ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΕΦΗΒΟΥ: ΠΟΙΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΤΗΝ ΔΙΑΜΟΡΦΩΝΟΥΝ; Ερευνητική Εργασία του Β1 11ουΓΕΛ ΠΑΤΡΑΣ 2013 -2014 1 ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΕΦΗΒΟΥ: ΠΟΙΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΤΗΝ ΔΙΑΜΟΡΦΩΝΟΥΝ ΟΜΑΔΑ 1 : Ισχυρές Επιρροές Βασιλοπούλου Μαρία - Μυρτώ Βεντούρα Ερμίνα Βογιαντζή Χριστίνα Δημητρόπουλος Γεώργιος Δουλαμά Κορίνα Μίχα Χριστίνα - Νεφέλη ΟΜΑΔΑ 2 : Οικογένεια Αναγνωστοπούλου Αλεξάνδρα Βρεττού Αγγελική Γιαννούτσου Μαρία - Παναγιώτα Δαγκαλίδης Εμμανουήλ Δημητράτου Αγγελική Ζήκος Μιχαήλ - Άγγελος ΟΜΑΔΑ 3 : Σχολείο Αγγελόπουλος Ευθύμιος Αλ-Σεχύ-Αλύ Ιωσήφ - Νικόλαος Βαλιμήτης Γεώργιος Βέρρας Γεώργιος - Ιωάννης Γιαννάτος Βασίλειος Ζαβέρδας Γεώργιος Ζούλφος Γεώργιος ΟΜΑΔΑ 4 : Κοινωνία Αλυσανδράτου Βασιλική Βερρίνα Κλεβίσα Γερασιμάτου Μαρία - Ελένη Γιακουμή Θεώνη Γιαννοπούλου Ηλιάνα Γριμάνη Κωνσταντίνα Υπεύθυνη Καθηγήτρια: Σκεύη Δανάη – Ουρανία 2 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Ευχαριστούμε όσους ανταποκρίθηκαν και συμπλήρωσαν τα ερωτηματολόγια μας. Χωρίς τη συνεργασία τους, η εργασία μας δεν θα μπορούσε να ολοκληρωθεί. Επίσης ευχαριστούμε όλους όσους έχουν ασχοληθεί με το θέμα πριν από μας, τις εργασίες των οποίων διαβάσαμε και μπορέσαμε να προσανατολισθούμε στο χώρο της Ψυχολογίας του Εφήβου. Ευχαριστούμε και την κα Σερπάνου, καθηγήτρια πληροφορικής στο σχολείο μας, για την τεχνική υποστήριξη. 3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ  Περίληψη  Ισχυρές Επιρροές 1. Εισαγωγή 2. Μεθοδολογία 3. Αποτελέσματα 4. Συζήτηση  Οικογένεια 1. Εισαγωγή 2. Μεθοδολογία 3. Αποτελέσματα 4. Συζήτηση  Σχολείο 1. Εισαγωγή 2. Μεθοδολογία 3. Αποτελέσματα 4. Συζήτηση  Κοινωνία 1. Εισαγωγή 2. Μεθοδολογία 3. Αποτελέσματα 4. Συζήτηση  Βιβλιογραφία  Πίνακες  Παράρτημα 4 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η έρευνα μας διεξήχθη στο τέλος Ιανουαρίου 2014. Το τυχαίο δείγμα μας αποτελείτο από εφήβους, 24 κορίτσια και 24 αγόρια Λυκείων της Πάτρας. Χρησιμοποιήσαμε ερωτηματολόγιο που βασίστηκε στα διαβάσματά μας πάνω στην Ψυχολογία του εφήβου. Είχαμε 20 ερωτήσεις που απαντώνται σε μια κλίμακα 1-5 όπου 1 = Διαφωνώ Κάθετα … 5 = Συμφωνώ Απόλυτα. Οι τομείς επιρροής που ερευνήσαμε ήταν οι ισχυρές επιρροές, όπως βιολογία και θρησκεία, οικογένεια, σχολείο και κοινωνία. Βρήκαμε ότι οι έφηβοι αποφεύγουν τις ακραίες απαντήσεις και αποδέχονται τις εξωτερικές επιρροές με σκεπτικισμό, ιδιαίτερα τα αγόρια. Η σειρά σημαντικότητας παραγόντων επιρροής είναι : κοινωνικές, σχολείο, ισχυρές επιρροές, οικογένεια. Έγινε προσπάθεια ερμηνείας των αποτελεσμάτων και προσφέρονται συμβουλές για μελλοντική έρευνα. 5 ΟΜΑΔΑ 1: ΙΣΧΥΡΕΣ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΉ Εφηβεία ορίζεται ως η περίοδος της ζωής του ανθρώπου μεταξύ 13 και 19 χρονών κατά την οποία συμβαίνουν οι μεγαλύτερες αλλαγές εξωτερικά και εσωτερικά. Η περίοδος αυτή είναι θέμα πολλών συζητήσεων καθώς έχει προβληματίσει στο πέρασμα των χρόνων αρκετούς ερευνητές. (Παρασκευόπουλος, 1983) Βρήκαμε ότι ο κ. Παρασκευόπουλος (1983) αναφέρεται στις συναισθηματικές μεταπτώσεις του εφήβου καθώς προτιμά να περνά πολλές ώρες στην απομόνωση απέχοντας από δραστηριότητες των γύρω του και της οικογένειας του. Ακόμα, διατυπώνει πως η εφηβεία είναι η ηλικιακή περίοδος που χαρακτηρίζεται από την γενικότερη άρνηση, την απομάκρυνση και την παθητικότητα. Τοποθετείται αρνητικά απέναντι στις αλλαγές που τον επηρεάζουν ενώ η έντονη έκφραση συναισθημάτων και κριτικής διαταράσσουν την ισορροπία του ψυχικού του κόσμου. Σημαντικός παράγοντας που συμβάλλει στην αύξηση των μεταβολών αυτών είναι η ύπαρξη καινούργιων ορμονών. Έτσι λοιπόν, η ομάδα μας έχει αναλάβει να μελετήσει απ’ όλες τις επιρροές που έχουν κυρίαρχο ρόλο στη ζωή του εφήβου, αυτές στις οποίες έχει τον μικρότερο έλεγχο, αυτές που θα ονομάζουμε από εδώ και κάτω: σκληρές επιρροές. Πιο συγκεκριμένα θα αναλύσουμε τις επιρροές της βιολογικής ανάπτυξης, ακολουθώντας το πλαίσιο του Παρασκευόπουλου, αλλά και της θρησκείας στη συναισθηματική και βιολογική ανάπτυξη του ανθρώπου. Ακόμη θα ερευνήσουμε τις επιδράσεις της ανάπτυξης της σεξουαλικότητας στην ψυχική ισορροπία του εφήβου, στα πλαίσια των βιολογικών επιρροών. Κατά την εφηβική ηλικία, ο άνθρωπος βρίσκεται σε σύγχυση, καθώς τότε αρχίζει να ανακαλύπτει το σώμα του και να αποζητά σεξουαλική ικανοποίηση. (Blos, 1963) Επιπλέον, η θρησκεία αποτελεί έναν ακόμα συντελεστή στη ψυχολογική καλλιέργεια του εφήβου, καθώς αρκετές φορές η απαγόρευση λειτουργεί σαν ¨κόκκινο πανί¨, προκαλώντας την αντίδραση και την ανυπακοή του, ο οποίος ζητά όσο τίποτε άλλο την προσωπική του ελευθερία. ΈΦΗΒΟΣ ΚΑΙ ΙΣΧΥΡΕΣ ΕΠΙΡΡΟΕΣ Η εφηβεία είναι η πιο δύσκολη αλλά ταυτόχρονα και η πιο ωραία ηλικία. Είναι δύσκολη γιατί αλλάζει ο χαρακτήρας του εφήβου και ίσως δεν μπορεί να ελέγξει τον εαυτό του, ενώ παράλληλα είναι ωραία γιατί φεύγεις από τον κόσμο των “μικρούληδων” και νιώθεις πιο ανεξάρτητος στον κόσμο των ενηλίκων. Παράλληλα την περίοδο αυτή επηρεάζεσαι από πολλούς παράγοντες, τους οποίους πολλές φορές δεν μπορείς να ελέγξεις. Κάποιες από αυτές είναι συναισθηματικές όπως ο έρωτας ενώ άλλες προέρχονται από το εξωτερικό περιβάλλον και τις παρέες με τις οποίες συναναστρέφεσαι. 6  ΕΡΩΤΑΣ Στην εφηβεία αρχίζουν όλα τα πρωτόγνωρα πράγματα για του νέους. Ένα από τα σημαντικότερα είναι ο έρωτας. Ο έρωτας στην εφηβεία είναι ένα από τα δυνατότερα συναισθήματα ενώ μπορεί να έχει θετικές και αρνητικές επιρροές. Οι θετικές επιπτώσεις είναι στη ψυχολογία του εφήβου καθώς κάνει πιο ευχάριστη τη καθημερινότητα του. Ακόμα εξαιτίας αυτού του συναισθήματος ο έφηβος αρχίζει να βλέπει πιο θετικά τα πράγματα ενώ αγαπά περισσότερο τον εαυτό του, αντίθετα, ο έρωτας μπορεί να έχει και αρνητικές επιρροές αφού του αποσπά τη προσοχή και τον αποπροσανατολίζει πιο εύκολα από το στόχο του. Συνεπώς ο έρωτας είναι ένα από τα εντονότερα στοιχεία από διαμορφώνουν την ψυχολογία του εφήβου με αρνητικές αλλά θετικές συνέπειες. (http://1gymzefyri.blogspot.gr/2008/12/blog-post_19.html,2008)  ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Η εφηβεία είναι η ηλικία που τα περισσότερα παιδιά πειραματίζονται. Στόχος τους είναι να μιμηθούν τη παρέα ή να νιώσουν μεγάλοι. Κίνητρό τους είναι η δοκιμή καθώς και η ανάγκη να ξεφύγουν από την πιεστική καθημερινότητα τους. Έτσι, νιώθουν την ανάγκη να δοκιμάσουν πρωτόγνωρα πράγματα γι’ αυτούς όπως το αλκοόλ , το τσιγάρο ενώ πολλές φορές έρχονται σε επαφή με τα ναρκωτικά. (Popenoe, 1977) Ακόμα, ο μη ολοκληρωμένος χαρακτήρας τους και η ευάλωτη προσωπικότητα τους, τους καθιστά πιο απρόσεκτους καθώς αγνοούν πολλούς κινδύνους που παραμονεύουν σε οικεία περιβάλλοντα όπως το Internet κ.α.  