






4857 SAYILI İŞ KANUNU Bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişiye işçi denir İşveren adına hareket eden ve işin, işyerinin ve işletmenin yönetiminde görev alan kimselere işve‐
ren vekili denir İşveren vekilinin işçilere karşı işlem ve yükümlülüklerinden doğrudan işveren sorumludur. Bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işlerinde veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde iş alan ve bu iş için görevlendirdiği işçilerini sadece bu işyerinde aldığı işte çalıştıran diğer işveren ile iş aldığı işveren arasında kurulan ilişkiye Asıl işveren‐alt işveren ilişkisi denir. Asıl işveren, alt işverenin işçilerine karşı o işyeri ile ilgili olarak, iş sözleşmesinden veya alt işverenin taraf olduğu toplu iş sözleşmesinden doğan yükümlülüklerinden alt işveren ile birlikte sorumludur. İşletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işler dışında asıl iş bölünerek alt işverenlere verilemez. Asıl işveren alt işveren ilişkisinin muvazaalı işleme dayandığı belli olursa alt işverenin işçileri başlan‐
gıçtan itibaren asıl işverenin işçisi sayılarak işlem görürler  Aşağıda belirtilen işlerde ve iş ilişkilerinde İş Kanun hükümleri uygulanmaz;  Deniz ve hava taşıma işlerinde,  Sporcular hakkında,  Aile ekonomisi sınırları içinde kalan tarımla ilgili her çeşit yapı işleri,  50 ve daha az işçi çalıştırılan tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyerlerinde veya işletmelerinde,  Bir ailenin üyeleri ve 3. dereceye kadar (3. derece dâhil) hısımları arasında dışarıdan başka biri ka‐
tılmayarak evlerde ve el sanatlarının yapıldığı işlerde,  Aşağıdakiler 4857 sayılı İş Kanunu kapsamındadır;  Kıyılarda veya liman ve iskelelerde gemilerden karaya ve karadan gemilere yapılan yükleme ve boşaltma işleri,  Havacılığın bütün yer tesislerinde yürütülen işler,  Tarım sanatları ile tarım aletleri, makine ve parçalarının yapıldığı atölye ve fabrikalarda görülen işler,  Tarım işletmelerinde yapılan yapı işleri,  Halkın faydalanmasına açık veya işyerinin eklentisi durumunda olan park ve bahçe işleri,  Deniz İş Kanunu kapsamına girmeyen ve tarım işlerinden sayılmayan, denizlerde çalışan su ürün‐
leri üreticileri ile ilgili işler  İşveren tarafından sırf sosyal yardım amacıyla işyerine götürülüp getirilme esnasında araçlarda geçen süreler çalışma süresinden sayılmaz.  İşçinin kendisinden kaynaklanan nedenlerle işyerine vereceği maddi zarar 30 günlük yevmiyesini aşarsa derhal işten çıkartılabilir.  Fesih hakkının kötüye kullanılarak sona erdirildiği durumlarda işçiye bildirim süresinin 3 katı tutarın‐
da tazminat ödenir  Belirsiz süreli iş sözleşmelerinin feshinde karşı tarafa bildirim süreleri;  0‐6 ay; 2 hafta  6‐18 ay; 4 hafta  18‐36 ay; 6 hafta  36 aydan fazla; 8 hafta 1  Ara dinlenmesi süreleri;  0 ‐ 4 saat; 15 dakika  4 ‐ 7,5 saat; 30 dakika  7,5 saatten fazla; 1 saat  Ara dinlenmeleri çalışma süresinden sayılmaz  Gece süresi ve gece çalışmaları ile ilgili olarak;  İşçilerin gece çalışmaları 7,5 saati geçemez  Gece çalıştırılan işçiler işyeri hekiminin öngördüğü zaman diliminde işveren tarafından periyodik sağlık kontrolünden geçirilirler  Çalışma hayatında “gece" en geç saat 20:00'de başlayarak en erken saat 06:00'ya kadar geçen ve her halde en fazla 11 saat süren dönemdir  Gece ve gündüz postalarında, postası değiştirilecek işçi kesintisiz en az 11 saat dinlendirilmeden diğer postada çalıştırılamaz  İşyeri veya işyerinin bir bölümü hukuki bir işleme dayalı olarak başka birine devredildiğinde devirden önce doğmuş olan ve devir tarihinde ödenmesi gereken borçlardan devreden işverenin sorumluluğu devir tarihinden itibaren 2 yıldır  Süresi bir yıl ve daha fazla olan iş sözleşmelerinin yazılı şekilde yapılması zorunludur  Nitelikleri bakımından en çok 30 iş günü süren işlere süreksiz iş, bundan fazla devam edenlere sü‐
rekli iş denir  İşçinin normal haftalık çalışma süresinin tam süreli iş sözleşmesiyle çalışan emsal işçiye göre önemli ölçüde daha az belirlenmesi durumunda sözleşme kısmi süreli iş sözleşmesidir.  Çağrı üzerine çalıştırılmak için belirlenen sürede işçi çalıştırılmazsa ücret ödenmesi gerekir.  Yıllık izinler en az olarak;  1‐5 yıl (dâhil); 14 gün  5‐15 yıl (dâhil); 20 gün  15 yıl (dâhil); 26 gün  18 ve daha küçük yaştaki işçilerle, 50 ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin sü‐
resi en az 20 gündür.  Yıllık izin için en az 1 yıl çalışmış olmak gerekir  Alt işveren tarafından çalıştırılan bir işçinin iş kazasına uğraması halinde, asıl işveren ve alt işveren 4857 sayılı İş Kanunu’na göre Müteselsilen her ikisi de sorumludur  Aşağıdaki durumlarda kıdem tazminatına hak kazanılır;  Emeklilik  İşçinin ölümü  Muvazzaf askerlik hizmeti dolayısıyla işten ayrılma  İş süresi haftada en çok 45 saattir  Deneme süreli iş sözleşmesinde, deneme süresi toplu iş sözleşmeleriyle 4 aya kadar uzatılabilir  4857 sayılı İş Kanununda yer alan iş güvencesi hükümlerinden Belirli süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçiler yararlanamaz  Özürlü çalıştırma zorunluluğu için, bir işyerinde en az 50 işçinin çalışıyor olması gerekir  Evlenme, ana veya baba, eş, kardeş veya çocuk ölümünde 3 güne kadar izin verilir  Yıllık ücretli izne hak kazanabilmek için gerekli sürenin hesabında aşağıdakiler çalışılmış gibi sayılır;  Kadın işçilerin doğum sonrası 6 ay ücretsiz izin almaları  Hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günleri  İşçinin evlenmesinde 3 güne kadar verilen izinler 2  4857 Sayılı yasanın 71. Maddesine göre en küçük çalışma yaşı 15’tir.  15 yaşını doldurmamış çocukların çalıştırılması yasaktır.  14 yaşını doldurmuş ve ilköğretimine devam eden çocuklar okullarına devamına engel olmayacaksa çalıştırılabilir.  14 yaşını doldurmuş ve ilköğretimini tamamlamış çocuklar aşağıdaki durumlarda hafif işlerde çalış‐
tırılabilir.  Bedensel gelişimine engel değilse  Zihinsel gelişimine engel değilse  Ahlaki gelişmelerine engel değilse  Tekil gebelikte toplam 16 hafta izin hakkı vardır  Çoğul gebelikte toplam 18 hafta izin hakkı vardır  Doğumdan 8 hafta sonrasında ayrıca 6 aylık ücretsiz izin hakkı vardır  Anne adayı isterse ve doktor raporu olursa, doğuma 3 hafta kalıncaya kadar çalışılabilir  Doğum öncesi kullanılmayan izin hakları doğum sonrası süreye eklenir  Doğum izninde geçen sürelerin maaşlarını SGK öder  Kadınlar; Yer altında veya su altında çalışılacak işlerde yalnızca inşaat mühendisi, maden mühendi‐
si gibi meslek sahibi kadınlar çalışabilir  Sanayiye ait işlerde 18 yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçilerin gece çalıştırılması yasaktır.  Fazla çalışma; İş Kanununda yazılı koşullar çerçevesinde haftalık 45 saati aşan çalışmaları,  Fazla sürelerle çalışma: Haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle 45 saatin altında belirlendiği durum‐
larda bu çalışma süresini aşan ve 45 saate kadar yapılan çalışmaları ifade eder.  Fazla çalışmanın her saati için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının % 50 yükseltilmesi suretiyle ödenir.  Fazla sürelerle çalışmalarda, her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının % 25 yükseltilmesiyle ödenir.  Denkleştirme esasının uygulandığı hallerde, işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık iş süresini aşmamak koşulu ile bazı haftalarda toplam 45 saati aşsa dahi bu çalışmalar fazla çalışma sayılmaz.  Haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle 45 saatin altında belirlendiği durumlarda yasada belirtilen esaslar dâhilinde uygulanan ortalama haftalık çalışma süresini aşan ve 45 saate kadar yapılan çalış‐
malar fazla sürelerle çalışmadır.  Bir işçi fazla çalışma yaptığında isterse fazla çalıştığı her saat karşılığında 90 dakikalık bir süreyi ser‐
best zaman olarak kullanabilir.  Fazla sürelerle çalışan bir işçi isterse fazla sürelerle çalıştığı her saat karşılığında 75 dakikalık bir sü‐
reyi serbest zaman olarak kullanabilir.  İşçi hak ettiği serbest zamanı 6 ay zarfında çalışma süreleri içinde ve ücretinde bir kesinti olmadan kullanır.  Fazla çalışmada öngörülen süre sınırı; Yürütülen işlere ilişkindir.  Bir ayda işçi ücretlerinden ceza olarak en fazla 2 yevmiye kesilebilir.  Fazla çalışma süresi günde 3 saati geçemez.  Fazla çalışma yapılacak günlerin toplamı 1 yılda 90 iş gününden fazla olamaz. (270 Saat)  Fazla çalışma için işçinin muvafakatı gerekir.  Toplu işten çıkarma sayılması aşağıdaki oranlara göredir;  20 ile 100 işçi arasında ise, en az 10 işçinin işten çıkarılması  101 ile 300 işçi arasında ise, en az % 10 oranında işçinin işten çıkarılması  301 ve daha fazla ise, en az 30 işçinin işten çıkarılması  Yeni iş arama izninin süresi günde 2 saatten az olamaz.  İşçi isterse yeni iş arama izin saatlerini toplu kullanabilir.  Yeni iş arama süresi için ücret kesintisi yapılmaz. 3  Kıdem tazminatı  Kıdem tazminatı 10 yıllık zaman aşımına tabidir.  Kıdem tazminatının hesaplanmasında; Damga vergisi kesilir.  Kıdem tazminatının ödenebilmesi için bir tam yıl çalışmış olmak şarttır.  İşveren değişikliği, işçiye kıdem tazminatı isteme hakkını doğurmaz  İşin başkalaşması nedeniyle iş akdini fesheden işçi kıdem tazminatına hak kazanır.  24. madde gereğince bildirimsiz fesih hakkını kullanarak iş akdini fesheden işçi; Sadece kıdem tazminatına hak kazanır.  Evlendiği tarihten itibaren 1 yıl içinde işinden ayrılan kadın işçi kıdem tazminatına hak kazanır.  İşçinin iş akdinin işyeri ile ilgili olmayan bir suçtan dolayı tutuklanmasıyla son bulması halinde işçi kıdem tazminatına hak kazanır.  Ücretinin işveren tarafından kanun hükümlerine göre ödenmemesi nedeniyle iş akdini fesheden işçi kıdem tazminatına hak kazanır.  1475 sayılı eski İş Kanunu’nun halen yürürlükte olan tek maddesi Kıdem Tazminatı (14. Madde) konusunu düzenlemektedir.  Sanayi, Ticaret Ve Orman İşlerinden Sayılan İşlere İlişkin Yönetmeliği’nin dayanağı 4857 sayılı kanu‐
nun 111. Maddesidir. Bu yönetmeliği Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı yürütür.  Vardiyalı ve Gece Çalışmaları iş ortamında en fazla 11 saat uygulanır  Bir çalışma haftası gece çalıştırılan işçilerin, ondan sonra gelen ikinci çalışma haftası gündüz çalıştı‐
rılmaları suretiyle postalar sıraya konur.  Gece ve gündüz postalarında 2 haftalık nöbetleşme esası uygulanır  Postası değiştirilecek işçi kesintisiz en az 11 saat dinlendirilmeden diğer postada çalıştırılamaz  Mahkeme karıyla onaylanan haksız işten çıkarma durumunda;  İşçiyi başvurusu üzerine işveren 1 ay içinde işe başlatmaz ise, işçiye en az 4 aylık ve en çok 8 aylık ücreti tutarında tazminat ödemekle yükümlü olur  İşçi kesinleşen mahkeme veya özel hakem kararının tebliğinden itibaren 10 işgünü içinde işe baş‐
lamak için işverene başvuruda bulunmak zorundadır.  İşçi 10 gün içinde başvuruda bulunmaz ise, işverence yapılmış olan fesih geçerli bir fesih sayılır ve işveren sadece bunun hukuki sonuçları ile sorumlu olur.  İşveren, işçiyi 1 ay içinde işe başlatmak zorundadır  İşten ayrılan işçiye, işveren tarafından verilen ve işinin çeşidinin ne olduğunu ve süresini gösteren çalışma belgesi verilir  İş Kanununa göre işveren işyerinde veya bankaya yaptığı ödemelerde işçiye ücret hesabını gösterir imzalı veya işyerinin özel işaretini taşıyan bir belge (Ücret Hesap Pusulası) vermek zorundadır.  Zorunlu nedenlerle işin durması, ulusal bayram ve genel tatillerden önce veya sonra işyerinin tatil edilmesi veya benzer nedenlerle işyerinde normal çalışma sürelerinin önemli ölçüde altında çalışıl‐
ması veya tamamen tatil edilmesi ya da işçinin talebi ile kendisine izin verilmesi hallerinde, işveren 2 ay içinde çalışılmayan süreler için telafi çalışması yaptırabilir. 4 6331 SAYILI İSG KANUNU  6331 sayılı kanun; Kamu ve özel sektöre ait bütün işlere ve işyerlerine, bu işyerlerinin işverenleri ile işveren vekillerine, çırak ve stajyerler de dâhil olmak üzere tüm Çalışanlarına faaliyet konularına ba‐
kılmaksızın uygulanır. Kapsam dışı  TSK bünyesindeki; Fabrikalarda, bakım merkezlerinde ve dikimevi ve benzeri işyerlerinde uygula‐
nır. Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığının faaliyetlerinde uygulanmaz.  Genel kolluk kuvvetleri faaliyetleri, Afet ve acil durum birimlerinin müdahale faaliyetler, tek başı‐
na çalışanlar için ve ev hizmetlerinde uygulanmaz.  Hükümlü ve tutuklulara yönelik infaz hizmetleri sırasında, iyileştirme kapsamında yapılan iş yur‐
du, eğitim, güvenlik ve meslek edindirme faaliyetlerinde uygulanmaz.  Çalışan temsilcisi; İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalara katılma, çalışmaları izleme, tedbir alınma‐
sını isteme, tekliflerde bulunma ve benzeri konularda çalışanları temsil etmeye yetkili çalışana denir.  Destek elemanı; Asli görevinin yanında iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili önleme, koruma, tahliye, yan‐
gınla mücadele, ilk yardım ve benzeri konularda özel olarak görevlendirilmiş uygun donanım ve ye‐
terli eğitime sahip kişiye denir.  Genç çalışan; 15 yaşını bitirmiş (tamamlamış) ancak 18 yaşını doldurmamış çalışana denir.  İş güvenliği uzmanı; İSG alanında görev yapmak üzere Bakanlıkça yetkilendirilmiş, iş güvenliği uzman‐
lığı belgesine sahip mühendis, mimar veya teknik elemandır.  6331 sayılı yasaya göre İş kazası tanımı; İşyerinde veya işin yürütümü nedeniyle meydana gelen, ölüme sebebiyet veren veya vücut bütünlüğünü ruhen ya da bedenen özre uğratan olaydır.  Çalışan istihdam eden gerçek veya tüzel kişi yahut tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlara iş‐
veren denir.  Mal veya hizmet üretmek amacıyla maddi olan ve olmayan unsurlar ile çalışanın birlikte örgüt‐
lendiği organizasyona işyeri denir.  Aynı yönetim altında örgütlenen işyerine bağlı yerler işyeri kapsamındadır.  6331 sayılı kanunda tanımlanan Konsey; Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyidir.  6331 sayılı kanuna göre Meslek Hastalığı; Mesleki risklere maruziyet sonucu ortaya çıkan hasta‐
lıktır.  Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi: Kamu kurum ve kuruluşları, organize sanayi bölgeleri ile Türk Ticaret Kanununa göre faaliyet gösteren şirketler tarafından, işyerlerine iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini sunmak üzere kurulan gerekli donanım ve personele sahip olan ve Bakanlıkça yetkilendirilen birim  İşyerinde yürütülen işlerin bütün safhalarında iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili riskleri ortadan kaldırmak veya azaltmak için planlanan ve alınan tedbirlerin tümüne önleme denir.  İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dönüş‐
mesine yol açan faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması amacıyla yapılması gerekli çalışmalarına; risk değerlendirmesi denir.  İSG açısından, yapılan işin özelliği, işin her safhasında kullanılan veya ortaya çıkan maddeler, dona‐
nımı, üretim yöntem ve şekilleri, çalışma ortam ve şartları ile ilgili diğer hususlar dikkate alınarak iş‐
yeri için belirlenen tehlike grubuna Tehlike sınıfı denir.  6331 sayılı kanuna göre Teknik Eleman; Teknik öğretmen, fizikçi, biyolog ve kimyager unvanına sa‐
hip olanlar ile üniversitelerin İSG programı mezunlarıdır.  İşveren adına hareket eden, işin ve işyerinin yönetiminde görev alan işveren vekilleri, bu Kanunun uygulanması bakımından işveren sayılır 5  İşveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlüdür ve aşağıdakileri yapmak zorundadır;  Mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbirin alınması, organizas‐
yonun yapılması, gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun iyileştirilmesi için çalışmalar yapar.  Risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır.  İşyerinde alınan İSG tedbirlerine uyulup uyulmadığını izler, denetler ve uygunsuzlukların gideril‐
mesini sağlar.  Çalışana görev verirken, çalışanın sağlık ve güvenlik yönünden işe uygunluğunu göz önüne alır.  İşyeri dışındaki uzman kişi ve kuruluşlardan hizmet alınması, işverenin sorumluluklarını ortadan kaldırmaz.  Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği alanındaki yükümlülükleri, işverenin sorumluluklarını etkilemez.  İSG tedbirlerinin maliyetinin bir kısmını çalışanlara yansıtamaz.  İşverenin yükümlülüklerinin yerine getirilmesinde aşağıdaki ilkelere uyulması gerekir;  Risklerden kaçınmak  Risklerle kaynağında mücadele etmek  İşin kişilere uygun hale getirilmesi için işyerlerinin tasarımı ile iş donanımı, çalışma şekli ve üretim metotlarının seçiminde özen göstermek, özellikle tekdüze çalışma ve üretim temposunun sağlık ve güvenliğe olumsuz etkilerini önlemek, önlenemiyor ise en aza indirmek  Teknik gelişmelere uyum sağlamak  Tehlikeli olanı, tehlikesiz veya daha az tehlikeli olanla değiştirmek.  Teknoloji, iş organizasyonu, çalışma şartları, sosyal ilişkiler ve çalışma ortamı ile ilgili faktörlerin etkilerini kapsayan tutarlı ve genel bir önleme politikası geliştirmek.  Çalışanlara uygun talimatlar vermek.  Kamu İhale Kanunu kapsamındaki kamu kurum ve kuruluşları; İSG hizmetlerini, Sağlık Bakanlığına ait döner sermayeli kuruluşlardan doğrudan alabilir.  Mesleki risklerin önlenmesi ve bu risklerden korunulmasına yönelik çalışmaları da kapsayacak İSG hizmetlerinin sunulması konusunda işverenin aşağıdaki zorunlulukları vardır;  Çalışanları arasından iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personeli görevlendirir.  Çalışanları arasında belirlenen niteliklere sahip personel bulunmaması hâlinde, bu hizmetin ta‐
mamını veya bir kısmını “OSGB” den hizmet alarak yerine getirebilir.  Belirlenen niteliklere ve gerekli belgeye sahip olması hâlinde, tehlike sınıfı ve çalışan sayısı dikka‐
te alınarak, bu hizmetin yerine getirilmesini işveren kendisi üstlenebilir. Yani işveren şartları sağ‐
ladığı takdirde; iş güvenliği uzmanı ve iş yeri hekimi görevini de üstlenebilir.  Görevlendirdikleri kişi veya hizmet aldığı kurum ve kuruluşların görevlerini yerine getirmeleri amacıyla araç, gereç, mekân ve zaman gibi gerekli bütün ihtiyaçlarını karşılar.  İşyerinde sağlık ve güvenlik hizmetlerini yürütenler arasında iş birliği ve koordinasyonu sağlar.  Kendisine İSG ile ilgili mevzuata uygun olan ve yazılı olarak bildirilen tedbirleri yerine getirir.  Çalışanların sağlık ve güvenliğini etkilediği bilinen veya etkilemesi muhtemel konular hakkında; görevlendirdikleri kişi veya hizmet aldığı kurum ve kuruluşları, başka işyerlerinden çalışmak üzere kendi işyerine gelen çalışanları ve bunların işverenlerini bilgilendirir.  Kamu İhale Kanunu kapsamındaki kamu kurum ve kuruluşları; İSG hizmetlerini, 4734 sayılı Kanun hükümleri çerçevesinde de alabilir.  Tam süreli işyeri hekimi görevlendirilen işyerlerinde, diğer sağlık personeli görevlendirilmesi zo‐
runlu değildir. 6  Giderleri SGK tarafından iş kazası ve meslek hastalığı bakımından kısa vadeli sigorta kolları için topla‐
nan primlerden kaynak aktarılmak suretiyle aşağıdaki işyerlerinin İSG hizmetlerinin yerine getirilmesi için aşağıdaki şartlarla destek sağlanabilir;  Kamu kurum ve kuruluşları hariç ondan az çalışanı bulunanlardan, çok tehlikeli ve tehlikeli sı‐
nıfta yer alan işyerleri faydalanabilir.  Uygulamada, Sosyal Güvenlik Kurumu kayıtları esas alınır.  Yapılan kontrol ve denetimlerde haksız destek aldığı saptanan işverenlerden o ana kadar yapılan destekler yasal faizleri ile birlikte geri alınır.  Bakanlar Kurulu, ondan az çalışanı bulunanlardan az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinin de fayda‐
lanmasına karar verebilir.  Hizmet sunan kuruluşlar ile işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanları, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yürütülmesindeki ihmallerinden dolayı işverene karşı sorumludur.  İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanları; görevlendirildikleri işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğiyle il‐
gili alınması gereken tedbirleri işverene yazılı olarak bildirir.  Bildirilen hususlardan hayati tehlike arz edenlerin işveren tarafından yerine getirilmemesi duru‐
munda Bakanlık ilgili birimlerine bildirim yapılır.  Çalışanın ölümü veya maluliyetiyle sonuçlanacak şekilde vücut bütünlüğünün bozulmasına neden olan iş kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesinde ihmali tespit edilen işyeri hekimi ve‐
ya iş güvenliği uzmanının yetki belgesi askıya alınır.  Belirlenen çalışma süresi nedeniyle işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının tam süreli görevlendiril‐
mesi gereken durumlarda işveren; İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimi kurar.  Kamu kurum ve kuruluşlarında ilgili mevzuata göre çalıştırılan işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanı olma niteliğini haiz personel, gerekli belgeye sahip olmaları şartıyla asli görevlerinin yanında, belirle‐
nen çalışma süresine riayet ederek çalışmakta oldukları kurumda veya diğer kamu kurum ve kuruluş‐
larında ilgili personelin muvafakati ve üst yöneticinin onayı ile görevlendirilebilir.  Görevlendirmeye ilişkin olarak çalışılan her saat 200 gösterge ile çarpılarak 80 saat üzerinden ek ödeme yapılır.  İşyeri tehlike sınıflarının tespitinde o işyerinde yapılan asıl iş dikkate alınır.  Risk değerlendirmesi yapılırken aşağıdaki hususlar dikkate alınır;  Belirli risklerden etkilenecek çalışanların durumu  Kullanılacak iş ekipmanı ile kimyasal madde ve müstahzarların seçimi  İşyerinin tertip ve düzeni  Genç, yaşlı, engelli, gebe veya emziren çalışanlar gibi özel politika gerektiren gruplar ile kadın ça‐
lışanların durumu.  İşyerinde uygulanacak İSG tedbirleri, çalışma şekilleri ve üretim yöntemleri; Çalışanların sağlık ve gü‐
venlik yönünden korunma düzeyini yükseltecek ve İşyerinin idari yapılanmasının her kademesinde uygulanabilir nitelikte olmalıdır.  İşveren İSG yönünden çalışma ortamına ve çalışanların bu ortamda maruz kaldığı risklerin belirlen‐
mesine yönelik gerekli kontrol, ölçüm, inceleme ve araştırmalar yapılmasını sağlamak zorundadır  İşveren aşağıdaki ilkeler doğrultusunda Acil durum planları yapmak veya yaptırmak zorundadır;  Çalışma ortamı, kullanılan maddeler, iş donanımı ile çevre şartlarını dikkate alarak meydana ge‐
lebilecek acil durumları önceden değerlendirerek, çalışanları ve çalışma çevresini etkilemesi mümkün ve muhtemel acil durumları belirler ve bunların olumsuz etkilerini önleyici ve sınırlandı‐
rıcı tedbirleri alır  Yapılan acil durum planlaması için öncelikle İlk yardım, Acil tıbbi müdahale, Kurtarma ve yangınla mücadele konularında işyeri dışındaki kuruluşlarla irtibatı sağlayacak gerekli düzenlemeleri yapar. Su baskını öncelikli değildir. 7  Ciddi, yakın ve önlenemeyen tehlikenin meydana gelmesi durumunda işveren;  Çalışanların işi bırakarak derhal çalışma yerlerinden ayrılıp güvenli bir yere gidebilmeleri için, ön‐
ceden gerekli düzenlemeleri yapar ve çalışanlara gerekli talimatları verir  Durumun devam etmesi hâlinde gerekli donanıma sahip ve özel olarak görevlendirilenler işyerini terk edemez  Gerekli donanıma sahip ve özel olarak görevlendirilenler dışındaki çalışanlardan işlerine devam etmelerini isteyemez.  Çalışanların kendileri veya diğer kişilerin güvenliği için ciddi ve yakın bir tehlike ile karşılaştıkları ve amirine hemen haber veremedikleri durumlar için;  İstenmeyen sonuçların önlenmesi için, bilgileri ve mevcut teknik donanımları çerçevesinde mü‐
dahale edebilmelerine işveren imkân sağlar.  Böyle bir durumda çalışanlar, ihmal veya dikkatsiz davranışları olmadıkça yaptıkları müdahaleden dolayı sorumlu tutulamaz  Gerekli donanıma sahip ve özel olarak görevlendirilenler dışındaki çalışanlardan işlerine devam etmeleri istenemez  Ciddi ve yakın tehlike ile karşı karşıya kalan çalışanlar; işyerinde varsa İSG Kurul başkanı veya sekre‐
terine, kurulun bulunmadığı işyerlerinde ise işveren veya işveren vekiline yazılı olarak başvurarak durumun tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin alınmasına karar verilmesini talep edebilir.  Bu durumda kurul veya işveren; Acilen toplanarak derhâl (aynı gün) kararını verir ve durumu tu‐
tanakla tespit eder.  Karar, çalışana ve çalışan temsilcisine yazılı olarak bildirilir.  Ciddi ve yakın tehlike ile karşı karşıya kalan çalışanlar kurula, kurulun bulunmadığı işyerlerinde ise işverene başvurarak durumun tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin alınmasına karar verilmesini ta‐
lep edebilir. Kurul veya işverenin çalışanın talebi yönünde karar vermesi hâlinde çalışanlar;  Gerekli tedbirler alınıncaya kadar çalışmaktan kaçınabilir  Çalışmaktan kaçındığı dönemdeki ücretlerini tam olarak alırlar  Çalışmaktan kaçındıkları durumda kanunlardan ve iş sözleşmesinden doğan diğer hakları saklı ka‐
lır  Çalışanlar ciddi ve yakın tehlikenin önlenemez olduğu durumlarda gerekli yazılı başvuruyu yapmadan işyerini veya tehlikeli bölgeyi terk ederek belirlenen güvenli yere giderse; Bu hareketlerinden dolayı hakları kısıtlanamaz  İş sözleşmesiyle çalışanların talep etmelerine rağmen gerekli tedbirlerin alınmadığı durumlarda, tabi oldukları kanun hükümlerine göre;  Toplu sözleşme veya toplu iş sözleşmesi ile çalışan kamu personeli, bu maddeye göre çalışmadığı dönemde fiilen çalışmış sayılır  İSG Kanunu 25. Md. göre işyerinde işin durdurulması hâlinde, bu madde hükümleri uygulanmaz  Çalışan iş akdini feshedebilir  Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirim;  İş kazaları kazadan sonraki 3 iş günü içinde işveren tarafından bildirilir  Sağlık hizmeti sunucuları veya işyeri hekimi tarafından kendisine bildirilen meslek hastalıklarını, öğrendiği tarihten itibaren 3 iş günü içinde işveren tarafından bildirilir  Sağlık hizmeti sunucuları kendilerine intikal eden iş kazalarını, yetkilendirilen sağlık hizmeti sunu‐
cuları ise meslek hastalığı tanısı koydukları vakaları en geç 10 gün içinde Sosyal Güvenlik Kuru‐
muna bildirir. 8 




Çalışanların aşağıdaki sağlık muayenelerinin yapılmasını işveren sağlamak zorundadır; o İşe girişlerinde işe giriş muayenesi, o İş değişikliğinde yeniden işe giriş muayenesi, o İş kazası, meslek hastalığı veya sağlık nedeniyle tekrarlanan işten uzaklaşmalarından sonra işe dönüşlerinde talep etmeleri hâlinde. 6331 sayılı Kanun kapsamında alınması gereken sağlık raporlarını vermeye İSGB veya hizmet alınan OSGB bünyesindeki işyeri hekimi ve TSM’ler yetkilidir. İSGB veya hizmet alınan OSGB’de görevli olan işyeri hekimi tarafından verilen raporlara itirazlar Sağ‐
lık Bakanlığı tarafından belirlenen hakem hastanelere yapılır ve verilen kararlar kesindir. Sağlık gözetiminden doğan maliyet ve bu gözetimden kaynaklı her türlü ek maliyet işverence karşıla‐
nır, çalışana yansıtılamaz. İşyerinde İSG sağlanması ve sürdürülebilmesi amacıyla işveren, çalışanları ve çalışan temsilcilerini işyerinin özelliklerini de dikkate alarak aşağıdaki konularda bilgilendirir;  İşyerindeki sağlık ve güvenlik riskleri, koruyucu ve önleyici önlemler  Çalışanların yasal hak ve sorumlulukları  İlk yardım, olağan dışı durumlar, afetler ve yangınla mücadele ve tahliye işleri konusunda kimlerin görevlendirildiği  Başka işyerlerinden çalışmak üzere kendi işyerine gelen çalışanların işverenlerine tehlike, risk, acil durum vb. konularında gerekli bilgileri verir  Risk değerlendirmesi, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili koruyucu ve önleyici tedbirler, ölçüm, analiz, teknik kontrol, kayıtlar, raporlar ve teftişten elde edilen bilgilere, destek elemanları ile çalışan temsilcilerinin ulaşmasını sağlar  İşveren, çalışanların iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerini almasını sağlar. Eğitimler, değişen ve ortaya çıkan yeni risklere uygun olarak yenilenir, aşağıdaki durumlarda ve düzenli aralıklarla tekrarlanır;  Çalışma yeri veya iş değişikliğinde  İş donanımının değişmesi hâlinde  Yeni teknoloji uygulanması hâlinde  Çalışanlara verilecek eğitimler konusunda;  Çalışan temsilcileri özel olarak eğitilir.  Mesleki eğitim alma zorunluluğu bulunan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işlerde, yapaca‐
ğı işle ilgili mesleki eğitim aldığını belgeleyemeyenler çalıştırılamaz.  İş kazası geçiren veya meslek hastalığına yakalanan çalışana işe başlamadan önce, söz konusu ka‐
zanın veya meslek hastalığının sebepleri, korunma yolları ve güvenli çalışma yöntemleri ile ilgili ilave eğitim verilir.  Herhangi bir sebeple 6 aydan fazla süreyle işten uzak kalanlara, tekrar işe başlatılmadan önce bilgi yenileme eğitimi verilir.  Geçici iş ilişkisi kurulan işveren, iş sağlığı ve güvenliği risklerine karşı çalışana gerekli eğitimin ve‐
rilmesini sağlar.  Verilecek eğitimin maliyeti çalışanlara yansıtılamaz.  Eğitimlerde geçen süre çalışma süresinden sayılır.  Eğitim sürelerinin haftalık çalışma süresinin üzerinde olması hâlinde, bu süreler fazla sürelerle çalışma veya fazla çalışma olarak değerlendirilir. 9  İşbirliği aşağıdaki konuları kapsamalıdır;  İSG ile ilgili konularda görüşlerinin alınması  İSG konularında teklif getirme hakkının tanınması  İSG ile ilgili konulardaki görüşmelerde yer alma ve katılımlarının sağlanması  Yeni teknolojilerin uygulanması konusunda  Seçilecek iş donanımı konusunda  Çalışma ortamı ve şartlarının çalışanların sağlık ve güvenliğine etkisi konularında  İşyerinden görevlendirilecek veya işyeri dışından hizmet alınacak işyeri hekimi, iş güvenliği uzma‐
nı ve diğer personel ile ilk yardım, yangınla mücadele ve tahliye işleri için kişilerin görevlendiril‐
mesi.  Risk değerlendirmesi yapılarak, alınması gereken koruyucu ve önleyici tedbirlerin ve kullanılması gereken koruyucu donanım ve donanımın belirlenmesi.  Sağlık ve güvenlik risklerinin önlenmesi ve koruyucu hizmetlerin yürütülmesi  Risk değerlendirmesi yapılarak, alınması gereken koruyucu ve önleyici tedbirlerin ve kullanılması gereken koruyucu donanım ve donanımın belirlenmesi  Sağlık ve güvenlik risklerinin önlenmesi ve koruyucu hizmetlerin yürütülmesi  Çalışanların bilgilendirilmesi ve çalışanlara verilecek eğitimin planlanması  İşveren, görüş alma ve katılımın sağlanması konusunda; Çalışanlar veya iki ve daha fazla çalışan tem‐
silcisinin bulunduğu işyerlerinde varsa işyeri yetkili sendika temsilcileri yoksa çalışan temsilcileri ile işbirliği yapar.  İşyerinde İSG için alınan önlemlerin yetersiz olduğu durumlarda veya teftiş sırasında çalışanlar veya çalışan temsilcileri yetkili makama başvururlarsa hakları kısıtlanamaz.  İşveren tarafından verilen eğitim ve talimatlar doğrultusunda çalışanların yükümlülükleri;  İşyerindeki demirbaş veya sarf malzemelerini kurallara uygun şekilde kullanmak bunların güvenlik donanımlarını doğru olarak kullanmak, keyfi olarak çıkarmamak ve değiştirmemek  Kendilerine sağlanan KKD’yi doğru kullanmak ve korumak.  İşyerindeki sağlık ve güvenlik yönünden ciddi ve yakın bir tehlike ile karşılaştıklarında ve koruma tedbirlerinde bir eksiklik gördüklerinde, işveren/işveren vekiline derhal haber vermek.  Teftişe yetkili makam tarafından işyerinde tespit edilen noksanlık ve mevzuata aykırılıkların gide‐
rilmesi konusunda, işveren ve çalışan temsilcisi ile iş birliği yapmak.  Kendi görev alanında, İSG sağlanması için işveren ve çalışan temsilcisi ile iş birliği yapmak  İşveren; işyerinin değişik bölümlerindeki riskler ve çalışan sayılarını göz önünde bulundurarak dengeli dağılıma özen göstermek kaydıyla, çalışanlar arasında yapılacak seçim veya seçimle belirlenemediği durumda atama yoluyla, belirli sayılarda çalışan temsilcisini görevlendirir. Sayılar aşağıdaki gibidir;  2 ile 50 arasında çalışanı bulunan işyerlerinde 1 kişi  51 ile 100 arasında çalışanı bulunan işyerlerinde 2 kişi  101 ile 501 arasında çalışanı bulunan işyerlerinde 3 kişi  501 ile 1.000 arasında çalışanı bulunan işyerlerinde 4 kişi  1.001 ile 2.000 arasında çalışanı bulunan işyerlerinde 5 kişi  2.001 ve üzeri çalışanı bulunan işyerlerinde 6 kişi 10  İşyerine, sarhoş veya uyuşturucu madde almış olarak gelmek ve işyerinde alkollü içki veya uyuşturu‐
cu madde kullanmak yasaktır. Aşağıdaki durumlarda çalışanlar için alkollü içki kullanma yasağı uygu‐
lanmaz;  Alkollü içki yapılan işyerlerinde çalışan ve işin gereği olarak üretileni denetlemekle görevlendiri‐
lenler.  Kapalı kaplarda veya açık olarak alkollü içki satılan veya içilen işyerlerinde işin gereği alkollü içki içmek zorunda olanlar.  İşinin niteliği gereği müşterilerle birlikte alkollü içki içmek zorunda olanlar.  İşveren; işyeri eklentilerinden sayılan kısımlarda, ne gibi hallerde, hangi zamanda ve hangi şartlarla alkollü içki içilebileceğini belirleme yetkisine sahiptir.  İşletmeye başlanmadan önce, büyük endüstriyel kaza oluşabilecek işyerleri için, işyerlerinin büyüklü‐
ğüne göre büyük kaza önleme politika belgesi veya güvenlik raporu işveren tarafından hazırlanır  Güvenlik raporu hazırlama yükümlülüğü bulunan işyerleri Hazırladıkları güvenlik raporlarının içerik ve yeterlilikleri Bakanlıkça incelenmesini müteakip işletmeye açılabilir  6331 sayılı İSG Kanununa göre işverenin sorumluluğundadır;  Önlem almak  Eğitim vermek  Denetim ve Gözetim  İSG kurallarını ihlal eden işverenler bazı idari yaptırımlarla karşılaşırlar.  İşin durdurulması İdari yaptırımdır.  İşçinin İSG yönünden çalışmasının sakıncalı olduğu işyerlerinde, işin durdurulması idari bir yaptırımdır  İşverenin, kamu hukukuna dayanan İSG önlemlerini alma borcunu düzenleyen hukuk kuralı İSG Ka‐
nunu içinde yer alır  İş Kazası veya meslek hastalığı meydana gelmeden önce oluşan işveren kusurunun cezai yönden yap‐
tırımları İSG Kanununda yer alır  İşverenin İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili eğitim verme zorunluluğu İSG Kanununda yer alır 11 İSG İLE İLGİLİ DİĞER YASALAR VE TEMEL HUKUK  Sosyal yaşamı düzenleyen kurallar arasındadır;  Din Kuralları  Ahlak Kuralları  Hukuk Kuralları  Görgü Kuralları  Yaptırımı Bireyler ve toplum içinde ayıplanma ve küçük görülme olan kurallar Ahlak kurallarıdır  Ahlak Kuralları içinde değerlendirilir;  Kötü hisler beslemek  Örnek davranışlar sergilemek  Başkasının şeref ve haysiyetine saygılı olmak  Dürüst davranmak  Verdiği söze sadık kalmak  Dedikodu yapmak  Yaptırımı saygısız, görgüsüz, vefasız vb. olarak değerlendirilmek olan kurallar Görgü Kurallarıdır.  Görgü Kuralları içinde değerlendirilir;  Büyüklerini saymak, küçüklerini sevmek ve korumak  Sofra kuralları  Selamlaşma  Başsağlığı ziyaretleri  Hasta ziyaretleri  Hukuk; Sosyal hayatta bireyler arasında ya da birey ile toplum arasında ilişkileri düzenleyen ve yaptı‐
rımı bulunan kurallar bütününe denir  Bir kuralın hukuk kuralı olabilmesi için 3 unsurun bulunması gerekir  Toplumun tamamı için geçerlidir  Devlet tarafından (yetkili merci) desteklenmesi  Uyulmaması durumunda bir yaptırım (müeyyide) ile karşılaşılması  Ülkemizde yasalar hiyerarşisi; 1. Anayasa 2. Kanun ve Uluslararası sözleşmeler 3. Tüzük 4. Yönetmelik 5. Tebliğ (Genelge)  Kanunlar;  Kanunları yalnızca TBMM yapabilir  Resmi Gazetede yayınlanmak zorundadır  Geçmiş tarihle yürürlüğe giremez.  Kendi içinde belirtilen tarihte yürürlüğe girer  Kendi içinde belirtilmişse bazı maddeleri farklı zamanlarda da yürürlüğe girer  Kendi içinde tarih belirtilmemişse Resmi Gazetede yayınlandıktan 45 gün sonra yürürlüğe girer  Kanunlar için iptal – yürütmenin durdurulması davaları Anayasa Mahkemesine açılır  Yargılama sırasında Anayasa’ya aykırılık durumunu belirleyen hâkim de Anayasa Mahkemesine iptal davası açabilir  110 milletvekili imzası ile kanunlar Anayasa Mahkemesine iptal–durdurma davası açılabilir 12  Tüzükler;  Yayınlanmadan önce Danıştay onayından geçer  Danıştay’dan gelen öneriler dikkate alınmadan da yayınlanabilir  Yönetmelikler;  Yönetmelikler yasa ve tüzüklere aykırı olamayacağı gibi üst hukuk kurallarına da aykırı olamaz  Üst hukuk kurallarına aykırı olarak düzenlenen yönetmeliklerin iptali konusunda Danıştay’a dava açılır  Yönetmeliklerin Resmi Gazetede yayımlanması zorunludur  Yönetmelik kendi içinde belirtilen sürede yürürlüğe girer  Yürürlüğe giriş süresi belirtilmeyen yönetmelik resmi gazetede yayınlandıktan 45 gün sonra yü‐
rürlüğe girer  Genelge; Başbakanlık, Bakanlıklar ve Kamu Kuruluşlarının mevzuat doğrultusunda belirli bir konunun uygulanmasına yönelik yazılı emirlerine denir.  Genelgeler konusu ve numarası ile adlandırılır.  Aynı konuda çıkarılan genelgelerden en son düzenlenen esas alınır.  Genelgeler ilgili Başbakanlık ve Bakanlık tarafından hazırlandıktan sonra tüm birimlere ulaştırılır.  Anayasanın 124. maddesine göre görev alanları ile ilgili yasa ve tüzüklerin uygulanmasını belirleyen yönetmelikleri Başbakanlık, Bakanlıklar ve Kamu Kuruluşları çıkartabilir.  Suçun bilerek ve sonucun istenerek gerçekleştirilmesine kast denir.  Dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık dolayısıyla, suçun bilinerek fakat sonucun istenmeyerek ger‐
çekleştirilmesine taksir denir.  Bir hukuk dalının tümünü ya da büyük bölümünü düzenleyen kanuna Genel Kanun adı verilir.  İşveren kusurundan kaynaklanan iş kazası veya meslek hastalığı sonucu cezai yönden yaptırımları Türk Ceza Kanunu içinde yer alır.  İşverenin, iş akdinden doğan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini alma borcunu düzenleyen hukuk kuralı Borçlar Kanunu içinde yer alır.  Borçlar Kanunu 417. Maddesi işverene İşçinin kişiliğinin korunması görevini vermiştir.  Borçlar Kanununa göre iş kazası veya meslek hastalığı sonucunda işçinin çalışma gücünde meydana gelen eksilme nedeniyle uğradığı gelir kaybının giderilmesi amacıyla açılacak olan dava; Maddi taz‐
minat davasıdır.  Bir iş kazası neticesinde hayatını kaybeden bir işçinin aşağıdaki yakınları destekten yoksun kalma tazminatından yararlanabilir;  Dul kalan ve herhangi bir geliri olmayan eşi  İlkokula giden kız çocuğu  25 yaşını doldurmamış olan ve üniversitede okuyan erkek çocuğu  İş Teftiş Kurulu Başkanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın Teşkilat ve Görevleri Hakkındaki 3146 sayılı yasanın 13. maddesinde Danışma ve Denetim Birimleri içinde yer almıştır 13  İş denetimi türleri;  Soruşturma  İnceleme Teftişi  Kontrol Teftiş  İdari yönden çözümlenemeyen iş uyuşmazlıklarının çözüm yeri İş Mahkemeleridir.  Kıdem tazminatları zamanında ödenmezse en yüksek mevduat faizi uygulanarak ödettirilir.  Kıdem tazminatının hesaplanmasında her yıl verilen ikramiyeler göz önünde tutulur.  İdari para cezasına itiraz İdare Mahkemesine yapılır.  İdari para cezalarında soruşturma zamanaşımı 10 yıldır.  İdari para cezasına itiraz süresi tebliğ tarihinden itibaren 15 gündür.  İş kazaları 5510 Sayılı Yasa 13. Madde içinde tanımlanmıştır.  Meslek hastalıkları 5510 Sayılı Yasa 14. Madde içinde tanımlanmıştır.  Meslek Hastalıkları listelerini; SSK Yüksek Sağlık Kurulu yapar.  İş sözleşmesinin feshinin geçerli bir sebebe dayandırıldığının ispat yükümlülüğü davacıya aittir.  Temel hak ve özgürlüklere ilişkin usulüne göre yürürlüğe konulmuş uluslararası antlaşmalarla ulusal kanunlar çakıştığı takdirde Uluslararası antlaşma hükümleri esas alınmalıdır. (Anayasa madde 91)  Günde 7,5 saat ve daha az çalışılması gereken işlerle ilgili;  Cıva izabe fırınlarında ve elementer cıva bulunan ocaklarda görülen işlerde 6 saat çalışılabilir  Kurşun izabe fırınlarının teksif odalarında biriken kuru tozları kaldırma işlerinde 4 saat çalışılabilir  Karbon sülfürden etkilenme riski bulunan işlerde 6 saat çalışılabilir  Belirtilen günlük en çok iş sürelerinden sonra diğer herhangi bir işte çalıştırılmazlar  Bu kapsama giren işlerde fazla çalışma yapılamaz  Bu Yönetmelik kapsamındaki işyerleri işin yürütüldüğü yerin bağlı bulunduğu Çalışma ve İŞKUR İl Müdürlüğüne yazılı olarak bildirim yapmakla yükümlüdürler 14 ULUSAL VE ULUSLARARASI KURULUŞLAR  Çalışma hayatının denetiminden sorumlu iş müfettişleri Bakanlığın İş Teftiş Kurulu Başkanlığı birimine bağlı olarak görev yaparlar.  Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bağlıdır; 1. İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü (İSGGM) 2. İş Sağlığı ve Güvenliği Merkezi Müdürlüğü (İSGÜM) 3. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Eğitim Merkezi (ÇASGEM) 4. İş Teftiş Kurulu Başkanlığı (İTK) 5. Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK)  İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü (İSGGM); İSG konularında mevzuat çalışması yapmak öncelik‐
li görevleri arasındadır  İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitü Müdürlüğü (İSGÜM); İSG konularında ölçüm ve analiz hizmetleri sun‐
mak öncelikli görevleri arasındadır  Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Eğitim Merkezi (ÇASGEM); İSG konularında eğitim yapmak önce‐
likli görevleri arasındadır  İş Teftiş Kurulu Başkanlığı (İTK); İSG konularında işyerlerinde denetim yapmak öncelikli görevleri ara‐
sındadır  İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğünün görevlerindendir;  İSG konularında mevzuat çalışması yapmak  Ulusal politikalarını belirlemek ve İSG programları hazırlama  Kişisel koruyucuların imalatını yapacak olan kişi ya da kuruluşlara yetki vermek  İş Teftiş kurumunun görevlerindendir;  Çalışma hayatı ile ilgili mevzuatın uygulanmasını denetlemek  İş Teftişi ile ilgili olarak istatistik tutmak  Denetlemelerde Uygunsuz bir durum gördüklerinde görev bölgelerinde işe el koyma  "Herkesin, çalışma, mesleğini seçme ve adil ve uygun iş koşullarında çalışma hakkı bulunmaktadır." İlkesi BM İnsan Hakları Evrensel Beyannamesinde yer almaktadır  ILO'nun temel stratejik hedefleri;  Kadın ve erkeklerin insana yakışır işlere sahip olabilmeleri için daha fazla fırsat yaratmak,  Çalışma yaşamında standartlar, temel ilke ve haklar geliştirmek ve gerçekleştirmek.  Sosyal koruma programlarının kapsamını ve etkinliğini artırmak,  Üçlü yapıyı ve sosyal diyalogu güçlendirmek  Uluslararası Çalışma Örgütü, 1919 yılında kurulmuştur ve Türkiye de 1932 yılında üye olmuştur.  Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) tarafından çok sayıda sözleşme hazırlanmış ve Ülkemiz de bunları imzalamıştır. “İş Sağlığı ve Güvenliği ve Çalışma Ortamına İlişkin Sözleşme” 155 sayılı sözleşmedir  Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) tarafından çok sayıda sözleşme hazırlanmış ve Ülkemiz de bunları imzalamıştır. “İş Sağlığı Hizmetlerine İlişkin Sözleşme” 161 sayılı sözleşmedir.  ILO Daimi toplantılarından olan Uluslararası Çalışma Konferansında Ülkeler 4 delege ile temsil edilir  Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO)’nun üye ülkenin temsiliyetinde üçlü yapısında aşağıdakiler vardır;  İşveren temsilcisi (1 kişi)  İşçi temsilcisi (1 kişi)  Hükümet temsilcisi (2 kişi) 15 






CEDAW (Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi) BM sözleşmesidir 81 sayılı ILO sözleşmesi; “İş Denetiminin” uluslararası dayanağını oluşturur 59 sayılı ILO Sözleşmesine göre en küçük çalışma yaşı 15 olarak belirlenmiştir 59 sayılı ILO sözleşmesine göre 18 yaşın altındaki çalışanlara; “Genç çalışan” denir 182 sayılı ILO Sözleşmesine göre çocuk ifadesi 18 yaş ve altı için kullanılmalıdır 187 Sayılı ILO Sözleşmesi İSG geliştirme çerçeve sözleşmesi 182 sayılı ILO sözleşmesine göre; “Bu Sözleşmeyi onaylayan her üye ülke acil bir sorun olarak en kötü biçimlerdeki çocuk işçiliğinin yasaklanmasını ve ortadan kaldırılmasını temin edecek ivedi ve etkin önlemleri alır”  Türkiye’nin imzaladığı “İş Sağlığı ve Güvenliğini Geliştirme Çerçeve Sözleşmesi” 187 sayılı ILO sözleş‐
mesidir.  “CE” Avrupa Normlarına Uygunluk anlamına gelir  İş kazası ve meslek hastalıkları sonucu sürekli iş görmezlik geliri bağlanabilmesi için çalışanın meslek‐
te kazanma gücü kayı oranı en az % 10 olmalıdır 16 6331 SAYILI İSG KANUNU YÖNETMELİKLERİNDE İSG ASKERİ İŞYERLERİNDE İSG  Aşağıdaki işyerleri Askeri işyerleri kapsamındadır;  Millî Savunma Bakanlığı tarafından doğrudan doğruya işletilen askerî işyerleri  Genelkurmay Başkanlığı (Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanlığı) tarafından doğrudan doğ‐
ruya işletilen askerî işyerleri  İçişleri Bakanlığı (Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı) tarafından doğru‐
dan doğruya işletilen askerî işyerleri  İkili veya çok taraflı uluslararası anlaşmalar ile Türkiye’de kurulan askerî işyerleri  Yurt güvenliği için gerekli maddeler üretilen işyerleri  Sahil Güvenlik Komutanlığı tarafından doğrudan doğruya işletilen askerî işyerleri  Asker işyerlerinde yapılacak denetimlerle ilgili olarak Askerî iş müfettişlerinin yetkileri;  Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı iş müfettişleriyle aynı yetki ve sorumluluklara sahiptir  İşin durdurulması kararları dâhil her türlü denetim ve teftiş raporlarının işyerlerine tebliği, ilgilile‐
re duyurulması ile uygulanması ve izlenmesi işleri Millî Savunma Bakanlığınca yürütülür  Askerî iş müfettişleri tarafından yapılan denetim ve teftişler, çalışma hayatı ile ilgili mevzuatın iş‐
yerlerinin denetim ve teftişi ile ilgili hükümlerine göre yürütülür  İkili veya çok taraflı uluslararası anlaşmalar ile Türkiye’de kurulan askerî işyerleri ve Yurt güvenliği için gerekli maddeler üretilen işyerlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı iş müfettişleri denetler Diğer askeri işyerleri denetimi konusunda;  ÇSG Bakanlığının hangi iş müfettişlerinin teftiş edeceği Bakanlıkça Millî Savunma Bakanlığına bil‐
dirilir  Bu müfettişlere Millî Savunma Bakanlığınca söz konusu askerî işyerlerinin teftişi için özel kimlik kartı verilir  Özel kimlik kartı verilenler, teftişe başlamadan önce özel kimlik kartlarını işveren vekiline göster‐
mek zorundadır  Teftiş yetkileri her ne sebeple olursa olsun sona eren iş müfettişlerinin özel kimlik kartları Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca Millî Savunma Bakanlığına iade edilir.  Denetim ve teftişleri işyerlerinin çalışma saatleri içinde yapılır.  Bu işyerlerine ait kayıt ve belgeler her ne sebeple olursa olsun işyeri dışına çıkartılmadan işyerinde incelenir.  Askerî işyerlerinde işin durdurulması konusunda;  İşin durdurulması işlemleri İşyerlerinde İşin Durdurulmasına Dair Yönetmelik hükümlerine göre yürütülür  İş Teftiş Kurulu Başkanlığına verilen görevler Askerî İş Teftiş Kurulu Başkanlığınca yerine getirilir  İşin bir bölümünü veya tamamını durdurma kararı vermeye yetkili heyet İSG yönünden teftişe yetkili askerî iş müfettişlerinden oluşturulur  Diğer askerî işyerleri ile yurt güvenliği için gerekli maddeler üretilen işyerleri kapsamında yer alan askeri işyerlerinde işin durdurulması ile ilgili olarak;  İşin durdurulması işlemleri İşyerlerinde İşin Durdurulmasına Dair Yönetmelik hükümlerine göre yürütülür  İşin bir bölümünü veya tamamını durdurma kararı vermeye yetkili heyet üyelerinden biri iş sağlığı ve güvenliği yönünden teftişe yetkili askerî iş müfettişleri arasından seçilir  Yetkili heyet içerisinde yer alacak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı iş müfettişlerinin Millî Sa‐
vunma Bakanlığınca verilmiş özel kimlik kartına sahip olmaları gerekir 17 BALIKÇI GEMİLERİNDE İSG  Ticari amaçla denizden balık veya diğer canlıları avlamakta veya avlayıp işlemekte kullanılan, Türk Bayrağı taşıyan gemiye balıkçı gemisi denir.  Limanda görev yapan personel ve kılavuz kaptanlar hariç, yardımcı olarak çalışanlar ve stajyerler dâhil gemide çalışan kişiye çalışan denir.  Yeni veya mevcut herhangi bir balıkçı gemisine gemi denir.  Geminin üzerine kayıtlı olduğu kişiyi veya gemi kısmen veya tamamen bir başka gerçek veya tüzel kişi tarafından, bir anlaşma çerçevesinde işletiliyorsa; işleten gerçek veya tüzel kişiye, işverene, Gemi Sa‐
hibi/Donatan denir.  Gemiyi sevk ve idare eden veya gemiden sorumlu olan çalışana kaptan denir.  Yeni olmayan ve tam boyu 18 metre veya daha fazla olan balıkçı gemisine Mevcut balıkçı gemisi de‐
nir.  Balıkçı Gemilerinde Yapılan Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik kapsa‐
mında tanımlanan yeni balıkçı gemisinin boyu 15 metre ve daha uzundur.  Denizde çalışanların sağlık ve güvenliğini etkileyen veya etkileyebilecek herhangi bir olayın mey‐
dana geldiği durumlarda;  Olayı ayrıntılı olarak bir rapor halinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirmek.  Olayın meydana geldiği mahallin bağlı bulunduğu liman başkanlığına bildirmek.  Olay, gemi jurnaline yazılır, jurnal tutma mecburiyeti olmayan gemilerde ise raporun bir örneği saklanır.  Balıkçı gemilerinde çalışanların eğitimi özellikle;  Yangınla mücadele.  Can kurtarma ekipmanının kullanılması.  Balık avlama ve çekme ekipmanının kullanılması ve el işaretleri dâhil çeşitli işaretlerin kullanılması  Gemiyi sevk ve idare edecek kişilerin özel eğitimi;  Gemilerde iş kazaları ve meslek hastalıklarının önlenmesi ve herhangi bir kaza olduğunda yapıl‐
ması gereken işler.  Öngörülebilir yükleme koşullarında ve avlanma işlemleri sırasında, geminin, dengede ve güvenli bir durumda bulunmasının sağlanması.  Radyo navigasyonu ve iletişimi ile ilgili yöntem ve kurallar.  Tıbbi malzemelerin kullanımı kaptanın sorumluluğunda olup, bu sorumluluğa halel getirmeyecek şekilde, gemi adamlarının yetkilerini de göz önüne alarak, anılan malzemelerin kullanımı ve muhafa‐
zası hususunda Bir veya daha fazla güverte sınıfı zabit/ yardımcı zabit görevlendirilir.  Gemilerde kaptan ve ilgili gemi adamlarının tıbbi malzemenin kullanımı konusunda eğitimleri en az 5 yılda bir yenilenmelidir 18 İŞYERİNDE İŞİN DURDURULMASI  6331 sayılı kanun hükümlerinin uygulanmasının izlenmesi ve teftişi İSG yönünden teftiş yapmaya yetkili Bakanlık iş müfettişleri tarafından yapılır.  6331 sayılı Kanun hükümlerinin uygulanmasının izlenmesi ve teftişinde 4857 sayılı yasanın 92. 93. 96. 97. ve 107. Madde hükümleri uygulanır.  Askeri işyerleriyle yurt güvenliği için gerekli maddeler üretilen işyerlerinin denetim ve teftişi ko‐
nusu ve sonuçlarına ait işlemler Millî Savunma Bakanlığı ve Bakanlıkça birlikte hazırlanan “Askerî İşyerleri İle Yurt Güvenliği İçin Gerekli Maddeler Üretilen İşyerlerinin Denetimi, Teftişi Ve Bu İş‐
yerlerinde İşin Durdurulması Hakkında Yönetmelik” esaslarına göre yürütülür.  İlgili mevzuata uygun olmayan işyerlerinde iş durdurulabilir. Ayrıca çok tehlikeli sınıfta yer alan maden, metal ve yapı işleri ile tehlikeli kimyasallarla çalışılan işlerin yapıldığı veya büyük endüstri‐
yel kazaların olabileceği işyerlerinde ek olarak Risk değerlendirmesi yapılmamış olması durumunda iş durdurulabilir.  İş sağlığı ve güvenliği bakımından teftişe yetkili 3 iş müfettişinden oluşan heyet, iş sağlığı ve güvenliği bakımından teftişe yetkili iş müfettişinin tespiti üzerine gerekli incelemeleri yaparak, tespit tarihinden itibaren iki gün içerisinde işin durdurulmasına karar verebilir.  Tespit edilen hususun acil müdahaleyi gerektirmesi hâlinde, heyet tarafından karar alınıncaya kadar geçerli olmak üzere iş Tespiti yapan iş müfettişi tarafından durdurulur  İşin durdurulması ile ilgili olarak;  Karar ilgili mülki idare amirine ve işyeri dosyasının bulunduğu Çalışma ve İş Kurumu il müdürlü‐
ğüne 1 gün içinde gönderilir.  İşin durdurulması kararı, mülki idare amiri tarafından 24 saat içinde yerine getirilir.  Tespit edilen hususun acil müdahaleyi gerektirmesi nedeniyle verilen işin durdurulması kararı, mülki idare amiri tarafından aynı gün yerine getirilir.  İşverenin işin durdurulmasını gerektiren hususların giderildiğini Bakanlığa yazılı olarak bildirmesi gerekir.  Bakanlığa bildirim hâlinde, en geç 7 gün içinde işyerinde inceleme yapılarak işverenin talebi so‐
nuçlandırılır.  İşveren, işin durdurulması sebebiyle işsiz kalan çalışanlara ücretlerini ödemekle veya ücretlerinde bir düşüklük olmamak üzere meslek veya durumlarına göre başka bir iş vermekle yükümlüdür.  İşveren, yerine getirildiği tarihten itibaren 6 iş günü içinde, yetkili iş mahkemesinde işin durdu‐
rulması kararına itiraz edebilir.  Mahkeme itirazı öncelikle görüşür ve 6 iş günü içinde karara bağlar.  Mahkeme kararı kesindir.  İşveren tarafından yapılan itiraz, işin durdurulması kararının uygulanmasını etkilemez.  İSG Kanununda belirtilen idari para cezaları gerekçesi belirtilmek suretiyle Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürünce verilir.  Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürünce verilen idari para cezaları tebliğinden itibaren 30 iş günü içinde ödenir.  İdari para cezaları tüzel kişiliği bulunmayan kamu kurum ve kuruluşları adına da düzenlenebilir.  6331 sayılı İSG Kanununa göre düzenlenen kâğıtlar Damga vergisinden muaftır  6331 sayılı İSG Kanununa göre işlemler Harçtan müstesnadır 19  İşyerinde işin bir bölümünü veya tamamını durdurma kararı vermeye yetkili heyet 3 müfettişten olu‐
şur.  İşyerinde işin bir bölümünü veya tamamını durdurma kararı vermeye yetkili heyet başkanı İş Teftiş Kurul Başkanlığı tarafından belirlenir.  Heyet, raporda belirtilen hususlara katılmadığı durumlarda kararını, gerekçeleri ile birlikte yazar.  Heyet, gerekli görüldüğü takdirde, karara konu işyerinde inceleme yapabilir.  İşyerinin açılmasına yönelik taleplere ilişkin düzenlenen raporlar ile işverenin mühürlerin geçici ola‐
rak sökülmesi taleplerinin değerlendirilmesi heyet tarafından yapılır.  Heyet, kendisine intikal eden raporlar üzerinde gerekli incelemeyi yapar ve kararını, müfettişin tespit tarihinden itibaren 2 gün içerisinde verir.  Müfettişçe, işyerinde işin durdurulması gereken durumlardan biriyle karşılaşıldığında, durumu belirtir bir rapor düzenlenir ve en geç tespitin yapıldığı tarihin ertesi günü ilgili heyete verilmek üzere Kurul Başkanlığına gönderilir. Raporda aşağıdakilere yer verilir;  Durdurmayı gerektiren hususlara  Alınması gereken tedbirlerin niteliğine  Yapılması gereken diğer iş ve işlemlere  Heyetin işyerinin bir bölümünde veya tamamında işin durdurulması kararı vermesi halinde karar, ilgili valiliğe ve işyeri dosyasının bulunduğu il müdürlüğüne 1 gün içinde gönderilir  Heyet işin durdurulmaması yönünde karar verirse, rapor İşleme konulmaz, Kurul Başkanlığına iletilir  Yapılacak iş durdurma işlemleri sırasında zor kullanılmasını gerektiren durumların varlığı halinde gü‐
venliği sağlamak için Mülki idare amirinden kolluk personeli görevlendirilmesi talebinde bulunulabilir  İşin durdurulması kararı, mülki idare amiri tarafından 24 saat içinde yerine getirtilir  İşin durdurulması kararında belirtildiği şekilde, işyerinin bir bölümü veya tamamında iş durdurulur.  Durdurma kararına ilişkin mühürleme işlemi mülki idare amirinin emriyle gerçekleştirilir.  Durumu belirleyen bir tutanak düzenlenir. Düzenlenen tutanağın bir nüshası işyeri dosyasına konul‐
mak üzere ilgili il müdürlüğüne gönderilir. Durdurmayla ilgili belgeler il müdürlüğünde saklanır.  İşveren, işin durdurulmasına sebep olan hususların giderilmesi için mühürlerin geçici olarak sökülme‐
si ile ilgili talebini Dilekçeyle ilgili il müdürlüğüne iletir.  İşin durdurulması karşısında işverenin mühürlerin geçici olarak sökülmesi talebi ile ilgili olarak;  İşverenin taahhüdünü içeren bir dosya ve bu dosyanın elektronik kopyası İl Müdürlüğüne sunulur  İşverenin taahhüdü ve dilekçesi ıslak imzalı olur.  İlgili il müdürlüğü işverenin talebini aynı gün elektronik ve benzeri ortamda sunulan eklerle bera‐
ber Kurul Başkanlığına gönderir.  Kurul Başkanlığı, işverenin mühürlerin geçici olarak sökülmesi talebini heyete intikal ettirir.  Heyet, talebi dilekçe ve eklerinde sunulan bilgiler ışığında değerlendirir ve kararını iki gün içeri‐
sinde verir.  Heyet gerektiğinde işverenden ek bilgi talep edilebilir.  Durdurma kararının kaldırılması konusunda;  İşin durdurulmasına sebep olan hususları yerine getiren işveren, durdurma kararının kaldırılması için ilgili il müdürlüğüne yazılı talepte bulunur.  İl müdürlüğü talebi aynı gün elektronik ve benzeri ortamda sunulan eklerle beraber Kurul Başkan‐
lığına iletir.  İşverenin bildirimi üzerine müfettiş tarafından yapılan inceleme sonucu düzenlenen raporda, durdurma kararına neden olan hususların giderildiğinin belirtilmesi halinde, heyet tarafından ge‐
rekli inceleme yapılır ve bildirimin yapıldığı tarihten itibaren en geç 7 gün içerisinde karar verilir.  Heyetin durdurmanın kaldırılmasına karar vermesi halinde karar, mülki idare amirine ve ilgili il müdürlüğüne bildirilir. 20 

