II. Sprawozdanie z realizacji w 2014r. „Programu Korekcyjno-Edukacyjnego dla osób stosujących przemoc w rodzinie Powiatu Limanowskiego na lata 2014-2019” Limanowa 2015 Sprawozdanie z realizacji w 2014r. „Programu Korekcyjno-Edukacyjnego dla osób stosujących przemoc w rodzinie Powiatu Limanowskiego na lata 2014-2019” Spis treści Wstęp………………………………………………………………………………………......3 1. Realizacja założeń programu korekcyjno-edukacyjnego dla osób stosujących przemoc w rodzinie w roku 2014……………………………………………………………….…4 2. Charakterystyka działań podejmowanych w trakcie realizacji programu w 2014r.……..5 3. MONITORING I EWALUACJA………………………………………………………..9 2 Sprawozdanie z realizacji w 2014r. „Programu Korekcyjno-Edukacyjnego dla osób stosujących przemoc w rodzinie Powiatu Limanowskiego na lata 2014-2019” Wstęp Zjawisko przemocy jest wciąż aktualnym problemem występującym na terenie Powiatu Limanowskiego. W celu zmniejszenia negatywnych skutków jego występowania, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Limanowej pragnęło objąć swoją pomocą i wsparciem nie tyko osoby doświadczające przemocy, lecz także osoby podejrzane o stosowanie przemocy domowej wobec bliskich. W związku z tym w dniu 26 lutego 2014 roku Uchwałą nr XXIX/307/14 Rady Powiatu Limanowskiego został przyjęty do realizacji „Program Korekcyjno-Edukacyjny dla osób stosujących przemoc w rodzinie Powiatu Limanowskiego na lata 2014-2019”. W związku z realizacją niniejszego programu Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Limanowej wysłało do miejskich i gminnych ośrodków pomocy społecznej, Zespołu Kuratorów Sądowych informacje i prośby, by instytucje te zachęcały i kierowały osoby używające przemocy w celu rozwiązania swoich problemów w relacjach interpersonalnych do udziału w programie. Narastający wzrost przypadków stosowania przemocy zarówno wobec kobiet, mężczyzn, dzieci i młodzieży, skłonił do podjęcia działań zaradczych w 2014r. Za potrzebą pracy ze wzrastającą liczbą sprawców przemocy przemawiają alarmujące doniesienia i dane uzyskane z Komendy Powiatowej Policji w Limanowej o przypadkach występowania przemocy domowej. W dalszej części sprawozdania przedstawiona będzie analiza realizacji w/w programu w 2014r. Podstawą prawną, w oparciu o którą został stworzony program korekcyjno-edukacyjny dla osób stosujących przemoc w rodzinie jest art. 6 ust. 4 pkt. 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. Nr 180, poz. 1493 ze. zm.). Program korekcyjno-edukacyjny dla osób stosujących przemoc w rodzinie realizowano w 2014r. w oparciu o założenia: 1) przemoc domowa jest wyuczonym zachowaniem, 2) nie stosowania przemocy domowej również można się nauczyć, 3) korzenie przemocy tkwią w stereotypach kulturowych i obyczajowych - jest tolerowana i wzmacniana przez postawy i poglądy ludzi, jest zakorzeniona we wzorach postępowania przekazywanych z pokolenia na pokolenie, 3 Sprawozdanie z realizacji w 2014r. „Programu Korekcyjno-Edukacyjnego dla osób stosujących przemoc w rodzinie Powiatu Limanowskiego na lata 2014-2019” 4) przemoc domowa jest szkodliwym i raniącym nadużyciem siły i władzy oraz dąży do kontrolowania i zniewolenia osoby zależnej, 5) stosowanie przemocy jest wyborem, za który sprawca ponosi odpowiedzialność moralną i prawną, 6) stosowanie przemocy w żadnym przypadku nie może być usprawiedliwiane i tolerowane. 