ΘΡΗΣΚΕΙΑ Είναι γνωστό και έχει γίνει αντικείμενο πολλών συζητήσεων το φαινόμενο της σύγχυσης του εφήβου όταν αυτός καλείται να δώσει απαντήσεις σε ερωτήματα του τύπου "ποιός είμαι;" ή "τι θέλω να είμαι;". Τα ερωτήματα αυτά δεν τίθενται μόνο με αφορμή εξωτερικά γεγονότα και προκλήσεις, αλλά συνιστούν έναν σταθερό εσωτερικό καμβά πάνω στον οποίο συνυφαίνονται το προσωπικό με το συλλογικό, το ψυχολογικό με το υπαρξιακό. Έτσι πολλές φορές ο νέος καλείται να απαντήσει στα ερωτήματα αυτά αναζητώντας τις απαντήσεις σε θέματα τις θρησκείας ενώ πολλές φορές έρχεται αντιμέτωπος με συναισθήματα έντονης αντίδρασης και αμφισβήτησης. (Εφηβική ταυτότητα και θρησκευτικότητα, Θερμός.) ΕΦΗΒΟΣ ΚΑΙ ΒΙΟΛΟΓΙΑ Η εφηβεία ξεκινά αρχικά με ειδικές βιολογικές αλλαγές (ορμονικές) στο σώμα του παιδιού, κοινές σε όλους τους ανθρώπους. Είναι η εποχή στην οποία το σώμα γίνεται ικανό να δημιουργήσει μια καινούργια ζωή. Όλες αυτές οι σωματικές αλλαγές συνοδεύονται συχνά και από αλλαγές στη ψυχολογία και το συναισθηματικό κόσμο του έφηβου. Οι μεταβολές αυτές μπορεί να προκαλέσουν περηφάνια και χαρά, μπορεί όμως να δημιουργήσουν φόβο, ντροπή ή και όλα αυτά τα συναισθήματα μαζί. Όση 7 αναστάτωση και αν προκαλούν αυτές οι αλλαγές, είναι απαραίτητες για να ωριμάσει το άτομο, να αφήσει πίσω του τη παιδική ηλικία και να διαμορφώσει μια ολοκληρωμένη προσωπικότητα που θα του επιτρέψει να αυτονομηθεί και σταδιακά να ενταχθεί στην κοινωνία. (http://mamakaisyzygos.blogspot.gr/2012/02/blog-post_27.html) Αναρωτιόμαστε κατά πόσο ο έφηβος έχει την αναλυτική ικανότητα να προσδιορίσει όλες αυτές τις επιρροές που εξασκούνται πάνω του. Αν όντως είναι σε θέση να τις εντοπίσει θα μπορέσει να κατανοήσει την φύση των τυχόν προβλημάτων του και να φτάσει στο γνώθι σαυτόν. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Η έρευνα διεξήχθη τέλος Ιανουαρίου του έτους 2014 στο χώρο του 11ου και του 6ου Γενικού Λυκείου Πατρών. Απευθυνθήκαμε συγκεκριμένα σε αγόρια και σε κορίτσια Λυκείου. Το δείγμα μας το επιλέξαμε τυχαία από άτομα που βρίσκονταν στην αυλή κατά τη διάρκεια της 6ης ώρας του σχολικού ωραρίου. Αυτό αποτελείτο από άτομα ηλικίας 16-18 ετών. Το δείγμα του πληθυσμού ήταν 48 άτομα (24 αγόρια και 24 κορίτσια). Τα στοιχεία/δεδομένα τα συλλέξαμε με τη βοήθεια του ερωτηματολογίου. Η δημιουργία του ερωτηματολογίου συνέβη ύστερα από συνεννόηση με τις άλλες υποομάδες της τάξης μας. Έτσι, κάθε ομάδα επινόησε 5 ερωτήσεις. Οι ερωτήσεις αυτές είχαν πηγή το θέμα μας (βλέπε ισχυρές επιρροές). Αυτές απαντήθηκαν σε μια κλίμακα από το 1-5 όπου: 1=διαφωνώ κάθετα, 2=διαφωνώ, 3=ούτε συμφωνώ ούτε διαφωνώ, 4= συμφωνώ, 5= συμφωνώ απόλυτα. Το ερωτηματολόγιο σχεδιάστηκε έτσι ώστε να μετρήσει το ποσοστό του κάθε παράγοντα στον έφηβο. Όσο υψηλότερος ο βαθμός της βαθμολογίας, τόσο περισσότερο αποδέχεται την αντίστοιχη επιρροή ο ερωτηθείς. Τέλος, οι ερωτηθέντες απάντησαν σχετικά πρόθυμα, δε βρήκαν δυσκολία στην κατανόηση των ερωτήσεων, ούτε το θεώρησαν βαρετό ή επιπόλαιο. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ Ο Πίνακας Αποτελεσμάτων έχει ως εξής: Οι οριζόντιες γραμμές αντιστοιχούν σε κάθε ένα ερωτηθέντα. Οι κάθετες στήλες αντιστοιχούν σε κάθε ερώτηση του ερωτηματολογίου. Οι οριζόντιες γραμμές καταλήγουν στο Μέσο Όρο του κάθε ατόμου. Σε ό,τι αφορά τις ερωτήσεις της ομάδας βλέπε πρώτες πέντε. Οι κάθετες στήλες καταλήγουν στον Μ.Ο. κάθε ερώτησης. Δε βλέπουμε σημαντικές διαφορές στον Μ.Ο. των πρώτων πέντε ερωτήσεων της δικής μας υποομάδας αν κοιτάξουμε τις κάθετες στήλες. Αναλυτικότερα, στην πρώτη ερώτηση που έχει σχέση με την επιρροή που έχει 8 ο έρωτας στον έφηβο γίνεται φανερό ότι τα κορίτσια (Μ.Ο. 4) επηρεάζονται λίγο παραπάνω από τα αγόρια (Μ.Ο. 3). Αυτό δείχνει ότι αν και ο έρωτας δεν ασκεί απόλυτη επιρροή στον έφηβο, εντούτοις διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη ζωή του εφήβου, ιδιαίτερα στα κορίτσια. Στη δεύτερη ερώτηση η απόκλιση είναι πολύ μικρή. Και τα κορίτσια και τα αγόρια ούτε συμφωνούν ούτε διαφωνούν απόλυτα με την άποψη ότι το σώμα τους αλλάζει. Δηλαδή πιστεύουν ότι οι βιολογικές επιρροές δεν έχουν αντίκτυπο στη ψυχολογία του εφήβου (Μ.Ο. αγοριών και κοριτσιών 3,6). Αντίθετα, παρουσιάζεται μεγάλη διαφορά στην ερώτηση που αφορά τις θρησκευτικές αναζητήσεις (τα κορίτσια έχουν Μ.Ο. 2,5 και τα αγόρια έχουν Μ.Ο. 2). Μέσω αυτού διαφαίνεται ότι τα αγόρια δε νοιάζονται ιδιαίτερα για τις θρησκευτικές πεποιθήσεις σε αντίθεση με τα κορίτσια που αναζητούν εν μέρει κάποια πράγματα μέσω της θρησκείας. Σε ένα πράγμα που και τα κορίτσια και τα αγόρια συμφωνούν σχεδόν απόλυτα είναι η άποψη ότι και τα δύο φύλα αντιδρούν διαφορετικά κατά την εφηβεία (Μ.Ο. αγοριών 2,5 και κοριτσιών 2). Αυτό ίσως ευθύνεται στον διαφορετικό χαρακτήρα των δύο φύλων. Επίσης, συμφωνούν χωρίς καμία απόκλιση στο θέμα του ότι οι ψυχολογικές μεταπτώσεις μπορούν να οδηγήσουν σε χρήση ουσιών. Και τα δύο φύλα ούτε συμφωνούν ούτε διαφωνούν με το θέμα αυτό. Συνεπώς πιστεύουν ότι ο κάθε έφηβος επηρεάζεται αναλόγως τον χαρακτήρα του.(Μ.Ο. αγοριών και κοριτσιών 4). Συμπερασματικά τα κορίτσια δέχονται λίγο υψηλότερες ισχυρές επιρροές. Παρατηρούμε ότι τα κορίτσια δεν έχουν τιμές κάτω του 3 και έχουν μεγάλο ποσοστό πάνω από 4 (33,3%) σε σχέση με τα αγόρια που έχουν και ποσοστό χαμηλότερο του 3. Από τις ερωτήσεις των άλλων υποομάδων εντύπωση μας έκαναν τα εξής:  Βλέπουμε πως θεωρούν σημαντικές τις συμβουλές των γονιών ( Μ.Ο 3).Ακόμη, εξίσου μείζον ζήτημα αποτελούν τα αποτελέσματα στο σχολείο, αφού απαρτίζουν σημαντικό ρόλο στη ψυχοσύνθεση τους (4.1).Επιπρόσθετα, σε αντίθεση με τα προηγούμενα αποτελέσματα, τα κορίτσια παρουσιάζουν αρνητική στάση ως προς το κατά πόσο η διδασκαλία ασκεί επίδραση στη προσωπικότητα του ανθρώπου (2.8).Τέλος, από τη διαδικασία συμπεραίνουμε πως τα άτομα τείνουν να επηρεάζονται από τα επικρατούντα στερεότυπα σχετικά με τα δύο φύλα (Μ.Ο. 3,5), ενώ ακόμα πιο έντονα εντοπίζουμε την άνεση με την οποία συζητούν τα προβλήματα τους με τους στενούς τους ανθρώπους (Μ.Ο. 4,2).  Αναλύοντας τις συχνότητες παρατηρούμε ότι οι απαντήσεις των κοριτσιών κυμαίνονται σε υψηλότερα επίπεδα, κάτι που δείχνει πως τα κορίτσια αποδέχονται περισσότερο τις εξωτερικές επιρροές από τα αγόρια. Κάτι άλλο που πρέπει να αναφερθεί είναι πως στα αγόρια παρατηρείται μεγαλύτερη ποικιλία απαντήσεων. Από αυτό συμπεραίνουμε ότι ο χαρακτήρας των αγοριών διαφέρει περισσότερο από άτομο σε άτομο ενώ τα κορίτσια τείνουν να έχουν τις ίδιες απαντήσεις όσον αναφορά τις ισχυρές επιρροές. Συμπερασματικά, διαπιστώνουμε ότι στα αγόρια ασκούν μεγαλύτερη επιρροή η κοινωνία και το σχολείο ενώ ακολουθούν οι ισχυρές επιρροές(δηλαδή βιολογία, εξωτερικοί παράγοντες κ.