1ο ΕΠΑΛ ΑΜΑΛΙΑ∆ΑΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ: ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΗΛΕΙΑΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2012-13 2ο ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ Οµάδα ερευνητικής εργασίας 1.Παπαδόπουλος Χαράλαµπος 2.Παρασκευόπουλος Γεώργιος 3.Πετρόπουλος Κωνσταντίνος 4.Προύς Αντρέας 5.Ρραπάι Ερτίλ 6.Σάλα Κλέβιν 7.Σαµαράς Γεώργιος 8.Στέργιος Άγγελος 9.Στουφής Ηλίας 10.Τεµπονέρας Νίκος 11.Τριανταφυλλόπουλος Νίκος 12.Τσακοπιάκος ∆ηµήτρης 13.Τσακοπιάκος Κωνσταντίνος 14.Χριστογιώργος Γιάννης 15.Χριστοδουλόπουλος Χρήστος 16.Χρυσανθόπουλος Γιώργος 17.Χρυσανθοπούλου Σωτηρία Επιβλέποντες Εκπαιδευτικοί: Ξύδης Παναγιώτης ΠΕ14 Παπαδόπουλος Πέτρος ΠΕ01 1 Περιεχόµενα 1.Πρόλογος………………………………………………σελ.3 2. Άγιος Ιωάννης στο Τζαµί Πηνείας Παναγία η ∆αφνιώτισσα ………………………………σελ.4 3.Παναγία Καθολική Γαστούνης………………………..σελ.6 4.Το Βυζαντινό µοναστήρι της Παναγίας της Βλαχέρνας.σελ.8 5.Ιερά Μονή Μεταµόρφωσης του Σωτήρος……………σελ.9 6.Ιερός Ναός Αγίας Σοφίας Ανδραβίδας……………….σελ.12 7.Ιερά Μονή Αγίου Νικολάου Φραγκοπηδήµατος…….σελ.15 8.Παναγία η Κρεµαστή…………………………………σελ.16 9.Ιερό µοναστήρι Παναγίας της Σκαφιδιώτισσας………σελ.18 10.Ιερά Μονή Φραγκαβίλλας…………………………..σελ.20 11.Ιερά Μονή Προφήτου Ηλία…………………………σελ.21 12.Ιερός Ναός Αγίου Γεωργίου Αµαλιάδας……………σελ.22 13.Βιβλιογραφία………………………………………..σελ.23 2 Πρόλογος Το θέµα µας για την ερευνητική εργασία ήταν τα εκκλησιαστικά µνηµεία της Ηλείας. Προσπαθήσαµε να συλλέξουµε διάφορες πληροφορίες από βιβλιογραφία αλλά και από το διαδίκτυο. Στην έρευνα µας παρουσιάζονται τα εκκλησιαστικά µνηµεία των δήµων Ήλιδας, Πηνειού καθώς και τα σηµαντικότερα µοναστήρια της ευρύτερης περιοχής της Ηλείας. Σκοπός της παρούσας εργασίας ήταν µέσα από την συλλογή πληροφοριών να αναδείξουµε τη σπουδαιότητα των εκκλησιαστικών µνηµείων καθώς και την συνεισφορά τους στο θρησκευτικό συναίσθηµα των κατοίκων. Για την επιτυχία του σκοπού αυτού χωριστήκαµε σε τρεις οµάδες όπου η κάθε µια αναζήτησε πληροφορίες για κάθε περιοχή που προαναφέραµε. Στην προσπάθεια µας αυτή αντιµετωπίσαµε διάφορα προβλήµατα τα οποία ξεπεράσαµε µε τη βοήθεια των καθηγητών µας κ. Πέτρο Παπαδόπουλο και κ. Παναγιώτη Ξύδη. Όπως ήταν φυσικό στην παρούσα ερευνητική εργασία δεν προλάβαµε να αναφερθούµε σε όλα τα εκκλησιαστικά µνηµεία της Ηλείας αλλά σε ένα µέρος αυτών. Ελπίζουµε σε επόµενες εργασίες να συµπληρώσουµε τα όποια κενά αφήσαµε διότι ο πλούτος των εκκλησιαστικών µνηµείων της Ηλείας είναι τεράστιος. 3 ΑΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΤΟ ΤΖΑΜΙ ΠΗΝΕΙΑΣ Στην περιοχή του Τζαµί (σήµερα Ωραία) υπήρχε ένα εκκλησάκι του Αγιάννη που γιορτάζει στις 29 Αυγούστου. Το εκκλησάκι αυτό ήταν από την Τουρκοκρατία αφού µάλιστα κατά την παράδοση συνυπήρχε µε ένα τούρκικο τζαµί στον ίδιο χώρο. Το τζαµί αυτό µε απόφαση της τοπικής επαρχιακής διοίκησης τότε µε έπαρχο κάποιον Κοτσοµήτη από του Σκλίβα γκρεµίστηκε. Η εκκλησία όµως συντηρήθηκε και κάθε χρόνο στις 29 Αυγούστου γύρω από το χώρο της εκκλησίας γινόταν εµποροζωοπανήγυρις, η οποία τον προπερασµένο αιώνα διαρκούσε δεκαπέντε ηµέρες ενώ µέχρι τα µέσα περίπου του περασµένου αιώνα (1960) το πανηγύρι διαρκούσε µία βδοµάδα. Σήµερα βέβαια έχει περιοριστεί µόνον στο θρησκευτικό µέρος (Εσπερινός-Λειτουργία) και φτιάχνονται παράγκες µόνον για γουρνοπούλα κατά παράβαση µάλιστα των θρησκευτικών κανόνων της νηστείας της 29ης Αυγούστου. 4 Παναγία η ∆αφνιώτισσα Στην περιοχή της Πηνείας εντοπίστηκε ο ναός της Παναγίας της ∆αφνιώτισσας, νοτιανατολικά του οµώνυµου χωριού του ∆ήµου Αµαλιάδος. Είναι χτισµένος στη δεξιά όχθη του Μπεσεραίικου ρέµατος. Παλαιότερη ισοπέδωση του περιβάλοντος χώρου είχε ως αποτέλεσµα την καταστροφή τάφων, του ερειπωµένου νάρθηκα καθώς και άλλων οικοδοµικών λειψάνων. Στη σηµερινή του µορφή είναι τρίκλιτη βασιλική που καλύπτεται µε ενιαία διρρυτη στέγη. Ανατολικά καταλήγει σε τρεις αψίδες από τις οποίες η κεντρική είναι πεντάπλευρη και οι πλάγιες τρίπλευρες. Στο ναό έγινε καθαρισµός και µερική ανασκαφή η οποία ανακάλυψε το νάρθηκα καθώς και τις παλαιότερες φάσεις των αψίδων της ανατολικής πλευράς. Στο ναό έγιναν έρευνες από τους συντηρητές της έκτης εφορίας για την ύπαρξη τοιχογραφικού στρώµατος κάτω από τα νεώτερα επιχρίσµατα, χωρίς θετικά αποτελέσµατα. Τα ευρήµατα από την ανασκαφική έρευνα έδειξαν ότι ο ναός χρονολογείται από τη µέση βυζαντινή περίοδο. 