N YGEIA 77:Layout 1 10/18/12 3:33 PM E Page 1 Οι σηµερινές εθνικές αλλά και παγκόσµιες οικονοµικές συγκυρίες έχουν ως φαρµοσµένα Προγράµµατα Προαγωγής και Αγωγής Υγείας αποτέλεσµα να επηρεάζουν, τόσο τον προσανατολισµό των επαγγελµατιών υγείας όσο και τις υπηρεσίες υγείας στη χώρα µας, εστιάζοντας όλο και συχνότερα σε προληπτικές παρεµβάσεις που θα εξασφαλίζουν αφενός την υγεία του ελληνικού πληθυσµού και αφετέρου θα συµβάλλουν στη µείωση των ήδη αυξηµένων δαπανών στο χώρο της υγείας. Σήµερα, περισσότερο από ποτέ, έχουν δηµιουργηθεί οι συνθήκες για την ανάΠEPIEXOMENA 4 ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΣΕ ΠΑΙ∆ΙΑΤΡΟΥΣ ΤΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΜΕ ΣΤΟΧΟ ΤΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ΑΝΙΧΝΕΥΣΗΣ ΤΗΣ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗΣ ΣΤΙΣ ΜΗΤΕΡΕΣ E. ΑΓΑΠΗ∆ΑΚΗ, Χ. ∆ΗΜΗΤΡΑΚΑΚΗ, Γ. ΤΟΥΝΤΑΣ, Γ. ΚΟΛΑΪΤΗΣ & Σ. ΧΡΙΣΤΟΓΙΩΡΓΟΣ 5 ΠΡΟΣΕΛΚΥΣΗ ΚΑΙ ΕΝΤΑΞΗ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΑΙΜΟ∆ΟΤΩΝ ΤΗΣ ΜΙΑΣ ΦΟΡΑΣ ΣΤΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΗ ΑΙΜΟ∆ΟΣΙΑ Σ. ΓΚΑΤΖΩΝΗ 6 πτυξη και εφαρµογή προγραµµάτων προαγωγής και αγωγής υγείας, που θα βοηθήσουν στη µάθηση και απόκτηση νέων γνώσεων, αντιλήψεων και στάσεων σχετικά µε την υγεία, µέσω του εντοπισµού των παραγόντων κινδύνου και των προστατευτικών παραγόντων, που ευθύνονται για τα αυξηµένα ποσοστά συγκεκριµένων σωµατικών και ψυχικών παθήσεων. Επιπλέον, η διεξαγωγή τέτοιων προγραµµάτων σε ποικίλα κοινωνικά πλαίσια (σχολείο, κοινότητα, χώρο εργα- ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΣΤΙΓΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΣΧΙΖΟΦΡΕΝΕΙΑΣ ΣΕ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΓΕΝΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ Κ.ΦΡΑΓΚΙΑ∆ΑΚΗ σίας, κ.α.), θα δώσει τη δυνατότητα σε µεγάλες οµάδες πληθυσµού να κατα- 7 παρουσίαση κάποιων κατευθυντήριων οδηγιών ή σε θεωρητικά σχήµατα, αλλά ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΩΝ Π.Φ.Υ. ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ & ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΠΑΙ∆ΙΚΗΣ & ΕΦΗΒΙΚΗΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ Χ. ΚΟΝΤΑΚΟΣ 8 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ∆ΕΡΜΑΤΟΣ ΣΤΟΝ ΠΛΗΘΥΣΜΟ ΤΩΝ ΕΦΗΒΩΝ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ Σ. ∆ΗΜΟΥΛΑ 9 ΜΑΘΗΤΙΚΟΣ ∆ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ «ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ» ΩΣ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ Θ. ΜΠΑΖΑΣ, Α. ΚΡΙΚΕΛΛΑ, Κ.ΖΟΡΜΠΑ & Κ.ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ 10 Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟΥ ΣΤΗΝ ΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΠΡΟΑΓΩΓΗ ΥΓΕΙΑΣ Ε. ΦΕΡΕΚΥ∆ΟΥ 11 ΠΡΟΑΓΩΓΗ ΥΓΙΟΥΣ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΜΕ ΧΡΟΝΙΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ Κ. ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ νοήσουν ότι τα προγράµµατα προαγωγής υγείας δεν περιορίζονται µόνο στην ότι αποτελούν ολοκληρωµένα µοντέλα παρέµβασης που προωθούν την υιοθέτηση υγιών συµπεριφορών, διασφαλίζοντας τόσο το ατοµικό συµφέρον όσο και το συλλογικό όφελος. Το συγκεκριµένο τεύχος του περιοδικού είναι αφιερωµένο στα εφαρµοσµένα προγράµµατα προαγωγής και αγωγής υγείας, αποδεικνύοντας ότι οι σωστά σχεδιασµένες και υλοποιηµένες παρεµβάσεις προαγωγής και αγωγής υγείας µπορούν να έχουν τα επιθυµητά αποτελέσµατα, µε ελάχιστη οικονοµική επιβάρυνση, όταν άλλες πολιτικές παρεµβάσεις και σχεδιασµοί, στον τοµέα της υγείας και ιδιαίτερα στην πρωτοβάθµια περίθαλψη, έχουν αποτύχει. 12 Η ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΕΝΤΡΩΝ ΑΠΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ KAI ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΣΤΟ ∆ΗΜΟΣΙΟ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ Μ. ΧΟΥΚΛΗ & Μ. ΠΟΥΛΙΟΥ Ευστάθιος Παπαχρήστου 13 Ψυχολόγος, ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΣΕ ΣΧΟΛΙΚΟΥΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥΣ. ΤΟ ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ VYRONAS Κ. ΜΙΧΑΣ Κέντρο Μελετών Υπηρεσιών Υγείας 14 ΚΑΠΝΙΣΜΑ: Ο ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΟΣ ΑΝΑΣΤΡΕΨΙΜΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΡΟΚΛΗΣΗΣ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΩΝ Ι. ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ, Γ. ΠΑΝΤΑΖΙ∆ΟΥ & Ι. ΛΙΑΠΑΤΗ 15-16 ΝΕΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ 17 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 18 ΝΕΕΣ ΕΚ∆ΟΣΕΙΣ 19 ΠΡΟΣΕΧΗ ΣΥΝΕ∆ΡΙΑ NEA YΓEIA Τριµηνιαίο Ενηµερωτικό Περιοδικό Αλεξανδρουπόλεως 25, 115 27 Αθήνα • τηλ.: 210 - 7482015, fax: 210 - 7485872, e-mail: [email protected], website: www.neahygeia.gr Γραµµατεία Σύνταξης: Χ. ∆ηµητρακάκη, Η. Σχορετσανίτη, Χ. Βλαχοπούλου, Φ. Φιλιππίδης, Κ. Γιαννοπούλου Εκδότης: Χριστίνα ∆ηµητρακάκη, • Ιδιοκτήτης: Χριστίνα ∆ηµητρακάκη, Παραγωγή - Εκτύπωση: Άρτιον Γραφικές Τέχνες ΑΒΕΕΕ • Eξώφυλλο: Jean-Francois Podevin N YGEIA 77:Layout 1 10/18/12 3:33 PM Page 2 λογεί τις µεταβλητές του Μοντέλου Πεποιθήσεων η οποία «προτιµά» τις γυναίκες και έχει σοβαρές συ- για την Υγεία: νέπειες στη ζωή και τη λειτουργικότητα της µητέρας, • υποκειµενική ευθύνη ανίχνευσης της κατάθλιψης, αλλά και του παιδιού της. Ανεξαρτήτως ηλικίας, οι • υποκειµενική ευθύνη παρακολούθησης, γυναίκες εµφανίζουν σταθερά µεγαλύτερο ποσοστό • ευνοϊκές στάσεις για την ψυχική υγεία, άγχους και κατάθλιψης σε σχέση µε τους άνδρες, σε • υποκειµενικός αντίκτυπος της κατάθλιψης της µηαναλογία 2:1. Για τις γυναίκες µεταξύ 15 - 44 ετών, η τέρας, κατάθλιψη αποτελεί παγκοσµίως, την πρώτη αιτία • αυτό-αποτελεσµατικότητα του παιδιάτρου στην ανικανότητας. ανίχνευση και παραποµπή της κατάθλιψης στις µητέρες, «κατάθλιψη της µητέρας» (maternal depression) • πρακτικές διαχείρισης (ανίχνευση & παραποµπή), είναι ένας όρος που χρησιµοποιείται για να περιγρά- καθώς και ψει την κατάθλιψη που εκδηλώνεται σε µητέρες µε µικρά παιδιά (Chaudron et al., 2004) και έχει απασχο- 3) κλίµακα γνώσεων των καταθλιπτικών συµπτωµάλήσει την παγκόσµια επιστηµονική κοινότητα, λόγω των. των πολλαπλών αρνητικών της επιπτώσεων (Goodman, 2009). παρέµβαση περιελάµβανε εκπαιδευτικό υλικό το οποίο αναπτύχθηκε βάσει του Μοντέλου Πεποιθήυγκεκριµένα, επιδρά στη γνωστική, κοινωνική, συσεων για την Υγεία και περιλάµβανε µεταξύ άλλων, µπεριφορική και νευροφυσιολογική ανάπτυξη των την εκπαίδευση στη χορήγηση του σύντοµου εργαβρεφών, δηµιουργώντας ένα αρνητικό περιβάλλον λείου ανίχνευσης της κατάθλιψης Patient Health Queανάπτυξης. stionnaire-2 [PHQ-2]. Η κατάθλιψη είναι µια συχνή και σοβαρή διαταραχή Π αρέµβαση σε Παιδιάτρους της Αττικής µε Στόχο τη Βελτίωση της Ανίχνευσης της Κατάθλιψης στις Μητέρες E ιρήνη Αγαπηδάκη, Χριστίνα ∆ηµητρακάκη, Γιάννης Τούντας Κέντρο Μελετών ΕΚΠΑ Η Η Σ Ε πιπλέον, έχει συνδεθεί και µε την πρόωρη διακοπή ε ότι αφορά στα αποτελέσµατα της µελέτης, η σύγτου θηλασµού, ενώ επιδρά αρνητικά στην εφαρµοκριση µεταξύ των οµάδων παρέµβασης και ελέγχου γή προληπτικών µέτρων ασφαλείας και τη χρήση µετά την παρέµβαση, έδειξε ότι η οµάδα παρέµβαπαιδιατρικών υπηρεσιών υγείας (Olson et al., 2003). σης παρουσίασε βελτιωµένες στάσεις σε σχέση µε ία από τις κύριες κατηγορίες επαγγελµατιών την οµάδα ελέγχου στην υποκειµενική ευθύνη καθώς υγείας της ΠΦΥ που εµπλέκονται στη διαχείριση της και στην αίσθηση αυτό-αποτελεσµατικότητας για εκατάθλιψης στις µητέρες είναι και οι παιδίατροι. O φαρµογή πρακτικών ανίχνευσης και παραποµπής. Σ Μ παιδίατρος λόγω της τακτικής ιατρικής εξέτασης πίσης, άλλαξε η υποκειµενική αντίληψη για τον αντου παιδιού, βρίσκεται σε πλεονεκτική θέση για να παρέχει έγκαιρο εντοπισµό και παραποµπή των µη- τίκτυπο που έχει η κατάθλιψη της µητέρας, των παιδιάτρων της οµάδας παρέµβασης σε σχέση µε την τέρων µε κατάθλιψη. οµάδα ελέγχου, σε στατιστικά σηµαντικό βαθµό. ελέτες που διερευνούν το ζήτηµα της ανίχνευσης της κατάθλιψης της µητέρας, δείχνουν ότι τα κυριόπιπλέον, τα αποτελέσµατα από τη σύγκριση µετατερα εµπόδια για την ελλιπή ανίχνευση της κατάθλι- ξύ των µετρήσεων πριν και µετά την παρέµβαση για ψης της µητέρας από τον παιδίατρο συνίστανται στα την οµάδα παρέµβασης, έδειξαν ότι άλλαξε σε σταεξής: οι παιδίατροι δε θεωρούν ότι η ανίχνευση της τιστικά σηµαντικό βαθµό η αίσθηση αυτό-αποτελεκατάθλιψης της µητέρας αποτελεί δική τους ευθύνη, σµατικότητας για την εφαρµογή πρακτικών ανίχνευενώ ακόµη και αν το αναγνωρίζουν, δεν εφαρµόζουν σης και παραποµπής αλλά και η υποκειµενική αντίπρακτικές ανίχνευσης και αντιµετώπισης, λόγω ελ- ληψη για τον αντίκτυπο που έχει η κατάθλιψη της λιπούς εκπαίδευσης (Chaudron et al., 2007). µητέρας. Ε Μ Ε Γεράσιµος Κολαϊτης, Στέ λιος Χριστογιώργος Σκοπός της παρούσας µελέτης ήταν η διεξαγωγή Όπως φαίνεται και από τα αποτελέσµατα, η παρέΠαιδοψυχιατρική και αξιολόγηση παρέµβασης δευτερογενούς πρόλη- µβαση είχε θετική επίδραση στη βελτίωση των στάΚλινική, Ιατρική ψης σε παιδιάτρους της Αττικής, µε στόχο: την αύ- σεων, των γνώσεων, των πεποιθήσεων και της αυτόΣχολή Αθηνών, ΕΚΠΑ ξηση των γνώσεων και της αυτό-αποτελεσµατικότη- αποτελεσµατικότητας των παιδιάτρων της οµάδας τάς τους, καθώς και την αλλαγή των στάσεων και των παρέµβασης, σε ότι αφορά στην ανίχνευση & παραπεποιθήσεών τους, σχετικά µε τον έγκαιρο εντοπισµό ποµπή της κατάθλιψης στις µητέρες. και την παραποµπή των µητέρων µε κατάθλιψη. Ειδικότερα, φάνηκε ότι όσο χαµηλότερα είναι τα Πρόκειται για ηµι-πειραµατική µελέτη µη ισοδύνα- σκορ σε αυτούς τους παράγοντες τόσο λιγότερες µων οµάδων µε µετρήσεις πριν και µετά την παρέµπιθανότητες υπάρχουν να εφαρµόσει ο παιδίατρος βαση (non equivalent control group design [NCGD] πρακτικές διαχείρισης της κατάθλιψης και αντίpretest-posttest). Το δείγµα αποτέλεσαν 43 ιδιώτες στροφα. παιδίατροι, οι οποίοι επιλέχθηκαν συµπτωµατικά. Για τη διεξαγωγή της έρευνας χρησιµοποιήθηκαν Η εφαρµογή συστηµατικών εκπαιδευτικών παρεµ- βάσεων σε παιδιάτρους, θα µπορούσε να συµβάλλει θετικά στον έγκαιρο εντοπισµό της κατάθλιψης στις µητέρες, στη βελτίωση της ψυχοκοινωνικής υγείας 1) ερωτηµατολόγιο δηµογραφικών στοιχείων, 2) το ερωτηµατολόγιο για την κατάθλιψη στις µητέ- του παιδιού και στην προαγωγή της υγείας της οιρες της Leiferman (Leiferman, 2008), το οποίο αξιο- κογένειας. τα εξής ψυχοµετρικά εργαλεία: 4 N YGEIA 77:Layout 1 10/18/12 3:33 PM Page 3 Η ασφάλεια και η επάρκεια αίµατος αποτελούν δύο από τους εθνικούς στόχους της δηµόσιας υγείας. Ως ασφάλεια ορίζεται η συνεχής βελτίωση της αλυσίδας της διαδικασίας µετάγγισης αίµατος και αφορά στη συλλογή, διακίνηση και χορήγηση αυτού ως θεραπευτικού µέσου στον ασθενή. Η επάρκεια αφορά στη συνεχή προσέλκυση εθελοντών αιµοδοτών και στην ένταξή τους στη συστηµατική εθελοντική αιµοδοσία, µε στόχο την κάλυψη των αναγκών. της µελέτης, ζητήθηκαν, από την γραµµατεία του τµήµατος, αρχεία εθελοντών αιµοδοτών των τελευταίων τριών ετών µε µία συνεδρία εθελοντικής αιµοδοσίας. Για τον αριθµητικό περιορισµό του δείγµατος, ως επιπλέον κριτήριο τέθηκε η σπάνια οµάδα αίµατος ABO Rh αρνητικό. Για την ευκολία πρόσβασης των συµµετεχόντων στην υπηρεσία αιµοδοσίας, το δείγµα ελήφθη από το νοµό Αττικής. Το χρονικό όριο υλοποίησης ορίστηκε στους τρεις µήνες. Η Ελλάδα απέχει από αυτόν τον στόχο, αφού στο Ο αρχικός αριθµός του δείγµατος ήταν 80 άτοµα, σύνολο των αναγκών της, οι οποίες ανέρχονται στις 550.000 – 650.000/έτος, µόνο το 43,8% προέρχεται από εθελοντές δότες και το 4,7% εισάγεται από τον ελβετικό ερυθρό σταυρό (ΥΥΚΑ, 2008). Σκοπός είναι η οργάνωση, εφαρµογή και αξιολό- τα οποία χωρίστηκαν τυχαία στις δύο οµάδες. Στην οµάδα στόχο, το αρχικό δείγµα ήταν 40 άτοµα και το τελικό δείγµα ήταν 13 συµµετέχοντες. Στην οµάδα ελέγχου το αρχικό δείγµα ήταν 40 άτοµα και το τελικό δείγµα των συµµετεχόντων ήταν 15 άτοµα. Σ γηση στοχευµένης παρέµβασης για την ενίσχυση ε ότι αφορά στην παρέµβαση στις