α. ) και τέλος η οικογένεια. Αντίθετα, τα κορίτσια φαίνεται ότι επηρεάζονται κυρίως από τη κοινωνία, εξίσου από το 9 σχολείο και τις ισχυρές επιρροές, ενώ τέλος, όπως και τα αγόρια επηρεάζονται από την οικογένεια. ΣΥΖΗΤΗΣΗ Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, παρατηρούμε το πώς επηρεάζουν οι ισχυρές επιρροές τα δύο φύλα. Στο θέμα του έρωτα φαίνεται πως τα κορίτσια αποδέχονται ότι επηρεάζονται περισσότερο από τα αγόρια. Και τα δύο φύλα αποδέχονται πως το σώμα τους αλλάζει. Στο θέμα των θρησκευτικών αναζητήσεων και τα αγόρια και τα κορίτσια παρουσιάζουν μια μικρή αδιαφορία αν και τα κορίτσια παρουσιάζεται να ψάχνουν τον εαυτό τους μέσω της θρησκείας λίγο περισσότερο. Τέλος, υπάρχει ομοφωνία στο γεγονός ότι τα δύο φύλα αντιδρούν διαφορετικά σε καταστάσεις και στο ότι οι ψυχολογικές μεταπτώσεις μπορούν να οδηγήσουν σε χρήση ουσιών. Μετά από την εξέταση όλων των αποτελεσμάτων φάνηκε πως οι ισχυρές επιρροές, τερμάτισαν στην προτελευταία θέση. Αυτό αποδεικνύει πως ο έρωτας , η θρησκεία , οι σωματικές αλλαγές, δεν γίνονται αποδεκτά πως επηρεάζουν τόσο πολύ τον έφηβο από τον ίδιο τον έφηβο. Αυτά δηλαδή που φαίνεται να έχουν πρωταρχικό ρόλο στη συμπεριφορά του εφήβου κατά την εφηβεία τελικά έχουν ένα μικρό ρόλο. Tέλος, η εργασία μας θα μπορούσε να είναι καλύτερη αν είχαμε μεγαλύτερο δείγμα πληθυσμού. Η στενότητα χρόνου όμως δεν μας το επέτρεψε. Η ύπαρξη επίσης βιβλιοθήκης στο σχολείο επίσης θα βοηθούσε πολύ. Ελπίζουμε οι μελλοντικοί ερευνητές στο θέμα να έχουν καλύτερες συνθήκες εργασίας από εμάς. 10 ΟΜΑΔΑ 2: OΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η έννοια της κρίσης της εφηβείας αναφέρεται σε μια προσωρινή αποδιοργάνωση του ψυχισμού. Πρόκειται για μια εποχή μεταβατική, που χαρακτηρίζεται τόσο από αστάθεια και παρορμητικότητα, όσο και από τάση δημιουργίας προσωπικής ταυτότητας. Μέχρι την απαρχή της εφηβείας το παιδί ταυτιζόταν με τους γονείς του, οι οποίοι συχνά λειτουργούσαν ως πρότυπα. Οι σχέσεις με τους γονείς και την οικογένεια έρχονται σε δεύτερη μοίρα ως έφηβος έχει την ανάγκη ψυχολογικά να διαφοροποιηθεί από τους γονείς του και να αναζητήσει τη δική του ταυτότητα Ο έφηβος αμφισβητεί τους γονείς του και ό,τι μέχρι τώρα θεωρούσε δεδομένο. Καθώς ο εαυτός του αλλάζει και αποκτά νέες δυνατότητες, έχει ανάγκη να αναμετρηθεί με ένα φορέα εξουσίας. Επίσης έχει την ανάγκη να τον αναγνωρίζουν στα πλαίσια μιας ισότιμης σχέσης. Έτσι στην προσπάθεια διαμόρφωσης της ταυτότητας του, ο νεαρός έφηβος δανείζεται υλικά τόσο από την οικογένεια όσο και από την κοινωνία Ο ρόλος της οικογένειας στη διαδικασία αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντικός. Το διαζύγιο, η υπερπροστατευτικότητα των γονέων αλλά και η ακατάλληλη πολλές φορές συμπεριφορά τόσο των γονέων όσο και των παιδιών συμβάλλουν στην διαμόρφωση της προσωπικότητας του εφήβου. Κατ αρχάς, οι σχέσεις με τους γονείς είναι καθοριστικές. Μερικές φορές συμβαίνει να ξαναζεί άμεσα ή έμμεσα παρόμοιες με τις δικές τους εμπειρίες και καταστάσεις σε ανάλογες ηλικίες, ανταποκρινόμενος σε μια γονεϊκή (συνειδητή ή ασυνείδητη) επιθυμία. Από την άλλη πλευρά, οι προσδοκίες των γονιών και τα ιδανικά που από νωρίς έχουν δημιουργήσει για τα παιδιά τους γίνονται αντικείμενο άλλοτε ταύτισης κι άλλοτε σύγκρουσης. Δηλαδή ταυτόχρονα με την επιθυμία ανεξαρτητοποίησης υπάρχει και η άρνηση, η δυσκολία του εφήβου να εγκαταλείψει την παιδική ηλικία. Με αυτή την έννοια η εφηβεία θεωρείται διαδικασία πένθους. Το υποκείμενο αφήνει μια θέση για να πάρει μια άλλη, από παιδί γίνεται ενήλικος. Μέσα σε λίγα χρόνια (και κάποιες φορές λίγους μήνες) ο έφηβος ζει πολλά καινούργια πράγματα. Αυτό είναι γοητευτικό αλλά ταυτόχρονα προκαλεί φόβο, όπως καθετί καινούργιο. (Blos,1962) Σε ψυχικό επίπεδο, ο νεαρός έφηβος αρχίζει να αναγνωρίζει πως οι γονείς του δεν είναι παντοδύναμοι όπως νόμιζε όταν ήταν παιδί, και αυτό του προκαλεί αντιφατικά συναισθήματα. Ένα από τα σημαντικότερα και πιο οδυνηρά ψυχικά έργα της εφηβείας είναι η απαλλαγή από την αυθεντία των γονιών, λέει ο Φρόιντ. Έτσι δημιουργείται η αντίθεση της νέας γενιάς από την παλιά, που είναι εξαιρετικά σημαντική για τον πολιτισμό. Το ήσυχο και συνεργάσιμο παιδί των προηγούμενων χρόνων δίνει τη θέση σου σε έναν έφηβο που δείχνει αδιαφορία για προηγούμενες προσφιλείς δραστηριότητες, επιθυμεί να μένει μόνος του, είναι ευερέθιστος και νευρικός, εναντιώνεται σε κάθε μορφή εξουσίας και είναι υπερβολικά ευαίσθητος και ευσυγκίνητος. Τον έφηβο τον 11 απασχολεί πολύ η εικόνα του και έχει πρότυπα προς τα οποία συγκρίνει τον εαυτό του. Στον κοινωνικό τομέα έντονη είναι επιθυμία για ανεξαρτητοποίηση από τους γονείς και προσκόλληση στην ομάδα των συνομηλίκων. Ο έφηβος υιοθετεί τα πρότυπα συμπεριφοράς και τους κώδικες επικοινωνίας της ομάδας. Μέσα στην παρέα ο έφηβος μοιράζεται εμπειρίες, αναγνωρίζεται, στηρίζεται, δοκιμάζει όρια και ικανότητες. Η αποδοχή από τους φίλους είναι πολύ σημαντική για αυτόν, ενώ αντίθετα η απόρριψη από αυτούς μπορεί να αποτελέσει τροχοπέδη για την ομαλή ψυχοκοινωνική του ανάπτυξη. (e-psychology.gr - Ιωάννα Κούρια, Ψυχολόγος) Το διαζύγιο αποτελεί μια τεράστια αλλαγή για όλα τα μέλη της οικογένειας οπότε για τον έφηβο ο οποίος θα πρέπει να συνηθίσει σε μια διαφορετική κατάσταση στη ζωή του. Το παιδί κατά κάποιο τρόπο βρίσκεται στον <<πυρήνα>> , αφού οι γονείς καταβάλλουν προσπάθειες προκειμένου να πάρουν στο μέρος τους το παιδί αποδίδοντάς του διαφορετικά πρότυπα. Σύμφωνα με έρευνες έχει αποδειχθεί πως όσο αυξάνονται οι χωρισμοί, αυξάνονται και τα ψυχολογικά προβλήματα των εφήβων. Πολλές φορές τα παιδιά λόγω των τσακωμών, των εντάσεων και της δημιουργίας άγχους οδηγούνται σε αυτοκτονικές τάσεις. Ωστόσο, η οικογένεια παίζει καθοριστικό ρόλο και κατά το διάστημα νοσηλείας του εφήβου. Η νοσηλεία του εφήβου κατά κάποιο τρόπο απομακρύνει τους γονείς από το παιδί. Αναγκαστικά η εισαγωγή στο νοσοκομείο το απομακρύνει από το οικογενειακό του περιβάλλον. Από την άλλη πλευρά η στήριξη της οικογένειας κρίνεται απαραίτητη για την ψυχολογία του εφήβου αλλά και τη θεραπεία που ακολουθεί. Η συνεργασία μεταξύ των γονέων και της ψυχιατρικής ομάδας είναι εξίσου σημαντική, προκειμένου να στηρίξουν σωστά το νοσηλευόμενο άτομο. Πολλές φορές η οικογένεια, αλλά και το παιδί δεν δέχονται τον αποχωρισμό. Συχνά οι γονείς προσπαθούν να βρουν λύση μέσω των ψυχολόγων για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ίδιοι βλέποντας τα παιδιά τους να μεταβάλλονται σε επιθετικά και απρόσωπα όντα. Έχουν όμως τη δυνατότητα να απευθύνονται σε ειδικούς ψυχολόγους και να αντλούν ιδέες σχετικά με την διαμόρφωση ψυχολογίας των παιδιών τους. Υπογραμμίζουμε πως για την διαμόρφωση της ψυχολογίας του εφήβου ευθύνεται και η υπερπροστατευτικότητα των γονέων. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Η έρευνα μας διεξήχθη στα τέλη Ιανουαρίου 2014 στο χώρο του 6ου και 11ου Γενικού Λυκείου Πατρών σε αγόρια και κορίτσια ηλικίας μεταξύ 15 και 18 ετών. Το δείγμα μας αποτέλεσαν 24 αγόρια και 24 κορίτσια των συστεγαζόμενων Λυκείων. Το δείγμα ήταν τυχαίο. Η επιλογή των στοιχείων έγιναν μέσω του ερωτηματολογίου. Κάθε ομάδα της τάξης μας έπειτα από συζήτηση και μελέτη σχετικής με το θέμα βιβλιογραφίας συνέθεσε 5 ερωτήσεις. Τα ερωτήματα αυτά απαντώνται σε κλίμακα από 1 έως 5 όπου: 12  5: Συμφωνώ Απόλυτα  4: Απλώς συμφωνώ  3: Ούτε συμφωνώ, ούτε διαφωνώ  2: Διαφωνώ  1: Διαφωνώ Κάθετα Τελικά το ερωτηματολόγιο προέκυψε από την συνένωση ερωτήσεων κάθε επιμέρους ομάδας. Το ερωτηματολόγιο σχεδιάστηκε προκειμένου να διαπιστωθεί σε τι βαθμό επηρεάζουν την ψυχολογία του εφήβου οι παράγοντες: Οικογένεια, Σχολείο, Κοινωνία και Ισχυρές Επιρροές. Όσο πιο ψηλά στην βαθμολογία ένας ερωτηθείς, τόσο περισσότερο αποδέχεται σαν επιρροή τον αντίστοιχο παράγοντα. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Αγόρια Παρατηρούμε ότι μόνο ένα άτομο συμφωνεί απόλυτα (4,16%) και 6 άτομα (25%) απλά συμφωνούν, σε αντίθεση με το 54,16% (13 Άτομα) που διαφωνούν ή κρατούν ουδέτερη στάση, όπως φαίνεται από τους γενικούς μ. ο. Επομένως, βλέπουμε ότι η πλειοψηφία των αγοριών δεν συμφωνούν πως η ψυχολογία τους επηρεάζεται από εξωτερικούς παράγοντες δηλαδή συνεπώς θεωρούν ότι κατέχουν σχετικά το αυτεξούσιο τους εαυτού τους. Βέβαια, τα αγόρια συμφωνούν αρκετά στο ότι οι συμβουλές των γονιών τους είναι χρήσιμες (Μ.Ο. 3,2) , σε μικρότερο βαθμό στο ότι οι γονείς τους αποτελούν παράδειγμα προς μίμηση (Μ.Ο. 3) περίπου το ίδιο όσον αφορά το ότι οι γονείς τους έχουν επίγνωση των κλίσεων τους, ενώ ακόμα λιγότερο σχετικά με το ότι δεν νιώθουν άσχημα όταν τους ασκείται κριτική από το οικογενειακό τους περιβάλλον (Μ.Ο. 2,6) ή με το κατά πόσο οι γονείς μπορούν να επιβλέπουν της πρόοδο τους στα μαθήματα. (Μ.Ο. 2,4). Συμπερασματικά, διαπιστώνουμε ότι τα αγόρια κινούνται σε γενικούς μέσους όρους (αναφορικά με το σύνολο των ερωτήσεων) που δείχνουν ότι τα αγόρια μοιράζονται περισσότερο στις ακραίες απαντήσεις (≤ 3 ή ≥ 4) , ενώ παράλληλα παρουσίαζαν μεγαλύτερη διασπορά (διαφορές στη απαντήσεις ανά άτομο). Αντίθετα, οι απαντήσεις των κοριτσιών είναι πιο ομοιόμορφα κατανεμημένες και παρατηρούμε μικρότερη διασπορά. Κορίτσια Παρατηρούμε ότι δεν υπάρχουν σημαντικές διαφορές αγοριών, κοριτσιών αν κοιτάξουμε στις οριζόντιες γραμμές. Στις κάθετες στήλες οι διαφορές δεν είναι και τόσο μεγάλες. Όσον αφορά τα κορίτσια στον τομέα της οικογένειας οι απαντήσεις 13 στο μέσο όρο δεν ξεπερνούν το 4. Για παράδειγμα τα κορίτσια πιστεύουν σε ποσοστό 33,3% ότι οι συμβουλές των γονιών είναι χρήσιμες ενώ αντίθετα σε ποσοστό 16,6% υποστηρίζουν πως οι γονείς μπορούν να επιβλέπουν την πρόοδο τους στα μαθήματα. Σε μεγάλο ποσοστό (33,3%) πιστεύουν πως οι γονείς είναι παράδειγμα προς μίμηση και πως γνωρίζουν τις κλίσεις τους. Αντίθετα, σε ποσοστό 20,5% υποστηρίζουν πως δεν νιώθουν άσχημα όταν οι γονείς τους ασκούν κριτική. ΣΥΖΗΤΗΣΗ Σύμφωνα με τα αποτελέσματα που προέκυψαν από την έρευνα αποδεικνύεται πως τα παιδιά στην εφηβική ηλικία αποδέχονται ότι επηρεάζονται αρκετά από τους παράγοντες: κοινωνία, σχολείο, ισχυρές επιρροές και σε μικρότερο βαθμό από την οικογένεια. Πιο αναλυτικά τα κορίτσια αποδέχονται ότι επηρεάζονται περισσότερο απ΄ ότι το αποδέχονται τα αγόρια. Πράγμα που σημαίνει ότι ίσως τα αγόρια βασίζονται περισσότερο στον εαυτό τους. Μπορεί όμως να σημαίνει ότι τα αγόρια εκδηλώνουν κάποια άρνηση, ότι δηλαδή θέλουν να φανούν πιο ανεξάρτητα. Την ομάδα μας την αφορά περισσότερο το γεγονός ότι η οικογένεια βρέθηκε τελευταία σαν επιρροή στις προτιμήσεις του δείγματός μας. Τι μπορεί να σημαίνει αυτό; Αυτό ίσως οφείλεται στο ότι η εποχή στην οποία εντάσσονται οι πληροφορίες που συλλέξαμε από τη βιβλιογραφία, διαφέρει από την σημερινή. Τα αγόρια, ιδίως, στην προσπάθεια τους για ανεξαρτητοποίηση δεν υπολογίζουν σε μεγάλο βαθμό τις συμβουλές της οικογένειάς τους. Μπορούμε να υποθέσουμε ότι το γεγονός αυτό σχετίζεται και με τη φύση των αγοριών που τείνουν να θέλουν να είναι ανεξάρτητα και να μπουν ενεργά στην ενήλικη ζωή, περισσότερο από τα κορίτσια. Συμφωνούν αρκετά στο ότι οι συμβουλές των γονιών τους είναι χρήσιμες. Σε μικρότερο βαθμό πιστεύουν πως οι γονείς τους δεν αποτελούν παράδειγμα προς μίμηση για τους ίδιους, ενώ ακόμα δηλώνουν πως αισθάνονται άσχημα όταν τους ασκείται κριτική. Σε αντίθεση τα κορίτσια αποδέχονται πως επηρεάζονται περισσότερο από τον παράγοντα της οικογένειας. Υποστηρίζουν πως οι συμβουλές των γονιών είναι χρήσιμες και πως γνώριζαν τις προτιμήσεις και κλίσεις τους. Φυσικά η εργασία μας μπορούσε να είναι καλύτερη αν: 1.το δείγμα ήταν μεγαλύτερο 2.γίνονταν κατά διαφορετικές χρονικές περιόδους επαναληπτικά οπότε θα εντοπίζαμε διαφορές στην κοινωνία 3.αν τα ερωτήματα ήταν περισσότερα. 14 ΟΜΑΔΑ 3: ΣΧΟΛΕΙΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το σχολειο στη συγχρονη μορφη του εμφανιζεται για πρωτη φορα στις ευρωπαϊκες πολεις τον 17ο αιωνα. Τοτε ο ρολος του δασκαλου διαφοροποιειται και απο τον απλο τεχνιτη. Την δεκαετία του 70 πρωτοεμφανίζεται στη Μεγάλη Βρετανία οι κοινωνιολογία του “curriculum”. Μερικα χρονια υστερα απο την προτροπη του Durkheim. Η χρηση της λεξης “curriculum” σημαινει την πραγματοποιηση κοινωνιολογικης αναλυσης του σχολικου προγραμματος. Το πρωτο σκελος αυτης της θεωριας προβλεπει οτι οι γνωσεις που διδασκονται ειναι αμεση απορροια των κοινωνικων τεκτενομενων. Οσον αφορα το δευτερο σκελος μεσω της θεωριας διενεργειται κοινωνικος ελεγχος και ως εκ τουτου διατηρειται η υπαρχουσα κοινωνικη ιεραρχια.(de Queiroz, 1995) Αυτά που μαθαινουμε σχολειο δεν ειναι μόνο τα μαθηματα μας αλλα και τον τροπο που σκεφτεται η κοινωνια. Μια προεκταση του σχολειου αποτελει και το πανεπιστημιο. Ετσι, οι πιθανοτητες προσβασης στο πανεπιστημιο για εναν εφηβο εχουν σχεση με την κοινωνικη του ταξη. Το παιδι ενος ανθρωπου σε υψηλη κοινωνικη ταξη εχει πολυ περισσοτερες πιθανοτητες να εισελθει στην ανωτερη εκπαιδευση σε σχεση με τα παιδια των ανθρωπων με χαμηλοτερο βιωτικο επιπεδο. Ομως η μορφωση που θα αποκτησουν τα παιδια που ανηκουν στην ιδια κοινωνικη ταξη εξαρταται και απο την μορφωση των γονιων τους. Επισης συμπεριφορα των μελων διαφορετικων κοινωνικων ταξεων απεναντι στους θεσμους του σχολειου εξαρταται αμεσα απο τις αξιες που καθοριζει η ιδια η κοινωνικη τους ταξη. Ακομα οι γονεις προσπαθουν να κατευθυνουν τα παιδια τους σε επαγγελματα που θα εχουν μεγαλυτερη επαγελματικη αποκατασταση. Συμφωνα με τη μελετη οταν οι πατεραδες εχουν το ιδιο μορφωτικο επιπεδο το εισοδημα της οικογενειας δεν επιδρα στη σχολικη προοδο του μαθητη, ενω οταν τα εισοδηματα ειναι ιδια η σχολικη προοδος εξαρταται απο το μορφωτικο επιπεδο του πατερα. Σχολειο και ψυχολογια στις νεαρες ηλικιες Συμφωνα με τον B. Russell το σχολικο προγραμμα για τους νεους και ειδικοτερα για τα παιδια της προσχολικης ηλικιας αποτελει σημαντικο παραγοντα διαμορφωσης προσωπικοτητας. Οπως λεει ο τροπος διδασκαλιας ορισμενων θεματων στα πλαισια του σχολειου γινεται με τροπο τετοιο ωστε επηρεαζει αρνητικα την διαμορφωση της ψυχοσυνθεσης των μαθητων. Πολλα μαθηματα προκαλουν τρομο σε παιδια νεαρης ηλικιας χρησιμοποιωντας αντιπαιδαγωγικες μεθοδους για την διδασκαλια τους ( μεσα απο μαθηματα οπως χορος , ζωγραφικης το παιδι αναπτυσσει την αντιληψη μεσω των αισθησεων). Συνεχιζοντας στις μεγαλυτερες ηλικιες το προγραμμα του σχολειου εξακολουθει να δυσχαιρενει το εργο των μαθητων. Ετσι αναρωτιωμαστε για το πνευμα στο οποιο γινεται η μαθηση στις μεγαλυτερες ταξεις και το πώς η σχολικη υλη μπορει να διδαχθει πιο ευκολα χωρις ομως να απλοποιηθει σε υπερβολικο βαθμο. 15 Μια πρακτικη η οποια εφαρμοστηκε σε παιδια μικρης ηλικιας η οποια ειχε να κανει με το θεσμο της τιμωριας. Ετσι συμφωνα με αυτην την ιδεα δινοταν βαση στην επιβραβευση της θετικης συμπεριφορας και οχι τοσο στην τιμωρια της αρνητικης.