ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ’ ΛΥΚΕΙΟΥ 1Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ 5ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΙΛΙΟΥ 1 ου Κείμενα 1 Κεφαλαίου Βιολογίας Γενικής Παιδείας Γ’ Λυκείου ΕΝΟΤΗΤΑ 1.1 ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ Γενικά Ομοιόσταση: Η ικανότητα του οργανισμού να διατηρεί σταθερές τις συνθήκες του εσωτερικού του περιβάλλοντος παρά τις εξωτερικές μεταβολές. Είδη Ομοιοστατικών Μηχανισμών: Οι μηχανισμοί που ρυθμίζουν: 1) θερμοκρασία σώματος (δέρμα) → 36,60 C. 2) συγκέντρωση γλυκόζης στο αίμα. 3) pΗ αίματος → 7,4. (στο αίμα) 4) επίπεδα (συγκέντρωση) CO2 στο αίμα. 5) ανοσοβιολογικό σύστημα Ομοιοστατικός μηχανισμός ρύθμισης θερμοκρασίας του σώματος Διαδοχή των γεγονότων στη θερμορύθμιση βρίσκεται στο κέντρο γενικών αισθήσεων του εγκεφάλου Κέντρο Ρύθμισης Θερμοκρασίας του εγκεφάλου αύξηση θερμοκρασίας περιβάλλοντος μηνύματα 4 1 1) ιδρωτοποιοί αδένες 2) αγγεία της επιφανείας του δέρματος 3 μηνύματα 5 αύξηση θερμοκρασίας του σώματος 2 Θερμοϋποδοχείς στην επιφάνεια του δέρματος 6 μείωση θερμοκρασίας του σώματος Εικόνα 1. Σχηματική αναπαράσταση της διαδοχής των γεγονότων στην θερμορύθμιση Θερμοϋποδοχείς του δέρματος: Ειδικά νευρικά σωμάτια που ανιχνεύουν τις μεταβολές της θερμοκρασίας. Λειτουργίες ιδρωτοποιών αδένων: 1) παράγουν (εκκρίνουν) ιδρώτα 2) ο ιδρώτας εξατμίζεται 3) προκαλείται ψύξη της επιφάνειας λόγω της εξάτμισης του ιδρώτα. Λειτουργίες αιμοφόρων αγγείων της επιφάνειας του δέρματος: 1) διαστέλλονται και μεταφέρουν μεγαλύτερη ποσότητα αίματος 2) το αίμα ψύχεται μόλις φθάνει στην επιφάνεια του σώματος 3) το αίμα που έχει ψυχθεί επιστρέφει με την κυκλοφορία στο εσωτερικό του σώματος 4) το αίμα που έχει χαμηλή θερμοκρασία αποτρέπει την αύξηση της θερμοκρασίας του εσωτερικού του οργανισμού. Διαταραχή Ομοιόστασης Διαταραχή Ομοιόστασης: μπορεί να προκαλέσει εκδήλωση διαφόρων ασθενειών. Αδυναμία αποκατάστασης ομοιόστασης → ανεπανόρθωτες βλάβες μέχρι και θάνατο. 2 ου Κείμενα 1 Κεφαλαίου Βιολογίας Γενικής Παιδείας Γ’ Λυκείου σημαντικό ποσοστό ασθενειών οφείλεται σ’ αυτούς. Αίτια διαταραχής της ομοιόστασης 1) Φυσικά: θερμοκρασία, ακτινοβολία κ.λ.π. 2) Χημικά: χημικές ενώσεις στο νερό, ατμόσφαιρα κ.λ.π. 3) Βιολογικά: παθογόνοι μικροοργανισμοί 4) Τρόπος ζωής: κάπνισμα, αλκοόλ, καθιστική ζωή κ.λ.π. Ρόλος του ανοσοβιολογικού συστήματος 1) Αναγνώριση και 2) Εξουδετέρωση μικροοργανισμών ΕΝΟΤΗΤΑ 1.2 ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ Γενικά Μικροοργανισμοί: οι οργανισμοί που έχουν μέγεθος μικρότερο από 0,1 mm, και δεν είναι ορατοί με το γυμνό μάτι. Μη παράσιτα: Οι μικροοργανισμοί που περνούν όλη τους τη ζωή στο φυσικό περιβάλλον,(έξω από τον ξενιστή). Π.χ. νιτροποιητικά βακτήρια. Βακτήρια που παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στον κύκλο του αζώτου (βλέπε: 2οΚεφάλαιο: κύκλος του αζώτου ). Παράσιτα: Οι μικροοργανισμοί, που προκειμένου να επιβιώσουν και να αναπαραχθούν, περνούν μέρος ή ολόκληρη τη ζωή τους στο εσωτερικό κάποιου πολυκύτταρου οργανισμού. Ξενιστής: Ο οργανισμός στο εσωτερικό του οποίου «φιλοξενείται» το παράσιτο. Είδη Μικροοργανισμών Παθογόνοι μικροοργανισμοί Μικροοργανισμοί Μη παθογόνοι μικροοργανισμοί Δυνητικά παθογόνοι μικροοργανισμοί 1) παθογόνοι μικροοργανισμοί: μικροοργανισμοί που προκαλούν διαταραχές στην υγεία του ανθρώπου. 2) μη παθογόνοι μικροοργανισμοί: μικροοργανισμοί που δεν προκαλούν διαταραχές στην υγεία του ανθρώπου. Οι περισσότεροι μικροοργανισμοί είναι μη παθογόνοι. Αυτοί μπορεί να είναι: α) Χρήσιμοι: αποικοδομητές της νεκρής οργανικής ύλης, μικροοργανισμοί που χρησιμεύουν για παραγωγή χρήσιμων ουσιών στη Βιομηχανία, β) Απαραίτητοι διότι αποτελούν τη φυσιολογική μικροχλωρίδα του ανθρώπου: i) και είτε παράγουν χρήσιμες ουσίες που δεν μπορεί να συνθέσει ο άνθρωπος (π.χ. Escherichiα coli που συνθέτει βιταμίνη Κ) ανήκουν στους εξωτερικούς μηχανισμούς ii) είτε είναι ανταγωνιστές των παθογόνων μικροοργανισμών.* της μη ειδικής άμυνας του ανθρώπου. (βλέπε: μη ειδική άμυνα, σελίδα 13). 3) δυνητικά παθογόνοι μικροοργανισμοί: μη παθογόνοι μικροοργανισμοί που κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις μετατρέπονται σε παθογόνους. Προϋποθέσεις μετατροπής μη παθογόνων μικροοργανισμών σε παθογόνους i) Αύξηση της συγκέντρωσής τους. ii) Μετανάστευση σε άλλους ιστούς από αυτούς που φυσιολογικά βρίσκονται. 3 ου Κείμενα 1 Κεφαλαίου Βιολογίας Γενικής Παιδείας Γ’ Λυκείου Υποενότητα 1.2.1. ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΠΑΘΟΓΟΝΩΝ ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ Ευκαρυωτικοί οργανισμοί Πρωτόζωα Μύκητες Προκαρυωτικοί οργανισμοί Μικροοργανισμοί Ακυτταρικές μορφές ζωής Βακτήρια Ιοί Πρωτόζωα Γενικά χαρακτηριστικά: Μονοκύτταροι ευκαρυωτικοί οργανισμοί Τρόποι κίνησης: 1) με ψευδοπόδια (αμοιβάδα) 2) με μαστίγια ή βλεφαρίδες Τρόποι αναπαραγωγής 1) Μονογονικά με διχοτόμηση Παραδείγματα πρωτόζωων που προκαλούν ασθένειες στον άνθρωπο Πρωτόζωο πλασμώδιο τρυπανόσωμα ιστολυτική αμοιβάδα μεταδίδεται από κουνούπια από μύγα τσε-τσε από βρώμικα γλυκά νερά τοξόπλασμα από κατοικίδια ζώα (π.χ. γάτες) τριχομονάδα με σεξουαλική επαφή Μύκητες Γενικά χαρακτηριστικά: 1) Μονοκύτταροι ευκαρυωτικοί οργανισμοί 2) Πολυκύτταροι ευκαρυωτικοί οργανισμοί προκαλεί Ελονοσία την ασθένεια του ύπνου Αμοιβαδοειδή δυσεντερία Αποβολές στις εγκύους. Προσβάλλει διάφορα όργανα (π.