δύο οµάδες, της προσέλκυσης εθελοντών δοτών της µίας φοράς στην οµάδα στόχο εστάλη ταχυδροµικώς ένα κιτ το (one time donors) και η ένταξή τους στην συστηµα- οποίο περιελάµβανε την «ταυτότητα» εθελοντή αιµοτική αιµοδοσία. δότη, ένα ενηµερωτικό σηµείωµα για το πρόγραµµα, τα στοιχεία επικοινωνίας της ερευνήτριας για την παρέµβαση βασίζεται στην Θεωρία της Προσχε- συγκατάθεση των συµµετεχόντων και ένα cd-rom µε διασµένης Συµπεριφοράς, µε κύριο προγνωστικό ενηµερωτική παρουσίαση για την εθελοντική αιµοπαράγοντα την πρόθεση και την αντίληψη ελέγχου δοσία και τις απαντήσεις στις συχνότερες (βάση βιαυτής από το άτοµο. Η διάχυση των µηνυµάτων του βλιογραφικής ανασκόπησης) απορίες των υποψήπρογράµµατος προς τον πληθυσµό της µελέτης ενι- φιων αιµοδοτών. Στην οµάδα ελέγχου εστάλη αντίσχύθηκε µε τη χρήση των στρατηγικών κοινωνικού στοιχο κιτ το οποίο δεν περιελάµβανε το ενηµερωµάρκετινγκ (στοιχεία καµπάνιας, η οποία ενδείκνυ- τικό cdrom. ται στην προώθηση θεµάτων που αφορούν το κοινό, µε αλτρουιστικό κίνητρο). ια τη σύγκριση αναλογιών χρησιµοποιήθηκε το Pearson’s χ2 test ή το Fisher's exact test. Για τη σύγι στόχοι της παρέµβασης καθορίστηκαν µε βάση κριση ποσοτικών µεταβλητών χρησιµοποιήθηκε το την ανάλυση των επιπέδων του οικολογικού µοντέStudent’s t-test ή το µη παραµετρικό κριτήριο Mannλου. Αυτοί είναι: Whitney. Για τη σύγκριση των παραγόντων µεταξύ των µετρήσεων χρησιµοποιήθηκε το Wilcoxon sigενίσχυση της πρόθεσης υιοθέτησης της συµπεned test. Η πλειοψηφία τόσο της οµάδας ελέγχου ριφοράς (εθελοντική αιµοδοσία). όσο και της οµάδας παρέµβασης ήταν άντρες µε τα ποσοστά να είναι 66,7% και 61,5% αντίστοιχα. αλλαγή των υποκειµενικών και κανονιστικών νόρµων (normative beliefs) και αντιλήψεων, οι οποίες επιπλειοψηφία στην οµάδα ελέγχου και στην οµάδρούν αποτρεπτικά, ως προς τη συµπεριφορά (προδας παρέµβασης ήταν άτοµα µε τριτοβάθµια εκπαίσέλκυση και ένταξη στην εθελοντική αιµοδοσία). δευση µε τα ποσοστά να είναι 53,3% και 76,9% αντίαλλαγή της στάσης του ατόµου, όσον αφορά στη στοιχα. Οι 2 οµάδες δεν διέφεραν σηµαντικά ως γνώµη των ατόµων του περιβάλλοντος (οι σηµαντι- προς τα δηµογραφικά τους στοιχεία. Η Π ροσέλκυση και Ένταξη Εθελοντών Αιµοδοτών της µίας Φοράς στη Συστηµατική Εθελοντική Αιµοδοσία Γ Ο Η Η Η Η κοί άλλοι) και η επιρροή τους. Η ενίσχυση της υποκειµενικής αντίληψης του ελέγχου (αυτό-αποτελεσµατικότητα). Τ ο σχέδιο αξιολόγησης είναι πειραµατικό. Το ερευνητικό σχέδιο ήταν η σχεδόν τυχαιοποιηµένη ελεγχόµενη µελέτη (quasi – experimental design) και συγκεκριµένα το σχέδιο µη ισοδύναµων µε – πριν και – µετά τη δοκιµασία (non equivalent control group/ NCGD pretest – posttest). Η κατανοµή των συµµετεχόντων σε οµάδα ελέγχου και οµάδα στόχο έγινε µε τυχαιοποιηµένη µέθοδο. Το πρόγραµµα υλοποιήθηκε στο Γ.Ν.Α Ιπποκρά- Α κόµη και στις δύο οµάδες δεν διέφεραν σηµαντικά οι απόψεις των συµµετεχόντων, πριν και µετά την παρέµβαση (p>0,05). ∆εν υπήρξε σηµαντική διαφορά µεταξύ των 2 οµάδων ούτε πριν ούτε µετά την παρέµβαση (p>0,05). ∆εν διέφεραν σηµαντικά τα ποσοστά των συµµετεχόντων της οµάδας ελέγχου που προσήλθαν για αιµοδοσία πριν και µετά την παρέµβαση (p=1,000). Αντίστοιχα, δεν διέφεραν σηµαντικά τα ποσοστά των συµµετεχόντων της οµάδας παρέµβασης στην προσέλευση (p=1,000). ∆εν υπήρξε σηµαντική διαφορά στα ποσοστά των συµµετεχόντων που προσήλθαν για αιµοδοσία µεταξύ των 2 οµάδων, πριν και µετά την παρέµβαση (p=1,000). Σταµατίνα Γκατζώνη Νοσηλεύτρια, M.Sc. Προαγωγής και Αγωγής Υγείας Τ τειο. Το εργαλείο µέτρησης είναι ερωτηµατολόγιο ο βασικό κίνητρο για την εθελοντική αιµοδοσία είναι δοµηµένο στις µεταβλητές της TPB και εφαρµό- η προσφορά στο κοινωνικό σύνολο. Οι κύριοι αποστηκε η µέθοδος της τηλεφωνικής συνέντευξης. τρεπτικοί παράγοντες είναι τα προβλήµατα υγείας και η έλλειψη ελεύθερου χρόνου και η πρόσβαση στην ε ότι αφορά στα χαρακτηριστικά του πληθυσµού υπηρεσία αιµοδοσίας. Σ 5 N YGEIA 77:Layout 1 10/18/12 3:33 PM Page 4 νικού πληθυσµού απέναντι στη σχιζοφρένεια και και οι προκαταλήψεις, είναι τα κύρια αίτια που οδη- τους ανθρώπους που πάσχουν από αυτήν, το οποίο γούν στην αποφυγή ή καθυστέρηση της αναζήτη- µε τη σειρά του αποτελεί προσαρµογή του Alberta σης θεραπευτικής αντιµετώπισης από τα ίδια τα Pilot Site Questionnaire Tool Kit (W.P.A., 1999). άτοµα που χρήζουν ψυχιατρικής βοήθειας. ια την παρέµβαση χρησιµοποιήθηκε το µοντέλο του Corrigan που αναφέρει το στίγµα ως κοινωνική φαύλος κύκλος του στίγµατος διαιωνίζεται, µε τις ανάλογες επιπτώσεις στην ποιότητα της φροντί- διαδικασία και περιλαµβάνει τρεις συνιστώσες: τα δας υγείας που λαµβάνουν τα άτοµα µε ψυχικές δια- στερεότυπα, τις προκαταλήψεις και τις διακρίσεις. ταραχές καθώς και στους επαγγελµατίες υγείας. Oι Η µέθοδος παρέµβασης που επιλέχθηκε συνδύαζε στάσεις που διατηρούνται απέναντι στα άτοµα µε τις δύο πιο αποτελεσµατικές στρατηγικές κατά του ψυχιατρική διάγνωση, είναι παρόµοιες µε αυτές που στίγµατος: την εκπαίδευση και την επαφή. απαντώνται στο γενικό πληθυσµό. ε βάση το ενδιαφέρον για τη συµµετοχή στο πρόι παράγοντες που επηρεάζουν τις στάσεις του νο- γραµµα που εκδηλώθηκε από το νοσηλευτικό προσηλευτικού προσωπικού, που εργάζεται σε γενικά νο- σωπικό του Ασκληπιείου Βούλας δηµιουργήθηκαν 3 σοκοµεία, επικεντρώνονται στις αρνητικές αποδόσεις οµάδες νοσηλευτών-τριών. Σε κάθε οµάδα πραγµακαι στον φόβο για τη ψυχική ασθένεια, στην έλλειψη τοποιήθηκε στο αµφιθέατρο του νοσοκοµείου η ίδια ολιστικής φροντίδας του ασθενή, στην υποτίµηση παρέµβαση διάρκειας 120 λεπτών. της ψυχιατρικής φροντίδας, στην έλλειψη ικανοτήτων και εκπαίδευσης για την κάλυψη των αναγκών o πρόγραµµα παρέµβασης περιελάµβανε ένα ερτων ψυχιατρικών ασθενών καθώς και στην απουσία γαστήριο ευαισθητοποίησης µε µία βιωµατικού τύπηγών και υποδοµών για την παροχή ασφάλειας στο που δραστηριότητα, ενηµέρωση για τη ψυχική ασθέχώρο εργασίας τους, όταν παρέχουν ψυχιατρική νεια µε ιδιαίτερη αναφορά στη νόσο της σχιζοφρέφροντίδα. νειας και συµµετοχή ενός ασθενή που έχει τη νόσο Έχει επιβεβαιωθεί ότι ο κοινωνικός στιγµατισµός Π ρόγραµµα Παρέµβασης για την Καταπολέµηση του Στίγµατος της Σχιζοφρένειας σε Νοσηλευτικό Προσωπικό Γενικού Νοσοκοµείου Ο Ο Γ Μ Τ της σχιζοφρένειας εδώ και 26 χρόνια, ο οποίος µίλησε για τις εµπειρίες και το στίγµα που έχει βιώσει του προγράµµατος µεταπτυχιακών σπουδών «Προ- από την ύπαρξη της νόσου του. αγωγή και Αγωγή της Υγείας» της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστηµίου Αθηνών, σε συνεργασία µε το ς προς τα αποτελέσµατα, οι αρχικοί στόχοι του πρόγραµµα «αντι-στίγµα» του Ερευνητικού Πανεπιπρογράµµατος επιβεβαιώθηκαν και η σύγκριση των στηµιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγιεινής. µεταβλητών, µεταξύ των οµάδων παρέµβασης και ελέγχου, που σχετίζονται µε τις αντιλήψεις, τις στάιο αναλυτικά, η µελέτη αφορούσε στη δηµιουργία, σεις και την επιθυµητή κοινωνική απόσταση, φανέεφαρµογή και αξιολόγηση του προγράµµατος παρωσε σηµαντικές σχέσεις. ρέµβασης για την καταπολέµηση του στίγµατος της σχιζοφρένειας σε νοσηλευτικό προσωπικό γενικού ετά την ολοκλήρωση της παρέµβασης υπήρξε νοσοκοµείου. Το πρόγραµµα εστιάστηκε στη νόσο βελτίωση των αντιλήψεων και των στάσεων και µείτης σχιζοφρένειας, καθώς φέρει το βαρύτερο στιγµατιστικό φορτίο σε σχέση µε άλλες ψυχικές διατα- ωση της επιθυµητής κοινωνικής απόστασης, καθώς ραχές. Αποτελεί την πρώτη ερευνητική προσπάθεια, παρατηρήθηκε πως οι νοσηλευτές-τριες δεν διατηπου γίνεται στην Ελλάδα, σε νοσηλευτικό προσωπικό ρούσαν στερεοτυπικές αντιλήψεις και απορριπτικές στάσεις στα άτοµα µε σχιζοφρένεια. Η άµεση επαγενικού νοσοκοµείου. φή του νοσηλευτικού προσωπικού, µε ασθενή που έκοπός του προγράµµατος παρέµβασης είναι η χει τη νόσο της σχιζοφρένειας εδώ και 26 χρόνια, είµείωση του στίγµατος που συνοδεύει την ψυχική χε θετική επίδραση στη βελτίωση των αντιλήψεων ασθένεια και ειδικότερα τη σχιζοφρένεια σε νοση- και στάσεών τους και της επιθυµητής κοινωνικής απόστασης απέναντι στα άτοµα µε σχιζοφρένεια. λευτικό προσωπικό γενικού νοσοκοµείου. Η παρούσα µελέτη πραγµατοποιήθηκε στο πλαίσιο Ω Π Μ Κατερίνα Φραγκιαδάκη Ψυχολόγος, M.Sc. Προαγωγής και Αγωγής Υγείας Σ Οι επιµέρους στόχοι της παρέµβασης αφορούσαν: Επιπρόσθετα, στο νοσηλευτικό προσωπικό που συµ- 1) Στη διερεύνηση των γνώσεων, των στάσεων και της επιθυµητής κοινωνικής απόστασης από άτοµα µε σχιζοφρένεια. 2) Στη σχεδίαση και στην υλοποίηση αντι-στιγµατιστικής παρέµβασης ευαισθητοποίησης, µε σκοπό τη µείωση του στίγµατος της σχιζοφρένειας. 3) Στην αξιολόγηση της επίδρασης της παρέµβασης στις γνώσεις, στις στάσεις και στην επιθυµητή κοινωνική απόσταση. Ο πληθυσµός της µελέτης ανήλθε στα 69 άτοµα. Την οµάδα της παρέµβασης αποτέλεσαν 36 νοσηλευτές-τριες του Π.Γ.Ν. «Ασκληπιείου Βούλας» και την οµάδα ελέγχου αποτέλεσαν 33 νοσηλευτέςτριες του «Ιπποκράτειου» νοσοκοµείου. Το ερωτηµατολόγιο που χρησιµοποιήθηκε στηρίζεται στο εργαλείο της πανελλαδικής έρευνας στάσεων του γε- 6 µετείχε στην οµάδα παρέµβασης υπήρξε µια µικρή µεταβολή της επιθυµίας τους να εργαστούν ως ψυχιατρικοί νοσηλευτές-τριές, κάτι που φανερώνει τη µείωση της αντίληψής τους για την επικινδυνότητα των ασθενών που έχουν µια ψυχική νόσο. Τα παρόντα αποτελέσµατα είναι ενθαρρυντικά, πα- ρέχοντας τεκµήρια για την αποτελεσµατικότητα των προγραµµάτων για την καταπολέµηση του στίγµατος της σχιζοφρένειας, σε ότι αφορά στην αλληλεπίδραση των νοσηλευτών-τριών µε άτοµα που έχουν την νόσο της σχιζοφρένειας. Παρόλα αυτά, είναι υπαρκτή η κοινωνική αναγκαιότητα για την εφαρµογή και αξιολόγηση αντίστοιχων προγραµµάτων για τη µείωση των επίπεδων του στίγµατος της ψυχικής νόσου και των διακρίσεων στο νοσοκοµειακό περιβάλλον. N YGEIA 77:Layout 1 10/18/12 3:33 PM Page 5 συµπεριφορές των επαγγελµατιών υγείας, καθώς γείας, το οποίο επηρεάζει δυσµενώς, τόσο την υγεία και να συγκριθούν οι δυο οµάδες (ελέγχου και παόσο και την ίδια τη ζωή του ανθρώπου. Οι συνέπειές ρέµβασης). της επηρεάζουν σηµαντικά την ψυχική αλλά και τη σωα σηµαντικότερα αποτελέσµατα της παρέµβασης µατική υγεία. Τις τελευταίες δεκαετίες η παχυσαρκία έχει πάρει ανησυχητικές διαστάσεις παγκοσµίως, αυ- αφορούν στη βελτίωση των γνώσεων, των πεποιθήσεων και των συµπεριφορών των επαγγελµατιών υξάνοντας τα ποσοστά της εµφάνισης της. γείας, της οµάδας παρέµβασης. Η βελτίωση των συµπεριφορών όµως ήταν, συγκριτικά µε τις άλλες δύο υστυχώς, το πρόβληµα αφορά, ιδιαίτερα τα τελευµεταβλητές, µικρότερου βαθµού. Πιο συγκεκριµένα: ταία χρόνια και τα παιδιά και τους εφήβους, έτσι η ανάγκη για την αποτελεσµατική πρόληψη και αντιµετις γνώσεις, τα άτοµα της οµάδας παρέµβασης είτώπισή της, γίνεται πιο επιτακτική, αποτελώντας µια από τις µεγαλύτερες προκλήσεις της σύγχρονης επι- χαν σηµαντικά υψηλότερη βαθµολογία γνώσης, δηλαδή περισσότερες γνώσεις σε σύγκριση µε τα άτοµα στηµονικής κοινότητας. της οµάδας ελέγχου. Ακόµη, στην οµάδα ελέγχου δεν υπήρξε σηµαντική µεταβολή της βαθµολογίας γνώπαρούσα µελέτη αφορά στο σχεδιασµό, στην ε- σεων µετά την παρέµβαση. Αντίθετα, στην οµάδα παφαρµογή και στην αξιολόγηση ενός προγράµµατος ρέµβασης υπήρξε σηµαντική αύξηση της βαθµολοπαρέµβασης, σε επαγγελµατίες της πρωτοβάθµιας γίας γνώσεων. Ο βαθµός µεταβολής της βαθµολοφροντίδας υγείας, µέσα από το οποίο µελετηθήκαν γίας διέφερε σηµαντικά µεταξύ των οµάδων. Συγκεοι ισχύουσες γνώσεις, πεποιθήσεις και συµπεριφορές κριµένα, στην οµάδα παρέµβασης υπήρξε σηµαντική των επαγγελµατιών υγείας σε σχέση µε την πρόληψη αύξηση και στην οµάδα ελέγχου µείωση η οποία δεν και την αντιµετώπιση της παιδικής και εφηβικής πα- ήταν στατιστικά σηµαντική. χυσαρκίας. Η παχυσαρκία αποτελεί ένα σοβαρό πρόβληµα υ- Τ ∆ Σ Η Επιπλέον, η παρέµβαση στόχευε στην ευαισθητοποί- Στις πεποιθήσεις, τόσο πριν όσο και µετά την παρέµ- βαση, τα άτοµα της οµάδας παρέµβασης είχαν σηµαντικά υψηλότερη βαθµολογία πεποιθήσεων, δηλαδή θετικότερες πεποιθήσεις σε σύγκριση µε τα άτοµα της οµάδας ελέγχου. Ακόµα, στην οµάδα ελέγχου δεν υπήρξε σηµαντική µεταβολή της βαθµολογίας