5 Ο Ορθόδοξος Ναός της Παναγίας της Καθολικής Γαστούνη Αρχικά η παρέλευση τόσων αιώνων, δεν έχει προκαλέσει µεγάλη ζηµία στις εικόνες και τις τοιχογραφίες του ναού. Όσο επιπόλαια ενεργεί του Ιωαννίκιος, το 1702, να ζωγραφίσει εκ νέου αυτές .Επίσης ο ναός αυτός γιορτάζει κάθε τρίτη το Πάσχα και το δεκαπενταύγουστο. Η εικόνα τις πανάγιας είναι θαυµατουργή. Οι άνθρωποι τις περιοχής τρέφουν βαθύτατα σεβασµό σ΄αυτην και, στις διάφορες αναλγές τους, επικαλούνται την συνδροµή τις. Τ΄ όνοµά τις δεν έχει καµία σχέση µε του καθολικούς, αλλά µας δείχνει την απέραντη, την καθολική αγάπη τις για όλους τους ανθρώπους .Η καθολική της Γαστούνης φέρνει την τάση και τις επιδράσεις των εκκλησιών της Αργολίδας που κατά το Μανόλη Χατζηδάκη στην <<Ιστορία του Ελληνικού Έθνους>> <<βασίζοντας στον οργανωµένο εµπλουτισµού της χρωµατικής ποικιλίας στους επίπεδους τοίχους, κι όχι µόνο στον τονισµό των αρµών, αλλά και µε σχέδια περίτεχνα.<<Είναι ύψος 0,87 µέτρου και πλάτους 0,66, είναι ωραία και κιτρινωπή, επί θρόνου ήδη και επάργυρος, αρκούντως αρχαία, ουχί δε εκ κηροµαστίχης, ως νοµίζεται και ως είναι τω όντι εκ κηροµαστίχης η αρχαιότατη εικών της Θεοτόκου εν Μεγάλο Σπηλαίο, αλλ’ είναι οµοιότατη τη της Παναγίας του Βαρθολοµιού, αµφότεροι του 12ου αιώνος>>. Ο κ. Κώστας Λούµπας αναφερόµενος σε µια µεγάλη µεταγενέστερη εικόνα, γράφει: <<Την εικόνα διαστάσεων 2Χ1,5 µ., έκανε ο αγιογράφος Σοφοκλής Α’, στηριζόµενος σε διηγήσεις κατοίκων και όπως ο ίδιος σηµειώνει: <<…παρακινηθείς εκ της φήµης ταύτης έσυρα της γραφίδα ζητών την συγγνώµην την φαντασιοδεστέρων καλλιτεχνών>>. ∆υο αρχαιολόγοι του Υπουργείου Πολιτισµού, υποστηρίζουν ότι το βόρειο και δυτικό µέρος του ναού, παρουσιάζει αρχιτεκτονικά στοιχεία του 6ου µ.Χ. αιώνα. Εκεί υπήρχε και καταπακτή. Αυτό θα πρέπει να σηµαίνει, ότι ο σηµερινός ναός χτίστηκε πάνω σε θεµέλια άλλου παλαιότερου ή ότι η ανέγερση του υπάρχοντος σήµερα, άρχισε από τον 6ο αιώνα και τελείωσε κατά τον 11ο ή 12ο αιώνα. Νοµίζω ότι η δεύτερη εκδοχή, φαίνεται ελάχιστα πιθανή. Εντύπωση προκαλεί στον επισκέπτη η µεγάλη εικόνα του 1880, που αναπαριστά µε αρκετή αφέλεια διάφορες στάσεις από ένα τοπικό θαύµα στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, το 1580. Επειδή η εικόνα της Παναγίας προκαλούσε θαυµασµό και λατρεία στον κόσµο της περιοχής, ο Τούρκος πασάς της Γαστούνης, ενοχλήθηκε και πρόσταξε έναν αράπη να την κοµµατιάσει µε 6 το τσεκούρι. Οι Τούρκοι εξαγριώθηκαν και απειλούσαν σφαγή κατά των χριστιανών της Γαστούνης, γιατί τους θεώρησαν ως υπαίτιους του εξαφανισµού του παλικαριού τους. Οι βυζαντινοί ναοί που χτίστηκαν στην περιοχή µας πριν ή και στα χρόνια της παντοδυναµίας των φράγκων, διακρίνονται για την αρχιτεκτονική τους µορφή και την αισθητική τους χάρη. Οι σωστές αναλογίες, η αρµονική τους διαρρύθµιση µέσα και έξω, οι πολλές τοιχογραφίες και οι θαυµάσιες εικόνες, δείχνουν ξεκάθαρα ότι οι Έλληνες µε πολλή άνεση αλλά και φαντασία κατασκεύασαν αυτούς και τους συντηρούσαν στα χρόνια της Κουγκέστας . Αυτό δείχνει ότι οι Έλληνες, αν και καταδυναστεύονταν από τους Λατίνους, όχι µόνο δεν λύγισαν, αλλά δεν έδειξαν ποτέ καµιά διάθεση συµβιβασµού και υποχώρησης. Ο ναός της Παναγίας της Καθολικής στη Γαστούνη, είναι χτισµένος τον 11ο αιώνα ή, κατά την επικρατέστερη άποψη, στα µέσα του 12ου αιώνα. Έχει µήκος 14,50 µ. και πλάτος 10 µ., χωρίς τη µεταγενέστερη προσθήκη του. Είναι βυζαντινού ρυθµού και έχει σχήµα σταυρού. Η µεταγενέστερη προσθήκη στη δυτική του πλευρά αλλάζει κάπως την αρµονία του. Ο υψηλότερος θόλος του είναι οκτάεδρος. Στη βορινή πύλη του το οξυκόρυφο τόξο προδίνει γοτθική τεχνοτροπία, όπου µπορεί να θεωρηθεί ως η µοναδική ένδειξη δυτικής επίδρασης. 