(Popenoe, 1977) Αυτη η αρχη ειχε δραστικο αποτελεσμα στην ψυχολογια και την ψυχοσυνθεση των παιδιων. Τελειωνωντας αξιζει να αναφερθουμε σε μια ακομα ιδεα που εχει να κανει με τους παιδικους φοβους. Ειναι γνωστο πως τα παιδια φοβουνται το μυστηριωδες το αγνωστο αυτο που ειναι αδυνατο να εξηγησουν. Εδω λοιπον ερχεται η εκπαιδευση να δωσει γνωση για να γεμισει τα κενα της παιδικης αγνοιας εχοντας θετικες επιπτωσεις στην παιδικη ψυχοσυνθεση. Σημερα, οσα εχουν ειπωθει σχετικα με τους τροπους διδασκαλιας, δεν ακολοθουνται, καθως υπαρχει ελλειψη θελησης, κουραγιο, αλλα και οι οικονομικες συγκυριες λειτουργουν κατα της ομαλης διεξαγωγης της διδασκαλιας. Συγκεκριμενα, στο σημερινο σχολειο οι τακτικες της επιβραβευσης του ορθου και της τιμωριας του λαθους, εχουν εγκαταλειφθει προ πολλου και σε πολλες περιπτωσεις εχουν αντιστραφει, επιβραβευοντας συστηματα μαθησης χωρις νοημα. Οι καθηγητες πλεον δεν ασχολουνται με το ποιον των μαθητων ουτε με τις αντιπαιδαγωγικες μεθοδους που μεταχειριζονται προκειμενου να αποκτησουνε ενα βαθμο. Ετσι, αντι της ανθρωποκεντρικης παιδειας, προωθειται μια τεχνοκρατικα βασιζομενη μορφωση με μεθοδους ανορθοδοξες - οπως π.χ. η παπαγαλια - οι οποιες αδρανοποιουν τη σκεψη του νεου. Επισης μαθαινουμε πολλα λοιπον από αυτο που οι ψυχολογοι ονομαζουν το curriculum, δηλαδη ο,τι υπαρχει στο σχολειο χωρις να ειναι γραμμενο πουθενα. Με τον ορο "αναλυτικο προγραμμα" εννοουμε τη -συνηθως γραπτηδιατυπωση των χαρακτηριστικων μιας διδακτικης προτασης. Τυπικες παραμετροι ενος αναλυτικου προγραμματος όμως ειναι οι στοχοι του, το κοινωνκο περιεχομενο στο οποιο αναφερεται, οι μεθοδοι που χρησιμοποιει, οι διαδικασιες που προτεινει ή οι προτασεις αξιολογησης του. Η διδακτικη προταση μπορει να μην αφορα μονο τη διδασκαλια μιας ολοκληρης εκπαιδευτικης βαθμιδας ή τάξης σε συγκεκριμενο γνωστικο αντικειμενο ή σε συνολο γνωστικων αντικειμενων. Ετσι οι εφηβοι κοινωνικοποιουνται μεσα σ’ ενα εκπαιδευτικο συστημα που δεν βασιζεται στο πώς θα τους μεταμορφωσει σε ευτυχισμενους και ενεργους πολιτες αλλα στο πώς θα συντηρηθει το ιδιο και θα διαιωνιστει με την ιδια μορφη που εχει σημερα. Αναρωτιομαστε κατα ποσο οι ιδιοι οι εφηβοι το εχουν συνειδητοποιησει αυτο. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Στα πλασια της εργασιας μας διεξαγαμε μια ερευνα στα τελη Ιανουαριου του '14. Η ερευνα ελαβε χωρα στο χωρο του σχολικου συγκροτηματος του 11ου κ 6ου ΓΕΛ Πατρων και συμμετειχαν 24 αγορια και 24 κορτσια που φοιτουν στα 2 λυκεια. Συνολικα καθε ομαδα χρησιμοποιησε ενα τυχαιο δειγμα 48 ατομων ενω για την συλλογη των δεδομενων επιλεξαμε τη μεθοδο του ερωτηματολογιου. Για την συνταξη του ερωτηματολογιου χρειαστηκε η συνδρομη ολων των υποομαδων αφου καθε μια επινοησε 5 ερωτησεις. Για την συνταξη των ερωτησεων αξιοποιησαμε γνωσεις τις 16 οποιες αποκομισαμε απο διαφορα κειμενα σχετικα με την ψυχολογια του εφηβου και απαντωνται σε μια κλιμακα 1 – 5. Ετσι οι ερωτηθεντες μπορουν να επιλεξουν 1, αν θεωρουν οτι δεν επηρεαζονται καθολου, 5 αν θεωρουν οτι συντελει καθοριστικο ρολο στη διαμορφωση της ψυχολογιας τους και καποιο απο τα ενδιαμεσα νουμερα για να δειξουν τις διαβαθμισεις. Σκοπος του ερωτηματολογιου είναι η μελετη του ποσοσοτου επιρροης των διαφορων παραγοντων στην ψχοσυνθεση του εφηβου, οπως το σχολειο η οικογενεια κ.λ.π. Οσο μεγαλυτερη η βαθμολογια τοσο μεγαλυτερη η αποδοχη του συγκεκριμενου παραγοντα σαν επιρροη απο τον ερωτηθεντα. Καποιοι ερωτηθεντες εδειξαν αρχικα προθυμια να συμμετασχουν στην ερευνα στη συνεχεια ομως βρηκαν την διαδικασια ανιαρη και ισως να το συμπληρωσαν χωρις να δινουν την απετουμενη προσοχη. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Τα κοριτσια παρουσιαζουν μικροτερο ποσοστο στην κατωτερη ακραια τιμη των ερωτησεων της ομαδας “Σχολειο” και παραλληλα μεγαλυτερο στην υψηλοτερη τιμη. Αρα συμπραινουμε οτι τα αγορια φαινονται να ειναι πιο ανεξαρτητα απο τα κοριτσια ισως όμως και πιο αδιαφορα. Τα κοριτσια φαινεται να βιωνουν πιο εντονα τις ψυχοσυναισθηματικες αλλαγες που επιφερει η εισοδος στην εφηβεια. Και τα 2 φυλα συμφωνουν οτι σημαντικο ρολο στην διαταραγμενη περιοδο της εφηβειας διαδραματιζουν οι διαπρωσωπικες σχεσεις μεταξυ συμμαθητων. Επισης τα κοριτσια φαινεται να εχουν επηρεαστει περισσοτερο γενικα απο ζητηματα κοινωνικης ευαισθησιας ( ενδοσχολικη βια ). Επιπλεον παλι και τα 2 φυλα συμφωνουν οτι οι μεθοδοι εκπαιδευσης δεν συντελουν στην ομαλη διαπλαση της εφηβικης προσωπικοτητας. Ακομα παρατηρουμε οτι τοσο τα αγορια οσο και τα κοριτσια θεωρουν την προβολη ως αυτοσκοπο του μαθητη καθως και την συγκομιδη της υψηλοτερης δυνατης βαθμολογιας ( βαθμοθηρικες αντιληψης , βαρος για το μαθητη). Συμφωνα με το ερωτηματολογιο τα κοριτσια φαινεται να αποδεχονται σε μεγαλυτερο βαθμο τις εξωτερικες επιρροες προερχομενες απο τα ποικιλα ερεθισματα με τα οποια ερχονται σε επαφη ( σχολειο οικογενεια κοινωνικος περιγυρο) . Αυτο δειχνει την εξωστρεφεια των κοριτσιων σε αντιθεση με τα αγορια που συμφωνα παντα με την ερευνα δειχνουν διαθεση να αναζητησουν μονοι τους τους τροπους με τους οποιους θα διαμορφωσουν την προσωπικοτητα τους (αυτονομια). Ακομα ενδιαφερον συμπερασμα μεσα απο την ερευνα ειναι οτι οι εκπεδευτικοι δεν αποτελουν προτυπο για τους μαθητες, αρα λειτουργουν μονο ως φορεις γνωσης. Βεβαια με βαση την ερευνα οι καθηγητες δεν ειναι τα μονα προσωπα με τα οποια οι μαθητες δεν διατηρουν τις καλυτερες σχεσεις. Οι σχεσεις με τους συμμαθητες συμφωνα με τα ποσοστα κυμαινονται στην μεσαια κλιμακα βαθμολογησης και απο αυτο συμπαιρενουμε οτι ολοι οι μαθητες παρ΄οτι βρισκονται στο σχολειο για αρκετες ωρες δεν επιδιωκουν να φτιαξουν τις σχεσεις τους με τους συμμαθητες . Αυτο εκδηλωνει την εσωστρεφεια και την απομακρυνση μαθητων απο τις φιλιες τους. 17 ΣΥΖΗΤΗΣΗ Τα αποτελεσματα της ερευνας μας εχουν ως εξης: Οι εφηβοι της εποχης μας αποδεχονται σαν επιρροες αυτες που οντως ειχαμε αναφερει στην εισαγωγη μας , δηλαδη τις κοινωνικες επιρροες, την επιρροη του σχολειου, τις ισχυρες επιρροες ( βιολογια , θρησκεια κ.τ.λ.) και την οικογενεια. Μαλιστα τις δεχονται και με αυτην τη σειρα που τις αναφερουμε εδω.Ομως τα κοριτσια αποδεχονται σαν επιρροες τις παραπανω με μεγαλυτερη εμφαση. Ισως ειναι πιο ευαλωτες στις εξωτερικες επιρροες. Ισως να ειναι πιο ειλκρινεις. Εμεις ως ομαδα θεωρουμε οτι τα κοριτσια λαμβανουν τις αποφασεις τους με γνωμονα σναισθηματικους παραγοντες και ειναι πιο αδυναμοι χαρακτηρες και γι αυτο επηρεαζονται περισσοτερο απο τους εξωτερικους παραγοντες σε συγκριση με τα αγορια. Τα αγορια απο την αλλη μερια διαθετουν ισχυροτερο χαρακτηρα και ενεργουν πεισσοτερο με την λογικη. Ως εκ τουτου, αν και επηρεαζονται και αυτα απο το κοινωνικο περιβαλλον, ειναι σαφες οτι δεν επηρεαζονται σε τοσο μεγαλο βαθμο οσο τα κοριτσια, διατηρωντας ετσι σε καποιο βαθμο το αυτεξουσιο τους. Δηλαδη , η ερευνα μας υποστηριζει τις αποψεις των αλλων ερευνητων σχετικα με τις επρροες που δεχεται η εφηβεια αλλα και τις συμπληρωνει γιατι εντοπιζει διαφορες αναμεσα στα δυο φυλα και γιατι βλεπουμε τα πραγματα απο την πλευρα των εφηβων διοτι τα αποτελεσματα μας αφορουν το πώς βλεπουν οι ιδιοι οι εφηβοι τις επιρροες που δεχονται. Οπωσδηποτε η ερευνα μας μπορουσε να γινει καλυτερη αν:  ειχαμε μεγαλυτερο πληθυσμιακο δειγμα.  