πεποιθήσεων µετά την παρέµβαση, σε σύγκριση µε πριν. Αντίθετα, στην οµάδα παρέµβασης υπήρξε σηµανο πρόγραµµα παρέµβασης πραγµατοποιήθηκε στη τική αύξηση της βαθµολογίας πεποιθήσεων µετά την Πολυκλινική του Ολυµπιακού χωριού, στο ΙΚΑ Μενι- παρέµβαση. Ο βαθµός µεταβολής της βαθµολογίας δίου και στους Σταθµούς Προστασίας Μάνας και Παι- διέφερε σηµαντικά µεταξύ των οµάδων. Συγκεκριδιού Νέας Ιωνίας και Αγίων Αναργύρων. Στη πολυ- µένα, στην οµάδα παρέµβασης υπήρξε σηµαντική κλινική του Ολυµπιακού χωριού συµµετείχαν 15 ά- αύξηση και στην οµάδα ελέγχου αύξηση η οποία δεν τοµα, τα οποία αποτέλεσαν και την οµάδα παρέµβα- ήταν σηµαντική. σης, στο ΙΚΑ Μενιδίου και στους Σταθµούς Προστασίας Μάνας και Παιδιού Νέας Ιωνίας και Αγίων Αναρέλος, στη συµπεριφορά, δεν υπήρξε σηµαντική διαγύρων συµµετείχαν συνολικά επίσης 15 άτοµα, τα φορά στη βαθµολογία των συµµετεχόντων, ούτε πριν οποία αποτέλεσαν την οµάδα ελέγχου του δείγµατος. ούτε µετά την παρέµβαση µεταξύ των οµάδων. Ακόµα, στην οµάδα ελέγχου δεν υπήρξε σηµαντική µεια τις ανάγκες της παρέµβασης δόθηκε, και στις ταβολή της βαθµολογίας µετά την παρέµβαση σε δυο οµάδες, ένα ερωτηµατολόγιο µέτρησης γνώσε- σύγκριση µε πριν. Αντίθετα, στην οµάδα παρέµβασης ων, πεποιθήσεων και συµπεριφορών των επαγγελµα- υπήρξε σηµαντική αύξηση της βαθµολογίας, µετά την τιών της πρωτοβάθµιας φροντίδας υγείας µε στόχο παρέµβαση. Τέλος, ο βαθµός µεταβολής της βαθµοτην πρόληψη και την αντιµετώπιση της παιδικής και λογίας διέφερε σηµαντικά µεταξύ των οµάδων. Συγεφηβικήςπαχυσαρκίας, βασισµένο στο θεωρητικό µο- κεκριµένα, στην οµάδα παρέµβασης υπήρξε σηµαντέλο της προσχεδιασµένης συµπεριφοράς. Παράλ- ντική αύξηση και στην οµάδα ελέγχου µείωση η οποία ληλα, µέσα στο ερωτηµατολόγιο υπήρχαν ερωτήµα- δεν ήταν σηµαντική. ηση, έτσι ώστε να βελτιωθούν οι γνώσεις, οι πεποιθήσεις και οι συµπεριφορές. Βασίστηκε στο θεωρητικό µοντέλο της προσχεδιασµένης συµπεριφοράς, η οποία ενδείκνυται σε παρεµβάσεις οι οποίες έχουν να κάνουν µε την εκπαίδευση επαγγελµατιών υγείας. Τ Π αρέµβαση Ευαισθητοποίησης των Επαγγελµατιών Π.Φ.Υ. για την Πρόληψη & την Αντιµετώπιση της Παιδικής & Εφηβικής Παχυσαρκίας Τ Γ τα συλλογής κοινωνικοδηµογραφικών δεδοµένων. Στη συνέχεια για την οµάδα παρέµβασης κατασκευάστηκε ένας ενηµερωτικός οδηγός (booklet) ευαισθητοποίησης των επαγγελµατιών της πρωτοβάθµιας φροντίδας υγείας. Ο συγκεκριµένος οδηγός σχεδιάστηκε µε βάση το θεωρητικό µοντέλο, το οποίο επιλέχθηκε για τη παρούσα παρέµβαση. Μετά από ένα µήνα από τη παράδοση του ενηµε- ρωτικού οδηγού, δόθηκε ξανά το ερωτηµατολόγιο και στις δυο οµάδες, µε σκοπό να αξιολογηθούν τυχόν αλλαγές στις γνώσεις, στις πεποιθήσεις και στις Χριστόφορος Κοντάκος Επισκέπτης Υγείας, M.Sc. Προαγωγής και Αγωγής Υγείας Η παρούσα παρέµβαση µπορεί να χρησιµοποιηθεί ως έναυσµα για µεταγενέστερα πιο οργανωµένα και πιο σύνθετα, ως προς τη µέθοδο, προγράµµατα παρέµβασης. Η διενέργεια προγραµµάτων παρέµβασης που αφορούν στην ευαισθητοποίηση των επαγγελµατιών της πρωτοβάθµιας φροντίδας υγείας σε σχέση µε την πρόληψη και την αντιµετώπιση της παιδικής και εφηβικής παχυσαρκίας, αποτελούν µια αναγκαιότητα, καθώς πιστεύεται ότι η επιλογή των επαγγελµατιών της πρωτοβάθµιας φροντίδας υγείας, ως πληθυσµός-στόχος, θα αποτελέσει πιο αποτελεσµατική µέθοδο στη προσπάθεια πρόληψης και καταπολέµησης της παιδικής και εφηβικής παχυσαρκίας. 7 N YGEIA 77:Layout 1 10/18/12 3:33 PM Page 6 Κ Π ρόγραµµα Παρέµβασης για την Πρόληψη του Καρκίνου του ∆έρµατος στον Πληθυσµό των Εφήβων στο Σχολείο ύριος στόχος της παρούσας έρευνας ήταν ο σχεδιασµός, η εφαρµογή και η αξιολόγηση ενός προγράµµατος παρέµβασης για τη θετική τροποποίηση των γνώσεων, προθέσεων, προσδοκιών και συµπεριφορών µαθητών της Α’ Γυµνασίου, απέναντι στην έκθεση τους στην ηλιακή ακτινοβολία. Το σχέδιο της έρευνας συνιστά µία µη-τυχαιοποι- Σε ότι αφορά στην πρόθεση/ετοιµότητας συµπεριηµένη µελέτη µε οµάδα ελέγχου. Το δείγµα της έ- φοράς: (α) στην έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία, ρευνας αποτέλεσαν 49 µαθητές της Α’ Γυµνασίου (22 (β) στην υιοθέτηση µέτρων αντηλιακής προστασίας µαθητές στην οµάδα παρέµβασης και 27 µαθητές και (γ) στην αυτοεξέταση των σπίλων, οι µαθητές της στην οµάδα ελέγχου). οµάδας παρέµβασης εµφανίζουν σε σχέση µε τους µαθητές της οµάδας ελέγχου, σε µεγαλύτερο ποα δεδοµένα της έρευνας συλλέχθηκαν µε τη χρή- σοστό, την πρόθεση να παρακολουθούν τις ελιές ση σταθµισµένου ερωτηµατολογίου, βασισµένου τους για τυχόν αλλαγές στο σχήµα ή στο χρώµα. στο θεωρητικό πλαίσιο της Κοινωνικογνωστικής θε- ∆ηλώνουν ότι θα φορούσαν καπέλο κατά την διάρκεια της έκθεσής τους στην ηλιακή ακτινοβολία, θα ωρίας (Σαρίδη, 2008). χρησιµοποιούσαν αντηλιακό, θα φορούσαν γυαλιά ηλίου και τέλος θα επέλεγαν να επισκεφτούν την θάι µαθητές της οµάδας παρέµβασης παρακολούθηλασσα τις ώρες που η ηλιακή ακτινοβολία δεν είναι σαν ένα παρεµβατικό πρόγραµµα, διάρκειας 4άρων επιβλαβής για την υγεία του δέρµατος. Ωστόσο, δεν διδακτικών ωρών. Αναλυτικότερα στην: υπήρξε στατιστικά σηµαντική διαφορά στην πρόθεση των µαθητών µετά την παρέµβαση να επισκε 1η συνάντηση πραγµατοποιήθηκε γνωριµία µε φτούν γιατρό για έλεγχο των σπίλων. τους µαθητές, ενηµέρωση για τον σκοπό του προγράµµατος, διανοµή του ερωτηµατολογίου και ανάθεση εργασίας για το σπίτι σε συνεργασία µε τους ε ότι αφορά στις προσδοκίες από (α) την έκθεση γονείς. στην ηλιακή ακτινοβολία και (β) την υιοθέτηση των 2η συνάντηση πραγµατοποιήθηκε παρουσία- αντηλιακών µέτρων, οι µαθητές της οµάδα παρέµση/power point, η θεµατολογία του οποίου ήταν: ο βασης παρουσιάζουν στατιστικά σηµαντική διαήλιος, το όζον, η UVR και oι επιπτώσεις της σε συν- φορά σε σχέση µε την οµάδα ελέγχου στον λόγο δυασµό µε προβολή φωτογραφιών, (σπίλοι, µέθο- που χρησιµοποιούν αντηλιακό, δηλώνοντας ότι ο δοι αυτό-µαυρίσµατος και τέλος τα αντηλιακά µέ- λόγος είναι η προστασία της υγείας τους και οι ιατρα προφύλαξης). τρικές οδηγίες που έχουν δεχτεί. Ωστόσο, αν και 3η συνάντηση πραγµατοποιήθηκε δηµιουργία υπήρξε βελτίωση αναφορικά µε τις προσδοκίες των οµάδων µε στόχο τον σχεδιασµό ζωγραφιών για τα µαθητών από την ηλιοθεραπεία, µε το 63% να δηεξής: (α) η επικινδυνότητα της έκθεσης και (β) οι λώνει ότι δεν θα έκανε ηλιοθεραπεία για να αποσυµπεριφορές που προστατεύουν από την ηλιακή κτήσει πιο σκούρο χρώµα επιδερµίδας, η διαφορά ακτινοβολία. του ποσοστού από την αρχική µέτρηση δεν κρίνεται 4η συνάντηση πραγµατοποιήθηκε διανοµή ενη- ως στατιστικά σηµαντική, ενώ το 68% των µαθητών, µερωτικού φυλλαδίου και επαναληπτική διανοµή µετά την παρέµβαση, δηλώνει ότι το µαύρισµα των ερωτηµατολογίων. προσδίδει στυλ µε στατιστικά σηµαντική διαφορά Τ Ο Σ Ε Στέλλα ∆ηµουλά Ψυχολόγος, M.Sc. Προαγωγής και Αγωγής Υγείας ν συνεχεία ακολούθησαν 2 συναντήσεις µε τους µαθητές της οµάδας ελέγχου. Αναλυτικότερα στην: 1η συνάντηση πραγµατοποιήθηκε η διανοµή του ερωτηµατολογίου και κατόπιν η διανοµή ενηµερωτικού εντύπου. 2η συνάντηση πραγµατοποιήθηκε επαναληπτική χορήγηση των ερωτηµατολογίων. Σύµφωνα µε τα αποτελέσµατα της έρευνας, σε ότι αφορά στις γνώσεις για (α) τον καρκίνο του δέρµατος, (β) τις επιπτώσεις της ηλιακής ακτινοβολίας και (γ) τα µέτρα αντηλιακής προστασίας, οι µαθητές της οµάδας παρέµβασης παρουσίασαν στατιστικά σηµαντική αύξηση, σε σχέση µε τους µαθητές της οµάδας ελέγχου, στην αναγνώριση της ηλικιακής οµάδας που βρίσκεται σε µεγαλύτερο κίνδυνο να παρουσιάσει µελάνωµα, στην αναγνώριση του πότε ένα αντηλιακό παρέχει µεγαλύτερη προστασία, στην αναγνώριση της επικινδυνότητας του ήλιου και στην αναγνώριση ότι η έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία είναι ενισχυτικός παράγοντας της γήρανσης του δέρµατος. 8 Ω στόσο, ενώ υπήρχε αύξηση των γνώσεων αναφορικά: (α) µε το ποια αντηλιακά µέτρα µας προστατεύουν και (β) µε το ότι η έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία αποτελεί ενισχυτικό παράγοντα για την εµφάνιση δερµατικών αλλεργιών και καρκίνου του δέρµατος, δεν αξιολογήθηκε ως στατιστικά σηµαντική. συγκριτικά µε το αρχικό ποσοστό 31,8%. Σε ότι αφορά στην επιρροή από τα πρότυπα συµ- περιφοράς που προώθησε η παρέµβαση (π.χ. τους γονείς), δεν υπήρξε καµία στατιστικά σηµαντική διαφορά, µετά την εφαρµογή του προγράµµατος, παρά το γεγονός ότι έχει διαπιστωθεί ερευνητικά ότι η εµπλοκή των γονέων στις δραστηριότητες που σχετίζονται µε την προστασία από τον ήλιο στο σπίτι οδηγεί στην βελτίωση της συµπεριφοράς των παιδιών απέναντι στην προστασία από την ηλιακή ακτινοβολία (Glanz et al, 1998). Τ έλος, ενώ η παρούσα παρέµβαση επέφερε θετικές αλλαγές στον τοµέα της πρόθεσης/ετοιµότητας για συµπεριφορά, δεν ήταν δυνατό να υπολογιστεί µε αξιοπιστία η τροποποίηση ή όχι της συµπεριφοράς των µαθητών της οµάδας παρέµβασης, καθώς η παρέµβαση πραγµατοποιήθηκε το φθινόπωρο του 2010 και δεν υπήρχε η δυνατότητα εφαρµογής επαναληπτικών µετρήσεων µετά το τέλος της παρέµβασης και κατά την διάρκεια της καλοκαιρινής περιόδου. N YGEIA 77:Layout 1 10/18/12 3:34 PM Page 7 Η διδακτέα ύλη του Υπουργείου Παιδείας για τη γε- νική δευτεροβάθµια εκπαίδευση περιέχει ελάχιστα για την Υγιεινή και την Ασφάλεια στην Εργασίας (ΥΑΕ). Ωστόσο, µελέτες γνώσεων και διαγωνισµός έκθεσης ιδεών (2002-2004) «Προστασία της Υγείας στην Εργασία», σε 7 γενικά Λύκεια του δήµου Ψυχικού, αποκάλυψαν ότι πολλοί µαθητές αναγνωρίζουν επαγγελµατικούς κινδύνους. Σ το διάστηµα 11/2011-2/2012, ο ∆ήµος ΦιλοθέηςΨυχικού µε τον Εκπρόσωπο της ∆ιεθνούς Επιτροπής Ιατρικής και Υγιεινής της Εργασίας στην Ελλάδα (ΕΙCOH) και τους διευθυντές 18 σχολείων της περιφέρειάς του (10 γυµνασίων: 4 ιδιωτικών, 6 δηµοσίων, και 8 γενικών λυκείων: 5 ιδιωτικών, 3 δηµοσίων) διενήργησε ∆ιαγωνισµό Φωτογραφίας µε θέµα «Προστασία της Υγείας στην Εργασία» για τους µαθητές τους. τείχαν 87 φωτογραφίες, που κρίθηκαν, χωρίς γνώση της ταυτότητας των µαθητών-φωτογράφων, από πενταµελή Επιτροπή διορισµένη µε Απόφασή ∆ηµάρχου (αποτελούµενη από ειδικό ιατρό εργασίας, πολιτικό µηχανικό, φιλόλογο-εκπαιδευτικό, ιστορικό τέχνης-µουσειολόγο και φοιτητή νοµικής), µε κριτήρια κατά σειρά βαρύτητας: τη δύναµη µετάδοσης του µηνύµατος, την εκπαιδευτική αξία, την πρωτοτυπία, την καλλιτεχνική αξία. Το κάθε µέλος ιεράρχησε (αθροιστικά για όλα τα κριτήρια) όλες τις φωτογραφίες. Π αράλληλα, αλλά ανεξάρτητα, εξαµελής Επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κέντρου για το Περιβάλλον και την Υγεία του Παγκόσµιου Οργανισµού Υγείας (ΠΟΥ) έκρινε και ιεράρχησε τις φωτογραφίες (µε κριτήρια: τεχνική αρτιότητα, καθαρότητα µηνύµατος, σπουδαιότητα φωτογραφιζοµένου θέµατος, εκπαιδευτική αξία) και ακολούθως, ζήτησε και απόκτησε το δικαίωµα πόφαση του ∆ηµάρχου (για προϋποθέσεις, όρους δηµοσίευσης από τον ΠΟΥ των 23 καλυτέρων φωτοσυµµετοχής, βραβεία, δώρα) αναρτήθηκε (µε έντυπα γραφιών. δηλώσεων συµµετοχής και µεταβίβασης πνευµατικών ι κρίσεις των δύο Επιτροπών ήταν παραπλήσιες. Οι δικαιωµάτων του µαθητή από αυτόν και από ένα γονέα στο ∆ήµαρχο και στον Ε-ICOH) στο διαδικτυακό συµµετέχοντες αναγνώρισαν επαγγελµατικούς κιντόπο του ∆ήµου. Με απόφαση της ∆ηµοτικής Επι- δύνους σε ποικίλους χώρους εργασίας εκτός βιοµητροπής ∆ευτεροβάθµιας Εκπαίδευσης (Ν.Π.∆.