1. Realizacja założeń programu korekcyjno-edukacyjnego dla osób stosujących przemoc w rodzinie w roku 2014 W związku z powyższymi założeniami omawiany program korekcyjno-edukacyjny dla osób stosujących przemoc w rodzinie realizowano także w oparciu o współczesne rozwiązania uwzględniające podejście integrujące wybrane elementy tradycyjnych modeli pracy ze sprawcami przemocy tj.: 1) edukacja na temat kulturowo-obyczajowych zjawisk wspierających i przeciwstawiających się przemocy, 2) promocja wartości i idei wspierających godność osoby, dobro rodziny, równość płci oraz prawa kobiet i dzieci a także odpowiedzialność za osobiste decyzje i gotowość ochrony słabszych, 3) stosowanie procedur behawioralno-poznawczych w celu korygowania postaw i zachowań związanych z przemocą, 4) uczenie umiejętności konstruktywnej komunikacji interpersonalnej oraz samokontroli. Program korekcyjno-edukacyjny dla osób stosujących przemoc w rodzinie w 2014 roku realizowano w oparciu o edukację ukierunkowaną na: 1) uświadomienie sprawcy czym jest przemoc, 2) uzyskanie przez niego świadomości własnych zachowań przemocowych wobec bliskich, 3) rozpoznanie przez niego sygnałów ostrzegawczych zapowiadających zachowania przemocowe, 4) opracowanie „planu bezpieczeństwa” zapobiegającemu użyciu siły i przemocy, 4 Sprawozdanie z realizacji w 2014r. „Programu Korekcyjno-Edukacyjnego dla osób stosujących przemoc w rodzinie Powiatu Limanowskiego na lata 2014-2019” 5) nabycie nowych umiejętności służących rozwiązywaniu konfliktów, sporów w rodzinie bez użycia agresji, 6) naukę umiejętności partnerskiego układania stosunków w rodzinie, uczenie się korzystania z pomocy innych, 7) naukę umiejętności konstruktywnego wyrażania uczuć. W trakcie realizacji programu przeprowadzono zajęcia psychologiczne, edukacyjne i socjalizujące, ukierunkowane na zmianę zachowań i postaw osób stosujących przemoc zmniejszającą ryzyko dalszego stosowania przez nich przemocy. Uczestnicy programu zwiększyli swoją zdolność do samokontroli agresywnych zachowań i do konstruktywnego współżycia w rodzinie. 2. Charakterystyka działań programu w 2014r. podejmowanych w trakcie realizacji W 2014r. program skierowany był przede wszystkim do osób będących sprawcami przemocy domowej, uczestniczących w terapii uzależnienia od alkoholu lub narkotyków, dla których program korekcyjno-edukacyjny był uzupełnieniem, a także osoby skazane za stosowanie przemocy z warunkowym zawieszeniem wykonania kary pozbawienia wolności i zobowiązanych przez sąd do uczestnictwa w oddziaływaniach korekcyjno-edukacyjnych. Ponadto motywowano do udziału osoby skierowane przez Zespoły Interdyscyplinarne lub grupy robocze działające w oparciu o procedurę Niebieskiej Karty. Zapraszano także osoby, które zgłosiły się do programu pod wpływem motywowania osób najbliższych, informacji medialnych, ulotkowych i innych, które z własnej motywacji podjęły decyzję o zmianie swoich destrukcyjnych, agresywnych, przemocowych zachowań wobec rodziny i najbliższych. 1) Rekrutacja do programu odbywała się zgodnie z regułami ujętymi w Krajowym Programie Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie. Podstawowym kryterium naboru do grupy było stosowanie przemocy przez sprawcę, nawet jeśli orzeczona kara pozbawienia wolności nie wiązała się bezpośrednio z art. 207 KK. Warunkiem 5 Sprawozdanie z realizacji w 2014r. „Programu Korekcyjno-Edukacyjnego dla osób stosujących przemoc w rodzinie Powiatu Limanowskiego na lata 2014-2019” przyjęcia osoby do programu było uznanie przez nią