7 ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΒΛΑΧΕΡΝΑΣ Βρίσκεται 2,5 χλµ NA από την Kυλλήνη. Tο καθολικό του γυναικείου µοναστηριού είναι τρίκλιτη βασιλική µε εξωνάρθηκα, εσωνάρθηκα, πρόναο και κυρίως ναό. Tο µοναστήρι, όπως φαίνεται από την αρχιτεκτονική του, άρχισε να χτίζεται κατά τους Βυζαντινούς Χρόνους (τέλος 12ου αι.) και ολοκληρώθηκε από τους Φράγκους. Στο εσωτερικό του έχει αξιόλογες αγιογραφίες και την ωραία εικόνα της Παναγίας της Bλαχέρνας. Λίγο πιο µακριά από τη Γλαρέντζα, µέσα σε µια θαυµάσια κοιλάδα, σκεπασµένο από αιωνόβιες ελιές, βρίσκεται το αρχαίο µοναστήρι των Βλαχερνών, µε την βυζαντινή εκκλησία, που οι Φράγκοι την είχαν εν µέρει µετατρέψει σε γοτθικού ρυθµού. Εκεί µέσα σώζονται τάφοι παλαιών Φράγκων µεγιστάνων µε κοµψά ανάγλυφα οικόσηµα µε λατινικές επιγραφές. Η Βλαχέρνα, Μονή της Παναγίας των Βλαχερνών (και η γύρω περιοχή), βρίσκεται Ν.Α. της Γλαρέντζας. Ο Ιερός Ναός της Παναγίας κτίσθηκε µεταξύ Ι-ΙΒ αιώνα µε φράγκικες προσθήκες. Ο ναός είναι αφιερωµένος στο Γεννέσιο της Θεοτόκου. Η Μονή αυτή, την οποία ο William Gell αναφέρει ως "Monastery Blakeriana", έλαβε το όνοµα Βλαχέρνα σε ανάµνηση της Μονής των Βλαχερνών στην Κωνσταντινούπολη. Μνηµονεύεται δε αυτή στο έµµετρο έργο "Άνθη νοητά" του λογίου από την Σκόπελο του ΙΗ αιώνα Κωνσταντίνου Καισαρείου ∆απόντε. Εδώ, σ' αυτό το µοναστήρι µπορεί να περάσει κανείς ώρες καλογερικές πραγµατικά πολιτισµένες. Στο µοναστήρι τούτο όλα είναι πρόσχαρα, καθαρά, ευχάριστα, άνετα. Και οι άνθρωποι' του µπορούν να σου προσφέρουν λαµπρά δείγµατα εσωτερικής καλλιέργειας, πολιτισµού και ανθρωπισµού.Το Μοναστήρι είναι κτισµένο µέσα σε µια θαυµάσια κοιλάδα, σκεπασµένο από αιωνόβιες ελιές και πράσινη συµφωνία δέντρων, θάµνων και λουλουδιών. Μέσα σε τέτοια κατατόπια, χτισµένο µε πολύτεχνη σοφία σε αέρινο και ηλιοφώτιστο πλάτωµα, βρίσκεται το µοναστήρι της Παναγίας των Βλαχερνών µε την εξαίσια φραγκοβυζαντινή εκκλησία του. Στον ευρύχωρο περίβολο του ανοιχτόκαρδα αναδίνουν φιλόξενη διάθεση, άλλωστε φιλοξενούν και στεγάζουν ένα γηροκοµείο. 8 ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΩΣ ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΟΣ Ένα από τα παλαιότερα σωζόµενα ιστορικά προσκυνήµατα στην περιοχή της Ηλείας είναι αυτό της Μεταµορφώσεως Του Σωτήρος στη Βουλιαγµένη (Μπουρντάνου) της Πηνείας. Βρίσκεται µερικές εκατοντάδες µέτρα έξω από το χωριό, το ∆.∆. Βουλιαγµένης του ∆ήµου Πηνείας.Η σηµερινή µορφή του Καθολικού της Μονής είναι βασιλική χωρίς τρούλο, αν και για παλαιότερα αναφερόταν ότι ήταν βασιλική µε τρούλο.Η Εκκλησία λειτουργεί κάθε Πέµπτη και την τέταρτη Κυριακή κάθε µήνα. Επίσης, αγρυπνίες γίνονται στις 24 Σεπτεβρίου (µνήµη του Αγίου Σιλουανού του Αθωνίτου) και στις 31 ∆εκεµβρίου (µνήµη της Οσίας Μελάνης της Ρωµαίας).Τα ευλαβέστερα κειµήλια ενός ορθόδοξου µοναστηριού είνα τα λείψανα των Αγίων της πίστεως και οι Εικόνες της Λατρείας. Η Ιστορική εικόνα της Μονής ευρέθη κοντά στην πηγή, όπου υπάρχει το Αγίασµα. Το Αγίασµα είναι µια µεγάλη ευλογία για τους ευλαβείς προσκυνητές και πνευµατική ανάσα. Η πηγή βρίσκεται στο χώρο της Μονής.Στην Πανήγυρη της Μονής γίνεται Λιτανεία της Ιεράς Εικόνας και Αρτοκλασία κάθε χρόνο, µε χοροστασία του Σεβασµιωτάτου Μητροπολίτου Ηλείας.Με µέριµνα του Μητροπολίτου κ. Γερµανού αναβίωσε η µοναχική παρουσία στην Ιερά Μονή µε την παρουσία δύο µοναζουσών µέχρι στιγµής, ενώ το έργο τους υποστηρίζεται από την Ιερά Μητρόπολη.Η Ιερά Εικόνα αποτελεί πηγή ιαµάτων για τους πιστούς, οι οποίοι προστέχουν µε πίστη και λαµβάνουν την ίαση.Επίσης υπάρχει ιερά λειψανοθήκη που περιέχει λείψανα οστών και ασκητών µοναχών που έζησαν και εναρέστησαν τον Τριαδικό Θεό. Στην πανήγυρη της Ιεράς Μονής τα Άγια Λείψανα εκτίθενται σε προσκύνηµα.Η αρχιτεκτονική µορφή του καθολικού της Ιεράς Μονής έχει υποστεί αλλαγές κατά καιρούς, καθώς υπέστη πολλές καταστροφές. Μόνο το δάπεδο σώζεται στην πρώτη του µορφή, ενώ το υπόλοιπο κτίσµα είναι µεταγενέστερο. Το τέµπλο και η εικονογραφησή του είναι περίπου 200 ετών. Η Ιερά Εικόνα πυρπολήθηκε χωρίς να υποστεί ζηµιά το 1872, ενώ οι κάτοικοι της Βουλιαγµένης και των γύρω χωριών της περιοχής της Πηνείας δείχνουν µε την παρουσία τους την ευλάβεια τους στις Θείες Λειτουργείες και τις Εορτές της Μονής. Η προφορική παράδοση θέλει την ιστορία της Μονής να ξεκινά από τον 12ο και τον 13ο αιώνα, όταν η ορθόδοξη παρουσία στην Ηλεία θα δεχόταν την επίθεση της Φράγκικης επεκτατικότητας και της Καθολικής εκκλησίας η οποία θα προσπαθήσει να επεκτείνει τη δράση της σε όλη την Πελοπόννησο. 