∆.), χανίας, και τη σχετική προστασία. Εκτιµάται, ότι η και επιστολές του ∆ηµάρχου και του Ε-ICOH, προς συµµετοχή θα ήταν µεγαλύτερη, αν περισσότεροι γοτους διευθυντές των σχολείων, ζητήθηκε η συνεργα- νείς είχαν θεωρήσει το θέµα του διαγωνισµού ιδιαίσία τους για ενδοσχολική δηµοσιοποίηση του δια- τερα σηµαντικό, ώστε να βοηθήσουν τα παιδιά τους. γωνισµού. Α Ο Α Ο ∆ιαγωνισµός πραγµατοποιήθηκε για πρώτη φορά νευρέθηκαν 11 ιδιώτες χορηγοί δώρων (αξίας 4.000 σε σχολεία της γενικής δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης Ευρώ) και βιβλίων ΥΑΕ, για 14 βραβεία και 16 επαίνους στην Ελλάδα. ∆ιέφερε από τον Ευρωπαϊκό ∆ιαγωνι(που απένειµε ο ∆ήµαρχος, σε ειδική τελετή). σµό Φωτογραφίας µε θέµα την ΥΑΕ, που διοργάνωσε ο Ευρωπαϊκός Οργανισµός για την Ασφάλεια και την διαγωνισµός, δηµοσιοποιήθηκε ευρέως, χωρίς κό- Υγεία στην Εργασία (2009, 2011) κυρίως για ενήλικες, στος, σε ιστοσελίδες του ∆ήµου και του Οργανισµού επαγγελµατίες φωτογράφους µε κριτήριο βράβευσης του για Κοινωνική Αλληλεγγύη, Πολιτισµό και Αθλη- την καλλιτεχνική αξία της φωτογραφίας. τισµό, του Ελληνικού Ινστιτούτου Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας (ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε.), στο περιοδικό του ντίστοιχος διαγωνισµός ζωγραφικής µε θέµα «Α∆ήµου, σε εβδοµαδιαία τοπική εφηµερίδα και τρεις σφάλεια και Υγεία στο Σπίτι και στο Σχολείο» διενερµεγάλες ηµερήσιες εφηµερίδες, µε αφίσες (σε 30 δηγήθηκε από το ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε. - Παράρτηµα Ιωαννίνων µοτικά κτίρια και τοπικά ιδιωτικά καταστήµατα). (2010) για τους µαθητές του 10ου ∆ηµοτικού Σχολείου Ιωαννίνων, µετά από προηγούµενη σχετική ενηµέι καθηγητές των σχολείων (χρησιµοποιώντας υπορωση των µαθητών από στελέχη του Παραρτήµατος. δείγµατα οµιλίας, φωτογραφιών) και ο Ε-ICOH παΑκολούθησε ενηµέρωση 1.060 µαθητών, σε συνεργαρουσίασαν το θέµα του διαγωνισµού στους µαθητές σία µε την ∆ιεύθυνση Πρωτοβάθµιας Εκπαίδευσης (σε τάξεις, αµφιθέατρα, µετά την πρωινή προσευχή). Ιωαννίνων. Ο Α Ο Ο ι µαθητές κλήθηκαν να βγάλουν φωτογραφίες, απεικονίζουσες εργαζοµένους σε ταυτοποιήσιµες εργασιακές καταστάσεις, εκτιθέµενους σε αναγνωρίσιµους επαγγελµατικούς κινδύνους για την υγεία και την ασφάλειά τους και τυχόν υπάρχοντα µέτρα προστασίας. Επιτράπηκε η σκηνοθεσία της εικόνας (εφόσον αντικατόπτριζε πραγµατική εργασιακή κατάσταση και κίνδυνο) και η ηλεκτρονική αισθητική βελτίωσή της. Τονίστηκε στους µαθητές να ρωτήσουν, κατ’ αρχάς τους γονείς και τους συγγενείς τους, πώς εργάζονται, ποιοι είναι οι κίνδυνοι κατά την εργασία τους και ποια είναι τα τυχόν εφαρµοζόµενα µέτρα προστασίας. Φ ωτογραφίες απεικονίζουσες επικίνδυνες ή ασφαλείς εργασιακές πρακτικές, χρησιµοποιούνται για την κατάρτιση στην ΥΑΕ των εργαζοµένων σε ορισµένες επιχειρήσεις. Η διασφάλιση της υγείας και της ασφάλειας στην εργασία, ως δικαίωµα των πολιτών, προϋποθέτει τη δηµιουργία κουλτούρας πρόληψης. Αυτή πρέπει να ξεκινάει από το σπίτι, να συνεχίζεται κυρίως στο σχολείο και να ολοκληρώνεται στην τριτοβάθµια εκπαίδευση και στην επαγγελµατική ζωή, συµβάλλοντας και στη βιώσιµη ανάπτυξη της Ελλάδας. Η επανάληψη του ∆ιαγωνισµού Φωτογραφίας ως ερ- γαλείου Αγωγής Υγείας και σε άλλα σχολεία γενικής δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης, εκτός ωρολογίου προσουν την υγεία τους φωτογραφίζοντας (έχοντας εξα- γράµµατος, στο πλαίσιο πολιτιστικών δραστηριοτήσφαλίσει τη συγκατάθεση των φωτογραφιζοµένων, των, θα είναι χρήσιµη για τους µελλοντικούς εργοδόαν αυτοί δεν ήταν οι γονείς ή συγγενείς τους). Συµµε- τες και εργαζοµένους. Ακόµη, τονίστηκε στους µαθητές να µη διακινδυνεύ- Μ αθητικός ∆ιαγωνισµός Φωτογραφίας «Προστασία της Υγείας στην Εργασία» ως Εργαλείο Αγωγής Υγείας ∆ρ Θεόδωρος Μπάζας Εκπρόσωπος ∆ιεθνούς Επιτροπής Ιατρικής & Υγιεινής της Εργασίας ( ICOH ) στην Ελλάδα, Ι.Ε. Αλκινόη Κρικέλλα Γενική Γραµµατέας Πανελλήνιου Σωµατείου Ειδικών Ιατρών Εργασίας, Ι.Ε. Κωνσταντίνα Ζορµπά Υπεύθυνη Παραρτήµατος Ιωαννίνων ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε., Μηχανικός Ε.Μ.Π. Κωνσταντίνος Παναγιωτόπουλος Φοιτητής Νοµικής 9 N YGEIA 77:Layout 1 10/18/12 3:34 PM Page 8 Το διαδίκτυο, ως µετεξέλιξη της πληροφορικής και Η των τηλεπικοινωνιών, µετά την επανάσταση των τηλεγράφου, του τηλεφώνου, του ραδιοφώνου και των υπολογιστών, έφερε µία νέα εποχή στην επικοινωνία. Συµβολή του ∆ιαδικτύου στην Αγωγή και Προαγωγή Υγείας Όπως προκύπτει από τα στοιχεία για την παγκόσµια χρήση του διαδικτύου, το 2001 οι χρήστες του διαδικτύου υπολογίζονταν σε 500 εκατοµµύρια παγκοσµίως, ενώ το 2009 εκτινάχθηκαν στα 1.73 δισεκατοµµύρια και ακόµη αναµένεται ραγδαία αύξηση. Όσον αφορά στη χρήση του διαδικτύου στην Ελλάδα, αν και τα στοιχεία δείχνουν ότι υπάρχει αύξηση τα τελευταία χρόνια, ακόµη βρίσκεται σε χαµηλά επίπεδα. Π αρ’ όλα αυτά, η αναζήτηση πληροφοριών για την υγεία είναι ένα από τα πιο δηµοφιλή θέµατα στο διαδίκτυο, ενώ συχνά αναφέρεται η χρήση αυτών των πληροφοριών χωρίς την αναζήτηση της γνώµης του ειδικού. Τα στοιχεία αυτά συνάδουν µε τα αποτελέσµατα πρόσφατης έρευνας του Κέντρου Μελετών Υπηρεσιών Υγείας του Πανεπιστηµίου Αθηνών, ως προς την ενηµέρωση ασθενών µε καρκίνο του µαστού. Στην έρευνα αυτή, το διαδίκτυο ήταν η 2η συνηθέστερη πηγή ενηµέρωσης για τις νεώτερες ηλικίες και για τις ασθενείς υψηλότερου µορφωτικού επιπέδου. Αν και η πρώτη γενιά του παγκόσµιου ιστού ήταν µόνο για ανάγνωση, στη συνέχεια το διαδίκτυο εξελίχθηκε στη συνεργατική µορφή και χρησιµοποιείται ως πλατφόρµα που επιτρέπει τη διαδραστικότητα, δηλαδή επιτρέπει τη δηµοσίευση κειµένου, εικόνας, ήχου. Το διαδίκτυο γίνεται µέσο συνεργασίας και οι χρήστες επικοινωνούν σχηµατίζοντας διαδικτυακές κοινότητες σε όλα τα µέρη του κόσµου, παίζουν παιχνίδια µε πολλούς παίκτες ή συµµετέχουν στη δηµιουργία τρισδιάστατων εικονικών κόσµων. Έχουν δηµιουργηθεί ιστοσελίδες, όπως το Health 2.0, και το www.PatientsLikeMe.com, όπου το περιεχόµενο παράγεται από τους ίδιους τους ασθενείς που συµµετέχουν σε διαδικτυακές κοινότητες, ανταλλάσσουν απόψεις και ενηµερώνονται για τις νεώτερες εξελίξεις που αφορούν στην ασθένειά τους. Η όλη διαδικασία µέσω της οποίας τα άτοµα αποκτούν τον έλεγχο της υγείας τους και είναι σε θέση να τη βελτιώσουν, συµβάλλει στην ενδυνάµωσή τους, µε την ουσιαστική έννοια του όρου, όπως αυτή απορρέει από το χάρτη της Ottawa (WΗΟ 1986, p. 1). Ό Ελίζα Φερεκύδου ∆ρ Βιολόγος, Κέντρο Μελετών Υπηρεσιών Υγείας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστηµίου Αθηνών 10 πως προκύπτει από τη βιβλιογραφία, το διαδίκτυο παρέχει τη δυνατότητα πραγµατοποίησης παρεµβάσεων που οδηγούν σε αλλαγή συµπεριφοράς. Παλαιότερα, η χρήση Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνίας περιοριζόταν είτε στην µορφή του CDROM, είτε στην ανάγνωση ιστοτόπων ή στην συµβουλευτική µέσω email ή SMS. Αντίθετα, το συνεργατικό διαδίκτυο όπως έχει αναπτυχθεί σήµερα προσφέρει τη δυνατότητα ανάπτυξης παρεµβάσεων Αγωγής και Προαγωγής Υγείας µε χαµηλότερο κόστος, είναι προσπελάσιµο από παντού, είναι διαθέσιµο κάθε στιγµή, δίνει τη δυνατότητα δηµιουργίας και συµµετοχής σε διαδικτυακές κοινότητες, αλλά και δηµιουργίας προσαρµοσµένων µηνυµάτων στις ανάγκες του χρήστη. Είναι επίσης ελκυστικό γιατί δίνει τη δυνατότητα της προσοµοίωσης σε εικονικά περιβάλλοντα για τον χρήστη, της ανάπτυξης διαδικτυακών παιχνιδιών µε πολλούς παίκτες (που έλκουν κυρίως παιδιά), ενώ µπορεί να χρησιµοποιηθεί για παρεµβάσεις σε οµάδες που δεν χρησιµοποιούν υπηρεσίες υγείας (π.χ. διακοπή καπνίσµατος σε νέους). Σ υνοψίζοντας τα θετικά σηµεία των παρεµβάσεων που βασίστηκαν στο διαδίκτυο µπορούµε να διακρίνουµε τα εξής σηµεία: L Τα διαδικτυακά προγράµµατα είναι αποτελεσµατικότερα από άλλα σε Η/Υ π.χ.CD Rom. L Τυγχάνουν θετικής αποδοχής από τους χρήστες. L Έχουν θετικά αποτελέσµατα στην απόκτηση γνώσεων (σε σχέση µε άλλες παρεµβάσεις µε ισοδύναµο περιεχόµενο). L Έχουν θετικά αποτελέσµατα στην διαµόρφωση στάσεων. L Έχουν θετικά αποτελέσµατα στην αλλαγή της συµπεριφοράς (π.χ. µείωση ή διακοπή καπνίσµατος, αύξηση φυσικής δραστηριότητας, επιλογή υγιεινών τροφών). Π αρόλα αυτά, οι κυριότερες αδυναµίες παρεµβάσεων που βασίστηκαν στο διαδίκτυο εστιάζονται κυρίως στα εξής σηµεία: L Η προσαρµογή των εξατοµικευµένων προγραµµάτων δεν είναι τόσο αποτελεσµατική όσο αναµενόταν. L Η µέθοδος συµβουλευτικής µέσω διαδικτύου δεν ήταν επιτυχής - η ανθρώπινη επαφή θεωρήθηκε πιο αποτελεσµατική και αναγκαία. L Τα αποτελέσµατα αλλαγής συµπεριφοράς είναι βραχυπρόθεσµα. Χρειάζεται συχνή ανατροφοδότηση. L Αποτελεί συχνό πρόβληµα η αραιή συµµετοχή και «απόσυρση» από το πρόγραµµα. Α υτό µπορεί να εξηγηθεί, κυρίως επειδή οι παρεµβάσεις ήταν απλή «µετάφραση» συµβατικών παρεµβάσεων σε ηλεκτρονική µορφή, χωρίς να αξιοποιούνται όλες οι δυνατότητες της τεχνολογίας (διαδικτυακά παιχνίδια µε πολλούς παίκτες ή τρισδιάστατοι εικονικοί κόσµοι). Επίσης, δεν έχουν χρησιµοποιηθεί ψυχολογικές θεωρίες αλλαγής συµπεριφοράς σε συνδυασµό µε ψυχολογικές θεωρίες µάθησης, οι οποίες έχει φανεί να έχουν αποτελεσµατικότητα στις διαδικτυακές εφαρµογές, όπως π.χ. ο κονστρουκτιβισµός. Φ υσικά το συνεργατικό διαδίκτυο δεν έχει µόνο πλεονεκτήµατα. Υπάρχει αρκετός σκεπτικισµός σχετικά µε την ποιότητα της πληροφορίας που διακινείται στο διαδίκτυο, την ασφάλεια των προσωπικών δεδοµένων αλλά και την εµπορευµατοποίηση της ανησυχίας για την υγεία, ενώ παράλληλα µία νέα µορφή ανισότητας αναδύεται και είναι το ψηφιακό χάσµα, που αντανακλά τις ήδη υπάρχουσες κοινωνικές ανισότητες. Τ ελειώνοντας, αξίζει να σηµειωθεί ότι το διαδίκτυο είναι ένα πολύτιµο εργαλείο για την Αγωγή και την Προαγωγή της Υγείας δεδοµένου, ότι µέχρι σήµερα δεν έχουν αξιοποιηθεί όλες οι δυνατότητες της τεχνολογίας, ενώ απαιτείται ακόµη περαιτέρω έρευνα και ουσιαστική αξιολόγηση για να γίνουν πιο αποτελεσµατικές οι παρεµβάσεις. N YGEIA 77:Layout 1 10/18/12 3:34 PM Page 9 για τη δηµιουργία µίας ορθολογικής, επίσης και περίπτωση αποµάκρυνσης των ΑΜΕΑ από Τα σεξουαλικώς µεταδιδόµενα νοσήµατα (σύφιλη, βιώσιµης χωρίς αποκλεισµούς οικονοµίας, είναι η επίτευξη ετους υπαλλήλους, στους οποίους καταφεύγουν για βλεννόρροια, AIDS, κ.ά.) αποτελούσαν µάστιγες, µε νός ποσοστού απασχόλησης 75% στην Ε.Ε. για τα να καταγγείλουν το βιασµό τους, κυρίως λόγω της εκατόµβες θυµάτων σε όλο τον κόσµο. Σεηπολλούς άτοµα ηηλικίας 20-64 ετών. Η 9 πρωτοβουλία του Ευ- των υπαλλήλων να κατανοήσουν τα άτοµα λαούς κυριάρχησε αντίληψη της «κάθαρσης» του αδυναµίας µε αναπηρία. ρωπαϊκού ∆ικτύου Προαγωγήςεπαφής Υγείας στους Χώ- Σε πολλές χώρες µάλιστα δεν τους δίνοσούντα ανθρώπου µέσω της σεξουαλικής νεται η άδεια να υποβάλουν αναφορά ή καταγγελία ρους Εργασίας (ENWHP) «Εργασία. Κατάλληλη για του µε το «καθαρό σώµα». στην ή να ορκισθούν ή να δώσουν κατάόλους. Η Ευρώπη σε Κίνηση» έχει ως στόχο νααστυνοµία συµθεση βάλλει σε αυτή την ευρωπαϊκή προσπάθεια γιαστο τηνδικαστήριο, λόγω αυτής της σωµατικής κάθαρση επίτευξη αυτή είχετης ωςβιώσιµης αποτέλεσµα το βιασµό τους µειονεξίας. απασχόλησης. παρθένων κοριτσιών από τον ασθενή, µε στόχο την αποµάκρυνση του µολυσµατικούη αιτίου και τη θειο συγκεκριµένα, πρωτοβουλία αυτή αποσκοπεί 5. Την κατάσταση επιδεινώνει συχνά η έλλειψη ειδιραπεία του αρρώστου. στο να ενισχύσει την υλοποίηση αποτελεσµατικών προσωπικού (π.χ. διερµηνέων την νοηµατην Ευρώπη σήµερα, το πλαίσιο που δηµιουργεί η στρατηγικών για την υγεία στο εργασιακόκευµένου περιβάλτικής γλώσσας για τα άτοµα µε προβλήµατα ακοής) δηµογραφική αλλαγή και η πρόσφατη οικονοµική ύ- λον, µε την ενθάρρυνση δράσεων και πολιτικών σε δη από τον 16ο αιώνα σε αρκετά ευρωπαϊκά στα αστυνοµικά τµήµατα ή στα δικαστήρια. Επίσης φεση, συνδυαζόµενο µε τη ραγδαία γήρανση του ε- ευρωπαϊκές επιχειρήσεις που διευκολύνουν και υποκράτη γινόταν σεξουαλική συνεύρεση ασθενών από η δυσκολία πρόσβασης στους δηµόσιους χώρους νεργού πληθυσµού, αναµένεται να οδηγήσει µακρο- στηρίζουν την παραµονή ή την επιστροφή των εργασύφιλη ή γονόρροια µε παρθένες γυναίκες, µε στό- (π.