Mülki idare amirince durdurmanın kaldırılması kararının gereği kendisine intikalinden itibaren 24 saat içerisinde yerine getirtilir. Müfettiş tarafından yapılan inceleme sonucunda durdurma kararına sebep olan hususların gide‐
rilmediğinin tespit edilmesi halinde ise durdurma kararının devamı yönünde alınan karar, ilgili ra‐
porla beraber işverene tebliğ edilmek ve işyeri dosyasında saklanmak üzere ilgili il müdürlüğüne iletilir. 21 TARIM VE ORMANDAN SAYILAN İŞLER  Tarım ve Ormandan Sayılan İşlerde Çalışanların Çalışma Koşullarına İlişkin Yönetmelik 51 ve daha fazla işçinin çalıştığı tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyeri veya işletmelerinde iş sözleşmesi ile çalı‐
şan işçileri ve işverenleri kapsar. Aşağıdakileri kapsamaz;  1‐50 işçinin çalıştığı (50 dâhil) tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyeri veya işletmelerinde iş söz‐
leşmesi ile çalışan işçileri ve işverenleri  50 ve daha fazla işçinin çalıştığı tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyeri veya işletmelerinde iş sözleşmesi ile çalışan işçileri ve işverenleri  151 ve daha fazla işçinin çalıştığı tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyeri veya işletmelerinde iş sözleşmesi ile çalışan işçileri ve işverenleri  Tarım ve ormandan sayılan işlerde çalışanlarla işverenleri arasında yapılan iş sözleşmesi ile ilgili ola‐
rak 4857 sayılı İş Kanununun 16. maddesi uyarınca birden çok işçinin meydana getirdiği takımı temsi‐
len bu işçilerden biri, takım kılavuzu sıfatıyla işverenle takım sözleşmesi yapabilir  Sanayi‐Ticaret‐Orman‐Tarım İşleri Yönetmeliğinin amacı; Hangi işlerin sanayi‐ticaret‐tarım ve orman işleri olduğunu belirlenmesidir  Sanayi‐ Ticaret‐Orman‐Tarım İşleri yönetmeliği Çalışma ve Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yürü‐
tülmektedir  Sondaj, toprak kazı, yarma ve doldurma işleri Sanayiden sayılan işler kapsamında yer alır 22 POSTALAR HALİNDE ÇALIŞMALAR  İşveren veya işveren vekilleri, posta sayısı ile her postanın işe başlama ve bitirme saatlerini ve diğer bazı bilgileri düzenleyerek işyerinde işçilerin kolayca görüp okuyabilecekleri şekilde ilan etmekle yü‐
kümlüdür.  Nitelikleri dolayısıyla sürekli çalıştıkları için durmaksızın birbiri ardına postalar halinde işçi çalıştırıla‐
rak yürütülen işlerde posta sayısı 24 saatlik süre içinde en az 3 işçi postası çalıştırılacak şekilde düzen‐
lenir.  Sağlık kuralları bakımından günde 7,5 saat ya da daha az çalışılması gereken işlerde işçi postaları sayısı, her bir postanın çalışma süresi, ilgili yönetmelikte belirtilen günlük çalışma sürelerini aşmaya‐
cak şekilde düzenlenir.  İşçi postaları sayısının düzenlenmesinde, Milli Korunma Suçlarının Affına, Milli Korunma Teşkilat, Sermaye ve Fon Hesaplarının Tasfiyesine ve Bazı Hükümler İhdasına Dair Kanunun 6. maddesi ile 4857 sayılı İş Kanununun 43. maddesi hükümleri göz önünde tutulur.  Gece dönemine denk düşen 20.00 ‐ 06.00 saatleri arasındaki işçi postalarında, 18 yaşını doldurma‐
mış çocuk ve genç işçilerin çalıştırılmaları yasaktır.  Bir işçi postası ile yürütülen işlerde, ikili ya da daha çok posta sayısının artırılması ya da üç posta ha‐
linde çalışılan işyerlerinde günlük çalışma süresinin 7,5 saatin altında saptanması sonucunda, çalışma sürelerindeki azalma nedeniyle, işçilerin ücretlerinden her ne şekilde olursa olsun, indirim yapılamaz.  Bazı özel haller dışında işçilerin gece postalarında 7,5 saatten çok çalıştırılmaları yasaktır.  Çalışma süresinin yarısından çoğu gece dönemine rastlayan bir postanın çalışması, gece çalışması sayılır.  En fazla bir iş haftası gece çalıştırılan işçilerin, ondan sonra gelen ikinci iş haftasında gündüz çalıştı‐
rılmaları suretiyle ve postalar birbirlerinin yerini alacak şekilde düzenlenir.  Zorunluluk olmadıkça işçilerin postaları değiştirilemez. Ancak gece çalışması nedeniyle sağlığının bo‐
zulduğunu raporla belgeleyen işçiye işveren, olanakların elverdiği ölçüde gündüz postasında duru‐
muna uygun bir iş verir.  İşin niteliği ve yürütümü, iş sağlığı ve güvenliği göz önünde tutularak, gece ve gündüz postalarında iki haftalık nöbetleşme esası da uygulanabilir.  Posta değişiminde işçiler sürekli olarak en az 11 saat dinlendirilmeden çalıştırılamaz.  Postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde, işçilere ara dinlenmesi verilir. İşin niteliği, bir işye‐
rinin aynı bölümündeki bütün işçilere aynı saatte ara dinlenmesi verilmesine olanak bırakmıyorsa, bu dinlenme, işçilere, gruplar halinde arka arkaya çalışma süresinin ortalarından başlayarak ilgili mev‐
zuat esaslarına göre verilir.  Postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde, işçilere, haftanın bir gününde 24 saatten az ol‐
mamak üzere ve nöbetleşme yolu ile hafta tatili verilmesi zorunludur.  İşveren veya işveren vekilleri, postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde, her postada çalışan işçilerin ad ve soyadlarını kapsayan listeler ile bu işçiler için işe başlamadan önce alınan periyodik sağlık raporlarının bir nüshasını ilgili bölge müdürlüğüne vermekle yükümlüdür. 23 KADINLARIN GECE POSTALARINDA ÇALIŞMALARI  Kadın çalışan; 18 yaşını doldurmuş çalışandır  Kadın çalışanlar her ne şekilde olursa olsun gece postasında 7,5 saatten fazla çalıştırılamaz  Belediye sınırları dışındaki her türlü işyeri işverenleri ile belediye sınırları içinde olmakla beraber, posta değişim saatlerinde toplu taşıma araçları ile gidip gelme zorluğu bulunan işyeri işverenleri, ge‐
ce postalarında çalıştıracakları kadın çalışanların işyerine getirilip götürülmesinde; Sağlayacakları uy‐
gun araçlarla ikametgâhlarına en yakın merkezden, işyerine götürüp getirmekle yükümlüdür  Kadın çalışanların gece postalarında çalıştırılabilmeleri için, işe başlamadan önce, gece postalarında çalıştırılmalarında sakınca olmadığına ilişkin İşyerinde görevli işyeri hekiminden sağlık raporu alınma‐
lıdır  Kadın çalışanın kocası da işin postalar halinde yürütüldüğü aynı veya ayrı bir işyerinde çalışıyor ise kadının çalışma postası; Kadın çalışanın isteği üzerine, gece çalıştırılması, kocasının çalıştığı gece pos‐
tasına rastlamayacak şekilde düzenlenir  Kadın çalışanlar, gebe olduklarının doktor raporuyla tespitinden itibaren doğuma kadar gece posta‐
larında çalıştırılamaz  Emziren kadın çalışanlar doğum tarihinden başlamak üzere kendi mevzuatlarındaki hükümler saklı kalmak kaydıyla 1 yıl süre ile gece postalarında çalıştırılamazlar  Anne veya çocuğun sağlığı açısından gerekli olduğunun işyerinde görevli işyeri hekiminden alınan raporla belgelenmesi halinde emziren kadınların gece postalarında çalışma yasağı 6 ay kadar uzatı‐
labilir  Gece postalarında çalışma yasağı boyunca kadının çalışma süreleri; Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik hükümleri saklı kalmak üzere gündüz postalarına rastlayacak şekilde düzenlenir  Gece postalarında kadın çalışan çalıştırmak isteyen işverenler, gece çalıştırılacak kadın çalışanların isim listelerini İş müfettişlerince yapılan denetimlerde göstermek üzere işyerinde saklar  Kadınların gece postalarında çalıştırılmaları konusunda öncelikle çalışanın tabi olduğu ilgili mevzuat hükümleri dikkate alınır  6331 sayılı Kanun kapsamında olup kendi özel mevzuatlarında hüküm bulunmaması halinde çalışan kadınların gece postalarında çalışmaları konusunda Kadın Çalışanların Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmelik uygulanır  6331 sayılı Kanunun 38 inci maddesinde yer alan geçiş sürelerine uygun olarak işyeri hekimi görev‐
lendirme yükümlülüğü bulunmayan işyerlerinde alınması gerekli sağlık raporları geçiş süresince Ka‐
mu sağlık hizmet sunucularından alınabilir 24 GEÇİCİ İŞLERDE İSG  Herhangi bir işverenden geçici bir süre ile işçilerini kendi işyerinde mesleklerine uygun işlerde çalış‐
tırmak üzere devralan işveren geçici iş ilişkisi kurulan işverendir. İşveren, belirli süreli işlerde veya geçici süreli iş ilişkilerinde çalışanlara;  İşe başlamadan önce yapacakları işin ne olduğu ve bu işte karşılaşacakları riskler hakkında gerekli bilgilerin verilmesini sağlar.  Özellikle yapılacak işin gerektirdiği mesleki bilgi, yetenek, tecrübe ve gerekli sağlık gözetiminin neler olduğu konusunda bilgi verilmesini sağlar.  Ayrıca iş nedeniyle ortaya çıkabilecek ilave özel riskler açıkça belirtilir.  İşveren, belirli süreli veya geçici süreli iş sözleşmeleri ile istihdam edeceği çalışanların bilgi ve tecrü‐
belerini de dikkate alarak, yapacakları işin niteliğine uygun yeterli eğitim almalarını sağlar.  İşveren, belirli süreli veya geçici süreli iş sözleşmeleri ile istihdam edeceği çalışanlara yapılacak sağlık gözetimleri ile ilgili olarak;  Sağlık ve güvenlik yönünden özel sağlık gözetimi gerektiren işlerde işin gerektirdiği özel sağlık gö‐
zetimine tabi tutulmalarını sağlar.  Özel sağlık gözetimi, işten kaynaklanan gereklilik devam ettiği sürece, çalışanın sözleşme süresi‐
nin sona ermesinden sonra da sürdürülür.  Sağlık gözetiminden işveren sorumludur.  Çalışanlarını geçici olarak devreden işveren ile birlikte geçici iş ilişkisi kurulan işveren, yapılan iş süre‐
since işin yapılması ile ilgili koşullardan sorumludur.  İşin yapılmasına ilişkin sorumluluk, iş sağlığı ve güvenliği ve iş hijyeni konuları ile sınırlıdır. 25 ULUSAL İSG KONSEYİ  “Ülke genelinde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili politika ve stratejilerin belirlenmesi için tavsiyelerde bulunmak” Ulusal İSG Konseyinin amacını en iyi ifade eder  Ulusal İSG Konseyinde Çalışma Bakanlığı birimlerinden 4 üye bulunur.  Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Müsteşarı konseyin başkanıdır  İhtiyaç duyulması hâlinde İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürünün teklifi ve Konseyin kararı ile belir‐
lenen, iş sağlığı ve güvenliği konusunda faaliyet gösteren kurum veya kuruluşlardan en fazla 2 tem‐
silci seçilir  İhtiyaç duyulması hâlinde İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürünün teklifi ve Konseyin kararı ile belir‐
lenen, iş sağlığı ve güvenliği konusunda faaliyet gösteren kurum veya kuruluşlardan temsilciler 2 yıl için seçilir.  İhtiyaç duyulması hâlinde İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürünün teklifi ve Konseyin kararı ile belir‐
lenen, iş sağlığı ve güvenliği konusunda faaliyet gösteren kurum veya kuruluşlardan seçilen temsilci‐
ler 2 toplantıya üst üste gelmezlerse üyelikleri düşer  Konsey faaliyetleri; Genel Müdürlükçe, İşçi Ücretlerinden Ceza Olarak Kesilen Paraları Kullanmaya Yetkili Kurulun Teşekkülü ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmelikte belirtilen Kurula teklif edile‐
cek projelerin kabul edilen kısmıyla desteklenir.  Ulusal İSG Konseyi her yıl Mart ayı sonuna kadar, politika belgesi ve eylem planı kapsamında bir önceki yıla ait kurum faaliyet raporunu Konsey sekretaryasına iletir.  Ulusal İSG Konsey sekretaryası İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğünce yürütülür  Ulusal İSG Konseyi bir yıl içinde olağan olarak 2 kez toplanır  Ulusal İSG Konseyi olağan toplantıları Haziran ve Aralık aylarında yapılır  Ulusal İSG Konseyi Başkanın teklifi ile olağanüstü olarak da toplanabilir  Ulusal İSG Konseyi Üyelerin üçte birinin teklifi ile olağanüstü olarak da toplanabilir  Konsey üyeleri ihtiyaç duymaları halinde Ulusal İSG Konseyi toplantılarına ilgili uzman personel ile katılabilirler.  Konsey üyeleri Ulusal İSG Konseyi toplantılarına Çalışma grubu üyelerini de davet edilebilir.  Konsey üyelerine, olağan ve olağanüstü toplantıya davet yazısı toplantı gününden en az 1 ay önce gündem taslağı ile birlikte gönderilir.  Ulusal İSG Konseyinin gündemi; Konsey üyelerinden, çalışma gruplarından veya Konsey üyeleri dışın‐
daki gerçek ya da tüzel kişilerden gelen öneriler doğrultusunda İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdür‐
lüğünün teklifi ve Konsey Başkanının onayı ile belirlenir.  Ulusal İSG Konseyi toplantıları için;  Yıllık olağan ve olağanüstü toplantılar öncesinde Konsey üyeleri, gündem maddesi önerilerini ve toplantıya katılıp katılamayacaklarını en geç yedi gün önce Konsey sekretaryasına yazılı olarak bildirirler.  Konsey üyeleri ve Konsey üyeleri dışındaki gerçek ya da tüzel kişiler, iş sağlığı ve güvenliği alanın‐
da ele alınması ve üzerinde çalışılmasını gerekli gördüğü konuları yazılı olarak Konsey sekretarya‐
sına bildirebilir.  Toplantı yetersayısı temsilcilerin salt çoğunluğudur.  Toplantılarda çekimser oy kullanılamaz  Ulusal İSG Konseyi toplantılarında kararların alınması konusunda;  Konsey, toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile karar verir.  Konsey üyeleri dışındaki temsilcilerin oy hakkı yoktur.  Oyların eşitliği hâlinde başkanın oyu yönünde karar alınır.  Alınan kararlar toplantı tutanağı ile kayıt altına alınır  Tutanak toplantıya katılan üyeler tarafından imzalanır.  Karara katılmayan üye, gerekçelerini tutanakta belirtir. 26 İSG KURULLARI  İSG Kurulu kurulabilmesi için; 50 ve daha fazla çalışanın bulunması ve 6 aydan fazla süren sürekli işlerin yapılması gerekir.  İSG Kurulunun İSG mevzuatına uygun kararlarını işveren uygulamak zorundadır  Altı aydan fazla süren asıl işveren‐alt işveren ilişkisinin bulunduğu hallerde İSG Kurulu ile ilgili olarak;  Asıl işveren ve alt işveren tarafından ayrı ayrı kurul oluşturulmuş ise, faaliyetlerin yürütülmesi ve kararların uygulanması konusunda iş birliği ve koordinasyon asıl işverence sağlanır.  Asıl işveren tarafından kurul oluşturulmuş ise, kurul oluşturması gerekmeyen alt işveren, koordi‐
nasyonu sağlamak üzere vekâleten yetkili bir temsilci atar.  İşyerinde kurul oluşturması gerekmeyen asıl işveren, alt işverenin oluşturduğu kurula iş birliği ve koordinasyonu sağlamak üzere vekâleten yetkili bir temsilci atar.  Kurul oluşturması gerekmeyen asıl işveren ve alt işverenin toplam çalışan sayısı elliden fazla ise, koordinasyonu asıl işverence yapılmak kaydıyla, asıl işveren ve alt işveren tarafından birlikte bir kurul oluşturulur.  Aynı çalışma alanında birden fazla işverenin bulunması ve bu işverenlerce birden fazla kurulun oluşturulması hâlinde işverenler birbirlerinin çalışmalarını etkileyebilecek kurul kararları hakkında diğer işverenleri bilgilendirir.  İşverene bağlı, birden çok işyeri bulunduğu hallerde 50 ve daha fazla çalışanın bulunduğu her bir işyerinde ayrı ayrı kurul kurulur.  İşveren, birden çok işyerinin her birinde kurulacak kurulların çalışma usullerini düzenlemek, iş ve gö‐
rüş birliğini sağlamak amacıyla bu işyerlerine ait iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili raporların, en az 3 ayda bir kez ilgili teknik eleman ve uzmanlarca incelenmesini sağlar Kurulun Oluşumu;  İşveren veya işveren vekili  Kurul üyelerinden işverenin atamasıyla işbaşına gelenler;  İş güvenliği uzmanı,  İşyeri hekimi,  İnsan kaynakları, personel, sosyal işler veya idari ve mali işleri yürütmekle görevli bir kişi,  Bulunması halinde sivil savunma uzmanı  Kurul üyelerinden seçimle işbaşına gelenler;  Bulunması halinde formen, ustabaşı veya usta  Çalışan temsilcisi, işyerinde birden çok çalışan temsilcisi olması halinde baş temsilci  İSG Kurulunun başkanı İşveren veya İşveren vekilidir.  İSG Kurulunun sekreteri İş Güvenliği uzmanıdır.  İş güvenliği uzmanının tam zamanlı çalışma zorunluluğu olmayan işyerlerinde kurul sekreteri insan kaynakları, personel, sosyal işler veya idari ve mali işleri yürütmekle görevli bir kişidir.  Birden fazla iş güvenliği uzmanının bulunduğu işyerlerinde kurul üyesi işyerinin tehlike sınıfına uygun uzmanlar arasından işverence görevlendirilen biri olur.  Birden fazla işyeri hekiminin bulunduğu işyerlerinde kurul üyesi İşverence görevlendirilir  Asıl işveren – Alt işveren ilişkisine göre kurulacak kurullarda üyeler ve kurul sekreteri asıl işveren ve alt işveren tarafından ortak kararla atanır  Asıl işveren alt işveren ilişkilerinde ortak kurul oluşumunda kurul üyelerinin eğitimlerinden her iki işveren birlikte sorumludur  İSG Kurulunun öncelikli görevi işyerinin niteliğine uygun bir İSG iç yönerge taslağı hazırlamaktır.  İSG Kurulları ayda en az 1 kere toplanır. 27  İSG kurullarında aşağıdaki kararlar alınabilir;  Tehlikeli işyerlerinde toplantıların 2 ayda bir yapılması kararı  Az tehlikeli işyerlerinde toplantıların 3 ayda bir yapılması kararı  Toplantının gündemi, yeri, günü ve saati toplantıdan en az 48 saat önce kurul üyelerine sekreter tarafından bildirilir  Olağanüstü toplantı talebi Kurul başkanına veya sekreterine yazılı olarak yapılır  Kurul toplantılarının günlük çalışma saatleri içinde yapılması asıldır  Kurulun toplantılarında geçecek süreler günlük çalışma süresinden sayılır  Kurul, üye tam sayısının salt çoğunluğu ile işveren veya işveren vekili başkanlığında toplanır ve katılanların salt çoğunluğu ile karar alır  İSG Kurul toplantılarında çekimser oy kullanılamaz  Oyların eşitliği halinde başkanın oyu kararı belirler  Çoğunluğun sağlanamadığı veya başka bir nedenle toplantının yapılmadığı hallerde durumu belir‐
ten bir tutanak düzenlenir  Her toplantıda, görüşülen konularla ilgili alınan kararları içeren bir tutanak düzenlenir.  Karşıt görüşü olanlar adının ve imzasının yanında bunu belirtebilirler  İmza altına alınan kararlar herhangi bir işleme gerek kalmaksızın işverene bildirilmiş sayılır  Toplantıda alınan kararlar gereği yapılmak üzere ilgililere duyurulur. Ayrıca çalışanlara duyurul‐
ması faydalı görülen konular işyerinde ilân edilir  Kurulca işyerinde ilân edilen kararlar işverenleri ve çalışanları bağlar  Kurul, 6331 sayılı İSG Kanununda belirtilen çalışmaktan kaçınma hakkı taleplerinde acilen toplanır. Toplantıda alınan karar çalışan ve çalışan temsilcisine yazılı olarak tebliğ edilir  İSG Kurul toplantı tutanaklarını İşveren veya işveren vekili saklamak zorundadır  Birden fazla işyerinin bulunduğu iş merkezleri, iş hanları, sanayi bölgeleri veya siteleri gibi yerler‐
de, iş sağlığı ve güvenliği konusundaki koordinasyon bu tür merkezlerin yönetimi tarafından sağla‐
nır. 28 SAĞLIK GÜVENLİK EĞİTİMLERİ  Asıl işveren‐alt işveren ilişkisi kurulan işyerlerinde, alt işverenin çalışanlarının eğitimlerinden, asıl işveren alt işverenle birlikte sorumludur.  İşveren, tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde; yapılacak işlerde karşılaşılacak sağlık ve güvenlik riskleri ile ilgili yeterli bilgi ve talimatları içeren eğitimin alındığına dair belge olmaksızın, başka işyerlerinden çalışmak üzere gelen çalışanları işe başlatamaz.  Çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde yılda en az 1 defa tekrarlanır  Tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde 2 yılda en az 1 defa tekrarlanır  Az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde 3 yılda en az 1 defa tekrarlanır  Çalışan fiilen çalışmaya başlamadan önce, yapacağı iş ve işyerine özgü riskler ile korunma tedbirlerini içeren konularda öncelikli olarak eğitilir  Çalışma yeri veya iş değişikliği, iş donanımının değişmesi, yeni teknoloji uygulanması gibi durumlar nedeniyle ortaya çıkacak risklerle ilgili eğitimler ayrıca verilir.  İş kazası geçiren veya meslek hastalığına yakalanan çalışana işe dönüşünde çalışmaya başlamadan önce, kazanın veya meslek hastalığının sebepleri, korunma yolları ve güvenli çalışma yöntemleri ile ilgili ilave eğitim verilir.  Herhangi bir sebeple 6 aydan fazla süreyle işten uzak kalanlara, tekrar işe başlatılmadan önce bilgi yenileme eğitimi verilir.  İlgili mevzuatın değişmesine bağlı olarak yıllık eğitim programına bağlı kalmaksızın çalışanların uygun eğitim almaları sağlanır.  Yıllık eğitim programında, verilecek eğitimlerin konusu, hangi tarihlerde düzenleneceği, eğitimin sü‐
resi, eğitime kimlerin katılacağı, eğitimin hedefi ve amacı hususlarına yer verilir  Çalışma şartlarına bağlı olarak yeni risklerin ortaya çıkması halinde yıllık eğitim programına bağlı kal‐
maksızın çalışanların uygun eğitim almaları sağlanır.  Az tehlikeli işyerleri için en az 8 saat eğitim verilmelidir  Tehlikeli işyerleri için en az 12 saat eğitim verilmelidir  Çok tehlikeli işyerleri için en az 16 saat eğitim verilmelidir  Eğitim süreleri dört saat ve katları şeklinde işyerindeki vardiya ve benzeri iş programları da dikkate alınarak farklı zaman dilimlerinde de değerlendirilebilir.  Eğitimin verimli olması için, eğitime katılacakların ihtiyacı olan konuların seçilmesine özen göste‐
rilir.  Eğitim, çalışanların kolayca anlayabileceği şekilde teorik ve uygulamalı olarak düzenlenir.  Eğitimler çalışanlara bireysel ya da gruplar halinde uygulanabilir.  Çalışanların, iş sağlığı ve güvenliği konusunda sahip olması gereken bilgi, beceri, davranış ve tutumla‐
rının ayrı ayrı ve ölçülebilir bir biçimde ortaya konması esastır Eğitimler;  İşyerinde görevli iş güvenliği uzmanları ile işyeri hekimleri tarafından verilebilir  İşçi, işveren ve kamu görevlileri kuruluşları veya bu kuruluşlarca kurulan eğitim vakıfları ve ortak‐
laşa oluşturdukları eğitim merkezleri, üniversiteler, kamu kurumlarının eğitim birimleri, kamu ku‐
rumu niteliğindeki meslek kuruluşları verebilir  Bakanlıkça yetkilendirilmiş eğitim kurumları ve ortak sağlık ve güvenlik birimleri tarafından veri‐
lebilir  İSG Danışmanlık firmaları eğitimleri veremez 29  Yetişkin Birey; Kendisinin ve başkalarının yaşamını sürdürebilmek için üretim yapabilecek ve gereken kararları, kendi başına alabilecek biçimde bedensel ve ruhsal gelişimini tamamlamış ve içinde yaşadı‐
ğı toplum tarafından kabul edilen kişiye denir  Aşağıdakilerden ülkemizde yetişkin olarak kabul edilebilir;  Askere gidenler  Devlet memurları  Sürücü ehliyeti almış olanlar  Yetişkin eğitiminin verimli olabilmesi için derse başlamadan önce öğrenecekleri bilgileri nerede ve nasıl kullanabilecekleri açıklanmalıdır  Yetişkin eğitimi ile ilgili olarak “Verilen bilgilerin hangilerinin faydalı olacağına katılımcılar karar verir”  Eğitimlerde geçen süre çalışma süresinden sayılır  Özel önlem alınmasını gerektiren alanlarda çalışanlara özel eğitim verilir  Yetişkinler, bilgi ve becerilerini bir süreçten, çeşitli aşamalardan geçirdikten sonra öğrenir ve kabul ederler. Aşağıdakilerden hepsi de bu süreçlerin içindedir;  Farkında olma,  İlgilenme  Değerlendirme,  Deneme,  Uygulama, 30 MESLEK EĞİTİMLERİ  Mesleki Eğitimler Yönetmeliği Tehlikeli ve çok tehlikeli işleri kapsar  Mesleki eğitimlerin uygulanmasından MEB ve ÇSG Bakanlığı birlikte sorumludur  Mesleki eğitim zorunluluğu kapsamındaki işlerde çalışacakların işe alınmadan önce, mesleki eğitime tabi tutulmaları zorunludur  Asıl iş itibariyle işyeri tehlikeli işler kapsamında yer almakla birlikte, çalışanın yaptığı iş zorunluluk kapsamında değilse bu eğitimler zorunlu değildir  Asıl iş itibariyle işyeri çok tehlikeli işler kapsamında yer almakla birlikte, çalışanın yaptığı iş zorunluluk kapsamında değilse bu eğitimler zorunlu değildir  3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanununa göre verilen  Diploma,  Bitirme belgesi,  Yetki belgesi,  Sertifika,  Bağımsız işyeri açma belgesi,  Kalfalık,  Ustalık ve usta öğreticilik belgelerinden birisi geçerlidir  Aktif İşgücü Hizmetleri Yönetmeliğine göre mesleki eğitim kursları veya mesleki eğitim modü‐
lü/kursları ile eşit süreli olmak koşuluyla işbaşı eğitim programları sonucu alınan belgeler geçerlidir  Millî Eğitim Bakanlığı veya Millî Eğitim Bakanlığı tarafından yetkilendirilen kurumlarca verilen opera‐
tör belgesi ve sürücü belgesi geçerlidir  Patlayıcı Madde Ateşleyici Yeterlilik Belgesinin Verilmesi Esas ve Usullerinin Belirlenmesi  Hakkında Yönetmelik kapsamında alınan ateşleyici yeterlilik belgesi geçerlidir  Kuruluş kanunlarında veya ilgili kanunlarca yetkilendirilmiş kamu kurum ve kuruluşları tarafından düzenlenen eğitim faaliyetleri sonucunda verilen belgeler geçerlidir  Uluslararası kurum ve kuruluşlardan alınan ve Millî Eğitim Bakanlığı tarafından denkliği sağlanan bel‐
geler geçerlidir  Millî Eğitim Bakanlığının ilgili biriminin onayının alınması şartıyla Kamu Kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının verdiği eğitimler geçerlidir  Millî Eğitim Bakanlığının ilgili biriminin onayının alınması şartıyla Eğitim amaçlı faaliyet gösteren vakıf ve derneklerin verdiği eğitimler geçerlidir  Millî Eğitim Bakanlığının ilgili biriminin onayının alınması şartıyla İşçi ve işveren kuruluşları ile bünye‐
lerinde kurulu iktisadi işletmelerin verdiği eğitimler geçerlidir  Millî Eğitim Bakanlığının ilgili biriminin onayının alınması şartıyla İşçi kuruluşları tarafından Türk Tica‐
ret Kanunu hükümlerine göre kurulmuş eğitim amaçlı şirketlerin verdiği eğitimler geçerlidir  Millî Eğitim Bakanlığının ilgili biriminin onayının alınması şartıyla İşveren kuruluşları tarafından Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre kurulmuş eğitim amaçlı şirketlerin verdiği eğitimler geçerlidir  Millî Eğitim Bakanlığının ilgili biriminin onayının alınması şartıyla İşveren tarafından düzenlenen eği‐
tim faaliyetleri sonucunda verilen belgeler geçerlidir  Meslekî Yeterlilik, Sınav ve Belgelendirme Yönetmeliği kapsamında verilen meslekî yeterlilik belgeleri geçerlidir  Kuruluş kanunlarında veya ilgili kanunlarca yetkilendirilmiş kamu kurum ve kuruluşları Millî Eğitim Bakanlığı ile protokol yaparak 1.1.2013 öncesi işe alınmış kişiler için en az 32 saatlik modüller halinde eğitim vermiş ve belge düzenlemiş ise bu kişiler mesleki eğitim almış sayılır  Çalışanların yapılan işe uygun mesleki eğitim belgesi olarak diploma, sertifika veya belgelerinin bulu‐
nup bulunmadığı hususu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı iş müfettişleri tarafından denetlenir 31 MESLEK HASTALIKLARI  Meslek hastalığı; “Sigortalının çalıştırıldığı işin niteliğine göre, tekrarlanan bir sebeple veya işin yürü‐
tüm şartları yüzünden uğradığı, geçici veya sürekli hastalık, sakatlık veya ruhi arıza halleridir”  Yükümlülük süresi; “Zararlı mesleksel etkinin sona ermesi ile hastalığın ortaya çıkması arasında ge‐
çebilecek, kabul edilebilir en uzun süredir”  Maruziyet süresi; “Zararlı etkenin başlamasıyla hastalık belirtilerinin ortaya çıkması için gereken en az süredir”  Yükümlülük süresi devletin sorumluluğunu gösterir  Meslek hastalığının oluşumu, etkenle temas başladıktan sonra 1 hafta ‐ 40 yıl arasında oluşabilir  Çalışanın maruziyet değerlendirmesinde daima dikkate alınır;  Maruziyetin türü  Maruziyetin düzeyi  Maruziyetin süresi  Ülkemizdeki meslek hastalığı ana grupları;  A Cetveli‐Kimyasal maddelerle olan meslek hastalıkları  B Cetveli‐Mesleki Deri Hastalıkları  C Cetveli‐Pnömokonyozlar ve Mesleki Solunum sistemi hastalıkları.  D Cetveli‐Mesleki Bulaşıcı Hastalıklar  E Cetveli‐Fiziksel etkenlerle olan hastalıklar  Meslek Hastalıkları yapılan işle ve/veya çalışma ortamı koşulları ile ilgilidir.  Meslek Hastalıkları en ideal Periyodik sağlık muayeneleri ile İşyeri Hekimliğince tespit edilebilir  ILO Meslek Hastalıkları tavsiye listesinde olup, Ülkemizde olmayan hastalıklar;  Sıcak çalışma ortamından kaynaklanan hastalıklar  Ozon ve osmiyuma bağlı hastalıklar  UV ışınlarına bağlı hastalıklar  Ruhsal ve davranışsal bozukluklar  En çok görülmesi gerektiği halde en az tanı konulan meslek hastalıkları Ülke mevzuatında B cetve‐
linde tanımlanmıştır (Mesleki Deri Hastalıkları)  Bir hastalığın meslek hastalığı olarak tanımlanabilmesi için yapılacak çalışmanın aşamaları; 1. Hastalık tablosuna doğru bir klinik tanı konması 2. Hastalığın işçinin şu anda çalıştığı işle ilişkisinin araştırılması 3. Hastalığın çalışılan önceki işlerle olan bağlantısının araştırılması  Periyodik muayeneler meslek hastalıklarının tanı amaçlı muayenedir  İşverenler kendilerine ilgili yerden intikal eden meslek hastalığını 3 iş günü içinde SGK’na bildirmek zorundadır  Sağlık sunucuları kendisine gelen vakanın bir iş kazası veya meslek hastalığı olması durumunda ayrıca 10 gün içinde SGK’na da bildirmek zorundadırlar.  Mevzuata göre meslek hastalığı tanısı koyabilecek hastaneler;  Meslek Hastalıkları Hastaneleri  Devlet Üniversiteleri Tıp Fakülteleri  Devlet Eğitim ve Araştırma Hastaneleri 32 BİYOLOJİK ETKENLER  Biyolojik etken; “Herhangi bir enfeksiyona, alerjiye veya zehirlenmeye neden olabilen, genetik olarak değiştirilmiş olanlar da dâhil.  Mikroorganizmalar,  Hücre kültürleri,  İnsan Endoparazitleridir  Hücre kültürü; “Çok hücreli organizmalardan türetilmiş hücrelerin in–vitro olarak geliştirilmesi”  Mikroorganizma; “Genetik materyali replikasyon veya aktarma yeteneğinde olan hücresel veya hüc‐
resel yapıda olmayan mikrobiyolojik varlıktır”  Patojenite; “Biyolojik etkenin hastalık yapabilme yeteneğidir”  Virülans; “Biyolojik etkenin yaptığı hastalığın şiddetidir”  Biyolojik etkenler enfeksiyon risk düzeyine göre 4 gruba ayrılır  En zararsız olan biyolojik etkenler 1. Grupta ve en zararlıları da 4.grupta yer alır  Grup 1: İnsanda hastalığa yol açma ihtimali bulunmayan biyolojik etkenler.  Grup 2: İnsanda hastalığa neden olabilen, çalışanlara zarar verebilecek, ancak topluma yayılma olasılığı olmayan, genellikle etkili korunma veya tedavi imkânı bulunan biyolojik etkenler.  Grup 3: İnsanda ağır hastalıklara neden olan, çalışanlar için ciddi tehlike oluşturan, topluma ya‐
yılma riski bulunabilen ancak genellikle etkili korunma veya tedavi imkânı olan biyolojik etkenler  Grup 4: İnsanda ağır hastalıklara neden olan, çalışanlar için ciddi tehlike oluşturan, topluma ya‐
yılma riski yüksek olan ancak etkili korunma ve tedavi yöntemi bilinmeyen biyolojik etkenler.  Biyolojik etkenlere maruziyet riski değerlendirmesinde dikkate alınacaktır;  İnsan sağlığına zararlı olan veya olabilecek biyolojik etkenlerin sınıflandırılması.  Yetkili makamların, çalışanların sağlığını korumak için biyolojik etkenlerin denetim altına alınması hakkındaki önerileri.  Çalışanların yaptıkları işler sonucunda ortaya çıkabilecek hastalıklarla ilgili bilgiler.  Çalışanların yaptıkları işler sonucunda ortaya çıkabilecek alerjik etkiler.  Çalışanların yaptıkları işler sonucunda ortaya çıkabilecek toksik etkiler.  Yaptıkları işle doğrudan bağlantılı olarak çalışanların yakalandığı hastalıklar ile ilgili bilgiler.  Biyolojik etkenlerle çalışan işyerleri Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına yapılması gereken bildi‐
rim “Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğüne” yapılır.  Biyolojik etkenlerin bulaşma riskinin olduğu çalışma alanlarında yiyip içme eylemi yasaklanır.  İnsan ve hayvan kaynaklı numunelerin alınması, işlem yapılması ve incelenmesi yöntemleri belir‐
lenir.  Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğüne verilecek bildirimlerle ile ilgili olarak;  İşletmenin faaliyeti sona erdiğinde biyolojik etkene maruz kalan çalışanların listesi ile tutulan tüm tıbbi kayıtlar verilir.  Çalışanların, grup 3 veya grup 4’te biyolojik etkenlere ait fiziksel korumalarının ortadan kalkması sonucu oluşacak maruziyetten korunması için yapılan acil eylem planı verilir.  İşyerinde İSG hizmeti sunan iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personelinin adı, so‐
yadı, unvanı ve bu konudaki yeterliliği bildirilir. 33  Çalışanlar, biyolojik etkenlerin kullanımı sırasında meydana gelen herhangi bir kaza veya olayı aşağı‐
dakilere bildirmekle yükümlüdür;  İş güvenliği uzmanına  İşyeri hekimine  İşveren veya işveren vekiline  İşverenler, biyolojik etkenlerin ortama yayılmasından doğan ve insanda ciddi enfeksiyona ve/veya hastalığa neden olabilecek kaza veya olayı aşağıdakilere bildirmek zorundadır;  Çalışanlara  Çalışan temsilcilerine  Sağlık Bakanlığına  Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına  İşverenler, grup 3 ve/veya grup 4 biyolojik etkenlere maruz kalan çalışanların listesini, yapılan işin türünü, mümkünse hangi biyolojik etkene maruz kaldıklarını ve maruziyetler, kazalar ve olaylarla ilgili kayıtları maruziyet sona erdikten sonra en az 15 yıl saklanır  Aşağıda belirtilen durumlarda maruziyet listeleri bilinen son maruziyetten sonra en az 40 yıl boyunca saklanır;  Kalıcı veya gizli enfeksiyona neden olduğu bilinen biyolojik etkenlere maruziyet.  Eldeki bilgi ve verilere göre, seneler sonra hastalığın ortaya çıkmasına kadar teşhis edilemeyen enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyet.  Hastalığın gelişmesinden önce uzun kuluçka dönemi olan enfeksiyonlara sebep olan biyolojik et‐
kenlere maruziyet.  Tedaviye rağmen uzun süreler boyunca tekrarlayan hastalıklarla sonuçlanan biyolojik etkenlere maruziyet.  Eldeki bilgi ve verilere göre, seneler sonra hastalığın ortaya çıkmasına kadar teşhis edilemeyen enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyet.  Hastalığın gelişmesinden önce uzun kuluçka dönemi olan enfeksiyonlara sebep olan biyolojik et‐
kenlere maruziyet.  Uzun süreli ciddi hasar bırakabilen enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyet  Çalışma ve iş kurumu il müdürlüğüne yapılması gereken ön bildirim ile ilgili olarak;  Grup 4’te yer alan her bir biyolojik etken için bildirim yapılır  Geçici olarak kendisinin yaptığı sınıflandırmaya göre grup 3’te yer alan yeni bir biyolojik etkeni ilk defa kullandığında bildirim yapılır  İşyerinde bildirimi geçersiz kılan, proses ve/veya işlemlerde sağlık veya güvenliği önemli ölçüde etkileyecek büyük değişiklikler olduğunda bildirim yapılır  Grup 4 biyolojik etkenlerle ilgili tanı hizmeti veren laboratuvarlar için, hizmetin içeriği hakkında başlangıçta bildirimde bulunulur  Grup 1 biyolojik etkenlerin ilk kez kullanımında çalışma ve iş kurumu il müdürlüğüne ön bildirimde bulunulmaz  Çalışma ve iş kurumu il müdürlüğüne ön bildirim en az 30 gün önceden yapılır  Biyolojik etkenlere mesleki maruziyet sonucu meydana gelen her hastalık veya ölüm ilgili yönetmeli‐
ğe göre Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bildirilir  Grup 2 biyolojik etkenler için koruma düzeyi en az 2 olan önlemler alınır  Grup 3 biyolojik etkenler için koruma düzeyi en az 3 olan önlemler alınır  Grup 4 biyolojik etkenler için koruma düzeyi en az 4 olan önlemler alınır 34  İnsanda hastalığa yol açabilecek fakat asıl amaçları kültür veya onların konsantre halinde bulunmaları gibi biyolojik etkenlerle çalışmak olmayan, biyolojik etkenleri içerip içermediği belirsiz olan madde‐
lerle yapılan laboratuvar çalışmalarında koruma düzeyi en az 2 olan önlemler uygulanır  Bakanlıkça daha alt düzeydeki koruma önlemlerinin yeterli olduğu belirtilmedikçe, gerekli olduğu bilinen ya da şüphelenilen durumlarda koruma düzeyi 3 veya 4 olan önlemler uygulanır  Çalışanlar için ciddi sağlık riski oluşturabilecek, ancak kesin bir değerlendirme yapılamayan biyolojik etkenlerle çalışmaların yapıldığı tüm işyerlerinde koruma düzeyi en az 3 olan önlemler alınır  Biyolojik risk etkenlerinde sınıflama yaparken aşağıdaki kriterler dikkate alınır;  İnsanlarda hastalık yapma riski  Çalışanlarda ciddi risk yaratması  Topluma yayılma riski taşıması  Koruma/tedavinin bilinmesi  Kanserojen maddeler 3 grupta incelenmektedir;  Grup 1: İnsanda kanserojen olduğu bilinen maddeler.  Grup 2: İnsanda kanserojen olduğuna dair yeterli kanıt olan maddeler.  Grup 3: Kanser yapma olasılığı bulunan ancak yeterli kanıt olmayanlar. (*) HEPA (High Efficiency Particulate Air) : Büyüklüğü 0,3 mikron olan aerosolları, maksimum 1,52 m/dk hava akım hızında, minimum % 99,97 oranında tutabilen özellikte kuru tip değiştirilebilir filtre. 35 KİMYASALLAR RİSK ETMENLERİ  Kimyasal madde; “Doğal halde bulunan, üretilen, herhangi bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına ve piyasaya arz olunup olunmadı‐
ğına bakılmaksızın her türlü element, bileşik veya karışımlar”  Alerjik madde; “Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı derecede hassasiyet meydana getirme özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması durumunda karakteristik olumsuz etkilerin ortaya çıkma‐
sına neden olan maddeler”  Alevlenir madde; “Parlama noktası 21 oC – 55 oC arasında olan sıvı haldeki maddeler”  Genel olarak parlama sıcaklığı 38 oC altında olan maddelere parlayıcı maddeler denir.  Biyolojik sınır değeri; “Kimyasal maddenin ve metabolitinin uygun biyolojik ortamdaki konsantras‐
yonunun ve etki göstergesinin üst sınırı”  Çok kolay alevlenir madde; “0 oC’den düşük parlama noktası ve 35 oC’den düşük kaynama noktası‐
na sahip sıvı haldeki maddeler ile oda sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında yanabilen, gaz haldeki maddeler”  Çok toksik madde; “Çok az miktarlarda solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildi‐
ğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddeler”  Kanserojen madde; “Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz ettiğinde kanser oluşumu‐
na neden olabilecek veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek madde veya müstahzarlar”  Mutajen madde; “Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol açabilecek veya bu etkinin oluşumunu hızlandırabilecek madde veya müstahzarlar”  Mesleki maruziyet sınır değeri; “Başka şekilde belirtilmedikçe, 8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırı”  Oksitleyici madde; “Özellikle yanıcı maddelerle olmak üzere diğer maddeler ile de temasında önemli ölçüde ekzotermik reaksiyona neden olan maddeler”  Patlayıcı madde; “Atmosferik oksijen olmadan da ani gaz yayılımı ile ekzotermik reaksiyon verebilen ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma ile kendiliğinden patlayan veya belirlenmiş test koşullarında patlayan, çabucak parlayan katı, sıvı, macunumsu, jelatinimsi haldeki maddeler”  Solunum bölgesi; “Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın ön kısmında kalan yarısı”  Tahriş edici madde; “Mukoza veya cilt ile direkt olarak ani, uzun süreli veya tekrarlanan temasında lokal eritem, eskar veya ödem oluşumuna neden olabilen, aşındırıcı olarak sınıflandırılmayan madde‐
ler”  Toksik madde; “Az miktarlarda solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddeler”  Üreme için toksik madde (Teratojenik); “Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz etti‐
ğinde erkek ve dişilerin üreme fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya doğacak çocuğu etkileye‐
cek kalıtımsal olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya olumsuz etkilerin oluşumunu hızlandı‐
ran maddeler”  Zararlı madde; “Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerin‐
de akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddeler” LD50 ; “Öldürücü doz” LC50 ; “Öldürücü konsantrasyon”  LD50 Solunum yolu dışında diğer bütün yollarla organizmaya girerek etki gösteren katı veya sıvı hal‐
deki kimyasal bileşiklerin akut toksisite ölçüsüdür.  Sağlık gözetimi; “Çalışanların belirli bir kimyasal maddeye maruziyetleri ile ilgili olarak sağlık durum‐
larının belirlenmesi amacıyla yapılan değerlendirmeler” 36 



