στην Ε΄ τάξη; Από τους 21 μαθητές οι 20 είχαν στο σπίτι υπολογιστή με σύνδεση στο διαδίκτυο. Τον Ιανουάριο απέκτησε και ο 21ος! Κάποιος άλλος, λόγω κατάχρησης του διαδικτύου από τα μεγαλύτερα αδέλφια του, δεν έχει πλέον σύνδεση στο διαδίκτυο! Πρώτα συμπεράσματα: Οι επιμελείς μαθητές συνήθιζαν να το επισκέπτονται καθημερινά. Λίγο καιρό μετά ακολούθησαν όλοι! Είναι γνωστό πως αν δεν ξεκινήσει κανείς από τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των μαθητών και εάν δεν τους εμπλέξει σε δραστηριότητες, δεν θα τους κινητοποιήσει μαθησιακά. Τον πρώτο καιρό τα σχόλια των μαθητών ήταν διστακτικά. Με άμεση γλώσσα παρακινήθηκαν και σχολιάζουν πλέον τακτικά. Έτσι επικοινωνούμε και μεγαλώνουμε μαζί με το Blog μας. Έχουμε όμως δρόμο ακόμα. Κι αυτό είναι καλό, πολύ καλό! Και κάτι ακόμη: Το Blog μας παρακολουθεί από το σπίτι του καθημερινά κι ο μαθητής της τάξης μας Δημήτρης Α., που για λόγους υγείας από 1 Νοεμβρίου 2013 έχει κατ΄ οίκον διδασκαλία! Κι όπως λέει ο Sir Ken Robinson «Όταν διδάσκουμε σήμερα να έχουμε τον νου μας ότι η κοινωνία στην οποία θα ζήσουν ως ενήλικες οι μαθητές μας, δε θα έχει καμία σχέση με τη δική μας!». ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Ευχαριστώ όλους όσοι βοήθησαν στην επιτυχία της ευγενικής αυτής δράσης: τον διευθυντή του Π.Π.Σχ. Σερρών κ. Κυριαζίδη Σπύρο, τους συναδέλφους, όλους τους γονείς των μαθητών, που στήριξαν την προσπάθειά και φυσικά τους ίδιους τους μαθητές της τάξης, αφού γι΄αυτούς πρωτίστως δημιουργήθηκε το Blog αυτό. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Albirini, A. (2006). “Teachers’ attitudes toward information and communication technologies: the case of Syrian EFL teachers”, Computers & Education 47, 373-398. Η ενσωμάτωση των Τ.Π.Ε στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση ως μέσο υποστήριξης της διδακτικής διαδικασίας, Α.Τ.Ε.Ι. Θεσσαλονίκης. Γαλανάκη, Ε. (2003). Θέματα Αναπτυξιακής Ψυχολογίας. Αθήνα: Ατραπός. ΔΕΠΠΣ - ΑΠΣ Ελληνικής γλώσσας για το Δημοτικό, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. ΔΕΠΠΣ - ΑΠΣ Πληροφορικής, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. Elliott, S., N., Kratochwill, R. T., Littlefield Cook, J., & Travers, J. F. (2008). «Εκπαιδευτική Ψυχολογία» (μτφρ. Σόλμαν, Μ. & Καλύβα, Φρ., επιμ. Λεονταρή, Α. & Συγγκολίτου, Ε.). Αθήνα: Gutenberg. Καρτσιώτης, Θ. (2003). «Αξιολόγηση της διαδικασίας επιμόρφωσης και του έργου «ΛΑΕΡΤΗΣ», προτάσεις εκπαιδευτικών για την αξιοποίηση των ΤΠΕ», Θέματα στην Εκπαίδευση. Ματσαγγούρας, Η. (2007). Σχολικός εγγραμματισμός. Αθήνα: εκδ. Γρηγόρη. Παπάς, Γ. (1989). Η Πληροφορική στο σχολείο. Αθήνα. Τζάνη Μαρία (2006). Κοινωνιολογία Παιδείας. Αθήνα: εκδ. Γρηγόρη. Τριλιανός, Θ. Α. (1992). Μεθοδολογία της Διδασκαλίας ΙΙ: Κριτική προσέγγιση της αποτελεσματικής διδασκαλίας με βάση τα πορίσματα της σύγχρονης επιστημονικής έρευνας. Αθήνα: Τολίδη. Τριλανός, Θ. (2008). Μεθοδολογία της Σύγχρονης Διδασκαλίας, τόμοι Α΄-Β΄. Αθήνα. Τριλιανός, Θ. (1998). Η παρώθηση ή πώς καλλιεργείται στον μαθητή η έφεση για μάθηση. Αθήνα: εκδ. Λύχνος. Διαδίκτυο: http://learn20.wikispaces.com