χ. πνεύμονες, ήπαρ, σπλήνα). Λοίμωξη των γεννητικών οργάνων και του δέρματος. ή Μορφολογία: Οι περισσότεροι αποτελούνται από υφές (νηματοειδείς δομές) Που υπάρχουν 1) παρασιτούν 2) ελεύθεροι στο νερό, αέρα και έδαφος 3) τρόφιμα Ιδιαίτερος τρόπος αναπαραγωγής που τους ξεχωρίζουν από τα βακτήρια και τα πρωτόζωα. Τρόποι αναπαραγωγής 1) Mονογoνικά με διχοτόμηση 2) με εκβλάστηση (δημιουργία εκβλαστημάτων) * 4 ου Κείμενα 1 Κεφαλαίου Βιολογίας Γενικής Παιδείας Γ’ Λυκείου Εκβλάστημα: εξόγκωμα σε μια υφή, που αναπτύσσεται και είτε παραμένει ενωμένο είτε αποκόπτεται για να αποτελέσει νέο οργανισμό. Παραδείγματα μυκήτων που προκαλούν ασθένειες στον άνθρωπο Μύκητας Ασθένεια Candida albicans Δερματόφυτα Καντιντίαση σε πνεύμονες, κόλπο, στόμα Δερματοπάθεια στο τριχωτό του κεφαλιού και στις μεσοδακτύλιες περιοχές των ποδιών, προκαλώντας ερυθρότητα και έντονο κνησμό. Βακτήρια Γενικά χαρακτηριστικά: Προκαρυωτικοί οργανισμοί (δεν έχουν οργανωμένο πυρήνα, δηλ., πυρηνική μεμβράνη). Συνήθως σχηματίζουν 1) αποικίες (=αθροίσματα κυττάρων). 2) ενδοσπόρια (για ορισμένα βακτήρια). * (βλέπε πιο κάτω παράγραφο «ενδοσπόρια», σελίδα: 5 ) Μορφολογία: Κόκκοι: με σχήμα σφαιρικό Βάκιλοι : με σχήμα ραβδοειδές Σπειρύλλια : με σχήμα ελικοειδές Δομή Βακτηρίου Χαρακτηριστικά της δομής των βακτηρίων 3) Κάψα ενδεχομένως Πλασμίδιο (α) ενδεχομένως 3 2 Πυρηνοειδές (ή πυρηνική περιοχή) οπωσδήποτε 1 2) Κυτταρικό τοίχωμα οπωσδήποτε 1) Πλασματική μεμβράνη οπωσδήποτε Ριβοσώματα μόνο Εικόνα 2. Δομή βακτηρίου. 1) Πυρηνική περιοχή (ή Πυρηνοειδές) δηλ., περιοχή όπου βρίσκεται το γεΟργάνωση γενετικού υλικού Οργάνωση κυτοπλάσματος Περιβλήματα νετικό υλικό.1 2) (Ενδεχομένως) Πλασμίδια: μικρότερα μόρια γενετικού υλικού. Έχουν μόνο ριβοσώματα. Δεν έχουν μεμβρανώδη οργανίδια (δηλ., μιτοχόνδρια, χλωροπλάστες, ενδοπλασματικό δίκτυο, Στοιχείο Golgi, κλπ) 1) Πλασματική μεμβράνη 2) Κυτταρικό τοίχωμα 3) (Ενδεχομένως) Κάψα Αναπαραγωγή βακτηρίων Τρόποι αναπαραγωγής 1) Μονογονικά με διχοτόμηση. 1 . Οι κυτταρικές μορφές ζωής (ευκαρυωτικοί ή προκαρυωτικοί οργανισμοί) έχουν πάντα DNA ως γενετικό υλικό, ενώ οι ακυτταρικές μορφές ζωής (δηλ., οι ιοί) είτε DNA είτε RNA. 5 Κείμενα 1ου Κεφαλαίου Βιολογίας Γενικής Παιδείας Γ’ Λυκείου Χρόνος διάρκειας της διχοτόμησης (ή χρόνος διπλασιασμού): για ορισμένα βακτήρια είναι 20 min κάτω από ευνοϊκές συνθήκες. Ενδοσπόρια * Ενδοσπόρια: ανθεκτική μορφή ορισμένων βακτηρίων Ο σχηματισμός ενδοσπορίων δεν είναι τρόα) αφυδατωμένα κύτταρα πος αναπαραγωγής, αλλά αλλαγή της μορφής β) με χαμηλούς μεταβολικούς ρυθμούς του βακτηρίου. Δεν πρέπει να συγχέεται η γ) με ανθεκτικά τοιχώματα βλάστηση των ενδοσπορίων με την εκβλάστηση των μυκήτων. Λόγοι δημιουργίας ενδοσπορίων: Όταν οι περιβαλλοντικές συνθήκες είναι αντίξοες (ακραίες θερμοκρασίες, ακτινοβολία κ.λ.π.) Βλάστηση ενδοσπορίων: Όταν οι περιβαλλοντικές συνθήκες ξαναγίνουν ευνοϊκές. Παραδείγματα βακτηρίων που προκαλούν ασθένειες στον άνθρωπο Βακτήριο Ασθένεια Vibrio cholerae Treponema pallidum Χολέρα Σύφιλη Ιοί Ιώσεις Ιώσεις: Ασθένειες που προκαλούνται από ιούς. Παραδείγματα ιώσεων: Γρίπη, έρπητας, πολιομυελίτιδα, AIDS κ.λ.π. Γενικά χαρακτηριστικά α) Ακυτταρικές μορφές ζωής. β) Υποχρεωτικά ενδοκυτταρικά παράσιτα. * Μέγεθος ιών Πολύ μικρό. Από 20 έως 250 nm περίπου. Ορατοί μόνο με ηλεκτρονικό μικροσκόπιο. (Η ανακάλυψη του Η.Μ. βοήθησε στη μελέτη τη δομής τους) Χαρακτηρίζονται έτσι, επειδή για να πολλαπλασιαστούν χρησιμοποιούν: 1) τους μηχανισμούς αντιγραφής, μεταγραφής και μετάφρασης του κυττάρου ξενιστή. 2) τα περισσότερα ένζυμα και υλικά του κυττάρου ξενιστή που τους είναι απαραίτητα για τις παραπάνω διαδικασίες. Δομή των ιών Περιβλήματα: α) καψίδιο πρωτεϊνικής φύσης, με χαρακτηριστική γεωμετρία β) έλυτρο (ενδεχομένως) λιποπρωτεϊνικής φύσης, εξωτερικά από το καψίδιο. καψίδιο (οπωσδήποτε) (πρωτεϊνικής φύσης, με χαρακτηριστική γεωμετρία) γενετικό υλικό (οπωσδήποτε) (ή DΝΑ ή RNA) ένζυμα (ενδεχομένως) (που χρησιμεύουν στον πολλαπλασιασμό του) Εικόνα 3. Δομή του ιού. έλυτρο (ενδεχομένως) (λιποπρωτεϊνικής φύσης) 6 ου Κείμενα 1 Κεφαλαίου Βιολογίας Γενικής Παιδείας Γ’ Λυκείου Περιεχόμενο: α) γενετικό υλικό (ή DNA ή RNA) β) ένζυμα (ενδεχομένως) που είναι χρήσιμα για τον πολλαπλασιασμό του Σχέση περιβλημάτων και γενετικού υλικού2 Το γενετικό υλικό (ή DNA ή RNA) περιέχει τις γενετικές πληροφορίες για την σύνθεση: 1) των περιβλημάτων του δηλ., του καψιδίου και του ελύτρου, αν έχει. 2) των ενζύμων, αν έχει. Δηλ., πρωτεΐνες Διάκριση ιών 1η Διάκριση Ανάλογα με το είδος του ξενιστή τον οποίο προσβάλλουν. ΙΟΙ που προσβάλλουν φυτά που προσβάλλουν ζώα που προσβάλλουν βακτήρια 2η Διάκριση Ανάλογα με το είδος του γενετικού τους υλικού. 3η Διάκριση Ανάλογα με το είδος των περιβλημάτων τους. ΙΟΙ με DNA ΙΟΙ με καψίδιο (μόνο) με RNA με έλυτρο (και καψίδιο) Εξειδίκευση ιών Οι ιοί είναι εξειδικευμένοι ως προς το είδος του κυττάρου ή των ιστών που μπορούν να προσβάλλουν. Παραδείγματα: Ο ιός πολιομυελίτιδας νευρικά κύτταρα του νωτιαίου μυελού Ο ιός γρίπης επιθηλιακά κύτταρα αναπνευστικής οδού 2 . Η σχέση αυτή προκύπτει από το κεντρικό δόγμα της Βιολογίας (βλέπε σχήμα). αντιγραφή μεταγραφή DNA μετάφραση πρωτεΐνες RNA αντίστροφη μεταγραφή Η αντίστροφη μεταγραφή γίνεται μόνο στους ρετροϊούς. 7 ου Κείμενα 1 Κεφαλαίου Βιολογίας Γενικής Παιδείας Γ’ Λυκείου Υποενότητα 1.2.2. ΜΕΤΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΠΑΘΟΓΟΝΩΝ ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ Γενικά Μόλυνση: Η είσοδος του παθογόνου μικροοργανισμού στον οργανισμό του ανθρώπου. Λοίμωξη: Η εγκατάσταση και ο πολλαπλασιασμός του παθογόνου μικροοργανισμού στον οργανισμό του ανθρώπου. Λοιμώδη νοσήματα: Οι ασθένειες που προκαλούνται από τους παθογόνους μικροοργανισμούς. Κριτήρια του Koch Για να θεωρηθεί λοιμώδης μια ασθένεια, που οφείλεται σε ένα παθογόνο μικροοργανισμό πρέπει ο μικροοργανισμός αυτός να μπορεί να: 1) ανιχνευθεί στους ιστούς ή τα υγρά του ασθενούς ή στον οργανισμό ατόμων που πέθαναν από αυτή την ασθένεια. 2) απομονωθεί και να καλλιεργηθεί στο εργαστήριο. 