IUPAC; “Uluslararası Temel ve Uygulamalı Kimya Birliğinin kısa adı” STEL değer 15 dakikalık sürede maruz kalınan aşılmaması gereken limit değer Kabul edilebilir limit değer Mesai esnasında işçinin maruz kalabileceği maksimum konsantrasyon TWA değer Haftada 40 saat çalışan bir işçinin 8 saatlik mesai süresince maruz kalabileceği ortalama Konsantrasyon  MAC (Müsaade edilen Azami Konsantrasyon);  Günde 8 saat ve haftada 40 saatlik çalışma süresi için ortamda bulunmasına izin verilen ve çalı‐
şanların sağlıklarını bozmayacak maksimum konsantrasyondur  Hacim birimi ppm (cm3/m3), Ağırlık birimi mg/m3 ve Parçacık birimi ppm/m3 tür  Kanserojen maddelerin MAC değeri yoktur  TLV (Eşik sınır değeri); “Günde 8 haftada 40 saat çalışma ile çalışanlara zararlı etki göstermeden çalı‐
şılabilecek ortalama konsantrasyonu ifade eder”  TLV‐TWA; “Çalışanların 8 saatlik mesai boyunca veya 40 saatlik bir haftalık mesaide, maruz kalabi‐
leceği havadaki madde konsantrasyonun maruz kalma zamanına oranıdır”  TLV‐STEL; “Genelde 15 dk’lık bir süre için ön görülen ve çalışanın tahriş, uzun süreli tedavi edilemez, deri harabiyeti gibi zararlara neden olabilecek konsantrasyondur. Aynı zamanda günlük TLV‐TWA eşiklerini geçmemek şartıyla günde 60 dk arayla en çok dört defa maruz kalma konsantrasyonudur”  TLV‐C; “Anlık dahi olsa geçilmemesi gereken eşik değerdir”  Bir ksenobiyotiğin deney hayvanlarına yaşam sürelerinin önemli bölümünü kapsayacak kadar uzun bir sürede günlük ve sık dozlar şeklinde verilmesi ile oluşan hasar “Kronik Toksik Etki” olarak adlan‐
dırılır  Endüstri Toksikolojisi: Toksikolojinin işyerlerinde karşılaşılan kimyasallarla ilgili olarak işçi sağlığının korunması konusunda faaliyet gösteren dalıdır  Naftilamin, Aminodifenil, Nitrodifenil, Benzidin ve tuzlarının ithali, üretimi ve bu maddelerin işye‐
rinde kullanımı yasaktır. Ancak;  Bu maddelerin başka bir kimyasal madde içindeki veya atık maddedeki konsantrasyonu, mevzu‐
atta verilen limit değerlerin altında bulunuyorsa yasak uygulanmaz  Bilimsel araştırma ve deneylerde yasak uygulanmaz  Yan ürünlerde veya atık maddelerde bulunan bu maddelerin ayrılması işlerinde yasak uygulan‐
maz  Teknoloji gereği ara madde olarak kullanılması zorunlu olan üretimlerde yasak uygulanmaz  Tehlikeli kimyasal maddelerle yapılan çalışmalarda işyerinde faaliyetin sona ermesi halinde, işveren sağlık ve maruziyet kayıtlarını SGK İl Müdürlüğüne teslim eder  Tank kapasitesi de dikkate alınmak suretiyle oksijen depolama tankı ile vana, flanş gibi ek yeri olma‐
yan yanıcı gaz veya sıvı boru hatları arasındaki uzaklıklar en az 1 metre, en fazla 5 metre olmalıdır  Tank kapasitesi de dikkate alınmak suretiyle oksijen depolama tankı ile araç park yerleri, işyerinin sınırları, açık alev ve sigara içmeye izin verilen yerler, yüksek basınçlı yanmayan gaz depoları, yüksek ve orta gerilimdeki elektrik transformatörleri, yanıcı malzeme depoları (ahşap bina ve yapılar), her türlü makine ve ekipman, maden ocakları, kanal ve rögarlar, kuyu ve benzeri yapılar, yanıcı gaz ve sıvı boru hatlarındaki vanalar, flanşlar ve ek yerleri arasındaki uzaklıklar en az 3 metre, en fazla 15 metre olmalıdır 37  Tank kapasitesi de dikkate alınarak oksijen tankı ile ofis, kantin, çalışanların ve ziyaretçilerin toplan‐
dığı bina ve benzeri yerler, kompresör, vantilatör, hava çekiş yerleri, yüksek miktarda parlayıcı gaz ve LPG’nin ulusal kanunlara uygun olarak depolandığı yerler arasındaki uzaklıklar en az 5 metre en fazla 15 metre olmalıdır  Tank kapasitesi de dikkate alınarak sıvı argon ve sıvı azot depolama tankı ile vana, flanş gibi ek yeri olmayan yanıcı gaz veya sıvı boru hatları arasındaki uzaklıklar en az 1 metre, en fazla 5 metre olmalı‐
dır  Tank kapasitesi de dikkate alınarak sıvı argon ve sıvı azot depolama tankı ile araç park yerleri, açık alev ve sigara içilmesine izin verilen yerler, yüksek basınçlı yanmayan gaz depoları, kantin, çalışanla‐
rın ve ziyaretçilerin toplandığı bina ve benzeri yerler, sabit parlayıcı gaz depoları, parlayıcı sıvı ve LPG depoları, yanıcı, parlayıcı, gaz ve sıvı boru hatlarındaki vana ve flanş gibi ek yerleri arasındaki mesafe en az 3 metre, en fazla 15 metre olmalıdır  Kurşun insan vücuduna Solunum, sindirim ve deri yoluyla girer  Kurşun için bağlayıcı biyolojik sınır değeri 70 μg Pb/100 ml kan.  Bağımsız Etki: Vücuda alınan her kimyasalın birbirinden bağımsız fizyolojik etkide bulunmasıdır.  Antagonizma: Bir kimyasal maddenin etkisi diğeri tarafından ortadan kaldırılabilir (1+1=0)  Sinerjik Etki: Organizmaya giren ve aynı yönde etki gösteren iki kimyasal maddenin toplu etkisi bun‐
ların ayrı ayrı gösterdikleri etkinin toplamından fazladır  Additif Etki: Organizmaya giren ve aynı yönde etki gösteren iki kimyasal maddenin toplu etkisi bunların birbirlerinden ayrı iken gösterdikleri toksikolojik etkinin toplamına eşittir (1+1=2)  Potansiyalizasyon; bir kimyasal madde diğerinin etkisini arttırır. Böylece birinci madde potansi‐
yatör olarak etki eder ve toplam etkide her iki kimyasalın kendi etkilerinin toplamından fazladır (1+1=4) bazı durumlarda bir madde tek başına zarara sebep olmaz, ama başka bir kimyasal mad‐
denin toksik etkisini indükleyebilir (0+1=3)  Kimyasal maddelerin depolandığı depoların/veya deponun konstrüksiyon malzemelerinin yeterliliği‐
nin belirlenmesinde aşağıdaki kriterlerin baz alınması gereklidir; 1. Zemin yüzeyi, çatı kaplama ve havalandırma 2. Isı ve duman tahliyesi, drenaj 3. İç yangın ana duvarı, yerel yangın düzenlemeleri  Ticari ismi kezzap olan kimyasal Nitrik asittir  Endüstriyel hijyen kurallarına uygun olmayan ortamlarda ve yeterli önlem alınmadan çalışılması du‐
rumunda Benzen Kan kanserine neden olabilir  Pamuk lifleri, keten kenevir tozlarının solunması ile meydana gelen meslek hastalığına Bisinoz adı verilir  Kimyasal maddeler orijinal kaplarından başka kaplara bölünmesi durumunda daima etiketlenmelidir  Kimyasal depolardan sevkiyat yapılırken önce gelen önce gider kuralı uygulanır  Zehirli maddelerle‐Zararlı maddeler bir arada depolanabilir  Kanserojenik maddeler kalıtsal etki bırakmazlar  Mutajenik maddeler kalıtsal değişikliklere sebep olabilirler  Teratojenik maddeler kalıtsal etki bırakmazlar 38 39 40 KANSEROJEN MADDELER  Kanserojen Veya Mutajen Maddelerle Çalışmalarda Sağlık Ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetme‐
lik yalnızca radyasyona maruziyetin söz konusu olduğu işlerde uygulanmaz.  Sınır değer; “Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde bulunan havadaki, 8 saatlik referans zaman aralığındaki, zaman ağırlıklı ortalama konsantrasyonu‐
dur”  Risk değerlendirmesi gerçekleştirilirken, belirli risklerden etkilenecek çalışanların sağlık ve güvenlikle‐
ri ile kanserojen veya mutajen maddelerle çalışmak istemeyenlerin bu istekleri özel olarak dikkate alınır.  Kanserojen veya mutajen maddelerle yapılan çalışmalarda maruziyetin önlenmesi ve azaltılması için;  İşyerinde gerçekleştirilen risk değerlendirmesi sonucunda çalışanların sağlık ve güvenliği yönün‐
den risk bulunduğunun ortaya çıkması hâlinde çalışanların tehlikeli maddelere maruziyeti önlenir  İkame yöntemi uygulanır.  Kapalı sistemle çalışma yapılır.  Çalışanların kanserojen veya mutajen maddelere maruziyeti sınır değerleri aşamaz.  Kanserojen ve mutajen maddelerle çalışılan işyerlerinde, çalışanların sağlık kayıtlarının saklanma sü‐
resi maruziyetin sona ermesinden sonra en az 40 yıldır.  Sağlık kayıtları Maruziyetin sona ermesinden itibaren en az 40 yıl saklanmak zorundadır.  İşyerinde faaliyetin sona ermesi halinde işveren sağlık ve maruziyet kayıtlarını Sosyal Güvenlik Kurumu İl Müdürlüğüne teslim eder. 41 ASBEST  Asbest silikatları;  Aktinolit Asbest,  Antofilit Asbest,  Grünerit Asbest (Amosit),  Krizotil,  Krosidolit,  Tremolit Asbest,  Bakanlıkça kurulan komisyon tarafından oluşturulan eğitim programını tamamlamış ve kurs bi‐
tirme belgesi almış çalışana Asbest söküm çalışanı denir  Yönetmelik kapsamında belirtilen işlemlerin uygulanması aşamasında işveren tarafından sorum‐
luluk verilen, Bakanlıkça kurulan komisyon tarafından oluşturulan eğitim programını bitirip, sı‐
navda başarılı olarak kurs bitirme belgesi alan kişiye Asbest söküm uzmanı denir  Günlük 8 saatlik zaman dilimine göre ölçülen veya hesaplanan zaman ağırlıklı ortalama değere Zaman Ağırlıklı Ortalama Değer (ZAOD/TWA) denir  Çevre ve Şehircilik Bakanlığının ilgili mevzuatındaki hükümler saklı kalmak kaydı ile asbest konusunda yasaklamalar;  Asbestin her türünün çıkarılması, işlenmesi, satılması ve ithalatı  Asbest içeren her türlü ürünün ithalatı ve satılması  Asbest ürünlerinin veya asbest ilave edilmiş ürünlerin üretimi ve işlenmesi  Risk değerlendirmesinde çalışılan ortam havasındaki asbest miktarının belirlenmiş sınır değerin altın‐
da olduğunun ortaya çıkması halinde mevzuatın  Bildirim ve iş planı  Sağlık gözetimi  Kayıtların tutulması hükümleri uygulanmayabilir. Bu işler; o Sadece, kolay kırılmayan malzeme ile çalışılan, geçici ve kısa süreli tamir ve bakım işlerinde ve İyi durumdaki asbestli malzemenin paketlenmesi işlerinde, o Asbest liflerinin sıkı şekilde bağlı olduğu malzemenin bozulmadan ve parçalanmadan uzaklaş‐
tırılması işlerinde, o Ortam havasının izlenmesi ve kontrolü işleri ile malzemelerde asbest bulunup bulunmadığının tespiti için örnek alınması işlerinde,  Yıkım işleri için izin alınması veya çalışma yapılan herhangi bir yapı veya ortamda asbest veya asbestli malzeme bulunduğu şüphesi varsa Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeli‐
ğinin ilgili hükümleri uygulanır  Teknik önlemler alınmasına rağmen, havadaki asbest konsantrasyonu 8 saatlik zaman ağırlıklı orta‐
lama değerinin (ZAOD‐TWA) 0,1 lif/cm3‘ü aşabileceği söküm, yıkım, tamir, bakım ve uzaklaştırma gibi belirli işlerde; çalışanların korunması için işveren;  Uygun solunum sistemi koruyucusu ve diğer kişisel koruyucu donanım ile bunları kullanacak çalı‐
şanların ve çalışma sürelerinin belirlenmesi ve kişisel koruyucuların kullanılmasını sağlar.  Sınır değerin aşılması ihtimali olan yerlere uyarı levhalarının konulmasını sağlar.  Asbest veya asbestli malzemeden çıkan tozun, tesis veya çalışma alanı dışına yayılmasını önler. 42  Yönetmelik kapsamındaki işler, asbest söküm uzmanı nezaretinde asbest söküm çalışanı tarafın‐
dan yapılır.  Asbest söküm, yıkım, tamir, bakım ve uzaklaştırma işlerine ilişkin bir mesleki eğitim belgesine sahip olanlardan ayrıca asbest söküm uzmanlığı kurs bitirme belgesi istenmez.  Bu Yönetmelikte belirtilen eğitimleri almış olanlardan bu iş için ayrıca mesleki eğitim belgesi isten‐
mez.  Asbestle ilgili söküm, yıkım vb. çalışmalara başlamadan önce işveren bir iş planı hazırlamak ve İşyeri‐
nin bağlı bulunduğu Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğüne bildirimde bulunmakla yükümlüdür.  İşveren ve/veya temsilcileri, asbest söküm, yıkım, tamir, bakım, uzaklaştırma işlemleri tamamlandı‐
ğında İşyerinde asbest tozuna maruziyet riskinin kalmadığını belirten ve ölçüm sonuçlarını da içeren bir belge hazırlamak zorundadır  İşyerinde asbest tozuna maruziyet riskinin kalmadığını belirten ve ölçüm sonuçlarını da içeren bir belge akredite olmuş ve İSGGM tarafından yetkilendirilmiş laboratuvarlardan alınır.  Çalışanların maruz kaldığı havadaki asbest konsantrasyonunun Sekiz saatlik zaman ağırlıklı ortala‐
ma değeri (ZAOD‐TWA) değeri 0,1 lif/cm3  Asbest söküm, yıkım, tamir, bakım, uzaklaştırma işlemlerinde sınır değerin aşılması halinde;  Çalışanların korunması için uygun önlemler alınıncaya kadar etkilenmiş alanda çalışma yapılamaz  Alınan önlemlerin yeterli olup olmadığını belirlemek için ortam havasında tekrar asbest konsant‐
rasyonu ölçümü yapılır  Maruziyetin diğer önlemlerle azaltılmasının mümkün olmadığı ve ancak solunum sistemi koruyu‐
cusu kullanılarak sınır değere uyumun mümkün olduğu hallerde, çalışanların koruyucu ile çalış‐
maları süreklilik arz edemez,  Her bir çalışanın çalışacağı azami süre önceden belirlenir ve bu süre kesinlikle aşılamaz  Koruyucu kullanılarak yapılan çalışma süresince, fiziki şartlar, iklim şartları ve çalışanların veya temsilcilerinin görüşleri de dikkate alınarak uygun dinlenme araları verilir  Gerekli işaretlemeler yapılır ve uyarı levhaları konulur ve görevli olanlar dışındaki çalışanların girmesi önlenir  Sigara içilmesi yasak olan alanlar belirlenir  Yeme içme için ayrılan yerler, asbest tozu ile kirlenme riski bulunan yerlerin dışında seçilir  Asbest söküm, yıkım, tamir, bakım, uzaklaştırma işlemlerinde Sağlık Gözetimi uygulanırken akciğer Grafisi çekimleri 2 yılı aşmayan sürelerde tekrarlanır  Asbest Maruziyetinin bitmesinden sonra sağlık gözetiminin devam etmesi gereken süreyi İşyeri He‐
kimi belirler  Asbest Maruziyetinin bitmesinden sonra sağlık kayıtları 40 yıl süre ile saklanmalıdır  Sosyal Güvenlik Kurumunca tespit edilen veya Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilen asbestoz ve me‐
zotelyoma vakaları ile ilgili kayıtlar Sosyal güvenlik Kurumu tarafından tutulur  Asbest söküm, yıkım, tamir, bakım, uzaklaştırma işlemlerinde çalışmalarla ilgili olarak;  Çalışanlar kendilerine ait kayıtların bir örneğini alabilirler, çalışan ve/veya temsilcileri kayıtlar hakkın‐
da isimsiz olarak genel bilgileri alabilirler  İşyerinin çalışanlarıyla devri halinde kayıtlar devredilen işletmeye teslim edilir  İşyerinin kapanması halinde kayıtlar Sosyal Güvenlik Kurumu İl Müdürlüğüne teslim edilir  Asbest söküm uzmanlarının eğitimleri İSGÜM tarafından yürütülür  Asbest söküm çalışanlarının eğitimleri Asbest Söküm Uzmanları tarafından verilir  Yalnızca iş güvenliği uzmanları asbest söküm uzmanı olabilir 43 ÇALIŞAN KADINLAR  İş donanımları esas olarak erkekler için tasarlanmış olup, ayrıca kadın ve erkek arasında anatomik farklılıklar vardır ve sonuçta aşağıdaki hastalıklar kadınlarda daha kolay ortaya çıkabilmektedir;  Sırt ağrıları  Kramplar  Disk fıtığı  Gebelikte kimyasal etkilenim nedeniyle aşağıdakiler olabilir;  Gebeliğin düşükle sonlanması  Ölü doğumla sonlanması  Çeşitli malformasyonlarla doğum  Düşük kilolu doğum  Emzikli, yeni doğum yapmış ve gebe kadın işçiler 80 dB (A) üzerinde gürültü olan yerlerde çalışamaz‐
lar  Emzikli, yeni doğum yapmış ve gebe kadın işçiler Darbeli, titreşimli vb. işler ve makinelerde çalışa‐
mazlar  Gebe işçilerin elle yükleme ve araçsız taşıma işlerinde çalıştırılmaları yasaktır  Gebelik süresi boyunca hiçbir surette elle taşıma işi yaptırılmaz  Çalışma yasağı olmasa bile uygun KKD sağlanamadığı durumlarda işçi bu işlerde çalıştırılamaz  Gebe, yeni doğum yapmış ve emziren işçi günde 7,5 saatten fazla çalıştırılamaz  Gebe işçilere gebelikleri süresince, periyodik kontrolleri için ücretli izin verilir  Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam 1,5 saat süt izni verilir, bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını işçi kendisi belirler  Emzirme izinleri günlük çalışma süresinden sayılır  Medeni haline bakılmaksızın kadın çalışan sayısı 100‐150 ise işyerinde emzirme odası açma zorunlu‐
dur  Emzirme odası işyerine en fazla 250 metre uzakta olabilir  Medeni haline bakılmaksızın kadın çalışan sayısı 151 ve daha fazla ise işyerinde yuva (kreş) açma zorunludur  Yuva (kreş=yurt) açılmış ise emzirme odası da burada açılabilir.  Emzirme odasından (0‐1 yaş) arası bebekler yararlanır  Yuva 250 m. den fazla uzaksa işveren bir servis aracı sağlamalıdır  Yuva (kreş) hizmetlerinden 0‐60 aylık çocuklar ile velisinin isteği üzerine ilkokula kaydı yapılmayan 60‐66 aylık çocuklar yararlanabilir  Emzirme odasından emziren annelerin bebekleri yararlanır  Emzirme odası üretim faaliyetlerinde kullanılamaz  Dinlenme saatlerinde disiplini bozmamak koşulu ile anne/baba çocukları ile ilgilenebilirler  Taban alanlarının her çocuk için en az 3 m2 olmalıdır  Her çocuğa en az 8 m3 hava düşmelidir  Oda ve yurtlarda, yeteri kadar tuvalet ve lavabo, her 10 yatağa bir çocuk banyosu bulunmalıdır  Taban, duvar ve bölmeler sağlığa zararlı madde içeremez  Bu tür yerlerde görevlendirilen yönetici ve eğitmenler kendi branşlarında eğitim almış kişiler olmalı.  Gebe olduklarının sağlık raporuyla tespitinden itibaren kadın çalışanlar doğuma kadar geçen sürede gece çalışmaya zorlanamazlar.  Yeni doğum yapmış çalışanın doğumu izleyen 1 yıl boyunca gece çalıştırılması yasaktır  Yeni doğum yapmış çalışanın gece çalıştırılması yasağı gerekirse, sağlık raporu uzatılabilir  Gebe veya emzikli çalışan günde 7,5 saatten fazla çalıştırılamaz 44  Çalışanın tabi olduğu mevzuat hükümleri saklı kalmak kaydıyla analık ve süt izninde 4857 sayılı İş Ka‐
nununun 74. maddesi hükümleri uygulanır  Süt izni özel sektörde; 1,5 saat/gün ve kamu sektöründe 3 saat/gün  Gebe çalışanlara gebelikleri süresince, periyodik kontrolleri için ücretli izin verilir  Biyolojik etkenlere maruziyet olabilen işlerde gebe emzikli ve yeni doğum yapmışlar için Grup 1 et‐
kenlerin olduğu işyerlerinde çalışma yasağı yoktur  4857 sayılı yasaya tabi olarak çalışan kadınlarda tekil gebeliklerde doğum izni Doğum öncesi 8 ve doğum sonrası 8 haftadır  4857 sayılı yasaya tabi olarak çalışan kadınlarda çoğul gebeliklerde doğum izni Doğum öncesi 10 ve doğum sonrası 8 haftadır  4857 sayılı yasaya tabi olarak çalışan kadınlarda doğum sonrası kullanılabilecek ücretsiz izin hakkı 6 aydır  4857 sayılı yasaya tabi olarak çalışan kadınlarda doğum izinlerinde geçen sürelerin maaşlarını Analık sigortası kapsamında SGK öder  4857 sayılı yasaya tabi olarak çalışan kadın işçinin erken doğum yapması halinde doğumdan önce kullanamadığı çalıştırılmayacak süreler Doğum sonrası sürelere eklenmek suretiyle kullandırılır  İşverenler ortaklaşa oda ve yurt kurabilirler  İşverenler Kamu kurumlarınca yetkilendirilmiş yurtlarla anlaşma yapabilirler  İşverenin belediye ve mücavir alan sınırları içinde bulunan tüm işyerlerindeki kadın çalışanların top‐
lam sayısı dikkate alınır  Emzirme odası ve/veya yurt kurulması için gereken kadın çalışan sayısının hesabına erkek çalışanlar arasından çocuğunun annesi ölmüş veya velayeti babaya verilmiş olanlar da dâhil edilir  Velisinin isteği üzerine ilkokula kaydı yapılmayan 66 aylığa kadar çocuklar yurtlara alınır  Oda ve yurtlarda, çocuklar ve görevliler dışında başkasının bulunması ve bunların amaç dışında kulla‐
nılması yasaktır  Yurtlarda;  0‐24 aylık,  25‐48 aylık,  49‐66 aylık çocuklar birbirinden ayrı bulundurulur  Oda ve yurtlarla ilgili olarak işverenin yükümlülükleri;  Oda ve yurtların bina, kuruluş, döşeme, araç, gereç, taşıt, beslenme gibi giderlerinin tamamı işve‐
renlerce karşılanır  Buralar, ayda en az bir defa işveren veya vekili tarafından denetlenir  İşveren, işveren vekili, işyeri hekimi veya bu birimlerin yönetim ve gözetiminden sorumlu olanlar‐
ca görülen eksiklikler derhal giderilir  Oda ve yurtlar birden çok işveren tarafından kurulduğu takdirde, bu işverenler veya işveren vekilleri, bu yerlerin yönetimine dair kararları almak ve uygulanmasını sağlamak amacıyla ayda en az bir defa toplanmak zorundadır  İşverenler işyerlerinde açtıkları oda ve yurtlarla ilgili bilgi ve belgeleri, açılma tarihinden itibaren en geç 30 gün içinde bir rapor Millî Eğitim Bakanlığı ile bağlı oldukları Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlü‐
ğüne gönderirler 45 ÇALIŞAN ÇOCUKLAR (İlgili Yönetmelik)  14 yaşını bitirmiş, 15 yaşını doldurmamış ve ilköğretimini tamamlamış kişiye çocuk işçi denir  15 yaşını tamamlamış, ancak 18 yaşını tamamlamamış kişiye genç işçi denir  Yapısı ve niteliği itibariyle ve yerine getirilmesi sırasındaki özel koşullara göre;  Çocukların gelişmelerine veya sağlık ve güvenliklerine zararlı etki ihtimali olmayan, okula deva‐
mını, mesleki eğitimini veya yetkili merciler tarafından onaylanmış eğitim programına katılımını ve bu tür faaliyetlerden yararlanmasını engellemeyen işlere hafif iş denir  Düşme ve yaralanma riski olabilecek şekilde çalışmayı gerektirecek işlerde çocuklar çalıştırılamaz.  Yük taşıma ve istifleme işlerinde çocuklar çalıştırılamazlar  Ahlaki, bedensel ve zihinsel gelişmelere engel olacak işlerde çocuklar çalıştırılamazlar  Okula devam edenler öğrenime engel olacak işlerde çalıştırılamazlar  Sanayiden sayılan işlerde 18 yaş altındakiler gece vardiyalarında çalıştırılamazlar  Maden ocakları ile kablo döşemesi, kanalizasyon ve tünel inşaatı gibi yer altında veya su altında çalışılacak işlerde çocuklar çalıştırılamazlar  Bir sonraki vardiyaya tertipli bir ortam bırakmak üzere vardiya sonunda kurulacak olan hazırlama temizleme ekibinde çocuklar yer alamaz  Mesleki Eğitim Kanunu kapsamında mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumlarından mezun olan meslek sahibi ise ve Sağlığı, güvenliği ve ahlakının tam olarak güvenceye alınması durumunda ya‐
sak uygulanmaz  Sağlık Kuralları Bakımından Günde Ancak 7,5 Saat veya Daha Az Çalışılması Gereken İşler Hakkın‐
da Yönetmelik kapsamında yer alan işlerde çalışamazlar  Alkol, sigara ve bağımlılığa yol açan maddelerin üretimi ve toptan satış işlerinde çalışamazlar.  * Perakende satış işleri yasak dışında kalmıştır.  Parlayıcı, patlayıcı, zararlı ve tehlikeli maddelerin toptan ve perakende satış işleri ile bu gibi mad‐
delerin imali, işlenmesi, depolanması işleri ve bu maddelere maruz kalma ihtimali bulunan her türlü işlerde çocuklar çalıştırılamazlar  Gürültü ve/veya vibrasyonun yüksek olduğu ortamlarda yapılan işlerde çalıştırılamazlar  Aşırı sıcak ve soğuk ortamda çalışma gerektiren işler ile sağlığa zararlı ve meslek hastalığına yol açan maddeler ile yapılan işlerde çalıştırılamazlar  Radyoaktif maddelere ve zararlı ışınlara maruz kalınması ihtimali olan işlerde çalıştırılamazlar  Müteharrik makineler kullanılarak yapılan işlerde çalıştırılamazlar  Fazla dikkat isteyen ve aralıksız ayakta durmayı gerektiren işlerde çalıştırılamazlar  Parça başı ve prim sistemi ile ücret ödenen işlerde çalıştırılamazlar  Para taşıma ve tahsilat işlerinde çalıştırılamazlar  İş bitiminde evine veya ailesinin yanına dönmesine olanak sağlamayan işler (eğitim amaçlı işler hariç), çalıştırılamazlar  Meslek eğitim programı gereği staj nedeni ile yapılan çalışmalar hariç, güzellik salonlarında yapılan yüz, vücut bakımı ve estetiği, epilasyon ve masaj işlerinde çalıştırılamazlar  Açık bir şekilde veya uzman hekim raporu ile fiziki ve psikolojik yeterliliklerinin üzerinde olan işlerde çalıştırılamazlar  Toksik, Kanserojen, nesil takip eden genler zararlı veya doğmamış çocuğa zararlı veya herhangi bir şekilde insan sağlığını etkileyen zararlı maddelerle ilgili işlerde çalıştırılamazlar  Eğitim, deney eksikliği güvenlik konusunda dikkat eksikliğine bağlı olarak gençlerin maruz kalabileceği kaçınılması veya fark edilmesi mümkün olmadığına inanılan iş kazası riski taşıyan işlerde çalıştırıla‐
mazlar  Çocuklar çoğunlukla tarım sektöründe çalıştırılmaktadır 46  Temel eğitimini tamamlamış ve okula gitmeyen çocukların çalışma saatleri günde 7 ve haftada 35 saatten fazla olamaz  15 yaşını tamamlamış çocuklar için çalışma süresi günde 8 ve haftada 40 saate kadar arttırılabilir  Çocuk ve genç işçilerin günlük çalışma süreleri 24 saatlik zaman diliminde kesintisiz 14 saat din‐
lenme süresi dikkate alınarak uygulanır  Okula devam eden çocukların eğitim dönemindeki çalışma süreleri, eğitim saatleri dışında olmak üze‐
re günde 2 saat ve haftada 10 saat olabilir  Çocukların çalışmalarında ara dinlenmeleri  2 saatten fazla 4 saatten az süren işlerde 30 dakika,  4 saatten 7,5 saate kadar olan işlerde çalışma süresinin ortasında 1 saat olarak verilmesi zorunlu‐
dur  Çalışma süresinden sayılır;  İşverenin vermesi gereken eğitimlerde geçen süreler İşverenin işyeri dışında gönderdiği kurslar ve toplantılarda geçen süreler ile yetkili kurum ve kuruluşlar tarafından düzenlenen mesleki eğitim programlarında geçen süreler  Ulusal ve uluslararası kurum ve kuruluşlar tarafından çalışan çocuk ve gençler ile ilgili olarak dü‐
zenlenen konferans, kongre, komisyon ve benzeri toplantılara temsilci olarak katılmaları nedeniy‐
le işlerine devam edemedikleri süreler  Çocuk ve genç işçilerin hafta tatili izinleri kesintisiz 40 saatten az olamaz  Çocukların hafta tatili ücreti bir şey karşılığı olmaksızın ödenir  Çocuk ve genç işçiler Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalıştırılamaz ve ayrıca bugünlere ilişkin ücretler bir iş karşılığı olmaksızın ödenir  Çocuk ve genç işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi 20 günden az olamaz  Çocukların yıllık ücretli izninin kesintisiz kullandırılması esastır  Yararına olduğu durumlarda çocuk ve genç işçinin isteği üzerine en fazla ikiye bölünerek kullandırı‐
labilir.  Okula veya eğitime devam eden çocuk ve genç işçilere yıllık ücretli izinleri okulların tatil olduğu, kur‐
sa ve diğer eğitim programlarına devam edilmediği dönemlerde verilir  Çocuklara karşı işlenmiş suçlardan hüküm giyen veya yüz kızartıcı suçlardan hüküm giymiş olan işveren ve işveren vekilleri Çocuk ve Genç İşçi çalıştıramaz  İşverenler, çocuk ve genç işçinin velisi veya vasisine, çocuk ve genç işçinin çalıştırılacağı iş, karşılaşabi‐
leceği riskler ve alınan önlemler hakkında bilgi verir.  İşverenler, okula devam eden çocuk ve genç işçiden çalıştırmaya başlamadan önce, öğrenci olduğuna dair belge ister. Bu belgeyi özlük dosyasında muhafaza eder.  İşverenler, çocuk ve genç işçinin velisi veya vasisi ile yazılı iş sözleşmesi yapmak zorundadır. ENGELLİ ÇALIŞANLAR  WHO’nun saptadığı ölçülere göre gelişmiş ülkelerde nüfusun % 10'u her hangi bir özürlülüğe sahiptir.  WHO’nun saptadığı ölçülere göre gelişmekte olan ülkelerde ise % 12’si her hangi bir özürlülüğe sa‐
hiptir  Ülkemizde özürlü sayılabilmek için; Bedensel, Zihinsel, Ruhsal, Duygusal, Sosyal yeteneklerindeki engelleri nedeniyle çalışma gücünün en az % 40 kadarından yoksun olduğu sağlık kurulu raporuyla belgelenmiş olmak gerekir 47 İŞ HİJYENİ  Hijyen; “Her iş kolunun özelliğine göre çalışanın kendisinin ve halkın sağlığını tehlikeye sokmayacak biçimde hizmet vermesini sağlamak amacıyla yapılacak uygulamaların ve alınan temizlik önlemlerinin bütünüdür”  Çalışanlara yönelik hijyen eğitimi programlarının aşağıdaki işyerlerini ilgilendirir;  Gıda üretim ve perakende iş yerleri  İnsani tüketim amaçlı sular ile doğal mineralli suları üreten iş yerleri  İnsan bedenine temasın söz konusu olduğu temizlik hizmetlerinin verildiği iş yerleri  Kaplıca, hamam, sauna, berber, kuaför, dövme ve pirsing yapılan yerler, masaj ve güzellik salon‐
ları ve benzeri yerler  Otel, motel, pansiyon ve misafirhane gibi yerler  Komisyon tarafından hijyen eğitimi verilmesi uygun görülen diğer iş kolları  Hijyen eğitimi yönetmeliğinin yürütmesinden sorumlu bakanlıklar  Gıda, Tarım ve Hayvancılık bakanı  İçişleri Bakanı  Sağlık Bakanı  Hijyen Eğitimleri planlamak üzere komisyon Millî Eğitim Bakanlığı Hayat Boyu Öğrenme Genel Mü‐
dürlüğü bünyesinde oluşturulur.  Hijyen Eğitimi Yönetmeliğinin kapsadığı iş yerleri için;  İş yeri sahipleri ve işletenleri, çalışanlarının hijyen eğitimi almasından ve belgeli olarak çalıştırıl‐
masından birinci derecede sorumludur  Bizzat çalışmaları durumunda iş yeri sahipleri ve işletenleri de hijyen eğitimi almaya mecburdur  Millî Eğitim Bakanlığı Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü tarafından verilen belgeye sahip olmayan kişiler çalıştırılamaz  Hijyen eğitimlerinin süresi 8 saatten az olamaz  Millî Eğitim Bakanlığı Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğüne bağlı öğretim kurumları hijyen eğitimi verebilir  Komisyonca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde olmak üzere İş yeri sahipleri ve işletenleri hij‐
yen eğitimi verebilir  Genel Müdürlüğe bağlı öğretim kurumlarınca, katılımcılara eğitim sonunda e‐yaygın sistemi üze‐
rinde kurs bitirme belgesi verilir. Belgeler, kişi hizmet verdiği sürece geçerli kabul edilir  Kurslarda, uygulama yapılması gerekir ise uygulama sırasında kullanılabilecek şahsi malzemeler katılımcılar tarafından tedarik edilir  Millî Eğitim Bakanlığı Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü bünyesinde eğitimlerin planlanması için iş kollarının gruplandırmasını yapmak, iş kollarının yapısına uygun olarak eğitimleri planlamak ve iş kollarının durumuna göre eğitim içeriğini belirlemek üzere aşağıdaki üyelerden oluşan bir komis‐
yon kurulur.  Millî Eğitim Bakanlığı Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü tarafından görevlendirilen bir baş‐
kan  Bakanlıklarca görevlendirilecek birer üye  Sağlık Bakanlığınca belirlenecek bir tıbbi mikrobiyoloji uzmanı, bir enfeksiyon hastalıkları ve klinik mikrobiyoloji uzmanı, bir halk sağlığı uzmanı, bir deri ve zührevi hastalıkları uzmanı  Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca belirlenecek bir veteriner hekim ve bir gıda mühendi‐
si/ziraat mühendisi (gıda veya süt bölümü mezunu) 48  Söz konusu komisyon;  Komisyon yılda en az bir kez toplanır  Kararlar, salt çoğunlukla alınır  Komisyonun sekretarya hizmetleri Millî Eğitim Bakanlığı Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlü‐
ğünce yürütülür  Bazı hastalıkları bulunanlar iyileşme hâlini/bulaştırıcılığın olmadığını raporla belgeleyene kadar Yö‐
netmelik kapsamındaki iş yerlerinde çalışamaz ve çalıştırılamazlar. Bunlar;  Gıda ile taşınabilen bir hastalığı olan veya bu hastalığın taşıyıcısı durumundaki kişiler ile ishali bu‐
lunanlar  Vücudun görünür kısımlarında açık/enfekte yara, deri enfeksiyonu ve benzeri, halkta tiksintiye yol açabilecek deri lezyonları bulunanlar; cüzzam, frengi ve verem hastalığına yakalananlar  Bulaşıcı Hastalıklar Sürveyans ve Kontrol Esasları Yönetmeliğinde yer alan, hijyen ilkelerine uyul‐
madığı durumlarda halk sağlığı açısından problem oluşturabilecek hastalığı bulunanlar 49 GÜNDE AZAMİ YEDİ BUÇUK SAAT ÇALIŞILABİLECEK İŞLER  Aşağıdaki liste günde en fazla 7,5 saat veya daha az çalışılabilecek işleri içermektedir.  Kurşun ve arsenik işleri  Cam sanayii işleri  Cıva sanayii işleri  Çimento sanayii işleri  Kok fabrikalarıyla termik santrallerdeki işler  Çinko sanayii işleri  Bakır sanayii işleri  Alüminyum sanayii işleri  Demir ve çelik sanayii işleri  Döküm sanayii işleri  Kaplamacılık işleri  Karpit sanayii işleri  Asit sanayii işleri  Akümülatör sanayii işleri  Kaynak işleri  Madenlere su verme işleri  Kauçuk işlenmesi işleri  Yeraltı işleri  Radyoaktif ve radyoiyonizan maddelerle yapılan işler  Gürültü düzeyi en yüksek maruziyet eylem değerini (8h=85 dB(A)) aşan işler  Su altında basınçlı hava içinde çalışmayı gerektiren işler  Pnömokonyoz yapan tozlu işler  Pnömokonyoz yapan tozların bulunduğu işyerlerindeki işler  Tarım ilaçları  Günde yedi buçuk saatten daha az çalışılması gereken işler  Su altında basınçlı hava içinde çalışmayı gerektiren işler (iniş, çıkış, geçiş dâhil)  Cıva izabe fırınlarında görülen işlerde en fazla 6 saat çalışılar.  Kurşun izabe fırınlarının teksif odalarında biriken kuru tozları kaldırma işlerinde en fazla 4 saat çalışılır  Karbon sülfürden etkilenme tehlikesi bulunan işlerde en fazla 6 saat çalışılır.  Karbamatlı ve organik fosforlu insektisitlerin yapımı, paketlenmesi, çözelti olarak hazırlanması ve uygulanması işleri 6 saat çalışılır  Günde 7,5 saatten daha az (4, 6 saat) çalışılan işlerde arta kalan zamanda ilave iş yaptırılamaz. Ne kadar çalışırsa çalışsın 7,5 saat çalışmış gibi hakkını alır.  Bu kapsamdaki işlerde fazla çalışma yapılamaz.  İşe başlamadan önce işin yürütüldüğü yerin bağlı bulunduğu Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü‐
ne yazılı olarak bildirmekle yükümlüdürler.  İtirazlar Sağlık Bakanlığının görüşü alınmak suretiyle Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafın‐
dan karara bağlanır. 50 




GENEL İSG KÜLTÜRÜ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİN KAVRAM VE KURALLARININ GELİŞİMİ Ölüme, hastalığa, yaralanmaya, hasara veya diğer kayıplara sebebiyet veren istenmeyen olaya kaza denir. İnsanın bedence ve ruhça iyilik haline sağlık denir. İş sağlığı; “Bütün meslek dallarında, çalışanların bedensel, ruhsal ve sosyal yönden iyilik hallerinin en üstün düzeyde tutulması, sürdürülmesi ve geliştirilmesi çalışmalarıdır.” İş Kazaları iş saatlerinin en fazla 1. saatinde olmaktadır. Fiziksel, ruhsal ve sosyal açıdan tam iyilik olarak sağlığın tanımı Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafın‐
dan yapılmıştır. Türkiye de ilk İş Kanunu 1936 yılında çıkarılmış ve 1937 yılında yürürlüğe girmiştir. 
 Yeni çıkarılan mevzuatın getirdiği en önemli değişiklik;  İSİG’ne sistematik yaklaşım  Uzman katkısının sağlanması  Risk değerlendirmesi  İş sağlığı ve güvenliği mevzuatının öncelikli yaklaşımı çalışanların sağlığının ve güvenliğinin korunma‐
sıdır  Bir İşletmenin bileşenleri;  Gereçler (Makine ve maddeler)  Çalışanlar, görevler  Ortam (Fiziksel, toplumsal)  İSG Kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde çalışanların sağlık ve güvenliklerini korumak amacıyla, 1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC), tüm işverenlere risk değerlendirme zorunluluğu getir‐
tilmiştir  Türkiye’de iş sağlığı ve güvenliğinin geliştirilmesi projesi İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü tara‐
fından yürütülmektedir  İş Sağlığı ve Güvenliği çalışmalarında öncelikli amaç çalışanların sağlığını korumaktır 51 İSG KAVRAM VE SÜREÇLERİ  Borçlar Kanununa göre işverenin çalışana karşı öncelikli görevi Çalışanın kişiliğini korumaktır  Bir işyerinin İSG konusunda ciddiyetini en iyi şekilde gösterir;  Sağlığın bir işletme politikası olması  İSG Konusunda tüm çalışanların katılımı  Sağlık politikası ve uygulamalarının sürekliliği  Bilimsel yöntemlerle çalışmak  İSG için yeterli kaynak ayırması  İSG için örgütsel yapı kurulması  Bir yönetim temsilcisi atanması  Bir işyerinde İSG Kültürünün yerleşmeye başladığının kanıtları olarak söylenebilir;  İş kazalarının giderek azalması  Meslek hastalıkları/işe bağlı hastalıkların daha fazla tanınması  Çalışanların yaşam kalitesinin artmaya başlaması  Çağdaş İSG Uygulama İlkeleri arasında sayılır;  Uygun işe yerleştirme  İşyeri ortam faktörlerinin değerlendirilmesi  İSG risklerinin değerlendirilmesi ve kontrolü  Çalışanlara yönelik İSG ile yakından ilgili bulunan 3 unsur vardır;  Çalışanların korunması  İşletme güvenliğinin sağlanması  Üretim güvenliğinin sağlanması  İSG temel hedefleri arasındadır;  Sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturmak,  Çalışanların sağlık ve güvenliğini sağlamak ve geliştirmek,  Kaliteyi ve verimliliği artırmaktır.  Tarihte ilk kurşun zehirlenmesi Hipokrat (MÖ. 460‐370) tarafından tespit edilmiştir  Hastalıklarla ilgili (çevre faktörü) olarak Miasma teorisi Galen (MS. II. Yüzyıl) tarafından ortaya atıl‐
mıştır  Modern toksikolojinin atası sayılmaktadır; Paracelsus (1493‐1541)  Dünyada ilk iş hekimliği kitabı olan "De Morbis Metallicis"i yazmıştır; Paracelsus (1493‐1541)  “Bütün maddeler zehirdir. Zehir olmayan hiçbir madde yoktur. Uygun doz, zehir ve ilaç arasındaki farkı yaratır.” Paracelsus (1493‐1541)  “Hastalara mesleğini sorunuz” diye öğüt veren, De Morbis Artificum Diatriba isimli meslek hastalıkla‐
rı kitabını yazan ve İş Hekimliğinin babası sayılan; Bernardino Ramazzini (1633‐1714)  Dünyada ilk mineroloji bilgini olarak bilinen ve "De Re Metallica" isimli eseri yayınlayan; Georgius Agricola (1494 – 1555)  Doğa gücünün ve organik gücün yerini makinenin ve buhar gücünün alması olayı olan sanayi devrimi 18. yy İngiltere’de başlamıştır  1802 yılında İngiltere’de çıkartılan ve en küçük çalışma yaşını 12 olarak sınırlandıran yasanın adı; Çı‐
raklık Sağlık ve Ahlakı Kanunu  1998 yılında Cenevre’de gerçekleştirilen 16. Uluslararası Çalışma İstatistikçileri Konferansında (ICLS) alınan ilke kararına göre aşağıdaki istatistik terimleri göz önüne alınacaktır;  Mesleki kaza  Mesleki yaralanma  İş göremezlik 52  1998 yılında Cenevre’de gerçekleştirilen 16. Uluslararası Çalışma İstatistikçileri Konferansında (ICLS) alınan ilke kararına göre; İşgünü kaybına neden olan mesleki yaralanma olayları için aşağıdakiler dik‐
kate alınır;  Ölümlü Olaylar Sayısı  Ölümlü Olmayan Olaylar Sayısı  Geçici İş Göremezlik Olayları Sayısı  1998 yılında Cenevre’de gerçekleştirilen 16. Uluslararası Çalışma İstatistikçileri Konferansında (ICLS) alınan ilke kararına göre; İşgünü kaybına neden olan mesleki yaralanma olayları için aşağıdakiler dik‐
kate alınır;  Kaza Sıklık Oranı  Kaza Ağırlık Oranı  Kaza Olabilirlik Oranı  Ülkemizde en çok iş kazası olan sektörler;  Kömür madenciliği  İnşaat  Metal İşleri  Birincil koruma hastalık olmadan önce yapılan koruma çalışmalarını içerir 1. Birincil koruma proaktif çalışmalardır 2. İkincil koruma reaktif olup tedavi hizmetlerini kapsar 3. Üçüncül koruma reaktif olup rehabilitasyon çalışmalarını kapsar  Çalışan nüfusun % 0,4 ‐ 12 kadarında meslek hastalığı beklenir  Sağlık izlemi ile ilgili olarak;  İş sağlığının hedefleri, sağlık izlem yöntemleri ve işlemleri, bu konularda bilgilendirilmesi gereken işçilere öncelik verilmek üzere, açıkça tanımlanmalıdır  İzlem yöntemlerinin ve işlemlerin uygunluğu ve geçerliliği saptanmalıdır  İzlem işçilerin onayı alınarak yürütülmelidir  Sağlık gözetimi ile ilgili olarak;  Sağlık izlem sistemi içinde yürütülen muayenelerin sonuçları, ilgili işçilere açıklanmalıdır  Belirli bir işe uygunluğun değerlendirmesi, işin gereklilikleri ve işçinin sağlığı hakkında yeterli bilgi temel alınarak gerçekleştirilmelidir  Seçildikleri işin kendilerine uygun olmadığını işçilerin belirtme hakları olmalıdır  Seçildikleri işin kendilerine uygun olmadığını yazılı olarak belirtmeleri gerekir  Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürünün oluşması için devlet tarafından koyulan hedefler;  İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak,  Güncel teknolojilere cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,  İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.  Çalışma yaşamı‐sağlık ilişkisinin değerlendirilmesinde, Çalışma Koşullarının sağlığı etkileyen unsurla‐
rından sayılır;  Süre  Ücret  Vardiya  Meslek hastalıklarının kişilerde psikolojik ve fiziksel sonuçları arasında sayılır;  Doğumların düşüklerle sonuçlanması  Doğumsal (Konjenital) anomaliler  Prematüre bebek doğumları 53 ETİK  İşletme literatürüne göre iş etiği; “İşyerine ilişkin olarak neyin doğru, neyin yanlış olduğunu bilmek ve doğru olanı yapmak” olarak tanımlanmaktadır.  İş etiği şirketlerin büyük değişim dönemleri ya da krizlerden geçtiği dönemlerde öne çıkmaktadır.  İş etiğinin iki temel uygulama alanı bulunuyor;  “Yanlış” davranışlarını önlemeye yönelik.  Günlük işlerde yaşanabilecek ahlaki sorunların önlenmesine ilişkin  İş Sağlığı Profesyonelleri arasında sayılır;  İş Müfettişleri  İş Hijyenistleri  İş Psikologları  Sağlıklı bir İSG uygulamasının temel gereksinimleri arasında ilk sırada olan Profesyonel bağımsızlıktır.  İş sağlığının amacı, işçilerin bireysel ve toplu olarak sağlığına ve sosyal refahına yönelik hizmetlerin sunulmasıdır  İş sağlığı uygulaması en yüksek profesyonel standartlara ve etik ilkelere göre gerçekleştirilmelidir  İş sağlığı profesyonelleri, çevre ve toplum sağlığına katkıda bulunmalıdır  İSG Profesyonelleri çalışmalarında;  Risk değerlendirmesinde geçerli yöntemler kullanmalıdır  Etkin önlemler önermelidir  Uygulamalarını sürekli kılmalıdır  İşverenlerin İSG alanındaki sorumluluklarını yerine getirmeleri için dürüst ve yeterli öneriler sun‐
malıdır  İşçilerin işe ilişkin sağlıklarını koruma ve destekleme konusunda yeterli ve dürüst önerilerde bu‐
lunmalıdırlar  İş sağlığı profesyonelleri, bulundukları yerlerde İSG kurulları ile doğrudan ilişkide bulunmayı sür‐
dürmelidirler  İş sağlığı profesyonelleri, bir riskin kaldırılmasının ya da sağlık ve güvenlik için tehlike yaratan bir du‐
rumun iyileştirilmesinin reddedilmesi veya gönülsüzce karşılanması durumunda;  İşverene yasal sorumluluklarını hatırlatmalı  İşverene bilimsel bilginin değerlendirilmesinin önemini vurgulamalı  Maruz kalım sınır değerlerini de içeren, ilgili sağlık koruma standartlarının uygulanmasının öne‐
mini vurgulamalı  Durumu kabullenerek çalışmayıp, işi bırakmalıdır  Etkinlikleri sırasında farkına varabilecekleri endüstriyel ve ticari sırları açıklamamakla yükümlüdür  İşçilerin ve toplumun güvenlik ve sağlığını koruma açısından gerekli olan bilgileri de saklamamalı‐
dırlar  Gerektiğinde, ilgili yasanın uygulanmasını izlemekle görevli yetkili makama danışmalıdır  Çalışma ortamında çalışanların sağlığına ve güvenliğine tehdit oluşturan bir durumun varlığında İSG Profesyoneli;  Gerçekleri ve önleyici yöntemleri vurgulayan tarafsız ve anlaşılır bir tarzda bilgilendirme yapılma‐
lıdır  İdari personel ve işçilerin sağlık ve güvenliği konusunda yeterli bilgi sağlanması ile ilgili olarak iş‐
veren, işçiler ve temsilcileriyle işbirliği yapmalıdır  İşverenlere, işçilere ve temsilcilerine, işyerindeki bilinen ya da kuşkulanılan iş tehlikelerinin bilim‐
sel kesinlik derecesi hakkında bilgi sağlamalıdır 54  İş etiği ve iş ahlakı kavramlarının gelişimini tarihsel süreç içerisinde etkisi vardır;  Toplumsal gelişim  Politik gelişim  Ekonomik gelişim  İş etiğine aittir;  Evrensel normlar  Hukuk felsefesi  Herkes için geçerli kurallar bütünüdür  İş ahlakına aittir;  Din  Ahlak Felsefe  Gelenek (Toplumlara göre değişir)  İşyerinde örgütsel etik olmazsa;  İşyerine ve yöneticilerine güven duygusu azalır  Grup çalışmaları azalır, grup etkinliği kaybolur  Bağlılık azalır, “ben duygusu” güçlenir  İş gören devir hızı artar  Yöneticilerin çalışanlara karşı etik sorumlulukları arasındadır;  Çalışma hakkına saygı gösterme  Adil ücret ödeme  Çalışanların sendika kurma ve grev yapma hakkına engel olmamak  Özel yaşamın gizliliği hakkına saygılı olma.  Çalışma hayatında etik kapsamında değerlendirir;  İşçi – İşveren ilişkisi  Tazminat hakkı  Bilme hakkı  İş etiği evrensel, İş ahlakı toplumsaldır  İşin zorluğu yöneticilerin eşit ücret sorumluluğu kriterinden birisidir  Hem temel bir hak olan sağlıklı ve güvenli koşullarda çalışma hakkının kullanılabilmesi, hem de üre‐
timin artırılarak sürdürülebilmesi Bilimsel ve Teknik gelişmelerin sağladığı olanaklarla, iş ortamlarında risk ve önlem önceliklerinin belirlenmesi çalışmalarına bağlıdır.  İş ahlakı daha çok Din ve gelenek değeri kavramlarında değerlendirilmektedir  Etik, kurallara dayalı insan davranışlarını kapsar  İş etiği, insanların yönetimi, adalet, dürüstlük ve eşitlik konuları ile yakından ilişkili bir kavramdır.  İş etiği yazılı kuralları olan bir yönetsel kavramdır.  İş etiğini etkileyen faktörlerden sayılırlar;  Küreselleşme  Soysal sorumluluk  Kültür 55  Küreselleşmenin iş etiğini etkileyen faktörleri arasında sayılır;  Küresel piyasada rekabet avantajının elde edilmesinde insanların tutum ve davranışlarının etkisi‐
nin artmasıdır.  Ekonomik ilişkilerde uluslararası etik vizyonun ve ilkelerin gücünün hissedilmesidir.  Küreselleşme ile birlikte, bazı uluslararası uzman kuruluşlar tarafından etik kodların belirlenmesi ve kullanılmasıdır.  İş etiği ve iş ahlakının ortak değerlerinden sayılır  İlişkileri düzenleme  Güven oluşturma  İş barışının geliştirilmesi  İş etiği hukuka, düşünmeye ve felsefeye dayalı davranış ilkelerini içerir.  İş ahlakı dine ve dinsel inançlara göre uyulması gereken kurallar bütününü kapsamaktadır.  ETİK, insanlar için neyin doğru olduğunu ortaya konmasıdır  ETİK, genel değer ahlaki değerlerin ve kişilerin birbirleriyle ilişkilerinde, bu değerler içinden benimse‐
dikleri özel değerlerin incelenmesidir  İş ahlakı, iş yaşamındaki özel gruplar için belirlenmiş davranışlar veya davranış kurallarını tanımlar.  İş etiği, toplum içindeki farklı grupların dinsel, cinsel, etnik kimliklerine göre değişmektedir  "İş Sağlığı Uygulama İlkeleri" arasında incelenir;  Uygun işe yerleştirme, İşyeri ortam faktörlerinin değerlendirilmesi,  İşyeri risklerinin kontrolü, Aralıklı kontrol muayeneleri,  İşyerinde sağlık hizmeti sunulması, Sağlık eğitimi ve danışmanlık  Asbestli gemi sökümü gibi tehlikeli işlerin gelişmekte olan ülkelere doğru kaydırılması uluslararası açıdan etik bir sorundur.  Tehlikeli atıkların gelişmekte olan ülkelere taşınması, açık denizlere bırakılması uluslararası etik so‐
runlardandır.  Bilimsel araştırmaların konuyla ilişkili endüstri tarafından desteklenmesi, araştırmaların güvenirliğine gölge düşürmektedir. İş Etiği ile İş Ahlakı Arasındaki İlişkisi Boyutlar İş Etiği İş Ahlakı Çıkış Noktası Düşünme ve felsefe Din ve dinsel inançlar İçerik Evrensel normlar Gelenek ve görenekler Referans Hukuk felsefesi Ahlak felsefesi Nitelik Genel, herkes için geçerli Toplumlara göre değişir Kapsam Kurallar bütünü Davranış ilkeleri 56 ERGONOMİ  Ergonomi biliminin Türkiye’deki adlandırılması işbilimidir  Ergonometri: İnsan vücut ölçüleri ve vücut hareketleri ile bu hareketlerin frekans ve sınırları gibi vü‐
cut özelliklerini inceleyen bilim dalıdır.  Sandalyedeki dengeyi sağlamak amacıyla ayak sayısı 5 adet olmalıdır  Ergonomik tasarımlarda istatistiksel verilerin % 90’lık dilimi dikkate alınır  İnsan Faktörleri Teorisinde;  Aşırı yüklenme,  Uygun olmayan tepki,  Uygun olmayan eylemler dizisi bulunur.  Kol uzanma mesafesi ile ilgili ergonomik uygulamalarda;  Malzemeler en kısa kolun yetişebileceği uzaklıkta olmalı ve malzemelere uzanırken eğilme veya bükülme yapılmamalıdır  Uzun boylular malzemelere ulaşırken aşağıya doğru eğilmemelidir  Malzemeler vücudun ön kısmına yakın olmalıdır  Hafif malzemeler baş üstü seviyede istiflenmemelidir  Ağır yüklerin elle taşınmasında ergonomik açıdan;  Yükün ağırlığını azaltmak gerekir  Bir seferde taşınacak yük miktarını (sayısını) düşürmek gerekir  Fazla yükler için birden fazla kişiyi devreye sokmak gerekir  Ergonominin amaçları içindedir;  Çalışanın güvenliğini sağlamak  Çalışanın verimliliğini artırmak  İş koşullarını iyileştirmek  Antropometrik ölçülerin kullanıldığı temel tasarımlar arasında yer alır;  Çalışma yeri yüksekliği  Vücut duruşu  Görme açısı  İşyerinde Sistemler aşağıdakilere uygun olmalıdır;  Antropometrik ölçülere  Anatomik – Fizyolojik özelliklere  Yeteneklere – Becerilere  Kendisini geliştirmeye  Yanlışı telafi etmeye  Ergonomik tasarımlarda;  İnsanın meslek hastalığı ve iş kazası riski en az olmalı  Zorlanma düzeyi mesai boyunca sürdürülebilir olmalı  Tehlike sinyallerinin özel bir ayırt edilebilirliği olmalı  Tehlike anında hızla yer değiştirmek olanaklı olmalı  Çevre koşulları ergonomik sınırlar içinde olmalı  Yapılan iş tekdüze olmamalı  Sosyal ve kişisel gereksinimleri karşılamalı 57  Üretim sistemleri tasarımlarında ve işletiminde ergonomik faktörler dikkate alınırsa;  Kayıp zamanlar azalır  Devamsızlıklar ve işten ayrılmalar azalır  İşle ilgili hatalar azalır  İş kalitesi artar  Verim artar  Çalışanların fiziksel ve psikolojik sorunları azalır  İş kazaları – Meslek Hastalıkları azalır  Yorgunluk; İş yükü nedeniyle bir organın, bir kasın veya tüm organizmanın işlevsel yeteneğinin, per‐
formansının azalmasıdır. Yorgunlukta;  Kalp hızı artar  Kaslarda asit artar  Solunum hızlanır  Çalışma kapasitesi düşer  İşten kaçış duygusu algılamaları artar  Kolay düşünmez  Dikkatin azalması olur  Algılama hızı düşer  Bedensel ve mental faaliyetlerde performans düşer  Mola: Bir vardiya süresi içerisinde işe ilişkin faaliyetlerin durdurulduğu zaman dilimidir.  Organize edilebilen mola; “İşyeri tarafından belirlenmiş ve uygulanmaya konulmuş olan moladır” YÜKLENME: “Çalışanın bütün gün aldığı uyaranların toplamıdır” ZORLANMA: “Kişinin yüklenmeye karşı verdiği tepkidir” GEREKENLER: “O iş için yapılması gereken şeylerin tümüdür”  Gizli molada kişi yorulduğu için 2. dereceden başka bir iş yapar  Dinlenme amacıyla, işçi tarafından keyfi olarak iş arasına sokulmuş molaların özellikleri;  Ağır işlerde sıkça görülür  Uzun sürmez  Organize edilemeyen mola sınıfındadır  Enerji tüketimini etkiler;  Çalışma pozisyonu  Çalışma temposu  Alet tasarımları  Performansı etkiler;  Antropometrik özellikler  Yetenekler  Güdülenim (motivasyon)  Ergonomik bozukluklara bağlıdır;  Birikici travmaya bağlı bozukluklar  Tekrarlayıcı hareketlere bağlı bozukluklar  İş ile ilgili Kas – İskelet hastalıkları 58  Tekrarlayıcı hareket rahatsızlıkları nedenleri arasında yer alır;  Aşırı güç harcama  Yanlış duruş pozisyonu  Adale güçsüzlüğü  Sinir/dokulara bası  Durup dinlenmeksizin yapılan hareketler  Bükülme, burulma vb. türden uygunsuz pozisyonlarda çalışma  Dinamik ve Statik Çalışma Durumlarında Kasların Ekonomik Kullanımına İlişkin İlkeler arasında yer alır;  Statik kassal çalışmalardan mümkün olduğunca kaçınılmalıdır.  Statik kuvvet gerektiren durumlarda mümkün olduğunca organ ya da vücut ağırlıklarından yarar‐
lanılmalıdır.  Makine sistemlerinde, kumanda kollarında en uygun kuvvet yönlerinin kullanılmasına özen göste‐
rilmelidir.  Ekranlı araçlarla çalışırken dikkate alınır;  Ekran gözlerden 50–60 cm uzakta olmalı  Göz seviyesinde veya 1–2 cm aşağıda olmalı  Parlak ışık veya yansımalardan kaçınmalı  Ergonomik oturma kuralları içindedir;  Kalçalar dizden yukarı seviyede olmalıdır  Ayaklardan destek almaya gerek vardır  Bel dik veya hafifçe eğik  Kollar gevşek ve destekli  Belimizi ve sırtımızı eğip bükmeden, dizlerimizi bükerek ve dengeli olarak hafif yükleri kaldırma sıra‐
sında bel yaralanması en az seviyededir  Uzun süre kollarımızı başımız üzeri seviyeye uzatarak iş yapmak bel rahatsızlığını artırır  Uzun süre, hareketsiz ve ara vermeden oturarak çalışmak bel rahatsızlığını artırır  Belden eğilerek bobin veya malzeme almak bel rahatsızlığını artırır  İşçiler ıslak elbise ile çalıştırılamaz  Kuvvetli rüzgârlarda tedbir alınmadan işçiler çalıştırılamaz  Kazı işlerinde yağış sırasında işçi çalıştırılamaz  İşçiler soğukta çalıştırılabilir  Ergonomi, sistemler ile onları işleten ve bakımlarını yapan insanlar arasındaki etkileşimlerle ilgilenen bir uygulamalı bilimsel/mühendislik disiplinidir.  Ekipman tasarımıyla ilgili insanoğlunun yapabilirliklerini, sınırlarını ve diğer özelliklerini içeren bilgi bütünüdür.  Ergonomi İşin insana göre tasarlanmasıdır.  Ergonomik yetersizlik sonucunda ilk zarar görebilecek vücut bölümleri kas ve eklemlerdir  Bel yaralanmalarından korunmak için el arabalarını çekerek taşımak doğrudur  Hem oturmaya hem de ayakta durmaya elverişli işlerde, çalışma ayakta durma halindeki yüksekliğe göre ayarlanmalıdır  “Vücut ölçüleri bilimi” dalının diğer adı Antropometridir.  Çalışma sisteminin Ergonomisinde, birbirini izleyen adımlar sırası;  Dayanabilirlik  Kabul edilebilirlik  Hoşlanılabilirlik  Kendini gerçekleştirebilirlik 59 PSİKOSOSYAL RİSK ETMENLERİ  Toplumsal ve çevre koşulları Psikososyal tehlike boyutlarından biridir  Stresin mühendislik yaklaşımlarından sayılırlar;  Kişinin çevresinin kişiye yüklediği yüktür.  Stres kişide olan değil, kişiye olandır.  Bir semptomlar dizisi değil, nedenler dizisidir.  İşçinin tutum ve yeteneğinin işin gereklerini karşılama düzeyi Kişi‐Çevre uygunluğu kuramı içinde yer alır  İşin sürdürülebilmesi için isteğin bastırılması ve sıkıntıya direnilmesi iş hayatında depresyona ne‐
den olur  Stres reaksiyonları arasında yer alır;  Akıl Sağlığı  Fiziksel sonuçlar  Davranışsal sonuçlar  Stres reaksiyonlarından olan kalp‐dolaşım sistemi bozukluklarının sebepleri arasında yer alır;  Sigara ve içki içme  Kötü Beslenme  Spor yapmama  Başarısızlığın gruba özgü nedenlerinden sayılır;  Aşırı düşük kişisel iş standartları  Yetersiz sözel beceri  Fiziksel hastalıklar ve engeller  Stresin nedenlerinden sayılır;  Kendine yeterlilikten bağımlı hale gelmek  İzole yaşamdan birbirine bağlı yaşama geçiş  Durağan yaşamdan değişken yaşama geçiş  Sorumluluk alma  Kişiler arası çatışmalar  Yoğun iş yükü  Değişmez çalışma saatleri  Monoton iş  Vardiyalı çalışma  Kişisel gelişim olanaklarının yetersizliği  Çalışanın iş üzerinde denetiminin olmaması  Çalışanlar arasındaki rol belirsizliği  İş yükü ‐ kontrol ‐ sosyal destek modelinde Düşük karar serbestliği ‐ Yüksek psikososyal iş yükü şartla‐
rında yüksek iş gerilimi meydana gelir  Çaba‐ödül uyumsuzluğu modeli psikososyal kuramsal modellerden biridir  Çaba ‐ Ödül uyumsuzluğu modelinde çaba gösterirlerken bunun karşılığında statülerinin olumlu yön‐
de değişmemesi şartlarında iş stresi meydana gelir  İş yükü ‐ kontrol ‐ sosyal destek modelinde Yüksek karar serbestliği ‐ Düşük psikososyal iş yükü şartla‐
rında düşük iş gerilimi meydana gelir 60  Stres yönetimlerinden sayılır;  Olumlu davranış değişiklikleri  Gevşeme  Egzersiz  Strese bağlı insan vücudunda ortaya çıkan fiziksel sorunlardan sayılır;  Mide‐bağırsak şişkinlikleri  Depresyon  Uyku bozuklukları  Örgütsel stres yönetimlerinden sayılır;  Esnek çalışma programı  İş güvencesinin sağlanması  Çalışanın örgüt içi bilgi akışına katılımı  İşçinin işini denetleyebilmesi 61 