χ. λόγω ανυπαρξίας ειδικής ράµπας για την κίνηση πρόθεσµα σε έλλειψη εργατικού δυναµικού. Παράλ- ζοµένων µε χρόνιες ασθένειες στην εργασία τους, χο την απαλλαγή του ασθενή από τη νόσο. ατόµων µε προβλήµατα κινητικότητας) αποτελεί αναληλα, σχεδόν το 1/4 του ενεργού πληθυσµού σε 27 χώ- ώστε να µην προχωρούν αναγκαστικά σε πρόωρη σταλτικό παράγοντα για την υποβολή µήνυσης ή ρες της Ευρώπης υποστηρίζει ότι υποφέρει από κά- συνταξιοδότηση, στις περιπτώσεις που κάτι τέτοιο ποια χρόνια νόσο και το 1/5 αναφέρει µακροχρόνια ι αντιλήψεις διαπιστώθηκαν τα τελευταία αναφοράς περιστατικών βιασµού από τις παθούσες. δεναυτές είναι απαραίτητο. προβλήµατα υγείας. χρόνια σε κατοίκους περιοχών της υποσαχάριας Αφρικής, της Ασίας, της Ευρώπης της Αµερικής. ο Ευρωπαϊκό ∆ίκτυοκαι Προαγωγής ΥγείαςΣυµπεράσµατα στους Χώυνεπώς, αυτές οι παθήσεις και τα σχετιζόµενα Μάλισταµε τα αποτελέσµατα πουNetwork έγιναν σεfor Workplace ρους Εργασίαςµελετών, (European ο πρόβληµα της σεξουαλικής κακοποίησης των αυτές ζητήµατα φαίνεται να επηρεάζουν ένα µεγάλοέδειξαν 21 χώρες, στις 14 από αυτές κατεγράφηHealthότιPromotion-ENWHP), που υλοποιεί το συγκεατόµων µε σωµατική αδυναµία ή στέρηση ή αναπηµέρος του ευρωπαϊκού εργατικού δυναµικού. Τα πα- παρθένων σαν βιασµοί ατόµων από φορείς του AIDS. κριµένο πρόγραµµα, ιδρύθηκε το 1996 και από τότε ρία, καθώς και των παρθένων κοριτσιών ως µέσο ραπάνω καθιστούν απαραίτητο να αυξηθεί η βιώσιµη ηγείται των εξελίξεων στην Προαγωγή της Υγείας για την κάθαρση από σοβαρές και µοιραίες ασθέαπασχολησιµότητα, ώστε να αξιοποιούνται στο µέγι- στην Εργασία (ΠΥΕ) στην Ευρώπη. Σήµερα, µέλη του ι πεποιθήσεις αυτές οδηγούν συχνά στο βιασµό όπως είναι το AIDS, υφίσταται και αποτελεί στο οι δυνατότητες των εργαζοµένων. Επίσης, οι αν- από 28 ευρωπαϊκές χώρες µοιράζονται το νειες, όραµα του νηπίων ή µικρών κοριτσιών από ανθρώπους που έ- σύγχρονο πρόβληµα, κυρίως σε χώρες της υποσατίστοιχες στρατηγικές οφείλουν να τονίζουν τις δυνα- ENWHP «υγιείς εργαζόµενοι σε υγιείς επιχειρήσεις». χουν µολυνθεί από τον ιό HIV ή νοσούν ήδη από χάριας Αφρικής, της νότιας και νοτιο–ανατολικής τότητες των εργαζοµένων µε χρόνιες ασθένειες και AIDS. Μεγαλύτερο κίνδυνο βιασµού διατρέχουν τα Ασί- ας, της βόρειας Αµερικής, ακόµα και της Ευνα επικεντρώνονται στην µακροχρόνια απασχολησιτο συγκεκριµένο πρόγραµµα συµµετέχουν ενεργά άτοµα που έχουν κάποια αναπηρία, διότι τους καθι- ρώπης. µότητά τους. 17 χώρες-µέλη του, ενώ για την Ελλάδα ο φορέας στά αδύναµους για οποιαδήποτε σθεναρή και επιυλοποίησης της εκστρατείας είναι το Εθνικό ∆ίκτυο τυχήµέρος αντίσταση κατά τον βιασµό τους (π.χ. άτοµα ο γεγονός ότι οι άνθρωποι ξοδεύουν µεγάλο Προαγωγής Υγείας στους Χώρους Εργασίας (Ε∆- αυτή απαιτεί αφενός την εξέταση του νοοτροπία κωφά, µε νοητική στέρηση, κ. ά.). από τον καθηµερινό τους χρόνο στο χώροτυφλά, εργασίας ΠΥΧΕ), το οποίο από το 2006, οπότε καιµεγέθους ιδρύθηκε, του προβλήµατος, καθώς και των νοµιτους, τον καθιστά το ιδανικό πλαίσιο για την προ- λειτουργεί υπό την αιγίδα του Ευρωπαϊκού ∆ικτύου. κών, ιατρικών και κοινωνικών παρεµβάσεων, που θα αγωγή ενός υγιούς τρόπου ζωής, συµβάλλοντας έτσι ευκολότερη προσέγγιση και ο βιασµός των γυ- πρέπει να εφαρµοσθούν από τα κράτη, µε στόχο στη βελτίωση της κατάστασης της υγείαςναικών τους. µε ειδικές ατάανάγκες το πρώτο στάδιο τουσύµφωνα προγράµµατος, αποδίδεται, µε τηνσυλλέχπροφύλαξη της υγείας και της αξιοπρέπειας θηκαν δεδοµένα από αρκετές ευρωπαϊκέςτων χώρες για αυτών πληθυσµιακών οµάδων. τους ερευνητές, στα εξής αίτια: ευπαθών σηµαντικότητα για τη διατήρηση της καλής υγείας υπάρχουσες αποτελεσµατικές στρατηγικές, πολιτιτων εργαζοµένων, τονίζεται ακόµη περισσότερο από κές και καλές πρακτικές στους χώρους εργασίας που 1. Λόγω της αναπηρίας τους τα άτοµα µε ειδικές διαίτερη ενηµέρωση και ευαισθητοποίηση θα πρέτο γεγονός, πως οι οικονοµικές επιδόσεις και η παρααφορούσαν σε εργαζόµενους µε χρόνιες ασθένειες. είναι να είναι σεξουαλικά ανε- πει να υπάρχει από τους προµηθευτές υπηρεσιών ανάγκες γωγικότητα των περισσότερων επιχειρήσεων και συ- Οιπιθανότερο εν λόγω πληροφορίες αποτέλεσαν τη βάση για τη νεργά και να έχουν διατηρήσει την αγνότητά τους, υγείας (ιατρούς, νοσηλευτικό προσωπικό, κ.ά.)από νεπώς συνολικά της οικονοµίας απαιτεί κινητοποιη- δηµιουργία ενός Οδηγού µε κατευθυντήριες οδηγίες αφού έχουν µεγαλύτερες δυσκολίες επιλογών για την αστυνοµία,Χριστίνα καθώς και από τους λειτουργούς µένους και υγιείς εργαζοµένους. για την υλοποίηση προγραµµάτων Προαγωγής Υγείτις προσωπικές τους σχέσεις και γενικά για την ιδιω- της δικαιοσύνης, προκειµένου να επιτευχθεί η µεί∆ηµητρακάκη, ας στην Εργασία (ΠΥΕ) για την παραµονή ή/και την τική τους ωση του προβλήµατος και η σωστή και ισότιµη ανστόσο, οι εργαζόµενοι µε χρόνιες ασθένειες συ-ζωή. επιστροφή των εργαζοµένων µε χρόνιες ασθένειας Ψυχολόγος Έρευνας, τιµετώπιση των θυµάτων, πολλά από τα οποία είναι χνά αντιµετωπίζουν µεγάλες δυσκολίες, είτε να πα- στην παραγωγική διαδικασία. Επιστηµονική ραµείνουν στην εργασία τους, διαχειριζόµενοι 2. Ηαποτεύπαρξη της αναπηρίας τους τα καθιστά εύκο- άτοµα µε ειδικές ανάγκες. λεσµατικά τη νόσο τους, είτε να επιστρέψουν σε αυΣυνεργάτης ΚΜΥΥ τους επίδοξους βιαστές. Μάλιστα αφορά στην λους στόχους για ο δεύτερο στάδιο του προγράµµατος τή µετά από µία µακρά περίοδο απουσίας.επιστήµονες Όσοι από υλοποίηση έχουν διαπιστώσει ότι τα άτοµα αυτά µίας ευρωπαϊκής αλλά και επιµέρους πιπλέον, ενηµέρωση για τις εσφαλµένες προκακαι ΙΚΠΙ αυτούς µάλιστα καταφέρουν να επιστρέψουν έρχον- συχνά διατρέχουν κίνδυνο εθνικώντριπλάσιο εκστρατειών για τηβιασµού διάδοσησε αυτών των κα-θα πρέπει να παρέχεται στα άτοµα µε ειταλήψεις ται συχνά αντιµέτωποι µε διαφόρων ειδώνσχέση διακρίσεις µε ανθρώπους χωρίςοδηγιών αναπηρία. τευθυντήριων σε όλη την Ευρώπη, µε στόχο δικές ανάγκες, καθώς και στις οικογένειές τους, µε και κάτι τέτοιο συνεπάγεται πως, σε πολλές περιπτώ- την ενίσχυση της βιώσιµης απασχολησιµότητας των µεγαλύτερη προστασία τους από τυχόν στόχο την σεις, αναγκάζονται να προχωρήσουν σε συνταξιοδό- εργαζοµένων µε χρόνιες ασθένειες, ώστεβιασµό. να συνεχί3. Τα άτοµα που εξαρτώνται από άλλους, λόγω της τηση πρόωρη ή αναπηρίας. ζουν να αποτελούν σηµαντικό µέροςπετου εργατικού αναπηρίας, είναι ψυχολογικά ύπαρξης κάποιας Νικολέττα Θάνου, δυναµικού της χώρας τους. ο γεγονός αυτό επιβεβαιώνεται και από ρισσότερο πρόσφατη τρωτά και έτσι καθίστανται εύκολος στόΚατερίνα Οδοντίατρος χος για και πιθανή σεξουαλική τους κακοποίηση. έκθεση του Οργανισµού Οικονοµικής Ανάπτυξης εµπειρία που θα αποκοµιστεί από την υλοποίηση Γιαννοπούλου -Υγιεινολόγος, Συνεργασίας (OECD), σύµφωνα µε την οποία πολλοί των εκστρατειών και οι αντίστοιχες προτάσεις για εργαζόµενοι εγκαταλείπουν την παραγωγική διαδιM.Sc. Προαγωγής 4. Σε πολλές δράση Ειδ. στην Κοινωνική περιπτώσεις διαπιστώνεται σε επίπεδο πολιτικήςάγνοια που θαχειπροκύψουν, θα κασία εξαιτίας προβληµάτων υγείας ή αναπηρίας και ατόµων µε ειδικές ανάγκες από τους δι- η οποία θα ρισµού των καταγραφούν σε µία Έκθεση Συστάσεων, Αγωγής Υγείας, και -Προληπτική ελάχιστοι από αυτούς καταφέρνουν να παραµείνουν κηγόρους, τηνδιανεµηθεί, αστυνοµία,εντους δικαστικούς συνεχεία, στουςλειτουράµεσα ενδιαφερόµεΣυντονίστρια Ε∆ΠΥΧΕ Οδοντιατρική σε αυτή. γούς, τους συµβούλους–ψυχολόγους, κ.ά. Το γεγονους φορείς. νός αυτό καθιστά τους λειτουργούς αδύναµους στην εν είναι τυχαίο λοιπόν, πως ένας εκ των στόχων και ερισσότερες πληροφορίες γιαµετοειδιπρόγραµµα: υπεράσπιση στην προστασία των ατόµων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», που εξέδωσε η Ε.Ε. wύστερα ww.enwαπό hp.oτο rg, βιασµό www.neτους. ahygeΥπάρχει ia.gr, www.edpyxe.gr κές ανάγκες, Π ροκαταλήψεις της Συχνότητας ο Πρόβληµα ροαγωγή Η και Αύξηση Σ ΤΠ των Ανισοτήτων Υγιούς Π στην Υγεία Εργασιακού Ή στην Ευρώπη Περιβάλλοντος Ασθενών από το AIDS Ο για τους Τ Σ Τ Ανθρώπους µε Χρόνιες Ο Ασθένειες Σ Τ Η Η Κ Η Ι Ω Τ Τ Ε Η ∆ Π 10 119 N YGEIA 77:Layout 1 10/18/12 3:34 PM Page 10 δοµών και υποδοµών του Ε.Σ.Υ., δηµιουργείται η δυµετατροπής ορισµένων µικρών νοσοκοµείτό το ποσοστό ισχύει σε γενικές γραµµές και σε πα- νατότητα Κέντρα Αποθεραπείας - Αποκατάστασης. ων σε γκόσµιο επίπεδο- αντιµετωπίζει προβλήµατα µε κινητικά ελλείµµατα και έχει ανάγκη υπηρεσιών αποµετασχηµατισµός αυτός θα στηρίζεται στην ανάκατάστασης. λυση στατιστικών επιδηµιολογικών στοιχείων, που να Ελλάδα είναι πρώτη στην Ευρώπη σε τροχαία είναι χρήσιµα αναφορικά µε τις απαιτούµενες υπηατυχήµατα, γεγονός που σηµαίνει ότι µόνο από τρο- ρεσίες αποθεραπείας και αποκατάστασης ανά κατηχαία προκύπτουν περίπου 300 νέοι άνθρωποι µε κα- γορία παθήσεων και γεωγραφική περιοχή. Περίπου το 10% του ελληνικού πληθυσµού -και αυ- Η Ο Αναγκαιότητα Ανάπτυξης Κέντρων Αποθεραπείας και Αποκατάστασης στο ∆ηµόσιο Τοµέα της Υγείας Η τάγµατα σπονδυλικής στήλης και κακώσεις νωτιαίου µυελού κάθε χρόνο. Η συλλογή και επεξεργασία των παραπάνω στοι- χείων δύναται να επιτευχθεί µε τη βοήθεια της µελέτης και αξιοποίησης του Υγειονοµικού Χάρτη, η εκξάνονται τα ποσοστά αναπηρίας. Αν δεν ευαισθητο- πόνηση του οποίου στηρίζεται στην ηλεκτρονική καποιηθούν οι νέοι γιατροί και η πολιτεία δε συνειδη- ταγραφή των δεδοµένων. τοποιήσει ότι η αποκατάσταση αφορά στην υγεία, όπως ακριβώς έχει αναγνωριστεί αυτό για την ψυχική Υγειονοµικός Χάρτης αποτυπώνει τις πραγµατιυγεία, οι Έλληνες θα γίνονται ολοένα και περισσό- κές ανάγκες υπηρεσιών υγείας του ελληνικού πλητερο ανάπηροι, ενώ θα αυξάνεται το ποσοστό των θυσµού σε πρωτοβάθµιο, δευτεροβάθµιο και τριτοατόµων που χάνουν την ποιότητα ζωής τους. Αυτό βάθµιο επίπεδο, καθώς επίσης και των υπηρεσιών που χρειάζεται στην Ελλάδα είναι να οργανωθούν κα- πρόληψης και προαγωγής της υγείας. λύτερα οι υπηρεσίες αποκατάστασης σε κεντρικό επίπεδο. ι δραστηριότητες της ανάπτυξης και λειτουργίας Κ.Α.Α. στον δηµόσιο τοµέα της υγείας, που θα συνηµιουργείται πλέον η αναγκαιότητα να αναγνωρι- τελεσθούν κάτω από τη σκέπη των συγχωνεύσεων σθούν από τους υπεύθυνους σχεδιασµού υγείας νοσηλευτικών ιδρυµάτων, µπορούν να υποστηριχστην Ελλάδα τα πλεονεκτήµατα της αποκατάστα- θούν από τα υφιστάµενα χρηµατοδοτικά µέσα της σης, ως ενισχυτή ισχύος και αποτελεσµατικότητας Ε.Ε., στα πλαίσια κοινοτικών προγραµµάτων στήριτου συστήµατος υγείας και να υπάρξει η συνειδη- ξης (ΕΣΠΑ). τοποίηση ότι η παροχή υπηρεσιών αποκατάστασης πρέπει να ξεκινάει από το Γενικό Νοσοκοµείο και να σχυρό πλεονέκτηµα της προαγωγής του νέου αυσυνεχίζεται ως συνεχές case σε όλη την πορεία της τού θεσµού στο χώρο της υγείας θεωρείται και η ααποκατάστασης του ασθενούς, σύµφωνα πάντα µε νάπτυξη ανταγωνιστικών υπηρεσιών υγείας για τον την ολιστική προσέγγιση που συντονίζεται από τον ιατρικό τουρισµό και τον τουρισµό γενικότερα. Επιιατρό αποκατάστασης. πρόσθετα, η ένταξη των υπηρεσιών αποκατάστασης στο Ε.Σ.Υ., θα συµβάλλει στην άµβλυνση των περιφεαντίληψη ότι η αποκατάσταση ανήκει στην Πρό- ρειακών ανισοτήτων πρόσβασης στην παροχή αντίνοια και την Κοινωνική Αλληλεγγύη και όχι στις Υπη- στοιχων υπηρεσιών. ρεσίες Υγείας πρέπει να θεωρηθεί ως εσφαλµένη. Αν η αποκατάσταση δεν ενταχθεί στην υγεία θα αυ- Ο Ο ∆ Ι Η Για το σκοπό αυτό, προκύπτει η ανάγκη της λει- Μαρία Χούκλη Οδοντίατρος, Επιµελήτρια Α’ Κέντρου Υγείας Ηράκλειας, M.Sc. ∆ιοίκησης Υπηρεσιών Υγείας Μαρία Πούλιου Οδοντίατρος, Επιµελήτρια Α’ Κέντρου Υγείας Ροδόπολης τουργικής και οργανωτικής µεταρρύθµισης των µονάδων υγείας του Εθνικού Συστήµατος Υγείας, µε στόχο τη βελτίωση της αποτελεσµατικότητάς τους και την προσαρµογή τους στις νέες σύγχρονες και ολοκληρωµένες µορφές παροχής υπηρεσιών υγείας. θέτει την ύπαρξη και λειτουργία θεσµών που να του επιτρέπουν να λειτουργεί και ως κοινωνικό κράτος δικαίου. Το κράτος οφείλει να παρεµβαίνει στο κοινωνικο-οικονοµικό γίγνεσθαι, όταν και όπου µια τέτοια παρέµβαση κρίνεται επιβεβληµένη. Α ντικείµενο δε της τελευταίας πρέπει να είναι κυρίως η χορήγηση παροχών προς κατηγορίες µελών πόδια στην πολιτική υγείας, προσφέρει όµως και ση- του κοινωνικού συνόλου, προκειµένου να εξασφαµαντικές προκλήσεις για να αναπτυχθούν καινοτό- λίζονται οι υπό καθεστώς δικαιοσύνης οµαλές συνµες παρεµβάσεις στην υγεία, στην φροντίδα και πε- θήκες κοινωνικής διαβίωσης. ρίθαλψη υγείας και στην αγωγή, πρόληψη και προαγωγή της. δύναµη της Φυσικής Αποκατάστασης θα πρέπει να ενταχθεί πλήρως στο ελληνικό σύστηµα υγείας, προσπάθεια που επιτελείται στις µέρες µας από δηµόσιο και ιδιωτικό, προκειµένου να µην αποστετους αρµόδιους φορείς για τον ορθολογισµό των δο- ρείται το σύστηµα από τον σοβαρότερο, σήµερα, ενιµών φροντίδας υγείας και την αναδιοργάνωση στην σχυτή της αποτελεσµατικότητάς του και οι ασθενείς παροχή υπηρεσιών υγείας, πρέπει να στοχεύει στη να απολαµβάνουν πολύτιµες και αναγκαίες υπηρεβελτίωση των παρεχόµενων υπηρεσιών µε γνώµονα σίες που στοχεύουν στη βελτίωση της λειτουργικότο συµφέρον του πολίτη, λαµβάνοντας υπόψη τις α- τητάς τους και στην επανένταξή τους σε έναν οµαλό ξίες της καθολικότητας, της ισοτιµίας, της ποιότητας τρόπο ζωής, ώστε να επιτευχθεί η µεγαλύτερη δυκαι της αλληλεγγύης των υγειονοµικών υπηρεσιών. νατή σωµατική, ψυχολογική, γνωσιακή ευόδωσή τους και να αποκτήσουν το κατάλληλο δυναµικό για την το πλαίσιο της επικείµενης αναδιάρθρωσης των κατάκτηση µιας ποιότητας ζωής. Η οικονοµική κρίση δηµιουργεί δυσκολίες και εµ- Η Η Σ 12 Η ουσία του σύγχρονου κράτους δικαίου προϋπο- N YGEIA 77:Layout 1 10/18/12 3:34 PM Page 11 Τα παχύσαρκα/υπέρβαρα παιδιά και έφηβοι αποτε- Το πρόγραµµα δεν περιελάβανε µόνο τη διδασκαλία, λούν ένα παγκόσµιο πρόβληµα δηµόσιας υγείας. Σύµφωνα µε την πρόσφατη βιβλιογραφία και µε στοιχεία του 2004, >35% των παιδιών σχολικής ηλικίας είναι υπέρβαρα/παχύσαρκα στις Η.