3) προκαλέσει την ίδια ασθένεια σε πειραματόζωα αλλά και να απομονωθεί εκ νέου από αυτά. Τοξίνες Τοξίνες ουσίες που παράγονται από τους μικροοργανισμούς και είναι τοξικές για τα κύτταρα του οργανισμού - ξενιστή. Είδη τοξινών: 1) Ενδοτοξίνες: ουσίες που βρίσκονται στο κυτταρικό τοίχωμα ορισμένων παθογόνων βακτηρίων. Δράση ενδοτοξινών: είναι υπεύθυνες για συμπτώματα, όπως πυρετός, υπόταση, κ.λ.π. 2) Εξωτοξίνες: ουσίες που εκκρίνονται από ορισμένα παθογόνα βακτήρια. Δράση εξωτοξινών: με τη κυκλοφορία του αίματος διασπείρονται στο εσωτερικό του οργανισμού και προσβάλλουν συγκεκριμένα όργανα. Τρόποι μετάδοσης παθογόνων μικροοργανισμών 1) Τροφή. 4) σταγονίδια βήχα, φτερνίσματος κ.λ.π. 2) Νερό. 5) Άμεση επαφή με μολυσμένα άτομα. 3) Επαφή με μολυσμένα ζώα 6) Έμμεση επαφή με αντικείμενα που έχουν χρησιμοποιηθεί από μολυσμένα άτομα. Είναι και τα σημεία που αποτελούν τους φυσικούς φραγμούς της μη ειδικής άμυνας του ανθρώπου. (βλέπε: μη ειδική άμυνα, σελίδες: 9, 10, 12, 13). Τρόποι εισόδου μικροοργανισμών * 1) από ασυνέχεια του δέρματος. 2) από τους βλεννογόνους (που βρίσκονται στις κοιλότητες του σώματος). Πρόληψη μολύνσεων Α) Γνώση μηχανισμών ανάπτυξης και πολλαπλασιασμού των μικροβίων Β) Υιοθέτηση και τήρηση κανόνων προσωπικής και δημόσιας υγιεινής 1) τακτικό πλύσιμο χεριών, μαλλιών δέρματος κ.λ.π. 2) πλύσιμο τροφίμων 3) Παστερίωση τροφίμων, όπως το γάλα (62 0 C για 30 min) 4) χλωρίωση νερού 5) χρήση προφυλακτικού Παστερίωση: Τα τρόφιμα, όπως το γάλα, μένουν στους 62 0 C για 30 min. Καταστρέφονται όλα τα παθογόνα και τα περισσότερα μη παθογόνα βακτήρια. Αντιβιοτικά Αντιβιοτικά: ουσίες με αντιμικροβιακή δράση που παράγονται από μύκήτες, βακτήρια και φυτά. Ιστορικό: Το πρώτο αντιβιοτικό, η Πενικιλίνη, ανακαλύφθηκε από τον Fleming το 1929. Παράγεται από το 8 ου Κείμενα 1 Κεφαλαίου Βιολογίας Γενικής Παιδείας Γ’ Λυκείου μύκητα του γένους Penicillium. Δρα εναντίον των βακτηρίων, παρεμποδίζοντας την σύνθεση του κυτταρικού τους τοιχώματος. Τρόποι δράσης αντιβιοτικών: Αναστέλλουν ή παρεμποδίζουν κάποια ειδική βιοχημική αντίδραση του μικροοργανισμού. π.χ., Πενικιλίνη Είδη μηχανισμών (τρόπων δράσης) των αντιβιοτικών 3 1) παρεμποδίζουν την σύνθεση του κυτταρικού τοιχώματος των μικροοργανισμών. * 2) αναστέλλουν κάποια ειδική βιοχημική (ενζυμική) αντίδραση του μεταβολισμού των μικροοργανισμών. 3) παρεμβαίνουν στις λειτουργίες της αντιγραφής, μεταγραφής και μετάφρασης του γενετικού υλικού των μικροοργανισμών. 4) προκαλούν διαταραχές στη λειτουργία της πλασματικής μεμβράνης. Χαρακτηριστικά αντιβιοτικών 1) Επιλεκτικότητα (πλεονέκτημα): Δρουν εναντίον των μικροοργανισμών και όχι εναντίον των κυττάρων του οργανισμού - ξενιστή. 2) Αναποτελεσματικότητα έναντι των ιών (μειονέκτημα): Επειδή οι ιοί είναι υποχρεωτικά ενδοκυτταρικά παράσιτα. 3) Ανθεκτικότητα (μειονέκτημα): Η συχνή και αλόγιστη χρήση των αντιβιοτικών έχει σαν αποτέλεσμα την δημιουργία στελεχών βακτηρίων που είναι ανθεκτικά στα αντιβιοτικά Σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα Σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα: Νοσήματα που μεταδίδονται κατά κύριο λόγο με την σεξουαλική επαφή. Προκαλούν: στειρότητα, νοσηρότητα, ακόμα και θνησιμότητα. Αίτια που τα προκαλούν: Είναι μικροοργανισμοί: πρωτόζωα, μύκητες, βακτήρια και ιοί. Ασθένειες που προκαλούνται από μικροοργανισμούς στον άνθρωπο ανά κατηγορία (ΣΥΝΟΠΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ) Βακτήρια Μύκητες Μυκητιάσεις δέρματος Χολέρα (Vibrio cholerae) Ελονοσία (πλασμώδιο) (Δερματόφυτα) Ασθένεια ύπνου (τρυ- Καντιντίαση (Candida Σύφιλη (Treponema πανόσωμα) albicans) ρallidum Αμοιβαδοειδής δυσεΓοννοκοκκική ουρηθρήτιδα ντερία (ιστολυτική αή γονόρροια μοιβάδα) τοξόπλασμα Λοίμωξη από χλαμύδια Τριχομονάδα Ιοί Πρωτόζωα Γρίπη Ιλαρά Πολιομυελίτιδα Απλός έρπητας Λοίμωξη από ιούς ανθρώπινων θηλωμάτων Ηπατίτιδα Β Ηπατίτιδα C AIDS : σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα. 3 . Είδη μηχανισμών αντιβιοτικών: 1ος ,4ος : για περιβλήματα (κυτταρικό τοίχωμα, πλασματική μεμβράνη), 2ος : για τα ένζυμα του κυτοπλάσματος (γενικά). 3ος : για γενετικό υλικό 9 Κείμενα 1ου Κεφαλαίου Βιολογίας Γενικής Παιδείας Γ’ Λυκείου ΕΝΟΤΗΤΑ 1.3 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ - ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΝΟΣΙΑΣ Γενικά Διάκριση των Αμυντικών μηχανισμών του ανθρώπου 1η Διάκριση Ανάλογα με το που βρίσκονται οι μηχανισμοί 2η Διάκριση Ανάλογα με το αν είναι εξειδικευμένοι ή όχι Αμυντικοί μηχανισμοί Εξωτερικοί Αμυντικοί μηχανισμοί Εσωτερικοί Ειδικοί Μη Ειδικοί Συνολική κατάταξη των αμυντικών μηχανισμών Αμυντικοί μηχανισμοί Εξωτερικοί μηχανισμοί Εσωτερικοί μηχανισμοί 1) Δέρμα 2) Βλεννογόνοι Μη ειδικοί μηχανισμοί Ειδικοί μηχανισμοί 1) Φαγοκυττάρωση 2) Φλεγμονώδης αντίδραση 3) Πυρετός 4) Δράση αντιμικροβιακών ουσιών 1) Χυμική ανοσία 2) Κυτταρική ανοσία Αίμα: Κυριότερος παράγοντας οργάνωσης της άμυνας (ειδικής και μη ειδικής). Ερυθρά αιμοσφαίρια κύτταρα (έμμορφα συστατικά) αίμα Λευκά αιμοσφαίρια ορός ή πλάσμα (που περιέχει αντιμικροβιακές ουσίες) συμμετέχουν στην άμυνα Εικόνα 4. Η σύσταση του αίματος. 10 ου Κείμενα 1 Κεφαλαίου Βιολογίας Γενικής Παιδείας Γ’ Λυκείου Κύτταρα που συμμετέχουν στην άμυνα: Λευκά αιμοσφαίρια Πώς προκύπτουν τα λευκά αιμοσφαίρια: Από την διαφοροποίηση πολυδύναμων κυττάρων που βρίσκονται στον μυελό των οστών. Τα Β λεμφοκύτταρα διαφοροποιούνται και ωριμάζουν στο μυελό των οστών Τα Τ λεμφοκύτταρα διαφοροποιούνται και ωριμάζουν στον θύμο αδένα Τ Λεμφοκύτταρα Υπάρχουν στο μυελό των οστών και δίνουν γένεση σε όλα τα κύτταρα που συμμετέχουν στην άμυνα Λεμφοκύτταρα Β Λεμφοκύτταρα Λευκά αιμοσφαίρια Ουδετερόφιλα Πολυδύναμα αιμοποιητικά κύτταρα Φαγοκύτταρα Μονοκύτταρα Ερυθρά αιμοσφαίρια Μακροφάγα Τα μακροφάγα εγκαθίστανται στους ιστούς Εικόνα 5. Γένεση, ωρίμανση και διαφοροποίηση των κυτταρικών συστατικών του αίματος. Υποενότητα 1.3.1 ΜΗ ΕΙΔΙΚΗ ΑΜΥΝΑ Είδη Μη ειδικής Άμυνας Α) Φυσικοί Φραγμοί ή Εξωτερικοί Μηχανισμοί 1) Δέρμα 2) Βλεννογόνοι Β) Αντιμετώπιση μετά την είσοδο ή Εσωτερικοί Μηχανισμοί 1) Φαγοκυττάρωση 2) Φλεγμονώδης αντίδραση 3) Πυρετός 4) Δράση αντιμικροβιακών ουσίων 11 ου Κείμενα 1 Κεφαλαίου Βιολογίας Γενικής Παιδείας Γ’ Λυκείου ΛΕΥΚΑ ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΑ Λεμφοκύτταρα Φαγοκύτταρα Ουδετερόφιλα Μονοκύτταρα Β-Λεμφοκύτταρα Τ-Λεμφοκύτταρα διαφοροποίηση Μακροφάγα Μακροφάγα Πλασματοκύτταρα Β-Λεμφοκύτταρα μνήμης Βοηθητικά Τ-Λεμφοκύτταρα Κυτταροτοξικά Τ-Λεμφοκύτταρα Τ-Λεμφοκύτταρα μνήμης Βοηθητικά Τ-Λεμφοκύτταρα μνήμης Εικόνα 6. Διάκριση των λευκών αιμοσφαιρίων. Παρατήρηση Από όλα τα λευκά αιμοσφαίρια τα μακροφάγα συμμετέχουν και στην μη ειδική και την ειδική άμυνα. 