RİSK ANALİZİ VE DEĞERLENDİRME 6331 Göre Tehlike: İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek, çalışanı veya işyerini etkileyebile‐
cek zarar veya hasar verme potansiyelini, 6331 Göre Risk: Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlı sonuç meydana gel‐
me ihtimali TS OHSAS 18001: Türkiye'de en yaygın şekilde benimsenen ve uygulanan iş sağlığı ve güvenliği yöne‐
tim sistemi OHSAS 18001 RİSK: Tehlikeli bir olayın olasılığı ile meydana geldiğinde oluşturacağı sağlık bozulması‐
nın ciddiyet derecesinin birleşimi OHSAS 18001 Tehlike: Çalışanı etkileyebilecek zarar veya hasar verme potansiyeli TEHLİKELER RİSKLER Yüksekte Çalışma Düşme Sonucu Ölüm Şantiyede Baretsiz Dolaşma Malzeme Düşmesi Sonucu Yaralanma Tüm Makinalar Makine Çalışmasında Parmak Kopması Kimyasallar Zehirlenme Gürültü İşitme Kaybı Titreşim Kas Yırtığı Toz Akciğer Rahatsızlığı Gaz Boğulma  Tehlike, neden ‐ Risk, sonuçtur  Önleme: İşyerinde yürütülen işlerin bütün safhalarında iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili riskleri orta‐
dan kaldırmak veya azaltmak için planlanan ve alınan tedbirlerin tümünü,  Kabul Edilebilir Risk: TS OHSAS 18001'e göre bir kuruluşun, yasal zorunluluklara ve kendi İSG po‐
litikasına göre, tahammül edebileceği düzeye indirilmiş riski ifade  Ramak Kala Olay: İşyerinde meydana gelen; çalışan, işyeri ya da iş ekipmanını zarara uğratma po‐
tansiyeli olduğu halde zarara uğratmayan olayı,  Risk Değerlendirmesi: İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dönüşmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması amacıyla yapılması gerekli çalışmaları,  İşveren; çalışma ortamının ve çalışanların sağlık ve güvenliğini sağlama, sürdürme ve geliştirme ama‐
cı ile iş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır.  6331 sayılı yasaya göre İşveren 1 kişi dahi çalıştırıyorsa  Risk Analizi,  Acil Durum Planı,  Eğitim ve  Sağlık Gözetimi yapmak zorundadır.  Risk değerlendirmesi ekibi aşağıdakilerden oluşur.  İşveren veya işveren vekili.  İşyerinde sağlık ve güvenlik hizmetini yürüten iş güvenliği uzmanları ile işyeri hekimleri.  İşyerindeki çalışan temsilcileri.  İşyerindeki destek elemanları.  İşyerindeki bütün birimleri temsil edecek şekilde belirlenen ve işyerinde yürütülen çalışmalar, mevcut veya muhtemel tehlike kaynakları ile riskler konusunda bilgi sahibi çalışanlar. 62  Risk değerlendirmesi; tasarım veya kuruluş aşamasından başlamak üzere  Tehlikeleri Tanımlama,  Riskleri Belirleme Ve Analiz Etme,  Risk Kontrol Tedbirlerinin Kararlaştırılması,  Uygulama Dokümantasyon,  Yapılan Çalışmaların Güncellenmesi, İzleme, Tekrar Etme  Gerektiğinde Yenileme Aşamaları İzlenerek Gerçekleştirilir.  RİSKLERİN BELİRLENMESİ VE ANALİZİ  Tespit edilmiş olan tehlikelerin her biri ayrı ayrı dikkate alınarak bu tehlikelerden kaynaklanabile‐
cek risklerin hangi sıklıkta oluşabileceği ile bu risklerden kimlerin, nelerin, ne şekilde ve hangi şid‐
dette zarar görebileceği belirlenir.  RİSK KONTROL ADIMLARI  Planlama  Risk kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması: Riskin tamamen bertaraf edilmesi, bu mümkün değil ise riskin kabul edilebilir seviyeye indirilmesi için aşağıdaki adımlar uygulanır. o Tehlike veya tehlike kaynaklarının ortadan kaldırılması. o Tehlikelinin, tehlikeli olmayanla veya daha az tehlikeli olanla değiştirilmesi. o Riskler ile kaynağında mücadele edilmesi.  Risk kontrol tedbirlerinin uygulanması  Uygulamaların izlenmesi  Risk değerlendirmesi asgarî aşağıdaki hususları kapsayacak şekilde dokümante edilir.  İşyerinin ünvanı, adresi ve işverenin adı.  Gerçekleştiren kişilerin isim ve unvanları ile bunlardan iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi olanla‐
rın Bakanlıkça verilmiş belge bilgileri.  Gerçekleştirildiği tarih ve geçerlilik tarihi.  Risk değerlendirmesi işyerindeki farklı bölümler için ayrı ayrı yapılmışsa her birinin adı.  Belirlenen tehlike kaynakları ile tehlikeler.  Tespit edilen riskler.  Risk analizinde kullanılan yöntem veya yöntemler.  Tespit edilen risklerin önem ve öncelik sırasınıda içeren analiz sonuçları.  Düzeltici ve önleyici kontrol tedbirleri, gerçekleştirilme tarihleri ve sonrasında tespit edilen risk seviyesi.  Risk değerlendirmesi dokümanının sayfaları numaralandırılarak; gerçekleştiren kişiler tarafından her sayfası paraflanıp, son sayfası imzalanır ve işyerinde saklanır.  Risk değerlendirmesi dokümanı elektronik ve benzeri ortamlarda hazırlanıp arşivlenebilir.  Risk algısında reaktif algılama KANIKSAMA Yaratır.  Ramak kala formu doldurulmaya başlanmış ise önlem alınır ve kaza sayısında artış beklenmez.  Risklerin en etkin kontrolü tehlikeyi kaynakta yok etmek ile başlar.  Risklerin kabul edilebilirliği hakkındaki değer yargıları algılamaya dayanır.  GEÇERLİLİK  Çok tehlikeli sınıfta en geç 2,  Tehlikeli sınıfta en geç 4,  Az tehlikeli sınıfta 6 yılda bir yenilenir. 63  YENİLEME  İşyerinin taşınması veya binalarda değişiklik yapılması.  İşyerinde uygulanan teknoloji, kullanılan madde ve ekipmanlarda değişiklikler meydana gelmesi.  Üretim yönteminde değişiklikler olması.  İş kazası, meslek hastalığı veya ramak kala olay meydana gelmesi.  Çalışma ortamına ait sınır değerlere ilişkin bir mevzuat değişikliği olması.  Çalışma ortamı ölçümü ve sağlık gözetim sonuçlarına göre gerekli görülmesi.  İşyeri dışından kaynaklanan ve işyerini etkileyebilecek yeni bir tehlikenin ortaya çıkması  AYNI ÇALIŞMA ALANINI BİRDEN FAZLA İŞVERENİN PAYLAŞMASI DURUMUNDA.  İşverenler ayrı ayrı risk değerlendirmesi gerçekleştirilir.  İşverenler, risk değerlendirmesi çalışmalarını, koordinasyon içinde yürütür, birbirlerini ve çalışan temsilcilerini tespit edilen riskler konusunda bilgilendirir.  Birden fazla işyerinin bulunduğu iş merkezleri, iş hanları, sanayi bölgeleri veya siteleri gibi yerlerde, işyerlerinde ayrı ayrı gerçekleştirilen risk değerlendirmesi çalışmalarının koordinasyonu yönetim ta‐
rafından yürütülür.  Yönetim; bu koordinasyonun yürütümünde, gerekli tedbirleri almaları için işverenleri uyarır.  Bu uyarılara uymayan işverenleri Bakanlığa bildirir.  Asıl işveren ve alt işveren risk değerlendirmesi  Her alt işveren risk değerlendirmesi çalışmalarını yapar veya yaptırır.  Alt işverenlerin risk değerlendirmesi çalışmaları konusunda asıl işverenin sorumluluk alanları ile ilgili ihtiyaç duydukları bilgi ve belgeler asıl işverence sağlanır.  Asıl işveren, alt işverenlerce yürütülen risk değerlendirmesi çalışmalarını denetler ve bu konudaki çalışmaları koordine eder.  Alt işverenler hazırladıkları risk değerlendirmesinin bir nüshasını asıl işverene verir.  Asıl işveren; bu risk değerlendirmesi çalışmalarını kendi çalışmasıyla bütünleştirerek, risk kontrol tedbirlerinin uygulanıp uygulanmadığını izler, denetler ve uygunsuzlukların giderilmesini sağlar. Proaktif (kaza olmadan önce) Reaktif (kaza olduktan sonra) Eğitim Kaza sonucu tutulan tutanak Denetim Hastalık sonucu tutulan tutanak Risk Analizi Ramak kala tutanağı İSG kurul toplantıları İlk yardım faaliyeti Gürültü ölçümü Geçmiş olsun demek Geçmiş kayıtları inceleme Allah rahmet eylesin demek Talimat yazma Üzülmek  RİSKLERLE MÜCADELEDE ÖNCELİK SIRASI 1. Tehlikeleri Kaynağında yok etmek 2. Tehlikeleri Kaynağında azaltmak Kaynağa yönelik 3. Mühendislik önlemleri almak TOPLU KORUMA 4. İdari uygulamalar ile önlem almak Ortama Yönelik 5. Çalışana Kişisel koruyucu donanım vermek Kişiye Yönelik 64  RİSKLERLE MÜCADELEDE ÖNCELİK SIRASI 1. Yok Etmek: Başka metot seçmek‐ Bertaraf etmek 2. İkame: Daha az zararlı metot, Ürün, Makine ile değiştirmek 3. İzolasyon: Tecrit, Kapatmak, Havalandırma, Aydınlatma 4. Kaynaktan Uzaklaştırmak: Eğitmek, Çalışma süresini azaltmak, Talimat vermek, Denetlemek 5. Kişisel Koruyucu Donanım: Temin etmek, İşe giriş muayenesi  6331 Risklerden Korunma İlkeleri İşverenin yükümlülüklerinin yerine getirilmesinde aşağıdaki ilkeler göz önünde bulundurulur:  Risklerden kaçınmak.  Kaçınılması mümkün olmayan riskleri analiz etmek.  Risklerle kaynağında mücadele etmek.  İşin kişilere uygun hale getirilmesi için işyerlerinin tasarımı ile iş ekipmanı, çalışma şekli ve üretim metotlarının seçiminde özen göstermek, özellikle tekdüze çalışma ve üretim temposunun sağlık ve güvenliğe olumsuz etkilerini önlemek, önlenemiyor ise en aza indirmek.  Teknik gelişmelere uyum sağlamak.  Tehlikeli olanı, tehlikesiz veya daha az tehlikeli olanla değiştirmek.  Teknoloji, iş organizasyonu, çalışma şartları, sosyal ilişkiler ve çalışma ortamı ile ilgili faktörlerin etkilerini kapsayan tutarlı ve genel bir önleme politikası geliştirmek. Toplu korunma tedbirlerine, kişisel korunma tedbirlerine göre öncelik vermek. Çalışanlara uygun talimatlar vermek.  161 sayılı ILO SÖZLEŞMESİ  Her Üye, bütün ekonomik faaliyet dallarında ve tüm işletmelerde, kamu sektörü ve üretim koo‐
peratifleri üyelerini de kapsayan, bütün işçiler için, iş sağlığı hizmetlerini sürekli bir şekilde geliş‐
tirmeyi üstlenir. Sağlanan hizmet, işletmelerin kendine has risklerini karşılamaya yeterli ve uygun olmalıdır''  89/391 EEC Çerçeve Direktif  Avrupa Birliği mevzuatında Risk Değerlendirme konusunun düzenlendiği temel mevzuat Yapı İşle‐
rinde Sağlık ve Güvenlik Yönetmeliği  Risk değerlendirmesi sadece bir işveren yükümlülüğü olarak ifade edilmemiştir, İşveren proje so‐
rumlularına sorumluluk verebilir.  RİSK ANALİZİ VE DEĞERLENDİRME METOTLARI  Kalitatif (Nitel): Gözleme dayalı, renk, tat, gibi sayısal olarak ölçülemeyen özelliklere ilişkin araş‐
tırma  Kantitatif (Nicel): Rakamların öne çıktığı, sonuçlarının istatistiksel olarak değerlendirildiği sayısal verilere bağlı araştırmalar  Karma Metot: Hem Kalitatif, Hem kantitatif kullanır. 65 1. L TİPİ 5x5 MATRİS METODU:  Matris metodu, ürün, proses ve ekipman odaklı kullanımı kolay ve uygulaması en yaygın metot‐
lardan birisidir.  Bu metot diğer birçok metodun temelini teşkil eder.  Metot sonuçların herkes tarafından farklı yorumlanabilme ve olasılık, şiddet için atanan değerle‐
rin istatistiksel olarak sınıflara atanan aralıkları eşit olmaması gibi sorunlardan dolayı çalışan odaklı kullanımda çok uygun değildir.  Geçmişe ait En az 5 yıllık kaza istatistiği ile daha doğru sonuç verir.  Kalitatif (Nitel) özelliği baskın ama Karma metot olarak bilinir. Risk skoru R= İ x D ile elde edilir. İ = İhtimal D= Sonucun derecesi veya şiddeti Sonucun Derecesi (Şiddeti) Derecelendirme Sonuç Sonucun Derecesi İş Saati Kaybı Yok, İlkyardım Gerektiren Çok Hafif 1 İş Günü Kaybı Yok, İlk Yardım Gerektiren Hafif 2 Hafif Yaralanma, Tedavi Gerekir Orta 3 Ölüm, Ciddi Yaralanma, Meslek Hastalığı Ciddi 4 Birden Çok Ölüm veya Sürekli İş Göremezlik Çok Ciddi 5 Bir Olayın Gerçekleşme İhtimali Derecelendirme ‐ Sıklık Olabilirlik İhtimal Değeri Yılda Bir Çok Düşük Olasılık 1 Üç Ayda Bir Düşük Olasılık 2 Ayda Bir Orta Olasılık 3 Haftada Bir Yüksek Olasılık 4 Her Gün Çok Yüksek Olasılık 5  Yeşil bölgeye düşerse en son önlem alınacak ve kabul edilebilir risk bölgesi olacaktır.  Sarı bölgeye düşerse aksiyon planına alınacak ve bu bölge dikkate değer risk bölgesi olacaktır.  Kırmızı bölgeye düşerse iş derhal durdurulacak ve önlem alınmadan iş başlamayacak ve bu böl‐
ge kabul edilemez risk bölgesi olacaktır. 66 2. KONTROL LİSTELERİ ‐ CHEKC LİST  Bir tesisin veya prosesin tüm donanımının ve aletlerinin tam olup olmadığını veya kusursuz işleyip işlemediğini saptar.  Check listelerindeki özel sorularla, analizi yapılan tesisin eksiklikleri saptanır.  Bir önlemler kataloğu ile yapılması gereken düzeltmeler önerilir.  Birincil risk analizi olarak da bilinir.  Kalitatif (Nitel) özellikte bir metottur. 3. FİNE‐ KİNNEY METODU  Kullanımı kolay, yaygın olarak kullanılan bir metottur.  Matris temelli bir metot olan Kinney, işyeri istatistiklerinin kullanımına imkân sağlar.  Fakat çalışan odaklı kullanım için uygun değildir.  Acil durum risk analizlerinde çevre ve doğa olayların sıklık verileri bulunabilirse kullanılabilir.  Ayırıcı bileşen Frekans  Kantitatif (Nicel) bir metottur. Risk Değeri= İ x D x F olarak hesaplanır. Olasılık= İ Şiddet= D Frekans (Maruziyet) = F İhtimal Skalası Değer Kategori 0,2 Pratik Olarak İmkânsız 0,5 Zayıf İhtimal 1 Oldukça Düşük İhtimal 3 Nadir fakat Olabilir 6 Kuvvetle Muhtemel 10 Çok Kuvvetli İhtimal Frekans (Maruziyet) Skalası Değer Açıklama 0,5 Çok Nadir 1 Oldukça Nadir 2 Nadir 3 Ara sıra 6 Sıklıkla 10 Sürekli Kategori Yılda bir ya da daha az Yılda bir ya da birkaç kez Ayda bir ya da birkaç kez Haftada bir ya da birkaç kez Günde bir ya da daha fazla Sürekli ya da saatte birden fazla Etki/Zarar‐Sonuç Skalası Değer Açıklama 1 Dikkate Alınmalı 3 Önemli 7 Ciddi 15 Çok Ciddi 40 Çok Kötü 100 Felaket Kategori Hafif‐Zararsız veya önemsiz Minör‐Düşük iş kaybı, küçük hasar, İlk Yrd. Majör‐Önemli Zarar, Dış tedavi, işgünü kaybı
Sakatlık, uzuv kaybı, çevresel etki Ölüm, Tam maluliyet, Ağır çevre etkisi Birden çok ölüm, önemli çevre felaketi Risk Düzeyine Göre Karar ve Eylem Sıra Risk Değeri Karar 1 R<20 Kabul Edilebilir Risk 2 20<R< 70 Kesin Risk 3 70 <R<200 Önemli Risk 4 200 <R< 400 Yüksek Risk 5 R>400 Çok Yüksek Risk EYLEM Acil tedbir gerekmeyebilir Eylem planına alınmalı Dikkatle izlenmeli ve yıllık eylem planına alınarak giderilmeli
Kısa vadeli eylem planına alınarak giderilmeli Çalışmaya ara verilerek derhal tedbir alınmalı 67 4. HATA TÜRLERİ VE ETKİ ANALİZİ (FAİLURE MODE AND EFFECTS ANALYSİS‐ FMEA)  Amerikan ordusu için geliştirilmiş ve ürün tasarımında risk değerlendirmek amaçlı en yaygın kul‐
lanılan metotlardan biridir.  Özellikle otomotiv sektöründe imalat sırasında ve sonrasında olası hataların tespit edilmesi ama‐
cıyla çok fazla kullanılan bir metottur.  Genel manada problem çözme tekniklerinden biri olarak ta çok fazla kullanılmaktadır.  Herhangi bir sistemin tamamı veya bölümleri ele alınıp, bunlardaki kısımlar, aletler, parçalarında ortaya çıkabilecek arızalardan hem bölümlerin hem de bütün sistemin nasıl etkilenebileceği ve ortaya çıkabilecek sonuçlar analiz edilir.  Çalışan odaklı değildir.  Makine ve otomotiv tasarım odaklıdır.  Ayırıcı Bileşen Tespit Edilebilirlik (Keşfedilebilirlik)  Kantitatif (Nicel) bir metottur. FMEA METODUNUN UNSURLARI RİSK= İ x D x T  İhtimal: İ (1‐10 )  Şiddet: D (1‐10 )  Tespit edilebilirlik: T (1‐10)  FMEA ÇEŞİTLERİ  Sistem FMEA  Tasarım FMEA  Proses FMEA  Servis FMEA olarak gruplandırılabilir. Sistem FMEA Şiddet Etki Sınıflaması ETKİ ŞİDDETİN ETKİSİ DERECE Uyarısız Gelen Felakete yol açabilecek etkiye sahip ve uyarısız gelen potansiyel hata 10 Tehlike Uyarısız Gelen Yüksek hasara ve toplu ölümlere yol açabilecek etkiye sahip ve uyarısız 9 Tehlike gelen potansiyel hata Çok Yüksek Sistemin tamamen hasar görmesini sağlayan yıkıcı etkiye sahip ağır yara‐
8 lanmalara,3. derece yanık, akut ölüm vb. etkiye sahip hata Yüksek Ekipmanı tamamen hasar görmesine sebep olan ve ölüme, zehirlenme, 7 3.derece yanık, akut ölümcül hastalık vb. etkiye sahip hata Orta Sistemin performansını etkileyen, uzuv ve organ kaybı, ağır yaralanma, 6 kanser vb. yol açan hata Düşük Kırık, kalıcı küçük iş görmemezlik, 2. derece yanık, beyin sarsıntısı vb. 5 etkiye sahip hata Çok Düşük İncinme, küçük kesik ve sıyrıklar, ezilmeler vb. hafif yaralanmalar ile kısa 4 süreli rahatsızlıklara neden olan hata Küçük Sistemin çalışmasını yavaşlatan hata 3 Çok Küçük Sistemin çalışmasında kargaşaya yol açan hata 2 Yok Etki yok 1 68 Hata Gerçekleşme Derecesi Olasılığı HATA OLASILIĞI HKS HATA KÜMÜLATİF SAYISI Çok Yüksek: Kaçınılmaz Hata 1/2'den fazla 1/3 Yüksek: Tekrar Tekrar Hata 1/8 1/20 Orta: Ara Sıra Olan Hata 1/80 1/400 1/2.000 Düşük: Nispeten Az Olan Hata 1/15.000 1/150.000 Pek Az: Olası Olmayan Hata 1/1.500.000'den düşük DERECE 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 Tespit Edilebilirlik Derecesi Tesbit Tesbit Edilebilirlik Olasılığı Edilebilirlik Potansiyel hatanın nedeninin ve takip eden hatanın keşfedilebilirliği Tespit Edilemez mümkün değil Potansiyel hatanın nedeninin ve takip eden hatanın keşfedilebilirliği Çok Az çok uzak Potansiyel hatanın nedeninin ve takip eden hatanın keşfedilebilirliği Az uzak Potansiyel hatanın nedeninin ve takip eden hatanın keşfedilebilirliği Çok Düşük düşük Potansiyel hatanın nedeninin ve takip eden hatanın keşfedilebilirliği Düşük çok düşük Potansiyel hatanın nedeninin ve takip eden hatanın keşfedilebilirliği Orta orta Yüksek Potansiyel hatanın nedeninin ve takip eden hatanın keşfedilebilirliği Ortalama yüksek ortalama Potansiyel hatanın nedeninin ve takip eden hatanın keşfedilebilirliği Yüksek yüksek Potansiyel hatanın nedeninin ve takip eden hatanın keşfedilebilirliği Çok Yüksek çok yüksek Hemen Hemen Potansiyel hatanın nedeninin ve takip eden hatanın keşfedilebilirliği Kesin hemen hemen kesin Derece 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1  Risk Öncelik Değeri (RÖD), R.Ö.D.= İ x D x T  Risk Öncelik Değeri (RÖD) Sıra Risk Öncelik Değeri Karar 1 01 ‐ 50 arası Düşük Riskli 2 50 ‐ 100 arası Orta Riskli 3 100 ‐ 200 arası Yüksek Riskli 4 200 ‐ 1000 arası Çok Yüksek Riskli 69 5. TEHLİKE VE ÇALIŞABİLİRLİK ANALİZİ (HAZARD AND OPERABILITY STUDIES ‐ HAZOP)  Kimya endüstrisi tarafından bu sanayinin özel tehlike potansiyelleri dikkate alınarak geliştirilmiş‐
tir.  Belirli kılavuz kelimeler kullanarak yapılan sistemli bir beyin fırtınası çalışmasıdır.  Bir sistemde veya proseste, ham maddelerin (raw materials), ara maddelerin (intermediates), mamul maddelerin (finished products) ve enerji, su havalandırma gibi destekleyici sistem veya maddelerin akışını analiz eder.  Genellikle kimya endüstrisinde borular ve enstrümanlar (piping and instrumentation) (P&IDS) di‐
yagramlarının analizlerinde kullanılır.  Kantitatif (Nicel) bir metottur. 6. HATA AĞACI ANALİZİ (FAULT TREE ANALYSIS ‐ FTA)  1962 Yılında Bell Telefon Laboratuvarlarında Amerikan Hava Kuvvetleri için geliştirilmiştir.  Bir tepe olayın gerçekleşmesi veya gerçekleşmemesi için alınması gereken önlemler ayrıntılı bir şekilde analiz edilir.  Olmaması istenen tepe olay saptanıp, bu olaya neden olabilecek tüm faktörler analiz edilir.  Metodun çok ayrıntılı ve zaman alıcı olması nedeni ile genellikle nükleer güç reaktörleri, uçak sis‐
temleri gibi karmaşık sistemlerde kullanılır.  Değişik hataların neden olabilecekleri tepe olayı eksiksiz analiz edebilmek için, çok deneyimli ana‐
lizciye gereksinme vardır.  Analiz edilecek sistemin çok iyi belirlenmesi şarttır.  Hem tek bir olaya hem de çeşitli olaylara bağlı kaza olasılıklarını analiz etmek için uygundur. İşlem sürecini görsel olarak sergilemek için grafik model kullanır ve karma bir metottur.  Hangisi ve/veya bağlaçlarını içeren mantık diyagramlarını kullanır  Tüm faktörleri değerlendirebilme ve Görselliğe dayalı sebep‐sonuç ilişkisi kullanır  Karma bir metottur. 7. OLAY AĞACI ANALİZİ (EVENT TREE ANALYSIS ‐ ETA)  Her hangi bir tehlikeli olayın yaratabileceği çeşitli senaryolar analiz edilir.  Bu model ideal olarak, birden fazla proses ve koruma sistemlerinin olduğu tesislerde kullanılır. Kazaların sıklığı ve/veya olasılıkları sayısal olarak belirlenebilir.  Karma bir metottur. 8. NEDEN‐SONUÇ ANALİZİ (Cause‐Consequence Analysis)  Hata Ağacı Analizi ile Olay Ağacı Analizinin bir harmanıdır.  Amacı, olaylar arasındaki zinciri tanımlarken istenilmeyen sonuçların nelerden meydana geldiğini belirlemektir.  Balık kılçığı diyagramı olarak da bilinir.  En çok nükleer güç reaktörlerinin tasarımı aşamasında kullanılır.  Karma bir metottur. 9. TEHLİKE ANALİZİ VE KRİTİK KONTROL NOKTALARI (HACCP) ISO 22000  Özel olarak yiyecek ve içecek endüstrileri için geliştirilmiş bir metottur.  Birçok biyolojik, kimyasal, fiziksel ve mekanik tehlikeleri dikkate alır.  Adı geçen tehlikeleri ortadan kaldırmak veya azaltmak amacı ile kritik kontrol noktaları belirlenir.  Kabul edilebilir ve edilmeyebilir tehlike limitlerini de belirler.  Gıda ve Hijyen Yönetmeliğine tabi işveren için yapılması mecburidir.  Kantitatif (Nicel) bir metottur 70 10. BİRİNCİL TEHLİKE ANALİZİ (PrHA)  Birincil tehlike analizi, tesisin tasarım aşamasında yada daha detaylı  çalışmalara model olarak kullanılabilecek olan hızla hazırlanabilen kalitatif bir risk değerlendirme metodolojisidir.  Kalitatif (Nitel) bir metottur. 11. YA OLURSA (WHAT IF)  Beyin fırtınası metodudur.  Her kademeden çalışanın ve yönetimin katılımı ile gerçekleşen bir terminolojisi vardır.  Çalışan odaklı kullanılabilir.  Kalitatif (Nitel) bir metottur. 12. JOB HAZARD ANALYSİS (JHA)  Başta ABD olmak üzere gelişmiş ülkelerde uzun zamandır yaygın olarak kullanılmaktadır.  Çalışanların deneyimleri risk analizinde nokta atışı için önemlidir.  JHA çalışmasında çalışanlara çalışma pozisyonları, kullandıkları 5 duyu organları, ortam koşulları, kullandıkları donanımlar ile ilgili sorular sorulur  Kalitatif (Nitel) özellikte bir metodolojisi vardır.  Risk Değerlendirme Yöntemleri: 1. L Tipi 5x5 Matris Metodu 2. Kontrol Listeleri (Check List) 3. Fine‐ Kinney Metodu 4. Hata Türleri Ve Etki Analizi (FMEA) 5. Tehlike ve Çalışılabilirlik Analizi (HAZOP) 6. Hata Ağacı Analizi (FTA) 7. Olay Ağacı Analizi (ETA) 8. Neden‐Sonuç Analizi 9. Tehlike Analizi ve Kritik Kontrol Noktaları (HACCP) 10. Birincil Tehlike Analizi (PrHA) 11. Ya Olursa (What If) 12. Job Hazard Analysis (JHA) 71 FİZİKSEL RİSK ETMENLERİ  İşyerinde sağlığı olumsuz etkileyebilecek fiziksel risk etmenleri  Gürültü  Vibrasyon (titreşim)  Basınçlı hava  Sıcak ‐ Soğuk (ısı radyasyonu) Termal konfor yetersizliği  Işınlar o İyonize ışınlar (α, β, Y, x, nötron, proton) o Noniyonize ışınlar (IR ‐ UV),  Lazer  Diğerleri  Ülkemiz mevzuatına göre meslek hastalıkları topluca verilmiştir.  A Cetveli ‐ Kimyasal maddelerle olan meslek hastalıkları  B Cetveli ‐ Mesleki Deri hastalıkları  C Cetveli ‐ Pnömokonyozlar ve Mesleki Solunum sistemi hastalıkları.  D Cetveli ‐ Mesleki Bulaşıcı hastalıklar  E Cetveli ‐ Fiziksel etkenlerle olan hastalıklar  E ‐ 1 İyonlayıcı ışınlarla olan hastalıklar  E ‐ 2 Enfraruj ışınları ile katarakt  E ‐ 3 Gürültü sonucu işitme kaybı  E ‐ 4 Hava basıncındaki ani değişmeler  E ‐ 5 Titreşim sonucu  E ‐ 6 Kas ‐ İskelet Rahatsızlığı o E ‐ 6, a Sürekli lokal baskı sonucu o E ‐ 6, b Aşırı yükleme o E ‐ 6, c Maden ocağı ve benzeri o E ‐ 6, d Fazla zorlama sonucu o E ‐ 6, e Sürekli lokal baskı sonucu sinir felçleri o E ‐ 6, f Kas krampları  E ‐ 7 Maden işçileri nistagmusu GÜRÜLTÜ  Gürültü: İnsanı rahatsız edecek düzeydeki sestir.  Sesin frekansı: Saniyedeki titreşim sayısıdır.  Sesin şiddeti: Ses titreşimlerinin atmosferde yaratmış olduğu basınçtır.  Ses şiddeti Logaritmik olarak dB şeklinde belirlenir. A,B,C ölçeklerine göre ölçüm yapılır.  En çok kullanılan A ölçeğidir ve sonuç; dB A şeklinde ifade edilir.  En yüksek ses basıncı (Ppeak): "C"‐frekans ağırlıklı anlık gürültü basıncının maksimum değeridir.  Sesin frekansı arttıkça (yükseldikçe) ses tizleşir, frekans düştükçe ses pesleşir.  Genç ve sağlıklı bir kişi 20 µPa‐200 Pa arasındaki şiddetteki sesleri duyar  Sağlıklı genç bir kulağın duyabildiği en düşük ses basıncı olan 20 µPa dır.  Logaritmik ifadenin bir sonucu olarak, 20 µPa 0 (Sıfır) dB'e; 200 Pa da 140 dB'e karşıt gelir. o 0 (Sıfır) dB'e işitme eşiği, o 140 dB'e de acı eşiği denir. 72 




Her 3 desibellik artış sesin gücünü ikiye katlar, Her 10 desibellik artış ise sesin gücünü On kat artırır. Ses şiddeti uzaklığın karesi ile orantılı olarak düşer. Uzaklık 2 katına çıkarsa ses şiddeti 6 dB azalır. Normal sesle konuşma düzeyi 50 dB (A)  İnsan kulağı 1.000 Hz. den düşük frekanslı sesleri frekanslara göre belli kayıplarla duyar. Çalışanların Gürültü İle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik  2003/10/EC sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konseyi Direktifine paralel olarak hazırlanmıştır.  En yüksek ses basıncı (Ptepe): C‐frekans ağırlıklı anlık gürültü basıncının tepe değerini,  Günlük gürültü maruziyet düzeyi (LEX, 8 saat) [dB (A) re. 20 µPa]: TS 2607 ISO 1999 standardında ta‐
nımlandığı gibi en yüksek ses basıncının ve anlık darbeli gürültünün de dâhil olduğu A‐ağırlıklı bütün gürültü maruziyet düzeylerinin, 8 saatlik bir iş günü için zaman ağırlıklı ortalamasını,  Haftalık gürültü maruziyet düzeyi (LEX, 8 saat): TS 2607 ISO 1999 standardında tanımlandığı gibi A ağır‐
lıklı günlük gürültü maruziyet düzeylerinin, 8 saatlik 5 iş gününden oluşan bir hafta için zaman ağırlıklı ortalamasını,  TS 2607 ISO 1999 standardında Gürültü ölçümü yapılır. MARUZİYET EYLEM DEĞERLERİ VE MARUZİYET SINIR DEĞERLERİ  En düşük maruziyet eylem değerleri: (LEX, 8saat) = 80 dB (A) veya (Ptepe) = 112 Pa [135 dB (C) re. 20 µPa] (20 µPa referans alındığında 135 dB (C) olarak hesaplanan değer).  En yüksek maruziyet eylem değerleri: (LEX, 8saat) = 85 dB (A) veya (Ptepe) = 140 Pa [137 dB (C) re. 20 µPa].  Maruziyet sınır değerleri: (LEX, 8saat) = 87 dB (A) veya (Ptepe) = 200 Pa [140 dB (C) re. 20 µPa]. *Maruziyet sınır değerleri uygulanırken, çalışanların maruziyetinin tespitinde, çalışanın kullandığı ki‐
şisel kulak koruyucu donanımların koruyucu etkisi de dikkate alınır. *Maruziyet eylem değerlerinde kulak koruyucularının etkisi dikkate alınmaz.  Günlük gürültü maruziyetinin günden güne belirgin şekilde farklılık gösterdiğinin kesin olarak tespit edildiği işlerde, maruziyet sınır değerleri ile maruziyet eylem değerlerinin uygulanmasında;  Günlük gürültü maruziyet düzeyi yerine, haftalık gürültü maruziyet düzeyi kullanılabilir.  Yeterli ölçümle tespit edilen haftalık gürültü maruziyet düzeyi, 87 dB (A) maruziyet sınır değe‐
rini aşamaz.  80‐85 dB (A) arası kulaklık hazırda bulundurulur  85 dB (A) kulaklık takma başlangıcı  87 dB (A) Asla geçilemeyecek değer Risklerin değerlendirilmesi  Anlık darbeli gürültüye maruziyet dâhil maruziyetin türü, düzeyi ve süresine,  Maruziyet sınır değerleri ile maruziyet eylem değerlerine,  Başta özel politika gerektiren gruplar ile kadın çalışanlar olmak üzere tüm çalışanların sağlık ve gü‐
venliklerine olan etkilerine,  Teknik olarak elde edilebildiği durumlarda, işle ilgili ototoksik maddeler ile gürültü arasındaki ve tit‐
reşim ile gürültü arasındaki etkileşimlerin, çalışanların sağlık ve güvenliğine olan etkisine,  Kaza riskini azaltmak için kullanılan ve çalışanlar tarafından algılanması gereken uyarı sinyalleri ve diğer seslerin gürültü ile etkileşiminin, çalışanların sağlık ve güvenliğine olan dolaylı etkisine,  İş ekipmanlarının gürültü emisyonu hakkında, ilgili mevzuat uyarınca imalatçılardan sağlanan bilgile‐
rine,  Gürültü emisyonunu azaltan alternatif bir iş ekipmanının bulunup bulunmadığına, 73  Gürültüye maruziyetin, işverenin sorumluluğundaki normal çalışma saatleri dışında da devam edip etmediğine,  Sağlık gözetiminde elde edinilen güncel bilgilere,  Yeterli korumayı sağlayabilecek kulak koruyucularının bulunup bulunmadığına, özel önem verir.  Ototoksik Madde: kulak içyapısına ve iç basıncına zarar veren ilaçlar (örn. Aspirin) Maruziyetin önlenmesi ve azaltılması  İşveren, risklerin kaynağında yok edilmesini veya en aza indirilmesini sağlar.  İkame,  Uygun iş tasarlanması ve düzenleme,  Bilgi ve eğitimin verilmesi,  Gürültünün teknik yollarla azaltılması ve bu amaçla;  Hava yoluyla yayılan gürültünün; perdeleme, kapatma, gürültü emici örtüler ve benzeri yöntem‐
lerle azaltılması,  Yapı elemanları yoluyla iletilen gürültünün; yalıtım, sönümleme ve benzeri yöntemlerle azaltılması  İşyeri, işyeri sistemleri ve iş ekipmanları için uygun bakım programlarının uygulanması,  Gürültünün, iş organizasyonu ile azaltılması ve bu amaçla; o Maruziyet süresi ve düzeyinin sınırlandırılması, o Yeterli dinlenme aralarıyla çalışma sürelerinin düzenlenmesi, hususlarını göz önünde bulun‐
durur.  İşyerinde en yüksek maruziyet eylem değerlerinin aşıldığının tespiti halinde, işveren;  Bu maddede belirtilen önlemleri de dikkate alarak, gürültüye maruziyeti azaltmak için teknik veya iş organizasyonuna yönelik önlemleri içeren bir eylem planı oluşturur ve uygulamaya koyar.  Gürültüye maruz kalınan çalışma yerlerini uygun şekilde işaretler.  İşaretlenen alanların sınırlarını belirleyerek teknik olarak mümkün ise bu alanlara girişlerin kont‐
rollü yapılmasını sağlar.  Kişisel korunma  İşveren tarafından sağlanan kulak koruyucu donanımlar;  İşitme ile ilgili riski ortadan kaldıracak veya en aza indirecek şekilde seçilir.  Çalışanlar tarafından doğru kullanılır ve korunur.  Çalışana tam olarak uyar.  Hijyenik şartların gerektirdiği durumlarda çalışana özel olarak sağlanır. Maruziyetin Sınırlandırılması  Çalışanın maruziyeti, hiçbir durumda maruziyet sınır değerleri 87 db A aşamaz.  Bütün kontrol tedbirlerinin alınmasına rağmen, maruziyet sınır değerlerinin aşıldığının tespit edildiği durumlarda, işveren;  Maruziyeti, sınır değerlerin altına indirmek amacıyla gerekli tedbirleri derhal alır.  Maruziyet sınır değerlerinin aşılmasının nedenlerini belirler ve bunun tekrarını Önlemek amacıy‐
la, koruma ve önlemeye yönelik tedbirleri gözden geçirerek yeniden düzenler.  Çalışanların bilgilendirilmesi ve eğitimi  Gürültüden kaynaklanabilecek riskler,  Gürültüden kaynaklanabilecek riskleri önlemek veya en aza indirmek amacıyla alınan tedbirler ve bu tedbirlerin uygulanacağı şartlar,  Maruziyet sınır değerleri ve maruziyet eylem değerleri,  Gürültüden kaynaklanabilecek risklerin değerlendirilmesi ve gürültü ölçümünün sonuçları ile bun‐
ların önemi, 74 



Kulak koruyucularının doğru kullanılması, İşyerinde gürültüye bağlı işitme kaybı belirtisinin tespit ve bildiriminin nasıl ve neden yapılacağı, Çalışanların hangi şartlarda sağlık gözetimine tabi tutulacağı ve sağlık gözetiminin amacı, Gürültü maruziyetini en aza indirecek güvenli çalışma uygulamaları, hususlarında bilgilendirilme‐
lerini ve eğitilmelerini sağlar.  Çalışanların görüşlerinin alınması ve katılımlarının sağlanması İşveren, bu Yönetmeliğin kapsadığı konularda ve özellikle;  Risk değerlendirmesi,  Risklerin ortadan kaldırılması veya azaltılması için alınacak önlemlerin belirlenmesi ve uygulana‐
cak tedbirler,  Kulak koruyucularının seçilmesi, hususlarında çalışanların veya temsilcilerinin görüşlerini alır ve katılımlarını sağlar.  En yüksek maruziyet eylem değerlerini aşan gürültüye maruz kalan çalışanlar için, işitme testleri işverence yaptırılır.  Risk değerlendirmesi ve ölçüm sonuçlarının bir sağlık riski olduğunu gösterdiği yerlerde, en düşük maruziyet eylem değerlerini aşan gürültüye maruz kalan çalışanlar için de işitme testleri yaptırı‐
labilir.  Tespit edilen işitme kaybının işe bağlı gürültü nedeniyle oluştuğunun tespiti halinde;  Çalışan, işyeri hekimi tarafından, kendisi ile ilgili sonuçlar hakkında bilgilendirilir.  İşveren; İşyerinde yapılan risk değerlendirmesini gözden geçirir.  Riskleri önlemek veya azaltmak için alınan önlemleri gözden geçirir.  Riskleri önlemek veya azaltmak için çalışanın gürültüye maruz kalmayacağı başka bir işte görev‐
lendirilmesi gibi gerekli görülen tedbirleri uygular.  Benzer biçimde gürültüye maruz kalan diğer çalışanların, sağlık durumunun gözden geçirilmesini ve düzenli bir sağlık gözetimine tabi tutulmalarını sağlar. 75 GÜRÜLTÜ İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER  Yoğun ses basıncı kulak zarı ile birlikte orta ve iç kulağın fizyolojik yapısını tamamen bozar ve iç kulak‐
taki korti organını tahrip eder.  Geçici İşitme Kaybı: Gürültüye bağlı olarak meydana gelen ve normale dönebilen işitme kaybıdır.  İşitme Kaybı: Sürekli olarak gürültüye maruz kalan kişilerde görülen işitme yetisi kaybıdır. Kalıcı kayıplar, geçici kayıplarda olduğu gibi;  Sesin şiddetine,  Toplam maruziyet süresine,  Gürültünün frekansına,  Gürültünün tipine,  Kulağın fizyolojik özelliklerine ve kişisel duyarlılıklara bağlı olarak değişim gösterir.  Odyometri: işitme yetisinin düzeyini ölçmeye yarayan cihazdır.  Bu cihazla yapılan testlere de Odyometrik (Audiometric) testler denilmektedir.  Yapılan testlerde kalıcı işitme kaybının ilk görüldüğü frekans 4.000 Hz'dir ve "akustik çentik” olarak tanımlanır.  İşitilebilir frekans aralığı;  Ses frekansı 20 Hertz ile 20.000 Hertz  Günlük konuşma bölgesi yaklaşık olarak 250‐2.000 Hertz arasındadır  Frekansı 20 Hz'den küçük olan seslere İnfrases (Infrasound, Subsonik)  Frekansı 20.000 Hz'den büyük olan seslere Ultrases (Ultrasound) adı verilir.  Bir ses yalnızca tek bir frekanstan oluşuyor ise bu tür seslere "saf ton" sesler adı verilir.  Gürültü genellikle değişik ses frekanslarının ve değişik ses şiddetlerin üst üste binmesinden meydana gelir.  Ses şiddetinde şiddetler arası 10 birim artması şiddetin 10 kat olduğu anlamına gelir. Örnek:  70 dB'lik bir ses 60 dB'lik bir sesten 10 kat daha fazladır.  90 dB’lik bir ses 60 dB’lik bir sesten 10x10x10=1.000 kat daha şiddetlidir.  Ortamda birden fazla ses kaynağı varsa toplam gürültü ne kadar olur? Çalışma ortamında 90 dB gürültü çıkartan 2 makine olsun Toplam gürültü ne kadar olur? Gürültü düzeyleri arasındaki fark alınır 90‐90=0 Şekilde verilen grafikten 0 dB'in denk geldiği değer bulunur. Grafikte 0 değerine karşılık 3 dB denk gelir, Bulduğumuz değeri en yüksek makine sesine ekleriz. Toplam gürültü böylece; 90+3=93 dB olur. Ortamda 105 dB ve 80 dB gürültü yapan 2 makine varsa; 105‐80=25 logaritmik tabloya göre 0,3 olur. Bu değeri 105 dB üzerine ekleriz. Toplam gürültü 105,3 dB olur. Gürültüye Maruz Kalınan Maksimum Gürültü Dü‐
Süre (Saat/Gün) zeyi dB(A) 7,5 80 4 90 2 95 1 100 0,5 105 0,25 110 1/8 115 76  Korti organındaki sensoryel hücreler zarara uğrar  Odiyogramda tipik olarak başlangıçta 4.000 Hz’lik frekanslarda “V” şeklinde bir düşme görülür, son‐
ra bu 500‐2.000 Hz’lik frekans alanlarına da yayılır;  Konuşmayı işitme zorluğu bu alanlarda ortalama 35 dB bir işitme azalmasına uyar.  *Gürültüden ileri gelen Algı Tipi işitme kaybı, işitme organımızın İç kulaktaki duyma hücrelerinde, bölgesinde meydana gelir.  Gürültüye maruziyet sonucunda;  İşitme yitiği yapar  Uyku sorunları ortaya çıkar; o Uykusuzluk o Rahat ve derin uyuyamamak o Uykuya geç başlamak Olarak sayılabilir.  Kalp atışlarında artış  Kan basıncında artış  Bazı hormon ve salgı bezlerinin düzenini bozabilir  Davranış bozuklukları/sinirli olma (Yorgunluk ve stress sonucu)  40 yaşından sonra her yaş için yarım desibellik düşme fizyolojik azalma olarak hesaplanmalıdır.  Gürültü kontrolü için uyulması gereken sıra;  Tasarım aşamasındaki önlemler  Gürültü kaynağında mücadele  Sesin yayılmasının önlenmesi  Kişisel koruyucu malzemeler Gürültüyü Kaynakta Azalt‐ Ses Enerjisinin Yayıldığı Yolda Gürültüyü, Gürültüye Maruz mak En etkili yoldur. Gürültüyü Azaltmak Kalan Kişide Engellemek 1‐Münkünse Gürültü çıkar‐ 1‐Kaynağı izole etmek 1‐Gürültü kaynağı ve ona mayan bir metot değişikliği 2‐Gürültü çıkartan makinelerin maruz kalan kişi arasındaki işleyişini yeniden düzenlemek uzaklığı arttırmak. 2‐Gürültü çıkartan işlemi da‐ (bakım, titreşen veya vuran bö‐ 2‐Gürültüye maruz kalan kişi‐
ha az gürültülü işlemle değiş‐ lümleri yumuşak maddelerle kap‐ yi tecrit etmek. tirmek. Daha az gürültü çıkar‐ lamak, süreçte bazı değişiklikler 3‐Gürültüye maruziyet ‐ su‐
tan makineleri kullanmak yapmak gibi). nuk kalma süresini azaltmak (ikame). 3‐Sesin havada yayılmasını önle‐ veya gürültülü yerlerde ro‐
mek için ses emici engeller kul‐ tasyonla çalıştırmak (idari lanmak. kontrol). 4‐Sesin duvar, tavan ve taban 4‐İş programını değiştirmek. gibi geçebileceği ve yansıyabile‐ 5‐Kişisel koruyucu kullanmak
ceği yerleri ses emici malzeme ile kaplamak veya böyle malzeme‐
lerle yapmak. 5‐Gürültü kaynağını ses emici malzeme ile kapatmak veya ayırmak.  Gürültü zararlarının meslek hastalığı sayılabilmesi için gürültülü işte en az 2 yıl,  Gürültü şiddeti sürekli olarak 85 dB üstünde olan işlerde en az 30 gün çalışılmış olması gereklidir.  Yükümlülük süresi 6 aydır. 77 TİTREŞİM  Titreşim (vibrasyon), mekanik bir sistemdeki salınım hareketlerini tanımlamaktadır. Yani; potansiyel enerjinin kinetik enerjiye, kinetik enerjinin potansiyel enerjiye dönüşmesi olayına titreşim denir.  Endüstride iki tip titreşimden bahsedilir. Birincisi el‐ kol titreşimi, ikincisi tüm vücut titreşimidir.  Bütün vücut titreşiminde 1‐80 Hz ve  El‐kol titreşiminde 1‐1.000 Hz frekansları hissedebilir,  Vücut hareket halinde iken;  Kinetik duyu organlarında,  Kas, bağ ve eklem dokularında,  İç kulak denge organında,  Deri kıl dibinde,  Deri altı dokularda,  Kılcal damar ağında  Zararlı ve kalıcı etkiler olabilir.  Titreşime bağlı meslek hastalıklarında yükümlülük süresi 2 yıldır.  Titreşimin insan vücudu üzerindeki etkisi  Fiziksel ve Biyomekanik  Psikolojik  Sensoryel şekilde olur. Çalışanların Titreşimle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik  2002/44/EC sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konseyi Direktifine paralel olarak,  Bütün vücut titreşimi: Vücudun tümüne aktarıldığında, çalışanın sağlık ve güvenliği için risk oluştu‐
ran, özellikle de bel bölgesinde rahatsızlık ve omurgada travmaya yol açan mekanik titreşimi,  El‐kol titreşimi: insanda el‐kol sistemine aktarıldığında, çalışanın sağlık ve güvenliği için risk oluşturan ve özellikle de damar, kemik, eklem, sinir ve kas bozukluklarına yol açan mekanik titreşimi,  Maruziyet eylem değeri: Aşıldığı durumda, çalışanın titreşime maruziyetinden kaynaklanabilecek risklerin kontrol altına alınmasını gerektiren değeri,  Maruziyet sınır değeri: Çalışanların bu değer üzerinde bir titreşime kesinlikle maruz kalmaması gere‐
ken değer  Buna göre 8 saatlik çalışma süresi için;  El‐kol titreşiminde o Eylem değeri 2,5 m/s2 o Günlük maruziyet Sınır değeri 5 m/s2  Bütün vücut titreşiminde o Eylem değeri 0,5 m/s2 o Sınır değeri 1,15 m/ s2  EL kol titreşiminde görülen önemli hastalığın ismi Beyaz Parmak Hastalığıdır 78  Maruziyetin belirlenmesi  İşveren, çalışanların maruz kaldığı mekanik titreşim düzeyini, işyerinde gerçekleştirilen risk de‐
ğerlendirmesinde ele alır, gerekiyor ise ölçümler yaptırarak mekanik titreşime maruziyeti belir‐
ler.  Bu ölçümler İş Hijyeni Ölçüm, Test ve Analizi Yapan Laboratuvarlar Hakkında Yönetmeliğe göre yapılır.  Mekanik titreşime maruziyet düzeyi değerlendirilirken aşağıdakiler dikkate alınır:  Kullanılan ekipmanla yapılan çalışmalardan elde edilen gözlem sonuçları.  Ekipmanın üreticisinden elde edilecek bilgi de dâhil olmak üzere, ekipmanda veya ekipmanın kul‐
lanıldığı özel koşullarda oluşabilecek titreşimin büyüklüğü hakkındaki bilgiler.  Risk değerlendirmesi  Aralıklı titreşim veya tekrarlanan şoklara maruziyet de dâhil maruziyetin türü, düzeyi ve süresine,  Maruziyet sınır değerleri ve maruziyet eylem değerlerine,  Başta özel politika gerektiren gruplar ile kadın çalışanlar olmak üzere tüm çalışanların sağlık ve güvenliklerine olan etkilerine,  Mekanik titreşim ile çalışma ortamı arasındaki veya mekanik titreşim ile diğer iş ekipmanları ara‐
sındaki etkileşimlerin, çalışanların sağlık ve güvenliğine olan dolaylı etkisine,  İş ekipmanlarının mekanik titreşim düzeyi hakkında, ilgili mevzuat uyarınca imalatçılardan sağla‐
nan bilgilere,  Mekanik titreşime maruziyet düzeyini azaltacak şekilde tasarlanmış alternatif bir iş ekipmanının bulunup bulunmadığına,  Bütün vücut titreşimine maruziyetin, işverenin sorumluluğundaki normal çalışma saatleri dışında da devam edip etmediğine,  Düşük sıcaklık gibi özel çalışma koşullarına,  Sağlık gözetiminden elde edilen uygun en güncel bilgilere.  Maruziyet eylem değerlerinin aşıldığının tespit edilmesi halinde;  Mekanik titreşime maruziyeti azaltan başka çalışma yöntemlerini seçmek.  Yapılan iş göz önünde bulundurularak, mümkün olan en düşük düzeyde titreşim oluşturan, ergo‐
nomik tasarlanmış uygun iş ekipmanını seçmek.  Titreşime maruziyeti azaltmak için bütün vücut titreşimini etkili bir biçimde azaltan oturma yerle‐
ri, el‐kol sistemine aktarılan titreşimi azaltan el tutma yerleri ve benzeri yardımcı ekipman sağla‐
mak.  İşyeri, işyeri sistemleri ve iş ekipmanları için uygun bakım programları uygulamak. İşyerini ve ça‐
lışma ortamını uygun şekilde tasarlamak ve düzenlemek.  Mekanik titreşime maruziyetlerini azaltmak amacıyla, iş ekipmanını doğru ve güvenli bir şekilde kullanmalarıiçin çalışanlara gerekli bilgi ve eğitimi vermek.  Maruziyet süresi ve düzeyini sınırlandırmak.  Yeterli dinlenme aralarıyla çalışma sürelerini düzenlemek.  Mekanik titreşime maruz kalan çalışana soğuktan ve nemden koruyacak giysi sağlamak. 79 Maruziyetin sınırlandırılması;  Çalışanın maruziyeti, hiçbir şekilde maruziyet sınır değerlerini aşmayacaktır.  Tüm kontrol tedbirlerinin alınmasına rağmen, maruziyet sınır değerinin aşıldığının tespit edildiği du‐
rumlarda, işveren;  Maruziyeti, maruziyet sınır değerinin altına indirmek üzere gerekli olan tedbirleri derhal alır.  Maruziyet sınır değerinin aşılmasının nedenlerini belirler ve bunun tekrarını önlemek amacıyla, koruma ve önlemeye yönelik gerekli tedbirleri alır.  Çalışanların bilgilendirilmesi ve eğitimi  Mekanik titreşimden kaynaklanabilecek riskleri önlemek veya en aza indirmek amacıyla alınan önlemler,  Maruziyet sınır değerleri ve maruziyet eylem değerleri,  Mekanik titreşimden kaynaklanabilecek risklerin değerlendirilmesi ve ölçüm sonuçları ile kullanı‐
lan iş ekipmanlarından kaynaklanabilecek yaralanmalar,  Mekanik titreşime bağlı yaralanma belirtilerinin niçin ve nasıl tespit edileceği ve bildirileceği,  İlgili mevzuata göre, çalışanların hangi şartlarda sağlık gözetimine tabi tutulacağı,  Mekanik titreşime maruziyeti en aza indirecek güvenli çalışma uygulamaları.  Sağlık Gözetimi ve Özel Koşullar  Sağlığa zararlı bir etki ya da belirli bir hastalık ile maruziyet arasında bir ilişki olduğu tespit edile‐
bildiği durumlarda çalışanların titreşime maruziyeti,  Hastalığın veya etkilenmenin çalışanın özel çalışma koşullarından ortaya çıkma ihtimalinin olması,  Hastalık veya etkilenmenin saptanması için geçerli yöntemlerin bulunduğu durumlar.  Çalışanda mekanik titreşime sonucu olarak bir hastalık saptanması halinde:  Çalışan, işyeri hekimi tarafından kendisi ile ilgili sonuçlar hakkında bilgilendirilir. Çalışanların özel‐
likle, maruziyetin sona ermesinin ardından yapılacak sağlık gözetimi ile ilgili bilgi ve önerileri al‐
ması sağlanır.  İşveren, tıbbi gizlilik dikkate alınarak, sağlık gözetiminde saptanan dikkate  Değer bulgular hakkında bilgilendirilir.  İşveren 1. İşyerinde yapılan risk değerlendirmesini gözden geçirir, 2. Riskleri önlemek veya azaltmak için alınan önlemleri gözden geçirir, 3. Çalışanın titreşime maruz kalmayacağı başka bir işte görevlendirilmesi de dâhil, riskleri önlemek veya azaltmak için gerekli tüm tedbirleri alır, 4. Benzer biçimde maruz kalan çalışanların sağlık durumunun gözden geçirilmesi için düzenli bir sağ‐
lık gözetiminin uygulanmasını sağlar. Böyle durumlarda işyeri hekimi, maruz kalan çalışanlar için tıbbi muayene isteyebilir.  Özel koşullar a. Deniz ve hava taşımacılığında; çalışanların sağlık ve güvenliğinin korunmasıyla ilgili genel ilkelere uyulması koşuluyla, bütün vücut titreşimi bakımından, işin ve işyerinin özellikleri açısından, alınan tüm teknik ve idari önlemlere rağmen maruziyet sınır değerlerine uyulmasının mümkün olmadığı koşullarda, maruziyet sınır değeri aşılarak çalışma yapılabilir. b. Çalışanın mekanik titreşim maruziyetinin genellikle maruziyet eylem değerlerinin altında olduğu ama zaman zaman belirgin değişiklikler gösterdiği ve maruziyet sınır değerini aştığı durumlarda, maruziyet sınır değeri aşılarak çalışma yapılabilir 80  Bu durumda; 40 saatlik ortalama maruziyet değeri, maruziyet sınır değerinden düşük olmalı ve çalış‐
ma ortamındaki farklı kaynakların neden olacağı toplam riskin, maruziyet sınır değerine ulaşıldığında oluşabilecek riskten daha az olduğu kanıtlanmalıdır.  Yukarıda (a) ve (b) bentlerinde belirtilen uygulamaya, özel koşullar dikkate alınarak ortaya çıkan risk‐
lerin en aza indirildiğinin ve ilgili çalışanların uygun sağlık gözetimine tabi tutulduklarının Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı iş müfettişlerince tespit edilmesi halinde 4 yıl için izin verilebilir. Mevcut durum, iyileştirici koşullar en kısa sürede sağlanarak ortadan kaldırılır. EL KOL TİTREŞİMİ  Maruziyetin değerlendirilmesi  El‐kol titreşiminde maruziyet düzeyinin değerlendirilmesi 8 saatlik bir referans döneme A (8) norma‐
lize edilen günlük maruziyet değerinin hesaplanmasına dayalı olarak, frekans ağırlıklı ivme değerle‐
rinin karelerinin toplamının (rms) (toplam değer) karekökü olarak ifade edilen, TS EN ISO 5349‐1 "Mekanik Titreşim ‐ Kişilerin Maruz Kaldığı Elle İletilen Titreşimin Ölçülmesi ve Değerlendirilmesi‐
Bölüm 1: Genel Kurallar" ile TS EN ISO 5349‐2"Mekanik Titreşim ‐ Kişilerin Maruz Kaldığı, Elden Vü‐
cuda İletilen Titreşimin Ölçülmesi ve Değerlendirilmesi ‐Bölüm 2: İşyerlerinde Ölçme Yapmak için Pratik Kılavuz" standartlarına ve bu standartların en güncel hallerine göre yapılır. Ölçüm  Kullanılan yöntemler mekanik titreşime maruz kalan çalışanların kişisel maruziyetini belirleyebilecek nitelikte olacaktır.  TS EN ISO 5349‐1 ve 2 standartlarına ve bu standartların en güncel hallerine göre, kullanılan cihazlar ve yöntemler, ölçülecek mekanik titreşimin karakteristiğine, çevresel etkilere ve ölçüm aygıtlarının özelliklerine uyumlu olacaktır.  Çift elle kullanılan aygıtlarda, ölçümler her el için ayrı ayrı yapılacaktır. Maruziyet, her iki eldeki en yüksek değer esas alınarak belirlenecek ve diğer el ile ilgili bilgiler de verilecektir. BÜTÜN VÜCUT TİTREŞİMİ  Bütün vücut titreşiminde maruziyet düzeyinin değerlendirilmesi, günlük maruziyet değerinin hesap‐
lanmasına dayalı olarak 8 saatlik dönemde A(8) sürekli ivme eşdeğeri cinsinden tanımlanan en yük‐
sek (rms) değeri olarak hesaplanan, TS EN 1032+A1:2011 "Mekanik Titreşim ‐ Titreşim Emisyon De‐
ğerinin Belirlenmesi Amacıyla Hareketli Makinelerin Deneye Tabi Tutulması" ile TS ISO 2631‐1 "Me‐
kanik Titreşim ve Şok‐Tüm Vücut Titreşime Maruz Kalma Değerlendirilmesi‐Bölüm 1:Genel Kurallar" standartlarına ve bu standartların en güncel hallerine göre yapılır.  Deniz taşımacılığında, 1 Hz'in üzerindeki titreşimler değerlendirmeye alınacaktır.  Titreşimin Ölçülmesi  Titreşim ölçümlerinde, titreşim düzgün ise; etkin değer rms ivme (m/sn2) cinsinden oktav bantları ile ölçülür.  Titreşim, insan vücudunun titreşimle temasta olduğu noktalardan ölçülür.  Titreşim, vücuda yayıldığı nokta veya bölgeye en yakın yerden ölçülür. 81 HAVA BASINCI DEĞİŞMELERİ Akut:  Normal basınçtan yüksek basınca ani geçişte baş ağrısı, kulak ve diş ağrıları (özellikle sağlam olmayan dişlerde), denge bozukluğu,  Normal basınçtan alçak basınca ani geçişte kulaklarda, yüz sinüslerinde, ağrı, karın ağrıları, bilinç kay‐
bı,  Yüksek basınçtan normal basınca ani geçişte  Kaşıntı, subkutan anafizem, kas ve eklem ağrıları, dispne, kulak çınlaması,  İşitme kaybı, baş dönmesi, hipertermi, ödem, taşikardi, stenokardi, asfeksı, gaz embolisi, sonucu miyokard infarktüsü, nervöz bozukluklar, (öfori, psişik bozukluklar, epilepsi, felçler),  Felçler (en çok alt ekstremitelerde) ve (Menier sendromu kalıcıdır) Geç zararlar:  Kemik nekrozları, epifizlerde deformasyon (en fazla pelvis ve omuz kemik ve eklemlerinde)  Yükümlülük süresi akut durumlarda 3 gün ve kronik etkiler için 10 yıldır.  BASINÇ: Birim alana yapılan kuvvet Newton/cm2  Normal şartlarda, Deniz seviyesinde en yüksek basınç vardır.  Normal şartlarda hava basıncı 76 cm (760 mm Hg) civa basıncına eşittir.  Pascal: 1 m2 lik yüzeye etki eden 1 N'luk kuvvetin oluşturduğu basınçtır.  Atmosfer: 1 m2 lik yüzey etki eden 101.300 N'luk (105 N'luk) kuvvetin oluşturduğu basınçtır. Not: 1 Atmosferdeki hava moleküllerinin ağırlığı nedeniyle yeryüzündeki ve havadaki bütün cisimlere uyguladığı basınca atmosfer basıncı denir.  Balon ve uçak gibi araçlarla süratle yükseklere çıkılması halinde, doğal olarak atmosfer basıncı düşer  Vücuttaki oksijen basıncının düşmesi sonucu anoksemi, taşikardi görülebilir.  Not: Kalbin atım sayısının 100'ün üstünde olmasına taşikardi denir. Taşikardi Görülen kişilerin kalp krizi geçirme oranı çok daha yüksektir  Denizaltı personeli, dalgıçlar, gemi kurtarıcılarında ise, deniz dibine inildikçe vücut üzerindeki basınç artması olur.  Bu basıncın 4 atmosferi aşması halinde, kişi solunum ile fazla azot alacağından, azot narkozu içine düşebilir.  İnsan organizmasında sağlık sorunu yaratabilmesi için Basınç değişikliğinin 4,5 N/cm2 daha yüksek olması gerekir. IŞINLAR  İyonlaştırıcı ışınlar  İyonlaştırmayan ışınlar  Ortamdaki ışınların;  Dalga boyu  Yoğunluğu  Etkileşim süresi Önem taşımaktadır.  İnsan gözünün görebileceği ışınlar 380 ‐ 780 nm dalga boyu arasındadır  Nanometre (nm). Bir milimetrenin milyonda biridir. Gözle göremediğimiz maddeleri (atom, vb) ölçmek için kullanılır. 1 nm =0,000000001 m 82 İyonlaştırıcı ışınlar  Bu ışınlar hücre içeriğindeki iyonların ayrışmasına neden olur. İyonlaştırıcı ışınları 2 grup halinde ince‐
leyebiliriz; 1. Elektromanyetik ışınlar (x ve ϒ ışınları) 2. Korpüsküler ışınlar (α, β ışınları, nötron ve protonlar)  Elektron ışın kaynağında da x ışınları oluşmaktadır. TIG kaynağında kullanılan toryumlu tungsten elektrotta kopma ve parçalanma olmasıyla oluşur. (bu parçalar radyoaktiftir.)  X ışınları  Akut ışın sendromu  Akciğer kanseri  Kemik iliği inhibisyonu yapar.  İyonlayıcı Işınlarla Olan Hastalıklar  Akut ışın sendromu  Deri ve mukozala hastalıkları  Göz hastalıkları  Hematopoez bozuklukları  Akciğer kanseri  Kemik hastalıkları  Gonadların tutulumu  Akut ışın sendromu: Doza ve süreye bağlı olarak değişik fazlarda ve değişik belirtiler vererek ölüme kadar gidebilen bir hastalıktır. Yükümlülük süresi 2 aydır.  1 rad: iyonize ışın etkisindeki cismin bir gr’nın soğurduğu 100 erglik enerjiye eşittir. Değişik dozda değişik tablolar açığa çıkar.  Üreme organlarına etki: Fertiliteyi (doğurganlık) azaltan en küçük doz 150 rad'dır.  Non İyonize Işınlar  Mor Ötesi (UV)  Kızıl Ötesi (IR)  Radyo Dalgaları  Mikro Dalga Işınlarıdır  Kızılötesi ışınlar  Gözde katarakt  Görme zorluğu  Ciltte; o Yüz cildinde o Kahverengi, kırmızı pigmentasyon, o Telenjiektaziler  Mor ötesi ışınlar (UV) Göz kamaşmasına neden olur (Arc Eye, Welders Flash).  Göz içinde kum veya çakıl tanesi varmış gibi kaşıntı  Net görememe  Şiddetli sızı  Gözde yaşarma ve yanma  Baş ağrısı  UV (Mor Ötesi Işın); kalıcı körlük yapabilir.  Deride güneş yanığına benzer yanıklar oluşturarak deri kanseri riskini artırır. 83 LAZER IŞINI  Işık enerjisinin ısıya dönüşmesiyle etki gösterirler. Lazerlerin gücü Watt veya Joule cinsinden söylenir  Lazer ışınının yoğunluğu yüksek, dalga boyu kısa ve tek renklidir.  Lazer ışınları elde edildikleri maddelere göre dörde ayrılırlar:  Katı cisimden çıkan lazerler  Sıvı cisimden çıkan lazerler  Gaz cisimden çıkan lazerler  Yarı iletkenlerden oluşan lazerler. Lazer sınıflaması  EN 60825‐1:2007 ve TS EN 60825‐1:2008 sınıflaması  Potansiyel olarak "Biyolojik hasar verme" gücüne göre sınıflama yapılmıştır.  Sınıf 1 Kullanımı her koşulda güvenlidir Maruziyet sınırı yoktur  Sınıf 1 M  Sınıf 2 İşaretleme Gereklidir, Zararsızdır  Sınıf 2 M  Sınıf 3 R Göz koruması gerekir.  Sınıf 3 B Göz koruması gerekir.  Sınıf 4 3 B üzerinde güce sahip bütün lazerler bu sınıfa girer. Mutlaka kilitleme sistemi olmalıdır.  Sınıf 2 ve daha üzeri lazerler kullanıldığında mutlaka uygun işaretleme yapılmalıdır.  Uygun göz koruması Sınıf 3 ten itibaren kullanılmalıdır  Cilt koruması  Kıyafetler (sınıf 4 için yanmaz olmalı)  Eldivenler (sık dokuma ve opak olmalı)  Koruyucu kremler  Bariyerler  Havalandırma (zorlu emiş...)  TS 5559‐ EN 207 göz koruyucularının özelliklerini deney metotlarını ve işaretlemesini kapsar.  TS EN 208‐ Lazere uygun filtreleri ve göz koruyucularını kapsar. 84 