9 Στις έξι Αυγούστου η Εκκλησία εορτάζει την ανάµνηση της υπέρλαµπρης Μεταµορφώσεως του Σωτήρος ηµών Ιησού Χριστού. Σύµφωνα µε τους ιερούς Πατέρες, και ιδίως κατά τον Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστοµο, επειδή ο Χριστός προείπε στους Μαθητές Του τα όσα Πάθη επρόκειτο να συµβούν στον Ίδιο, και στη συνέχεια σε αυτούς, θέλησε να τους δυναµώσει την υπάρχουσα πίστη, αφού τα µεν πάθη και ο θάνατός ήταν πράγµατα γνώριµα και µάλιστα επώδυνα, ενώ τα αγαθά που τους υποσχόταν πράγµατα ελπίδας. Αφού, λοιπόν, τα «άπαντα ... της φρικτής οικονοµίας τελέσας θεοπρεπώς», παραλαµβάνει τους προκρίτους των Αποστόλων, τον Πέτρο, τον Ιωάννη και τον Ιάκωβο, και ανεβαίνει µαζί τους στο όρος Θαβώρ, όπου «µυστικώς της Τριάδος τον τύπον υποδείκνυσι», σύµφωνα µε τον υµνογράφο της εορτής.Τότε, όπως µαρτυρούν οι Ευαγγελιστές, το πρόσωπό Του έγινε "έτερο", πιο λαµπερό από τον ήλιο, και τα ενδύµατά του κατάλευκα σαν το φως. Εκείνη δε την ώρα εµφανίστηκαν οι Προφήτες Μωυσής και Ηλίας, οι οποιοί και συνωµιλούσαν µαζί Του. Ο δε Πέτρος βιώνοντας το θείο αυτό γεγονός, απευθυνόµενος προς τον Ιησού του είπε: «Κύριε, καλόν εστιν ηµάς ώδε είναι...». Και ενώ ακόµη ο Πέτρος µιλούσε στον Χριστό, τους κάλυψε φωτογενής νεφέλη. Επί του προκειµένου, ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαµάς επισηµαίνει ότι οι Μαθητές είχαν την αίσθηση ότι εισήλθαν σε φωτεινή νεφέλη, αφού ο Χριστός, λόγω της υπερβολικής λαµπρότητάς του, κατέστη αόρατος από τους οφθαλµούς τους. Απ' αυτήν την νεφέλη, «ήχος...ανεπέµπετο, θεόκτυπος βεβαιών τό θαύµα, ο Πατήρ γάρ τών φώτων, Ούτός εστιν Υιός ο αγαπητός µου, τοίς Αποστόλοις ανεβόα, ού ακούετε», σηµειώνει ο υµνογράφος. Οι δε µαθητές «τήν ακτίνα τού προσώπου .... µή φέροντες … εις γήν κατεβαρύνοντο». Στη συνέχεια, όταν ανασήκωσαν το κεφάλι τους, δεν είδαν κανένα άλλο, παρά µόνο τον Ιησού, ο οποίος τους παρήγγειλε να µην αναφέρουν σε κανένα το γεγονός µέχρι που ο Ίδιος να αναστηθεί εκ των νεκρών. 10 ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΚΑΙ ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ Ερχόµενος ο επισκέπτης στηον χώρο της Ιεράς Μονής µπορεί να θαυµάσει την οµορφιά της Ηλειακής Γης µέσα από τα ξεχωριστά τοπία της Πηνείας. Βουνά, λόφη, πεδιάδες µέσα στο πράσινο, µε µια ποικιλία χλωρίδας που καθηλώνει τον περιηγητή. Στην περιοχή της Βουλιαγµένης, εντός των ορίων ή κοντά σ'αυτήν, υπάρχουν και άλλα αξιοθαύµαστα προσκυνήµατα. Καταγράφουµε εδώ µερικά βασικά: 1.Ιερός Ναός κοιµήσεως Θετόκου στο κέντρο της Βουλιαγµένης. Εδώ βρίσκεται και το κοιµητήριο του χωριού. Πρόκειται για µια περικαλλή και νέα σχετικά εκκλησία που καλύπτει τις λειτουργικές ανάγκες των πιστών. 2.Άγιος Γεώργιος: βρίσκεται σε κορυφή του λόφου και πανηγυρίζει στη µνήµη του Τροπαιοφόρου Αγίου. Υπήρχε παλιά το έθιµο των αγώνων µε την κουλούρα για το νικητή. 3.Άγιος ∆ηµήτριος 4.Άγιοι θεόδωροι 5.Άγιος Αθανάσιος 11 ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ. ΦΡΑΓΚΙΚΟΣ ΝΑΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α Από το πέρασµα του χρόνου ένα από τα σηµαντικά µνηµεία της Ηλείας στέκεται αγέρωχο µέσα στη φθορά του χρόνου. Σχεδόν 8 αιώνες στέκεται επιβλητική στα µάτια των περαστικών, ο ναός της Αγίας Σοφίας στην Ανδραβίδα.800 χρόνια ιστορίας, µύθων και θρύλων...Οι Φράγκοι εισέβαλαν στην Πελοπόννησο στις αρχές του 13ου αιώνα. Συγκεκριµένα το 1204 µΧ, ο Γάλλος σταυροφόρος Γοδοφρείδος Α΄, µαζί µε τον φίλο του και συναγωνιστή Γουλιέλµο Σαµπλίτην, επιχείρησαν να καταλάβουν την Πελοπόννησο, θέλοντας να προλάβουν τον άρχοντα του Ναυπλίου Βονιφάτιο. Οι δύο Γάλλοι συνεπικουρούµενοι από 120 ιππότες κατέλαβαν την Αχαΐα, κατόπιν την Πάτρα και ακολούθως έφτασαν στον Ηλειακό κάµπο. Η πόλη της Ανδραβίδας , πριν ακόµα καταληφθεί από τους Φράγκους, ήταν η µεγαλύτερη πόλη της περιοχής, στην οποία βρισκόταν και η έδρα του Βυζαντινού διοικητή. Η στρατηγική της θέση, σύµφωνα µε τον καθηγητή Antoine Bon οφειλόταν κυρίως στο ότι ήταν µακριά από την θάλασσα, γεγονός που την προστάτευε από τους πειρατές, µακριά από τις ορεινές περιοχές, ώστε να µην κινδυνεύει από του ορεσίβιους, και ότι µπορούσε να αναπτυχθεί σε επίπεδο χώρο. Η πόλη κατελήφθη από τον Γοδοφρείδο Α’ Βιλλεαρδουίνο, χωρίς αντίσταση από του κατοίκους και σε σύντοµο χρονικό διάστηµα έγινε η πρωτεύουσα του Πριγκιπάτου της Αχαΐας. Μόλις