Π.Α. Στην Ισπανία, το ποσοστό των παχύσαρκων παιδιών 6-17 ετών είναι 6.3% και παρουσιάζει αυξητική τάση. αλλά και τη δηµιουργία οµάδων εργασίας µε εφαρµογή παραδειγµάτων, άτυπους συναγωνισµούς µεταξύ οµάδων, εικονικά σενάρια και παρουσιάσεις από τους ίδιους τους µαθητές. Στο πλαίσιο του προγράµµατος περιλαµβάνονταν ε- πίσης και η χρήση οπτικοακουστικού υλικού µε τη πιο σηµαντική µακροχρόνια συνέπεια της παιδικής βοήθεια Η/Υ, αλλά και η διανοµή φυλλαδίων, η ανάρπαχυσαρκίας είναι η ύπαρξή της και κατά την ενήλικη τηση πόστερ καθώς και η αποστολή SMS κ.α. ζωή, µε αντίστοιχη αύξηση του κινδύνου καρδιαγγειακών νοσηµάτων. Ο σχετικός κίνδυνος αυξάνεται όυπεύθυνος για την υλοποίηση του προγράµµατος ταν η παχυσαρκία αναπτύσσεται στην ύστερη παιδική σε κάθε τµήµα ήταν ο καθηγητής οικιακής οικονοµίας και εφηβική ηλικία. σε συνεργασία µε έναν γενικό ιατρό και έναν επισκέπτη υγείας από το Κ.Υ. Βύρωνα. ύµφωνα µε δηµοσιευµένες έρευνες, στην Ελλάδα παρατηρούνται αυξηµένα ποσοστά υπέρβαρων και ι καθηγητές είχαν εκπαιδευτεί τόσο µέσω της χοπαχύσαρκων παιδιών. Στις ηλικίες 14 -17 ετών, η Ελλάδα έχει τη 2η θέση σε ότι αφορά τον επιπολασµό της ρήγησης έντυπου υλικού για τους σκοπούς και το σκεπτικό της παρέµβασης, όσο και µέσω της διοργάπαχυσαρκίας (22%). νωσης και υλοποίησης σεµιναρίων µε στόχο την εξοιευεργετικός ρόλος της υγιεινής διατροφής στην κείωσή τους µε την όλη διαδικασία. υγεία του καρδιαγγειακού συστήµατος είναι καλά τεκία άλλη ιδιότητα του προγράµµατος ήταν η παµηριωµένος. ροχή ευκαιριών για την ενεργό συµµετοχή των γονέυιοθέτηση ενός διαιτολογίου µειωµένης περιεκτι- ων σε ειδικά σεµινάρια. κότητας σε κορεσµένα λίπη και πλούσιου σε ελαιόλαδο, φρούτα και λαχανικά έχει αποδειχθεί πως επηο εργαλείο µέτρησης των διατροφικών συνηθειών ρεάζει ευεργετικά την πιθανότητα εµφάνισης νοση- αποτέλεσε ένα πιστοποιηµένο ερωτηµατολόγιο συµάτων του καρδιαγγειακού συστήµατος κατά την ε- χνότητας κατανάλωσης τροφών (FFQ), προσαρµονήλικη ζωή. σµένο στη µεσογειακή διατροφή. Παράλληλα, γινόταν υπολογισµός και του δείκτη µάζας σώµατος α δεδοµένα αυτά υποδεικνύουν πως µία αλλαγή (∆ΜΣ).Τα διατροφικά στοιχεία αναλύθηκαν επιµέρους προς ένα πιο υγιεινό τρόπο διατροφής κατά την εφη- σε ενεργειακά και θρεπτικά στοιχεία. βική ηλικία µπορεί να δράσει προστατευτικά για την αποφυγή εµφάνισης προβληµάτων υγείας στο µέλλον. ι συµµετέχοντες µαθητές αξιολογήθηκαν: 1 µήνα Η Ο Σ Ο Ο Μ Π αρέµβαση σε Σχολικούς Πληθυσµούς. Το Παράδειγµα της Μελέτης VYRONAS Η Τ Τ Ο και 12 µήνες µετά την ολοκλήρωση της παρέµβασης, µε στόχο τη διερεύνηση του κατά πόσο µία πατο πρόβληµα της παχυσαρκίας κατά την εφηβική ηλι- ρέµβαση αυτού του είδους θα µπορούσε να οδηγήκία, οι προσπάθειες καταπολέµησης αυτού του φαι- σει σε αναλλοίωτα µε το πέρασµα του χρόνου απονοµένου, είναι σποραδικές (αν και αξιόλογες). τελέσµατα. Αν και η Ελλάδα είναι µια χώρα µε ιδιαίτερα έντονο Σ Τ Γ Εν συντοµία, αξίζει να αναφερθεί πως ο µέσος ∆ΜΣ την ελληνική επικράτεια, ο µοναδικός σχηµατισµός α αποτελέσµατα της παρέµβασης αποδείχτηκαν ενπαροχής υπηρεσιών υγείας που µπορεί να αξιοποιηθαρρυντικά ως προς τη δυνατότητα τροποποίησης θεί σε σχέση µε τις σχολικές µονάδες είναι τα κέντρα των διατροφικών συνηθειών. υγείας. ίνεται άµεσα αντιληπτό πως η αξιοποίηση των κέντρων υγείας και του προσωπικού τους προς µία κατεύθυνση βελτίωσης της διατροφής των παιδιών µέσω διάφορων παρεµβάσεων είναι µία προοπτική που αξίζει της προσοχής. Σ το πλαίσιο αυτό, το Κέντρο Υγείας Βύρωνα σε συνεργασία µε το τµήµα Επιστήµης ∆ιαιτολογίας ∆ιατροφής του Χαροκόπειου Πανεπιστηµίου Αθηνών και το τµήµα Υγιεινής και Επιδηµιολογίας της Ιατρικής Σχολής Αθηνών, σχεδίασε και υλοποίησε ένα πρόγραµµα αναγνώρισης του φαινοµένου της παχυσαρκίας σε εφηβικές ηλικίες, καθώς και ένα πρόγραµµα παρέµβασης προς τη βελτίωση της κατάστασης. µειώθηκε κατά 3%, σταθµίζοντας για την ηλικία και το φύλο στους 12 µήνες µετά την παρέµβαση, ενώ ταυτόχρονα µειώθηκε η ηµερήσια πρόσληψη ενέργειας (p=0,048) και η ηµερήσια κατανάλωση ολικού λίπους (p<0,001). Α ξίζει επίσης να σηµειωθεί πως παρατηρήθηκε και µείωση κατανάλωσης τροφών εκτός σπιτιού καθώς και αύξηση κατανάλωσης λαχανικών και δηµητριακών στο πρωινό γεύµα, ακόµα και 12 µήνες µετά την παρέµβαση. Το σηµαντικότερο αποτέλεσµα της όλης προσπά- θειας είναι πως η υλοποίηση αποτελεσµατικών προγραµµάτων αγωγής υγείας σε έναν ειδικό (σχολικό) λάµβανε βιβλία εργασίας σχετικά µε θέµατα διατρο- πληθυσµό, από µία µονάδα παροχής υπηρεσιών Πρωφής αλλά και σχετικά µε την καταναλωτική συµπε- τοβάθµιας Φροντίδας Υγείας, όπως ένα Κέντρο Υγείριφορά. Η παρέµβαση ολοκληρώθηκε σε διάστηµα 2 ας, είναι εφικτή, ειδικά µε την υποστήριξη εξειδικευµένων στο θέµα φορέων. µηνών και εντός 12 διδακτικών ωρών. Το υλικό στο οποίο βασίστηκε η παρέµβαση περιε- Κωνσταντίνος Μίχας MD M.Sc. Επιµελητής Β’ Γενικής Ιατρικής ΓΝ-ΚΥ Κύµης, Επιστηµονικός Συνεργάτης Κ.Υ. Βύρωνα 13 N YGEIA 77:Layout 1 10/18/12 3:34 PM Page 12 χους, αδυναµίας συγκέντρωσης, ανησυχίας, µείωση ο καπνός για χρήση από τους ιθαγενείς Μάγιας, ενώ καρδιακής συχνότητας και αύξηση της όρεξης και ο Κολόµβος έρχεται το 1493 µ.Χ. σε επαφή µε το του βάρους. φυτό nicotiana tabacum και το φέρνει στην Ευρώπη ε ότι αφορά στα οφέλη από τη διακοπή του καµε συνέπεια αυτού την ίδρυση του πρώτου καπνερπνίσµατος, γίνονται αντιληπτά άµεσα. Πιο συγκεγοστασίου στην Βρετανία το 1856. Το 1858 από το κριµένα: Lancet πρωτοδιατυπώνεται η άποψη για τις δυσµενείς συνέπειες του καπνίσµατος στον άνθρωπο, ενώ Είκοσι λεπτά µετά το τελευταίο τσιγάρο η αρτηο καθηγητής E.Ulehlihger το 1929 δηµοσίευσε 3 πε- ριακή πίεση, η θερµοκρασία του σώµατος και οι ριπτώσεις καρκίνου πνεύµονα στο πανεπιστηµιακό σφυγµοί επανέρχονται στα φυσιολογικά. νοσοκοµείο της Ζυρίχης. Το 1993 στο Vermont των Μετά από 12 ώρες τα επίπεδα του CO και οξυγόΗΠΑ απαγορεύεται το κάπνισµα στους δηµόσιους νου επανέρχονται στο φυσιολογικό. χώρους, ενώ αντίστοιχη απαγόρευση στην Ελλάδα Μετά από 24 ώρες η γεύση και η όσφρηση βελέγινε µόλις το 2002. τιώνονται. Μετά από 1 έως 9 µήνες: µειώνεται ο βήχας, η δύο κάπνισµα αποτελεί την 2η κυριότερη αιτία θανά- σπνοια και ο κίνδυνος λοιµώξεων, ενώ επανέρχεται του στον κόσµο, είναι ο 4ος παράγοντας κινδύνου η φυσιολογική δοµή και λειτουργία του πνεύµονα. για ανάπτυξη νόσου, πλήττει άτοµα στην πιο παρα- Μετά από 1-5 έτη: ο κίνδυνος στεφανιαίας νόσου γωγική τους ηλικία, ενώ το κόστος για την θεραπεία µειώνεται στο µισό του κινδύνου για τον καπνιστή. των απότοκων νόσων είναι υψηλότατο για την δη- 15 χρόνια µετά τη διακοπή του καπνίσµατος ο κίνµόσια υγεία. Ενδεικτικό του µεγέθους του προβλή- δυνος θανάτου, από ασθένειες που σχετίζονται µε µατος είναι το γεγονός πως το κάπνισµα στις Η.Π.Α το κάπνισµα, µειώνεται και ισοδυναµεί µε τον κίνδυσκοτώνει περίπου 440.000 πολίτες κάθε χρόνο, πε- νο που αντιµετωπίζει ένας άνθρωπος, ο οποίος δεν ρισσότερους απ’ ότι όλες µαζί οι παρακάτω αιτίες έχει καπνίσει ποτέ. θανάτου: aids, αλκοόλ, ναρκωτικά, τροχαία, αυτοκτονίες, φόνοι και πυρκαγιές. Επίσης, στις ΗΠΑ 3.000 Στρατηγικές διακοπής καπνίσµατος παθητικοί καπνιστές πεθαίνουν κάθε χρόνο από καρκίνο πνεύµονα, ενώ 35.000 πεθαίνουν από καρ- Μη φαρµακολογικές: διαγγειακά επεισόδια. Στην Ελλάδα, το ετήσιο κό- Οι αποτελεσµατικές προσεγγίσεις για την διακοπή στος σε ανθρώπινες ζωές ανέρχεται στους 10.000. του καπνίσµατος, περιλαµβάνουν την παροχή σύντοµης συµβουλευτικής παρακίνησης από τους επαγ ο τσιγάρο είναι ένα πολύ αποδοτικό και υψηλών γελµατίες υγείας, τη φαρµακοθεραπεία, τη χορήγηπροδιαγραφών σύστηµα χορήγησης φαρµάκου. Η ση υλικού αυτοβοήθειας, τη συνέντευξη παροχής κινικοτίνη είναι δηλητήριο και ισχυρός εξαρτησιογό- νήτρων καθώς και τη γνωσιακή-συµπεριφοριστική νος παράγοντας αφού προκαλεί εµέτους και σπα- παρέµβαση. σµούς, ενώ αρκεί µια σταγόνα καθαρής νικοτίνης να επιφέρει το θάνατο µέσα σε λίγα λεπτά λόγω πάρε- Φαρµακολογικές: σης των αναπνευστικών µυών. Θεραπεία Υποκατάστασης µε νικοτίνη. Υπάρχουν έξι ενδεδειγµένες διαθέσιµες µορφές θεραπείας κτός της νικοτίνης στο τσιγάρο υπάρχουν περισυποκατάστασης µε νικοτίνη: η τσίχλα, το αυτοκόλσότερες από 4.000 χηµικές ουσίες, εκ των οποίων οι λητο, η ρινική και η εισπνεύσιµη µορφή χορήγησης, 66 είναι επιβεβαιωµένα καρκινογόνα, που βλάπτουν η υπογλώσσια µορφή και οι παστίλιες. Βουπροκάθε είδους ανθρώπινο κύτταρο. πιόνη( Zyban). Βαρενικλίνη (champix). Ήδη από το 1000 π.Χ. καλλιεργήθηκε στην Αµερική Κ άπνισµα: Ο Σηµαντικότερος Αναστρέψιµος Παράγοντας Πρόκλησης Ασθενειών και Θανάτων Σ Τ Τ Ε Ο Ιωάννης Παπαϊωάννου Αγροτικός Ιατρός Γεωργία Πανταζίδου Ελεγκτής Ιατρός Ιωάννα Λιαπάτη Επισκέπτρια Υγείας 14 ι συνέπειες του καπνίσµατος στην υγεία συνοψί- Συµπεράσµατα: ζονται ως εξής: Το κάπνισµα προκαλεί εθισµό. Καρκίνος πνεύµονα. – Χρόνια αποφρακτική πνευ- Ο καπνιστής είναι ασθενής. µονοπάθεια. ∆εν υπάρχει ασφαλής τρόπος καπνίσµατος. Ισχαιµικό εγκεφαλικό επεισόδιο. Η νικοτίνη είναι ισχυρό δηλητήριο και εξαρτησιο Καρκίνος στοµατοφάρυγγα-λάρυγγα. γόνος παράγοντας. Αρτηριακή υπέρταση-Στεφανιαία νόσος. Το παθητικό κάπνισµα σκοτώνει µε τον ίδιο τρόπο. Ανεύρυσµα αορτής. Υπάρχει δυνατότητα διακοπής. Αθηροσκλήρωση. Οι βλάβες είναι αναστρέψιµες. Πεπτικό έλκος. Γαστροοισοφαγική παλινδρόµηση. υτό που πρέπει να τονισθεί είναι αυτό που µαρ Ηπάτωµα. τυρά ο τίτλος του κειµένου αυτού, ότι δηλαδή το κά Πρόωρος τοκετός-λιποβαρή νεογνά. πνισµα είναι ο σηµαντικότερος αναστρέψιµος παρά Σχετίζεται µε τους περισσότερους καρκίνους των γοντας πρόκλησης θνητότητας και νοσηρότητας, ανθρώπινων οργάνων, ενώ κάθε κύτταρο προσβάλ- ενώ στους δύσκολους καιρούς που ζούµε δεν πρέλεται από τις ουσίες του τσιγάρου. πει να παραβλέπουµε και το δυσβάσταχτο κόστος για το Εθνικό Σύστηµα Υγείας που ξεκινά από την µιε ότι αφορά στη διακοπή του καπνίσµατος, η αποχή κρή φαρµακευτική δαπάνη για περιορισµό των συαπό το κάπνισµα προκαλεί το γνωστό σύνδροµο στέ- νεχών λοιµώξεων και φτάνει στις πανάκριβες νοσηρησης που συνεπάγεται την εµφάνιση συµπτωµάτων λείες - χηµειοθεραπείες και καταλήγει στις πολύδυσφορίας, κατάθλιψης, αϋπνίας, εκνευρισµού, άγ- πλοκες χειρουργικές επεµβάσεις. Α Σ N YGEIA 77:Layout 1 10/18/12 3:34 PM Page 13 Η ΕΚΘΕΣΗ ΤΩΝ ΕΜΠΕΙΡΟΓΝΩΜΟΝΩΝ ΠΡΟΒΛΕΠΕΙ ΟΤΙ Η ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ∆Ε∆ΟΜΕΝΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΘΑ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙ ΤΟ ΤΟΠΙΟ ΤΗΣ ΥΓΙΕΙΝΟΜΙΚΗΣ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗΣ Σ ησής τους και της δοκιµής τους. Η διαφάνεια θα πρέπει επίσης να απαιτείται από τις δοµές υγείας, µέσω της θέσπισης κριτηρίων χρηµατοδότησης. Ο ι συστάσεις αυτές θα ενσωµατωθούν στις πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που σχετίζονται µε την ηλεκτρονική υγεία, συµπεριλαµβανοµένου του ∆ικτύου Ηλεκτρονικής Υγείας, το οποίο έχει καθοριστεί σύµφωνα µε τις διατάξεις για την οδηγία που αφορά στην προστασία των δικαιωµάτων των ασθενών στην διασυνοριακή υγειονοµική τους περίθαλψη. Σ Η Γ Η έκθεση αυτή λαµβάνει υπόψη το γεγονός πως τα προσωπικά δεδοµένα είναι ατοµική υπόθεση, ο καθένας έχει το δικαίωµα να ελέγχει και να αποφασίζει για τα δεδοµένα που τον αφορούν, να λαµβάνει αποφάσεις που αφορούν στην πρόσβαση στα δεδοµένα του και να πληροφορείται για το πώς θα χρησιµοποιηθούν.