TERMAL KONFOR Hava sıcaklığı (kuru termometre ile ölçülür) Nem (psikrometre veya higrometre ile ölçülür) Hava akım hızı (anemometre ile ölçüşür) Termal radyasyon (Glob Termometre ile ölçülür) uygun değilse; İnsanın çalışma kapasitesi ve iş ve‐
rimi düşer  Uygun Isı (Hava sıcaklığı) belirleme  Yapılan işin niteliği (Ağır veya Hafif iş olması)  Çalışanın fiziki ve ruhi yapısı (zayıf, şişman, sakin, heyecanlı, tez canlı, vs.)  Kişinin sağlık durumu (Hasta veya sağlıklı olması)  Çalışanın giyim durumu (Kalın veya ince giymiş olması)  Çalışanın beslenme durumu (Yapılan işe uygun veya uygun olmayan beslenme)  Endüstride genellikle yüksek sıcaklık problemi vardır  Termal Konfor Bölgesini Etkileyen Faktörler;  Ortam sıcaklığı  Ortamın nem durumu  Hava akım hızı  Yapılan işin niteliği  Çalışanın giyim durumu  Çalışanın yaşı ve cinsiyeti  Çalışanın beslenmesi  Çalışanın fiziki durumu  Çalışanın sağlık durumu  Efektif sıcaklık:  Hava Sıcaklığı,  Havanın Nem Oranı  Hava Akım Hızı’nın beraberce kişi üzerinde yarattığı sıcaklık etkisine denir.  Yüksek sıcaklıkta;  Nabız yükselir  Sinirlilik duygusu artar  Kan dolaşımı hızlanır  Terleme artar  Tuz ve sıvı kaybı meydana gelir  Dikkat azalması  Fiziksel ve zihinsel verim düşüklüğü o Hatalar o İş kazaları  Düşük sıcaklıkta;  Soğuk algınlıkları  Donma  Soğuk yanıkları  Dikkat azalması o Hata artışı o İş kaza riski artışı  El ayak parmaklarındaki donma nedeni ile verim düşer  Tepki yeteneği azalmış olur 85 



NEM  Sıcaklık yanında nemin de etkisi büyüktür.  Havadaki nem miktarı mutlak ve bağıl nem olarak ifade edilir. Mutlak Nem: Birim havadaki su miktarıdır. Bağıl Nem: Havadaki nem miktarının, aynı sıcaklıkta doymuş havadaki mutlak nemin yüzde kaçını ihtiva ettiğini gösterir. İSG yönünden bağıl nemin değeri önemlidir. Bağıl nem % 30 ila % 80 arasında olmalıdır. Yüksek bağıl nem;  Ortam sıcaklığının yüksek olması durumunda bunaltır.  Düşük olması durumunda ise üşüme ve ürperme hissi verir. 18.5 oC de %45 ‐ 65 HAVA AKIM HIZI Rahatlatıcı Rahatsız edici 0.11 ‐ 0.15 m/sn
0.5 m/sn
NEM  WHO tarafından önerilen nem ve hava akım hızları  Ancak bu hava akımı 0,5 metre/sn’yi aşması durumunda rahatsız edici esintiler meydana gelir 








HAVALANDIRMA Temiz Hava: Normal şartlarda (Büro ortamında), CO2 miktarının binde birin üstüne çıkmayan hava‐
ya denir. Ortamda zararlı gaz, toz ve koku bulunan ortamlarda, söz konusu gaz, toz ve kokunun kabul edilebilir sınırların altında olması gereklidir. Normal şartlarda doğal havalandırma ile ortam havasının saatte 2‐3 defa değiştiği kabul edilmekte‐
dir Çalışma yerlerinde kişi başına düşen hava hacmi 10 m3 olmalıdır Koğuşlarda 12 m3 (Bu hava hacminin hesabında tavan yüksekliğinin 4 m fazlası hesaba katılmaz) Normal şartlarda işyerinin tavan yüksekliği en az 3 m olmalıdır. Zararlı toz ve gazların bulunduğu ortamlarda tavan yüksekliği en az 3,5 m olmalıdır. İşyerlerinde kişi başına düşen serbest alan miktarı en az 2,5 m2 olmalıdır. *Burada ölçmeye dayalı verilen değerler öneri boyutundadır. Havalandırma Metotları;  Doğal Havalandırma  Cebri Havalandırma (doğal havalandırma ile yeterli şekilde yapılamadığı durumlarda başvurulur)  Kapalı Çalışma Metotları TOZ*  Tane büyüklüğü 0.5 μ ile 5 μ arasındaki tozlar, akciğerlere kadar ulaşan tozlardır. Alveollerde topla‐
nırlar ve çalışanlar için en zararlı ve tehlikeli olan tozlardır.  Tane büyüklüğü 0.5 μ dan küçük olan tozlar vücut için zararsız olan tozlardır, vücuda girip çıkarlar. *Tozlar esas olarak kimyasal risk etkenleri içinde değerlendirilmelidir.  Fibrojenik Tozlar: Silikoz, asbestoz gibi pnömokonyoza sebep olan tozlardır.  İnert Tozlar: Akciğerlerde birikebilen, fakat herhangi bir hastalık yapmayan tozlardır.  Alerjik Toz: Hayvan Yemleri, Ot, Tahıl, Pamuk, Keten, Kenevir, Un *Zararlı Tozlarla Meydana Gelen Mesleki Akciğer Hastalıkları (PNÖMOKONYOZ) 86  SİLİKOZ (Saf Silikoz): (SiO2) (Silis) kristallerinin solunması sonucu akciğer hastalığıdır.  Asbestoz: Asbest (Amyant) tozlarının solunması sonucu meydana gelir.  Baritoz: Baryum sülfat tozlarının yığılması,  Sideroz: Demir oksit tozlarının yığılması,  Stannoz: Kalay tozlarının yığılması,  Antrakoz: Kömür tozlarının yığılması *En zararlı tozların başında kuvars tozları gelir.  PNÖMOKONYOZLARDA TEKNİK KORUMA  Sulu çalışma (yaş metot)  Uygun havalandırma yapılması  İşçilerin hiperventilasyonunun (Fazla soluma, şiddetli soluma) önlenmesi  Kapalı çalışma metodu  Ara odacıklar  İkame çalışmalarının yapılması  Atmosferdeki partiküllerin sayısı ve çaplarının iyice tespit edilmesi (Çapları 10 mikrondan küçük olan tozlar, zararlı ve tehlikeli tozlar olarak kabul edilmelidir)  Kişisel korunma araçlarının kullanılması  Hangi Tür Toz Olursa Olsun,  Tozun yapısına,  Tozun yoğunluğuna,  Maruziyet süresine göre sağlık açısından sakıncalıdır.  Kişisel Faktörler Olarak ise;  Kişinin genel yapısı,  Sağlık durumu,  Kişisel direnç‐duyarlılık, alışkanlıklar (sigara vb.) hastalık oluşumunda pay sahibidirler.  Solunum yoluyla o Akciğerlere giren tozların verdiği zarar derecesini belirleyen faktörler  Toz tane boyutu  Toza karşı kişisel duyarlılık  Tozu oluşturan kayacın petrografik içeriği  TOZLA MÜCADELE MEVZUATI  Asbest: o Aktinolit Asbest, o Antofilit Asbest, o Grünerit Asbest (Amosit) o Krizotil, o Krosidolit, o Tremolit Asbest lifli silikatlarıdır. 87  İnert Toz: Solunumla akciğerlere ulaşmasına rağmen akciğerlerde yapısal ve/veya fonksiyonel bozuk‐
luk yapmayan tozlar, Örn: Baryum Bileşenleri  Kireçtaşı, Mermer, Alçı Tozları  Kristal Yapıda SiO2: Kuvars, tridimit ve kristobalit  Lifsi Tozlar: Uzunluğu 5 mikrondan daha büyük, eni 3 mikrondan daha küçük ve boyu eninin 3 katın‐
dan büyük olan parçacıklar  Okuyucu: ILO Uluslararası Pnömokonyoz Radyografi Sınıflandırılması konusunda eğitim almış hekim  Solunabilir Toz: Aerodinamik eşdeğer çapı 0,1‐5,0 mikron büyüklüğünde kristal veya amorf yapıda toz ile çapı 3 mikrondan küçük, uzunluğu çapının en az 3 katı olan lifsi tozlar  Standart Akciğer Radyografisi: En az 35x35 cm ebadında ILO Uluslararası Pnömokonyoz Radyografi‐
leri Sınıflandırılması kriterlerine göre değerlendirilebilir akciğer radyografisini veya dijital akciğer rad‐
yografisini  Toz ölçümü: işyeri ortam havasındaki toz miktarının gravimetrik esasa veya lifsi tozlarda lif sayısına göre belirlenmesini,  Tozla Mücadele Komisyonu (TMK): Bu Yönetmelik çerçevesinde çalışma hayatında tozla ilgili konu‐
larda ihtiyaç ve öncelikleri belirleyerek teknik ve tıbbi açıdan görüş ve öneri hazırlamak amacıyla Ba‐
kanlıkça oluşturulan komisyon  Zaman Ağırlıklı Ortalama Değer (ZAOD/TWA): Günlük 8 saatlik zaman dilimine göre ölçülen veya hesaplanan zaman ağırlıklı ortalama değer İşverenin Yükümlülükleri  Risk değerlendirmesinde aşağıda belirtilen hususlar özellikle dikkate alınır;  Tozun çeşidi  Tozun sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve zararları  Maruziyetin düzeyi, süresi ve sıklığı  Yönetmeliğin ekinde yer alan mesleki maruziyet sınır değerleri  Toz ölçüm sonuçları  Alınması gereken önleyici tedbirleri  Varsa daha önce yapılmış olan sağlık gözetimlerinin sonuçları  Tozdan kaynaklanan maruziyetin önlenmesinde ayrıca;  İkame yöntemi uygulamak  Riski kaynağında önlemek  Uygun iş organizasyonu ve toplu koruma yöntemleri  Toz çıkışını önlemek için uygun mühendislik yöntemleri  İşe göre, ihtiyaç duyulan yeterli temiz havanın bulunması  Alınan önlemlerin yeterli olmuyorsa uygun KKD  Alınan önlemlerin etkinliğini ve sürekliliğini sağlamak üzere yeterli kontrol, denetim ve gözetim yapılması  İşyerlerinde oluşan atıkların, Çevre ve Şehircilik Bakanlığının ilgili mevzuatına uygun olarak berta‐
raf edilmesi  Tozla Mücadele Komisyonu;  İSGGM Genel Müdürü veya Genel Müdür’ün görevlendireceği bir Genel Müdür Yardımcısı baş‐
kanlığında bir komisyon kurulur;  Bu komisyon üyelerinin görev süresi üç yıldır  Süresi bitenler yeniden görevlendirilebilir 88  Komisyon üyeleri;  Sağlık Bakanlığı  Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı  Çevre ve Şehircilik Bakanlığı  Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı  İş Teftiş Kurulu Başkanlığından İSG yönünden teftiş yapmaya yetkili bir iş müfettişi  SGK'dan bir temsilci  Genel Müdürlükten bir hekim ile bir mühendis veya bir İSG uzmanı  En çok üyesi olan çalışan ve işveren konfederasyonlarından birer temsilci  Bakanlıkça uygun görülecek tozla mücadele ve toza bağlı meslek hastalıkları konularında çalışma‐
ları bulunan üniversitelerin tıp ve mühendislik fakültelerinden birer öğretim üyesinin katılımıyla bir komisyon kurulur.  TOZ ÖLÇÜMLERİ İş Hijyeni Ölçüm, Test ve Analizi Yapan Laboratuvarlar Hakkında Yönetmelik hükümleri saklı kalmak kaydıyla;  Risk değerlendirmesi sonucuna göre belirlenen periyodik aralıklarla toz ölçümlerinin yapılması  Toz maruziyetinin bulunduğu koşullarda herhangi bir değişiklik olduğunda bu ölçümlerin tekrar‐
lanması  Ölçüm sonuçlarının, ekte belirtilen mesleki maruziyet sınır değerleri dikkate alınarak değerlendi‐
rilmesi  Yapılacak denetimler için toz ölçümlerinin Genel Müdürlükçe ön yeterlik veya yeterlik belgesi ve‐
rilen laboratuvarlarca yapılması  Akciğer radyografilerinin değerlendirilmesi  Asbest ve türleri, kuvars içeren tozların bulunabileceği işyerlerinde çalışanların standart akciğer radyografileri okuyucu tarafından ILO Uluslararası Pnömokonyoz Radyografi Sınıflandırılmasına göre değerlendirilir.  Asbest ve türleri, kuvars içeren tozlar hariç diğer tozların bulunduğu işyerlerinde çalışanların ILO Uluslararası Pnömokonyoz Radyografi Sınıflandırılmasına uygun standartlarda akciğer radyografi‐
si işyeri hekimi tarafından maruz kalınan tozun özellikleri de dikkate alınarak değerlendirilir  Pnömokonyoz olgularının belirlenmesi  Kategori 0 olarak değerlendirilenlerin; aralıklı muayenelerle takibinin yapılmasını,  Kategori 1 ve üzeri olarak değerlendirilenlerin; SGK tarafından yetkilendirilen sağlık hizmet su‐
nucularına sevkini sağlar.  Kayıtların saklanması  İşveren, işyerinde çalışanın işten ayrılma tarihinden itibaren 15 yıl süreyle saklar.  Pnömokonyoz okuyucu eğitimi  ILO Uluslararası Pnömokonyoz Radyografi Sınıflandırılması Okuyucu eğitimi İSGÜM tarafından düzenlenir 89 ÖZELLİĞİ OLAN KAYAÇ VEYA MİNERALLER MARUZİYET EŞİK SINIR DEĞERLERİ Kayaç‐mineral TWA Asbest 0,1 lif / cm3 Silika (Kristal Yapıda) Kuvars (Solunabilir) 10mg/m 3 % SiO 2+2 30mg/m3 % SiO2+2 Kristobalit :Formülle hesaplanan kuvars değerinin % si kullanılır. Tridimit: Formülle hesap‐
lanan kuvars değerinin % si kullanılır. Kuvars (Toplam) Mineral Sınır Değer (mg/m3) Amorf yapıda (doğal diatomalı toprak 80 mg/m3 içeren) % SiO+2 Mineral Lifler lif/cm3 TWA/ZAOD Çapı <3.5 ^m, uzunluğu> 10 ^m. olan lifler Silikatlar (%1'den az kristal silika içeren) Mika Talk (Asbest içermeyen) Talk (asbest içeren) (***) Sabuntaşı Portland Çimentosu Grafit (Doğal) Kömür Tozu: %5 ve daha az SiO2 içeren solunabilir toz 2.4 mg/ m3 %5'ten fazla SiO2 içeren solunabilir toz 10mg/m3 % SiO2+2 İnert veya İstenmeyen Toz Solunabilir Kısım 5 mg/ m3 Toplam Toz 15 mg/ m3 3
Taş yünü 3 lif/cm 5 mg/m3 3
Fırın Curuf yünü 3 lif/cm 5 mg/m3 Sentetik Cam yünü 3 lif/cm3 5 mg/m3 ( * ) 1910.1000 numaralı OSHA standardına paralel olarak hazırlanmıştır. (**) 6331 sayılı Kanun uyarınca çıkarılan mevzuatın uygulanmasında uluslararası kuruluşlarca yayımlan‐
mış sınır değerler de dikkate alınabilir. (***) 25/1/2013 tarihli 28539 sayılı Resmî Gazete ‘de yayımlanan Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve Güven‐
lik Önlemleri Hakkında Yönetmelikte belirtilen değer alınmalıdır. (1) CAS: Kimyasal maddelerin servis kayıt numarası. (2) mg/m3: 20 0C sıcaklıkta ve 101,3 kPa (760 mm cıva basıncı) basınçtaki 1 m3 havada bulunan maddenin miligram cinsinden miktar 90  AYDINLATMA  Vücudumuzun en çok zorlanan bölümü gözdür. Dış dünyayı % 80 ‐ 90 oranında göz ile algılarız.  Gözün en iyi görebileceği bakış açısı: Yatay eksenden 30o ‐ 40o aşağısıdır. Doğal aydınlatma= Güneş ışığı ile yapılır Yapay aydınlatma= Işık kaynakları kullanılarak yapılır  Genel aydınlatma  Genel aydınlatma ile destekli yöresel aydınlatma  Yöresel aydınlatma  Aydınlatma araçları arasında olması gereken uzaklık:  Aydınlatılan yüzey yüksekliğinin 1,5 katını geçmemelidir.  Yükseklik 2 m ise armatürler (lambalar) arası mesafe 3 m olmalıdır.  Gerektiğinde bu mesafe azaltılabilir.  Aydınlatma Kuralları  Aydınlatma araçlarından çıkan ışık ışınları direkt veya yansıyarak göze gelmemelidir.  Yapay aydınlatma doğal aydınlatmaya yakın olmalıdır.  Çalışma alanında keskin gölgeler oluşmamalıdır.  Aydınlatmada titreşim (pırıldama) olmamalıdır.  Stroboskobik Etki: Makinelerin hareketli aksamının aydınlatılmasında ışıksal görüntü yanılmalarını (stroboskobik etkileri) önlemek için;  Uygun lamba seçmek  Balast kullanma (Faz kaydırıcı‐Dekatörlü)  Çok fazlı besleme biçimi uygulamak gibi önlemler alınır.  Işık Şiddeti: Birimi: Candela  Işık Akısı: Birimi: Lümen  Aydınlanma şiddeti: (bir yüzey üzerine düşen ışık akısının yoğunluğu) Birimi: Lüks  Kontrast: İki parlaklığın oranıdır  Aydınlatma şiddetinin birimi lüks'tür ve lüksmetre denilen cihazla ölçülür 91 ACİL DURUM PLANLAMA  Acil Durum: İşyerinin tamamında veya bir kısmında meydana gelebilecek yangın, patlama, tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan yayılım, doğal afet gibi acil müdahale, mücadele, ilkyardım veya tahliye gerektiren olaylara Acil Durum denir.  Acil Durum Planı: İşyerlerinde meydana gelebilecek acil durumlarda yapılacak iş ve işlemler dâhil bilgilerin ve uygulamaya yönelik eylemlerin yer aldığı plana Acil Durum Planı denir.  Güvenli Yer: Acil durumların olumsuz sonuçlarından çalışanların etkilenmeyeceği mesafede veya korunakta belirlenmiş yere Güvenli Yer denir  İşverenin acil durumlara ilişkin yükümlülükleri aşağıda belirtilmiştir:  Çalışma ortamı, kullanılan maddeler, iş ekipmanı ile çevre şartlarını dikkate alarak meydana gele‐
bilecek ve çalışan ile çalışma çevresini etkileyecek acil durumları önceden değerlendirerek muh‐
temel acil durumları belirler.  Acil durumların olumsuz etkilerini önleyici ve sınırlandırıcı tedbirleri alır.  Acil durumların olumsuz etkilerinden korunmak üzere gerekli ölçüm ve değerlendirmeleri yapar.  Acil durum planlarını hazırlar ve tatbikatların yapılmasını sağlar.  Acil durumlarla mücadele için  İşyerinin büyüklüğü  İş yerinin taşıdığı özel tehlikeler,  Yapılan işin niteliği,  Çalışan sayısı ile  İşyerinde bulunan diğer kişileri dikkate alarak; o Önleme, o Koruma, o Tahliye, o Yangınla mücadele, o İlk yardım konularında  Uygun donanıma sahip ve bu konularda eğitimli yeterli sayıda çalışanı görevlendirir ve her zaman hazır bulunmalarını sağlar.  Özellikle;  İlk Yardım,  Acil Tıbbi Müdahale,  Kurtarma ve  Yangınla Mücadele konularında, işyeri dışındaki kuruluşlarla irtibatı sağlayacak gerekli düzenle‐
meleri yapar.  Acil durumlarda enerji kaynaklarının ve tehlike yaratabilecek sistemlerin olumsuz durumlar ya‐
ratmayacak ve koruyucu sistemleri etkilemeyecek şekilde devre dışı bırakılması ile ilgili gerekli düzenlemeleri yapar.  Varsa alt işveren ve geçici iş ilişkisi kurulan işverenin çalışanları ile müşteri ve ziyaretçi gibi işye‐
rinde bulunan diğer kişileri acil durumlar konusunda bilgilendirir.  Acil durumlarla ilgili özel görevlendirilen çalışanların sorumlulukları işverenlerin konuya ilişkin yü‐
kümlülüğünü ortadan kaldırmaz.  İşveren, çalışanların kendileri veya diğer kişilerin güvenliği için ciddi ve yakın bir tehlike ile karşı‐
laştıkları ve amirine hemen haber veremedikleri durumlarda; istenmeyen sonuçların önlenmesi için, bilgileri ve mevcut teknik donanımları çerçevesinde müdahale edebilmelerine imkân sağlar.  Böyle bir durumda çalışanlar, ihmal veya dikkatsiz davranışları olmadıkça yaptıkları müdahaleden dolayı sorumlu tutulamaz. 92  Acil durum planı Tüm İşyerleri İçin Tasarım veya Kuruluş Aşamasından Başlar 1. Acil Durumların Belirlenmesi, 2. Bunların Olumsuz Etkilerini Önleyici Ve Sınırlandırıcı Tedbirlerin Alınması, 3. Görevlendirilecek Kişilerin Belirlenmesi, 4. Acil Durum Müdahale Ve Tahliye Yöntemlerinin Oluşturulması, 5. Dokümantasyon, 6. Tatbikat 7. Acil Durum Planının Yenilenmesi Aşamaları İzlenerek Hazırlanır.  Acil durumların belirlenmesi  Risk değerlendirmesi sonuçları.  Yangın, tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan yayılım ve patlama ihtimali.  İlk yardım ve tahliye gerektirecek olaylar.  Doğal afetlerin meydana gelme ihtimali.  Sabotaj ihtimali. *Alınacak tedbirler, risklerden korunma ilkelerine uygun olur ve toplu korumayı esas alır. Acil Durum Müdahale Ve Tahliye Yöntemleri  İşverence acil durumların meydana gelmesi halinde  Uyarı Verme,  Arama,  Kurtarma,  Tahliye,  Haberleşme,  İlk Yardım  Yangınla Mücadele için Acil Durum Müdahale Yöntemleri Belirler  Yazılı hale getirilir.  Tahliye sonrası, işyeri dâhilinde kalmış olabilecek çalışanların belirlenmesi için sayım da dâhil olmak üzere gerekli kontroller yapılır.  İşveren, işyerinde acil durumların meydana gelmesi halinde çalışanların bu durumun olumsuz etkile‐
rinden korunması için bulundukları yerden güvenli bir yere gidebilmeleri amacıyla izlenebilecek uy‐
gun tahliye düzenlemelerini acil durum planında belirtir ve çalışanlara önceden gerekli talimatları ve‐
rir.  İşyerlerinde yaşlı, engelli, gebe veya kreş var ise çocuklara tahliye esnasında refakat edilmesi için tedbirler alınır.  Acil durum müdahale ve tahliye yöntemleri oluşturulurken Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik hükümleri dikkate alınır.  Acil durum müdahale ve tahliye yöntemleri oluşturulurken çalışanlar dışında müşteri, ziyaretçi gibi işyerinde bulunması muhtemel diğer kişiler de göz önünde bulundurulur. Görevlendirilecek çalışanların belirlenmesi;  Çok Tehlikeli Sınıfta Yer Alan İşyerlerinde 30 Çalışana,  Tehlikeli Sınıfta Yer Alan İşyerlerinde 40 Çalışana  Az Tehlikeli Sınıfta Yer Alan İşyerlerinde 50 Çalışana Kadar; o Arama, Kurtarma ve Tahliye, o Yangınla mücadele, 93  Konularının her biri için uygun donanıma sahip ve özel eğitimli en az birer çalışanı destek elemanı olarak görevlendirir.  İşyerinde bunları aşan sayılarda çalışanın bulunması halinde,  Tehlike sınıfına göre her 30, 40 ve 50’ye kadar çalışan için birer destek elemanı daha görevlendi‐
rir.  İşveren, ilkyardım konusunda İlkyardım Yönetmeliği esaslarına göre; o Tüm kurum ve kuruluşlarda istihdam edilen her 20 personel için 1, o Ağır ve tehlikeli işler kapsamında bulunan işyerlerinde, her 10 personel için 1 destek elema‐
nı olmak üzere, İlkyardımcının bulundurulması zorunludur.  Her konu için birden fazla çalışanın görevlendirilmesi gereken işyerlerinde bu çalışanlar konuları‐
na göre ekipler halinde koordineli olarak görev yapar.  Her ekipte bir ekip başı bulunur.  İşveren tarafından acil durumlarda ekipler arası gerekli koordinasyonu sağlamak üzere çalışanları arasından bir sorumlu görevlendirilir.  10’dan az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde birinci fıkrada belirtilen yüküm‐
lülüğü yerine getirmek üzere 1 kişi görevlendirilmesi yeterlidir.  Dokümantasyon a. İşyerinin unvanı, adresi ve işverenin adı. b. Hazırlayanların adı, soyadı ve unvanı. c. Hazırlandığı tarih ve geçerlilik tarihi. d. Belirlenen acil durumlar. e. Alınan önleyici ve sınırlandırıcı tedbirler. f. Acil durum müdahale ve tahliye yöntemleri. g. Aşağıdaki unsurları içeren işyerini veya işyerinin bölümlerini gösteren kroki: 1. Yangın söndürme amaçlı kullanılacaklar da dâhil olmak üzere acil durum ekipmanlarının bu‐
lunduğu yerler. 2. İlkyardım malzemelerinin bulunduğu yerler. 3. Kaçış yolları, toplanma yerleri ve bulunması halinde uyarı sistemlerinin de yer aldığı tahliye planı. 4. Görevlendirilen çalışanların ve varsa yedeklerinin adı, soyadı, unvanı, sorumluluk alanı ve ile‐
tişim bilgileri. 5. İlk yardım, acil tıbbi müdahale, kurtarma ve yangınla mücadele konularında işyeri dışındaki kuruluşların irtibat numaraları.  Acil durum planının sayfaları numaralandırılarak;  Hazırlayan kişiler tarafından her sayfası paraflanıp, son sayfası imzalanır  Söz konusu plan, acil durumla mücadele edecek ekiplerin kolayca ulaşabileceği şekilde işyerinde sak‐
lanır.  Acil durum planı kapsamında hazırlanan kroki bina içinde kolayca görülebilecek yerlerde asılı olarak bulundurulur.  Tatbikat *Yılda en az bir defa olmak üzere tatbikat yapılır,  Birden fazla işyerinin bulunduğu iş merkezleri, iş hanlarındaki işyerlerinde tatbikatlar yönetimin koordinasyonu ile yürütülür.  Acil durum planının yenilenmesi  İşyerinde, belirlenmiş olan acil durumları etkileyebilecek veya yeni acil durumların ortaya çıkma‐
sına neden olacak değişikliklerin meydana gelmesi halinde etkinin büyüklüğüne göre acil durum planı tamamen veya kısmen yenilenir. 94  YENİLEME  Çok tehlikeli, en geç İKİ,  Tehlikeli en geç DÖRT,  Az tehlikeli işyerlerinde en geç ALTI yılda bir yenilenir.  Çalışanların bilgilendirilmesi ve eğitim  Acil Durum Planları  Arama,  Kurtarma  Tahliye,  Yangınla Mücadele,  İlkyardım Konularında Görevlendirilen Kişiler Hakkında Bilgilendirilir.  Çalışanlara, eğitimlerin işyerinde iş güvenliği uzmanı veya işyeri hekimi tarafından verilmesi halin‐
de, bu durum işveren ile eğitim verenlerce imzalanarak belgelendirilir.  Birden Fazla İşveren Olması Durumunda Acil Durum Planları  Acil durum planı işverenlerce ortaklaşa hazırlanır.  Birden fazla işyerinin bulunduğu iş merkezleri, iş hanları, sanayi bölgeleri veya sitelerinin işyerle‐
rince hazırlanan acil durum planlarının koordinasyonu yönetim tarafından yürütülür.  Asıl İşveren Ve Alt İşveren İlişkisinin Bulunduğu İşyerlerinde Acil Durum Planları  Acil durum planlarının hazırlanması konusunda işyerinin bütünü için asıl işveren, kendi çalışma alanı ve yaptıkları işler ile sınırlı olmak üzere alt işverenler sorumludur.  Bir Aydan Kısa Süreli Geçici İşlerde Acil Durum Planlaması  İşyerinin veya yapılacak işin mahiyeti itibarıyla çalışanları doğrudan etkilemesi muhtemel acil du‐
rumlar için bu Yönetmelik kapsamında yapılan özel görevlendirmeler İşverence yapılır ve çalışan‐
lar özel görevi bulunanlar ve acil durumlar ile ilgili bilgilendirilir.  Mevcut Acil Durum Planları Ve Tatbikatlar 6331 sayılı Kanun gereğince ve bu Yönetmeliğin yayım tarihi öncesinde;  Hazırlanmış olan acil durum planları bir yıl içerisinde Yönetmeliğe göre gözden geçirilerek revize edilir.  İşyerlerinde gerçekleştirilmiş olan tatbikatlar süresince geçerli sayılır.  Ekip Eğitimlerinin Tamamlanması  Bu Yönetmelik kapsamında kurulacak olan ekiplerin eğitimleri, bu Yönetmeliğin yayımı tarihinden itibaren bir yıl içinde tamamlanır.  Acil Durum Kaçış Sistemleri  Acil Durum Aydınlatma Sistemleri  Acil Anons Sistemleri  Kurtarma ekibinin görevleri  Can kurtarma faaliyetleri ve enkaz kaldırmasına yardımcı olacaktır  Enkaz altında kalanların kurtarılmasında diğer personele kılavuzluk yapar  İtfaiye gelince tesisin kurtarma ekibi İtfaiye Amiri talimatına göre görevine devam eder 95 PATLAYICI ORTAMLARDA İSG PATLAYICI ORTAM  Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu ve her‐
hangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımdır  Patlamadan korunma dokümanı: işyerlerinde oluşabilecek patlayıcı ortamların tehlikelerinden çalı‐
şanların sağlık ve güvenliğini korumak amacıyla hazırlanan dokümanı,  Yönetmelik kapsamında olmayanlar  Hastalara tıbbi tedavi uygulamak için ayrılan yerler ve tıbbi tedavi uygulanması,  Gaz Yakan Cihazlara Dair Yönetmelik kapsamında yer alan cihazların kullanılması,  Patlayıcı maddelerin ve kimyasal olarak kararsız halde bulunan maddelerin üretilmesi, işlemler‐
den geçmesi, kullanımı, depolanması ve nakledilmesi,  Sondaj yöntemiyle maden çıkarma işleri ile yeraltı ve yerüstü maden çıkarma işleri,  Patlayıcı ortam oluşabilecek yerlerde kullanılan her türlü taşıma aracı hariç, uluslararası antlaş‐
maların ilgili hükümlerinin uygulandığı kara, hava ve suyolu taşıma araçlarının kullanılması, bu yönetmelik kapsamı dışındadır. DİREKTİF  1999/92/EC sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konseyi Direktifine paralel olarak hazırlanmıştır.  İşveren, patlamaların önlenmesi ve bunlardan korunmayı sağlamak amacıyla,  Patlayıcı ortam oluşmasını önlemek,  Yapılan işlemlerin doğası gereği patlayıcı ortam oluşmasının önlenmesi mümkün değilse patlayıcı ortamın tutuşmasını önlemek,  Çalışanların sağlık ve güvenliklerini sağlayacak şekilde patlamanın zararlı etkilerini azaltacak ön‐
lemleri almak. PATLAMA RİSKİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ  İşveren, risklerin değerlendirmesinde aşağıdaki hususları da dikkate alır;  Patlayıcı ortam oluşma ihtimali ve bu ortamın kalıcılığı,  Statik elektrik de dâhil tutuşturucu kaynakların bulunma, aktif ve etkili hale gelme ihtimalleri  İşyerinde bulunan tesis, kullanılan maddeler, prosesler ile bunların muhtemel karşılıklı etkileşim‐
leri,  Olabilecek patlama etkisinin büyüklüğü.  Parlama veya patlama riski değerlendirilirken patlayıcı ortamların oluşabileceği yerlere açık olan veya açılabilen yerler de dikkate alınarak bir bütün olarak değerlendirilir.  Bir işyerinde birden fazla işverene ait çalışan bulunması durumunda, her işveren kendi kontrol alanına giren tüm hususlardan sorumlu olur.  Asıl işveren alt işveren ilişkisinin bulunduğu işyerlerinde  Asıl işveren, çalışanların sağlık ve güvenliklerine ilişkin tedbirlerin uygulanmasını koordine eder Patlamadan Korunma Dokümanında bu koordinasyonun amacı ve uygulanması için gerekli usul ve tedbirleri belirtir.  Birden fazla işyerinin bulunduğu iş merkezleri, iş hanları, sanayi bölgeleri veya siteleri gibi yerler‐
de, işyerlerinin bu Yönetmeliğin uygulanması ile ilgili koordinasyon yönetim tarafından sağlanır.  Yönetim, işyerlerinde patlayıcı ortamlarla ilgili diğer işyerlerini etkileyecek tehlikeler hususunda gerekli tedbirleri almaları için işverenleri uyarır.  Bu uyarılara uymayan işverenleri Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bildirir. 96  Patlamadan korunma dokümanı  Patlama riskinin belirlendiği ve değerlendirildiği hususu,  Alınacak önlemler,  İşyerinde sınıflandırılmış yerler,  Asgari gereklerin uygulanacağı yerler,  Çalışma yerleri ve uyarı cihazları da dâhil olmak üzere iş ekipmanının tasarımı, işletilmesi, kontro‐
lü ve bakımının güvenlik kurallarına uygun olarak sağlandığı,  İşyerinde kullanılan tüm ekipmanın İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yö‐
netmeliğine uygunluğu, yazılı olarak yer alır.  Patlamadan korunma dokümanı, işin başlamasından önce hazırlanır  İşyerinde  İş ekipmanında  Veya iş organizasyonunda önemli değişiklik, genişleme veya tadilat yapıldığı hallerde yeniden gözden geçirilerek güncellenir.  Patlayıcı ortam oluşabilecek yerler  Çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak için özel önlem alınmasını gerektirecek miktarda patla‐
yıcı ortam oluşabilecek yerler, bu Yönetmeliğe göre tehlikeli kabul edilir.  Çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak için özel önlem alınmasını gerektirecek miktarda patla‐
yıcı ortam oluşma ihtimali bulunmayan yerler bu Yönetmeliğe göre tehlikesiz kabul edilir.  Parlayıcı ve/veya yanıcı maddelerin hava ile yaptıkları karışımların, bağımsız olarak bir patlama meydana getirmeyecekleri yapılacak araştırmalarla kanıtlanmadıkça, bu maddeler patlayıcı or‐
tam oluşturabilecek maddeler olarak kabul edilir. TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI  Bölge 0 Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süreli ya da sık sık oluştuğu yerler.  Bölge 1 Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana gelme ihtimali olan yerler.  Bölge 2 Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı olduğu yerler.  Bölge 20 Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak veya uzun süreli ya da sık sık patla‐
yıcı ortam oluşturabileceği yerler.  Bölge 21 Normal çalışma şartlarında, havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı or‐
tam oluşturabileceği yerler.  Bölge 22 Normal çalışma şartlarında, havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların patlayıcı ortam oluş‐
turma ihtimali bulunmayan ancak böyle bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için ge‐
çerli olduğu yerler. Not: Tabaka, tortu veya yığın halinde tutuşabilir tozların bulunduğu yerler, patlayıcı ortam oluştura‐
bilecek diğer bir kaynak olarak dikkate alınmalıdır. 97 




PATLAMADAN KORUNMA ÖNLEMLERİ Patlama tehlikesine neden olabilecek yanıcı gazlar, buharlar, sisler veya tutuşabilir tozların isteyerek veya istemeyerek ortaya çıkması halinde, bunların güvenli bir yere uygun şekilde yönlendirilmesi ve‐
ya uzaklaştırılması sağlanır, bunun yapılması pratik olarak mümkün değilse yayılmalarını önleyecek başka uygun önlemler alınır. Eğer patlayıcı ortam birkaç çeşit parlayıcı ve/veya yanıcı gazlar, buharlar, sisler veya tozlardan olu‐
şuyorsa, alınacak koruyucu önlem en yüksek riske uygun olur. Özellikle, çalışanların ve çalışma ortamının statik elektrik taşıyıcısı veya üreticisi olabileceği durum‐
larda belirtilen tutuşturma riskinin önlenmesinde, statik elektrik boşalmaları da dikkate alınır. Tesis, ekipman, koruyucu sistemler ve bunlarla bağlantılı cihazların patlayıcı ortamda güvenle kullanı‐
labileceğinin, Patlamadan Korunma Dokümanında belirtilmesi halinde bunlar hizmete sokulabilir. Bu kural Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemlerle İlgili Yönetmeli‐
ğe (94/9/AT) göre ekipman veya koruyucu sistem sayılmayan ancak tesiste yerleştirildikleri yerlerde kendileri bir tutuşturma tehlikesi oluşturan iş ekipmanları ve bağlantı elemanları için de geçerlidir.  Yapılan risk değerlendirmesinin gerektirmesi halinde;  Her hangi bir güç kesilmesinin ilave risklere neden olabileceği durumlarda, bu durumda kullanıla‐
cak ekipmanın ve güvenlik sistemlerinin, tesisin diğer kısımlarından bağımsız olarak güvenli bir şekilde çalışmasını sürdürmesi mümkün olmalıdır.  Otomatik proseslerde amaçlanan çalışma koşullarından her hangi bir sapma meydana geldiğinde, otomatik sistemle bağlantılı ekipmana ve koruyucu sistemlere güvenliği tehlikeye atmamak şar‐
tıyla el ile müdahale yapılabilir. Bu müdahale sadece bu işte yetkili çalışanlar tarafından yapılır.  Sistemin acil durdurulması halinde, biriken enerji mümkün olduğu kadar çabuk ve güvenli bir şe‐
kilde boşaltılır veya tehlike oluşturmayacak şekilde izole edilir. EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE UYULACAK KRİTERLER  Özellikle gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipman kullanılır.  Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,  Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,  Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman. Kategori M1  Kömür madenlerinde Muhtemel Patlayıcı ortamlarda sürekli çalışması gereken teçhizatlar Kategori M2  Kömür madenlerinde Muhtemel Patlayıcı ortam algılandığı zaman çalışması gereken teçhizatlar 98 PATLAYICI ORTAM OLUŞABİLECEK YERLER İÇİN UYARI İŞARETİ  Patlayıcı ortam oluşabilecek yerler için uyarı işareti; üçgen şeklinde, siyah kenarlı, sarı zemin üzerine siyah yazılı ve sarı zeminin işaret alanının en az % 50'si olacak şekilde aşağıda belirtilen şekil ve renk‐
lerde olur. KAPALI ORTAMLARDA İSG Zehirli Gazlar Havadan Ağır Gazlar Patlayıcı Gazlar Karbonmonoksit Etan Metan Azot oksitleri Propan Etan Hidrojensülfür Bütan Propan Kükürtdioksit Argon Bütan Radon gazları Karbondioksit Asetilen Hidrojen siyanür Azot Hidrojen Azot oksitleri Karbonmonoksit Hidrojensülfür Hidrojensülfür Kükürtdioksit LPG Radon gazları DOĞALGAZ Boğucu Gazlar Havadan Hafif Gazlar Metan Metan Etan Karbonmonoksit Propan Helyum Bütan Asetilen Asetilen Doğalgaz Argon Hidrojen Helyum Amonyak Karbondioksit Azot  Kapalı Alan Çalışmaları öncesinde ortam atmosferinde bulunan parlayıcı, patlayıcı gaz konsantrasyo‐
nu ölçümünde kullanılan Cihaza Explozimetre denir.  Karbonmonoksit: Kanda hemoglobin ile birleşerek karboksihemoglobin bileşimine neden olan mad‐
de, Tam olmayan yanmalarda açığa çıkar. Havadan çok az hafiftir.  Karbondioksit sadece BOĞUCUDUR. 99  Zehirli ve patlayabilir gaz girişi olan Kapalı alanlarda çalışmalarda yapılması gereken doğru işlem sırası  Alanı tehlikelerden izole et  Alanı havalandır  İç atmosferi test et  Kapalı alana gir  Zehirli ve patlayabilir gaz girişi olan Kapalı alanlarda çalışmalarda  LEL: 0 veya Gas Free olmadan asla ısıl işlem izni verilmez  Gas Free: Kapalı alanlarda patlayıcı gazı sıfırlayıp temizleme işleminin bilinen ismi  Oksijen basılarak havalandırmaya izin verilmez.  Kullanılan havalandırma tertibatları Exproff olacaktır.  24 volt değerinde seyyar akülü lambalar kullanılmalıdır  Metan  Renksiz, Kokusuz ve havadan hafiftir  Metan gazının alt patlama limiti % 5 kabul edilir  Metan gazının üst patlama limiti % 15 kabul edilir  Yer altı Kömür madenlerinde Metan gazının en şiddetli patlama konsantrasyonu % 9.5 kabul edi‐
lir  Karbondioksit  Atmosfer havasında, hacim bakımından % 0.3 ‐ 0.4 oranında bulunur  Renksiz ve kokusuzdur  Havadan ağırdır  Kapalı alanlarda asla yalnız çalışılmamalıdır, En az 1 kişi dışarıda kalmalıdır  Kapalı alanlarda Havalandırma yapılamıyorsa; Solunum ekipmanları kullanılmalıdır  Dikkat!  Oksi‐gaz kaynağı,  Alevle kesme,  Isıtma işlemleri yaparken havalandırmaya özel bir önem gösterilmelidir! Yoksa nitrik‐oksitlerin değerleri limitleri aşabilir 100 YÜKSEKTE ÇALIŞMALARDA İSG YÜKSEKLİK:  İnsandan insana değişen yükseklik kavramı; İnsanların ikinci bel omurunu geçen yerler yüksek ola‐
rak kabul edilir. YÜKSEKTE ÇALIŞMA:  Seviye farkı bulunan ve düşme sonucu yaralanma ihtimalinin oluşabileceği her türlü alanda yapılan çalışma; yüksekte çalışma olarak kabul edilir. NOT: Yönetmelikte yüksekte çalışma ile ilgili hiçbir sınır rakamsal değer verilmemiştir.  Yüksekten düşmeyi durdurucu ve önleyici bir kişisel koruyucu donanımlar;  Paraşüt tipi emniyet kemeri,  Geri sarmalı düşmekten koruyucu makara sistemi  Şok emici halat,  Lanyard,  Karabina,  D halkası,  Bel tipi emniyet kemeri,  Yatay ve Düşey Yaşam Hatları  Oturma kuşakları  Kurtarıcı yelekler  Ankraj noktaları NOT: Güvenlik ağları kişisel koruyucu donanım değildir, ortama yönelik koruma yaparlar.  Yüksekte çalışmalarda emniyet kemerleri sadece;  Sağlam ve standartlara uygun iskelelere  Kolon ve kirişler, döşeme, perde gibi yapısal elemanlara  Çelik konstrüksiyon elemanlarına  Oluşturulmuş standart ankrajlara bağlanabilir.  Yüksekte çalışmalarda kullanılan emniyet kemerleri;  Emniyet kemerleri KKD yönetmeliğine göre kategori 3 te yer alır  Kapalı alanlarda kullanılan emniyet kemerlerinin kullanılması sırasında genellikle diğer kişisel ko‐
ruyuculardan (maskeler, solunum cihazları vb.) birlikte kullanılmalıdır  Emniyet kemerleri her kullanımdan önce kontrol edilmelidir  Emniyet kemerleri standartlara uygun ve CE işaretlemesi yapılmış olacaktır.  4703 sayılı Kanunun 11. ve 12. maddesinde Kategori III içerisinde yer alan fakat CE işareti taşıma‐
yan KKD’ler hakkında cezai yaptırımlar bulunmaktadır.  KKD Kategorizasyon Rehberine Dair Tebliğ içerisindeki kategorilerde işaretleme:  Kategori I ‐ Yalnızca CE işareti zorunluluğu  Kategori II ve III ‐ CE işareti zorunluluğu, Onaylanmış kuruluş inceleme zorunluluğu, AT inceleme‐
si  Kategori III ‐ CE işareti zorunluluğu, Onaylanmış kuruluş inceleme zorunluluğu, AT incelemesi ve ISO 9001 101  İSG kuralları açısından, 50 km/saat rüzgâr hızından daha fazla hızlarda yüksekte çalışma yapılmama‐
lıdır  Dış cephe asansörüne yalnızca Teras ve zeminden binilir ve inilir.  Dış cephe asansörüne (Asma iskele) 45 km/saat rüzgâr hızından daha fazla hızlarda çalışma yapıl‐
mamalıdır  Çalışan, İş güvenliği ekipmanları sağlam olarak teslim aldığı ve kullanımı eğitim olarak verildiği zaman düzenlenen forma; Kişisel Koruyucu Donanım Taahhüt ve Tesellüm Formum denir. Bazı önemli Ekipman Standartları EN 361: Paraşüt tipi emniyet kemeri Standart numarasıdır.  TS EN 1263‐1 ve TS EN 1263‐2: güvenlik ağlarının standart numarası Yapı alanında kullanılan güvenlik ağının kullanma kılavuzu işyerinde bulundurulur.  EN 355: Yüksekten Ani Düşmeyi Önleyici Şok (Enerji) Absorberların standart numarası  İskele Platformun korkulukları 1 metre yüksekte olmalı ve kenar süpürgelikleri en az 15 cm yüksek‐
likte olmalıdır. Merdivenlerde 4/1 kuralı  El merdivenin düzgün ve yatay bir alana, alt kısmı ile duvar arasındaki mesafe Dikey boyunun yaklaşık dörtte biri olacak şekilde yerleştirilmiş olacaktır.  Merdivenlere tırmanırken daima 2 el ve bir ayak veya 2 ayak ve bir el kesinlikle merdivene tutunma‐
lıdır.  Yüksekte yapılan geçici işlerde, iş ekipmanının kullanımı ile ilgili olarak düşmeleri önleyen toplu ko‐
rumaya yönelik koruyucular Seyyar ve sabit merdiven başlarında zorunlu kesintiye uğrayabilir. 102 YAPI İŞLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YAPI İŞLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÖNETMELİĞİ;  YOL YAPIM İŞLERİ,  METRO,  İSKELE,  BARAJ,  TÜNEL,  KONUT,  YER ALTI, YER ÜSTÜ TÜNEL,  GEMİ İNŞA,  YIKIM,  KAZI,  SÖKME  KUYU AÇMA  BOYA işlerini yapı işinden sayar.  Madenlerin yeraltı veya yerüstünden çıkarılması, Madenlerin sondaj kuyuları açılarak çıkarılması, arama amacıyla sondaj yapılması Yapı işi SAYILMAZ BİLDİRİM  İşveren yapı işine Başlamadan Önce,  Yapı işi 30 günden fazla sürecek ve devamlı olarak en az 20 işçi çalışacak,  İşin büyüklüğü 500 yevmiyeyi aşacak durumda ise; (1 günlük çalışma karşılığı 1 yevmiyedir) İşyerinin bağlı bulunduğu Çalışma İş Kurumu İl Müdürlüğüne bildirim yapılacaktır  Bildirim İçeriğinde  İşverenin ad ve adresi (mahalle, cadde, sokak, numara, ada, parsel, semt, ilçe ve il adları)  Görevlendirilmesi halinde proje sorumlusunun adı ve adresi  Proje uygulama safhasındaki sağlık ve güvenlik koordinatörünün veya koordinatörlerinin adı ve adresi  İşin şekli (yol, baraj, tünel vb.)  İşin başlama ve bitiş tarihi  Alt işverenlerin ismi  Çalışan Sayısı olacaktır.  Proje Sorumlusu: İşveren tarafından görevlendirilen ve işveren adına projenin hazırlanmasından, uygulanmasından ve uygulamanın kontrolünden sorumlu gerçek veya tüzel kişiyi,  Sağlık ve Güvenlik Koordinatörü: Projenin hazırlık ve uygulama aşamalarında, işveren veya proje sorumlusu tarafından sorumluluk verilen ve bu belirtilen sağlık ve güvenlikle ilgili görevleri yapan gerçek veya tüzel kişileri,  Uygulama Koordinatörü: Projenin uygulanması aşamasında işveren veya proje sorumlusu tarafından sorumluluk verilen ve sağlık ve güvenlikle ilgili görevleri yapan gerçek veya tüzel kişi  Sağlık ve Güvenlik Planı: Muhtemel risklerin değerlendirilip, alınacak tedbirlerin, organizasyon yapı‐
sının, çalışma yöntemlerinin ve bunlara ilişkin işlerin ne zaman ve kim tarafından yapılması gerektiği‐
nin belirlendiği, alt işverenler, kendi nam ve hesabına çalışan kişiler ve farklı çalışma ekipleri arasında sağlık ve güvenliğe dair hususların koordinasyonunun sağlanması amacıyla işveren veya proje sorum‐
lusu tarafından hazırlanan veya hazırlanması sağlanan planı,  İşveren veya Proje Sorumlusu Yapı işine başlamadan hazırlık aşamasında SAĞLIK GÜVENLİK PLANI hazırlayacaktır. 103 Proje sorumlusu ve İşverenlerin sorumlulukları 


İşveren, yükümlülükleri bizzat yerine getirebileceği gibi, kendi adına hareket etmek üzere, gerekli fenni yeterliliğe sahip olan bir veya daha fazla proje sorumlusu tayin edebilir. Sağlık ve güvenlik koordinatörleri atanmış olması ve sağlık ve güvenlik koordinatörlerinin kendi gö‐
revlerini yapmaları, alt işverenlerin sorumluluğunu etkilemez. Sağlık ve güvenlik koordinatörlerinin proje hazırlık aşamasındaki görevleri  Sağlık ve güvenlik koordinatörleri Sağlık ve güvenlik planını hazırlar veya hazırlanmasını sağlar.  Proje süresince, birbirini takip eden veya daha sonra yapılacak işler sırasında dikkate alınmak üzere sağlık ve güvenlik bilgilerini içeren sağlık ve güvenlik dosyası hazırlar.  Aynı dosyanın proje tamamlandıktan sonra temizlik, bakım, tadilat, yenileme, yıkım işleri gibi her türlü yapı işinin güvenli bir şekilde yerine getirilmesi için ihtiyaç duyulan bilgileri de içermesi sağ‐
lanır.  Aynı anda veya birbiri ardına yapılacak iş ve iş aşamalarının belirlendiği iş programlarının oluştu‐
rulması için teknik ve organizasyona yönelik kararların koordinasyonunu.  İşin ya da iş aşamalarının tamamlanması için ilgili meslek disiplinindeki kriterler de dikkate alına‐
rak yapılacak süre hesabında görevlidir.  İzin verilen kişiler dışındakilerin yapı alanına girmesini önlemek üzere gerekli düzenlemeleri ya‐
par.  İşverenlerin gerekli tedbirleri uygulamasını ve gerektiğinde çalışanların ve kendi nam ve hesabına çalışanların korunmasını, belirtilen sağlık ve güvenlik planının yapılmasının gerektiği durumlarda bu planın uygulanmasını koordine eder.  Aynı yapı alanında, işe sonradan katılanlarda dâhil olmak üzere, işveren veya alt işverenler ara‐
sında organizasyonu sağlar, iş kazaları ve meslek hastalıklarından çalışanları korumak üzere işve‐
renlerce yapılan çalışmaları koordine eder.  Özetle Uyulacak kuralları yazılı olarak işverene veya proje sorumlusuna bildirir, işverenin bun‐
ları yapıp yapmadığını kontrol eder.  Yapı işyeri işverenlerinin veya proje sorumlularının bazı şartlara bağlı olmak kaydıyla yükümlü olduğu hususlar;  Koordinatör atanması  Sağlık ve güvenlik planı hazırlanması  Çalışma İş Kurumu İl Müdürlüğüne Bildirim İSKELELER  İSKELE KONTROLÜ  Kullanılmaya başlamadan önce,  Haftada bir,  Üzerinde değişiklik yapıldığında veya belli bir süre kullanılmadığında,  Kötü hava şartları veya sismik sarsıntıya veya sağlamlığını ve dayanıklılığını etkileyebilecek diğer koşullara maruz kaldığında kontrol edilecektir. 104 

























KORKULUKLAR Platformdan korkuluk en az 100 cm. yükseklikte olmalıdır. Herhangi bir yönden gelebilecek en az 125 kilogramlık yüke dayanıklı ana korkuluk olmalıdır. Korkuluk Platformuna bitişik, en az 15 santimetre yüksekliğinde topuk levhası olmalıdır Topuk levhası ile ana korkuluk arasında açıklıklar 47 santimetreden fazla olmayacak şekilde konulan ara korkuluk bulunması sağlanır. İskelelerde geçiş amacıyla en az 60 santimetre genişliğinde geçitler kullanılır. Ön yapımlı bileşenlerden oluşan cephe iskelelerinde taşıyıcı sisteme ait dairesel kesitli düşey ve yatay elemanların anma dış çapının en az 48,3 milimetre olması, anma et kalınlıklarının ise malzeme cinsi‐
ne ve en küçük akma dayanımına uygun olması sağlanır. Ön yapımlı bileşenlerden oluşan cephe iskeleleri ve iskele şeklinde kullanılan geçici iş ekipmanlarının, TS EN standartlarına ve ilgili diğer ulusal standartlara, uygun değilse kullanılamaz. Seçilen iskelenin kurulum ve kullanım şekline göre sağlamlık ve dayanıklılık hesapları üreticiden te‐
min edilir, mevcut değilse yapılır veya yaptırılır. Bu hesaplar yapılmadan veya yapılan hesaplar sonu‐
cunda iskelenin güvenli olmadığının tespit edilmesi halinde iskeleler kullanılamaz. İskele sistemlerinin kurulması, kullanılması ve sökümünde İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık Gü‐
venlik Şartları Yönetmeliğinde belirtilen hükümlere uyulur. İskelelerin taşıyabilecekleri azami ağırlıklar, levhalar üzerine yazılarak iskelelerin uygun ve görülebilir yerlerine asılır. Belirtilen bu ağırlıkları aşan yükler iskelelere yüklenmez. İskelelerin üzerine moloz ve artıklar ile geçişi engelleyecek malzemeler bırakılmaz. Madeni cephe iskeleleri statik elektriğe karşı uygun şekilde topraklanır. Asma İskeleler (dış cephe cam temizliğinde kullanılan iskeleler) çalışma konumunda devreye sokula‐
bilecek durdurma fren sistemleriyle donatılır. Ayrıca iskelelerde düşmeyi önleyici teçhizat ve ikincil fren sistemleri bulunur. Güç tahrikli halatlı asma iskele sistemlerinde, aşırı yük algılama sistemleri, otomatik hız algılayıcı sistemler, en düşük ve en yüksek çalışma seviyelerinde devreye girecek halat sonu gibi güvenlik sis‐
temleri bulunur. İskele sistemlerinde çalışan sayısı kadar dikey yaşam hattı oluşturulur. 3 çalışan varsa 3 halat olacak‐
tır. Ön yapımlı bileşenlerden oluşan cephe iskeleleri ve iskele şeklinde kullanılan geçici iş ekipmanlarının, TS EN 12810‐1, TS EN 12810‐2, TS EN 12811‐1, TS EN 12811‐2, TS EN 12811‐3 Standartlarına ve ilgili diğer ulusal standartlara, konu ile ilgili ulusal standart bulunmaması halinde ilgili uluslararası stan‐
dartlara uygun olması sağlanır. İskele kontrol ve bakımları TS EN 1495 + A2, TS EN 1808 ve TS EN 12811‐3 standartlarında belirtilen kriterlere uygun olarak yapılır. En az 6 ayda bir kere muayene ve kontrol edilecek ve sonuçlar yapı iş defterine yazılacaktır. İskelelerin kurulması, sökülmesi veya üzerinde önemli değişiklik yapılması;  Görevli inşaat mühendisi,  İnşaat teknikeri veya yüksek teknikeri;  Tersanelerde ise gemi inşaatı mühendisi gözetimi altında ve özel riskleri ve ayrıca aşağıda belir‐
tilen hususları kapsayan konularda yapacakları işle ilgili yeterli eğitim almış çalışanlar tarafından yapılır. İskelelerin kurulması, sökülmesi veya değişiklik yapılması ile ilgili planların anlaşılması, İskelelerin kurulması, sökülmesi veya değişiklik yapılması sırasında güvenlik, Çalışanların veya malzemelerin düşme riskini önleyecek tedbirler, İskelelerde güvenliği olumsuz etkileyebilecek değişen hava koşullarına göre alınacak güvenlik önlem‐
leri, İskelelerin taşıyabileceği yükler, İskelelerin kurulması, sökülmesi veya değişiklik yapılması işlemleri sırasında ortaya çıkabilecek diğer 105 
riskler. Yüksekte yapılan çalışmalar işveren tarafından görevlendirilen ehil bir kişinin gözetim ve kontrolü altında gerçekleştirilir.  Yapı alanında kullanılan güvenlik ağıları standartlara uymak zorundadır.  Güvenlik ağlarının kullanma kılavuzu işyerinde bulundurulur.  Herhangi bir sebeple betonarme platform kenarında güvenli korkuluğun bir kısmının geçici olarak kaldırılmasının gerektiği durumlarda güvenlik ağı kullanılarak çalışma yapılabilir. 


Dinlenme ve barınma yerleri; Barınma amacıyla çadır ve branda kullanılmaz. Meskûn mahal dışında, yol, demiryolu, köprü inşaatı gibi açık havada yapılan çalışmalarda, barınma ve benzeri ihtiyaçları gidermek amacıyla, sadece yanmaz malzemelerden yapılmış çadırlar kullanılabi‐
lir. Dinlenme ve barınma yerlerinde sigara içmeyenlerin sigara dumanından korunmaları için gerekli tedbirler alınır. 