faktu stosowania przemocy we własnej rodzinie wobec osób najbliższych oraz podpisanie kontraktu. W spotkaniu rekrutacyjnym zorganizowanym w dniu 28 marca 2014r. wzięło udział 16 osób. 3 osoby zgłosiły się samodzielnie do programu 13 osób zostało zgłoszonych przez Zespoły Interdyscyplinarne. Do programu zakwalifikowano 12 osób. 2) Realizatorem programu korekcyjno-edukacyjnego w 2014r. dla sprawców przemocy domowej był samorząd Powiatu Limanowskiego, w imieniu, którego działało Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Limanowej. Koordynatorem programu był Dyrektor Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie. 3) Zajęcia w ramach programu korekcyjno-edukacyjnego dla sprawców przemocy w rodzinie prowadzili trenerzy Jarzy Szczepaniec i Dorota Stanisławczyk profesjonalnie przygotowani, posiadający wymagane kwalifikacje określone w Rozporządzeniu Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej z dnia 22 lutego 2011r. (Dz.U. 2011 nr 50 poz. 259) w sprawie standardu podstawowych usług świadczonych przez specjalistyczne ośrodki wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie, kwalifikacji osób zatrudnionych w tych ośrodkach, szczegółowych kierunków prowadzenia oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych wobec osób stosujących przemoc w rodzinie oraz kwalifikacji osób prowadzących oddziaływania korekcyjno-edukacyjne. Trenerzy w trakcie realizacji zajęć stworzyli relację kobiety i mężczyzny opartą na wzajemnym szacunku, czystej komunikacji i partnerstwie. 4) Miejscem realizacji programu w 2014r. była sala konferencyjna mieszcząca się w budynku Starostwa Powiatowego w Limanowej. Zajęcia odbywały się po godzinach pracy urzędu. 5) Realizowany w 2014r. program oparty był na różnych modelach podejścia do pracy ze sprawcami (model przemocy rozpatrywany z perspektywy: systemu rodzinnego, społeczno – kulturowego, podejścia skoncentrowanego na rozwiązaniu). Formy pracy oparte były na filozofii i technikach psychologii poznawczobehawioralnej, procesie grupowym w ujęciu terapii Gestalt, technikach 6 Sprawozdanie z realizacji w 2014r. „Programu Korekcyjno-Edukacyjnego dla osób stosujących przemoc w rodzinie Powiatu Limanowskiego na lata 2014-2019” neurolingwistycznego programowania NLP, Analizy Transakcyjnej, Racjonalnej Terapii Zachowań, Treningu Zastępowania Agresji i Programie Dulluth. 6) Podstawową formułą realizacyjną programu była mała grupa (ok. 8–12 osób). W trakcie trwającej edycji – cyklu zajęć – możliwe było włączenie do zajęć kolejnych uczestników, wg zasad wypracowanych przez grupę i trenerów prowadzących (np. 1-2 „wejścia” w miesiącu). Sesje trwające 3 godziny warsztatowe prowadzone były raz w tygodniu o stałej porze. Program trwał łącznie min. 60 godzin – było to warunkiem uzyskania zaświadczenia o jego ukończeniu. Uczestnikom, którzy odbyli min. 50% zajęć wydano zaświadczenie o udziale w programie. 7) Założeniem programu było przeprowadzenie sesji indywidualnych i grupowych: a) Sesje indywidualne - obejmujące szczegółową diagnozę stanu psychicznego, sytuacji prawnej i rodzinnej kandydata na uczestnika programu. Indywidualne spotkania terapeutyczne umożliwiły przepracowanie uruchomionych podczas realizacji programu, bolesnych doświadczeń oraz domknięcia zdarzeń z przeszłości. W okresie od lipca 2014 roku do listopada 2014 zorganizowano 19 spotkań indywidualnych, w których uczestniczyło 16 osób. W tym przeprowadzono 10 spotkań