οι Φράγκοι εδραίωσαν την θέση τους στην Πελοπόννησο, έβαλαν σε εφαρµογή το εκπολιτιστικό έργο τους που ανάµεσα σε άλλα περιλάµβανε το χτίσιµο εκκλησιών, κάστρων και διαφόρων άλλων οικοδοµηµάτων, θέλοντας µε αυτόν τον τρόπο να µεταλαµπαδεύσουν τον πολιτισµό τους και να κάνουν επίδειξη της παντοδυναµίας τους. Ο ναός της Αγίας Σοφίας χτίστηκε από τον Γοδοφρείδο και ήταν η µεγαλοπρεπέστατη εκκλησία στον Ελλαδικό χώρο. Σύµφωνα µε τις πληροφορίες που έχουµε δεν χρησιµοποιούταν µόνο ως χώρος απόδοσης τιµής και λατρείας στον θεό, αλλά εκτός των άλλων σε αυτήν συνεδρίαζαν ο πρίγκιπας και οι βαρόνοι και έπαιρναν σηµαντικές αποφάσεις. Άνηκε στους ∆οµινικανούς Αδελφούς και εκεί συνεδρίαζε η «Υψηλή ή Μεγάλη Κούρτη» που οι αποφάσεις της είχαν όχι µόνο συµβουλευτικό αλλά και δικαστικό χαρακτήρα. 12 Σύµφωνα µε τον Γιάννη Αναπλιώτη στο βιβλίο του «Στα χρόνια της Κουγκέστας» ανάµεσα στα θέµατα που συζητούσε η «Μεγάλη Κούρτη» - µεγάλο συµβούλιο - ήταν η επιλογή για ορισµένους χώρους κυνηγιού, για φιλονικίες ανάµεσα σε ιππότες αλλά και οι οικονοµικές διαφορές ανάµεσα σε βαρόνους. Κατά την Φραγκοκρατία η Ανδραβίδα είχε χαρακτηριστεί η πόλη των εκκλησιών. Ωστόσο µόνο τα ερείπια της Αγίας Σοφίας στέκουν επιβλητικά την ανατολή του 21ου αιώνα στην Ανδραβίδα και µόνο τα ονόµατα άλλων δυο εκκλησιών έχουν φτάσει σε εµάς, του Αγίου Ιακώβου και του Αγίου Στεφάνου, χωρίς όµως να έχει εντοπιστεί η θέση τους. Ας επανέλθουµε όµως στον επιβλητικό ναό της Αγίας Σοφίας που ένα µικρό µέρος της σώζεται ως σήµερα στο κέντρο της πόλης. Σύµφωνα µε τις πηγές που έχουµε το οικοδόµηµα είχε µήκος 45,5 µέτρα ενώ το πλάτος του έφτανε τα 19 µέτρα. Το ιερό του, που σώζεται σήµερα έχει τρία διαµερίσµατα µε το µεσαίο να είναι και το ψηλότερο, που έχει µήκος 5 µέτρα και σχηµατίζει ένα όχι κυκλικό θόλο. Η τεχνοτροπία του είναι δυτική και ο ρυθµός γοτθικός ενώ αναφορικά µε το ναό αυτό ο καθηγητής κ. Μουτσόπουλος στο βιβλίο του «Φράγκικες Εκκλησίες στην Ελλάδα» αναφέρει «Η µοναδική βυζαντινή ανάµνηση παρουσιάζεται σε µερικά τµήµατα της τοιχοποιίας, οπού ανάµεσα σε στρώσεις ψαµµιτικών λιθαριών, συναντάµε µερικά τούβλα. Βυζαντινά τούβλα συναντάµε και στην κατασκευή σταυροθολίων». Ο Ανδραβιδαίος Γυµνασιάρχης Οικονοµόπουλος, στο βιβλίο του Τάκη ∆όξα «Ηλειακή Γραµµατολογία», µας δίνει µια λεπτοµερή περιγραφή του τµήµατος που έχει σωθεί και ανάµεσα σε άλλα αναφέρει «…προς Β. και Ν. αυτού του κτίσµατος υπάρχουν δυο στενά επιµήκη παράθυρα, δυο µέτρα πάνω από το έδαφος… Οι ΒΑ και ΝΑ εξωτερικές γωνίες του ένδον διαµερίσµατος, καταλήγουν εις παραστάδας, δηλαδή κίονας τετραγωνικούς κτισµένους, µε µεγάλους τετράγωνους λίθους, φτάνοντας µέχρι την στέγη. Εκτός των πέτρινων λίθων, υπάρχουν και λίθοι σκληρότεροι, όχι εγχώριοι, όπως ο µέγας λίθος ο χρησιµοποιούµενος προσωρινώς δια την Αγία Τράπεζα». Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, πολλές φορές οι Τούρκοι προσπάθησαν, χωρίς όµως επιτυχία να µετατρέψουν το ναό σε τζαµί. Ο Γάλλος ιστοριογράφος και περιηγητής Φραγκίσκος Πουκεβίλ πέρασε το 1801 από την Ανδραβίδα και στο έργο του «Ταξίδια εις Μωρέαν» αναφέρει «Ο ξεναγός µας ο οποίος µου έδειξε µαρµάρινες κολώνες και κιονόκρανα µου διηγήθηκε ότι οι Τούρκοι της Ανδραβίδας είχαν κάµει µάταιες προσπάθειες δια να µεταµορφώσουν αυτή τη βασιλική εις τζαµί. Θεία χειρ είχε σταθερά ανατρέψει τους µιναρέδες τους και το δάκτυλον του Θεού ήτο τόσον ολοφάνερο, ώστε το ιερόν τοποθετηµένον υπό τη προστασία της Θείας Σοφίας είχε µείνει εις την εξουσία των χριστιανών» Ο Ναός της Αγίας Σοφίας παραµένει ορθός στο πέρασµα των αιώνων καθώς είναι ακόµα ανεπηρέαστη η παρουσίας της στην συνείδηση των κατοίκων της περιοχής αλλά και στους τουρίστες που έρχονται να την επισκεφτούν και να την θαυµάσουν από κοντά. Αξίζει να αναφερθεί ότι επισκέπτοντας αυτό το µνηµείο είναι µια καλή ευκαιρία να γνωρίσετε την Βόρεια Ηλεία και να ανακαλύψετε τα µυστικά της. 13 ΆΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΦΡΑΓΚΟΠΗ∆ΗΜΑΤΟΣ Σε µικρή απόσταση από την Αµαλιάδα, βρίσκεται ένα από τα πιο γνωστά Μοναστήρια της Ηλείας, το Φραγκοπήδηµα. Αφιερωµένη στον Άγιο Νικόλαο, η Μονή οφείλει το επίθετο Φραγκοπήδηµα σε έναν Φράγκο πρίγκιπα. Σύµφωνα µε τη παράδοση τον τελευταίο κυνηγούσαν Σαρακηνοί πειρατές και ο πρίγκιπας για να ξεφύγει από τους διώκτες του πήδηξε σε µια βαθιά χαράδρα, ζητώντας από τον Άγιο Νικόλαο να τον σώσει. Ο Φράγκος σώθηκε και πιστός στο τάµα του χάρισε στον Άγιο όλη τη γύρω περιοχή. Μετόχι για αρκετά χρόνια της πατριαρχικής σταυροπηγιακής Μονής, Κοιµήσεως Θεοτόκου Χρυσοπηγής, η Μονή Φραγκοπηδήµατος γνώρισε µεγάλη ακµή από τον 17ο αιώνα. Ενδεικτική της µεγάλης της ιστορίας, η πλούσια βιβλιοθήκη της όπου φυλάσσονται πολλά βιβλία που χρονολογούνται ήδη από το 16ο αιώνα, εκδόσεων Βιέννης, Βενετίας, Λειψίας, Πετρούπολης, Κωνσταντινούπολης κ.