Παραµένει επίσης το ζήτηµα ότι τεράστιες ποσότητες δεδοµένων βρίσκονται σε διαφορετικά σιλό συστηµάτων παροχής υπηρεσιών υγείας και κοινωνικής φροντίδας. ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙ∆ΡΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΣΥΣΤΑΤΙΚΩΝ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ Ο ι ενδείξεις για τις επιδράσεις στην υγεία που αναγράφονται στις ετικέτες των τροφίµων και στη διαφήµιση των προϊόντων, όπως για παράδειγµα σε ότι αφορά στον ρόλο του ασβεστίου στην υγεία του µυοσκελετικού συστήµατος ή της βιταµίνης C στο ανοσοποιητικό σύστηµα, έχουν γίνει ζωτικά εργαλεία διαφήµισης για την προσέλκυση του ενδιαφέροντος του καταναλωτή. την Ευρωπαϊκή Ένωση ενός νοµίµου πλαισίου για τη διαχειρίση των δεδοµένων που σχετίζονται µε την υγεία, καθώς και για την εφαρµογή διασφαλίσεων, ώστε οι πολίτες να µπορούν να χρησιµοποιήσουν ηλεκτρονικές εφαρµογές υγείας, αισθανόµενοι την πεποίηθηση πως τα δεδοµένα τους θα είναι κατάλληλα διαχειρίσιµα. δοκούν ακριβή πληροφόρηση για τα προϊόντα που αγοράζουν, ιδιαιτέρως σε ότι αφορά στις ενδείξεις για τις επιδράσεις στην υγεία που τα προϊόντα προωθούν. Στις 16 Μαϊου 2012, µια λίστα 222 ενδείξεων για τις επιδράσεις στην υγεία που αναγράφονται στις ετικέτες των τροφίµων, εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Συνέστησε, επίσης, τα δεδοµένα υγείας να είναι δια- Η λίστα που βασίζεται σε έγκυρα επιστηµονικά δεθέσιµα σε µορφή κατανοητή, δίνοντας επίσης έµφαση στο γεγονός πως οι ηλεκτρονικές εφαρµογές για την υγεία πρέπει να αποδειχθούν άξιες της εµπιστοσύνης των καταναλωτών καθώς µόνο στην περίπτωση αυτή οι χρήστες θα επιτρέπουν στα δεδοµένα που τους αφορούν να είναι διαθέσιµα για ανατροφοδότηση στην προληπτική φροντίδα ή για συγκριτική αξιολόγηση και παρακολούθηση της απόδοσης των συστηµάτων υγείας. Η οµάδα εργασίας συνέστησε, επίσης, τη δηµιουρ- γία µιας διακρατικής οµάδας, αποτελούµενης από ειδικούς και πρωτοπόρους στις ηλεκτρονικές εφαρµογές για την υγεία. Συνέστησε, τέλος, την πρόβλεψη συγκεκριµένου προϋπολογισµού για την ενθάρρυνση της ανάπτυξης καλών ιδεών, της προτυποποί- δοµένα, θα χρησιµοποιείται σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση και θα ενισχύσει την αποτροπή των παραλαπλανητικών ενδείξεων στις ετικέτες των τροφίµων από την αγορά, έως το τέλος του χρόνου. ΕΥΡΩΠΗ Η οµάδα εργασίας συνέστησε τη δηµιουργία από Για το λόγο αυτό, οι ευρωπαίοι καταναλωτές προσ- ΝΕΑ ΑΠΟ ΤΗΝ τις 7 Μαϊου µια οµάδα υψηλού επιπέδου εµπειρογνωµόνων προειδοποίησαν πως οι Ευρωπαίοι θα µπορούν να επωφεληθούν από την προστιτή, λιγότερο παρεµβατική και περισσότερο προσωποιηµένη φροντίδα υγείας, την οποία η τεχνολογία της πληροφορίας και της επικοινωνίας µπορεί να επιφέρει το 2ο εξάµηνο του 2012, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εφόσον πραγµατοποιηθεί συµφωνία για τη χρήση θα παρουσιάσει το σχέδιο δράσης για την ηλεκτροτων δεδοµένων υγείας. νική υγεία 2012-2020 προκειµένου ν’ αναβαθµιστεί η ηλεκτρονική υγεία σε ότι αφορά στην ενδυνάµωση, οµάδα εργασίας που ηγείται από τον πρόεδρο της στην αποτελεσµατικότητα και στην καινοτοµία. Εσθονίας Toomas Hendrik IIves, παρουσίασε την αναφορά της κατά τη διάρκεια του συνεδρίου «Έξυια περισσότερες πληροφορίες: πνη υγεία-Καλύτερη Ζωή» που πραγµατοποιήθηκε http://ec.europa.eu/information_society/activities/hea στην Κοπεγχάχη σε συνδιοργάνωση µε τη ∆ανέζικη lth/policy/ehtask_force Προεδρία του Συµβουλίου της Ευρωπαϊκής Ενωσης και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Το 10ο υψηλού επιπέδου συνέδριο ηλεκτρονικής υγείας του 2012, έφε- Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ρε κοντά τους υπουργούς υγείας, τους κρατικούς αΥΙΟΘΕΤΕΙ ΛΙΣΤΑ ΟΡΟΣΗΜΟ ξιωµατούχους και τους λοιπούς ενδιαφερόµενους για την προαγωγή της καινοτοµίας και της έξυπνης ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΤΡΕΠΟΜΕΝΕΣ ΕΝ∆ΕΙΞΕΙΣ ΠΟΥ ΑΝΑΓΡΑΦΟΝΤΑΙ ΣΤΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ υγείας. Η λίστα παρέχει επίσης νοµική σαφήνεια στους κα- τασκευαστές τροφίµων, σε ότι αφορά στις ενδείξεις για τις επιδράσεις των τροφίµων στην υγεία που δύναται ν’ αναγράφονται επάνω στα προϊόντα τροφίµων. Ο διοικητικός φόρτος θα µειωθεί επίσης, εφόσον οι αρχές επιβολής του νόµου θα βασίζονται εφεξής στη λίστα µε τις επιτρεπόµενες ενδείξεις στις ετικέτες των τροφίµων, για τις επιδράσεις των συστατικών των τροφίµων στην υγεία. Η λίστα για την οποία έχει ολοκληρωθεί η διαδικα15 N YGEIA 77:Layout 1 10/18/12 3:34 PM Τ ο Πρόβληµα των Ανισοτήτων NΕΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ στην Υγεία στην Ευρώπη Χριστίνα ∆ηµητρακάκη, Ψυχολόγος Έρευνας, Επιστηµονική Συνεργάτης ΚΜΥΥ και ΙΚΠΙ Page 14 σία έγκρισης θα καταχωρηθεί στην ένωση µητρώου διατροφής και ενδείξεων για τις επιδράσεις των τροφίµων στην υγεία, όπως απαιτείται από τον κανονισµό Νο 1924/2006. Πρόκειται για µια διαδραστική βάση δεδοµένων στην ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι κατασκευαστές τροφίµων θα έχουν µια περίοδο έξι µηνών να προσαρµόσουν τις υπάρχουσες πρακτικές τους στις νέες απαιτήσεις. Για περισσότερες πληροφορίες: http://ec.europa.eu/nuhclaims/ ΠΡΟΕ∆ΡΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΣΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ της µεταµόσχευσης και για την διασφάλιση των κονδυλίων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ανάπτυξη σχετικών προγραµµάτων στον τοµέα αυτό. Η φαρµακοεπαγρύπνηση βρίσκεται ήδη στην ατζέντα, δεδοµένου ότι τον Σεπτέµβρη του 2010, το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο ενέκρινε την τροποποίηση της οδηγίας 2001/83 Ec και της ρύθµισης 726/2004 Ec για την φαρµακοεπαγρύπνηση (ρύθµιση 1235/2010 και οδηγία 2010/84), στοχέυοντας στην µεγαλύτερη ασφάλεια των ασθενών και στη διαφύλαξη της δηµόσιας υγείας. Η νέα αυτή νοµοθεσία τέθηκε σε ισχύ τον Ιούλιο του 2012. Προτεραιότητα αποτελεί επίσης και η ρύθµιση στις κλινικές δοκιµές σε ότι αφορά στα πειράµατα σε ανθρώπους, µε σκοπό να ανακαλυφθούν ή να επαληπό την κυπριακή δηµοκρατία υπάρχουν πέντε προ- θευθούν τα αποτελέσµατα ενός ή περισσοτέρων τεραιότητες-κλειδιά για την υγεία. Η υγιής ωρίµαν- δοκιµών των φαρµακευτικών προϊόντων. ση καθόλη τη διάρκεια της ζωής αποτελεί έναν από ι απαραίτητες προϋποθέσεις για τα κριτήρια για τους σηµαντικότερους σκοπούς της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για την Υγεία 2008-2013. Μέσα στο πλαί- την διεξαγωγή των κλινικών δοκιµών εντός της ευρωσιο «του ευρωπαϊκού έτους για την ενεργή ωρίµανση παϊκής ένωσης καθορίζονται από την οδηγία 2001/20 και αλληλεγγύη µεταξύ των γενεών», η κυπριακή δη- EC του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου και του συµβουµοκρατία σκοπεύει να υπογραµµίσει την ανάγκη επα- λίου, όπως τροποποιήθηκε από την οδηγία 2005/28/ νεξέτασης των δοµών παροχής υπηρεσιών υγείας και EC. Κατά τη διάρκεια της κυπριακής προεδρίας, ανανα ανακατευθύνει τις επενδύσεις για µείωση του κό- µένεται να συµφωνηθεί από την οµάδα εργασίας για τα φαρµακευτικά προϊόντα και τις ιατρικές συσκευές στους στο τοµέα ποροχής φροντίδας υγείας. πρόταση για την αναθεωρηµένη νοµοθεσία, η οποία κυπριακή δηµοκρατία θα αναπτύξει περαιτέρω θα ρυθµίζει τις κλινικές δοκιµές, Υ Ο Η δράσεις στον τοµέα της υγιής ωρίµανσης συλλέγοντας αποδείξεις και δίνοντας έµφαση στις καλές πρακτικές στην εφαρµογή προγραµµάτων προαγωγής υγείας και πρόληψης νοσηµάτων. Τα βασικά στοιχεία αφορούν διεπιστηµονικές προσεγγίσεις που περιλαµβάνουν τόσο τα άτοµα όσο και την κοινότητα στην οποία ανήκουν καθώς και την αποτελεσµατικότητά τους σε όλο τον κύκλο της ζωής. Τ ο Μάρτιο 2012, η ευρωπαϊκή επιτροπή υιοθέτησε πρόταση για την οδηγία από το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο και συµβούλιο σε ότι αφορά στη διαφάνεια των µέτρων που ρυθµίζουν την τιµολόγηση των φαρµακευτικών προϊόντων που προορίζονται για ανθρώπινη χρήση, καθώς και την συµπερίληψή τους στα δηµόσια συστήµατα ασφαλείας. Ένα άλλο θέµα είναι η αντιµετώπιση των σοβαρών Η προτεινόµενη οδηγία στοχεύει στην απλοποίηση των διαδικασιών και στην αντικατάσταση της οδηγίας 89/105 EEC, η οποία δεν αντανακλά πια την πολυπλοκότητα της τιµολόγησης και της αποζηµίωσης εντός των κρατών-µελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η συζήτηση για την πρόταση από την οµάδα εργασίας για τα φαρµακευτικά προϊόντα και τις ιατρικές συσκευές πρωτοτέθηκε στο τραπέζι από τη δανέο ∆εκέµβρη του 2011, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υιο- ζικη προεδρία και θα συνεχιστεί από την κυπριακή θέτησε µια νοµοθετική πρόταση για την προστασία προεδρία καθώς και από το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο. των ευρωπαίων πολιτών από µια ευρεία κλίµακα απειλών για την υγεία (χηµικές, βιολογικές ή περιπροεδρία θα θέσει επίσης το έναυσµα για συζηβαλλοντικές. Η κυπριακή δηµοκρατία θα επικεντρω- τήσεις για νέες νοµοθετικές προτάσεις που θα αθεί στην πρόοδο των συζητήσεων σχετικά µε την πλοποιούν και θα ενδυναµώνουν το τρέχον νοµοθεπρόταση αυτή και στις δραστηριότητες για την προ- τικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και σε ότι αγωγή της τοπικής διάστασης της ασφάλειας της αφορά στις ιατρικές συσκευές, ώστε να ανταποκρίυγείας και της ανάπτυξης ικανοτήτων. νεται στις ολοένα και αυξανόµενες ανάγκες των ευρωπαίων πολιτών. ε σχέση µε το ζήτηµα της δωρεάς οργάνων και της µεταµόσχευσης, η προεδρία σκοπεύει να υιοα πρόσφατα περιστατικά µε τα εµφυτέυµατα µαθετήσει αντίστοιχα συµπεράσµατα του ευρωπαϊκού στού και τα µεταλλικά µοσχεύµατα γοφού αποκάσυµβουλίου, σύµφωνα µε τα οποία θα κληθούν τα λυψαν περαιτέρω την ανάγκη για τον οργανωµένο κράτη µέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Ευρωπαϊκή συντονισµό µεταξύ των κρατών-µελών, προκειµένου Επιτροπή και άλλοι ευρωπαϊκοί οργανισµοί ν’ ανα- να είναι εγγυηµένη η ασφάλεια των ασθενών. πτύξουν συγκεκριµένες δράσεις για την εξασφάλιση της ενηµέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοιια περισσότερες πληροφορίες: νού για τη σηµαντικότητα της δωρεάς οργάνων και http:// ec.europa.eu/nuhclaims/ διασυνοριακών απειλών. Η ισχυρή ανάπτυξη ικανοτήτων και οι µηχανισµοί συνεργασίας είναι απαραίτητοι για την κάλυψη όλων των τύπων σοβαρών διασυνοριακών απειλών για την υγεία. Απαιτείται να ληφθούν υπόψη όλες οι πτυχές της πρόληψης και της επικοινωνίας. Τ Η Σ Τ Γ 16 N YGEIA 77:Layout 1 10/18/12 3:34 PM Page 15 J Am Coll Health. 