υπηρχε μεγαλυτερη ανομοιογενεια στον ερωτηθεντα πληθυσμο. ( διαφορετικη κουλτουρα , γλωσσα , θρησκεια, πεποιθησεις )  η ερευνητικη ομαδα που διεξηγαγε την ερευνα ηταν καταρτισμενη απο πεπειραμενους ερευνητες και πλαισιωμενη απο μια ειδικη επιστημονικη ομαδα, κυριως ψυχολογους, οποτε θα μπορουσαν να αποδωσουν σε διαφορετικους παραγοντες την σταση των εφηβων.  ειχαμε διαφορετικες συνθηκες διεξαγωγης ερευνας δηλαδη υπαρξη βιβλιοθηκης, ανεση χρονου κλπ. Ευχομαστε στους μελλοντικους ερευνητες καλη επιτυχια. 18 ΟΜΑΔΑ 4: KOΝΩΝΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η κοινωνία σήμερα χαρακτηρίζεται από ραγδαίες αλλαγές και εξελίξεις τόσο σε ατομικό όσο και σε συνολικό επίπεδο. Οι διαπροσωπικές σχέσεις των ατόμων κλoνίζονται συνεχώς εξαιτίας των κοινωνικών διαφοροποιήσεων που λαμβάνουν χώρα όλο και συχνότερα καθώς και των στερεοτύπων που δημιουργούνται ανάμεσα στις διάφορες κοινωνικές ομάδες. Πιο συγκεκριμένα, οι σχέσεις ανάμεσα σε δυο άτομα έχουν ψυχρανθεί και τυποποιηθεί όταν αυτοί συναντιούνται για πρώτη φορά. Οι αλληλεπιδράσεις των ανθρώπων που δεν γνωρίζονται έχουν αλλάξει τα τελευταία χρόνια και διακρίνονται από τυπικότητα και αδιαφορία. Σ' αυτό έχει παίξει σημαντικό ρόλο η αλλαγή της κοινωνικής πραγματικότητας. Στις μεγάλες κυρίως πόλεις όπου οι άνθρωποι ζουν αποξενωμένοι ο ένας από τον άλλον οι σχέσεις περιορίζονται και η ρουτίνα της καθημερινότητας καταβάλλει την ψυχολογία των ανθρώπων. (Popenoe, 1977) Οι έφηβοι που βρίσκονται σ' αυτό το μεταβατικό στάδιο της ζωής τους, είναι τις περισσότερες φορές ευάλωτοι σε τέτοιου είδους στάσεις και συμπεριφορές. Στις σχέσεις τους με το ίδιο ή με το άλλο φύλλο και στις αλληλεπιδράσεις τους ίσως επηρεαστεί η ψυχολογία τους εξαιτίας γεγονότων που έχουν θετικό ή αρνητικό αντίκτυπο σ' αυτή, με βάση το χαρακτήρα του καθενός. Οι σχέσεις αυτές και τα αποτελέσματα που επιφέρουν μπορούν να βοηθήσουν ή να αποπροσανατολίσουν τον έφηβο από την ανακάλυψη της προσωπικής του ταυτότητας. (Blos, 1963) Βέβαια υπάρχουν ποικίλοι εξωτερικοί παράγοντες που επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο αλληλεπιδρούν δύο έφηβοι. Συγκεκριμένα κοινωνικά στερεότυπα που αφορούν το κάθε φύλλο ξεχωριστά καταλήγουν συνήθως να συμβάλλουν αρνητικά στην ψυχοσύνθεση τους. Για παράδειγμα οι σχέσεις μεταξύ των δύο φύλλων στο σχολείο μπορεί να αποτελέσει σημαντική επιρροή στη διάθεση και κατ' επέκταση στη διαμόρφωση της ψυχολογίας ενός εφήβου. Η κοινωνία "απαιτεί" διαφορετικές συμπεριφορές από τα κορίτσια και τα αγόρια. Πιο συγκεκριμένα, αν και υποθετικά ζούμε σε μία εποχή χωρίς στερεότυπα και προκαταλήψεις, κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Είναι φανερό πως μεταξύ των εφήβων συμπεριφορές που "επιβάλλονται" είναι 19 προκαθορισμένες. Όπως και σε παλαιότερες εποχές, αν και όχι σε τόσο μεγάλο βαθμό, η κοινωνία θέλει το αγόρι πιο δυναμικό και ανεξάρτητο, ενώ το κορίτσι πιο συναισθηματικό και εξαρτημένο. Σε κάποιες περιπτώσεις, όταν τα στερεότυπα αυτά δεν ισχύουν ή ισχύουν διαφορετικά δημιουργούνται εντάσεις, παρεξηγήσεις ή διαμάχες που μπορούν να βλάψουν την ευαίσθητη ορμονικά φύση του εφήβου. Αν για παράδειγμα ένα αγόρι δεν διακρίνεται από την δυναμικότητα και "ζωηράδα" που "απαιτείται" τότε ίσως πέσει θύμα λεκτικής βίας από συμμαθητές του που θα έχει σίγουρα κάποια αρνητική επίδραση πάνω του. Πέρα από το σχολείο όμως γενικά οι παρέες των συνομηλίκων είναι καθοριστικές για την ανάπτυξη του εφήβου γιατί αντικατοπτρίζουν ένα μέρος της κοινωνίας στην οποία πρέπει να ζήσει και να εργαστεί στο μέλλον. Η προσαρμογή του εφήβου μέσα σε μια παρέα θα βοηθήσει και στην γενικότερη προσαρμογή του στην κοινωνία των ενηλίκων. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η εφηβεία είναι το στάδιο από το οποίο το παιδί γίνεται ενήλικας. Αποτελεί μια μετάβαση ανάμεσα σε δυο εντελώς διαφορετικούς κόσμους που πρέπει να διεξαχθεί με επιτυχία, για να επιτευχθεί καλύτερη αποδοχή του νέου ενηλίκου από τον κοινωνικό περίγυρο. Αν λοιπόν η κοινωνία αυτή, στην οποία καλείται να ζήσει, τον έχει στιγματίσει σε μια ευαίσθητη ουσιαστικά ηλικία, πως είναι δυνατόν να μπορέσει να προσαρμοστεί σε αυτήν; (Blos, 1963) Γι' αυτό λοιπόν είναι ζωτικής σημασίας οι επιδράσεις που θα δεχθεί το άτομο στην εφηβική του ηλικία να είναι θετικές, ώστε να μην το παρασύρουν μακριά από τις αξίες, με τις οποίες έχει εξοικειωθεί ως παιδί. Καθημερινά βλέπουμε γύρω μας το πόσο επιβλαβής μπορεί να γίνει η κοινωνία για τους εφήβους, όταν δέχονται άσχημες επιδράσεις. Τέτοιες επιδράσεις μπορούν να αποτελέσουν τόσο οι συνομήλικοι όσο και οι ενήλικοι που πιθανόν και αυτοί κατά την εφηβική τους ηλικία να είχαν ανάλογες επιρροές. Σύνηθες φαινόμενο μεταξύ των εφήβων αποτελεί το κάπνισμα, η χρήση ναρκωτικών ή ακόμα και η άσκηση βίας. Για να υιοθετηθούν τέτοιου είδους συμπεριφορές έχουν προηγηθεί και τέτοιου είδους πρότυπα, τα οποία συνήθως προέρχονται από τον κοντινό περίγυρο. Αρνητικά πρότυπα όμως προβάλλουν και τα Μ.Μ.Ε τα οποία είναι και αυτά αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας του καθενός. Δεν είναι λίγες οι φορές που από μικρή ηλικία τα παιδιά εκτίθενται σε προβολές επιβλαβών συμπεριφορών και αργότερα αναπτύσσουν τις ίδιες. Από την παιδική μέχρι ακόμα και την εφηβική ηλικία, τα άτομα έχουν την τάση να μιμούνται ότι θεωρούνε "σπουδαίο", "διαφορετικό" ή απλώς "κουλ". Αν δεν υπάρχουν υγιείς βάσεις από μικρή ηλικία, τότε οι έφηβοι δεν είναι πολλές φορές σε θέση να διακρίνουν πια πρότυπα θα μπορούσαν 20 να συμβάλλουν θετικά στην πρόοδο τους και τη σταδιοδρομία τους ως σκεπτόμενοι άνθρωποι και πια όχι. Χωρίς υπερβολή η εφηβική ηλικία αποτελεί σταθμό στην ανάπτυξη του ατόμου αφού είναι η περίοδος κατά την οποία διαμορφώνεται το μέρος εκείνο της προσωπικότητας που αφορά τις αλληλεπιδράσεις με τον έξω κόσμο χωρίς την αθωότητα της παιδικής ηλικίας. Είναι εύκολο για τους εφήβους να παρερμηνεύσουν τις διαφορετικές συμπεριφορές που συναντούν καθημερινά χωρίς σωστή καθοδήγηση τόσο από τον οικογενειακό όσο και από τον ευρύτερο κοινωνικό κύκλο τους. Σε αυτή την ηλικία το μυαλό έχει ωριμάσει αλλά δεν έχει αποκτήσει ακόμα τις απαραίτητες εμπειρίες για να αντιμετωπίσει την καθημερινότητα στο μέγιστο των δυνατοτήτων του. Έτσι κάποιες φορές, ο ίδιος ο έφηβος σαν άτομο, μπορεί να επηρεάσει την ψυχολογία του με θετικό ή αρνητικό τρόπο, ανάλογα με το πώς αντιλαμβάνεται τον κόσμο. Μια πιο αισιόδοξη προσέγγιση των συμβάντων που διαδραματίζονται γύρω του μπορεί να βοηθήσει τον έφηβο να διατηρήσει ακέραιη την ψυχική του υγεία ακόμα και σε δύσκολες καταστάσεις. Αντιθέτως, η απαισιοδοξία μπορεί εύκολα να οδηγήσει σε κατάθλιψη και στις χειρότερες των περιπτώσεων, σε αυτοκτονία. (Παρασκευόπουλος, 1983) Είναι σκόπιμο για όλα τα άτομα που διανύουν τη συγκεκριμένη περίοδο της ζωής τους να μην αφήσουν να χαθεί η παιδικότητα τους γιατί αποτελεί πηγή θετικής ενέργειας. Η αισιόδοξη αντιμετώπιση της καθημερινής ζωής είναι κλειδί για την υιοθέτηση ενός υγιούς τρόπου ζωής και σκέψης. Ανακεφαλαιώνοντας, η εφηβεία είναι μια ιδιαίτερη φάση της ανάπτυξης του ατόμου, η οποία αν και επηρεάζεται και αλλάζει εύκολα, χαρακτηρίζεται, συνήθως από πλήθος νέων δυνατοτήτων και δίψα για ζωή. Για να υπάρξουν όμως θετικές εκβάσεις αυτών των δυνατοτήτων, θα πρέπει η κοινωνία να μεριμνήσει ώστε να μην διαταραχθεί η ευαίσθητη φύση του εφήβου και να διατηρηθεί ακμαίο το ηθικό του. Οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν είναι πολλοί και, κάποιες φορές, ιδιαίτερα σοβαροί, αλλά με τη σωστή καθοδήγηση, η ανάπτυξη του εφήβου και η μετάβαση από τη παιδική ηλικία στην ενηλικίωση μπορούν να διεξαχθούν ομαλά, χωρίς εμπόδια που δεν μπορούν να ξεπεραστούν. Παρ' όλα αυτά όλοι την έχουμε περάσει, τη περνάμε ή θα τη περάσουμε και ξέρουμε πόσο γλυκιά μπορεί να αποδειχθεί! Θα προσπαθήσουμε να δούμε στην συνέχεια πώς αντιμετωπίζουν οι ίδιοι οι έφηβοι τις επιρροές που δέχονται στην ηλικία τους και ποιο βαθμό σημαντικότητας τους αποδίδουν. 