Kazı İşleri; Kazı (yan) yüzlerinde aşağıda belirtilen durumlarda genel kontrol yapılır, kontrol sonucunda çalışma ortamının güvenli olduğu belirtilmeden çalışmaya başlanılmaz;  Her vardiyadan önce,  Patlatma yapılıyorsa her patlatmadan sonra,  Beklenmedik parça düşmelerinden sonra,  Desteklerdeki önemli bir zarardan sonra,  Şiddetli yağış, don ve kardan sonra. Meskûn mahallerde kazı üzerinden geçişlerin sağlanması için ahşap veya metalden yapılmış asgari 80 santimetre eninde ve her iki tarafı korkuluklu geçitler kullanılır, Açıkta yapılan 150 santimetreden daha derin kazı işlerinde ve her derinlikte yapılan temel ve kanal kazılarında yan yüzeylerin altlarının şerit gibi kazılarak yukarıdan çökertilmesi şeklinde çalışma yapıl‐
ması engellenir. Havalandırma sisteminin arızalanması durumunda, yer altı çalışmaları durdurulur ve bütün çalışanlar tahliye edilir, uygun havalandırma sağlanıncaya kadar kimsenin içeri girmesine izin verilmez Kazı işlerinde, 1,5 metre derinlikten sonra işçilerin inip çıkmaları için el merdivenleri bulundurulmalı‐
dır Yapı alanındaki çalışma yerlerinin, barakaların ve yolların aydınlatılması  Gün ışığına yakın parlak renkte olmalı Şantiyeye giren yabancı ve misafir kişiler  İş güvenliği yönünden bilgilendirilir.  Eğitime dair tutanak tutulur,  Nezaretçi ile yönlendirilir,  Kişisel koruyucular verilir,  KKD ile zimmet tutanağı doldurulur. Şantiye içerisinde motorlu taşıtlar  Şantiye hız sınırına uyulmalıdır  Araç özel sinyal sistemlerine sahip olmalı ve sürücüsü şantiyede tehlike işaretlerine dikkat etme‐
lidir  Araç ile manevra yapılırken ve yük taşınırken yönetici ve yönlendirici personel olmalıdır 106 TÜRKİYE’DE ARAÇLARIN UYMASI GEREKEN YASAL HIZ SINIRLARI Araç cinsi Yerleşim Yeri İçinde Yerleşim yeri dışında Şehirlerarası
Çift yönlü Karayollarında Bölünmüş Yollarda Otoyollarda Tehlikeli madde taşıyan araçlar ve özel yük taşıma izin belge» veya özel izin belgesi ile karayoluna çıkan araçlarda (Belgelerinde aksine bir hüküm yoksa) 30 50 50 60 Lastik tekerlekli traktörler 20 30 40 Giremez Arızalı bir aracı çeken araçlar 20 20 30 40 İş makineleri 20 20 20 Yolun yapım, bakım veya işle‐
tilmesinden sorumlu kuruluş‐
tan izin alınmadan giremez  Merdivenler  Merdivenler uzatılmak amacıyla birbirlerine eklenemez.  Sabit Merdivenler 4 basamaktan sonra trabzan yapılacak.  4 metreden uzun taşınır merdivenlerle el merdivenleri, çelik boru veya profilden yapılacaktır.  10 metre yüksekliğini geçen sabit merdivenlerde, her 10 metrede bir dinlenme platformu yapıla‐
caktır.  Yıkım İşleri  Yıkım sırasında çıkan taş, tuğla, demir ve moloz gibi artıklar kat döşemelerinde yığılmayacaktır.  Yıkılan kısmın malzeme ve molozları kattan kata veya yere güvenlik tedbirleri alındıktan sonra atı‐
lacaktır.  Binadaki merdivenler ve bunların dayanakları en sonra yıkılacaktır. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ RİSKLERİNİ İÇEREN ÇALIŞMALARIN LİSTESİ 1. Özellikle, çalışanların toprak altında kalma, bataklıkta batma veya yüksekten düşme gibi risklerin faz‐
la olduğu işler. 2. Çalışanın kimyasal ve biyolojik özelliklerinden dolayı çalışanların sağlık ve güvenlikleri için risk oluştu‐
ran maddelerle yapılan işler. 3. Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği uyarınca, denetimli ve gözetimli alanların belirlenmesini gerektiren İyonlaştırıcı radyasyonla çalışılan işler. 4. Yüksek gerilim hatları yakınındaki işler. 5. Boğulma riski bulunan işler. 6. Kuyu, yer altı kazıları ve tünel işleri. 7. Hava beslemeli sistem kullanan dalgıçların yaptığı işler. 8. Basınçlı hava sağlanarak keson içinde yapılan işler. 9. Patlayıcı madde kullanımını gerektiren işler. 10. Ağır prefabrike elemanların montaj ve söküm işleri 11. Fiziksel özelliklerine bağlı olarak yüksek ses, titreşim, basınç farkı, toz oluşması gibi risklerin fazla ol‐
duğu işler. 107 MADEN İŞYERLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ  92/104/EEC sayılı Avrupa Birliği Direktifi ile  92/91/EEC Avrupa Birliği Direktifine paralel olarak, hazırlanmıştır. Ateşleme: Kazı işlerinde deliklere doldurulmuş olan patlayıcı maddelerin patlatılmasını, Ateşleyici: Patlayıcı madde kullanılması koşullarını yerine getirmek üzere, yeterlik belgesine sahip kişiyi, Ayak: Maden içerisinde iki galeri arasında cephe halinde üretim yapılan yeri, Baca: Maden içerisinden sürülen galeriyi, Baraj: Yeraltında yangın, su, zararlı gaz ve diğer tehlikeleri önleyici engelleri, Bür: Yerüstüyle bağlantısı olmayan kuyuyu, Cep: Galeri, varagel ve vinç dip ve başlarıyla ara katlarında ve ızgaralarda görevli çalışanların ve ateşleme görevlilerinin korunmaları amacıyla serbestçe sığınabilecekleri biçimde yapılan yuvaları, Çatlak: Ana kütleden ayrılmış, her an düşebilecek parçaları, Çatlak sökümü: Bir kademenin kazı işlerinin devamı sırasında ana kitleden ayrılmış, düşebilecek durum‐
daki parçaların temizlenmesini, Freno: Varagel üzerinde taşımayı sağlayan sistemi, Grizu: Metanın havayla karışımını, Kademe: Açık işletmelerde belirli aralık, kot ve eğimlerle meydana getirilen basamak şeklindeki çalışma yerlerini, Lağım: Taş içerisinde sürülen galeriyi, Nefeslik: Ocak havasının giriş ve çıkış yolunu, Ocak: Kuyuları ve giriş çıkış yollarıyla yeraltındaki bütün kazıları, bu kazılardan çıkan pasanın çıkartıldığı yatımlı ve düz galerileri, diğer yolları ve üretim yerlerini, çıkarma, taşıma, havalandırma tesislerini, yeral‐
tında kullanılan enerjinin sağlanmasında ve iletilmesinde kullanılan sabit tesisleri, açık işletmelerde giriş çıkış yolları ile tüm maden kazıları, bu kazılardan çıkan pasanın döküldüğü döküm sahalarını, Röset: Kuyu ve baş aşağıların dip ve başlarının katlardaki yatay yollarla olan bağlantı yerlerini, Sıkılama: Lağım deliklerine patlayıcı madde konulduktan sonra kalan boşluğun gerektiği biçimde doldu‐
rulmasını, Şev: Kademe, alın ve yüzlerindeki eğimi, Topuk: işletmelerde güvenlik için bırakılan maden kısımlarını, Varagel: Dolu araba aşağıya inerken boş arabanın yukarıya çıkmasını sağlayan ve karşılıklı ağırlık esasına göre, eğimli düzey üzerinde fren ve halat kullanılarak yapılan taşıma yerini,  Sondajla maden çıkarma işlerinin yapıldığı işyerleri:  Madenlerin sondaj kuyuları açılarak çıkarılması,  Arama amacıyla sondaj yapılması,  Çıkarılan madenlerin işlenmesi hariç satışa hazırlanması işlerini kapsar.  Yeraltı ve yerüstü maden işlerinin yapıldığı işyerleri:  Madenlerin yeraltı veya yerüstünden çıkarılması,  Madenlerin çıkarma amacıyla araştırılması,  Çıkarılan madenlerin işlenmesi hariç, satışa hazırlanması işlerini, ifade eder. 108  Teknik Nezaretçi: İş sağlığı ve güvenliği gereklerinin yerine getirilmesinden ve işletmenin teknik esas‐
lar çerçevesinde çalıştırılmasından sorumlu, maden mevzuatına göre görevlendirilmiş maden mü‐
hendisi  Teknik nezaretçi, en az 15 günde bir, ocağın işçi çalıştırılan yerlerini denetlemek, sonucunu, noterce onaylı teknik nezaretçi rapor defterine, öngöreceği öneri ve önlemlerle birlikte yazıp imzalamak zo‐
rundadır.  Deneyimli işçi: Ocak içinde, herhangi bir işte, en az 6 ay çalıştıktan sonra, bu işi yalnız başına yapabi‐
leceklerine ve ocağın güvenlik ve çalışma koşullarına uyum sağladıklarına yetkililerce kanaat getirilen işçiler deneyimli işçidir.  İşveren,  Sağlık ve güvenlik dokümanı hazırlanmasını ve güncellenmesini sağlar. Sağlık ve güvenlik dokümanında özellikle aşağıdaki hususların yer almasını sağlar;  Çalışanların işyerinde maruz kalabilecekleri psikososyal riskler dâhil olmak üzere risklerin belir‐
lenmesi ve değerlendirilmesi.  Alınacak uygun tedbirler ile hazırlanması gereken yönergelerin ve planların hazırlanması.  Çalışma yerlerinin ve ekipmanın güvenli şekilde düzenlenmesi, kullanılması, bakımının yapılması.  Sağlık ve güvenlik dokümanının işyerinde çalışmaya başlanılmadan önce hazırlanmasını ve önemli değişiklikler veya ilave yapıldığında ya da işyerinde meydana gelen iş kazası; çalışan, işyeri ya da iş ekipmanını zarara uğratma potansiyeli olduğu halde zarara uğratmayan olaylardan sonra gözden geçirilmesini ve ihtiyaç halinde revize edilmesini sağlar.  İşveren, gerekli kayıt ve bildirimleri yapar.  Bir işyerinde birden çok işverene ait çalışanların bulunması durumunda,  Her işveren kendi kontrolü altındaki işlerden sorumludur.  Ancak işyerinin tamamından sorumlu olan işveren, çalışanların sağlık ve güvenliğinin korunması ile ilgili tedbirlerin uygulanmasını koordine eder.  Kendisine ait sağlık ve güvenlik dokümanında koordinasyonun amacını ve bu koordinasyonu sağ‐
lamak için alınacak tedbirler ile uygulanacak yöntemleri belirler.  Bu koordinasyon her bir işverenin Kanunda belirtilen sorumluluğunu etkilemez.  Daha önce hazırlanan mevcut sağlık ve güvenlik dokümanları bir yıl içerisinde bu Yönetmelik hü‐
kümlerine uygun hale getirilir.  Sondajla Maden Çıkarmada İSG  Sağlık ve güvenlik dokümanında, gerekli görülmesi halinde çalışılan yerler gözetim yapan kişi ta‐
rafından her vardiyada en az bir defa kontrol edilir.  Tek vardiyayla çalışılan işyerlerinde veya tatil gibi güvenliği riske sokacak kadar ara verilmesinden sonra, çalışanlar ocağa girmeden ve herhangi bir faaliyete başlanmadan önce, sorumlu kişiler ta‐
rafından ocağın her yeri sağlık ve güvenlik yönünden denetlenir; çalışamaya uygun şartların varlı‐
ğı tespit edilmeden ocağa girilmesine izin verilmez.  Her işyeri için çalışanların  Sağlık ve güvenliklerinin korunması,  Patlayıcı maddelerin taşınması, Depo edilmesi,  İş ekipmanlarının güvenli bir şekilde kullanılması için gerekli kuralları belirleyen yazılı talimatlar hazırlanır. Bu talimatlar, acil durum ekipmanlarının kullanımına ve işyerinde veya işyeri yakının‐
daki herhangi bir acil durumda nasıl hareket edileceğine ilişkin bilgileri de kapsar. 109  Sağlık ve güvenlik dokümanında, gerekli görülmesi halinde;  Hem Tehlikeli işlerin Yapılmasında, hem de diğer işlerle etkileşmesi sonucu ciddi tehlikelere ne‐
den olabilecek rutin işlerin yapılmasında bir çalışma izin sistemi uygulanır.  Yapılacak işten önce, iş sırasında ve iş bitiminde uyulacak şartları ve alınacak tedbirleri belirten çalışma izni, çalışmaya başlanmadan önce yetkili bir kişi tarafından yazılı olarak verilir.  Mekanik ve elektrikli ekipmanın seçimi, kurulması, uygun yerlere yerleştirilmesi, hizmete alınması, işletilmesi ve bakımında, çalışanların sağlık ve güvenliği için;  Makina Emniyeti Yönetmeliği  İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği hükümleri dikkate alınır.  İşyerinde, elektrik şebekesini ve şebekedeki sabit aygıt ve tesislerin yerlerini gösteren, ölçekli, ayrıntı‐
lı ve güncel bir plan bulundurulur.  Yeraltı ocaklarında kullanılacak ekipman ve tesisatlar ile bu tip madenlerin grizu gazı ve/veya yanıcı tozlar tarafından muhtemel tehlike oluşturabilecek yerüstü tesislerinde kullanılan parçalar  Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemler ile İlgili Yönetmelik (94/9/AT)'te belirtilen I. Grup Teçhizat kategorisine uygun olmalıdır.  Çalışma gerilimi 42 voltun üzerinde ise, elektrik kaçağı yapabilecek elektrikli aygıtlar ve madeni kı‐
sımlar, topraklamayla güvenlik altına alınır.  Ocak içi şebekesine ve buna bağlı devrelere ait topraklama iletkenlerinde kesiklik veya kopukluk bu‐
lunmayacak; kablo ekleme kutuları veya başlıklarında, güvenli biçimde köprüleme yapılır.  Bağlantı yerlerinde boya, oksit ve pas nedeniyle topraklama direncinin yükselmesine izin verilmez.  Elektrik tesisatıyla ilgili mevzuat, başka bir topraklama sistemine izin vermedikçe, ocak içi şebeke‐
sinin herhangi bir noktasındaki topraklama, ancak ocak dışındaki bir topraklama tesisiyle birleştirile‐
rek yapılabilir.  Sağlık ve güvenlik dokümanında gerekli görülmesi halinde;  Elektrikli tesisatlar ve içten patlamalı motorların gücünü otomatik olarak kesen aygıtlar, belirlen‐
miş yerlerdeki gaz birikimlerini otomatik ve devamlı olarak ölçen kontrol aygıtları ve otomatik alarm sistemleri sağlanır.  Otomatik ve mekanik ölçüm sonuçları sağlık ve güvenlik dokümanında öngörüldüğü şekilde kayıt altına alınır ve saklanır.  Zararlı ortam havasından korunma;  Zararlı maddelerin çıkışının kaynağında engellenmesi,  Kaynağından emilmesi veya uzaklaştırılması,  Bu maddelerin ortam havasındaki yoğunluğunun azaltılması, gibi tedbirler alınarak çalışanların risk altında olması önlenir.  Patlayıcı maddeler ve ateşleyiciler;  Depolanması,  Taşınması,  Kullanılması, Sadece bu konuda yetkili ve ehil kişiler tarafından yapılır.  Bu işler, çalışanlar için risk oluşturmayacak şekilde organize edilir ve yürütülür.  İşletmelerin yapısına uygun nitelikte patlayıcı maddeler ve kapsüller kullanılır.  Patlayıcı maddeleri yeterlilik belgesine sahip ateşleyicilerden başkasının almasına ve ateşlemesine izin verilmemelidir. 110  PATLAYICI MADDE DEPOSU  50 kilogramdan az patlayıcı madde bulunan depolara ana yoldan 90 derecelik bir yolla girilmeli  Daha çok patlayıcı madde bulunan depolara 90 derecelik iki dirsek oluşturan yolla girilmeli ve patlayıcı madde deponun son kısmına konulmalıdır.  Bir patlama olasılığına karşı, patlayıcı madde depolarının karşısına, dirseklerden en az üç metre derinlikte hız kesici cepler yapılmalıdır.  Yeraltı deposunda, sıcaklığın 8 dereceden aşağı ve 30 dereceden yukarı olmaması sağlanır.  Patlayıcı madde dağıtımı, depo çıkışındaki özel bir cepte yapılır ve buralarda statik elektrik bo‐
şalmasına karşı gereken tedbirler alınır.  Patlayıcı maddeler özel sandıklar içinde taşınır ve bu sandıkların içine başka bir madde konula‐
maz.  Kapsüllerle diğer patlayıcı maddeler aynı kap içinde bir arada bulundurulamaz ve taşınamaz.  Ateşleyici, manyeto ve sandıkların anahtarlarını kendi üzerinde bulundurur.  Ateşleyicinin vücudundaki statik elektriğin boşaltılması için gerekli tedbirler alınır.  Bir kişinin taşıyabileceği patlayıcı madde miktarı 10 kg’ı geçemez.  Patlayıcı madde depolarında, patlayıcı madde ve bu maddelerin tüketim kaydı tutulur.  Sıkılama maddesinin boyu 40 santimetreye kadar olan kartuşlar için 35 santimetredir.  Fazla her kartuş için, kartuş boyunun yarısı kadar, sıkılama maddesi eklenir.  Patlayıcı maddenin boyu, delik derinliğinin yarısını geçemez.  Artan boşluk, sıkılama maddesiyle doldurulur.  Lağım deliklerinin doldurulması ve sıkılanması, bizzat ateşleyici veya onun gözetim ve sorumlulu‐
ğu altında bu konuda deneyimli usta veya çalışan tarafından yapılır.  Sıkılama iletken olmayan özel çubuklarla yapılır.  Fitiller ve kapsüller özel kapsül pensesiyle sıkıştırılır.  Kapsüller kartuşlara ateşleme yapılacağı sırada yerleştirilir ve lağım delikleri ancak ateşlenecekleri zaman doldurulur.  Kapsül tellerinin uçlarının temizlenmesi, birbirlerine ve ateşleme tellerine bağlanması ve ateş‐
lenmesi işini bizzat ateşleyici yapar.  Lağım atılacak yeri en son ateşleyici terk eder.  Beşten çok lağımın aynı zamanda ateşlenmesi seri halinde elektrikle yapılır.  Yanıcı ve parlayıcı gazlar bulunan tozların yanması ve patlaması tehlikesi olan ocaklarda, fitille ateşleme yapılamaz.  Elektrikli kapsülle ateşleme yapılan yerlerde lağım deliklerine teknik amonyum nitratın doldurul‐
masında kullanılan pnömatik ve mekanik araçlar uygun biçimde topraklanır.  Doldurulacak lağım sayısı, elektrikli ateşleme aracının patlatabileceği kapsül sayısının yarısını ge‐
çemez.  Ateşlemeden önce, bütün bağlantılar gözden geçirilir ve özel ölçüm aygıtları ile devre kontrolü yapılır.  Lağım atıldıktan sonra, elektrikli ateşlemede en az 5 dakika, Fitil veya benzeri ateşlemede 1 saat geçmeden ve yetkili kimseler tarafından dikkatle muayene edilip tehlike kalmadığı bildirilmedikçe ateşleme alanına kimsenin girmesine izin verilmez.  Patlamamış patlayıcı madde artıkları, bir sorumlu kişinin gözetiminde, mümkünse o lağımı delen çalışan tarafından, patlamamış lağım deliğinin en az 30 santimetre yakınında, ona paralel başka bir delik delinip doldurularak ateşlenir.  Ateşleyici, lağım deliğinde kalan patlamamış patlayıcı maddeleri zararsız hale sokamazsa, baca‐
daki çalışmayı durdurur; 111  Patlayıcı maddelere ilişkin yönerge:  Patlayıcı madde depolarının yerini gösterir planlar,  Ateşleyiciler ile patlayıcı madde depolarına girmeye yetkili çalışanların listesi,  Patlayıcıları nem, bozulma ve donmaya karşı korumak için alınacak tedbirler,  Patlayıcı madde tüketim planı,  Tecrit (ayırma) tedbirleri,  Havalandırma,  Patlama ve yangına karşı alınacak tedbirler,  Yangın halinde gaz ve dumanların boşaltılması,  Patlayıcı maddelerin taşınmasına dair kuralları ile ilgili hususlar yer alır.  Taşıma ile ilgili hususlar  Kurtarma işleri gibi özel durumlar hariç olmak üzere çalışanlar sadece insan taşımak için imal edilmiş araçlarla taşınır.  Lokomotiflerin önünde beyaz veya sarı, son arabanın arkasında da kolay görülür kırmızı bir işaret lambası bulundurulur.  Arama, kurtarma ve tahliye  İşveren Arama, kurtarma ve tahliye konusunda yeterli sayıda destek elemanı görevlendirilir.  İşyerlerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmelik kapsamında destek elemanı görevlendirme zo‐
runluluğunun 10'dan az olduğu ve çalışan sayısının da 10'dan az olduğu ocaklarda en az 10 çalı‐
şanın konu ile ilgili eğitim alması sağlanır. (Yönetmelikte aynen bu ifade var)  Kaçışın zor olduğu, zaman aldığı veya sağlığa zararlı havanın solunabileceği veya oluşabileceği yerlerde, temiz hava sağlayan taşınabilir solunum cihazları bulundurulur.  Bu cihazlar en kısa sürede ve kolaylıkla ulaşılabilir ve kullanıma hazır şekilde muhafaza edilir.  Yer altı ve yerüstü maden işyerlerinde arama, kurtarma ve tahliye ekiplerinin hızlı ve etkili bir şe‐
kilde müdahale edebilmesi için uygun bir kurtarma istasyonu kurulur.  Ancak, yarıçapı en çok 50 kilometre olan alan içinde bulunan maden işyerleri, merkezi bir yerde, ortaklaşa bir kurtarma istasyonu kurabilirler.  Bu hüküm, aynı işyerinin çeşitli ocakları için de geçerlidir.  İşyerleri, bu istasyonun kuruluş ve yönetim giderlerini, çalıştırdıkları çalışanların sayısına göre ara‐
larında paylaşırlar.  Dinlenme yerleri  Yapılan işin özelliği nedeniyle çalışanların sağlığı ve güvenliği açısından gerekli hallerde veya 10 ve daha fazla çalışanın bulunduğu işyerlerinde uygun bir dinlenme yeri sağlanır. 112 YERÜSTÜ MADEN İŞLERİNİN YAPILDIĞI İŞYERLERİNDE UYGULANACAK ASGARİ ÖZEL HÜKÜMLER  Çalışma yapılan her kademeye ait en az bir adet çalışma yolu olur.  Yıldırım düşmesi tehlikesi varsa; elektrikli kapsülle ateşleme yapılan açık ocaklarda, lağım delikleri gerekli tedbirler alınmadan doldurulmaz.  Tehlike lağımın doldurulması sırasında meydana gelmişse doldurma işlemi derhal durdurulup, patla‐
manın olağan etki alanı dışına çıkılır ve tehlike geçinceye kadar bu alana kimsenin girmemesi için ge‐
rekli tedbirler alınır.  Kazı ya da lağımlarla oyularak kademe alınlarının askıya alınması (ters ıskarpa) suretiyle çalışılması yasaktır.  Elle kazı ve yükleme yapılan açık ocaklarda kademe yüksekliği 3 metreyi geçemez.  Bu ocaklarda şev açısı ise, jeolojik ve yapısal özellikler de dikkate alınarak;  Sağlam arazide 60 dereceyi,  Çöküntülük ve ezik arazide, kum, çakıl ve dere tortuları olan yerlerde, killi tabakalarda, ayrışı‐
ma uğramış kalkerlerde, parçalanmış volkanik taş ve tüflerde 45 dereceyi,  Kaygan ve sulu yerlerde 30 dereceyi geçemez.  Açık işletmelere ilişkin yönerge: Kazıcı ve doldurucu makinaların çalıştırıldığı veya derin lağım delik‐
lerinin uygulandığı işyerlerinde yönerge hazırlanır.  Kademelere verilecek en çok yükseklik,  Güvenle çalışmaya imkân verecek kademe düzlüğü, genişliği,  Çalışılan yerin özelliğine, jeolojik, tektonik yapısına ve fiziksel özelliğine göre kademelere verilme‐
si gereken şev derecesi,  Lağım atılacak yerin özelliğine göre, lağım derinliği, lağım aralıkları ve lağım deliğiyle kademe yü‐
zünün dibi arasındaki uzaklık ve buna göre konulması gereken patlayıcı madde miktarı,  Ateşleme sırasında çalışanların ve makinaların güvenlikleri için alınması gereken tedbirler,  Makinaların çalışma koşulları, manevra yerleri, yükleme, taşıma ve boşaltma işlerinde uygulana‐
cak güvenlik tedbirleri,  Patlayıcı madde doldurma, sıkılama ve ateşleme sırasında alınacak güvenlik tedbirleri,  Çalışma yerlerine görevlilerden başkalarının girmesine karşı tedbirler,  Patlayıcı maddelerin depolanması, kullanılacakları yere güvenli biçimde taşınmaları ve kullanılma‐
larına ilişkin tedbirler, gibi hususlar yer alır. 113 YERALTI MADEN İŞLERİNİN YAPILDIĞI İŞYERLERİNDE UYGULANACAK ASGARİ ÖZEL HÜKÜMLER  Yeraltı çalışma planları (İmalat haritası)  Yeraltı çalışmalarını açıkça gösterecek ölçekli bir yeraltı çalışma planı hazırlanır.  Yeraltı çalışma planları en geç ayda bir güncelleştirilir ve işyerinde bulundurulur. Tüm yeraltı ça‐
lışmalarında, çalışanların kolayca ulaşabileceği, birbirinden bağımsız ve güvenli yapıda en az 2 ay‐
rı yoldan yerüstü bağlantısı bulunur.  Bu yollar arasındaki topuk 30 metreden aşağı olmaz, bu yolların ağızları aynı çatı altında bulun‐
durulmaz.  Yeraltı çalışma yerleri ve yollar  Taşıma elle veya bir mekanik araçla yapıldığı takdirde,  Yaya yolları galeri tabanından en az 180 santimetre yükseklikte ve araçlarla galerinin yan duvar‐
larından birisi arasında en az 60 santimetre mesafe kalacak şekilde bırakılır.  Yaya yolu bırakılmasına imkân yoksa ve taşıma sırasında çalışanların geliş ve gidişine veya çalış‐
masına izin verilmişse, yolların yan duvarlarında, uygun aralıklarla, en az 2 kişinin sığabileceği ye‐
terli boyutlarda cepler yapılır.  Bu cepler boş ve temiz tutulur ve kolayca görünür hale getirilir.  Taşımanın bantlarla yapıldığı yollar bu hükmün dışındadır.  Nakliyat  Tek çıkarma sistemli kuyularda insan taşınması süresince, malzeme taşınması yasaktır. İki çıkarma sistemli kuyularda kompartımanların birinde insan taşınırken diğerinde malzeme taşınabilir.  Taşıma yollarındaki hava içinde patlamaya neden olabilecek miktarda kömür tozu bulunan veya metan oranı % 0.3'ü geçen kömür ocaklarıyla kükürt tozu bulunan kükürt ocaklarında, elektrikli lokomotifler kullanılmaz.  Kömür ve kükürt ocaklarında, benzinli lokomotiflerin ve benzinle çalışan araçların kullanılması ya‐
saktır.  Dizel lokomotiflerde egzoz gazlarının tehlikesine karşı, uygun sistemler kullanılması zorunludur.  Freno ve vinçlerle taşıma yapılırken çalışanların vinç ve varageller ile taşıma yapılan yollardan yü‐
rüyerek iniş çıkışı yasaktır.  Vinç ve varagellere ancak taşıma durdurulduğu zaman ve saççının izni alınarak girilir. İlgililer bu durumlarda önceden gerekli güvenlik tedbirlerini alırlar.  Ocaklarda kullanılacak mekanik taşıt sistemi için yönerge hazırlanır bu Yönergede;  İnsan taşıması sırasında alınacak güvenlik tedbirleri,  Taşıma yapılan yerlerde uyulacak kurallar, görevlendirilen kişiler,  Elle veya mekanik vasıtalarla taşımalar sırasında kullanılacak güzergâhlar,  Bakım ve onarım gibi durumlarda görevlendirilecek kişiler,  Zorunlu hallerde taşıma vasıtalarının hareketlerinin düzenlenmesi, kancalama ve kanca kesilmesi ve durdurulması için gerekli araç ve gereçler,  Nakliyat sırasında uygun kesit, ebat ve eğimde yolun bulunması ile ilgili hususlar,  Hız ile ilgili hususlar,  Freno ve vinçlerle taşıma yapılırken çalışanların yürüyerek iniş çıkışı ile ilgili gerekli güvenlik ted‐
birleri,  Her kafeste veya kafesin her katında taşınabilecek çalışan sayısı ile kafesler ve halatlarla ilgili gü‐
venlik tedbirleri, gibi hususlar yer alır. 114  Kuyularda taşıma  Taşıma halatıyla kafes arasındaki bağlayıcı parçaların (koşum düzeni) maruz kalabilecekleri dina‐
mik çarpma ve gerilmeler de hesaba katılmış olmak koşuluyla, yapımda uygulanacak güvenlik katsayısı, kafesin taşıyacağı en çok statik yüke nazaran en az 12 olmalıdır.  Taşıyıcı halatla kafes arasındaki koşum düzeni, altı ayda en az bir kez, zincirler, ayırma kancaları ve diğer parçalar sökülmek, parçaların kesitleri uygun aletlerle ölçülmek suretiyle aşınma, pas ve çatlak bulunup bulunmadığı yönünden muayene edilir.  Doldurma istasyonları ve garajlar Akümülatörlü lokomotiflerin akümülatörlerinin ocak içerisinde doldurulmaları ve değiştirilmeleri aşağıda belirtilen koşullarda ve doldurma istasyonlarında yapılır:  Doldurma odaları ve istasyonları amaca uygun biçimde donatılır.  Buralar iyice havalandırılır ve çıkan hava doğrudan ana hava dönüş yoluna verilir.  Oda ve istasyonlar yanmaz malzemeden yapılır.  Elektrolitle yapmalara karşı koruma tedbirleri alınır.  Elektrik tesisatı bu gibi yerler için kabul edilir tipten olur.  Aydınlatma armatörlerinin bakımı düzenli olarak yapılır.  Tahkimat  Ocak grizulu veya damar kendi kendine yanmaya elverişli ise ayak arkası, tavan veya yanlarda meydana gelen boşluklar sıkıca doldurulur ve diğer sağlık ve güvenlik tedbirleri alınır.  Yeraltı maden ocaklarında açık tutulması gereken her yerde tavan kendini taşıyacak kadar sağlam olmadıkça tahkimat yapılması zorunludur.  Tahkimat yapılması zorunlu olan ocaklarda yönerge hazırlanır ve çalışanların görebileceği yerlere asılır.  Ocakta tahkimat gerektiren her kısımda (ayak, tavan vb.) tahkimattan sorumlu çalışanın belir‐
lenmesi,  Tahkimatın yapılması sırasında çevre güvenliğinin alınması,  Çalışma yapılan her ayakta uygun nitelik, miktar ve ebatlarda tahkimat malzemesinin bulunması,  Çalışılan yerin özelliğine, jeolojik, tektonik yapısına ve fiziksel ve kimyasal özelliğine göre kademe‐
lere uygun tahkimat yapılması ile ilgili gerekli tedbirler,  Kendiliğinden yanmaya meyilli ve grizulu ocaklarda tahkimat yapılması ile ilgili gerekli tedbirler,  Güvenle çalışmaya imkân verecek arın düzlüğü ile ayak baş ve dibi arasındaki hiza genişliği ilgili tedbirler,  Tavan tahkimatının geri kazanılması,  Ayak arkasının düşürülmesi ile ilgili hususlar yer alır.  Havalandırma  Mekanik havalandırma sistemi kullanılan ocaklarda hava akımı mümkünse doğal hava akımı doğ‐
rultusunda yönlendirilir.  Havalandırma sistemlerinin devre dışı kalmaması için bu sistemler devamlı surette izlenir ve is‐
tenmeyen devre dışı kalmaları bildirecek otomatik alarm sistemi bulunur.  İnsan ve malzeme taşımasında kullanılan kuyularda, lağımlarda, ana nefeslik yollarında, eğimli ve düz yollarda hava hızı, saniyede 8 metreyi geçmez. 115 




Havasında % 19'dan az oksijen, % 2'den çok metan, % 0.5'den çok karbondioksit, 50 ppm (% 0.005) den çok “CO” ve diğer tehlikeli gazlar bulunan yerlerde ÇALIŞILMAZ. 8 saatlik çalışma için müsaade edilen en yüksek hidrojensülfür oranı 20 ppm (% 0,002)'dir. 