12 Κείμενα 1ου Κεφαλαίου Βιολογίας Γενικής Παιδείας Γ’ Λυκείου Κατασταλτικά Τ-Λεμφοκύτταρα Κυτταροτοξικά Τ-Λεμφοκύτταρα μνήμης Είναι οι εξωτερικοί αμυντικοί μηχανισμοί ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΜΗ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΜΥΝΑΣ Φυσικοί φραγμοί Δέρμα α) κεράτινη στιβάδα β) ιδρώτας i) γαλακτικό οξύ ii) λυσοζύμη γ) σμήγμα i) λιπαρά οξέα δ) Μη παθογόνοι μικροοργανισμοί Είναι οι εσωτερικοί αμυντικοί μηχανισμοί της μη ειδικής άμυνας Βλεννογόνοι α) Βλέννα β) βλεφαριδοφόρο επιθήλιο γ) υδροχλωρικό οξύ δ) Λυσοζύμη i) στα δάκρυα ii) στο σάλιο Αντιμετώπιση μετά την είσοδο Φαγοκυττάρωση α) Καταστροφή μικροβίων β) Έκθεση τμήματός τους στην επιφάνεια των μακροφάγων Φλεγμονώδης αντίδραση Συμπτώματα α) Κοκκίνισμα β) Οίδημα γ) Πόνος δ) Άνοδος της θερμοκρασίας. Στάδια 1) Πόνος 2) Ερυθρότητα 3) Οίδημα 4) Πήξη του αίματος 5) Φαγοκυττάρωση και δράση αντιμικροβιακών ουσιών 6) σχηματισμός πύου. Εικόνα 7. Συνοπτικό διάγραμμα των μηχανισμών της μη ειδικής άμυνας. 13 Κείμενα 1ου Κεφαλαίου Βιολογίας Γενικής Παιδείας Γ’ Λυκείου Πυρετός α) Ενίσχυση δράσης φαγοκυττάρων. β) Παρεμπόδιση πολλ/μού βακτηρίων γ) Αναστολή ενζυμικών λειτουργιών Ιντερφερόνες 1) Παράγονται από μολυσμένα από ιό κύτταρα. 2) Απελευθέρωση στο μεσοκυττάριο υγρό 3) Απορρόφηση από υγιή κύτταρα. 4) Ενεργοποίηση άλλων αντιϊκών πρωτεϊνών. Ουσίες με αντιμικροβιακή δράση Συμπλήρωμα Ομάδα 20 πρωτεϊνών του ορού Προπερδίνη Ομάδα 3 πρωτεϊνών του ορού Δέρμα Ρόλος δέρματος: Εμποδίζει την είσοδο των μικροοργανισμών λόγω: 1) της δομής του 2) των ουσιών που εκκρίνονται: 3) των μη παθογόνων μικροοργανισμών Δομή δέρματος: Περιβάλλεται εξωτερικά από την κεράτινη στιβάδα (=στρώμα νεκρών κυττάρων της επιδερμίδας), που λειτουργεί ως φραγμός. Ουσίες που εκκρίνονται: 1) ιδρώτας περιέχει γαλακτικό οξύ 2) σμήγμα περιέχει λιπαρά οξέα Μη παθογόνοι μικροοργανισμοί: Μικροοργανισμοί της φυσιολογικής μικροχλωρίδας που ανταγωνίζονται τους παθογόνους μικροοργανισμούς και εμποδίζουν την εγκατάστασή τους στην επιφάνεια του δέρματος. (βλέπε επίσης σελίδα 2: μη παθογόνοι μικροοργανισμοί) Βλέννα Βλέννα: Ουσία που εκκρίνεται (παράγεται) από τους βλεννογόνους ιστούς. Ρόλος βλέννας: Η βλέννα παγιδεύει τους μικροοργανισμούς. Κυριότεροι βλεννογόνοι Βλεννογόνος Πεπτικού συστήματος: (στομάχι, έντερο) Επιπεφυκότας Αναπνευστικού συστήματος: (ανώτερο αναπνευστικό, κατώτερο αναπνευστικό) Στοματικής κοιλότητας Γεννητικών οργάνων Υγρό Γαστρικό υγρό Δάκρυα Ουσία Υδροχλωρικό οξύ Λυσοζύμη Βλέννα Σάλιο Λυσοζύμη Βλεφαριδοφόρο επιθήλιο Βλεφαριδοφόρο επιθήλιο: Ιστός που υπάρχει στον βλεννογόνο της αναπνευστικής οδού. Ρόλος βλεφαριδοφόρου επιθηλίου: 1) Αποτελεί φραγμό στην είσοδο των μικροοργανισμών. 2) Με τη βοήθεια των βλεφαρίδων και σε συνδυασμό με την βλέννα που εκκρίνεται, απομακρύνει τον μικροοργανισμό. Φαγοκυττάρωση Κύτταρα που συμμετέχουν Τα Φαγοκύτταρα που διακρίνονται σε: 1) Ουδετερόφιλα 2) Μονοκύτταρα 3) Μακροφάγα: που προκύπτουν από τη διαφοροποίηση των μονοκυττάρων και εγκαθίστανται στους ιστούς. Ρόλος της φαγοκυττάρωσης 1) καταστρέφονται μικροοργανισμοί, όπως πρωτόζωα, μύκητες και βακτήρια. 2) καταστρέφονται ιοί. Διαδικασία Φαγοκυττάρωσης 1) Τα φαγοκύτταρα ενεργοποιούνται μετά την εμφάνιση ενός παθογόνου μικροοργανισμού. 2) Τα φαγοκύτταρα εγκλωβίζουν τον μικροοργανισμό και τον καταστρέφουν. 3) Ειδικά, τα μακροφάγα εκθέτουν στην επιφάνεια τους κάποια τμήματά του. 14 ου Κείμενα 1 Κεφαλαίου Βιολογίας Γενικής Παιδείας Γ’ Λυκείου Ειδικός ρόλος των Μακροφάγων 1) Συμμετέχουν και στην ειδική άμυνα, λόγω της ιδιότητας που έχουν να εκθέτουν στην επιφάνεια τους τμήματα του μικροοργανισμού. 2) Είναι αντιγονοπαρουσιαστικά κύτταρα. 3) Έχουν στην επιφάνεια τους αντιγόνα ιστοσυμβατότητας. Αντιγόνα ιστοσυμβατότητας: Είναι ειδικές πρωτεΐνες της επιφάνειας των μακροφάγων με τις οποίες συνδέονται τα τμήματα του μικροοργανισμού (=αντιγόνου) που καταστράφηκε. Φλεγμονώδης αντίδραση Συμπτώματα της Φλεγμονώδους Αντίδρασης 1) Κοκκίνισμα 3) Πόνος 2) Οίδημα 4) Άνοδος της θερμοκρασίας Τα συμπτώματα 1 2, και 4 οφείλονται στην διαστολή των αιμοφόρων αγγείων. Τα στάδια της Φλεγμονώδους Αντίδρασης α/α Στάδιο Αίτια 1) τραυματισμός απολήξεων νευρικών κυττάρων 2) δράση τοξινών των μικρ/σμών στις απολήξεις νευρικών κυττάρων διαστολή των αιμοφόρων αγγείων ← 1 Πόνος 2 Ερυθρότητα 3 Οίδημα 4 Πήξη αίματος 5α Αύξηση Φαγοκυττάρωσης 5β Δράση αντιμικροβιακών ουσιών 6 Σχηματισμός Πύου της ποσό← αύξηση ← τητας αίματος ↓ έξοδος πλάσματος από αγγεία και διάχυσή του στους ← ιστούς δημιουργία ινώδους (=πρωτεϊνικό πλέγμα) ← φα← προσέλκυση ← από χημικές ουσίες που1)απελευθερώνουν: γοκυττάρων τα τραυματισμένα κύτταρα 2) οι μικροοργανισμοί 1) καταστρέφουν τους μικροοργανισμούς 2) ενεργοποιούν τη φαγοκυττάρωση 1) από νεκρά φαγοκύτταρα 2) από νεκρούς μικρ/σμούς ← ← Αντιμικροβιακές ουσίες Υπάρχουν: στο πλάσμα (ή ορό του αίματος) Γενικός ρόλος αντιμικροβιακών ουσιών 1) Καταστρέφουν μικροοργανισμούς 2) Ενεργοποιούν την διαδικασία της φαγοκυττάρωσης Είδη αντιμικροβιακών ουσιών 1) Ιντερφερόνες: (που δρουν αποκλειστικά εναντίον ιών) 2) Συμπλήρωμα: (ομάδα 20 πρωτεϊνών του ορού του αίματος) 3) Πρoπερδίvη: (ομάδα 3 πρωτεϊνών του ορού του αίματος) Τρόπος Δράσης Ιντερφερονών * ΠΡΟΣΟΧΗ: Οι ιντερφερόνες δρουν απο1) Παράγονται από μολυσμένα από ιό κύτταρα. κλειστικά εναντίον των ιών. 2) Απελευθερώνονται στο μεσοκυττάριο υγρό. 3) Απορροφώνται από υγιή κύτταρα. 