α. Κατά την Επανάσταση η Μονή διαδραµάτισε σπουδαίο ρόλο και µάλιστα αναφέρεται πως οι µοναχοί έλαβαν µέρος στις µάχες κατά του Ιµπραήµ, όπου και διακρίθηκαν για τη τόλµη και το θάρρος τους. Ωστόσο µετά την ίδρυση του Ελληνικού κράτους η Μονή πέφτει σταδιακά σε µαρασµό και µετατρέπεται σε µετόχι της Μονής Σκαφιδιάς. Το 1929, µε βασιλικό διάταγµα η Μονή αποκτά ξανά την ανεξαρτησία της και µετατρέπεται σε γυναικεία. 14 ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΚΡΕΜΑΣΤΗΣ Ανατολικά από το χωριό , δυτικά του χωριού Λάνθι και βόρεια των χωριών Βαρβάσαινα και Κολύρι και σε υψόµετρο 334 µέτρων, βρίσκεται η γυναικεία Ιερά Μονή της Κοιµήσεως της Θεοτόκου της Κρεµαστής. Σύµφωνα µε την παράδοση, επί τουρκοκρατίας βοσκοί συνήθιζαν να βόσκουν τα ζωντανά τους στην πλαγιά της χαράδρας βορειοανατολικά της Μονής. Κάποιο βράδυ λοιπόν, είδαν στο βάθος του λόγγου φως.! Στην αρχή νόµιζαν ότι ήταν πυγολαµπίδες και δεν έδωσαν σηµασία. Όµως το φως εξακολουθούσε να υφίσταται και τα επόµενα βράδια και µάλιστα σταθερό, κάτι που είναι αδύνατον να γίνει από πυγολαµπίδες µιας και αυτά τα έντοµα κινούνται συνεχώς .Το φως συνέχισε να υπάρχει και την ηµέρα και έτσι οι βοσκοί αποφάσισαν να ερευνήσουν την περιοχή για να µάθουν την προέλευση του παράξενου φωτός. Καθώς ξεκίνησαν την έρευνα είδαν ότι πίσω από την πυκνή βλάστηση και τα πανύψηλα δέντρα, υπήρχε απότοµος γκρεµός κοφτός σαν µαχαίρι που καθιστούσε την αναρρίχηση αδύνατη. Στον γκρεµό ήταν ένα σπήλαιο µέσα από το οποίο πήγαζε το φως. Για να το προσεγγίσουν αναγκάστηκαν να ΄΄κρεµάσουν΄΄ έναν βοσκό µε σχοινί όπου και µπαίνοντας στο σπήλαιο αντίκρισε την Εικόνα της Παναγίας η οποία αιωρούνταν και φεγγοβολούσε το επίµαχο φως χωρίς καµιά προφανή πηγή. Οι βοσκοί γεµάτοι δέος και σεβασµό πήραν την εικόνα και αποφάσισαν να οικοδοµήσουν µια εκκλησία προς τιµή της Παναγίας στην κοιλάδα. Όµως τη νύχτα η εικόνα χάθηκε και βρέθηκε το άλλο πρωί να αιωρείται και να ακτινοβολεί το ίδιο φως στο σηµείο που πρωτοανακαλύφθηκε.! Κατάλαβαν ότι η εκκλησία έπρεπε κατά επιθυµία της Παναγίας να κτιστεί σε εκείνη τη σπηλιά. Έτσι και έγινε και ονοµάστηκε Παναγία Κρεµαστή εξ ‘ αιτίας του τρόπου που βρέθηκε αλλά και γιατί αν δεις από µακριά τη Μονή, είναι σα να κρέµεται από το βράχο. 15 Έτος ιδρύσεως της Μονής είναι το 1601 και πριν τη πτώση του ιερού σπηλαίου υπήρχε στην οροφή η επιγραφή : «ΈΡΓΟΝ Ο ΝΑΟΣ ΧΩΡΙΟΥ ΛΑΝΘΙ - ΑΧΆ ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2 – ΕΚΤΙΣΕΝ Ο ΤΙΜΙΟΤΑΤΟΣ ΠΑΝΑΓΟΣ ΛΕΠΙ∆ΑΣ» Κατά την περίοδο του 1821 η Μονή εξ’ αιτίας της τοποθεσίας της και της δοµής της, ευνοούσε την λειτουργία κρυφού σχολείου. Εκεί τα Ελληνόπουλα των γύρω χωριών µάθαιναν τα πρώτα γράµµατα και αποκτούσαν τη συνείδηση του Έλληνα.!Έχουν καταγραφεί επίσης συναντήσεις των Ηλείων αρχηγών της Επανάστασης αλλά και του Γέρου του Μωριά, του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη.! Από την ίδρυση της Μονής µέχρι το 1933 ήταν ανδρική. Μετά µετετράπει σε γυναικεία επί αρχιερατείας Αντωνίου Πολίτου .Στις 29 Ιουλίου 1976 το ιερό σπήλαιο έπαθε κατολίσθηση. Τα πάντα καλύφθηκαν µε χώµα εκτός από την εικόνα της Παναγίας, το ανθοδοχείο και το καντήλι που ήταν αναµµένο ακόµα. Αυτά ήταν ανέπαφα και γύρω παντού χώµα.!!Υπάρχουν αρκετά θαύµατα καταγεγραµµένα που καταλογίζονται στην Παναγία την Κρεµαστή. Αναφορές και µαρτυρίες για θεραπείες δαιµονισµένων, θαύµατα τεκνογονίας, θεραπείες οφθαλµών και θεραπείες ανίατων νοσηµάτων. Στην Ιερά Μονή Κρεµαστής υπάρχει όπως χαρακτηρίζεται ένα «Μαγικό Πέρασµα» ή «τρύπα». Εκεί οι πιστοί µέχρι σήµερα περνούν τα άρρωστα παιδιά τους για να θεραπευτούν από τις αρρώστιες τους .