Ana vantilatör ve aspiratörler birbirinden bağımsız iki ayrı enerji kaynağına bağlanır. Ocağın çeşitli kısımlarında, sıcaklık ve nem oranı düzenli olarak ölçülür. Nem oranı göz önünde bulundurularak hava sıcaklığının sağlığa zararlı düzeye yükselmemesi için gerekli tedbirler alınır. Bu düzeye yaklaşıldığında ölçme işlemi her gün gerekli görülecek aralıklarla yapılır ve ölçme so‐
nuçları havalandırma defterine yazılır. Hava giriş kuyusundan kömür tozu girmesini önlemek üzere yerüstünde gerekli tedbirler alınır. Ayrıca kuyular ve çevreleri belirli aralıklarla toz birikintilerinden temizlenir. Tozların havaya karışmasına engel olacak tedbirler alınmadığı takdirde ocak dışında hava giriş kuyusuna 80 metreden daha yakın eleme ve ayıklama tesisi kurulmaz.  Havalandırma ile ilgili yönerge hazırlanır ve çalışanların görebileceği yerlere asılır.  Havalandırma sisteminin doğal ya da cebri olarak sağlandığına dair bilgi,  Havalandırma planı hakkında bilgi,  Havalandırmayı etkileyebilecek durumlar, Havalandırmanın yapılmadığı bölgeler,  Hava ölçümlerinin kim tarafından, hangi aralıklarla ve nerelerde yapılacağı,  Yapılacak gaz ölçümleri,  Ölçümler sonrasında alınacak tedbirler ile ilgili hususlar yer alır.  Patlayıcı madde kullanım yasağı  Emniyet lambası veya metan detektörleriyle yapılan ölçümlerde % 1 veya daha çok metan bulu‐
nan kısımlarda,  Grizu bulunması muhtemel yerler, grizu kontrolü yapılamayan eski veya yeni imalat boşlukları veya çatlakları olan yerlerde,  Tıkanmış kömür, bür ve siloların açılmasında,  Kapatılmış yangın barajlarının açılmasında, KULLANILMAZ.  Yeraltı Kömür madenlerinde yapılacak bir patlama için;  Patlatma yapılabilmesi için Ateşçinin yeterlilik C belgesi olmalıdır  Ateşçi yeterlilik belgesi sınavlarının ve diğer faaliyetlerin Yürütücüsü İçişleri Bakanlığıdır  Ateşçi olmak istetenlerin en az ilkokul mezunu ve 18 yaşını doldurması gerekir  Yeraltı kömür ocaklarında "kömürün kendi kendine yanması" işleminde,  Kömürün kül içeriği  Kömür içinde prit oranının yüksek olması  Kömürün uçucu madde oranının yüksek olması önemlidir 116  Grizulu maden ocakları  Bacalar, ani grizu boşalabilecek yönlerde veya grizu bulunabilecek eski çalışma yerlerinde devam ettirildiği takdirde, yapısal özellikler göz önünde bulundurularak en az 25 metre boyunda kont‐
rol sondajları yapılması sağlanır.  Kontrol sondaj deliklerinde, grizu veya tehlikeli gazların varlığı anlaşılırsa, iş durdurulur.  Grizulu ocaklarda havalandırma ile ilgili değerler her vardiyada ölçülür, metan gazı ölçümleri bu ölçümlerle beraber yapılır.  Havada % 1'den çok metan gazı tespitinde, bu oran % 1'in altına düşünceye kadar ölçümler ara‐
lıksız sürdürülür.  Üretim ünitelerinden dönüş havası içinde ve üretim yerlerindeki gazların birikebileceği yerlerde metan gazı seviyesi sürekli olarak izlenir.  Bütün grizulu ocakların, havalandırma planında tespit edilen istasyonlarında, en geç 10 günde bir gerekli ölçümler yapılır  Tali havalandırma sadece ana havalandırma akışı ile bağlantısı bulunan, ilerleme çalışmaları ve kurtarma çalışmalarının yapıldığı yerlerde uygulanır.  Üretim yapılan yerlerde sadece çalışanların sağlık ve güvenliği için yeterli ek tedbirler alınması şartıyla tali havalandırma yapılabilir.  Tali havalandırmada kısa devreyi önleyecek tedbirler alınır.  Havalandırma esas itibariyle aşağıdan yukarıya doğru yapılır.  Eğimi hiçbir kısımda % 10'u geçmeyen kesitinin herhangi bir noktasında grizu toplanmasına imkân bulunmayan ve grizu birikimini önleyecek hava akımı sağlanan galeriler havalandırma ba‐
kımından düz sayılır.  Hazırlık işleri veya grizu birikimlerini dağıtmak amacıyla yapılan işler dışında, bölmeyle veya boru‐
larla havalandırma yapılmaz.  Aynı hava akımından yararlanan ayaklarda ve damar içindeki düz ve eğimli yollarda metan oranı % 1,5'i, bunların bağlandığı hava dönüş yollarında % 1'i geçmez.  Grizulu ve yangına elverişli kömür damarlarının bulunduğu ocaklarda, tüm çalışanlar, çalışma sü‐
resince, yanlarında karbonmonoksit maskesi veya ferdi oksijen kurtarıcıları taşır ve gerektiğin‐
de kullanır.  Bütün grizulu ocaklarda her biri tek başına ocağın havalandırılmasını sağlayacak güçte, birinin herhangi bir nedenle durması halinde diğeri derhal çalışacak durumda iki havalandırma grubu bulunur.  Havasında % 2'den çok metan tespit edilen ocaklarda veya ocak kısımlarında, çalışanların kur‐
tarılması ve grizunun temizlenmesi dışında çalışma yapılmaz.  Metan oranının çalışma ortamında sık sık değiştiği hallerde, metan oranına göre ayarlı, ses ve ışık uyarısı yapan metan dedektörü bulundurulur veya bir merkezden izlenebilecek otomatik kontrol sistemi kurulur.  Genel havasındaki metan oranı % 1,5'i geçen yerlerdeki iletkenlerin ve elektrikli aygıtların geri‐
limi derhal kesilir ve şartlar düzelmedikçe yeniden verilmez.  Ateşleyici grizulu ocaklarda lağım deliklerini doldurmadan önce 25 metre yarıçapındaki bir alan içinde ve özellikle tavandaki boşluklar, çatlaklar ve oyuklarda grizu ölçümü yapar.  Bu ölçmede % 1 veya daha yüksek oranda metan tespit edilirse lağımlar doldurulmaz.  Ateşleyici, lağımların doldurulmasından sonra ve ateşlemeden önce ölçümü tekrarlar.  Metan oranı % 1'in altındaysa lağımlar ateşlenir, üstündeyse % 1'in altına düşünceye kadar ateşleme yapılmaz.  Kömür tozu bulunan veya kömür tozu oluşabilecek kömür damarlarının bulunduğu ocaklarda, ateşlenecek yerlerde lağım delikleri doldurulmadan önce taş tozu serpmek, sulamak gibi koruyu‐
cu tedbirler alınır. 117  Yanıcı toz bulunan maden ocakları  Zincirleme toz patlamalarına neden olabilecek yanıcı toz ve/veya grizu patlamalarının yayılması patlama barajları yapılarak önlenir.  Kömür ocaklarındaki arabalar, içlerinden kömür tozu dökülmeyecek biçimde olur.  Üretim, yükleme, taşıma, aktarma ve boşaltma yapılan yerlerde tozun havaya yayılmasını önle‐
mek için pülverize su fisketeleri gibi gerekli tedbirler alınır.  Kullanılacak taş tozu, olabildiğince nem tutmayacak, silis içermeyecek, içinde % 1,5'den çok or‐
ganik madde bulunmayacak ve sağlığa zararlı etki yapmayacak nitelikte olur.  Gaz kaçağı, göçük veya su baskını  Yanıcı toz ve/veya grizu patlamalarının olabileceği veya yeraltı suyunun tehlikeye neden olacağı ocaklarda çalışılmakta olan yerler yakınında, zararlı gazların bulunma ihtimali olan su birikintile‐
rinde, eski çalışma yerleri ve buralardaki sularda uzunlukları 25 metreden aşağı olmamak üzere alın yönünde kontrol sondajı yapılır.  Denizlerdeki Tesislerde Uygulanacak Asgari Özel Hükümler  Sağlık ve güvenlik dokümanında riskli olarak belirlenen tüm yerler, uygun yangın algılama ve yan‐
gından korunma, yangınla mücadele ve alarm sistemleri ile donatılır. Bu sistemler en az aşağıdakileri kapsar:  Yangın algılama sistemleri.  Yangın alarmları.  Yangın için ana su borusu.  Yangın vanaları ve hortumları.  Basınçlı su sistemleri ve göstergeleri.  Otomatik sprink sistemleri.  Gazlı söndürme sistemleri.  Köpük sistemleri.  Taşınabilir yangın söndürücüler.  İtfaiyeci ekipmanları.  Tahliye ve kaçış Cankurtaran sandalı, botu, can simidi ve yeleği ile ilgili asgari gerekler aşağıda belirtilmiştir:  Yeterli bir süre hayatta kalmayı sağlayacak uygunlukta ve donanımda olur.  Bütün çalışanlara yetecek sayıda olur.  İşyerine uygun özellikte olur.  İşlevleri ve kullanılacakları koşullar dikkate alınarak uygun malzemeden yapılmış olur ve kullanım için hazır bulundurulur.  Kullanıldıklarında dikkat çekici renklerde olacak ve kurtarma ekibinin dikkatini çekmekte kullanı‐
lacak araçlarla donatılır.  Bu barınaklar aşağıdaki özelliklere sahip olur.  Sağlık ve güvenlik dokümanında belirtildiği şekilde, patlamaların etkisine, duman ve gaz sızmala‐
rına ve yangın çıkmasına ve yangının yayılmasına karşı uygun şekilde korunur.  Uygun havalandırma, ısıtma ve aydınlatma sistemleri ile donatılır.  Her katta, kaçış yollarına açılan birbirinden bağımsız en az iki çıkış yeri bulunur.  Diğer alanlardan gelebilecek, sağlığa zararlı gürültü, koku ve dumana ve sert hava koşullarına kar‐
şı korunmalı olur.  Tehlikeli alanlardan uzakta ve çalışma yerlerinden ayrı olur. 118 YANGIN  Yanma  Yanıcı madde, ısı ve O2'nin oluşturduğu kimyasal zincirleme egzotermik (ısıveren) reaksiyon.  Bir kimyasal olaydır.  Yanıcı maddelerin belirli bir ısı seviyesinde oksijen (O2) ile birleşmesidir.  Ortam havasındaki oksijen miktarının, yanmayı sağlayacak seviyenin üstünde olması (genelde %16'nın üstü) gereklidir.  Yangın, kontrol dışı yanma olayıdır.  Yanmanın başlangıcı alevlenme ısısına ihtiyaç duyan yani endotermiktir. *Tüm maddeler gaz ve buhar fazda yanmaya başlar  Hızlı Yanma:  Yanma olayının bütün belirtileriyle başladığı olaydır. Yanmanın tüm belirtileri mevcut olup, bunlar alev, ısı, ışık ve korlaşmadır.  Parlama  Parlayıcı maddelerin belli oranda hava ile karışımları çok kolay bir şekilde alev alarak yanmalarına sebep olur. Bu tür yanma olayına parlama denir (benzin buharlarının sebep olması gibi.).  Parlama kolayca ateş alan maddelerde görülen bir olaydır  Yanıcı bir sıvıya ilişkin buharın, hava ile yanıcı bir karışım oluşturması halinde, sıvı yüzeyine yakın bir tutuşturucu kaynağın etkisiyle, bu karışımın yanmaya başladığı en düşük sıcaklık "parlama noktası" olarak adlandırılır  Genel olarak bir sıvının parlama noktası ne denli düşükse, yangına neden olma riski o denli bü‐
yüktür  Kolayca ateş alan maddelerin yangın ve patlama riski katı maddelerden daha yüksektir  Yanma olayının yangına dönüşmesi için Zincirleme reaksiyon gereklidir  Bir sıvı veya gazın Parlama noktasında ısı uzaklaştırılır ise yanma kendi kendine devam etmez  Bir sıvı veya gazın Tutuşma veya Alevlenme noktasında ısı uzaklaştırılır ise yanma kendi kendine de‐
vam Eder.  Alevlenme Noktası:  Isınan maddeden çıkan gazların, bir alevin geçici olarak yaklaştırılıp uzaklaştırılması sonucunda yanmayı sürdürdüğü en düşük sıcaklığı,  Alt Patlama Limiti ‐The Lower Explosive (flammable) Limit (LEL) :  Bir tutuşturma kaynağı ile temas halinde yanan veya patlayan hava karışımındaki en düşük buhar konsantrasyonu  Üst Patlama (alevlenme) Limiti ‐ The Upper Explosive (flammable) Limit (UEL) :  Bir tutuşturma kaynağı ile temas halinde yanan veya patlayan hava karışımındaki en yüksek bu‐
har konsantrasyonu  BLEVE: boiling liquid expandıng vapour explosion ‐ kaynayan sıvı genleşen buhar patlaması ile tankın infilak etmesi  JET FİRE: ince uzun alevle yanar ve gaz borusu kaçaklarının tutuşmasında görülür.  UVCE: unlimited vapour cloud exploiıon ‐ sınırlandırılamayan buhar bulutu patlaması 119  Patlama  Ortama kontrolsüz bir şekilde çok büyük miktarda ısı salındığında basıncın aşırı yükselmesi sonu‐
cunda patlama oluşur.  İdeal karışımda tutuşan parlayıcı maddenin çok hızlı ve kontrol edilemeyen enerji açığa çıkarma‐
sıdır.  Patlama şiddeti ayrıca, parlayıcı maddenin cinsi, miktarı, uygun karışım özellikleri ile de doğru orantılıdır.  Detanasyon Hızı: Patlama basıncının yayılma hızı.  Patlayıcı maddeler;  Sürtme, darbe ve ısı etkisi altında başka bir maddenin katılmasına gerek olmadan hızla reaksiyona giren ve çevreye zarar veren maddelerdir.  Yavaş yanma  Ortamdaki ısı ve oksijenin yeterli olmadığı durumda meydana gelir.  Yanmanın belirtileri olan ısı, ışık, korlaşma ve gaz buhar oluşumu yavaş yanmada görülmez  Demirin ve bakırın paslanması (oksitlenmesi) ve hücresel solunum yavaş yanmaya en iyi örnektir  Kendi kendine Yanma olayı  Yavaş yanmanın zaman içerisinde hızlı yanma olayına dönüşmesi halidir.  Kendi kendine yanmaya örnek ise bitkisel kökenli yağlı maddelerin, hava içerisindeki oksijenle normal hava ısısında birleşerek çürümeye (oksitlenmeye) başlamasıdır.  Bu oksitlenme ile zaman içerisinde ortamdaki ısı yükselir, şayet ısı alev almaya yetecek dereceye ulaşırsa kendi kendine yanma gerçekleşir.  Yanıcı maddenin yapısı gereği, yanıcı buhar veya gaz oluşturmadığı durumlar sonrasında kendi kendine yanma oluşur  YANGIN  Yangının hızı lineer değil, ivmelidir.  Her 10 oC'lik sıcaklık artışı ile yangının reaksiyon hızın tahmini ikiye katlanır.  Yanmanın tüm belirtileri mevcut olup, bunlar alev, ısı, ışık ve korlaşma olan duruma hızlı yanma denir  Oksijen  O2 havada doğal olarak bulunur ve yaklaşık oranı % 21 dir.  O2 sanayide donma noktasının altında havanın damıtılması ile elde edilir.  Saf O2 yanmaz ve patlamaz.  O2 bir "hızlandırıcı" dır, temas ettiği her şeyin daha sıcak ve hızlı yanmasına neden olur.  Oksitleyici Maddeler  Oksijen açığa çıkartmak suretiyle yanmayı kolaylaştırıcı bir ortam meydana getirirler.  Bu nedenle yanıcı maddelerin yanına istiflenmemelidirler Bu sınıfa dâhil maddeler; o Nitrat o Suni Gübre o Amonyum Sülfat o Baryum Klorat vb. 120  Katı haldeki yanıcı maddeler  Isı etkisi ile yanıcı buhar veya gaz çıkartma halinde yanma meydana gelmektedir  Parafin, mum, katı yağlar gibi bazı yanıcı maddeler ise önce eriyerek sıvı hale geçmekte daha son‐
ra buhar haline geçerek yanmaktadır  Bazıları ise Naftalin gibi doğrudan buhar haline geçerek yanmaktadır. Süblimleşme.  Sıvı haldeki yanıcı maddeler  Sıvı yanıcı maddeler buharlaştıktan sonra yanarlar. Bunların pek çoğu normal havada buharlaşır‐
lar  Sıvı haldeki yanıcıların parlama noktalarında ısı uzağa çekilirse yanma kendi kendine devam et‐
mez  Bu gruptaki yanıcılar, katı yanıcı maddelere göre daha kolay ve hızlı yanarlar  Sıvı yanıcı maddelerin çoğunluğunun buharı (Benzin, mazot, tiner vs.) havadan AĞIRDIR.  Dinamit, 3 ölçü nitrogliserin, 1 ölçü diatomit ve küçük bir miktar sodyum karbonatın karıştırılma‐
sıyla elde edilir. *Petrol, sondaj, kule yangınlarında kullanılan en etkin söndürme maddesi Nitrogliserindir  Gaz haldeki yanıcı maddeler  Diğer yanıcı maddelere oranla daha kolay ve daha hızlı yanarlar.  Oksijenle temasa getirilmeleri çok küçük kütleler halinde olmalıdır. Aksi halde yanmaları patlama şeklinde olacaktır.  Gaz halindeki yanıcı maddeler çoğu zaman çeşitli gazların karışımından meydana gelmektedir.  Kararsız yapıdaki roket yakıtı, kara barut veya nitrogliserin esaslı patlayıcı vb. maddelerin patlama işlevinin Hava oksijeni olmaksızın da patlaması mümkündür. *Yangın ile ilgili tüm tesisatların periyodik kontrolleri en az yılda 1 defa yapılır.  Yanma olayının yangına dönüşmesinde ısının ortama yayılması 3 yolla olur.  Kondüksiyon (Hava yoluyla transfer)  Konveksiyon (Temas yoluyla transfer)  Radyasyon (Işıma yoluyla transfer)  Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmeliğinde 4 yangın sınıfı vardır.  A sınıfı katı madde yangını  B sınıfı sıvı madde yangın  C sınıfı gaz madde yangın  D sınıfı metal madde yangını 121  TS EN 2 VE TS EN 2/A1 göre 5 yangın sınıfı vardır; A SINIFI: Normal olarak kor şeklinde yanan genellikle organik yapıdaki katı madde yangınlarını kapsar B SINIFI: Sıvı veya sıvılaşabilen katı madde yangınlarını kapsar C SINIFI: Gaz yangınlarını kapsar D SINIFI: Metal yangınlarını kapsar E SINIFI: Elektrik yangınlarını kapsar F SINIFI: Pişirme aletleri içindeki bitkisel ve hayvansal pişirme yağlarının yangınlarını kapsar. NOT: E sınıfı elektrik yangınları bizim mevzuatımızda bir yangın sınıfı değildir. SÖNDÜRME MADDELERİ CİHAZLARI VE SİSTEMLERİ  Su  Sadece A sınıfı yangınlarda kullanılır.  Diğer yangınlarda sadece yangın bitiminde soğutma amacı ile kullanılır.  Köpük  En iyi şekilde sıvı akaryakıt (B) yangınlarında kullanılır.  Alüminyum sülfat ve sodyum bikarbonat karışımı vardır tüp içinde.  Yağ veya sudan daha düşük yoğunlukta,  Düşey veya yatay yüzeylere yapışabilen,  Yanan sıvının üzerinde bir örtü meydana getirerek havanın içeri girmesini, Yanıcı buharların dışarı çıkmasını önleyen, bu özelliklerini uzun süre devam ettiren, küçük kabarcıklardan meydana gelen kararlı bir kütledir.  Köpük tüpünde itici gaz olarak Azot N2 veya CO2 Kullanılır.  Kuru Kimyevi Toz  Ağırlıklı olarak sıvı ve gaz yangınlarında kullanılır.  Gaz yangınlarında önerilmez.  Elektronik cihazlarda önerilmez. Hijyen ve sağlık gerektiren ortamlarda önerilmez  A‐B‐C‐D yangılarında kullanılanın içinde Mono amonyum fosfat bulunur.  B‐C yangınlarında ise ağırlıklı olarak tüpte Sodyum Bikarbonat, Potasyum Bikarbonat ve Potasyum Klorür bulunur  Kuru kimyevi tozlarda itici gaz olarak Azot N2 Kullanılır.  Bikarbonat esaslı tozlar asitleri nötr haline getirir.  Kuru Kimyevi Toz  Soğutma özelliği  Zincirleme yanma olayını engelleme özelliği  Boğma özelliği sağlar  CO2 ve diğer inert gazlar:  Sıvı ve gaz yangınlarında kullanılır.  D Tozu:  Magnezyum, çinko gibi metaller ve sodyum bikarbonat vardır tüpün içinde. 122  Taşınabilir Yangın Söndürme Cihazları  Duvara bağlantı asma halkası duvardan kolaylıkla alınabilecek şekilde yerleştirilir ve 4 kg'dan da‐
ha ağır ve 12 kg'dan hafif olan cihazların zeminden olan yüksekliği yaklaşık 90 cm'yi aşmayacak şekilde montaj yapılır.  Düşük tehlike sınıfında her 500 m2 1 adet olmak üzere, uygun tipte 6 kg'lık  Orta tehlike ve yüksek tehlike sınıfında her 250 m2 yapı inşaat alanı için 1 adet olmak üzere, uy‐
gun tipte 6 kg'lık kuru kimyevî tozlu veya eşdeğeri gazlı yangın söndürme cihazları bulundurul‐
ması gerekir.  Otoparklarda, depolarda, tesisat dairelerinde ve benzeri yerlerde ayrıca tekerlekli tip söndürme cihazı bulundurulması mecburidir.  Söndürme cihazlarına ulaşma mesafesi en fazla 25 m olur.  Taşınabilir yangın söndürme cihazlarının TS 862‐ EN 3 kalite belgeli olması şarttır.  Yangın söndürme cihazlarının periyodik kontrolü ve bakımı TS ISO 11602‐2 standardına göre ya‐
pılır.  Söndürme cihazlarının standartlarda belirtilen hususlar doğrultusunda yılda bir kez yerinde genel kontrolleri yapılır  4. yılın sonunda içindeki söndürme maddeleri yenilenerek hidrostatik testleri yapılır. *Elektrik kontağından çıkan yangınlarını söndürmek için C02 Kuru Kimyevi toz ve FM 200 gazlı yan‐
gın söndürücüler kullanılabilir. *Kuru kimyevi tozlar ve CO2 yangın söndürücülerin;  1.000 V altı elektrik yangınlarında yaklaşma mesafesi 1 metre  1.000 V üstü elektrik yangınlarında yaklaşma mesafesi 5 metredir. YANGINI SÖNDÜRMEK İÇİN  Soğutma  Yanıcı maddeden ısı alınarak, sıcaklığını tutuşma derecesinin altına düşürmektir.  Soğutma teknikleri;  Su ile soğutma  Kuvvetli üfleme  Yanıcı maddeyi dağıtma  Boğma  Oksijen konsantrasyonunu yanma için gerekli oranın altına indirmektir.  Oksijenin oranını Oksijenin sıfırlanması gerekmez.  Oksijen oranı % 16'nın altına azaltıldığında yangın sönecektir.  Yakıtı Giderme  Bazı durumlarda, yakıt kaynağını ortadan kaldırarak yangın etkin şekilde söndürülür.  Yakıt kaynağını yok etmek için sıvı ya da gaz akışı durdurulur.  Mesela Doğalgaz vanasının kapatılması ile yakıt kesilecektir.  Zincirleme Reaksiyonu Engelleme  Kuru Kimyevi Tozlar ve CO2 söndürme maddeleri yanıcı madde ile ısı üretmeyen reaksiyonlar meydana getirerek, alev üreten kimyasal reaksiyonu keserler, alevlenmeyi durdururlar. 123 BİNALARIN YANGINDAN KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK Bu Yönetmelik;  Ülkedeki her türlü yapı, bina, tesis ile açık ve kapalı alan işletmelerinde alınacak yangın önleme ve söndürme tedbirlerini kapsar  Türk Silahlı Kuvvetlerince kullanılan yapı, bina ve tesisler ile eğitim ve tatbikat alanlarında uygulana‐
cak yangın önlemleri, bu Yönetmelik hükümleri de dikkate alınarak yapının özelliklerine göre Millî Savunma Bakanlığınca belirlenir.  Yönetmelik,  7126 sayılı sivil savunma kanununun İçişleri Bakanlığı teşkilat ve görevleri hakkında kanunun  180 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı teşkilat ve görevleri hakkında kanun hükmünde kararna‐
menin 30/a maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.  Yangın Ekipleri  Yapı yüksekliği 30.50 m'den fazla olan konut binaları  İçinde 50 kişiden fazla insan bulunan konut dışı her türlü yapıda, binada, tesiste, işletmede  İçinde 200'den fazla kişinin barındığı sitelerde aşağıdaki acil durum ekipleri oluşturulur. o Söndürme ekibi, en az 3 kişi o Kurtarma ekibi, en az 3 kişi o Koruma ekibi, en az 2 kişi o İlk yardım ekibi. en az 2 kişi  TATBİKAT Binada senede en az 1 kez söndürme ve tahliye tatbikatı yapılır.  Kaçış Yolları  Kaçış yolları, bir yapının devamlı ve engellenmemiş yolun tamamıdır. Kaçış yolları kapsamına;  Oda ve diğer bağımsız mekânlardan çıkışlar,  Her kattaki koridor ve benzeri geçitler,  Kat çıkışları,  Zemin kata ulaşan merdivenler,  Zemin katta merdiven ağızlarından aynı katta yapı son çıkışına götüren yollar,  Son çıkış, dâhildir.  Asansörler kaçış yolu olarak kabul edilmez.  Kaçış yollarının belirlenmesinde  Yapının kullanım sınıfı,  Kullanıcı yükü,  Kat alanı,  Çıkışa kadar alınacak yol ve çıkışların kapasitesi esas alınır.  Her katta, o katın kullanıcı yüküne ve en uzun kaçış uzaklığına göre çıkış imkânları sağlanır.  Kaçış merdivenleri bodrum katlar dâhil bütün katlara hizmet verebilir. 124  Tuvaletler, soyunma odaları, depolar ve personel kantinleri gibi mekânlar, holler ve koridorlar gibi diğer mekânlara hizmet veren ancak diğer mekânlar ile aynı katta olduğu hâlde aynı zamanda kulla‐
nılmayan mekânların döşeme alanları, yer aldıkları katın kullanıcı yükü hesaplanmalarında dikkate alınmayabilir.  Bir katı geçmeyen açık merdivenler ile bir kat inilerek veya çıkılarak bina dışına tahliyesi olan kata ulaşılan yürüyen merdivenler ve rampalar, bina dışına ulaşım noktasına veya korunmuş kaçış nokta‐
sına olan uzaklıklar, tek yönde ve iki yönde korunmuş kaçış yollarına ikinci kaçış yolu olarak kabul edi‐
lir.  ÇIKIŞ KAPASİTESİ VE KAÇIŞ UZAKLIĞI  Yangına en az 60 dk dayanıklı ve duman geçişi önlenmiş yatay tahliye alanı sağlanan hastane gibi yerlerde kaçış uzaklığı, yatay tahliye alanına götüren koridorun çıkış kapısına kadar olan ölçüdür.  Zemin kattaki dükkân ve benzeri yerlerde kişi sayısı 50'nin altında ve kaçış uzaklığı en uzak nok‐
tadan dış ortama açılan kapıya olan uzaklık 25 m'den az ise, bina dışına tek çıkış yeterli kabul edilir.  KAÇIŞ YOLU SAYISI VE GENİŞLİĞİ  Hiçbir çıkış veya kaçış merdiveni veyahut diğer kaçış yolları, 80 cm'den daha dar genişlikte olamaz.  Toplam kullanıcı sayısı 50 kişiden fazla olan katlarda bir kaçış yolunun genişliği 100 cm'den az olmayacak şekilde çıkış sayısı bulunur.  Kaçış yolu, bu özelliği dışında, yapının mekânlarına hizmet veren koridor ve hol olarak kullanılıyor ise, 110 cm'den az genişlikte olamaz.  Yüksek binalarda kaçış yollarının ve merdivenlerin genişliği 120 cm'den az olamaz.  Kaçış yolu koridoru yüksekliği 210 cm'den az olamaz.  İki çıkış gereken mekânlarda, her bir çıkışın toplam kullanıcı yükünün en az yarısını karşılayacak genişlikte olması gerekir.  Tek kanatlı bir çıkış kapısının temiz genişliği 80 cm'den az ve 120 cm'den çok olamaz.  İki kanatlı kapıda temiz genişlik, her iki kanat 90 derece açık durumdayken kanat yüzeyleri ara‐
sındaki ölçüdür.  Genişlikler, temiz genişlik olarak ölçülür.  ACİL ÇIKIŞ ZORUNLULUĞU  Bütün yapılarda, aksi belirtilmedikçe, en az 2 çıkış tesis edilmesi ve çıkışların korunmuş olması gerekir.  Aksi belirtilmedikçe, 25 kişinin aşıldığı yüksek tehlikeli mekânlar ile 50 kişinin aşıldığı her mekânda en az 2 çıkış bulunması şarttır.  Kişi sayısı 500 kişiyi geçer ise en az 3 çıkış ve 1.000 kişiyi geçer ise en az 4 çıkış bulunmak zorun‐
dadır.  Çıkışların birbirinden olabildiğince uzakta olması gerekir.  Bölünmemiş tek mekânlarda 2 çıkış gerekiyor ise çıkışlar arasındaki mesafe yağmurlama sistemi bulunmadığı takdirde diyagonal mesafenin 1/2'sinden ve yağmurlama sistemi mevcut ise diyago‐
nal mesafenin 1/3'ünden az olamaz.  Çıkış mesafelerinin kapıdan alındığı bina kullanım sınıflarında, bir koridor içindeki 2 kaçış merdi‐
veni arasındaki mesafe, yağmurlama sistemi olmayan yapılarda koridor uzunluğunun yarısından ve yağmurlama sistemi olan yapılarda ise koridor uzunluğunun 1/3'ünden az olamaz. 125  KAÇIŞ MERDİVENİ ÖZELLİKLERİ  Kaçış merdivenlerinin kapasite ve sayı bakımından en az yarısının doğrudan bina dışına açılması gerekir.  Herhangi bir kaçış merdiveninde basamak yüksekliği 175 mm'den çok ve basamak genişliği 250 mm'den az olamaz.  Bina yüksekliği 15.50 m'den veya bir kattaki kullanıcı sayısı 100 kişiden fazla olan binalarda den‐
gelenmiş kaçış merdivenlerine izin verilmez.  DIŞ KAÇIŞ MERDİVENLERİ  Dışarıda yapılan açık kaçış merdiveni, ilgili gereklere uyulması şartıyla iç kaçış merdivenleri yerine kullanılabilir.  Dış kaçış merdiveninin korunumlu yuva içinde bulunması şart değildir.  Bina yüksekliği 21.50 m'den fazla olan binalarda, bina dışında açık merdivenlere izin verilmez.  DAİRESEL MERDİVEN  Dairesel merdivenler; yanmaz malzemeden yapılmaları ve en az 100 cm genişlikte olmaları hâlin‐
de, kullanıcı yükü 25 kişiyi aşmayan herhangi bir kattan, ara kattan veya balkonlardan zorunlu çı‐
kış olarak hizmet verebilir.  Belirtilen şartları sağlamayan dairesel merdivenler, zorunlu çıkış olarak kullanılamaz.  Dairesel merdivenler 9.50 m'den daha yüksek olamaz.  Basamağın kova merkezinden en fazla 50 cm uzaklıktaki basış genişliği 250 mm'den az olamaz.  Basamak yüksekliği 175 mm'den çok olamaz.  Baş kurtarma yüksekliği 2.50 m'den az olamaz.  KAÇIŞ YOLU KAPILARI  Kaçış yolu kapılarının en az temiz genişliği 80 cm'den ve yüksekliği 200 cm'den az olamaz.  Kaçış yolu kapılarında eşik olmaması gerekir. Dönel kapılar ile turnikeler, çıkış kapısı olarak kulla‐
nılamaz.  Kaçış yolu kapıları kanatlarının, kullanıcıların hareketini engellememesi gerekir.  Kullanıcı yükü 50 kişiyi aşan mekânlardaki çıkış kapılarının kaçış yönüne doğru açılması şarttır.  Kaçış merdiveni ve yangın güvenlik holü kapılarının; duman sızdırmaz ve 4 kattan daha az kata hizmet veriyor ise en az 60 dakika, bodrum katlara ve 4 kattan daha fazla kata hizmet veriyor ise en az 90 dakika yangına karşı dayanıklı olması şarttır.  Kaçış kapısında, tek kanatlı kapıda temiz genişlik, kapı kasası veya lamba çıkıntısı ile 90 derece açılmış kanat yüzeyi arasındaki ölçüdür.  Tek kanatlı bir çıkış kapısının temiz genişliği 80 cm'den az ve 120 cm'den çok olamaz.  İki kanatlı kapıda temiz genişlik, her iki kanat 90 derece açık durumda iken, kanat yüzeyleri ara‐
sındaki ölçüdür.  ACİL DURUM AYDINLATMASI SİSTEMİ Aşağıda belirtilen binalarda, acil durum aydınlatması yapılması şarttır:  Hastaneler ve huzur evlerinde ve eğitim amaçlı binalarda,  Kullanıcı yükü 200'den fazla olan bütün binalarda,  Zemin seviyesinin altında 50 veya daha fazla kullanıcısı olan binalarda,  Penceresiz binalarda,  Otel, motel ve yatakhanelerde,  Yüksek tehlikeli yerlerde,  Yüksek binalarda. 126  Acil durum aydınlatmasının normal aydınlatmanın kesilmesi hâlinde en az 60 dakika süreyle sağ‐
lanması şarttır.  Acil durum çalışma süresinin kullanıcı yükü 200'den fazla olduğu takdirde en az 120 dakika olması gerekir.  Kaçış yolları üzerinde aydınlatma ünitesi seçimi ve yerleştirmesi, tabanlarda, döşemelerde ve yürüme yüzeylerinde, kaçış yolunun merkez hattı üzerindeki herhangi bir noktada acil durum aydınlatma se‐
viyesi en az 1 lux olacak şekilde yapılır.  Acil durum çalışma süresi sonunda bu aydınlatma seviyesinin herhangi bir noktada 0.5 lux'den daha düşük bir seviyeye düşmemesi gerekir  En yüksek ve en düşük aydınlatma seviyesine sahip noktalar arasındaki aydınlatma seviyesi oranı 1/40'dan fazla olamaz.  ACİL DURUM YÖNLENDİRMESİ  Acil durum yönlendirmesinin normal aydınlatmanın kesilmesi hâlinde en az 60 dakika süreyle sağlanması gerekir.  Kullanıcı yükünün 200'den fazla olması hâlinde, acil durum yönlendirmesinin çalışma süresinin en az 120 dakika olması şarttır.  Yönlendirme işaretleri; yeşil zemin üzerine beyaz olarak, ilgili yönetmelik ve standartlara uygun sembolleri ve normal zamanlarda kullanılacak çıkışlar için "ÇIKIŞ", acil durumlarda kullanılacak çı‐
kışlar için ise, "ACİL ÇIKIŞ" yazısını ihtiva eder.  Yönlendirme işaretleri, yerden 200 cm ilâ 240 cm yüksekliğe yerleştirilir.  ALGILAMA VE UYARI SİSTEMİ  Yangın uyarı butonları yerden en az 110 cm ve en fazla 130 cm yüksekliğe yerleştirilir. Aşağıda belirtilen binalarda yangın uyarı butonlarının kullanılması mecburidir:  Konutlar hariç, kat alanı 400 m2 den fazla olan iki kat ile dört kat arasındaki bütün binalarda,  Konutlar hariç, kat sayısı dörtten fazla olan bütün binalarda,  Konutlar dâhil bütün yüksek binalarda.  Binalarda bulunan yangın dolaplarının ve hortum makara sistemlerinin TS EN 671‐3 standardında yaptırılması mecburidir.  YAĞMURLAMA SİSTEMİ  Yağmurlama sistemi elamanlarının TS EN 12259'a uygun olması şarttır.  Aşağıda belirtilen yerlerde otomatik yağmurlama sistemi kurulması mecburidir:  Yapı yüksekliği 30.50 m'den fazla olan konut haricindeki bütün binalarda,  Yapı yüksekliği 51.50 m'yi geçen konutlarda,  Alanlarının toplamı 600 m2 den büyük olan kapalı otoparklarda ve 10'dan fazla aracın asansörle alındığı kapalı otoparklarda,  Birden fazla katlı bir bina içerisindeki yatılan oda sayısı 100'ü veya yatak sayısı 200'ü geçen otel‐
lerde, yurtlarda, pansiyonlarda, misafirhanelerde ve yapı yüksekliği 21.50 m'den fazla olan bütün yataklı tesislerde,  Toplam alanı 2.000 m2 üzerinde olan katlı mağazalarda, alışveriş, ticaret ve eğlence yerlerinde,  Toplam alanı 1.000 m2 den fazla olan, kolay alevlenici ve parlayıcı madde üretilen veya bulundu‐
rulan yapılarda.  Yağmurlama sistemi tasarımının TS EN 12845'e göre yapılması gerekir. 127  Düşük Tehlike ve Orta Tehlike‐1 kullanım alanlarında, bir adet standart yağmurlama başlığı en çok 21 m2 alanı koruyacak şekilde yerleştirilebilir.  Yangın güvenlik sisteminin sürekliliğini sağlamak için 6 adetten az olmamak kaydıyla sistemin büyük‐
lüğüne göre yeterli miktarda yedek yağmurlama başlığı ve başlığın değiştirilmesi için özel anahtarlar bulundurulur.  Köpüklü, gazlı ve kuru tozlu sabit otomatik söndürme sistemleri  Gazlı yangın söndürme sistemlerinin tasarımında TS ISO 14520 standardı esas alınır.  ALARMLAR  Sesli uyarı cihazları binanın her yerinde, yerden 150 cm yükseklikte ölçülecek ve ses seviyesi or‐
talama ortam ses seviyesinin en az 15 dBA üzerinde olacak şekilde yerleştirilir.  Uyuma maksatlı bölümler ile banyo ve duşlarda, ses seviyesinin en az 75 dBA olması gerekir.  Sesli uyarı cihazlarının 3 m uzaklıkta en az 75 dBA ve en çok 120 dBA ses seviyesi elde edilecek özellikte olması şarttır.  Acil anons sistemi hoparlörü olan hacimlerde ayrıca siren sistemi konulması gerekli değildir.  ANONS SİSTEMLERİ KURULMASI MECBURİ YERLER  Binadaki yatak sayısı 200'den fazla olan otel, motel ve yatakhanelerde,  Yapı inşaat alanı 5000 m2 den büyük olan veya toplam kullanıcı sayısı 1000 kişiyi aşan topluma açık binalarda, alışveriş merkezlerinde, süpermarketlerde, endüstri tesislerinde ve benzeri bina‐
larda,  Yapı yüksekliği 51.50 m'yi geçen bütün binalarda.  Yangın algılama sisteminin ve parçalarının TS EN 54'e ve TS EN 54‐14' uygun olarak üretilmesi, tasarlanması, tesis edilmesi ve işletilmesi şarttır.  YANGIN KOMPARTIMANLARI  Bina yüksekliği 21.50 m'den fazla olan konut harici binalarda  Bina yüksekliği 30.50 m'den fazla olan konut binalarında  Atriumlu bölüm hariç olmak üzere, 21.50 m'den daha yukarıda olan katlarında  En çok 3 kat bir yangın kompartımanı olarak düzenlenir.  YANGIN DUVARLARI  Bitişik nizam yapıları birbirinden ayıran yangın duvarları, yangına en az 90 dakika dayanıklı olarak projelendirilir.  Yüksek binalarda, çöp, haberleşme, evrak ve teknik donanım gibi, düşey tesisat şaft ve baca du‐
varlarının yangına en az 120 dakika ve kapaklarının en az 90 dakika dayanıklı ve duman sızdırmaz olması gerekir.  YANGIN GÜVENLİK HOLÜ  Yangın güvenlik hollerinin duvar, tavan ve tabanında hiçbir yanıcı malzeme kullanılamaz ve bu hollerin, yangına en az 120 dakika dayanıklı duvar ve en az 90 dakika dayanıklı duman sızdırmaz kapı ile diğer bölümlerden ayrılması gerekir.  Yangın güvenlik hollerinin taban alanı, 3 m2 den az, 6 m2 den fazla ve kaçış yönündeki boyutu ise 1.8 m'den az olamaz.  Acil durum asansörü önünde yapılacak yangın güvenlik holü alanı, 6 m2 den az, 10 m2 den çok ve herhangi bir boyutu 2 m'den daha az olamaz. 128  KAÇIŞ RAMPALARI  Kaçış rampalarının eğimi % 10'dan daha dik olamaz. Kaçış rampaları düz kollu olur ve doğrultu değişiklikleri sadece sahanlıklarda yapılır.  Ancak, herhangi bir yerindeki eğimi 1/12'den daha fazla olmayan kaçış rampaları kavisli yapılabi‐
lir.  KONUTLAR  Konut içindeki herhangi bir noktadan konut çıkış kapısına kadar olan uzaklığın 20 m'yi, yağmur‐
lama sistemi olan konutlarda 30 m'yi geçmemesi gerekir.  Kaçış mesafeleri uygun olmak şartıyla, binaların sadece konut bölümlerine hizmet veren kaçış merdivenleri aşağıdaki şekilde düzenlenir:  Yapı yüksekliği 21.50 m'nin altındaki konutlarda korunumsuz normal merdiven kaçış yolu olarak kabul edilir ve ikinci çıkış aranmaz.  Yapı yüksekliği 21.50 m'den fazla ve 30.50 m'den az olan konutlarda, en az 2 merdiven düzen‐
lenmesi, merdivenlerden en az birisinin korunumlu olması ve her daireden 2 merdivene de ula‐
şılması gerekir.  Yapı yüksekliği 30.50 m'den fazla ve 51.50 m'den az olan konutlarda, birbirlerine alternatif, her ikisi de korunumlu ve en az birinde yangın güvenlik holü düzenlenmiş veya basınçlandırma uygu‐
lanmış 2 kaçış merdiveni yapılması mecburidir.  Kattaki konutların her birinin içinden bir yangın güvenlik holünden geçilerek yangın merdivenine ulaşılıyor ise binanın genel merdiveninin korunumlu olması gerekli değildir.  Yapı yüksekliği 51.50 m'den yüksek olan konutlarda, birbirlerine alternatif ve yangın güvenlik ho‐
lü olan ve basınçlandırılan en az 2 kaçış merdiveni yapılması şarttır.  KAZAN DAİRELERİ  Kazan dairesi, binanın diğer kısımlarından, yangına en az 120 dakika dayanıklı bölmelerle ayrıl‐
mış olarak merkezi bir yerde ve bütün hâlinde bulunur.  Bina dilatasyonu, kazan dairesinden geçemez.  Isıl kapasiteleri 50 kW‐350 kW arasında olan kazan dairelerinde en az bir kapı, döşeme alanı 100 m2'nin üzerindeki veya ısıl kapasitesi 350 kW'ın üzerindeki kazan dairelerinde en az 2 çıkış kapısı olur.  Çıkış kapılarının olabildiği kadar birbirinin ters yönünde yerleştirilmesi, yangına en az 90 dakika dayanıklı, duman sızdırmaz ve kendiliğinden kapanabilecek özellikte olması gerekir.  DOĞALGAZ VE LPG TESİSATLI KAZAN DAİRELERİ  Sayaçların kazan dairesi dışına yerleştirilmesi gerekir.  Gaz kullanılan kapalı bölümlerde, gaz kaçağına karşı doğal veya mekanik havalandırma sağlanma‐
sı gerekir.  Kazan dairesinde doğalgaz veya LPG kullanılması hâlinde, bu gazları algılayacak gaz algılayıcıların kullanılması şarttır.  LPG kullanılan kazan daireleri bodrum katta yapılamaz.  Bodrumlarda LPG tüpleri bulundurulamaz.  Tüpler, yangına en az 120 dakika dayanıklı  Ayrı binalarda veya bölmelerde, radyatör ve benzeri ısı kaynaklarından uzakta bulundurulur  Tüplerin devrilmemesi veya yuvarlanmaması için gerekli tedbirler alınır. 129  LPG DEPOLANACAK BİNALARIN;  Müstakil ve tek katlı olması, Döşemesinin, tavanın ve duvarlarının yangına en az 120 dakika da‐
yanıklı malzeme ile yapılması,  Çatısında hafif malzemeler kullanılması,  Dış duvarlarında veya çatısında, her 3 m3 depo hacmi için en az 0.2 m2 lik kırılmaz cam veya ben‐
zeri hafif malzeme ile kaplanmış bir boşluk bırakılması,  Depo kapılarının yangına karşı en az 90 dakika dayanıklı malzemeden yapılması, şarttır  LPG PERAKENDE SATIŞ YERLERİ  Perakende satış yerlerinde en çok 500 kg LPG bulundurulabilir.  LPG bayilerine ait özel depolar var ise, 750 kg daha LPG bulundurulabilir.  Perakende satış yerlerinin kapalı mahallerinde ticari propan tüpü bulundurulamaz.  Perakende satış yerlerinin başka bir işyeri veya mesken ile kapı veya pencere ile bağlantısının bu‐
lunmaması gerekir.  Perakende satış yerleri bodrumlarda, zemin üstü asma katlarda veya halkın rahatlıkla tahliyesine imkân verecek genişlikte çıkışı olmayan yerlerde tesis edilemez.  Perakende satış yerleri en az 120 dakika yangına dayanıklı binalarda kurulur ve bir başka işyeri veya konut ve benzeri yerlere ahşap kapı veya ahşap veya madeni çerçeveli camekân bölme ile ir‐
tibatlı olamaz.  Şayet bölme gerekli ise en az 90 dakika yangına dayanıklı malzemeden yapılması şarttır.  LPG TÜPLERİNİN KULLANILMASI  Evlerde 2'den fazla LPG tüpü bulundurulamaz.  LPG tüpleri dik konumda bulundurulur.  Tüp ile ocak, şofben, kombi ve katalitik gibi cihazlar arasında hortum kullanılması gerektiğinde, en fazla 150 cm uzunluğunda ve ilgili standartlara uygun eksiz hortum kullanılır ve bağlantılar ke‐
lepçe ile sıkılır.  Tüpler, mümkünse balkonlarda bulundurulur. Kapalı veya az havalanan bir yerde tüp bulunduru‐
lacak ise bu bölümün havalandırılması sağlanır.  LPG kullanılan sanayi tipi büyük mutfaklarda gaz kaçağını tespit eden ve sesli olarak uyaran gaz uyarı cihazının bulundurulması mecburidir.  İşyeri veya topluma açık her türlü binada zemin seviyesinin altında kalan tam bodrum katlarında LPG tüpü bulundurulamaz.  Tüpler ve bunlarla birlikte kullanılan cihazlar, uyuma mahallerinde bulundurulamaz.  Kesme, kaynak ve tavlama gibi ısıya bağlı işlemler sırasında, oksijen tüplerinin ve beraberinde kul‐
lanılan LPG tüplerinin bağlantılarında alev tutucu emniyet valflerinin takılı olması gerekir.  ASANSÖRLERİN ÖZELLİKLERİ  Aynı kuyu içinde 3'den fazla asansör kabini düzenlenemez.  4 asansör kabini düzenlendiği takdirde, ikişerli gruplar hâlinde araları yangına 60 dakika dayanıklı bir malzeme ile ayırılır.  Yüksek binalarda ve topluma açık yapılarda kullanılan asansörlerin aşağıda belirtilen esaslara uygun olması gerekir:  Asansörlerin, yangın uyarısı alındığında, kat ve koridor çağrılarını kabul etmemesi gerekir.  Birinci ve ikinci derece deprem bölgelerinde bulunan yüksek binalarda, deprem sensöründen uyarı alarak asansörlerin deprem sırasında durabileceği en yakın kata gidip, kapılarını açıp, hare‐
ket etmeyecek tertibat ve programa sahip olması gerekir.  Asansör kapısı, yangın merdiven yuvasına açılamaz. 130 
Asansör kapılarının yangına karşı en az 30 dakika dayanıklı ve duman sızdırmaz olması, yapı yük‐
sekliği 51.50 m'den yüksek binalarda yangına karşı en az 60 dakika dayanıklı ve duman sızdırmaz olması gerekir.  ACİL DURUM ASANSÖRÜ  Asansör, aynı zamanda normal şartlarda binada bulunanlar tarafından da kullanılabilir. Ancak, bir yangın veya acil durumda, asansörün kontrolü acil durum ekiplerine geçer.  Yapı yüksekliği 51.50 m'den daha fazla olan yapılarda, en az 1 asansörün acil hâllerde kullanıl‐
mak üzere acil durum asansörü olarak düzenlenmesi şarttır.  Acil durum asansörleri önünde, aynı zamanda kaçış merdivenine de geçiş sağlayacak şekilde, her katta 6 m2'den az, 10 m2'den çok ve herhangi bir boyutu 2 m'den az olmayacak yangın güvenlik holü oluşturulur.  Acil durum asansörünün kabin alanının en az 1.8 m2, hızının zemin kattan en üst kata 1 dakikada erişecek hızda olması ve enerji kesilmesi hâlinde, otomatik olarak devreye girecek özellikte ve 60 dakika çalışır durumda kalmasını sağlayacak bir acil durum jeneratörüne bağlı bulunması gerekir.  Acil durum asansörlerinin elektrik tesisatının ve kablolarının yangına karşı en az 60 dakika daya‐
nıklı olması ve asansör boşluğu içindeki tesisatın sudan etkilenmemesi gerekir.  Acil durum asansörünün makina dairesi ayrı olur ve asansör kuyusu basınçlandırılır.  TRANSFORMATÖR  Transformatörün kurulacağı odanın bütün duvarları, tabanı ve tavanı en az 120 dakika süreyle yangına dayanabilecek şekilde yapılır.  JENERATÖR  Bir mahal içerisinde tesis edilen birincil veya ikincil enerji kaynağı olarak jeneratör kullanılan bü‐
tün bina ve yapılarda aşağıdaki tedbirlerin alınması şarttır  Jeneratörün kurulacağı odanın duvarları, tabanı ve tavanı en az 120 dakika süreyle yangına da‐
yanabilecek şekilde yapılır.  Bütün yangın kontrol panellerine ve tekrarlayıcı panellere enerji sağlayan besleme kablolarının, yangına karşı en az 60 dakika dayanabilecek özellikte olması şarttır.  Yapı yüksekliği 51.50 m'nin üzerinde olan binaların hol ve koridor gibi ortak alanlarında duman kontrol sistemi yapılması mecburîdir.  BASINÇLANDIRMA SİSTEMİ  Konutlar hariç olmak üzere, bütün binalarda, merdivenkovasının yüksekliği 30.50 m'den fazla ise, kaçış merdivenlerinin basınçlandırılması gerekir.  Bodrum kata ve üst katlara hizmet veren kaçış merdiveni aynı yuvada olsa bile, zemin seviyesin‐
de, yangına 120 dakika dayanıklı ve duman sızdırmaz bir duvar ile ayrılmış ve ayrı çıkış düzen‐
lenmiş ise, merdiven yuvası için üst katların yüksekliği esas alınır.  Bodrum kat sayısı 4'den fazla olan binalarda bodrum kata hizmet veren kaçış merdivenleri ba‐
sınçlandırılır.  Yapı yüksekliği 51.50 m'den yüksek olan konutların kaçış merdivenlerinin basınçlandırılması şart‐
tır.  Yangın anında acil durum asansör kuyularının yangın etkisi altında kalmaması için acil durum asansörü kuyularının basınçlandırılması gerekir. 131  İTFAİYE SU VERME BAĞLANTISI  Yüksek binalarda veya bina oturma alanı 1.000 m2 den büyük binalarda veya cephe genişliği 75 m'yi aşan binalarda, itfaiyenin sisteme dışarıdan su basabilmesi için, sulu yangın söndürme sis‐
temlerine en az 100 mm nominal çapında itfaiye su verme bağlantısı yapılması şarttır.  İtfaiye araçlarının bağlantı ağzına ulaşma mesafesi 18 m'den fazla olamaz.  Köpüklü, Gazlı ve Kuru Tozlu Sabit Otomatik Söndürme Sistemleri  Gazlı yangın söndürme sistemlerinin tasarımında TS ISO 14520 standardı esas alınır  BAZI ÖNEMLİ TANIMLAR VE BİLGİLER  Kaçış uzaklığı: Herhangi bir katta bir mekân içinde durulabilen en uzak noktada bulunan bir kul‐
lanıcının kendisine en yakın kat çıkışına kadar almak zorunda olduğu yürüme yolunun uzunluğu‐
nu,  Kaçış yolu: Oda ve diğer müstakil hacimlerden çıkışlar, katlardaki koridor ve benzeri geçişler, kat çıkışları, zemin kata ulaşan merdivenler ve bina son çıkışına giden yollar dâhil olmak üzere bina‐
nın herhangi bir noktasından yer seviyesindeki cadde veya sokağa kadar olan ve hiçbir şekilde engellenmemiş bulunan yolun tamamını,  Kullanıcı yükü: Herhangi bir anda, bir binada veya binanın esas alınan belirli bir bölümünde bu‐
lunma ihtimali olan toplam insan sayısını,  Kullanıcı yük katsayısı: Yapılarda kişi başına düşen kullanım alanının metrekare cinsinden m2/kişi olarak ifadesini,  Yangın kompartımanı: Bir bina içerisinde, tavan ve taban döşemesi dâhil olmak üzere, her yanı en az 60 dakika yangına karşı dayanıklı yapı elemanları ile duman ve ısı geçirmez alanlara ayrılmış bölgeyi,  Yangın yükü: Bir yapı bölümünün içinde bulunan yanıcı maddelerin kütleleri ile alt ısıl değerleri çarpımları toplamının, plandaki toplam alana bölünmesi ile elde edilen ve MJ/m2 olarak ifade edilen büyüklüğü,  Yüksek bina: Bina yüksekliği 21.50 m'den, yapı yüksekliği 30.50 m'den fazla olan binaları,  Eğitim tesisleri: Eğitim ve öğretim faaliyetlerinin yürütüldüğü yerlerdir. Eğitim amaçlı binalar; il‐
köğretim, ortaöğretim kurumları ve yükseköğretim kurumları dâhil olmak üzere, 6 veya daha faz‐
la kişi tarafından günde 4 saat veya daha fazla bir süre ile veya haftada 12 saatten fazla bir süre ile eğitim amacı ile kullanılan binalar veya binaların bu amaçla kullanılan bölümlerini kapsar.  YÜKSEK TEHLİKELİ YERLER  Parlayıcı ve patlayıcı maddeler ile akaryakıtların imal edildiği, depolandığı, doldurma‐boşaltma ve satış işlerinin yapıldığı yerler yüksek tehlikeli yerler olarak değerlendirilir. Aşağıda belirtilen yerler bu sınıfa girer;  Parlayıcı ve patlayıcı gazlarla ilgili yerler, LPG, doğalgaz ve benzeri gazların depolama, taşıma, doldurma‐boşaltma ve satış işlerinin yapıldığı yerlerdir.  Patlayıcı maddelerle ilgili yerler, ısı ve basınç tesiri ile kolay tutuşabilen ve patlayabilen maddele‐
rin bulunduğu yerlerdir. Mermi, barut, dinamit kapsül ve benzeri maddelerin imal ve muhafaza edildiği ve satıldığı yerler bu yerlerdendir.  Yanıcı sıvılarla ilgili yerler, yanıcı sıvıların üretildiği, depolandığı ve hizmete sunulduğu satış tesis‐
leri ve benzeri yerlerdir.  Parlayıcı ve patlayıcı maddeler üretilen veya işlenen veya depolanan tek katlı binalarda duvarların yanmaz veya yangına 120 dakika dayanıklı olması gerekir. 132  BİNALAR  Yeni planlanan alanlarda bitişik nizamda teşekkül edecek imar adalarının uzunluğu 75 m'den fazla olamaz.  Uzunluğu 75 m'den fazla olan bitişik nizam yapı adalarında, yangına karşı güvenliğe ve erişim kontrolüne ilişkin düzenlemeler yapılır ve alınması gereken tedbirler plan müellifi tarafından plan notunda belirtilir.  Çevreye yangın yayma tehlikesi olmayan ve yangın sırasında içindeki yanıcı maddeler çelik ele‐
manlarında 540 oC üzerinde bir sıcaklık artışına sebep olmayacak bütün çelik yapılar, yangına kar‐
şı dayanıklı kabul edilir.  Yanma hızı 0.6 ilâ 0.8 mm/dk kabul edilip; ahşap elemanın bu şekilde azalan en kesitiyle ve gü‐
venlik katsayısı 1.00'e eşit alınarak, üzerine gelen gerçek yükü taşıyabildiği süre yangın mukave‐
met süresi kabul edilir.  Kritik sıcaklığı 10 oC'ın altında olan gazlara basınçlı gazlar  Kritik sıcaklığı 10 oC'ın üzerinde olup mutlak buhar basınçları 50 °C de 300 kPa'ı aşan gazlar sıvılaştı‐
rılmış gazlar olarak isimlendirilir.  MEVCUT VE ESKİ BİNALAR  Yönetmelik yayımı tarihinden önce yürürlüğe konulmuş bulunan imar, yapı, deprem ve afet ile il‐
gili yönetmeliklerin bu Yönetmeliğe aykırı olan hükümleri, ilgili idarelerce Yönetmeliğin yayımı ta‐
rihinden itibaren 1 yıl içinde bu Yönetmeliğe uygun hâle getirilir. 133 RAKAMLARLA ÖZEL NOT 9.50  Dairesel merdivenler 9.50 m'den daha yüksek olamaz 21.50  Yüksek bina: Bina yüksekliği 21.50 m'den binalar  Bina yüksekliği 21.50 m'den fazla olan binalarda, bina dışında açık merdivenlere izin verilmez.  Yapı yüksekliği 21.50 m'nin altındaki konutlarda korunumsuz normal merdiven kaçış yolu olarak kabul edilir ve ikinci çıkış aranmaz. 25  Söndürme cihazlarına ulaşma mesafesi en fazla 25 m. olur. 30.50  Yüksek bina: yapı yüksekliği 30.50 m'den fazla olan binaları,  Yapı yüksekliği 30.50 m'den fazla olan konut binaları yangın ekibi kurulur  Yapı yüksekliği 30.50 m'den fazla olan konut haricindeki bütün binalarda yağmurlama sistemi olacak 50  Yönetmelikte kişi sayısı ile 50 rakamı özdeş.  Kişi sayısından soru gelirse büyük ihtimalle 50 den az veya 50 den fazla rakamı akla gelmeli 51.50  Yapı yüksekliği 51.50 m'den yüksek olan konutların kaçış merdivenlerinin basınçlandırılması şart‐
tır.  Yapı yüksekliği 51.50 m'nin üzerinde olan binaların hol ve koridor gibi ortak alanlarında duman kontrol sistemi yapılması mecburîdir  Asansör kapılarının yapı yüksekliği 51.50 m'den yüksek binalarda yangına karşı en az 60 dakika dayanıklı ve duman sızdırmaz olması gerekir.  Yapı yüksekliği 51.50 m'den daha fazla olan yapılarda, en az 1 asansörün acil hâllerde kullanıl‐
mak üzere acil durum asansörü olarak düzenlenmesi şarttır.  Yapı yüksekliği 51.50 m'yi geçen konutlarda yağmurlama sistemi mecburidir. 60  Acil aydınlatmaların en az yanma süresi 60 dakika.  Kapıların yanmaya dayanma süresi en az 60 dakika  Kaçış merdiveni ve yangın güvenlik holü kapılarının; duman sızdırmaz ve 4 kattan daha az kata hizmet veriyor ise en az 60 dakika dayanıklı olacak.  Acil durum asansörlerinin elektrik tesisatının ve kablolarının yangına karşı en az 60 dakika daya‐
nıklı olması 80  Tüm Çıkış kapılarını en az genişliği 80 cm.  Tek kanatlı bir çıkış kapısının temiz genişliği 80 cm'den az olamaz 90  Bitişik nizam yapıları birbirinden ayıran yangın duvarları, yangına en az 90 dakika dayanıklı olarak projelendirilir. 134 


4 kg'dan daha ağır ve 12 kg'dan hafif olan cihazların zeminden olan yüksekliği yaklaşık 90 cm'yi aşmayacak şekilde montaj yapılır. Kaçış merdiveni ve yangın güvenlik holü kapılarının; duman sızdırmaz ve 4 kattan daha fazla kata hizmet veriyor ise en az 90 dakika yangına karşı dayanıklı olması şarttır. İki kanatlı kapıda temiz genişlik, her iki kanat 90 derece açık durumdayken kanat yüzeyleri ara‐
sındaki ölçüdür. 120  Parlayıcı ve patlayıcı maddeler üretilen veya işlenen veya depolanan tek katlı binalarda duvarların yanmaz veya yangına 120 dakika dayanıklı olması gerekir.  Tüpler, yangına en az 120 dakika dayanıklı ayrı binalarda veya bölmelerde, radyatör ve benzeri ısı kaynaklarından uzakta bulundurulur  LPG depolanacak binaların; Döşemesinin, tavanın ve duvarlarının yangına en az 120 dakika da‐
yanıklı malzeme  Kazan dairesi, binanın diğer kısımlarından, yangına en az 120 dakika dayanıklı bölmelerle ayrıl‐
mış olarak merkezi bir yerde ve bütün hâlinde bulunur.  Yüksek binalarda kaçış yollarının ve merdivenlerin genişliği 120 cm'den az olamaz.  Tek kanatlı bir çıkış kapısının temiz genişliği 120 cm'den çok olamaz  Yüksek binalarda, çöp, haberleşme, evrak ve teknik donanım gibi, düşey tesisat şaft ve baca du‐
varlarının yangına en az 120 dakika dayanıklı olması gerekir. 135 İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARININ GÖREV YETKİ VE SORUMLUKLARI İSG HİZMETLERİ YÖNETMELİĞİ Bu Yönetmelik; 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu  3146 sayılı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanununa da‐
yanılarak hazırlanmıştır.  Eğiticilerin eğitimi belgesi: En az kırk saatlik eğitim sonunda kamu kurum ve kuruluşları, üniversite‐
ler veya 5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanununa göre yetkilendirilen kurumlar tarafından tek bir program sonucunda verilen eğiticilerin eğitimi belgesini, İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI Mühendislik veya mimarlık (iç mimar, peyzaj mimarı, şehir bölge planlamacı) mezunu Teknik Eleman: Teknik öğretmenler, fizikçi, kimyager, biyolog iş sağlığı ve güvenliği programı mezun‐
larını, ifade eder.  İşveren belirtilen niteliklere ve gerekli belgeye sahip olması halinde, kendi işyerinde, iş güvenliği uzmanlığı görevini kendi üstlenebilir.  İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının tam süreli görevlendirilmesi gereken durumlarda; işveren, işyeri sağlık ve güvenlik birimi kurar.  İşveren, görevlendirdiği kişi veya hizmet aldığı kurum ve kuruluşlar tarafından iş sağlığı ve güven‐
liği ile ilgili mevzuata uygun olan ve yazılı olarak bildirilen tedbirleri yerine getirir.  İşveren, yerine getirilmeyen hususlar varsa gerekçesi ile birlikte talepte bulunan kişiye yazılı ola‐
rak bildirir ve bu yazışmaların işyerinde düzenli olarak arşivlenmesini sağlar.  İş güvenliği uzmanlarından;  C sınıfı belgeye sahip olanlar az tehlikeli sınıfta,  B sınıfı belgeye sahip olanlar az tehlikeli ve tehlikeli sınıflarda,  A sınıfı belgeye sahip olanlar ise bütün tehlike sınıflarında yer alan işyerlerinde çalışabilirler.  Birden fazla iş güvenliği uzmanının görevlendirilmesinin gerektiği işyerlerinde, sadece tam süreli olarak görevlendirilen iş güvenliği uzmanının, işyerinin tehlike sınıfına uygun belgeye sahip ol‐
ması yeterlidir.  A sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesi;  B sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesiyle en az 4 yıl fiilen görev yaptığını iş güvenliği uzmanlığı sözleşmesi ile belgeleyen,  Mühendislik veya mimarlık eğitimi veren fakülte mezunları ile teknik elemanlardan; iş sağlığı ve güvenliği veya iş güvenliği programında doktora yapmış olanlara,  Genel Müdürlük veya bağlı birimlerinde en az 10 yıl görev yapmış mühendislik veya mimarlık eği‐
timi veren fakülte mezunları ile teknik elemanlara,  İş sağlığı ve güvenliği alanında müfettiş yardımcılığı süresi dâhil en az 10 yıl görev yapmış mühen‐
dis, mimar veya teknik eleman olan iş müfettişlerine,  Genel Müdürlük ve bağlı birimlerinde uzman yardımcılığı süresi dâhil en az 10 yıl fiilen görev yapmış mühendislik veya mimarlık eğitimi veren fakülte mezunları ile teknik elemanı olan iş sağ‐
lığı ve güvenliği uzmanlarına, 136  B sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesi;  C sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesiyle en az 3 yıl fiilen görev yaptığını iş güvenliği uzmanlığı sözleşmesi ile belgeleyen ve (B) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı eğitimine katılarak yapılacak (B) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı sınavında başarılı olan mühendislik veya mimarlık eğitimi veren fakültelerin mezunları ile teknik elemanlara,  İş sağlığı ve güvenliği veya iş güvenliği programında yüksek lisans yapmış mühendislik veya mi‐
marlık eğitimi veren fakültelerin mezunları ile teknik elemanlardan (B) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı için yapılacak sınavda başarılı olanlara,  İş sağlığı ve güvenliği alanında teftiş yapan mühendis, mimar veya teknik eleman olan iş müfettiş‐
leri hariç, Bakanlık ve ilgili kuruluşlarında müfettiş yardımcılığı süresi dâhil en az 10 yıl görev ya‐
pan müfettişlerden (B) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı eğitimine katılarak yapılacak (B) sınıfı iş güven‐
liği uzmanlığı sınavında başarılı olanlara,  C sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesi;  C sınıfı iş güvenliği uzmanlığı eğitimine katılarak yapılacak (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı sınavın‐
da başarılı olan mühendislik veya mimarlık eğitimi veren fakültelerin mezunları ile teknik eleman‐
lara,  İş sağlığı ve güvenliği alanında teftiş yapan mühendis, mimar veya teknik eleman olan iş müfettiş‐
leri hariç Bakanlık ve ilgili kuruluşlarında müfettiş yardımcılığı süresi dâhil en az 10 yıl görev ya‐
pan müfettişlerden (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı eğitimine katılanlara,  İş güvenliği uzmanlarının görevleri  Rehberlik; makine, kimyasal, organizasyon ve KKD seçiminde rehberlik.  Risk değerlendirmesi; çalışmaya katılır ve yazılı öneri verir  Çalışma ortamı gözetimi; ortam ölçümü, bakım, onarım ve kontrol  Eğitim, bilgilendirme ve kayıt;  İlgili birimlerle işbirliği;  İş güvenliği uzmanlarının yetkileri  İşverene yazılı olarak bildirilen alınması gereken tedbirlerden hayati tehlike arz edenlerin, iş gü‐
venliği uzmanı tarafından belirlenecek makul bir süre içinde işveren tarafından yerine getirilme‐
mesi hâlinde, bu hususu işyerinin bağlı bulunduğu Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğüne bildir‐
mek.  İşyerinde belirlediği hayati tehlikenin ciddi ve önlenemez olması ve bu hususun acil müdahale ge‐
rektirmesi halinde işin durdurulması için işverene başvurmak.  Tam süreli iş sözleşmesi ile görevlendirilen iş güvenliği uzmanları, çalıştıkları işyeri ile ilgili mes‐
leki gelişmelerini sağlamaya yönelik eğitim, seminer ve panel gibi organizasyonlara katılma hak‐
kına sahiptir. Bu gibi organizasyonlarda geçen sürelerden bir yıl içerisinde toplam 5 iş günü kada‐
rı çalışma süresinden sayılır ve bu süreler sebebiyle iş güvenliği uzmanının ücretinden herhangi bir kesinti yapılamaz.  İş güvenliği uzmanlarının yükümlülükleri  Çalışanın ölümü veya maluliyetiyle sonuçlanacak iş kazası veya meslek hastalığının Meydana gel‐
mesinde ihmali tespit edilen iş güvenliği uzmanının yetki belgesinin geçerliliği 6 ay süreyle askıya alınır.  Bu konudaki ihmalin tespitinde kesinleşmiş yargı kararı, malullüğün belirlenmesinde ise 5510 sa‐
yılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 25 inci maddesindeki kriterler esas alı‐
nır. 137  İş güvenliği uzmanlarının çalışma süreleri 10'dan az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde çalışan başına yılda en az 60 dakika.  Az tehlikeli sınıfta yer alanlarda, çalışan başına ayda en az 6 dakika.  Tehlikeli sınıfta yer alanlarda, çalışan başına ayda en az 8 dakika.  Çok tehlikeli sınıfta yer alanlarda, çalışan başına ayda en az 12 dakika.  Az tehlikeli sınıfta yer alan 2.000 ve daha fazla çalışan,  Tehlikeli sınıfta yer alan 1.500 ve daha fazla çalışan,  Çok tehlikeli sınıfta yer alan 1.000 ve daha fazla çalışanı olan işyerlerinde. Tam süreli uzman çalı‐
şacaktır.  Birden fazla işyeri ile kısmi süreli iş sözleşmesi yapıldığı takdirde bu işyerleri arasında yolda geçen süreler haftalık kanuni çalışma süresinden sayılmaz.  İş güvenliği uzmanlarının sertifikalarını aldıkları tarihten itibaren 5 yıllık periyotlarla, Bakanlıkça düzenlenen bilgi yenileme eğitimine katılmaları zorunludur  Eğitim kurumu yeri ve yerleşim planında aranacak şartlar Derslik ve diğer bölümlerde aranan şartlar  Dersliklerde 25'ten fazla kursiyer bulunamaz.  Dersliklerde kursiyer başına en az 10 m3 hava hacmi bulunur ve derslikler ile diğer bölümlerin tavan yükseklikleri 2,40 metreden az olamaz.  4 metre üzerinde olan yükseklikler hacim hesabında dikkate alınmaz.  Derslik pencerelerinin; pencere alanının bulunduğu bölümün taban alanının % 10'undan az ol‐
maması ve yerden yüksekliğinin 90 santimetreden fazla olmaması gerekir.  Derslik kapılarının genişliği 80 santimetreden az olamaz ve kapı kasasının içten içe ölçülmesiyle belirlenir. Eğitim kurumlarının eğitici kadrosu  İş güvenliği uzmanlığı ve diğer sağlık personeli eğitimi için bu Yönetmelikte belirtilen eğitici belge‐
sine sahip olan en az 4 eğiticiyle tam süreli iş sözleşmesi yapar.  Bu eğiticilerden en az biri mühendis olmak zorunda olup en fazla ikisi aynı meslek dalından olabi‐
lir. 138 İSG HİZMETLERİ YÖNETMELİĞİ  Sağlık ve güvenlik kayıtları ve onaylı deftere ilişkin uygulamalar  İşveren işten ayrılma tarihinden itibaren en az 15 yıl süreyle çalışanların kişisel sağlık dosyala‐
rını saklar.  Çalışanın işyerinden ayrılarak başka bir işyerinde çalışmaya başlaması halinde, yeni işveren çalı‐
şanın kişisel sağlık dosyasını yazılı olarak talep eder, önceki işveren dosyanın bir örneğini onayla‐
yarak 1 ay içerisinde gönderir.  Onaylı deftere yazılan tespit ve öneriler işverene tebliğ edilmiş sayılır.  Defterin imzalanması ve düzenli tutulmasından İşveren uzmanı sorumludur.  Teftişe yetkili iş müfettişlerinin her istediğinde işveren onaylı defteri göstermek zorundadır.  İşveren tespit ve öneri için kullanacağı onaylı defteri  Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlükleri, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü veya Noter onaylar  İSGB asıl işin yürütüldüğü mekânda ve giriş katta kurulması esastır.  Bu birimlerde 8 m2 den az olmamak üzere bir iş güvenliği uzmanı odası ile işyeri hekimi tarafın‐
dan kullanılmak üzere bir muayene odası ve  12 m2 den az olmamak üzere bir ilkyardım ve acil müdahale odası bulunur.  Tam zamanlı görevlendirilecek her işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı için aynı şartlarda ayrı bi‐
rer oda tahsis edilir.  İSGB'ler araç ve gereçler ile donatılır ve işyerinde çalışanların acil durumlarda en yakın Sağlık birimine ulaştırılmasını sağlamak üzere uygun araç bulundurulur.  50 ve daha fazla çalışanı olan işyerlerinde işveren, İşyeri hekimi ile diğer sağlık personeline ve iş gü‐
venliği uzmanına 8 m2 den az olmamak üzere toplam 2 oda temin eder.  50'den az çalışanı olan işyerlerinde işveren, işyeri hekimi, iş güvenliği uzmanı ve diğer sağlık persone‐
lini için uygun bir yer sağlar.  Tam süreli işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı görevlendirilmesi gerekli olmayan haller  Tam süreli işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı görevlendirilmesi zorunlu olmayan hallerde, işye‐
rinde bu maddeye göre oluşturulan ve belirtilen şartları karşılayan birim, düzenlenen sağlık ra‐
porları bakımından İSGB olarak kabul edilir.  OSGB kurulabilmesi için tam süreli iş sözleşmesiyle çalışan,  İşyeri hekimi,  İş güvenliği uzmanı,  Diğer sağlık personeli, olmalıdır.  OSGB Bölümleri  İşyeri hekimi tarafından kullanılmak üzere en az 10 m2 bir muayene odası,  10 m2 iş güvenliği uzmanı odaları  12 m2 bekleme yeri, uygun büyüklükte arşiv odası ve en az bir tuvalet ve lavabodan oluşur.  15 m2 ilkyardım ve acil müdahale odası 139  OSGB'lerin yetki aldıkları adresin bulunduğu il sınırlarına komşu illerde hizmet verebilirler.  Niteliği gereği birden fazla ilde yürütülmesi gereken raylı sistem, yol ve nakil hattı inşası veya ba‐
kımı ve onarımı gibi işlerde hizmet alınan OSGB'nin işin yapıldığı illerden herhangi birisinde yetki‐
lendirilmiş olması yeterlidir.  OSGB'ler yetkilendirildikleri il sınırı içerisinde izinsiz şube açamayacağı gibi herhangi bir şekilde ir‐
tibat bürosu da açamazlar.  OSGB'ler tapu kütüğüne işyeri olarak kayıtlı bölümleri hariç mesken olarak kullanılan çok katlı bi‐
nalarda ve işyeri olarak kayıtlı olsa dahi bodrum katlarda kurulamaz.  OSGB'lerin zemin katta veya müstakil binalarda kurulması esastır.  BİLDİRİM (30 gün rakamı)  OSGB'lerde adres veya unvan değişikliği  Şirket ortaklarında değişiklik  Faaliyetlerini bırakmaları  Belirtilen şartlara uygun olmaması  Uzman, hekim değişikliği  OSGB başvurularında tespit edilen eksikliklerin giderilmesi  İle ilgili durumlar 30 gün içerisinde tamamlanır veya Genel Müdürlüğe bildirilir.  5 GÜN ÖNEMLİ RAKAM  OSGB'lerce istihdam edilen kişilere ilişkin sözleşmeler, Genel Müdürlük Gerekli şartları taşıması halinde, İSG‐KÂTİP üzerinden bildirimi 5 işgünü içerisinde Genel Müdürlüğe bildirilir.  İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı tarafından saklanması gereken onaylı defter suretleri, OSGB arşivinde tutulur ve istenmesi halinde denetime yetkili memurlara gösterilir.  Kendilerinden talep edilmese dahi, sözleşme süresi sonunda bütün kayıt ve dosyalar OSGB'lerce işverene teslim edilir.  OSGB'lerce istihdam edilen kişilere ilişkin sözleşmeler İSG‐KÂTİP üzerinden Sözleşme ve görev‐
lendirme belgeleri 3 nüsha halinde düzenlenir.  OSGB ile işveren arasında sözleşme düzenlenir ve nüshalardan biri işveren tarafından, biri OSGB tarafından saklanır. Son nüsha 5 işgünü içinde işveren veya OSGB tarafından Genel Müdürlüğe bildirilir.  Kamuya ait işyerlerinde 657 sayılı Kanuna tabi çalışanlar arasından görevlendirme yapılması du‐
rumunda, görevlendirme yapılan kurum tarafından işyeri hekimi, iş güvenliği uzmanı ve diğer sağ‐
lık personeli ile görevlendirme belgesi düzenlenir ve bu belgenin bir nüshası kurum tarafından, biri sözleşme yapılan kişiler tarafından saklanır. Son nüsha kurum tarafından 5 işgünü içinde Ge‐
nel Müdürlüğe bildirilir.  Gerekli şartları taşıması halinde, yazılı olarak bildirilenler ise 7 iş günü içinde Genel Müdürlükçe onaylanır ve durum ilgili taraflara bildirilir.  İş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personeline, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalış‐
maları yaptığı süre içinde başka görev verilemez.  OSGB başvurularında tespit edilen eksikliklerin giderilmesi için her defasında 30 günden fazla ol‐
mamak üzere en fazla 2 defa süre verilir.  Belirlenen sürelerde eksiklikler giderilmez ise dosya iade edilir ve iadeden itibaren bir yıl boyunca yapılan başvurular, bir yılın tamamlanmasına kadar askıya alınır.  OSGB'nin başvuru dosyasında belirtilen adres ve unvana münhasıran, en geç 10 iş günü içerisinde Genel Müdürlükçe uygun yetki belgesi düzenlenir. Başka bir adreste şube açılması istendiği tak‐
dirde, aynı usul ve esaslar dâhilinde işlem yapılır.  Yetki belgeleri, OSGB tarafından 5 yılda bir vize ettirilir.  İsim ve unvanlar Türkçe olarak tescil ettirilir. İsim ve unvanların incelenmesinde TDK’ca yayınla‐
nan Büyük Türkçe Sözlük esas alınır ve kısaltmalar isim ve unvan olarak kullanılamaz. 140 





OSGB sorumlu müdürü; OSGB personelinin görevlendirilmesinin takibinden, OSGB kayıtlarının tutulması ve düzenli olarak arşivlenmesinden, Genel Müdürlük tarafından istenen belgelerin hazırlanmasından OSGB'lerin başvuru, yetkilendirme, vize işlemlerinin takibinden, sorumludur. OSGB'lerce talep edilen veya bildirilen her türlü bilgi ve belgeye ilişkin iş ve işlemlerde, Genel Müdürlük tarafından sadece sorumlu müdür muhatap kabul edilir OSGB'de sorumlu müdür olarak görevlendirilen kişinin değişmesi veya bu kişinin görevinden ay‐
rılması durumunda, 30 iş günü içerisinde yeni sorumlu müdür atanır ve durum Genel Müdürlüğe yazıyla bildirilir 141 ÇALIŞAN TEMSİLCİLERİ İş Sağlığı ve Güvenliği İle İlgili Çalışan Temsilcisinin Nitelikleri ve Seçilme Usul ve Esaslarına İlişkin Teb‐
liğinin Dayandığı KANUNLAR 6331 İSG Kanununu ‐ 3146 Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun İş Sağlığı ve Güvenliği İle İlgili Çalışan Temsilcisinin Nitelikleri ve Seçilme Usul ve Esaslarına İlişkin Tebliğe göre  İşveren, işyerinde yetkili sendika veya sendikalar bulunması halinde işyeri sendika temsilcisini çalışan temsilcisi olarak görevlendirir.  2 ile 50 arasında çalışanı bulunan işyerlerinde 1.  51 ile 100 arasında çalışanı bulunan işyerlerinde 2.  101 ile 500 arasında çalışanı bulunan işyerlerinde 3.  501 ile 1.000 arasında çalışanı bulunan işyerlerinde 4.  1.001 ile 2.000 arasında çalışanı bulunan işyerlerinde 5.  2.001 ve üzeri çalışanı bulunan işyerlerinde 6 çalışan temsilcisi seçilir.  Çalışan temsilcisi aday başvurularının yapılması için 7 günden az olmamak üzere süre tanınarak işve‐
ren tarafından işyerinde ilân edilir.  Aday sayısı işyerinde zorunlu çalışan temsilcisi sayısının 3 katından fazla olamaz. Örnek 300 çalışan varsa 3 çalışan temsilcisi seçilir ve seçime en fazla 9 aday başvurabilir. Fazla olması halinde çalışan temsilcisi adayları; öğrenim durumu, işyerindeki deneyim süresi ve yaş kriterleri esas alınarak belirtilen sürenin bitiminden itibaren en fazla 3 gün içinde işveren tarafından ilân edilir.  ÇALIŞAN TEMSİLCİSİ NİTELİKLERİ  İşyerinin tam süreli daimi çalışanı olması,  En az 3 yıllık iş deneyiminin bulunması ve en az ortaokul düzeyinde öğrenim görmüş olması.  Belirli süreli veya geçici işlerde, tam süreli ve en az 3 yıl çalışma koşulu aranmaz  İşyerinde 3 yıllık iş deneyimi bulunmayan çalışan veya aday bulunmaması halinde deneyim aran‐
maz  Çalışanlar veya adaylar arasında yeterli eğitim düzeyine sahip kişi bulunmaması halinde en az or‐
taokul mezuniyeti aranmaz  Yetkili sendika temsilcisinin çalışan temsilcisi olarak görev yapması halinde sayılan tüm nitelikler aranmaz.  Seçim, işyerindeki çalışanların en az yarıdan bir fazlasının katılacağı bir oylamayla yapılır. Örnek 300 çalışan varsa oylamaya (300/2) + 1 = 151 kişi katılır. 142  Oylamanın gizli yapılması esastır.  Vardiya usulü çalışılan işyerlerinde ise seçimler tüm vardiyalarda çalışanların da oy kullanmasına imkân verilecek şekilde düzenlenir.  Oyların eşitliği durumunda çalışan temsilcisi; adayların öğrenim durumu, işyerindeki deneyim sü‐
resi ve benzeri kriterleri esas alınarak işverence belirlenir.  Seçim, sonuçları itibariyle 5 yıl geçerlidir.  Çalışan temsilcisinin, herhangi bir nedenle görevinden ayrılması durumunda, daha önce yapılan seçim sonuçlarına göre en fazla oy alan sıradaki aday atanır.  Sendika temsilci sayısının zorunlu çalışan temsilci sayısından az olması durumunda diğer çalışan temsilcisi veya temsilcileri dengeli dağılıma özen göstermek kaydıyla işveren tarafından görev‐
lendirilir.  Sendika temsilci sayısının zorunlu çalışan temsilci sayısından çok olması durumunda ise yetkili sendikanın önerisi doğrultusunda çalışan temsilcileri işveren tarafından görevlendirilir.  Sendika temsilci sayısının zorunlu çalışan temsilci sayısından çok olması durumunda en çok üyeye sahip yetkili sendika temsilcisi çalışan temsilcisi olarak atanır.  Birden fazla çalışan temsilcisinin bulunması durumunda baş temsilci, çalışan temsilcileri arasında yapılacak seçimle belirlenir. Oyların eşitliği durumunda, baş temsilci kura yöntemiyle belirlenir.  İşyerindeki yetkili sendikanın yetkisini kaybetmesi veya bir başka sendikanın yetkili sendika olarak ilân edilmesi durumunda 30 günlük süre içerisinde işveren çalışan temsilcisi veya temsilcilerinin görev yapmasını sağlar.  Tutanaklar ile oylamaya katılanların imzalı listesi bir sonraki seçime kadar işyerinde saklanır. Örnek 1 Toplam çalışan sayısı: 2.000 İş sözleşmeli çalışanların sayısı: 1.100 Diğer (statü hukukuna bağlı) çalışanların sayısı: 900 Görevlendirilecek çalışan temsilcisi sayısı: 5 Yetkili sendika sayısı: 2 Formül: Çalışan temsilcisi sayısı= (22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu ve diğer (iş akdi/hizmet akdi/iş sözleşmesi vb.) çalışanların sayısı veya Diğer (statü hukukuna bağlı) çalışanların sayısı/Toplam çalışan sayısı) * Görevlendirilecek çalışan temsilcisi sayısı Hesaplama: A Sendikası (6356 sayılı Kanuna göre yetkili) çalışan temsilci sayısı için; (1.100/2.000) * 5 = 2,75 (3 Çalışan Temsilcisi) B Sendikası (4688 sayılı Kanuna göre yetkili) çalışan temsilci sayısı için; (900/2.000) * 5 = 2,25 (2 Çalışan Temsilcisi) Örnek 2 Toplam çalışan sayısı: 800 A sendikasına üye 500, B sendikasına üye 300 çalışan Görevlendirilecek çalışan temsilcisi sayısı: 4 A sendikası (500/800) * 4 = 2,5 (2 Çalışan temsilcisi) B sendikası (300/800) * 4 = 1,5 (1 Çalışan temsilcisi) Kalan 1 temsilci kura yöntemiyle belirlenir 143 KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM  Yönetmelik, aşağıda belirtilen kişisel koruyucu donanımları KAPSAMAZ.  Özel olarak çalışanın sağlığını ve güvenliğini korumak üzere yapılmamış sıradan iş elbiseleri ve üniformalar,  Afet ve acil durum birimlerinin müdahale faaliyetlerinde kullandıkları ekipman,  Türk Silahlı Kuvvetleri, genel kolluk kuvvetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığı gibi kamu düzeninin sağlanmasına yönelik kurumların faaliyetlerinde kullandıkları kişisel koruyucular,  Kara taşımacılığında kullanılan kişisel koruyucular,  Spor ekipmanı,  Nefsi müdafaayı veya caydırmayı hedefleyen ekipman,  Riskleri ve istenmeyen durumları saptayan ve ikaz eden taşınabilir cihazlar.  DİREKTİF  89/656/EEC sayılı Avrupa Birliği Konsey Direktifi  89/686/EEC sayılı Avrupa Birliği Konsey Direktifine paralel olarak, hazırlanmıştır.  Kişisel koruyucu donanım:  Çalışanı, yürütülen işten kaynaklanan, sağlık ve güvenliği etkileyen bir veya birden fazla riske karşı koruyan, çalışan tarafından giyilen, takılan veya tutulan, bu amaca uygun olarak tasarımı yapılmış tüm alet, araç, gereç ve cihazları,  Kişiyi bir veya birden fazla riske karşı korumak amacıyla üretici tarafından bir bütün haline geti‐
rilmiş cihaz, alet veya malzemeden oluşmuş donanımı,  Belirli bir faaliyette bulunmak için korunma amacı olmaksızın taşınan veya giyilen donanımla bir‐
likte kullanılan, ayrılabilir veya ayrılamaz nitelikteki koruyucu cihaz, alet veya malzemeyi, Kişisel koruyucu donanımın rahat ve işlevsel bir şekilde çalışması için gerekli olan ve sadece bu tür do‐
nanımlarla kullanılan değiştirilebilir parçalarını, ifade eder.  Kişisel koruyucu donanım, risklerin, toplu korunmayı sağlayacak teknik önlemlerle veya iş organi‐
zasyonu ve çalışma yöntemleriyle önlenemediği, tam olarak sınırlandırılamadığı durumlarda kul‐
lanılır.  Kişisel koruyucu donanım, iş kazası ya da meslek hastalığının önlenmesi, çalışanların sağlık ve gü‐
venlik risklerinden korunması, sağlık ve güvenlik koşullarının iyileştirilmesi amacıyla kullanılır. İş‐
veren, toplu korunma tedbirlerine, kişisel korunma tedbirlerine göre öncelik verir.  Kişisel koruyucu donanımların işyerlerinde kullanımı ile ilgili olarak aşağıdaki hususlara uyulur;  Tüm kişisel koruyucu donanımlar;  Kendisi ek risk oluşturmadan ilgili riski önlemeye uygun olur.  İşyerinde var olan koşullara uygun olur.  Kullananın ergonomik gereksinimlerine ve sağlık durumuna uygun olur.  Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uyar.  Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği kapsamına giren ürünlerde uygun şekilde CE işareti ve Türkçe kullanım kılavuzu bulundurur.  Birden fazla riskin bulunduğu ve çalışanın bu risklere karşı aynı anda birden fazla kişisel koruyucu donanımı kullanmasını gerektiren durumlarda, bir arada kullanılmaya uygun olan ve bir arada kullanıldığında söz konusu risklere karşı koruyuculuğu etkilenmeyen kişisel koruyucu donanımlar seçilir. 144  Kişisel koruyucu donanımların kullanım şartları ve özellikle kullanılma süreleri;  Riskin Derecesi,  Maruziyet Sıklığı,  Her Bir Çalışanın İş Yaptığı Yerin Özellikleri  Kişisel Koruyucu donanımın performansı dikkate alınarak belirlenir.  Tek kişi tarafından kullanılması esas olan kişisel koruyucu donanımların, zorunlu hallerde birden fazla kişi tarafından kullanılmasını gerektiren durumlarda, bu kullanımdan dolayı sağlık ve hijyen problemi doğmaması için her türlü önlem alınır.  Kişisel koruyucu donanımlar,  İşveren tarafından ücretsiz verilir,  İmalatçı tarafından sağlanacak kullanım kılavuzuna uygun olarak bakım, onarım ve periyodik kontrolleri yapılır,  İhtiyaç duyulan parçaları değiştirilir,  Sağlıklı şartlarda muhafaza edilir ve kullanıma hazır bulundurulur.  Kişisel koruyucu donanımlar, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına uygun olarak kullanılır.  Kişisel koruyucu donanımların değerlendirilmesi ve seçimi  Diğer yöntemlerle önlenemeyen risklerin analiz ve değerlendirmesi,  Kişisel Koruyucu Donanımın kendisinden kaynaklanabilecek riskler  Seçilecek kişisel koruyucu donanımın özellikleri KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM KULLANILMASININ GEREKLİ OLABİLECEĞİ İŞLER VE SEKTÖRLER AYAK KORUYUCULARI  Delinmez tabanlı emniyet ayakkabıları  Karkas ve temel işleri, yol çalışmaları  İskelelerde yapılan çalışmalar  Karkas yapıların yıkım işleri  Kalıp yapma ve sökme işlerini de kapsayan beton ve prefabrike parçalarla yapılan çalışmalar  Şantiye alanı ve depolardaki işler  Çatı işleri  Delinmez taban gerektirmeyen emniyet ayakkabıları  Çelik köprüler, çelik bina inşaatı, sütunlar, kuleler, hidrolik çelik yapılar, yüksek fırınlar, çelik işleri ve haddehaneler, büyük konteynırlar, büyük boru hatları, vinçler, ısı ve enerji santrallerinde yapı‐
lan işler  Fırın yapımı, ısıtma ve havalandırma tesisatının kurulması ve metal montaj işleri Tadilat ve bakım işleri  Yüksek fırınlar, ergitme ocakları, çelik işleri, haddehaneler, metal işleri, demir işleme, presle de‐
mire şekil verme, sıcak presleme işleri ve metal çekme fabrikalarında yapılan işler  Taş ocaklarında ve açık ocaklarda yapılan işler,  Kömür işletmelerinde yapılan dekupaj işleri  Taş yontma ve taş işleme işleri  Düz cam ve cam eşya üretimi ve işlenmesi  Seramik endüstrisinde kalıp işleri  Seramik endüstrisinde fırınların kaplanması  Seramik eşya ve inşaat malzemesi kalıp işleri  Taşıma ve depolama işleri 145 