4) Ενεργοποιούν την παραγωγή άλλων αντιϊκών πρωτεϊνών στα υγιή κύτταρα και έτσι τα προστατεύουν. 15 ου Κείμενα 1 Κεφαλαίου Βιολογίας Γενικής Παιδείας Γ’ Λυκείου Πυρετός Πυρετός: Μη φυσιολογική υψηλή θερμοκρασία του σώματος (>36,6° C), που παρά την ύπαρξη ομοιοστατικού μηχανισμού ρύθμισης της θερμοκρασίας, εκδηλώνεται σε περιπτώσεις γενικευμένης μικροβιακής μόλυνσης. Ρόλος πυρετού: α) Ενίσχυση δράσης φαγοκυττάρων β) Παρεμπόδιση της ανάπτυξης και του πολλαπλασιασμού των βακτηρίων γ) Αναστολή ενζυμικών λειτουργιών των κυττάρων που έχει σαν αποτέλεσμα την αναστολή πολλαπλασιασμού των ιών. Λυσοζύμη Υπάρχει: 1) στα δάκρυα 2) στο σάλιο 3) στον ιδρώτα Ρόλος λυσοζύμης: Είναι ένζυμο (δηλ., πρωτεΐνη) που διασπά το κυτταρικό τοίχωμα των βακτηρίων. Οξέα που συμμετέχουν στην μη ειδική άμυνα του οργανισμού Είδη οξέων: 1) γαλακτικό οξύ υπάρχει στον ιδρώτα 2) λιπαρά οξέα υπάρχουν στο σμήγμα 3) υδροχλωρικό οξύ υπάρχει στο γαστρικό υγρό (στομάχι) Ρόλος οξέων: Τα οξέα δημιουργούν δυσμενές χημικό περιβάλλον για τους μικροοργανισμούς, λόγω της μείωσης του pΗ που προκαλούν. Υποενότητα 1.3.2 ΕΙΔΙΚΗ ΑΜΥΝΑ Γενικά Ανοσία: Η ικανότητα του οργανισμού: 1) να αναγνωρίζει οποιαδήποτε ξένη προς αυτόν ουσία και 2) να αντιδρά παράγοντας: i) εξειδικευμένα κύτταρα και ii) εξειδικευμένα κυτταρικά προϊόντα Ανοσοβιολογική απόκριση: είναι η εξειδικευμένη αντίδραση της ανοσίας (δηλ., η παραγωγή εξειδικευμένων κυττάρων και κυτταρικών προϊόντων). Αντιγόνο (για έναν οργανισμό): Είναι οποιαδήποτε ξένη προς αυτόν ουσία. Είναι το αίτιο της πρόκλησης της ανοσοβιολογικής απόκρισης. Ουσίες που μπορούν να δράσουν ως αντιγόνο: 1) ολόκληρος μικρ/σμός (ιός, βακτήριο κ.λ.π.) 5) διάφορες φαρμακευτικές ουσίες 2) τμήμα του μικρ/σμού 6) συστατικά τροφών 3) τοξικές ουσίες που παράγονται από μικρ/σμό 7) κύτταρα από άλλα άτομα ή ζώα 4) γύρη 8) ορός από άλλα άτομα ή ζώα Χαρακτηριστικά Ειδικής Άμυνας Εξειδίκευση: Η ιδιότητα που έχουν τα προϊόντα της ανοσοβιολογικής απόκρισης (εξειδικευμένα κύτταρα και κυτταρικά προϊόντα) να δρουν μόνο εναντίον ενός συγκεκριμένου αντιγόνου. Μνήμη: Η ικανότητα του οργανισμού να θυμάται τα αντιγόνα με τα οποία έχει έλθει σε επαφή, έτσι ώστε να αντιδρά γρηγορότερα σε μια πιθανή δεύτερη έκθεσή του σ’ αυτό. Σύνθεση του ανοσοβιολογικού συστήματος Αποτελείται από τα: 1) Πρωτογενή λεμφικά όργανα 2) Δευτερογενή λεμφικά όργανα 16 ου Κείμενα 1 Κεφαλαίου Βιολογίας Γενικής Παιδείας Γ’ Λυκείου Πρωτογενή λεμφικά όργανα 1) μυελός των οστών 2) θύμος αδένας Δευτερογενή λεμφικά όργανα 1) οι λεμφαδένες 2) ο σπλήνας 3) οι αμυγδαλές 4) ο λεμφικός ιστός κατά μήκος του γαστρεντερικού σωλήνα Τα Λεμφοκύτταρα Γενικά Προέλευση: Παράγονται στον μυελό των οστών (όπως όλα τα λευκά αιμοσφαίρια). Διαφοροποίηση: διαφοροποιούνται και ωριμάζουν στα πρωτογενή και τα δευτερογενή λεμφικά όργανα. Ειδικότερα: Τα Τ-λεμφοκύτταρα διαφοροποιούνται και ωριμάζουν στον θύμο αδένα. Τα Β-λεμφοκύτταρα διαφοροποιούνται και ωριμάζουν στο μυελό των οστών Εγκατάσταση: μετά την τελική διαφοροποίησή τους, 1) ορισμένα εγκαθίστανται στα πρωτογενή και δευτερογενή λεμφικά όργανα ή άλλους ιστούς. 2) και άλλα κυκλοφορούν στο αίμα και το υγρό των ιστών. Μορφή: Μικρά, στρογγυλά με σφαιρικό πυρήνα. Είδη Λεμφοκυττάρων Α) Τ- λεμφοκύτταρα Β) Β-λεμφοκύτταρα Τ- λεμφοκύτταρα Είδη Λεμφοκυττάρων: Υπάρχουν 4 είδη Τ-λεμφοκυττάρων 1) Βοηθητικά Τ-λεμφοκύτταρα Ρόλος βοηθητικών Τ-λεμφοκυττάρων α) Ενεργοποιούνται από τα μακροφάγα πού έχουν εκθέσει στην επιφάνεια τους τμήμα του αντιγόνου που έχουν καταστρέψει. β) Ενεργοποιούν με ουσίες που εκκρίνουν: i) τα άλλα είδη των Τ-λεμφοκυττάρων ii) τα Β-λεμφοκύτταρα 2) Κυτταροτοξικά Τ-λεμφοκύτταρα Ρόλος κυτταροτοξικών Τ-λεμφοκυττάρων Τα Τ-κυτταροτοξικά λεμφοκύτταρα πολλαπλασιάζονται και δρουν εναντίον κυττάρων: α) μολυσμένων με ιό. β) καρκινικών. κύτταρα - στόχοι γ) κύτταρα μεταμοσχευμένου ιστού. 3) Τ-λεμφοκύτταρα μνήμης Είδη Τ-λεμφοκυττάρων μνήμης Υπάρχουν δύο είδη: 1) Βοηθητικά Τ-Λεμφοκύτταρα μνήμης. 2) Κυτταροτοξικά Τ-Λεμφοκύτταρα μνήμης. Ρόλος Τ-λεμφοκυττάρων μνήμης Τα Τ-λεμφοκύτταρα μνήμης: α) παράγονται μετά την έκθεση του οργανισμού σε ένα αντιγόνο. β) ενεργοποιούνται αμέσως μετά την επόμενη έκθεση του οργανισμού σε αυτό. 4) Κατασταλτικά Τ-λεμφοκύτταρα Ρόλος κατασταλτικών Τ-λεμφοκυττάρων Σταματούν την ανοσοβιολογική απόκριση μετά την επιτυχή αντιμετώπιση του αντιγόνου. (Για τον τερματισμό της ανοσοβιολογικής απόκρισης συμμετέχουν επίσης τα προϊόντα της ανοσοβιολογικής απόκρισης.) 17 ου Κείμενα 1 Κεφαλαίου Βιολογίας Γενικής Παιδείας Γ’ Λυκείου Β- λεμφοκύτταρα Είδη Λεμφοκυττάρων: Υπάρχουν 3 είδη Β-λεμφοκυττάρων 1) Τα Β-λεμφοκύτταρα (παρθένα ή ηρεμούντα ή πρώτης επαφής) 4 Μορφή των Β-λεμφοκυττάρων (παρθένων ή ηρεμούντων ή πρώτης επαφής) Έχουν (παρουσιάζουν) στην επιφάνειά τους (δηλ., την πλασματική μεμβράνη του κυττάρου) υποδοχείς, που είναι ειδικές πρωτεΐνες, τα αντισώματα ή ανοσοσφαιρίνες, που αναγνωρίζουν ένα συγκεκριμένο αντιγόνο. Ρόλος των Β-λεμφοκυττάρων (παρθένων ή ηρεμούντων ή πρώτης επαφής) Αφού ενεργοποιηθούν, πολλαπλασιάζονται και διαφοροποιούνται και δίνουν γένεση στις άλλες κατηγορίες κυττάρων, δηλ.,: 1) τα πλασματοκύτταρα 2) Τα Β-λεμφοκύτταρα μνήμης Ενεργοποίηση των Β-λεμφοκυττάρων (παρθένων ή ηρεμούντων ή πρώτης επαφής) Τα Β-λεμφοκύτταρα (παρθένα ή ηρεμούντα ή πρώτης επαφής) ενεργοποιούνται: 1) με την σύνδεση του αντιγόνου, που έχει εισέλθει στον οργανισμό, με τους υποδοχείς - αντισώματα της επιφάνειάς τους, και 2) από ουσίες που εκκρίνουν τα βοηθητικά Τ-λεμφοκύτταρα. 