21 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Η έρευνα μας διεξήχθη στα τέλη Ιανουαρίου 2014 στο χώρο του 6ου και 11ου Γενικού Λυκείου Πατρών σε αγόρια και κορίτσια ηλικίας μεταξύ 15 και 18 ετών. Το δείγμα μας αποτέλεσαν 24 αγόρια και 24 κορίτσια των συστεγαζόμενων Λυκείων. Το δείγμα ήταν τυχαίο. Η επιλογή των στοιχείων έγιναν μέσω του ερωτηματολογίου. Κάθε ομάδα της τάξης μας έπειτα από συζήτηση και μελέτη σχετικής με το θέμα βιβλιογραφίας συνέθεσε 5 ερωτήσεις. Τα ερωτήματα αυτά απαντώνται σε κλίμακα από 1 έως 5 όπου:  5: Συμφωνώ Απόλυτα  4: Απλώς συμφωνώ  3: Ούτε συμφωνώ, ούτε διαφωνώ  2: Διαφωνώ  1: Διαφωνώ Κάθετα  Τελικά το ερωτηματολόγιο προέκυψε από την συνένωση ερωτήσεων κάθε επιμέρους ομάδας. Το ερωτηματολόγιο σχεδιάστηκε προκειμένου να διαπιστωθεί σε τι βαθμό επηρεάζουν την ψυχολογία του εφήβου οι παράγοντες: Οικογένεια, Σχολείο, Κοινωνία και Ισχυρές Επιρροές. Όσο πιο ψηλά στην βαθμολογία ένας ερωτηθείς, τόσο περισσότερο αποδέχεται σαν επιρροή τον αντίστοιχο παράγοντα. 22 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Αφού μελετήσαμε τους παραπάνω συγγραφείς και διεξαγάγαμε έρευνα μέσω ερωτηματολογίου, μπορέσαμε να υπολογίσουμε σε τι ποσοστό οι τέσσερις κατηγορίες επιρροών (ισχυρές επιρροές, οικογένεια, σχολείο, κοινωνία) επιδρούν πάνω στην ψυχολογία του εφήβου και να παρατηρήσουμε τις διαφορές ανάμεσα στις απόψεις των δύο φύλων. Σε γενικές γραμμές, οι διαφορές που σημειώσαμε ανάμεσα σε αγόρια και κορίτσια δεν ήταν ιδιαίτερα σημαντικές ειδικά όσον αφορά τις οριζόντιες γραμμές που αντιστοιχούν στον κάθε ερωτηθέντα. Στις κάθετες στήλες που αντιπροσωπεύουν κάθε ερώτηση παρατηρήσαμε μεγαλύτερες διαφοροποιήσεις και καταλήξαμε πως η σειρά των Γ.Μ.Ο των ομαδοποιημένων ερωτήσεων είναι οι εξής: κοινωνικοί παράγοντες, σχολικές επιρροές, ισχυρές επιρροές και οικογενειακές επιρροές για τα αγόρια, ενώ για τα κορίτσια είναι: κοινωνικοί παράγοντες, σχολείο και ισχυρές επιρροές σε ίδιο ποσοστό και τέλος οι οικογενειακές επιρροές. Έτσι, συμπεραίνουμε, πως και οι δύο ομάδες θεωρούν τα κοινωνικά στερεότυπα και επιρροές εκείνα που έχουν το μεγαλύτερο αντίκτυπο στην ψυχολογία τους, ενώ θεωρούν τις επιδράσεις της οικογένειας τις πιο ασθενείς. Αξίζει να σημειώσουμε όμως, πως σε καμία ομάδα ο Μ.Ο δεν ξεπερνάει το 4. Με άλλα λόγια, όλοι, αν και συμφωνούν πως οι εξωτερικοί παράγοντες παίζουν κάποιο ρόλο στη διαμόρφωση της προσωπικότητας, υπάρχει κάτι άλλο το οποίο στέκεται εμπόδιο σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, στους παράγοντες αυτούς αφαιρώντας τους την ικανότητα να ασκούν απόλυτο έλεγχο πάνω στην ψυχολογία του εφήβου. ΣΥΖΗΤΗΣΗ Με το πέρας της διεξαγωγής της έρευνας και το σχολιασμό των αποτελεσμάτων καταλήξαμε σε συμπεράσματα σχετικά με τη διαμόρφωση της προσωπικότητας και τις μεταπτώσεις της ψυχολογίας του έφηβου. Αρχικά παρατηρήσαμε πως οι επιρροές που προέρχονται μέσα από την κοινωνία και τις καθημερινές αλληλεπιδράσεις του εφήβου είναι εκείνες που έχουν τον ισχυρότερο αντίκτυπο στη διάθεση και την ψυχική του κατάσταση, ενώ ακολουθούνται κατά πόδας από τις επιρροές που λαμβάνουν χώρα στο σχολικό περιβάλλον καθώς και τις ισχυρές επιδράσεις που δέχονται από παράγοντες όπως η βιολογία του κάθε ατόμου η θρησκεία κ.τ.λ. Τελευταίες στην κατάταξη εμφανίζονται τόσο για τα κορίτσια όσο και για τα αγόρια, οι επιρροές μέσα από την οικογένεια. 23 Τα αποτελέσματα της έρευνας μας ανταποκρίνονται εν μέρη στις αρχικές μας υποθέσεις με μια μια όμως σημαντική διαφορά. Παίρνοντας τα πράγματα από την αρχή, ξεκινήσαμε τη διεξαγωγή της έρευνας γνωρίζοντας πως οι παράγοντες τους οποίους θα μελετούσαμε είχαν σίγουρα επιρροή πάνω στην ψυχολογία του έφηβου. Αυτό που αναζητούσαμε ήταν το ποσοστό στο οποίο κάθε παράγοντας επιδρούσε στην προσωπικότητα του εφήβου. Κατά τη σύνταξη.. του εισαγωγικού κειμένου θεωρήσαμε πως η επίδραση των εξωτερικών αυτών παραγόντων ήταν ιδιαίτερα σημαντική και πως και ίσως και καθοριστική για τις ψυχικές μεταπτώσεις του εφήβου .Στη συνέχεια όμως , μέσα από το ερωτηματολόγιο που μοιράσαμε, παρατηρήσαμε πως αν και οι εξωτερικοί παράγοντες ασκούν επιρροή στον έφηβο, τα ποσοστά ήταν χαμηλότερα απ' όσο περιμέναμε. Αυτό μας έκανε να σκεφτούμε πως μήπως υπάρχει κάτι άλλο είτε στην καθημερινότητα είτε στον χαρακτήρα των περισσότερων εφήβων που εμποδίζει ως ένα βαθμό την επίδραση των εξωτερικών παραγόντων, πράγμα που τους επιτρέπει τόσο να διατηρούν την ελευθερία και την προσωπική τους οπτική γωνία του κόσμου όσο και την διαφορετικότητα τους . Αυτός ο συγκεκριμένος '' παράγοντας κλειδί'' θα μπορούσε να έχει τις ρίζες του στην παιδική ηλικία και την ανατροφή κάθε παιδιού, γεγονός που οδηγεί στην εξής σκέψη μήπως η οικογένεια έχει τελικά σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του εφήβου Μέσα από αυτά τα αποτελέσματα και τους σχολιασμούς λοιπόν, οδηγούμαστε και όχι άδικα, στο συμπέρασμα πως οι έφηβοι μάλλον ''εθελοτυφλούν όσον αφορά τις επιρροές που δέχονται από το στενό οικογενειακό περιβάλλον τους. Κάτι τέτοιο βέβαια είναι δικαιολογημένο καθώς και οι έφηβοι προσπαθούν να αποανεξαρτητοποιηθούν από τους γονείς τους και να δείξουν δεν τους χρειάζονται όσο πριν, στην παιδική τους ηλικία, και πως αυτοί δεν καθορίζουν τη ζωή τους. Παρ 'όλα αυτά το γεγονός ότι οι έφηβοι προσπαθούν να αποτρέψουν και τους εξωτερικούς παράγοντες απ' το να καθορίζουν τη ζωή τους, φανερώνει μάλλον το αντίθετο αφού ένα παιδί το οποίο έχει ανατραφεί και κοινωνικοποιηθεί σωστά ενώ ακόμα βρίσκεται στους κόλπους της οικογένειας του, παρουσιάζει μια πιο οξυμένη κριτική ικανότητα ως προς τις επιρροές που δέχεται πράγμα που τις αποτρέπει απ' το να ασκούν απόλυτο έλεγχο πάνω στον ίδιο τον έφηβο και έτσι δεν γίνεται έρμαιο στα χέρια του έξω κόσμου. Έτσι μπορούμε να πούμε πως αν και η ψυχολογία του εφήβου είναι ευαίσθητη και χαρακτηρίζεται από συνεχείς μεταπτώσεις ο έφηβος διατηρεί τον έλεγχο του εαυτού του καθώς και του περιβάλλοντος του ως ένα βαθμό. Η έρευνα που διεξαγάγαμε μας οδήγησε στα παραπάνω συμπεράσματα, δεν καλύπτει όμως το 100% του θέματος. Η ψυχολογία του εφήβου. Αρχικά, για μια πιο ολοκληρωμένη έρευνα , καλό θα ήταν να εξετάσουμε το θέμα και από άλλες οπτικές γωνίες όπως των γονέων ή των καθηγητών , πράγμα που θα μας επιτρέπεται να εμβαθύνουμε περισσότερο. Θα μπορούσαμε επίσης να μοιράσουμε και ένα ερωτηματολόγιο το οποίο όμως δεν θα απευθύνεται στον ερωτηθέντα αλλά στον καλύτερο/η φίλο/η τους, δίνοντας έτσι μια πιο αντικειμενική προσέγγιση από ένα άτομο με το οποίο είναι κοντά και μοιράζεται τις σκέψεις του. Είναι γεγονός πως , 24 όσο κι αν κάποιοι από εμάς τους εφήβους δεν παραδεχόμαστε τις επιρροές που δεχόμαστε, μπορούμε να διακρίνουμε ωστόσο τις επιδράσεις που δέχεται ένα άτομο της ίδιας ηλικίας το οποίο γνωρίζουμε καλά.. Τέλος, σε μια καλύτερη έρευνα, θα συνέβαλε θετικά μεγαλύτερο δείγμα ερωτηθέντων καθώς και μια συνέντευξη από έναν ειδικό π.