małżeńskich i 9 spotkań indywidualnych. Rozmowy odbyto na temat zmian, jakie dokonały się w życiu osób po ukończeniu programu. Podjęto, również temat bieżących relacji z rodziną i bliskimi. Osoby, które ukończyły program korekcyjno-edukacyjny a brały udział w spotkaniach indywidualny wskazywały na ważność odbywających się spotkań indywidualnych z małżonkami, ze względu na większą możliwość korekcji relacji małżeńskich i rodzinnych. b) Sesje grupowe w ramach których prowadzona była właściwa praca korekcyjnoedukacyjna ze sprawcami przemocy opierająca się na aktywizacji uczestników, otwartej dyskusji, pracy nad rozpoznawaniem, zmianą przekonań i postaw osobistych poprzez analizę sytuacji przedstawionych w programie oraz swoich własnych doświadczeń, ćwiczeniach nowych konstruktywnych form myślenia i reagowania w grupie. 7 Sprawozdanie z realizacji w 2014r. „Programu Korekcyjno-Edukacyjnego dla osób stosujących przemoc w rodzinie Powiatu Limanowskiego na lata 2014-2019” W efekcie prowadzonych zajęć trwających do 20 lipca 2014r. program ukończyło 5 mężczyzn, 2 osoby (w tym mężczyzna i kobieta) uczestniczyły w więcej niż 50% odbytych zajęć w ramach programu. Zarówno osoby, które ukończyły program korekcyjno-edukacyjny dla sprawców przemocy w rodzinie podobnie jak i osoby, które uczestniczyły w co najmniej 50 % organizowanych spotkań w ramach programu otrzymały stosowne zaświadczenia. Spośród osób, które ukończyły program 4 osoby posiadały wyroki z art. 207 z warunkowym zawieszeniem wykonania kary pozbawienia wolności i jedna osoba objęta procedurą Niebieskiej Karty. 9 osób nie podjęło dłuższej współpracy, uczestniczyło w nie więcej niż 5 spotkaniach (czyli posiadało frekwencję poniżej 50%). Udział uczestników w programie w rozbiciu na poszczególne miesiące przedstawia poniższa tabela. Tabela 1. Frekwencja uczestników w programie korekcyjno-edukacyjnym dla osób stosujących przemoc w rodzinie edycja 2014 Miesiąc Liczba uczestników Marzec 11 Kwiecień 13 Maj 9 Czerwiec 7 Lipiec 6 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych sprawozdawczych z realizacji programu korekcyjno-edukacyjnego dla osób stosujących przemoc w rodzinie uzyskanych od trenerów prowadzących program. Z danych przedstawionych w powyższej tabeli wynika, iż największą liczbę uczestników programu zanotowano w kwietniu, a więc 13 osób, kolejno w marcu w liczbie 11. Następnie 9 osób w maju, 7 osób w czerwcu oraz 6 osób w lipcu 2014r. W trakcie realizacji programu omawiano bloki tematyczne podzielone na etapy. W ramach etapu I prowadzono zajęcia z treningu interpersonalnego i rozwoju osobistego w połączeniu z diagnozą własnych postaw i zachowań przemocowych. Podczas etapu II prowadzono psychoedukację, a w trakcie etapu III psychokorekcję. Natomiast w trakcie IV etapu prowadzono warsztaty motywacyjno-zadaniowe. 8 Sprawozdanie z realizacji w 2014r. „Programu Korekcyjno-Edukacyjnego dla osób stosujących przemoc w rodzinie Powiatu Limanowskiego na lata 2014-2019” 3. MONITORING I EWALUACJA Monitoring i ewaluacja w 2014r. prowadzona była przez realizatorów programu- w trakcie jego trwania poprzez wypełnienie ankiety pre, post i ankiety ewaluacyjnej przez uczestników programu. Monitoring realizowany był poprzez rozmowy telefoniczne, a także poprzez prośbę skierowaną do Przewodniczących Zespołów Interdyscyplinarnych o wypełnienie ankiety monitorującej. Monitoring winien być prowadzony do 3 lat po jego zakończeniu. 9