2) Τα πλασματοκύτταρα Μορφή των πλασματοκυττάρων Είναι μεγαλύτερα στις διαστάσεις από τα υπόλοιπα Β-λεμφοκύτταρα και έχουν πλούσιο αδρό ενδοπλασματικό δίκτυο. Δεν έχουν υποδοχείς – αντισώματα στην επιφάνεια τους. Ρόλος των πλασματοκυττάρων Παράγουν και εκκρίνουν μεγάλες ποσότητες αντισωμάτων που είναι ίδια με αυτά που υπάρχουν στην επιφάνεια των Β-λεμφοκυττάρων (παρθένων ή ηρεμούντων ή πρώτης επαφής). 3) Τα Β-λεμφοκύτταρα μνήμης Μορφή των Β-λεμφοκυττάρων Έχουν την ίδια μορφή με τα Β-λεμφοκύτταρα (παρθένα ή ηρεμούντα ή πρώτης επαφής). Παρουσιάζουν, δηλ., αντισώματα στην επιφάνειά τους. Ρόλος Β-λεμφοκυττάρων μνήμης Τα Β-λεμφοκύτταρα μνήμης: α) παράγονται μετά την έκθεση του οργανισμού σε ένα αντιγόνο. β) ενεργοποιούνται αμέσως μετά την επόμενη έκθεση του οργανισμού σε αυτό. Αντιγόνο (εκθετική αύξηση πληθυσμού μικρ/σμών) Αντισώματα (παράγονται μετά την μόλυνση) Συγκέντρωση Αντιγόνου & Αντισωμάτων Μόλυνση χρόνος Εικόνα 9. Συγκέντρωση αντιγόνου (που είναι μικροοργανισμός) και αντισωμάτων κατά τη διάρκεια της λοίμωξης. 4 . Το είδος αυτό των Β-λεμφοκυττάρων ονομάζονται πρώτης επαφής ή ηρεμούντα ή παρθένα. Ο όρος αυτός δεν υπάρχει στο βιβλίο και δίνεται εδώ για τονιστεί η διάκριση αυτού του είδους των Β-λεμφοκυττάρων από τα άλλα είδη. 18 Κείμενα 1ου Κεφαλαίου Βιολογίας Γενικής Παιδείας Γ’ Λυκείου Η ΑΝΟΣΟΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΠΟΚΡΙΣΗ Είδη Ανοσοβιολογικής Απόκρισης Πρωτογενής Ανοσοβιολογική Απόκριση: Η Ανοσοβιολογική Απόκριση που ενεργοποιείται κατά την πρώτη επαφή του οργανισμού με το αντιγόνο. Δευτερογενής Ανοσοβιολογική Απόκριση: Η Ανοσοβιολογική Απόκριση που ενεργοποιείται κατά την επαφή του οργανισμού με ένα αντιγόνο για δεύτερη (ή επόμενη φορά). Βήματα πρωτογενούς ανοσοβιολογικής απόκρισης Στάδιο 1ο 1. Έκθεση στη επιφάνεια των μακροφάγων τμημάτων του μικροοργανισμού τα οποία συνδέονται με το αντιγόνο ιστοσυμβατότητας. Τα μακροφάγα είναι αντιγονοπαρουσιαστικά κύτταρα. 2. Χάρη στα αντιγόνα που είναι εκτεθειμένα στην επιφάνεια των μακροφάγων ενεργοποιούνται τα βοηθητικά Τ-λεμφοκύτταρα. (Η ενεργοποίηση αυτή γίνεται με την επαφή μεταξύ των μακροφάγων και των βοηθητικών Τ-λεμφοκυττάρων). Στάδιο 2ο 3. Τα ενεργοποιημένα βοηθητικά Τ-λεμφοκύτταρα ενεργοποιούν με την σειρά τους τα Β-λεμφοκύτταρα (πρώτης επαφής ή παρθένα ή ηρεμούντα). Η ενεργοποίηση αυτή γίνεται με: α) ουσίες που εκκρίνουν τα βοηθητικά Τ-λεμφοκύτταρα. β) τη σύνδεση του αντιγόνου στους υποδοχείς των Β-λεμφοκυττάρων (πρώτης επαφής ή παρθένων) (Επίσης σχηματίζονται και Τ-βοηθητικά λεμφοκύτταρα μνήμης). 4. Γίνεται πολλαπλασιασμός και διαφοροποίηση των Β-λεμφοκυττάρων (πρώτης επαφής ή παρθένων ή ηρεμούντων) σε πλασματοκύτταρα 5. Γίνεται πολλαπλασιασμός και διαφοροποίηση των Β-λεμφοκυττάρων (πρώτης επαφής ή παρθένων ή ηρεμούντων) σε Β-λεμφοκύτταρα μνήμης. 6. Τα πλασματοκύτταρα εκκρίνουν στο αίμα και τη λέμφο μεγάλα ποσά αντισωμάτων ώστε να εξουδετερώσουν το αντιγόνο. 7. Παράλληλα με τα βήματα 4 και 5 τα βοηθητικά Τ-λεμφοκύτταρα βοηθούν τον πολλαπλασιασμό και την ενεργοποίηση των Τ-κυτταροτοξικών λεμφοκυττάρων. Η ενεργοποίηση αυτή γίνεται με: α) ουσίες που εκκρίνουν τα βοηθητικά Τ-λεμφοκύτταρα. Τα Τ-κυτταροτοξικά λεμφοκύτταρα πολλαπλασιάζονται και δρουν εναντίον: α) κυττάρων μολυσμένων με ιό. β) καρκινικών κυττάρων γ) κύτταρα μεταμοσχευμένου ιστού. 8. Τα βοηθητικά Τ-λεμφοκύτταρα ενεργοποιούν και τον σχηματισμό των Τ-λεμφοκυττάρων μνήμης (σχηματίζονται και Τ-κυτταροτοξικά λεμφοκύτταρα μνήμης). Στάδιο 3ο 9. Η ανοσοβιολογική απόκριση ολοκληρώνεται και σταματά (όταν αντιμετωπιστεί επιτυχώς το αντιγόνο) την κατάλληλη στιγμή με την βοήθεια α) των κατασταλτικών Τ-λεμφοκυττάρων και β) των προϊόντων της ίδιας της ανοσοβιολογικής απόκρισης. Βήματα της δευτερογενούς ανοσοβιολογικής απόκρισης Όταν ο οργανισμός αντιμετωπίσει το ίδιο αντιγόνο, δηλαδή κατά την δευτερογενή ανοσοβιολογική απόκριση ενεργοποιούνται: 1) Τα Β-λεμφοκύτταρα μνήμης, 2) τα βοηθητικά Τ-λεμφοκύτταρα μνήμης και 3) τα κυτταροτοξικά Τ-λεμφοκύτταρα μνήμης 19 ου Κείμενα 1 Κεφαλαίου Βιολογίας Γενικής Παιδείας Γ’ Λυκείου Αντιγόνο 1 μακροφάγα Πρόκειται για τα Β-λεμφοκύτταρα πρώτης επαφής Δημιουργούνται: 1) βοηθητικά Τ-λεμφοκύτταρα μνήμης 2) κυτταροτοξικά Τ-λεμφοκύτταρα μνήμης 2 βοηθητικά Τ - λεμφοκύτταρα 7 3 κυτταροτοξικά Τ -λεμφοκύτταρα Β - λεμφοκύτταρα 8 Τ – λεμφοκύτταρα μνήμης 5 4 πλασματοκύτταρα Β–λεμφοκύτταρα μνήμης 9 κατασταλτικά Τ -λεμφοκύτταρα 6 αντισώματα χυμική ανοσία κυτταρική ανοσία Εικόνα 10. Διαγραμματική απεικόνιση της πρωτογενούς ανοσοβιολογικής απόκρισης. Οι αριθμοί αντιστοιχούν στα βήματα της πρωτογενούς ανοσοβιολογικής απόκρισης που περιγράφονται στο κείμενο απέναντι. Χυμική ανοσία: Η διαδικασία που καταλήγει στην έκκριση και στην δράση των αντισωμάτων για την εξουδετέρωση των αντιγόνων Κυτταρική ανοσία: Η δράση των βοηθητικών Τ- λεμφοκυττάρων και των κυτταροτοξικών Τ- λεμφοκυττάρων 20 ου Κείμενα 1 Κεφαλαίου Βιολογίας Γενικής Παιδείας Γ’ Λυκείου Αντισώματα Γενικά Είναι τα κυριότερα κυτταρικά προϊόντα της ειδικής άμυνας Μορφή Αντισωμάτων Μοιάζουν με σφεντόνα ή με το γράμμα Υ Σύσταση Αντισωμάτων Είναι πρωτεϊνικής σύστασης. Αποτελούνται από 4 πολυπεπτιδικές αλυσίδες (2 μεγάλες και 2 μικρές). Δομή Αντισωμάτων Οι δύο μεγάλες πολυπεπτιδικές αλυσίδες ονομάζονται βαριές και οι δύο μικρές ελαφριές. Ενώνονται μεταξύ τους με ομοιοπολικούς δεσμούς. Το αντίσωμα χαρακτηρίζεται από δύο περιοχές: α) τη μεταβλητή περιοχή β) τη σταθερή περιοχή Μεταβλητή περιοχή 1) Είναι η περιοχή σύνδεσης του αντισώματος με το αντιγόνο 2) Είναι η περιοχή που προσδίδει το χαρακτηριστικό της εξειδίκευσης στο αντίσωμα. 