χ. κοινωνικό λειτουργό, κάτι που θα μας έδινε πρόσθετες πληροφορίες και θα διαφώτιζε το θέμα από τη σκοπιά ενός εξειδικευμένου ατόμου. Κλείνοντας θα μπορούσαμε να προτείνουμε κάποια υποθέματα τα οποία σε συνδυασμό με το δικό μας και των άλλων ομάδων θα αποτελούσαν ένα ολοκληρωμένο θέμα για περαιτέρω έρευνα.  οπτική γωνία των γονέων  οπτική γωνία των καθηγητών  ερωτηματολόγιο αναφερόμενο στον φίλο/η του ερωτηθέντος  διεξαγωγή της ίδιας έρευνας σε 5-10 χρόνια  διεξαγωγή έρευνας για τη διαμόρφωση της προσωπικότητας και του χαρακτήρα στην παιδική ηλικία  διεξαγωγή έρευνας ανάμεσα σε έφηβους με ερωτηματολόγιο αναφερόμενο στην παιδική ηλικία του καθενός  διεξαγωγή έρευνας ανάμεσα στους εφήβους με ερωτηματολόγιο αναφερόμενο στο πώς φαντάζονται τους εαυτούς τους ως γονείς και πώς πιστεύουν ότι θα αναθρέψουν τα παιδιά τους 25 BΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ  Adler, A.,1927,Understanding Human Nature,United States of America, Fawcett Premier.  Blos, P.,1962, On Adolescence, United States of America, The Macmillian Company.  Popenoe, D.,1971, Sociology, United States of America, Prentice Hall.  Ρέϊμον Ριβιέ,Μ.,1989, Η Κοινωνική Ανάπτυξη του Εφήβου, Αθήνα, Εκδόσεις Καστανιώτη.  Russel, B.,1927, On Education, Great Britain, Ubooks.  Εταιρεία Ψυχολογικής Ψυχιατρικής Ενηλίκου και Παιδιού(Ε.Ψ.Ψ.Ε.Π.),1993, Ψυχολογικά Θέματα Παιδιών και Εφήβων, Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα.  Παρασκευόπουλος, Ι.,1983, Εξελικτική Ψυχολογία, Αθήνα.  Τριανταφύλλου, Κ.,2009, Έφηβοι και Γονείς: Συμβουλευτική για Γονείς Εφήβων, Αθήνα, Σαββάλας. Διαδύκτιο  Ιωάννα Κούρια,4/12/'13,e-phsychology.gr  4/12/'13,mamakaisyzygos.blogspot.gr  4/12/'13,lgymzefyri.blogspot.gr 26 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 Πίνακας 1 αποτελεσμάτων Αγόρια Ερωτήσεις 7 8 9 10 11 12 13 14 2 3 1 3 5 5 5 5 1 3 4 1 2 4 2 5 2 3 1 4 5 5 4 4 1 3 3 1 4 4 5 5 1 4 3 4 3 5 3 3 4 3 3 4 5 5 5 3 3 3 1 5 1 3 2 1 3 4 4 2 5 5 4 2 3 5 3 5 2 2 1 2 3 4 4 2 5 5 4 2 1 4 4 1 1 5 3 5 3 4 3 2 4 4 4 1 4 5 2 4 2 4 3 1 2 2 5 1 4 1 2 5 2 4 2 4 5 1 5 1 3 3 2 5 4 4 3 3,3 4 3 1 4 4 5 2 2 2 2 3 2 3 2 3 3 5 3 5 3 1 5 3 2 1 1 5 3 5 5 1 1 4 4 5 1 5 3 1 2 1 5 5 2 1 4 2 5 2 4 1 1 1 1 1 2 4 3 5 4 2 2 2 2 2 1 5 2 4 4 2 4 2 5 3 2 5 3 4 3 2 4 3 4 2 2 4,1 3,4 3,3 2,6 4 5 4 4 5 4 5 4 5 5 5 5 5 4 4 3 3 5 5 4 3 4 6 3 3 4 4 4 5 1 3 3 3 5 5 1 3 3 4 2 1 2 5 3 4 1 2 1 1 4 3 5 1 4 3 3 3 4 4 2 3 3 2,9 3 4 4 4 2 3 4 4 4 4 5 4 3 5 1 2 1 1 5 3 3 5 2 3 3 5 3 4 2 3 4 5 4 4 4 3 1 1 3 4 5 5 5 3 4 3 4 2 4 3 3 2 3 4 3 2 3 3,63 3,88 3,3 15 5 5 1 5 5 2 5 4 4 4 16 17 4 4 5 3 5 1 5 3 5 5 4 4 3 5 3 3 1 4 3 3 18 4 3 4 3 5 4 4 4 1 4 19 5 4 4 5 4 5 5 4 4 4 20 4 5 5 1 4 3 4 3 3 3 3 4 4 3 4 3 2 4 3 4 4 3 3 3 5 5 3 4 1 4 1 3 4 4 3 2 4 5 3 1 4 3 4 2 3 4 1 3 1 5 4 3 4 3 2 1 2 3 4 3 4 4 4 3 4 2 5 3 5 4 4 5 5 5 4 5 1 3 4 4 3 4 4 4 3 3 4 3 1 4 4 5 3 4 3 3,6 3,63 3,6 3,58 3,83 4 5 5 4 4 5 5 4 3 5 4 5 5 4 4 27 3,85 3,4 3,35 3,35 3,75 4,05 3,15 3,55 3,1 3,55 3,85 2,95 3,8 2,95 2,8 3,45 3 2,25 3,5 2,85 4,05 3,25 3,5 3,1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 1 4 4 5 3 4 4 5 4 5 2 2 4 3 5 3 5 3 5 3 5 3 3 3 3 3 4 4 3 3 4 3 4 3 4 4 4 5 5 4 5 4 5 3 3 4 5 3 4 3 4 3,6 3 3 1 2 1 3 2 3 3 2 4 4 5 5 4 5 5 5 5 5 4 1 5 4 2 5 5 4 4 5 3 5 5 6 5 3 4 3 4 3 4 4 4 4 7 5 2 3 4 4 5 5 4 4 2 Πίνακας 1 αποτελεσμάτων Κορίτσια Ερωτήσεις 8 9 10 11 12 13 4 3 5 5 5 3 2 3 4 3 3 2 4 1 3 4 4 3 4 3 4 2 5 3 3 3 4 5 4 4 2 3 4 4 5 3 2 1 2 1 5 1 4 2 3 5 5 3 1 4 3 4 4 3 3 3 3 3 3 3 3 4 3 5 4 4 4 5 2 4 2 4 5 3 4 4 4 5 3 3 2 1 4 5 3 3 5 1 2 5 4 3 3 4 4 5 4 5 4 5 2 5 4 4 5 5 3 5 3 4 2 4 4 3 2 4 3 5 5 4 2 1 5 3 1 4 5 5 4 3 4 4 2 5 4 5 3 4 5 1 1 5 3 4 3 4 3 5 5 4 3 5 4 5 1 5 1 5 3 5 4 4 3 5 1 4 3 3 3 2 2 3 2,4 4,3 3,7 3,9 3,6 3,1 3,2 3,8 14 4 4 3 4 2 2 3 4 3 3 15 4 4 4 1 5 2 3 4 4 3 4 5 3 2 4 4 3 4 4 5 5 5 2 3 5 4 1 2 3 4 5 5 2 3 4 5 5 2 3 4 2 4 3 3 2 5 5 2 1 2 5 3 5 1 4 5 5 3 3 3 5 4 2 4 5 4 2 5 5 5 5 5 3 2 3 3 5 2 2 4 4 4,1 2,8 3,6 3,6 16 5 5 3 5 4 4 5 4 3 3 17 5 5 4 4 3 3 1 5 4 3 18 3 5 3 4 3 3 2 4 3 3 19 4 5 5 5 4 4 5 5 4 3 20 4 4 5 5 5 5 5 3 4 3 2 4 3 4 4 4 3 5 5 4 3 3 5 4 3 2 4 4 3 5 5 4 4 5 4 2 5 4 3 5 5 4 5 4 5 5 5 5 5 5 4 3 2 4 4 5 4 3 5 4 3 4 4 3 3 4 4,1 3,8 3,5 4,1 4 5 5 1 4 5 4 5 3 4 5 4 5 5 4,2 Πίνακας 2: Συχνότητες >4 >3,5<4 >3<3.5 <3 >4 >3,5<4 >3<3.5 Αγόρια Πληθυσμός Ποσοστό% Μ.Ο ερωτήσεων κλίμακας 1-5 2 8,3 4,05 8 33,3 3,6 10 41,6 3,2 4 16,6 2,6 24 Κορίτσια Πληθυσμός Ποσοστό% Μ.Ο ερωτήσεων κλίμακας 1-5 5 20,8 4,7 13 54,1 3,7 6 25 3,23 24 28 4,2 3,45 3,7 3,65 3,9 3,5 3,4 3,85 3,65 3 3,65 3,75 3,75 3,05 4 4,1 3,35 3,7 3,95 4,05 3,7 4 3,85 3,15 ΣΥΧΝΟΤΗΤΕΣ ΑΓΟΡΙΑ 12 10 10 Πληθυσμός 8 8 Πληθυσμός Μ.Ο ερωτήσεων κλίμακας 1-5 6 4 4 2 2 0 1 2 Μ. Ο. ερωτήσεων 3 4 ΣΥΧΝΟΤΗΤΕΣ ΚΟΡΙΤΣΙΑ 14 12 Πληθυσμός 10 Πληθυσμός 8 Μ.Ο ερωτήσεων κλίμακας 1-5 6 4 2 0 1 2 3 Μ. Ο. ερωτήσεων 29 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ερωτηματολόγιο για τους εφήβους του Β1 11ου ΓΕΛ 2013-14 Σας παρακαλούμε να διαβάσετε προσεκτικά τις παρακάτω ερωτήσεις σχετικές με την εφηβεία. Αν συμφωνείτε απόλυτα, κυκλώστε το 5. Αν απλώς συμφωνείτε, κυκλώστε το 4. Αν ούτε συμφωνείτε ούτε διαφωνείτε, το 3. Αν διαφωνείτε, το 2. Αν διαφωνείτε κάθετα, το 1. Ευχαριστούμε για τη συνεργασία. ΦΥΛΟ: ΑΝΔΡΑΣ ΓΥΝΑΙΚΑ 1.Ο έρωτας παίζει κυρίαρχο ρόλο στη ζωή του εφήβου. 1 2 3 4 5 2.Το σώμα μου αλλάζει, έχω ψυχολογικές μεταπτώσεις. 1 2 3 4 5 3.Οι θρησκευτικές αναζητήσεις είναι μέρος της ζωής μου. 1 2 3 4 5 4.Τα αγόρια και τα κορίτσια αντιδρούν διαφορετικά κατά την εφηβεία. 1 2 3 4 5 5.Οι ψυχολογικές μεταπτώσεις μπορούν να οδηγήσουν σε χρήση ουσιών. 1 2 3 4 5 30 6.Οι συμβουλές των γονιών μου είναι πάντα χρήσιμες. 1 2 3 4 5 7.Οι γονείς μου μπορούν να επιβλέπουν την πρόοδό μου στα μαθήματα. 1 2 3 4 5 8.Οι γονείς μου είναι παράδειγμα προς μίμηση. 1 2 3 4 5 9.Δεν νιώθω άσχημα όταν μου ασκούν κριτική οι γονείς μου. 1 2 3 4 5 10.Οι γονείς μου γνωρίζουν τις κλίσεις μου. 1 2 3 4 5 11.Η βία στο σχολείο επηρεάζει τον έφηβο. 1 2 3 4 5 12.Οι βαθμοθηρικές αντιλήψεις είναι βάρος για τον έφηβο. 1 2 3 4 5 13.Ο τρόπος διδασκαλίας πλάθει την προσωπικότητα. 1 2 3 4 5 14.Η συμπεριφορά των καθηγητών μπορεί να είναι πρότυπο για τον μαθητή. 1 2 3 4 5 31 15.Οι σχέσεις με τους συμμαθητές είναι πολύ σημαντικές για εμένα. 1 2 3 4 5 16.Τα ΜΜΕ ασκούν επιρροή στα πρότυπα των εφήβων. 1 2 3 4 5 17.Η οικονομική κρίση επηρεάζει την αντίληψη του εφήβου για τη ζωή. 1 2 3 4 5 18.Τα κοινωνικά στερεότυπα για τα δύο φύλα μπορούν να έχουν αρνητική επίδραση στην προσωπικότητα του εφήβου. 1 2 3 4 5 19.Η ανάγκη για αποδοχή είναι έντονη στην εφηβεία. 1 2 3 4 5 20.Όταν έχω ένα πρόβλημα, μπορώ να εμπιστευτώ τους φίλους μου. 1 2 3 4 5 32