Η «τρύπα» βρίσκεται δυτικά του Ιερού σπηλαίου και είναι τόσο µικρή που την λένε και µπουντρούµι. Εκεί βαπτίζουν επίσης και τα βρέφη που είναι ταγµένα στην Παναγία την Κρεµαστή .Αυτή η «τρύπα» είναι το µοναδικό φυσικό κοίλωµα που δεν έχει καλυφθεί µε µάρµαρο ή τσιµέντο. Κάτι που έχει γίνει αναγκαστικά ακριβώς από επάνω που είναι το ιερό σπήλαιο λόγω των κατολισθήσεων. Μία µοναχή µου είπε χαρακτηριστικά : «Κάθε φορά που βρέχει ή κάνει σεισµό τρέµουµε στην ιδέα.!»Η επένδυση του σπηλαίου πιθανότατα να έχει ακυρώσει σε ένα βαθµό την ενέργεια του και να έχει αυξηθεί η διατηρηθεί η ενέργεια της «τρύπας». Πραγµατικά όταν εισέλθει κανείς στο «µαγικό πέρασµα» νιώθει την δροσιά της Γης (Γαίας – Πανγαίας) που θα µπορούσε να ερµηνευθεί ως θετική και αναζωογονητική ή ακόµα και Θαυµατουργή ενέργεια!!Προσωπικά όταν µπήκα µέσα αισθάνθηκα να βρίσκοµαι κυριολεκτικά στην αγκαλιά της Παναγίας και ένιωσα ελεύθερος και ήρεµος. Η Ιερά Μονή της Παναγίας Κρεµαστής είναι ένας ακόµα ενεργειακός τόπος της Ελληνικής γης, θετικά φορτισµένος.! 16 Η Ι.Μ. ΚΟΙΜΗΣΕΩΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΣΚΑΦΙ∆ΙΩΤΙΣΣΑΣ Η Ι.Μ. Κοιµήσεως Θεοτόκου Σκαφιδιώτισσας βρίσκεται κοντά στην θάλασσα, παράπλευρα και κοντά στις εκβολές του ποταµού Ιάρδανου σε απόσταση 10 χλµ. από τον Πύργο. Σύµφωνα µε µία παράδοση, οφείλει το όνοµά της στην εικόνα της Παναγίας που βρέθηκε τον 7ο αιώνα σε µία σκάφη στην θάλασσα από πιστούς, οι οποίοι την µετέφεραν στον ναό που έκτισαν. Άλλη εκδοχή αποδίδει το όνοµα στην Αρχαία Φεία που βρισκόταν στην περιοχή αυτή και µια τρίτη στα σκαφίδια που έφτιαχναν ντόπιοι τεχνίτες από τα δέντρα του δάσους. Η µονή χτίστηκε γύρω από τον ναό τον 10ο αιώνα, ενώ στα χρόνια της ενετοκρατίας προστέθηκαν οι εντυπωσιακοί µεσαιωνικοί πύργοι. 17 Κατά την διάρκεια της Α' και Β' Τουρκοκρατίας το µοναστήρι ερηµώθηκε. Στην επανάσταση λειτούργησε ως κέντρο του αγώνα. Το 1826 ο Ιµπραήµ επικράτησε στις µάχες που έγιναν στον χώρο του και το πυρπόλησε. Νέες καταστροφές προκλήθηκαν από τον σεισµό του 1886.Το 1970 µετατράπηκε σε γυναικεία µονή και από τότε άρχισαν εκ νέου εργασίες συντήρησης και επισκευής. Σήµερα έχει 5 µοναχές µε ηγουµένη την Μοναχή Μακαρία Αναστασοπούλου. Στο χώρο του µοναστηριού λειτουργεί µουσείο µε αξιόλογα κειµήλια, σκεύη και χειρόγραφα που διασώθηκαν παρά τις τόσες καταστροφές. Πρόσβαση: Από την Ε.Ο. Πύργου Πατρών στρίβουµε δεξιά στην διασταύρωση Λαστεΐκων προς Αγ. Ιωάννη. Στη συνέχεια ακολουθούµε το δρόµο προς Σκουροχώρι. Εκεί συναντούµε διασταύρωση προς Σκαφιδιά. Στο ύψος του χωριού, δεξιά, βρίσκεται το µοναστήρι. 18 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΦΡΑΓΚΑΒΙΛΑΣ Αφιερωµένη στο όνοµα της Παναγίας είναι ένα από τα διασηµότερα µνηµεία της χριστιανικής αρχιτεκτονικής στην Ηλεία. Ο ναός της Φραγκαβίλλας, µόλις ενάµισι χιλιόµετρο περίπου νοτιοανατολικά της Αµαλιάδας είναι χτισµένος πάνω σε ωραίο κι αρκετά µεγάλο πλάτωµα, διαφοροποιηµένο από το χρόνο, γεµάτο πράσινο που προσδίδει ακόµη περισσότερη οµορφιά. Τρία χιλιόµετρα έξω από τη πόλη της Αµαλιάδας, βρίσκεται ένα από τα σπουδαιότερα βυζαντινά µνηµεία της Ηλείας, το ονοµαστό Μοναστήρι της Παναγίας της Φραγκαβίλλας. Χτισµένο τον 12ο αιώνα σε ένα κατάφυτο λόφο, δεν µπορεί παρά να νιώσει δέος ο επισκέπτης καθώς διασχίζει το πλακόστρωτο διάδροµο και αντικρίζει το βυζαντινό Ναό της Παναγίας. Η ονοµασία του προέρχεται από τη εποχή της Φραγκοκρατίας. Ένας Φράγκο τιτλούχος οικειοποιούµενος τα κτήµατα της Μονής έκτισε εκεί κοντά την έπαυλή του (Villa) και ο ναός µετατράπηκε σε καθολικός. Με την αποχώρηση των Φράγκων, ο ναός έγινε πάλι Ορθόδοξος. Εσωτερικά η Τούρκικη βεβήλωση και η φωτιά έχουν καταστρέψει τις θαυµάσιες τοιχογραφίες του. Οι λίγες όµως που διακρίνονται και η βυζαντινή εικόνα της Παναγίας που έσωσαν οι πιστοί από τις καταστροφές, αποκαλύπτουν όλη τη µεγαλοπρέπεια που είχε κάποτε το Μοναστήρι. Ο ρυθµός του ναού είναι σταυροειδής µε τρούλο. Η τοιχοποιίες έχουν γίνει µε λίθους που πλαισιώνονται µε κεραµώσεις (τούβλα) . Εξωτερικά οπως και εσωτερικά σχηµατίζει έντονα το σταυρό και η όλη τεχνοτροπία του είναι καθαρά βυζαντινή . Πολλές φορές έχει επίχριστη εξωτερικά αλλά η φυσική και χρονική διαίρεση έχει αποβάλει την αµµοκονία. Είναι µικρός και όχι ψήλος είναι διαστάσεων 