3) Το σχήμα της μεταβλητής περιοχής οφείλεται στην αλληλουχία των αμινοξέων που αποτελούν τις πο- λυπεπτιδικές αλυσίδες Σταθερή περιοχή 1) Είναι η περιοχή του αντισώματος που δεν συμμετέχει στη σύνδεση του αντισώματος με το αντιγόνο. 2) Είναι η περιοχή που είναι ίδια σε όλα τα αντισώματα. Ρόλος αντισωμάτων Η σύνδεση του αντιγόνου με το αντίσωμα προκαλεί 1) την ενεργοποίηση του συμπληρώματος. 2) την αδρανοποίηση των παραγόμενων τοξινών. 3) την αναγνώριση του μικροοργανισμού από τα μακροφάγα. αντιγόνο ελαφριές αλυσίδες βαριές αλυσίδες ελαφριές αλυσίδες βαριές αλυσίδες μεταβλητό τμήμα αντιγόνο μεταβλητό τμήμα σταθερό τμήμα σταθερό τμήμα ομοιοπολικοί δεσμοί Εικόνα 8. Δομή του αντισώματος Χαρακτηριστικά της Δευτερογενούς Ανοσοβιολογικής Απόκρισης: 1) Ενεργοποιούνται πρώτα όλα τα είδη των λεμφοκυττάρων μνήμης (Β και Τ) που υπάρχουν ήδη. 2) Ξεκινά αμέσως η παραγωγή αντισωμάτων 3) Η ποσότητα των αντισωμάτων είναι μεγαλύτερη 21 ου Κείμενα 1 Κεφαλαίου Βιολογίας Γενικής Παιδείας Γ’ Λυκείου σύνδεση αντιγόνου με τους υποδοχείςαντισώματά του Β-λεμφοκύτταρα Β-λεμφοκύτταρα μνήμης πολλαπλασιασμός διαφοροποίηση επίδραση ουσιών από τα βοηθητικά Τ-λεμφοκύτταρα πλασματοκύτταρα ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΑΝΟΣΟΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΠΟΚΡΙΣΗ αντισώματα σύνδεση αντιγόνου με τους υποδοχείςαντισώματά του Β-λεμφοκύτταρα μνήμης Β-λεμφοκύτταρα μνήμης διαφοροποίηση εν μέρει πολλαπλασιασμός επίδραση ουσιών από τα βοηθητικά Τ-λεμφοκύτταρα πλασματοκύτταρα ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗΣ ΑΝΟΣΟΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΠΟΚΡΙΣΗ αντισώματα Εικόνα 11. Σύγκριση πρωτογενούς-δευτερογενούς ανοσοβιολογικής απόκρισης Σύγκριση πρωτογενούς-δευτερογενούς ανοσοβιολογικής απόκρισης ΑΝΟΣΟΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΠΟΚΡΙΣΗ Επαφή με το αντιγόνο Συμπτώματα νόσου Λεμφοκύτταρα μνήμης Παραγωγή αντισωμάτων Διάρκεια (μέχρι την εξουδετέρωση του αντιγόνου) ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗΣ Πρώτη Εκδηλώνονται Δεν υπάρχουν Δημιουργούνται Δεν ενεργούν Σχετικά καθυστερημένη Σε μέτριες ποσότητες Επόμενη συνήθως δεν εκδηλώνονται Υπάρχουν Πολλαπλασιάζονται Ενεργούν Άμεση Σε μεγάλες ποσότητες Μεγάλη Ελάχιστη 22 ου Κείμενα 1 Κεφαλαίου Βιολογίας Γενικής Παιδείας Γ’ Λυκείου 2 Δευτερογενής ανοσοβιολογική απόκριση Συγκέντρωση Αντισωμάτων Πρωτογενής ανοσοβιολογική απόκριση 1 χρόνος Μόλυνση Εικόνα 12 . Διαγραμματική απεικόνιση της πρωτογενούς και δευτερογενούς ανοσοβιολογικής απόκρισης. Κατά την δευτερογενή ανοσοβιολογική απόκριση: Η παραγωγή αντισωμάτων αρχίζει πολύ πιο γρήγορα. Η παραγωγή αντισωμάτων είναι πολύ μεγαλύτερη. Ανοσία Τύποι Ανοσίας: Ενεργητική Ανοσία: Παθητική Ανοσία: Όταν ο οργανισμός παράγει μόνος του τα αντισώματα για την εξουδετέρωση ενός συγκεκριμένου αντιγόνου. Όταν παρέχονται σε έναν οργανισμό έτοιμα αντισώματα από έναν άλλο οργανισμό για την εξουδετέρωση ενός συγκεκριμένου αντιγόνου. Και στις δύο περιπτώσεις Ανοσίας διακρίνουμε δύο τρόπους επίτευξης της Ανοσίας: 1) Φυσικό τρόπο (Φυσική Ανοσία) 2) Τεχνητό τρόπο (Τεχνητή Ανοσία). Τύπος Ανοσίας \ Τρόπος ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗ Όταν έλθει σε επαφή με αντιγόνο που βρίσκεται στο περιβάλλον 5. Με τη μεταφορά αντισωμάτων από τη μητέρα: 1) κατά την κύηση, μέσω του πλακούντα στο έμβρυο. 2) μέσω του θηλασμού στο νεογνό. ΤΕΧΝΗΤΗ Εμβόλια Οροί Εμβόλιο: Περιέχει νεκρούς ή εξασθενημένους μικροοργανισμούς ή τμήματά τους. Ορός 6: Περιέχει έτοιμα αντισώματα από άλλο άτομο ή ζώο. 5 . Η επαφή ενός ατόμου με το αντιγόνο δεν σημαίνει απαραίτητα ότι αυτό θα ασθενήσει. Ο ορός μέσω του οποίου επιτυγχάνεται η παθητική τεχνητή ανοσία δεν έχει σχέση με τον ορό (ή πλάσμα) του αίματος. 6. 23 ου Κείμενα 1 Κεφαλαίου Βιολογίας Γενικής Παιδείας Γ’ Λυκείου Σύγκριση Ορών - Εμβολίων ΕΜΒΟΛΙΑ ΟΡΟΙ Μη παθογόνοι παράγοντες (νεκροί ή εξασθενημένοι μικρ/σμοί ή τμήματα τους) Αποτελούν αντιγόνα και προκαλούν ανοσοβιολογική απόκριση Η χρήση τους προκαλεί ενεργητική ανοσία και προστατεύει μακροχρόνια Η χορήγησή τους δημιουργεί κύτταρα μνήμης Χρησιμοποιούνται κατά κανόνα πριν μολυνθεί ο οργανισμός Προληπτικό προϊόν Έτοιμα αντισώματα από άλλο άτομο ή ζώο Δεν προκαλούν ανοσοβιολογική απόκριση Η χρήση τους προκαλεί παθητική ανοσία και προστατεύει παροδικά Η χορήγησή τους δεν δημιουργεί κύτταρα μνήμης Χρησιμοποιούνται αφού μολυνθεί (ή υπάρχει υποψία για μόλυνση) ο οργανισμός Θεραπευτικό προϊόν Ουσίες που σχετίζονται με την άμυνα ΜΗ ΕΙΔΙΚΗ ΑΜΥΝΑ 1. Συστατικά του πλάσματος (του ορού) που καταστρέφουν μικρ/σμούς ή ενεργοποιούν την φαγοκυττάρωση. Π.χ.: συμπλήρωμα, προπερδίνη. 2. Σμήγμα: λιπαρά οξέα 3. Ιδρώτας: γαλακτικό οξύ, λυσοζύμη 4. Βλέννα 5. Υδροχλωρικό οξύ 6. Δάκρυα και σάλιο: λυσοζύμη 7. Ινώδες 8. Ουσίες από τραυματισμένα κύτταρα 9. Πύον 10. Ιντερφερόνες 11. Αντιϊκές πρωτεΐνες των οποίων η παραγωγή ενεργοποιείται από τις ιντερφερόνες ΕΙΔΙΚΗ ΑΜΥΝΑ 1. Αντισώματα α) υποδοχείς στην επιφάνεια των Β-λεμφοκυττάρων. β) που εκκρίνονται από τα πλασματοκύτταρα. γ) υποδοχείς στην επιφάνεια των Β-λεμφοκυττάρων μνήμης. 