60(3) P.p. 257-61, 2012 activity, motor skills or measures of body composition. A total of 19 studies were included. Ten studies added physical activity lessons into their curriculum, one study provided more time for free play, eight studies focused on the social and play environment. Studies reporting positive outcomes implemented physical activity sessions that lasted at least 30 min d(-1). Several studies showed that children are most active in the first 10-15 min. Τ Rodgers K.C. The existence or installation of playground markings των Ανισοτήτων A REVIEW OF MULTICOMPONENT INTERVENTIONS TO PREVENT AND CONTROL TOBACCO USE AMONG COLLEGE STUDENTS Objective: Multicomponent tobacco control programs have been implemented at the state and community levels and have led to a reduction in tobacco use. The purpose was to review the public health research literature on tobacco prevention and control programs on college campuses and derive evidence-based implications for comprehensive program implementation. Results: No studies were found that implemented all 5 recommended components of a comprehensive program. Tobacco control programs containing policy and prevention education were used the most and promotion of tobacco-free environments and banning sales of tobacco products were used the least. Conclusion: The review suggests that despite the recommendation of comprehensive tobacco control programs to reduce tobacco use on college campuses, few institutions have implemented and evaluated programs consisting of multiple components. CRITICAL NARRATIVE REVIEW TO IDENTIFY EDUCATIONAL STRATEGIES PROMOTING PHYSICAL ACTIVITY IN PRESCHOOL Obes Rev. Mar;13 Suppl 1 P.p. 96-105, 2012 Kreichauf S., Wildgruber A., Krombholz H., Gibson E.L., Vögele C., Nixon C.A., Douthwaite W., Moore H.J., Manios Y., Summerbell C.D., ToyBox-study group The aim of this narrative review is critically to eva- luate educational strategies promoting physical activity that are used in the preschool setting in the context of obesity prevention programmes. Literature search was conducted between April and August 2010 in English and German databases (PubMED, PsychINFO, PSYNDEX, ERIC, FIS Bildung). Outcomes considered were time and intensity of physical THE UNIQUE EFFECTS OF ENVIRONMENTAL STRATEGIES IN HEALTH PROMOTION CAMPAIGNS: A REVIEW Eval Program Plann Aug;35(3) P.p. 344-53, 2012 Randolph K.A., Whitaker P., Arellano A. V arious strategies are used as tools in health promotion campaigns to increase health-related outcomes among target populations. Evaluations of these campaigns examine effects on changing people's knowledge, attitudes, and/or behaviors. Most evaluations examine the combined impact of multiple strategies. Less is known about the unique effects of particular strategies. To address this gap, we used highly systematic methods to identify and review scientifically rigorous evaluations of 18 campaigns that examined the unique effects of three sets of intervention strategies (entertainment education, law enforcement, and mass media) on changes in knowledge, attitudes, and practice with regard to various health behaviors. στην Υγεία στην Ευρώπη ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Methods: MEDLINE, PsycINFO, ERIC, and PubMed databases were used to search the research literature concerning tobacco prevention and control programs conducted on college campuses published between 2000 and 2009. or fixed play equipment had no effect, whereas the presence or addition of portable play equipment was positively correlated with moderate-to-vigorous physical activity. Teacher training may be a key element for successful interventions. To overcome time constraints, a suggested solution is to integrate physical activity into daily routines and other areas of the preschool curriculum. ο Πρόβληµα Χριστίνα ∆ηµητρακάκη, Ψυχολόγος Έρευνας, Επιστηµονική Συνεργάτης ΚΜΥΥ και ΙΚΠΙ R esults showed differences in evaluation processes based on the type of strategy used to promote campaign messages. For instance, evaluations of massmedia based campaigns were more likely to examine changes in knowledge, relative to evaluations of campaigns that used law enforcement strategies. In addition, campaign effects varied by particular strategies. Mass media-based campaigns were more likely to affect knowledge, relative to behaviors. Law enforcement and entertainment education-based campaigns showed positive effects on behaviors. The implications for planning and evaluating health promotion campaigns are described. 17 15 N YGEIA 77:Layout 1 10/18/12 3:34 PM Page 16 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ Μιχάλης Χλέτσος Σειρά: Επιστήµη και Κοινωνία Εκδόσεις Πατάκη Αθήνα, 2011 ISBN: 978-960-16-4240-6 T σιµοποιούνται ευρέως στη βιοηθική είναι ανεπαρκείς τόσο από φιλοσοφική όσο και από ηθική άποψη και ότι υπονοµεύουν αντί να ενισχύουν τις σχέσεις εµπιστοσύνης. ∆είχνει ότι η µη ατοµικιστική θεώρηση της αυτονοµίας του Καντ παρέχει µια ισχυρότερη βάση για να προσεγγίσουµε την ιατρική, την επιστήµη και τη βιοτεχνολογία και δεν περιθωριοποιεί την έννοια της εµπιστοσύνης, ενώ συγχρόνως εξηγεί για ποιο λόγο αξιόπιστα άτοµα και θεσµοί δεν απολαµβάνουν την εµπιστοσύνη που θα έπρεπε. α οικονοµικά της υγείας είναι ένας κλάδος της οικονοµικής επιστήµης που έλαβε ιδιαίτερη ανάπτυξη σχετικά πρόσφατα. ∆ανείζεται –ή καλύτερα χρησιµοα επιχειρήµατά της υποστηρίζονται από παραδείγποιεί –τα εργαλεία της µικροοικονοµικής θεωρίας µατα που αντλεί από τις πρακτικές που ακολουθούναλλά και των δηµοσίων οικονοµικών για να αναλύσει ται στη χρήση των γενετικών πληροφοριών από την θέµατα που άπτονται της υγείας. αστυνοµία ή από τις ασφαλιστικές εταιρείες, στις χρήσεις των νέων αναπαραγωγικών τεχνολογιών και στις ο αυξανόµενο ενδιαφέρον για τα οικονοµικά της πρακτικές που ακολουθούν τα µέσα για την παρουυγείας µπορεί να εξηγηθεί από τη σπουδαιότητα σίαση θεµάτων από τους χώρους της ιατρικής, της που έχει ο τοµέας της υγείας τόσο για το ίδιο το ά- επιστήµης και της βιοτεχνολογίας. τοµο, όσο και για την κοινωνία συνολικότερα. Το δικαίωµα ίσης πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας, καο Αυτονοµία και Εµπιστοσύνη στη Βιοηθική ενδιαθώς και η ποιότητα των παρεχόµενων υπηρεσιών φέρει ένα ευρύ φάσµα αναγνωστών, που ασχολούναπασχολούν τα άτοµα, αλλά και τους φορείς άσκη- ται µε την ηθική, τη βιοηθική ή µε άλλα συναφή γνωσης πολιτικής. στικά πεδία. T ΝΕΕΣ ΕΚ∆ΟΣΕΙΣ T T Tαυτόχρονα, οι δαπάνες για υγεία απορροφούν ολο- ένα και µεγαλύτερο µέρος του εθνικού εισοδήµατος και αποτελούν τις δεύτερες κατά σειρά υψηλότερες δαπάνες (δηµόσιες και ιδιωτικές) µετά τις δαπάνες για συντάξεις. SMOKING? THE CONCEQUENCES ON HUMAN’S HEALTH AND THE SCIENTIFIC WAY TO QUIT O τρόπος χρηµατοδότησης αυτών των δαπανών Constantinos S. Mammas απασχολεί έντονα όσους ασκούν πολιτική υγείας, εξί- Εκδόσεις www.periopton.gr σου όµως και τα συνεχώς διευρυνόµενα ελλείµµατα Athens, 2011 στον τοµέα της υγείας. Η γήρανση του πληθυσµού, η άνοδος του βιοτικού επιπέδου, η µόλυνση του περι- ISBN: 978-960-92756-8-2 βάλλοντος, το συγκεκριµένο καταναλωτικό µοντέλο την πατρίδα µας καταγράφεται µια παγκόσµια πρωεπηρεάζουν αυξητικά τις δαπάνες για υγεία. τοτυπία, αφού οι Έλληνες θεωρούνται οι πιο φανατικοί καπνιστές µε ετήσια κατανάλωση κατ’ άτοµο, τα χρησιµότητα αυτού του βιβλίου έγκειται στο γε3.000 τσιγάρα. Ανάµεσα στους καπνιστές και των δύο γονός ότι προσπαθεί να εξηγήσει µε απλό και καταφύλων στη χώρα µας, το 44,6% είναι γυναίκες και το νοητό τρόπο πως λειτουργεί το σύστηµα υγείας, πως µεγαλύτερο ποσοστό αυτών (33,4%) έχει ηλικία από επηρεάζει και επηρεάζεται από το οικονοµικό µας σύ30-44 ετών. στηµα, ποια είναι η φιλοσοφία του συστήµατος υγείας και γενικότερα της πολιτικής της υγείας και, τέέλος, εκτιµάται ότι στη χώρα µας 15.000 θάνατοι ελος, πως καθορίζονται οι τιµές των υπηρεσιών υγείας. τησίως οφείλονται σε νοσήµατα που συνδέονται µε το κάπνισµα, ενώ δεν έχει ακόµη διερευνηθεί το σύνολο των νοσηµάτων. ∆εδοµένου ότι µόνο το 29% των ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗ καπνιστών έχει χρησιµοποιήσει βοηθήµατα διακοπής ΣΤΗ ΒΙΟΗΘΙΚΗ του καπνίσµατος, παρ’ ότι το 55% του συνόλου των καπνιστών θεωρεί ότι µπορεί να διακόψει το κάπνισµα Onora O’ Neill χωρίς αυτά, θα παρουσιάσουµε µια ολοκληρωµένη Μετάφραση: Θοδωρής ∆ρίτσας µελέτη περί του καπνίσµατος και των τρόπων διακοΕπιµέλεια: Αντώνης Χατζηµωυσής πής του. Εκδόσεις Αρσενίδη Σ H T Αθήνα, 2011 Στο 1 ο κεφάλαιο ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία να µελετήσει µια γενική θεώρηση της επίπτωσης του καπνίσµατος στην υγεία του ανθρώπου, στο 2ο κεφάλαιο ια ποιο λόγο η έννοια της αυτονοµίας κατέχει τόσο την επιστηµονική βάση της καρκινογόνου δράσης του κεντρικό ρόλο στα φιλοσοφικά κείµενα περί βιοηθι- καπνού του τσιγάρου και στο 3ο τους τρόπους διακοκής και γιατί στην έννοια της εµπιστοσύνης αποδίδε- πής του καπνίσµατος. Στόχος µας είναι η επιστηµονική ενηµέρωση των καπνιστών και των ειδικών στον ται δευτερεύουσα µόνο σηµασία; τοµέα της υγείας για την επίπτωση του καπνίσµατος, ε αυτό το σηµαντικό βιβλίο η O’ Neill υποστηρίζει µε βάση τα νέα επιστηµονικά δεδοµένα καθώς και η ότι οι έννοιες της ατοµικής αυτονοµίας οι οποίες χρη- διαφώτιση για τους τρόπους διακοπής του. ISBN: 978-960-253-222-5 Γ Σ 18 N YGEIA 77:Layout 1 10/18/12 3:34 PM Page 17 P SECOND GLOBAL SYMPOSIUM P 14Ο ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΣΥΝΕ∆ΡΙΟ ON HEALTH SYSTEMS RESEARCH: Inclusion and Innovation Towards Universal Health Coverage ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ. Η Ψυχολογία σε Κρίσιµους Καιρούς October 31 - November 3 2012, Beijing, People's Republic of China Οργ.: Peking University Health Science Center, WHO, Alliance for Health Policy and Systems Research, TDR, Brac University Πληρ.: Ms Chris Coze (Eng) Τηλ.: + 41 22 791 2666 E-mail: [email protected] Website: http://www.hsr-symposium.org/ HEALTH CONFERENCE 2012. All Inclusive Public Health November 8 - 10 2012, Hilton Conference Centre, Portomaso, St. Julian’s, Malta Οργ.: Ελληνική Ψυχολογική Εταιρεία (ΕΛΨΕ) & ∆ηµοκρίτειο Πανεπιστήµιο Θράκης, Σχολή Επιστηµών της Αγωγής Πληρ.: Symvoli Conference and Cultural Management Τηλ.: 2310 433099, Fax: 2310 433599 E-mail: [email protected] Website: http://www.elpsecongress2013.gr P WORK, STRESS AND HEALTH 2013: Protecting And Promoting Total Worker Health May 16 - 19 2013, Westin Bonaventure Hotel and Suites, Los Angeles, California Οργ.: American Psychological Association, Οργ.: European Public Health Association (EUPHA) the National Institute for Occupational Safety Πληρ.: EUPHA office and Health (NIOSH) and the Society Τηλ.: +3130 2729 709, Fax: 3130 2729 729 for Occupational Health Psychology (SOHP) E-mail: [email protected] Πληρ.: Wesley Baker, Conference Manager Website: http://www.eupha.org/site/upcoming_con- Τηλ.: (202) 336-6033, Fax: (202) 336-6117 ference.php E-mail: [email protected] Website: http://www.apa.org/wsh/ P 2013 SOCIETY FOR RESEARCH ON NICOTINE AND TOBACCO 19TH ANNUAL INTERNATIONAL MEETING March 13 - 16 2013, Westin Boston Waterfront Hotel, Boston, Massachusetts, USA P 2013 ANNUAL MEETING OF THE INTERNATIONAL SOCIETY FOR BEHAVIORAL NUTRITION AND PHYSICAL ACTIVITY May 22 - 25 2013, Ghent, Belgium Οργ./Πληρ.: Society for Research on Nicotine and Tobacco Τηλ.: 608.443.2462, Fax: 608.443.2474 E-mail: [email protected] Website: http://www.srnt.org/conferences/index.cfm Οργ.: International Society for Behavioral Nutrition and Physical Activity 2013 Annual Meeting (ISBNPA) Πληρ.: Senico Group Τηλ.: +32-9-233-86 60, Fax: +32-9-233-85-97 E-mail: [email protected] Website: http://www.isbnpa2013.org/ P 23RD ANUUAL ART & SCIENCE P 1ST GLOBAL CONFERENCE OF HEALTH PROMOTION CONFERENCE. Producing the Best Health and Financial Outcomes by Using the Most Effective Health Promotion Strategies March 20 - 22, 2013, Westin Hilton Head Island, South Carolina Οργ./Πληρ.: American Journal of Health Promotion Τηλ.: 248-682-0707, Fax: 248-630-4399 E-mail: [email protected] Website: http://www.healthpromotionjournal.com/ ON CONTRACEPTION, REPRODUCTIVE AND SEXUAL HEALTH May 22 - 25 2013, Copenhagen, Denmark Οργ./Πληρ: The European Society of Contraception and Reproductive Health Τηλ.: +32 2 582 08 52, Fax: +32 2 582 55 15 E-mail: [email protected] Website: http://www.escrh.eu/events/escevents/2013 ΠΡΟΣΕΧΗ ΣΥΝΕ∆ΡΙΑ P 5TH ANNUAL EUROPEAN PUBLIC 15 - 19 Μαΐου 2013, Thraki Palace Hotel, Αλεξανδρούπολη P EUFEP CONGRESS 2013, OBESITY PREVENTION June 12 - 13 2013, P 3RD INTERNATIONAL PUBLIC HEALTH Kloster Und, krems, Lower Austria, Austria & PALLATIVE CARE CONFERENCE April 25 - 27 2013, The Strand Hotel, Limerick, Ireland Οργ./ Πληρ.: Milford Care Centre & the University of Limerick Τηλ.: +353 (0)61 485 843 Fax: + 353 (0)61 331 181 Website: www.PublicHealthPalliativeCare.org Οργ.: The European Forum for Evidence-based Health Promotion and Prevention (EUFEP) Πληρ.: That's the way - Event Management, Tom Bläumauer Τηλ.: +43 1 368 45 45-0, Fax: + 43 1 368 45 45-20 E-mail: [email protected] Website: http://www.eufep.at/home 19