8 µέτρα µήκος και 6 µέτρα πλάτος ο σταυρός στην στέγη σχηµατίζεται µε την διαφορετική πολύστηλη διάταξη σε διαφορικό ύψος. Στο µέσο της στέγης υπάρχει κυκλικός τρούλος όχι πολλή ψηλός µε 8 παράθυρα, που είναι κλισµένα τα περισσότερα από της διαφορές επιδιόρθωσης . Με την επιδιόρθωση της στέγης κατά το έτος το 1962 από τον ηπειρώτη µάστορα Αγελαδάρη ανοίχτηκαν τα 4 παράθυρα του τρούλου. Ο Νάρθηκας δεν υπάρχει και δεν γνωρίζουµε, αν ποτέ υπήρξε . Ίχνη πρόναου δεν φαίνονται ακόµα αν και δεν µπορεί να αποκλειστεί τελείως. Η εικονογραφία όµως της δυτικής στοάς του εσωτερικού ναού, που εκτίνεται από βορά προς νότο, µαρτυρεί ότι ο ναός εκείνος είναι ο πρόναος η εσωνάρθηκας . 19 Η ΜΟΝΗ ΤΟΥ ΠΡΟΦΗΤΗ ΗΛΙΑ ΑΜΑΛΙΑ∆ΟΣ Μισό χιλιόµετρο έξω προς το νότιο µέρος της Αµαλιάδας βρίσκετε στην ωραιότερη τοποθεσία της περιοχής αυτής το µοναστήρι του προφήτη Ηλία. Κτίστηκε µέσα σε λίγο χρονικό διάστηµα. Θεµελιώθηκε το πρώτο 10ηµερο του 1925 από τον µητροπολίτη Ηλίας Αντόνιο πολίτη. ∆ηµιουργός είναι η άγια ηγουµένη Ευπραξία Λεούτση που χαρακτηρίζετε όχι µόνο για τον άµεµπτο γιο της, αλλά και την πλουσιότατη φιλανθρωπική της δράση. Η µοναχή όταν βρισκόταν σε µονή της Πάρου είδε σε ένα όραµα κάποιον γέρο που προέτρεπε την µοναχή να πάει στην Αµαλιάδα και να ρωτήσει που ήταν η παλιά κατοικία του γέροντα Ηλία και ανέγερε καινούργια. Αποκαλύφτηκε στην άγια ηγουµένη και η εικόνα της τοποθεσίας αυτής περιγραφικά στο όραµα µέχρι λεπτοµερούς όπως διευκρίνισε η αγία µονάχη. ∆ιαιστάνθηκε πώς ο γέροντας ήταν προφήτης Ηλίας . Ανέκφραστη ήταν η χαρά και η συγκίνηση της αγίας όταν έβλεπε να ζωντανεύουν όσα έχει δει στο όραµα. Εκεί κτίστηκε το νέο εκκλησάκι του προφήτη Ηλία όπου η αγία µοναχή έκανε ένα επίγειο παράδεισο που πρόσφερε χαρά και ανακούφιση σε αµέτρητες ψυχές . Η οικοδοµή που έχρησαν το µοναστήρι ήταν οι αδελφοί Νικόλας και Παναγιώτη Λάµπρου. Οι ιερείς που υπηρετήσαν διαδοχικά ήταν : ο Πέτρος Αντωνόπουλος , ο ιεροµόναχος θεοδ. Παπαυλαγκούλης, ο Παντελής Θωµόπουλος ο ιεροµόναχος Θεόφιλος Ζάµαρης . Οι οικοδοµικές εργασίες συµπληρώθηκαν µε το χτίσιµο του ξενώνα 1935. Το δεσποτικό χρήστηκε το 1959. 20 ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΑΜΑΛΙΑ∆ΟΣ Ο ναός του αγίου Γεωργίου είναι ο παλαιότερος ναός της πόλης για τον οποίο έχουµε τα πρώτα στοιχεία από συµβόλαιο του 1829, που αναφέρετε σε άλλη θεµατική ενότητα της εργασίας. Πιθανόν να έχει χτιστεί µικρός ναός για της ανάγκες τον κατοίκων του Καλλίτσα πριν την επανάσταση .∆έσποζε όπως και σήµερα στο ύψωµα της πάνω πόλης που ήταν ένας µικρός οικισµός µε λίγους κατοίκους. Στην νότια πλευρά του ναού ενταφίαζαν τους νεκρούς µε βάση τα ευρήµατα από µεταγενέστερες εργασίες στον αύλιο χώρο. Ο µεγάλος πρίνος που υπάρχει µέχρι σήµερα από τους 2 που θυµούνται οι γεροντότεροι ίσως είναι αποµεινάρι µεγάλου δάσους πουρναριών και βελανιδιών, µαύρο δάσος που αναφέρετε σε πολλές αφηγήσεις. Η θέση αυτή ήταν κατά την τουρκοκρατία τόπος µαρτυρίου και λέγετε ότι σε αυτό το δέντρο κρέµασαν τον ιερέα και ∆ηµογέροντα της Γαστούνης Καπογιάννη. Ο ναός του Αγίου Γεωργίου ήταν ορθογώνιο παραλληλεπίπεδο και διέθετε κατασκευασµένα από ξύλο παράθυρα , πόρτες , γυναικωνίτη , και τέµπλο. Το τέµπλο που είχε κατά τόπους γύψινα διακοσµητικά στοιχεία είχε εικόνες του Ζακυνθινού Ταµβάκι από το 1872 . Η οροφή ήταν ξύλινη και καλυπτόταν µε ελαιογραφίες και µουσαµά . Το 1963 εικοσιτέσσερις από τις εικόνες αυτές και τις εικόνες του τέµπλου , παρελήφθησαν από αρχαιοκάπηλο που εξαπάτησε τους επιτρόπους µε το πρόσχηµα ότι θα τις διέθετε σε φτωχούς ναούς . Ο αρχαιοκάπηλος συνελήφθηκε αλλά οι εικόνες χάθηκαν . 21 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. ∆ηµήτριος Χ Αθανασούλης . Μεσαιωνικά εκκλησιάστηκα µνηµεία Ηλείας. 2. Παναγιώτης Ανδριόπουλος. Οικιστικά στοιχειά και χριστιανικά µνηµεία του ∆ήµου Ηλιδας και Ελισας. 3. Γιωργη Χρ. Γιαννακόπουλου. :ΓΕΝΙ ΤΖΑΜΙ Η ΜΕΓΑΛΗ ΕΜΠΟΡΟΠΑΝΗΓΥΡΙΣ:. 4. Ανδρέα Μπούτσικα. Η Φραγκοκρατία στην Ηλεία(1205-1428). 5. Γεώργιος Παπανδρέου. Η Ηλεία δια µέσου των αιώνων. 6. Περιοδικό :ΗΛΕΙΑ ΝΟΜΟΣ ΜΟΝΑ∆ΙΚΟΣ: Νοµαρχία Ηλείας. 7. Περιοδικό: ΗΛΕΙΑ: Νοµαρχία Ηλείας. 8. http://www.andravida.gr/index.php/sightseeing/frankishchurchofsaintsofia/hist ory/24-24agiasofiabriefhistory 22