2. Ουσίες που εκκρίνουν τα βοηθητικά Τ-λεμφοκύτταρα για να ενεργοποιήσουν τα Β-λεμφοκύτταρα και τα Τ- λεμφοκύτταρα 3. Αντιγόνα ιστοσυμβατότητας . Υποενότητα 1.3.4 ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΕΠΙΚΤΗΤΗΣ ΑΝΟΣΟΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ (AIDS) Γενικά Ανοσοβιολογική Ανεπάρκεια: Είναι η εξασθένηση της λειτουργίας του ανοσοβιολογικού συστήματος του ανθρώπινου οργανισμού. Είδη ανοσοβιολογικής ανεπάρκειας: 1) Κληρονομική 2) Επίκτητη Ονομασία Ασθένειας: Σύνδρομο Επίκτητης Ανοσοβιολογικής Ανεπάρκειας (Acquired Immune Deficiency Syndrome Εμφάνιση του AIDS: Εμφάνιση της ασθένειας κατά τα τέλη της δεκαετίας του ‘70 Ανίχνευση της ασθένειας το 1981 Αιτιολογία Ασθένειας: Ο ιός ΗIV (Human Immunodeficiency Virus) 24 ου Κείμενα 1 Κεφαλαίου Βιολογίας Γενικής Παιδείας Γ’ Λυκείου Θεωρία Προέλευσης: Ιός που προήλθε, μετά από συνεχείς μεταλλάξεις, από τον ιό που προσβάλλει τον αφρικανικό πίθηκο. Επιδημιολογία: Η εξάπλωση της ασθένειας έχει πάρει εκρηκτικές διαστάσεις. Δομή του ιού Δομή του ρετροϊού Αποτελείται από 2 μόρια μονόκλωνου RNA συνδεδεμένα το καθένα με 1 μόριο του ενζύμου «αντίστροφη μεταγραφάση». ένζυμο «αντίστροφη μεταγραφάση» που καταλύει την σύνθεση DNA από RNA μονόκλωνο RNA Εικόνα 13. Δομή του ρετροϊού. Περιβλήματα α) καψίδιο πρωτεϊνικής φύσης β) έλυτρο λιποπρωτεϊνικής φύσης Περιεχόμενο: α) RNA σαν γενετικό υλικό β) το ένζυμο «αντίστροφη μεταγραφάση» που καταλύει την αντίδραση: μονόκλωνο RNA → μονόκλωνο DNA (αλλά και άλλα ένζυμα που είναι χρήσιμα για τον πολλαπλασιασμό του). Υπάρχουν 2 μόρια μονόκλωνου RNA συνδεδεμένα το καθένα με 1 μόριο του ενζύμου «αντίστροφη μεταγραφάση». Σχέση περιβλημάτων και γενετικού υλικού Το περιέχει τις γενετικές πληροφορίες για την σύνθεση: 1) των περιβλημάτων του δηλ., του καψιδίου και του ελύτρου. 2) των ενζύμων του. Κύτταρα - στόχοι του ιού HIV 1) Βοηθητικά Τ-Λεμφοκύτταρα * 2) Κυτταροτοξικά Τ- Λεμφοκύτταρα 3) Νευρικά κύτταρα Σημασία που έχει η εξειδίκευση του ιού για τα βοηθητικά Τλεμφοκύτταρα: Δεν υπάρχει η δυνατότητα ενεργοποίησης του ανοσοβιολογικού συστήματος, όπου τα βοηθητικά Τ - Λεμφοκύτταρα παίζουν σημαντικό ρόλο. Διαδικασίες Μόλυνσης και Πολλαπλασιασμού του ιού HIV 1) Μόλυνση α) προσκόλληση του ιού στο κύτταρο με τη βοήθεια των ειδικών υποδοχέων που υπάρχουν στα κύτταρα. β) είσοδος του RNA του ιού στο κύτταρο, ενώ το έλυτρο μένει έξω από το κύτταρο. 2) Μετατροπή του RNA του ιού σε DNA α) μονόκλωνο RNA μονόκλωνο DNA (με τη βοήθεια του ενζύμου «αντίστροφη μεταγραφάση») β) μονόκλωνο DNA → δίκλωνο DNA (με τη βοήθεια των ενζύμων του κυττάρου-ξενιστή). Δυνατότητες που υπάρχουν για το δίκλωνο DNA του ιού α) Το DNA του ιού ενσωματώνεται στο DNA του κυττάρου. Δηλ., ο ιός βρίσκεται σε λανθάνουσα κατάσταση. β) Ο ιός να αρχίζει να πολλαπλασιάζεται. 25 ου Κείμενα 1 Κεφαλαίου Βιολογίας Γενικής Παιδείας Γ’ Λυκείου Τρόποι Μετάδοσης Συγκέντρωση του ιού HIV στα βιολογικά υγρά 1 2 3 Αίμα Σπέρμα Κολπικές εκκρίσεις 1 2 3 4 5 Σάλιο Δάκρυα Ιδρώτας Μητρικό γάλα Εγκεφαλονωτιαίο υγρό Βιολογικά υγρά στα οποία ο ιός ΗIV ανιχνεύεται σε πολύ μεγαλύτερες συγκεντρώσεις. Βιολογικά υγρά στα οποία ο ιός HIV ανιχνεύεται σε μικρότερες συγκεντρώσεις. (σύμφωνα με τα προηγούμενα) Κυριότεροι τρόποι μετάδοσης * 1) Με μετάγγιση αίματος 2) Με χρήση μεταχειρισμένης σύριγγας 3) Με σεξουαλική επαφή 4) Από μητέρα σε έμβρυο κατά τον τοκετό Δεν έχει αποδειχθεί μετάδοση της ασθένειας με άλλους τρόπους Προφυλάξεις για την μη μετάδοση της νόσου 1) Έλεγχος αίματος που προορίζεται για μεταγγίσεις 2) Χρησιμοποίηση συριγγών μιας χρήσης μόνο μια φορά 3) Πλήρης αποστείρωση ιατρικών και οδοντιατρικών εργαλείων 4) Χρήση προφυλακτικού Διάγνωση της νόσου Τρόποι διάγνωσης 1) Με ανίχνευση του RNA του ιού 2) Με ανίχνευση των ειδικών αντισωμάτων για τον ιό. * Η ύπαρξη ειδικών αντισωμάτων (ή ειδικών κυτταροτοξικών Τ-Λεμφοκυττάρων) δεν σημαίνει και ανοσία, διότι μακροπρόθεσμα καταστρέφεται το ανοσοβιολογικό σύστημα. Χρόνος Διάγνωσης 6 εβδομάδες έως 6 μήνες από τη μόλυνση. Αντιμετώπιση της Ασθένειας Λόγοι μη ύπαρξης αποτελεσματικών μέσων 1) Ο ιός καταστρέφει τα κύτταρα του ανοσοβιολογικού συστήματος, που είναι τα μόνα που μπορούν να αντιμετωπίσουν οποιοδήποτε άλλο ιό. 2) Ο ιός έχει την ικανότητα να μεταλλάσσεται με ταχείς ρυθμούς. Μέσα αντιμετώπισης 1) Φάρμακα - Παρεμποδιστές της αντίστροφης μεταγραφάσης: i) ΑΖΤ, ii) DCC Μειονεκτήματα: Προκαλούν σοβαρές παρενέργειες 2) Εμβόλιο: Δεν υπάρχει. Η παρασκευή εμβολίου βρίσκεται σε πειραματικό στάδιο. Λόγοι αποτυχίας: Πολυμορφικότητα του ιού λόγω της ικανότητάς του να μεταλλάσσεται. 3) Ενημέρωση: για τον περιορισμό μετάδοσης της νόσου. Κοινωνικό Πρόβλημα Α) Αύξηση κρουσμάτων με ταχείς ρυθμούς (κυρίως σε ορισμένες χώρες της Αφρικής) Β) Ανάγκη χρηματοδότησης επιστημονικών ερευνών από τα ανεπτυγμένα κράτη 26 ου Κείμενα 1 Κεφαλαίου Βιολογίας Γενικής Παιδείας Γ’ Λυκείου Στάδια της ασθένειας του AIDS Στάδιο Του Φορέα Εκδήλωσης Ασθένειας Χρονική διάρκεια Συμπεριφορά ιού μέσα στον οργανισμό 6 εβδομάδες έως 6 μήνες (μετά τη μόλυνση) 1) Μόλυνση α) προσκόλληση του ιού στο κύτταρο β) είσοδος του RNA του ιού στο κύτταρο 2) Μετατροπή του RNA του ιού σε DNA α) μονόκλωνο RNA μονόκλωνο DNA (με αντίστροφη μεταγραφάση) β) μονόκλωνο DNA δίκλωνο DNA (με ένζυμα του κυττάρου-ξενιστή) Δυνατότητες που υπάρχουν για το δίκλωνο DNA του ιού α) Συνήθως ο ιός βρίσκεται σε λανθάνουσα κατάσταση. Δηλ., το DNA είναι ενσωματωμένο στο DNA του κυττάρου-ξενιστή. β) Ενδεχομένως ο ιός να αρχίζει να πολλαπλασιάζεται. Συμπτώματα Συνέπειες Εμφάνιση λοιμώξεων, που γρήγορα παρέρ- Δεν υπάρχει υποψία για την ύχονται παρξη της νόσου Μετά το διάστημα αυτό γίνεται συνήθως διάγνωση της νόσου Το άτομο-φορέας μπορεί να μεταδίδει τη νόσο. Με την πάροδο του χρόνου το άτομο οδηγείται στο θάνατο, 7 έως 10 Εμφάνιση τυπικής συμπτωματολογίας Ο ιός πολλαπλασιάζεται και καταστρέφει τα βοηθητικά χρόνια μετά (υψηλός πυρετός, έντονες λοιμώξεις, διάρ- λόγω7 των ευκαιριακών λοιμώΤ- λεμφοκύτταρα. ξεων και της αδυναμίας του τη μόλυνση ροιες) ανοσοβιολογικού συστήματος να τις αντιμετωπίσει. 7 . Όσο καταστρέφονται τα βοηθητικά Τ - λεμφοκύτταρα, τόσο πιο ευάλωτος γίνεται ο οργανισμός στους μικροοργανισμούς (αλλά και στην ανάπτυξη καρκίνου). Τελικά το άτομο αποβιώνει ή από ευκαιριακές λοιμώξεις ή και από καρκίνο. Ευκαιριακές λοιμώξεις χαρακτηρίζονται εκείνες που σε ένα άτομο με υγιές ανοσοβιολογικό σύστημα, είτε δεν θα αναπτύσσονταν καθόλου, είτε θα ήταν ακίνδυνες. 27 Κείμενα 1ου Κεφαλαίου Βιολογίας Γενικής Παιδείας Γ’ Λυκείου
© Copyright 2024 Paperzz