Konserve yiyeceklerin paketlemesi ve dondurulmuş etle yapılan işler Gemi yapım işleri Demiryolu manevra işleri  Kaymayı önleyici ve delinmeye dayanıklı ayakkabılar  Çatı işleri  Kaygan zeminde çalışma gerektiren ve delinme riski içeren işler  Yalıtkan tabanlı koruyucu ayakkabılar  Çok sıcak veya soğuk malzemelerle yapılan çalışmalar  Kolayca çıkarılabilen emniyet ayakkabıları  Ergimiş maddelerin ayakkabıdan içeri girme riski bulunan işler  YÜZ VE GÖZ KORUYUCULARI Koruyucu gözlükler, yüz siperlikleri veya elle tutulan yüz koruyucuları  Kaynak yapma, öğütme ve ayırma işleri  Sızdırmazlık sağlamak için yapılan işler (kalafatlama) ve keski ile yontma, biçimlendirme işleri  Taş yontma ve şekillendirme işleri  Civatalama işleri  Talaş çıkaran makinelerde yapılan talaş toplama işleri  Presle sıcak demir işleme  Artıkların parçalanması ve uzaklaştırılması işleri  Aşındırıcı maddelerin püskürtülerek kullanıldığı işler  Asit ve baz çözeltileriyle, dezenfektan ve aşındırıcı temizlik maddeleriyle yapılan işler  Sıvı spreylerle çalışma  Ergimiş maddelerle veya onların yakınında çalışma  Radyant ısı ile çalışma  Lazerle çalışma  Biyolojik ajanlarla çalışılan işler  SOLUNUM SİSTEMİ KORUYUCULARI Respiratörler/ Solunum cihazları  Yetersiz oksijen veya zararlı bir gazın bulunabileceği konteynırlar, kapalı alanlar veya gaz yakan endüstriyel fırınlarda yapılan çalışmalar  Yüksek fırınlara yükleme yapılan alanlardaki çalışmalar  Yüksek fırınların gaz boruları ve gaz konvertörleri civarındaki çalışmalar  Ağır metal dumanlarının bulunabileceği yüksek fırın kapakları civarındaki çalışmalar  Toz bulunması muhtemel, fırın içi döşeme işlerinde ve kepçelerle yapılan çalışmalar  Toz oluşumunu önlemenin yetersiz olduğu sprey boyama işleri  Kuyularda, kanalizasyon ve kanalizasyonla bağlantılı diğer yer altı sahalarında yapılan çalışmalar  Sağlık ve güvenlik riski meydana getirebilecek düzeyde toz oluşan işler  Soğutucu gaz kaçağı tehlikesinin olduğu soğutma tesislerinde yapılan çalışmalar  Biyolojik ajanların olduğu işler  İŞİTME DUYUSUNUN KORUNMASI Kulak koruyucuları  Metal şekillendirme presleriyle çalışma  Pnömatik matkaplarla çalışma  Havalimanlarının yer işletmelerinde çalışanların yaptığı işler  Kazık çakma işleri  Ağaç ve tekstil işleri 146  EL, KOL VE VÜCUT KORUNMASI Koruyucu giysi  Asit ve baz çözeltileriyle, dezenfektan ve aşındırıcı temizlik ürünleriyle yapılan işler  Sıcak malzemeler ile veya onların civarında yapılan ve ısı etkisinin hissedildiği yerlerdeki çalışma‐
lar  Düz cam ürünleriyle çalışma  Kumlama işleri  Derin dondurucu odalarda çalışma  Ateşe dayanıklı koruyucu giysi  Kapalı alanlarda kaynak işleri  Delinmeye dayanıklı önlükler  Kesme ve kemiklerinden ayırma işleri  El bıçaklarıyla yapılan ve bıçağın vücuda doğru çekilmesini gerektiren işler  Deri Önlükler  Kaynak işleri  Demir dövme işleri  Döküm işleri  Ön kolun (kolun bilekle dirsek arasında kalan bölümü) korunması  Kesme ve kemiklerinden ayırma işleri  Eldivenler  Kaynak işleri  Eldivenlerin yakalanma tehlikesinin bulunduğu makineler dışında, keskin kenarlı cisimlerin elle tutulması  Asit ve baz çözeltileriyle yapılan çalışmalar  Aşırı sıcak ve soğuk temas gerektiren işler  Biyolojik ajanların olduğu işler  Metal örgülü eldivenler  Kesme ve kemiklerinden ayırma işleri  Kesim ve kullanım amaçlarına göre parçalama için el bıçağı kullanılarak yapılan sürekli kesim işleri  Kesim makinelerinin bıçaklarının değiştirilmesi  İKLİME DAYANIKLI GİYSİ  Açıkta, soğuk ve yağmurlu havada çalışma  YANSITICI GİYSİ  Çalışanların açıkça görülmesi gereken yerlerde yapılan çalışmalar  EMNİYET KEMERİ  İskelelerde çalışma  Prefabrik parçaların montajı  Direk ya da sütunlarda çalışma  Çatı İşleri  GÜVENLİK HALATLARI  Kule/yüksek vinç kabinlerinde çalışma  Ambarlarda kullanılan istifleme ve boşaltım ekipmanlarının yüksek kabinlerinde çalışma  Sondaj kulelerinin yüksek bölümlerinde çalışma o Kuyu ve kanalizasyonlarda yapılan çalışma  DERİNİN KORUNMASI  Malzeme kaplama işleri  Tabaklama (dericilik) işleri 147 KKD YÖNETMELİĞİ Dayanak: 4703 SAYILI YASA AT Tip İnceleme Belgesi: Onaylanmış kuruluş tarafından düzenlenerek imalatçıya verilen KKD'nin bu Yönetmelik hükümlerine uygunluğunu gösterir belgeyi, AT Uygunluk Beyanı: İmalatçının piyasaya arz ettiği KKD'nin bu Yönetmelik hükümlerine uygunluğu‐
nu beyan ettiği belgeyi, KATEGORİ 1 ‐ Basit yapıdaki kişisel koruyucu donanımların belgelendirilmesi  Tasarımcı tarafından, kullanıcının kendisinin değerlendirebileceği kabul edilen, tedrici olarak ortaya çıkan ve zamanında fark edilebilir derecede düşük düzeydeki risklere karşı koruma sağlayan basit ya‐
pıdaki bir KKD için AT tip incelemesi gerekmez.  KATEGORİ 1 Bu kategoriye giren KKD'ler kullanıcıyı, özellikle;  Bahçıvan eldivenleri, dikiş yüksüğü ve benzeri yüzeysel mekanik etki,  Seyreltik deterjan çözeltisi ve benzeri çözeltilere karşı kullanılan eldivenler ve benzeri zayıf ve et‐
kisi kolayca geçebilen temizlik maddeleri,  Mesleki işlerde kullanılan eldivenler, önlükler ve benzerleri gibi 50°C'nin üzerinde olmayan sıcak maddelerle çalışmalarda oluşan riskler veya tehlike yaratmayan diğer etki,  Başlıklar, mevsimlik elbiseler, ayakkabılar ve benzeri doğal atmosferik etken,  Kafa derisini koruyan hafif baretler, eldivenler, hafif ayakkabılar ve benzerleri gibi vücudun hayati bölgelerini etkilemeyen ve etkileri kalıcı lezyonlara neden olmayan küçük darbeler ve titreşim,  Güneş ışığı, risklerine karşı korurlar.  KATEGORİ ‐3‐ Karmaşık yapıdaki kişisel koruyucu donanımların belgelendirilmesi  Tasarımcı tarafından, ani olarak ortaya çıkabilecek tehlikeleri kullanıcının zamanında fark edeme‐
yeceği düşünülen durumlarda ve hayati tehlike oluşturarak sağlığa ciddi ve geriye dönüşü müm‐
kün olmayan risklere karşı koruma sağlayan karmaşık yapıdaki KKD'lerin üretiminde,  AT inceleme belgesi alınarak  İmalatçı bir AT uygunluk beyanı hazırlanır.  KATEGORİ ‐3‐ giren KKD'ler şunlardır;  Katı partikül ve sıvı aerosollerden veya tahriş edici, tehlikeli, zehirli ya da radyotoksik gazlardan korunmak için kullanılan filtreli solunum sistemi koruyucuları,  Su altına dalmada kullanılanları da içeren, atmosferden tam yalıtım sağlayan koruyucu solunum araçları,  Kimyasal maddelere veya iyonlaştırıcı radyasyona karşı sınırlı bir koruma sağlayan araçlar,  Etkisi 100°C veya daha fazla olan hava sıcaklığı ile kıyaslanabilen, kızıl ötesi ışın yayılması, alev ve‐
ya büyük miktarda ergimiş materyalin varlığı ile karakterize edilebilen veya edilemeyen, yüksek sıcaklıktaki ortamlarda kullanılacak acil durum ekipmanları,  Eksi 50°C veya daha düşük hava sıcaklığı ile kıyaslanabilen düşük sıcaklıktaki ortamlarda kulla‐
nılacak acil durum ekipmanları,  Yüksekten düşmelere karşı kullanılan donanımlar,  Elektrik tehlikesi ve tehlikeli voltaja karşı veya yüksek gerilim işlerinde kullanılan yalıtıcı özellikli donanımlar. 148  KATEGORİ ‐0‐ Yönetmelik Kapsamına Girmeyen Kişisel Koruyucu Donanımların Listesi  Özellikle, güvenlik güçleri ve ordu mensuplarının veya kanun ve düzenin korunmasında görevli ki‐
şilerin kullanımı için tasarlanmış ve üretilmiş miğfer, kalkan gibi benzeri kişisel koruyucu dona‐
nımlar.  Nefsi müdafaa için üretilen bayıltıcı spreyler, kişisel saldırıya karşı caydırıcı silahlar ve benzeri KKD'ler.  Aşağıda belirtilen etkenlere karşı kişisel kullanım için tasarlanmış ve üretilmiş KKD'ler;  Başlık, mevsimlik giysi ve ayakkabı gibi olumsuz atmosferik koşullarda kullanılanlar,  Bulaşık eldivenleri gibi su ve ıslanmada kullanılanlar,  Eldiven gibi ısıya karşı kullanılanlar,  Uçak veya deniz araçlarında, kişilerin kurtarma ve korunması amacıyla imal edilen ve sürekli kul‐
lanılmayanlar,  İki veya üç tekerlekli motorlu araç sürücüleri için başlıklar ve göz siperleri.  Tüm KKD'lerde Bulunması Gereken Genel Özellikler  Ergonomi  Mümkün Olan En Üst Koruma Düzeyi  Farklı Risk Düzeyleri İçin Uygun Koruma Sınıfları  KKD'nin Kendisinin Tehlikeye Yol Açmaması  KKD'nin Yapısından kaynaklanan ve rahatsızlık veren faktörlerin ve diğer risklerin bulunmaması  Uygun Malzemeden İmali  KKD'nin Kullanıcıya Temas Eden Yüzeyinin Uygunluğu  KKD'nin Kullanıcıyı Engellememesi Rahatlık ve Etkinlik  KKD'nin Kullanıcının Vücut Yapısına Uygunluğu Hafiflik ve Dayanıklılık  Aynı Anda Kullanılmak Üzere Tasarlanmış Farklı KKD Tipleri veya Sınıflarının Uyumu  İmalatçı Tarafından Verilecek Bilgiler  İmalatçının veya yetkili temsilcisinin isim ve adresi,  Depolama, kullanım, temizlik, bakım, onarım ve dezenfekte etmeye ilişkin bilgiler Söz konusu KKD'nin sağladığı korumanın sınıfını ya da seviyesini ölçmek için uygulanan teknik testlerde kay‐
dedilen performans sonuçları,  Söz konusu KKD'ye uygun aksesuarların ve yedek parçaların özellikleri,  Farklı risk seviyeleri için uygun koruma sınıfları ve bunlara karşılık gelen kullanım limitleri,  KKD veya belirli parçalarının kullanma ömrü veya son kullanma tarihi,  Taşımaya uygun paketleme şekli,  Üzerindeki İşaretlerin anlamı  KKD'lerin tasarımını yapan onaylanmış kuruluşun unvanı, adresi ve kimlik numarası.  Bu bilgiler, anlaşılır, kesin ve Türkçe olmalı veya diğer bir üye ülkede piyasaya arz ediliyorsa o üye ülkenin resmi dil veya dillerinde olmalıdır.  KKD'nin Kullanma Ömrü  Yeni bir KKD'nin işlevinin zamana bağlı olarak önemli oranda azaldığı biliniyorsa, üretim tarihi ve mümkünse son kullanma tarihi her bir KKD parçasının ve değişebilen bölümlerinin üzerine, hiçbir yanlış anlamaya meydan vermeyecek şekilde, açıkça belirtilmeli ve bu bilgiler ambalaj üzerine de yazılmalıdır. 149  BARETLER ‐ EN 397  Baretlerde kullanılan Plastiğin türü ne olursa olsun kabuk kalınlığı 2 mm. den aşağı olmamalı.  Baretlerde Raf ömrü 5 yıldır  Açık havada ve Kaynak yapılan alanlarda kullanılan baretler; Hiçbir darbe görmeseler bile 3 yılda bir değiştirilmelidir.  Ömrü dolmasa bile darbe aldığı zaman değiştirilmelidir.  Çatlak, çizik ve hasarlı ise kesinlikle kullanılmamalıdır  Çok hafif olmalıdır. Olanaklıysa ağırlık < 400 gr. olmalıdır. TOZ MASKELERİ SINIF EN 149:2001 AZ ‐1 ORTA ‐2 ÇOK‐3 FFP1 EN 149:2001 KATI VE SIVI PARÇACIKLARA KARŞI FFP2 EN 149:2001 KATI VE SIVI PARÇACIKLARA KARŞI FFP3 EN 149:2001 KATI VE SIVI PARÇACIKLARA KARŞI o EN 149‐2001= Bakım gerektirmeyen (disposible) maskeler o Not: EN 149 Kişisel Koruyucu Donanımlar arasında yer alıp bakım gerektirmeyen toz, sis ve du‐
man maskelerinin standardıdır. Bu standarda göre, maskeler koruma kademesine göre beş ayrı grupta toplanıyordu; FFP1, FFP2S, FFP2SL, FFP3S, FFP3SL. Koruma kademelerinde yer alan harfle‐
rin anlamları ise; 





FF: Face Filter (Yüz filtresi veya maskesi) P1: Mekanik çalışmalar sonucu ortaya çıkan, toksik (zararlı) olmayan tozlar. P2: Toksik tozlar, MAK değerleri 0,1 mg/m3 'den büyük olan tozlar. P3: Toksik, kanserojen, radyoaktif tozlar ve MAK değerleri 0,1 mg/m3'den küçük olan tozlar. S: Katı ve su bazlı sıvı zerrecikler. L: Katı ve yağ bazlı sıvı zerrecikler. 






EN 136 =Tam yüz maskeleri EN 137 =Solunum tüp ve sırtlıkları EN 139 =Temiz hava beslemeli maskeleri EN 140 =Yarım yüz maskeleri EN 141 =Gaz ve buhar filtreleri EN 143 =Zerrecik (partikül) filtreleri EN 146 =Kendinden hava beslemeli başlık ve maskeleri 150 İŞ AYAKKABILARI  EN 345: 200 Jul darbelere karşı koruyan çelik burun vardır. Sembolü: S  EN 346: 100 Jul darbelere karşı koruyan çelik burun vardır. Sembolü: P  EN 347: Darbelere karşı koruyan çelik burun YOKTUR. Sembolü: O  S1: sadece çelik burun var  S2: Çelik burun + su geçirmez özellik  S3: Çelik burun + su geçirmez özellik+ delinmez taban 




















Acil durum paraşütleri KKD sayılmaz Kişisel koruyucu donanımın kalitesi, seçimde en son düşünülmelidir. Torna, pres ve matkap çalıştırırken eldiven giyilmemelidir Kulak koruyucularının ambalajları üzerinde NRR & SNR: Gürültü Azaltma Oranıdır. Kaynakçıların Kullandıkları Yüz Kremleri KKD SAYILIR. Yüz siperlerinin Ağır parça darbelerine karşı KULLANILMAZ KKD üreten imalatçılar Kategori II, III KKD’leri onaylanmış kuruluşun onayına sunmadan ürününü piyasaya arz edemez Deri eldiven yağa karşı dirençli değildir Yağ, akaryakıt gibi maddelere karşı ve hafif koruma gerektiren durumlarda Pamuklu iş elbisesi kullanılması daha uygun olur Mekanik dayanımlı İş eldivenlerinin standartı ‐ EN 388 Kaynakçı eldiveni ‐ EN 420 ‐ EN 388 ‐ EN 407 Kimyasallara Karşı koruyucu eldivenler EN 374 EN 407=Sıcak iş ve ısıya dayanıklı eldiven EN 420 =Genel amaçlı iş eldivenleri EN 421 =İyonize ışınlara ve radyasyona karşı dayanıklı eldiven EN 511 =Soğuk iş eldiveni EN 659 =Yangın mücadele eldivenleri EN 166 =Gözlük standardı EN 352‐1 =Kulaklıklar EN 352‐3 =Kulaklıklı baret EN 352‐2 =Kulak tıkaçları kullanılır. Gövde Koruyucuları İçin Kodlar  EN 470 =Önlüklerin genel özellikleri  EN 343 =Yağmurluk  EN 340 =Genel iş elbiseleri  EN 467 =Sıvı kimyasallara karşı önlükler  EN 465 =Kimyasal risklere karşı koruyucu elbise  EN 471 =Reflektif (fosforlu) elbiseler  EN 469,EN351 = Isı ve alevden koruyucu donanımlar Emniyet Kemerleri  Eğer, iş yerinde, 3 metre ya da daha fazla yükseklikten düşme riski varsa, düşmeyi önleyici güven‐
lik donanımı kullanılmalıdır.  EN 355 =Yüksekten düşmede ani şok absorbe eden emniyet halat vb.  EN 358 =Bel tipi emniyet kemeri ve emniyet halatı  EN 361 =Paraşüt tipi emniyet kemerleri  EN 362 =Emniyet kancası  EN 353 =Emniyet kemeri halatı, frenleme sistemleri  EN 360 =Ani düşmeyi önleyici, geri salmalı makara, aparat ve örgü kolonlu halatlar 151 SAĞLIK VE GÜVENLİK İŞARETLERİ Bu Yönetmelik hükümleri;  Diğer bir mevzuatla özel olarak atıfta bulunulmadıkça; tehlikeli maddelerin, preparatların, ürünlerin veya malzemelerin piyasaya arzında kullanılan işaretlemelerde,  Kara, deniz, hava, demiryolu ve iç suyolu taşımacılığının düzenlenmesinde kullanılan işaretlemelerde, uygulanmaz. Dayanak  92/58/EEC sayılı Avrupa Birliği Parlamentosu ve Konsey Direktifine paralel olarak, hazırlanmıştır.  Bilgilendirme işareti: Yasak işareti, uyarı işareti, emredici işaret, acil çıkış ve ilkyardım işaretleri dı‐
şında bilgi veren diğer işaretleri,  El işareti: Çalışanlar için tehlike oluşturabilecek manevra yapan operatörleri yönlendirmek üzere elle‐
rin ve/veya kolların önceden anlamları belirlenmiş hareket ve/veya pozisyonlarını,  Emredici işaret: Uyulması zorunlu bir davranışı belirleyen işareti,  Güvenlik rengi: Güvenlik açısından özel bir anlam yüklenen rengi,  Işıklı işaret: Saydam veya yarı saydam malzemeden yapılmış, içeriden veya arkadan aydınlatılarak ışıklı bir yüzey görünümü verilmiş işaret düzeneğini,  İşaret levhası: Geometrik bir şekil, renkler ve bir sembol veya piktogramın kombinasyonu ile özel bilgi ileten ve yeterli aydınlatma ile görülebilir hale getirilmiş levhayı,  Operatör: İşareti izleyerek araç ve gereci kullanan kişiyi,  Sağlık ve güvenlik işaretleri: Özel bir nesne, faaliyet veya durumu işaret eden levha, renk, sesli veya ışıklı sinyal, sözlü iletişim ya da el‐kol işareti yoluyla iş sağlığı ve güvenliği hakkında bilgi ya da talimat veren veya tehlikelere karşı uyaran işaretleri,  Sembol veya piktogram: Bir durumu tanımlayan veya özel bir davranışa sevk eden ve bir işaret lev‐
hası veya ışıklandırılmış yüzey üzerinde kullanılan şekli,  Sesli sinyal: İnsan sesi ya da yapay insan sesi kullanmaksızın, özel amaçla yapılmış bir düzenekten çıkan ve yayılan kodlanmış ses sinyalini,  Sözlü iletişim: İnsan sesi veya yapay insan sesi ile iletilen, önceden anlamı belirlenmiş sözlü mesajı,  Uyarı işareti: Bir tehlike kaynağı veya tehlike hakkında uyarıda bulunan işareti,  Yasak işareti: Tehlikeye neden olabilecek veya tehlikeye maruz bırakabilecek bir davranışı yasaklayan işareti, İŞYERİNDE KULLANILAN SAĞLIK VE GÜVENLİK İŞARETLERİ İLE İLGİLİ ASGARİ GENEL GEREKLER  İşaret çeşitleri Sabit ve kalıcı işaretler  Sabit ve kalıcı işaret levhaları; yasaklamalar, uyarılar ve yapılması zorunlu işler ile acil kaçış yolla‐
rının ve ilk yardım bölümlerinin yerlerinin belirtilmesi ve tanınması için kullanılacaktır.  Yangınla mücadele ekipmanının bulunduğu yerler, işaret levhası ve kırmızı renkle kalıcı şekilde işaretlenecektir.  Konteynır ve borular üzerindeki işaretler  Engellere çarpma veya düşme riski olan yerler, işaret levhası ve güvenlik rengi ile kalıcı şekilde belirlenecektir.  Trafik yolları güvenlik rengi ile kalıcı olarak işaretlenecektir. 152  Geçici işaretler  Gerekli hallerde ve işaretlerin birlikte ve birbirinin yerine kullanılma imkânı da dikkate alınarak; tehlike sinyali vermek, gerekli önlemlerin alınması için ilgili kişinin çağrılması ve çalışanların acil tahliyesi için ışıklı işaretler, sesli sinyaller ve/veya sözlü iletişim kullanılacaktır.  Aynı derecede etkili ise, aşağıdaki işaretlerden herhangi biri kullanılabilir:  Engel veya düşme tehlikesi olan yerlerde; işaret levhası veya güvenlik rengi  Işıklı işaret, sesli sinyal veya sözlü iletişim  El işaretleri veya sözlü iletişim  Aşağıda belirtilen işaretler birlikte kullanılabilir.  Işıklı işaret ve sesli sinyal  Işıklı işaret ve sözlü iletişim  El işaretleri ve sözlü iletişim Aşağıdaki tabloda yer alan hususlar, güvenlik rengi kullanılan tüm işaretlere uygulanır. Renk Kırmızı Sarı Mavi (1) Yeşil (1) Mavi: (2) Parlak turuncu: Anlamı veya Amacı Talimat ve Bilgi Yasak işareti Tehlikeli hareket veya davranış Tehlike alarmı Dur, kapat, düzeneği acil durdur, tahliye et Yangınla mücadele ekip‐
Ekipmanların yerinin gösterilmesi ve tanımlanması
manı Uyarı işareti Dikkatli ol, önlem al, kontrol et Özel bir davranış ya da eylem Kişisel koruyucu do‐
Zorunluluk işareti nanım kullan Acil çıkış, ilk yardım işare‐
Kapılar, çıkış yerleri ve yolları, ekipman, tesisler ti Tehlike yok Normale dön Sadece dairevi bir şekil içinde kullanıldığında emniyet rengi olarak kabul edi‐
lir. Emniyet işaretleri dışında sarı yerine kullanılabilir. Özellikle zayıf doğal görüş şartlarında floresan özellikli bu renk çok dikkat çekicidir.  Çok sayıda işaret birbirine çok yakın bir şekilde yerleştirilmeyecektir.  Karıştırılma ihtimali olan iki ışıklı işaret aynı anda kullanılmayacaktır.  Işıklı bir işaret bir diğer ışıklı işaretin çok yakınında kullanılmayacaktır.  Birden fazla sesli sinyal aynı anda kullanılmayacaktır.  Çok fazla ortam gürültüsü olan yerlerde sesli sinyal kullanılmayacaktır.  Işıklı işaret ve/veya sesli sinyallerin çalışmaya başlaması, yapılacak işin veya hareketin başlayacağını belirtir.  Yapılan iş veya hareket süresince ışıklı işaret veya sesli sinyal çalışmasına devam edecektir. Işıklı işa‐
ret ve sesli sinyal kullanılıp durmasından hemen sonra tekrar çalışabilir olacaktır.  İŞARET LEVHALARIYLAİLGİLİ ASGARİ GEREKLER  İşaret levhalarının boyutları ile kolorimetrik ve fotometrik özellikleri, bunların kolayca görülebilir ve anlaşılabilir olmalarını sağlayacaktır.  İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine ilişkin Yönetmelik hükümleri saklı kalmak şartıyla, doğal ışığın zayıf olduğu yerlerde floresan renkler, reflektör malzeme veya yapay aydınlatma kullanılacaktır. 153 3.1 Yasaklayıcı işaretler  Daire biçiminde,  Beyaz zemin üzerine siyah piktogram, kırmızı çerçeve ve diyagonal çizgi (kırmızı kısımlar işaret alanının en az % 35’ini kapsayacaktır) 154 3.2 Uyarı işaretleri  Üçgen şeklinde  Sarı zemin üzerine siyah piktogram, siyah çerçeve (sarı kısımlar işaret alanının en az % 50’sini kapsayacaktır) 155 3.3 Emredici işaretler  Daire biçiminde,  Mavi zemin üzerine beyaz piktogram (mavi kısımlar işaret alanının en az % 50’sini kapsayacaktır) 156 3.4 Acil çıkış ve ilkyardım işaretleri  Dikdörtgen veya kare biçiminde,  Yeşil zemin üzerine beyaz piktogram (yeşil kısımlar işaret alanının en az % 50’sini kapsayacaktır) 3.5 Yangınla mücadele işaretleri  Dikdörtgen veya kare biçiminde,  Kırmızı zemin üzerine beyaz piktogram (kırmızı kısımlar işaret alanının en az % 50’sini kapsyacaktır) 157  BORU VE KAPLAR ÜZERİNDEKİ İŞARETLER İLE İLGİLİ ASGARİ GEREKLER  İçinde tehlikeli madde veya preparatların bulunduğu veya depolandığı kaplar ile bunları ihtiva eden veya taşıyan, görünür borular; meri mevzuata uygun olarak, renkli zemin üzerinde piktog‐
ram veya sembol bulunan etiket ile işaretlenir.  İşaretler; katlanmaz, kendinden yapışkanlı ya da boyama biçiminde yapılır ve görünür yüzeylere yerleştirilir. ENGELLER, TEHLİKELİ YERLER VE TRAFİK YOLLARINI BELİRLEMEK İÇİN KULLANILAN İŞARETLER İLE İLGİLİ ASGARİ GEREKLER  Engeller ve tehlikeli yerlerde kullanılan işaretler  Engellere çarpma, düşme ya da nesnelerin düşme tehlikesinin bulunduğu yerler ile işletme tesis‐
leri içinde çalışanların çalışmaları esnasında dolaştıkları bölgeler, birbirini takip eden sarı ve siyah ya da kırmızı ve beyaz renk şeritleriyle işaretlenir.  İşaretlerin boyutu, engelin ya da tehlikeli bölgenin büyüklüğü ile orantılı olur.  Sarı–siyah ya da kırmızı–beyaz şeritler yaklaşık olarak 45 derece açıyla ve aynı büyüklükte boya‐
nır. Örnek:  Trafik yollarının işaretlenmesi  Çalışma yerlerinin kullanım biçimi ve ekipmanlar, çalışanların korunmasını gerektiriyorsa; araç trafiğine açık yollar, zemin rengi de dikkate alınarak, açıkça seçilebilir şekilde, sarı ya da beyaz renkli sürekli şeritlerle belirtilir.  Şeritler; araçlar ile araçlara yakın bulunabilecek nesneler arasında ve araçlarla yayalar arasında, emniyetli bir mesafeyi belirtecek şekilde çizilir.  Tesislerin açık alanlarındaki sürekli trafiğin olduğu yollar, uygun bariyerler ve kaldırımlar yoksa uygulanabilir olduğu ölçüde, yukarıda belirtildiği şekilde işaretlenir.  IŞIKLI İŞARETLER İÇİN ASGARİ KURALLAR  Işıklı işaretlerin, kullanım amacına ve şartlarına uygun olarak, bulunduğu ortama göre iyi görünür ve seçilir olması, aşırı ışık nedeniyle parlamaması veya yetersiz ışık nedeniyle görünürlüğünün azalmaması sağlanır.  Işıklı işaretlerin sinyal gönderen ışıklı alanı, tek renk ya da belirli bir zemin üzerinde piktogramdan oluşur.  Kullanılacak tek renk Ek–I, bölüm 4’te yer alan renk tablosuna uygun seçilir.  İşaret bir piktogram içeriyorsa, bu piktogram Ek–II’de belirtilen ilgili kuralların hepsine uygun ol‐
ması sağlanır. 158  Özel kullanım kuralları  Bir aygıt hem sürekli hem de aralıklı işaretler gönderiyorsa, aralıklı gönderilen işaret sürekli işare‐
tin belirttiğinden daha fazla tehlikeli bir durumu yada daha acil olarak yapılması istenen / emredi‐
len müdahale ya da eylemi ifade eder.  Aralıklı gönderilen ışıklı işaret için, ışığın yanık kalma süresi ve yanıp sönme sıklığı, o Mesajın tam olarak anlaşılmasını sağlar o Diğer ışıklı işaretlerle veya sürekli yanan ışıklı işaretlerle karışmaz.  Yanıp sönen ışıklı işaret, sesli sinyal yerine ya da sesli sinyalle birlikte kullanılıyorsa, aynı kodlama kullanılacaktır.  Ciddi bir tehlikeyi bildiren yanıp sönen ışıklı işaretler, özel olarak gözlem altında tutulacak ve ye‐
dek bir lamba bulundurulacaktır. SESLİ SİNYALLER İÇİN ASGARİ KURALLAR  Ortam gürültüsünden hayli yüksek, ancak aşırı derecede yüksek ve zarar verici olmayacak şekilde duyulabilir bir ses düzeyinde olacak ve  Teknik özellikleri itibariyle kolaylıkla tanınabilir, diğer sesli sinyaller ile ortamdaki seslerden açıkça ayırt edilebilir olacaktır.  Eğer bir aygıt sabit ve değişken frekansta sesli sinyal yayıyorsa; aygıtın yaydığı değişken frekanslı sinyal, sabit frekanslı sinyale göre daha tehlikeli bir durumu veya daha acil olarak yapılması iste‐
nen/emredilen müdahale ya da eylemi ifade eder.  Tahliye işaretleri sürekli olacaktır.  SÖZLÜ İLETİŞİM İÇİN ASGARİ KURALLAR  Bir veya birden fazla kişiler arasında yapılan sözlü iletişimde; belirli bir formda veya kodlanmış haldeki kısa metinler, cümleler, kelime veya kelime grupları kullanılacaktır.  Sözlü mesajlar mümkün olduğunca kısa, yalın ve açık olmalıdır. Konuşanın konuşma becerisi ve dinleyenin duyma yeteneği güvenilir bir sözlü iletişime uygun olacaktır.  Sözlü iletişim doğrudan insan sesi veya uygun bir vasıtayla yayınlanan insan sesi ya da yapay in‐
san sesi ile olacaktır. Özel kullanım kuralları  Sözlü iletişimde yer alan kişiler, sağlık ve güvenlik açısından istenilen davranışı yapabilmeleri için söz‐
lü mesajı doğru telaffuz edebilecek ve anlayabilecek seviyede kullanılan dili bileceklerdir.  Sözlü iletişim, el–kol hareketleri yerine ya da onlarla birlikte kullanıldığında aşağıda verilen komutlar kullanılacaktır.  BAŞLAT : Bir işlem veya hareketi başlatmak için  DUR : Bir hareketi durdurmak veya sona erdirmek için  TAMAM : Bir işlemi sona erdirmek için  YUKARI : Bir yükü yukarı kaldırmak için  AŞAĞI : Bir yükü aşağı indirmek için  İLERİ – GERİ – SAĞ – SOL: (Bu komutlar uygun el hareketleri ile eşgüdümlü olacak şekilde kullanı‐
lacaktır.)  KES : Acil olarak durdurmak için  ÇABUK : Güvenlik nedeniyle bir hareketi hızlandırmak için 159  EL İŞARETLERİ İÇİN ASGARİ GEREKLER  El işaretleri kesin, yalın, yapılması ve anlaşılması kolay olacak ve benzer işaretlerden belirgin bir şekilde farklı olacaktır.  Aynı anda iki kol birden kullanılıyorsa, bunlar simetrik olarak hareket ettirilecek ve bir harekette sadece bir işaret verilecektir.  Özel kullanım kuralları  İşaretçi, operatöre manevra talimatlarını vermek için el–kol hareketleri kullanacaktır.  İşaretçi, kendisi tehlikeye düşmeyecek şekilde, bulunduğu yerden bütün manevraları görsel ola‐
rak izleyebilmelidir.  İşaretçinin esas görevi; manevraları yönlendirmek ve manevra alanındaki çalışanların güvenliğini sağlamaktır.  Şartlar yerine getirilemiyorsa ek olarak bir veya daha fazla işaretçi konuşlandırılacaktır.  Operatör, almış olduğu emirleri güvenlik içerisinde yerine getiremeyeceği durumlarda yürütmek‐
te olduğu manevrayı durdurarak yeni talimat isteyecektir.  Yardımcı unsurlar:  Operatör, işaretçiyi kolaylıkla fark edebilmelidir.  İşaretçi, ceket, baret, kolluk veya kol bandı gibi ayırt edici eşyalardan bir veya daha fazlasını giye‐
cek ya da uygun bir işaret aracı taşıyacaktır.  Ayırt edici eşyalar; parlak renkli, tercihen hepsi aynı renkte ve sadece işaretçilere özel olacaktır. Kodlanmış İşaretler; Genel hususlar Aşağıda verilen kodlanmış işaretler, belirli sektörlerde aynı manevralar için kullanılacaktır. A. Genel İşaretler Anlamı Tarifi Şekil BAŞLAT Avuç içleri öne bakacak şekilde her Hazır ol iki kol yere paralel Başlama komutu DUR Kesinti / ara Hareketi durdur Avuç içi öne bakacak şekilde sağ kol yukarı kalkık TAMAM İşlemin sonu Her iki kol göğüs hizasında eller ke‐
netli 160 B. Dikey hareketler Anlamı Tarifi Şekil KALDIR Sağ kol avuç içi öne bakacak şekilde yukarı kalkıkken yavaşça daire çizer İNDİR Sağ kol avuç içi içeri bakacak şekilde yere doğru indirilmişken yavaşça daire çizer DÜŞEY MESAFE Mesafe her iki elin arasındaki boş‐ lukla ifade edilir C. Yatay Hareketler Anlamı Tarifi Şekil İLERİ Her iki kol avuç içleri yukarı bakacak şekilde bel hizasında bükülüyken kollar dirsekten kırılarak yukarı ha‐
reket eder GERİ Her iki kol avuç içleri aşağı bakacak şekilde göğüs önünde bükülüyken kollar dirsekten kırılarak yavaşça gövdeden uzaklaşır SAĞ İşaretçinin sağı* Sağ kol avuç içi yere bakacak şekilde yere paralel sağa uzatılmışken sağa doğru yavaşça küçük hareketler SOL İşaretçinin solu* Sol kol avuç içi yere bakacak şekilde yere paralel sola uzatılmışken sola doğru yavaşça küçük hareketler YATAY MESAFE Eller arasındaki boşluk mesafeyi ifade eder 161 Anlamı KES Acil dur. Tarifi Şekil Avuç içleri öne bakacak şekilde her iki kol yukarı kalkık HIZLI Bütün hareketler daha hızlı YAVAŞ Bütün hareketler daha yavaş 1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
KALDIRMA ARAÇLARIYLA YAPILAN İŞLEMLERDE GÜVENLİK VE SAĞLIK İŞARETLERİ İLE İLGİLİ ASGARİ GEREKLİLİKLER Kaldırma makinalarında yüklerin kaldırılmaları, indirilmeleri veya taşınmaları, yetiştirilmiş işaretçiler tarafından verilecek el ve kol işaretlerine göre yapılır. Bir kaldırma makinasında birden çok işçinin görevli bulunduğu hallerde, kaldırma makinası operatö‐
rü, işaretçi veya diğer görevlilerden yalnız birinden işaret alacak ve işaretçi, operatör tarafından ko‐
layca görülebilecek yerlerde duracaktır. Operatör, her kim tarafından verilirse verilsin, her dur işare‐
tini daima yerine getirecektir. Kaldırma araçlarının veya kaldırılan yükün hareketi esnasında çalışanları uyarmak için operatör, sesi açıkça işitilebilen zil, ışıklı işaret ve benzerleriyle işaret verir ve bunlar hareket halinde devamlı olarak çalışır. Araçlarda onarım yapılıyorsa, araçların üzerine ve uygun yerlere, onarım yapıldığına dair uyarma lev‐
haları konulur. Kaldırma Araçlarının kaldıracakları en ağır yükler, kabinlerin içinde veya dışında bilgilendirme işareti olarak belirtilir ve kaldırılabilecek en ağır yükten fazlası kaldırıldığında, durumu bildiren sesli ve ışıklı otomatik bir uyarma tertibatı bulundurulur. Kaldırma araçlarında kullanılan zil sesleri, ışıklı işaretler işyerindeki diğer sinyal seslerinden ve ışıklı işaretlerden farklı, diğer makinaların meydana getirdiği gürültüleri bastıracak kadar kuvvetli, kolayca fark edilebilen olmalı ve aynı işyerinde çalışan tüm kaldırma araçları için aynı olmalıdır. Ağır parçaların ekip halinde kaldırıldığı veya taşındığı hallerde, önceden belirtilen kodlanmış hareket ve işaretler kullanılır. 162 İŞ HİJYENİ ÖLÇÜM, TEST VE ANALİZİ YAPAN LABORATUVARLAR HAKKINDA YÖNETMELİK  Aşağıda belirtilen faaliyet ve kuruluşlar hakkında bu Yönetmeliğin yetkilendirme hükümleri uygulan‐
maz:  Kendi işyeri ve çalışanlarına yönelik iç kontrol amacıyla iş hijyeni ölçüm, test ve analizi yapan la‐
boratuvarlarda.  İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü Müdürlüğü laboratuvarlarında.  Bu Yönetmelik Türkiye Atom Enerjisi Kurumunun kendi mevzuatı çerçevesinde gerçekleştirdiği iş hijyeni ölçüm, test ve analiz faaliyetlerini kapsamaz.  Çalışanlardan alınan biyolojik numuneler üzerinde yapılan ölçüm, test ve analizleri ve çalışanın sağlık durumunu belirlemek üzere yapılan ölçüm, test ve analizler bu Yönetmelik kapsamının dı‐
şındadır.  Akreditasyon Kurumu: Türk Akreditasyon Kurumunu (TÜRKAK) veya Avrupa  Akreditasyon Birliği, Uluslararası Laboratuvar Akreditasyon Birliği ve Uluslararası Akreditasyon Forumu ile karşılıklı tanınma anlaşması imzalanmış akreditasyon kurumlarından birisini,  Akreditasyon standardı: TS EN ISO/IEC 17025 "Deney ve Kalibrasyon Laboratuvarlarının Yeterliliği İçin Genel Şartlar" standardını;  Deney personeli: İş hijyeni ölçüm, analiz, test, numune alma işlemlerini gerçekleştiren laboratuvar tarafından yetkilendirilmiş kişiyi,  İş hijyeni ölçüm, test ve analizi: Çalışma ortamında bulunan, çalışanların sağlığını olumsuz yönde etkileyebilecek her türlü fiziksel (gürültü, titreşim, aydınlatma, iyonlaştırıcı olmayan radyasyon, vb.), kimyasal (toz, gaz, buhar vb.) ve biyolojik, (virüs, bakteri, mantar, vb.) etkenlerin nicelik ve nitelik ta‐
yininin yapılmasını,  Kalite yöneticisi: En az dört yıllık lisans eğitimi veren Mühendislik, Fen, Tıp, Veteriner, Ziraat, Eczacı‐
lık, Su Ürünleri Fakülteleri ile Fen Edebiyat Fakültelerinin Fizik, Kimya ve Biyoloji Bölümleri veya bun‐
lara denkliği Yükseköğretim Kurulu tarafından kabul edilen yurtiçindeki veya yurtdışındaki öğretim kurumlarından mezun olmuş ve laboratuvar yönetim sistemi kurulmasından, uygulanmasından, iyi‐
leştirilmesinden, tespit edilen eksik ve/veya uygunsuzlukların yönetime bildiriminden sorumlu kişiyi,  Laboratuvar yöneticisi: En az dört yıllık lisans eğitimi veren Mühendislik, Fen, Tıp, Veteriner, Ziraat, Eczacılık, Su Ürünleri Fakülteleri ile Fen Edebiyat Fakültelerinin Fizik, Kimya ve Biyoloji Bölümleri veya bunlara denkliği Yükseköğretim Kurulu tarafından kabul edilen yurtiçindeki veya yurtdışındaki öğre‐
tim kurumlarından mezun olmuş, iş hijyeni ölçüm, test ve analiz sonuçlarından ve laboratuvarın yö‐
netiminden sorumlu kişiyi,  Yeterlik belgesi: Bu Yönetmelik hükümlerini yerine getiren laboratuvara Genel Müdürlük tarafından verilen "İş Hijyeni Ölçüm, Test ve Analiz Yeterlik Belgesi'ni",  Yeterlik yoklaması: Genel Müdürlükçe ön yeterlik veya yeterlik belgesi verilmiş laboratuvarın, bu Yönetmeliğin hükümlerine uygun çalışıp çalışmadığının tespiti amacıyla yapılan her türlü ani, prog‐
ramlı veya şikâyete bağlı olarak yerinde ve/veya hizmet verilen işyeri ortamında takip edilmesini, ifa‐
de eder. 163  İşverenlerin yükümlülükleri  Güvenli bir çalışma ortamı sağlamak amacıyla çalışma ortamındaki kişisel maruziyetlere veya ça‐
lışma ortamına yönelik fiziksel, kimyasal ve biyolojik etkenlere yönelik ölçüm, test, analiz ve de‐
ğerlendirmeleri, ön yeterlik veya yeterlik belgesini haiz laboratuvarlara yaptırmakla yükümlüdür.  İşveren, iş hijyeni ölçüm, test ve analizlerini risk değerlendirmesine bağlı olarak yaptırır.  İşyeri ortamının veya işin gereği olarak kişisel maruziyetlerde farklılık oluştuğunda, işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanının gerekli görmesi halinde iş hijyeni ölçüm, test ve analizleri tekrarlanır.  İşveren laboratuvarlardan işyerine iş hijyeni ölçüm, test ve analizleri yapmak üzere gelen labora‐
tuvar personelinin işverenine aşağıdaki hususlarda bilgilendirme yapar:  İşyerinde karşılaşılabilecek sağlık ve güvenlik riskleri, koruyucu ve önleyici tedbirler.  İlk yardım, olağan dışı durumlar, afetler ve yangınla mücadele ve tahliye işleri konusunda görevlendi‐
rilen kişiler.  İşveren, laboratuvar personeline iş yerinde yürüttüğü faaliyetler süresince eşlik edecek, işin yürütül‐
mesi hakkında bilgi sahibi olan bir kişiyi görevlendirir.  İşveren, yaptıracağı iş hijyeni ölçüm, test ve analizlerinin yapılması sırasında doğru sonuçları almak için:  İş hijyeni ölçüm, test veya analizi gerçekleştirecek deney personeline işyerinde kullanılan teknolo‐
jiler hakkında gerekli bilgileri verir ve personelin çalışanlarla görüşmelerini sağlar.  Laboratuvar tarafından hazırlanan plana göre iş hijyeni ölçüm, test ve analizlerinin yapılmasını sağlar.  Normal çalışma şartlarında ve üretim kapasitesinde herhangi bir değişiklik yapmadan, gerçek so‐
nuçları verecek şekilde çalışmanın sürdürülmesini sağlar.  İşyerinde ölçümü yapılacak fiziksel, kimyasal ve biyolojik etkenler hakkında her türlü bilgi, belge ve dokümanı, malzeme güvenlik bilgi formlarını da içerecek şekilde laboratuvarlara verir.  Bu Yönetmelik hükümleri uyarınca yapılan bütün iş hijyeni ölçüm, test, analiz ve değerlendirme sonuçları ile ilgili kayıtlar, denetimlerde istenildiğinde gösterilmek üzere işyerinde saklanır.  İşyerinde iş hijyeni ölçüm, test ve analiz kayıtlarının saklanmasında mevzuatla belirlenen süreler esastır. Ancak mevzuatta belirlenmeyenler için saklama süresi 10 yıldır.  İşveren, mevzuat gereği işyerinde yapılacak iş hijyeni ölçüm, test ve analizlere ilişkin çalışanların veya temsilcilerinin görüşlerini alır.  Laboratuvar aşağıdaki hususlara uymakla yükümlüdür:  Bütün kalite yönetim sistemi kayıtları, konularına ilişkin ilgili mevzuatın öngördüğü süreler göz önünde bulundurularak saklanır.  Mevzuatta ölçülen parametrelerle ilgili bir süre belirtilmiyorsa, söz konusu kayıtlar en az on yıl süre ile saklanır.  Laboratuvarın başka adreste faaliyet gösteren şubeleri de ayrı ayrı bu Yönetmelik şartlarını haiz olmak ve ön yeterlik veya yeterlik belgesi almak zorundadır. Numune alma ve taşıma  İşyerinde solunum yoluyla maruz kalınan etkenler ile ilgili olarak numune alma ve değerlendirme stratejileri belirlenirken, TS EN 689 İşyeri Havası‐Solunumla Maruz Kalınan Kimyasal Maddelerin Sınır Değerler ile Karşılaştırılması ve Ölçme Stratejisinin Değerlendirilmesi İçin Kılavuz" ve benzeri stan‐
dartların güncel halleri dikkate alınır.  Kimyasal maddelere maruziyetin tespiti amaçlı iş hijyeni ölçüm, test veya analiz sonuçlarının değer‐
lendirilmesine yönelik, uzun süreçli referans süresi bir vardiya 8 saat, kısa süreçli referans süresi 15 dakikadır. 164 EKRANLI ARAÇLAR – İSG Ekranlı araç  Uygulanan işlemin içeriğine bakılmaksızın ekranında harf, rakam, şekil, grafik ve resim gösteren her türlü araç.  Nerelerde uygulanmaz?  Hareketli makine ve araçların kumanda kabinleri ve sürücü mahallinde,  Taşıma araçlarındaki aracın kumandasındaki bilgisayar sistemlerinde,  Toplumun kullanımına açık bilgisayar sistemlerinde,  İşyerlerinde kullanımı sürekli olmayan taşınabilir sistemlerde,  Hesap makinesi, yazar kasa gibi data ve ölçüm sonuçlarını gösteren küçük ekranlı cihazlarda,  Ekranlı daktilolarda UYGULANMAZ  Operatör  Esas işi ekranlı araçlarla çalışmak olan ve normal çalışmasının önemli bir bölümünde ekranlı araç kullanan kişi  Çalışma merkezi  Operatörün oturduğu sandalye, ekranlı aracın konulduğu masa, bilgi kayıt ünitesi, monitör, klav‐
ye, yazıcı, modem ve benzeri aksesuar ve ekranlı araçla ilgili tüm donanımların tamamının veya bir kısmının bulunduğu çalışma yeri.  İşveren tarafından verilecek eğitimler  Ekranlı araçlarla çalışmalarda riskler ve korunma yolları,  Doğru oturuş,  Gözlerin korunması,  Gözleri en az yoran yazı karakterleri ve renkler,  Çalışma sırasında gözleri kısa sürelerle dinlendirme alışkanlığı,  Gözlerin, kas ve iskelet sisteminin dinlendirilmesi,  Ara dinlenmeleri ve egzersizler.  Eğitimler ne zaman tekrarlanır?  İşe başlamadan önce,  Çalışma koşullarında önemli bir değişiklik olunca,  Düzenli aralıklarla (periyodik),  Risk değerlendirmenin sonuçlarının gerektirdiği zamanlarda  Çalışanların Göz muayeneleri ne zaman yapılır?  Ekranlı araçlarla çalışmaya başlamadan önce,  Düzenli aralıklarla (periyodik),  Ekranlı araçla çalışmalardan kaynaklanacak görme zorluğu yaşandığında  Risk değerlendirme sonucu İş Hekimince belirlenen düzenli aralıklarla  Muayene sonuçlarına göre gerekiyorsa işçiler oftalmolojik testlere tabi tutulur.  Zorlayıcı travmalar  Göz yorgunluğu,  Kas gücünün aşırı kullanımı,  Uygun olmayan duruş biçimi,  Uzun süre ekranlı araç karşısında ara vermeden çalışma,  Aşırı iş yükü duygusu,  Zihinsel yorgunluk,  Stres,  Gürültü, ısı, nem ve aydınlatmanın neden olduğu olumsuzluklar. 165  MONİTÖR  Ekran görüntüsü stabil olacak.  Ekranda görünen karakterler kolayca seçilecek. Işık direkt gelmeyecek.  Parlaklık, kontrast, … vb operatör tarafından kolayca ayarlanabilmeli.  Ekran her yöne döndürülerek ayarlanabilir olmalı. Yansıma ve parlamalar engellenecek.  Kullanıcıyı rahatsız edebilecek yansıma ve parlamalar engellenecek.  Ekranın ayrı bir kaide veya ayarlanabilir bir masa üzerinde kullanılması mümkün olmalı.  KLAVYE  Klavye ekrandan ayrı ve hareketli olacaktır.  Klavyenin ön tarafında bileklerin dayanabileceği özel destek bulunacaktır.  Operatörün elleri ve kolları için ön tarafta yeterli boşluk bulunacaktır.  Klavyenin rengi mat ve ışığı yansıtmayacaktır.  Tuşlar ve semboller kolaylıkla seçilebilecek, düzgün ve okunaklı olacaktır.  Klavyedeki karakterlerin yerleri kullanımı kolaylaştıracak Şekilde düzenlenmiş olmalıdır.  Çalışma Masası (Çalışma Merkezi)  Tüm cihazların rahat bir şekilde düzenlenebilmesine olanak sağlayacak şekilde ve yeterli büyük‐
lükte olmalı.  Yüzeyi ışığı yansıtmayacak şekilde olmalı.  Operatörün rahatsız edici baş ve göz hareketi ihtiyacını en aza indirecek şekilde yerleştirilmeli.  Ayarlanabilir doküman tutucu yerleştirilmeli.  Çalışanın rahat bir pozisyonda olması için yeterli alan olmalıdır.  Çalışma Sandalyesi  Dengeli ve operatörün rahatça oturabileceği ve kolayca hareket edebileceği şekilde olmalı.  Oturma yerinin yüksekliği ayarlanabilir olmalı.  Sırt dayama yeri öne‐arkaya, ileri‐geri ayarlanabilmeli.  Sırt desteği bele uygun ve esnek olmalı.  Operatöre uygun bir ayak dayanağı istendiğinde sağlanmalı.  ÇALIŞMA ORTAMI  Yeterli genişlikte olacak ve uygun şekilde düzenlenecek.  Uygun aydınlatma şartları sağlanacak, arka plan ile ekran arasında uygun kontrast bulunacak.  Yapay aydınlatma kaynaklarının yeri ve teknik özellikleri ekran ve diğer ekipmanlardaki parlama ve yansımaları önleyecek şekilde olmalıdır.  Ekran üzerine ışık direkt gelmeyecek, mümkünse yansımalar engellenecek.  Gürültü; çalışanların dikkatini dağıtmayacak ve karşılıklı konuşmayı engellemeyecek düzeyde ol‐
malı.  Çalışma ortamındaki nemin uygun düzeyde olması sağlanacak ve bu düzey korunacaktır.  Çalışma ortamındaki görünür ışık dışındaki tüm radyasyonların sağlığa zarar vermeyecek düzeyde olması için gerekli önlemler alınmalı.  Ekranlı araçlarda kullanılan programlarda;  Programlar işe uygun olmalı,  Kolay kullanılabilir olmalı eğer uygunsa operatörün bilgi düzeyine ve deneyimine göre ayarlanabi‐
lir olmalı.  Operatörün bilgisi dışında programlara müdahale edilmemeli, donanımsal ve yazılımsal değişiklik‐
lerden mutlaka operatör haberdar edilmeli.  Sistemler çalışanların verimini artıracak ve kolaylık sağlayacak şekilde geri beslemeli olmalı.  Sistemler operatöre uygun hız ve formatta bilgi verecek şekilde olmalı.  Programlar özellikle verilerin algılanması ve kullanılması konusunda ergonomi prensiplerine uy‐
gun olmalı. 166  Bilgisayar Kullananlarda En Sık Görülen Mesleki Kas İskelet Hastalıkları  Boyunda kas zorlanması, (gergin boyun sendromu)  El bileğinde sinir sıkışması (karpal tünel sendromu)  Başparmak ve el bileğinde tendon iltihaplanması  Omuz ve dirsekte tendon iltihaplanması  Belirtiler  Ağrı  Kollarda ve parmaklarda uyuşma, karıncalanma, güçsüzlük  Hareket güçlüğü  Baş ağrısı  Yorgunluk ve halsizlik  Aile ve iş yeri fonksiyonlarında bozulma  Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda RİSK ETKENLERİ  Fiziksel risk etkenleri (kötü pozisyonda oturma, uzun süre aynı pozisyonda çalışma, tekrarlamalı ve zorlamalı klavye kul.)  Ergonomik risk etkenleri (kullanılan alet ve cihazların ergonomik olmaması, ısı, nem, aydınlatma ve gürültü gibi çevresel etkenler)  Psikososyal etkenler (monoton iş, iş memnuniyetsizliği, yetersiz amir ve arkadaş desteği, ağır iş yükü, sorumluluğu)  Kişisel risk etkenleri (yaşın ilerlemesi, kadın olmak, sigara içimi, kondisyon yetersizliği)  Statik duruş gerektiren işlerde her 8 dakikalık dilimde postürel değişiklik yapmak kas‐iskelet sistemini rahatlatır.  Ergonomik oturuş düzeninde ekran ile göz arasındaki mesafe 50 cm – 60 cm aralıkta olmalıdır.  Diğer mesafelere yukarıdaki Şekli referans alarak ulaşabilirsiniz 167 ELEKTRİK İSG  Akım (I) → Birimi: Amper (A) → Ampermetre ile ölçülür  Gerilim (V) → Birimi: Volt (V) → Voltmetre ile ölçülür  Direnç (R) → Birimi: Ohm (Ω) → Ohmmetre ile ölçülür  Akım – Gerilim ve Direnç ölçen aletlerin genel adı AVOmetre – Multimetre olarak da bilinir.  Elektrik ile çalışmanın riskleri;  Elektrik çarpması  Elektrik yangını  Elektrik yanıkları  Düşme  ** Elektrik yangınları E sınıfıdır ancak bizim mevzuatımızda yoktur bizde A,B,C,D ve F var  Elektriğin Zararlarından Korunma Yolları  Topraklama (en önemli ve en iyi)  Yalıtma  Basılan yerin yalıtılması  Küçük gerilim kullanma  Kaçak akım rölesi  Güvenlik Transformatörü (1 adet cihaz)  Eğitim  Sıfırlama (en etkisiz‐kullanma)  Topraklama; tüm prizlerden bahçede gömülü bakır çubuk veya plakaya hat çekilmesidir (bilinçli yapı‐
lan kısa devredir)  Sıfırlama; elektrikli makina ve araçların gövde kısımlarının (yani şaselerinin) nötr iletkenine bağlan‐
masıdır.  Yıldırımlık tesisatı: Paratoner  Klemens: Bağlantı‐tutturma elemanı: mandal  Sigorta; akım sınırlayan devre elemanıdır. Kısa devrenin şebekeye zarar vermesini engeller.  Sigorta elektrik çarpmalarından ve statik elektriğin kötü etkilerinden korumaz.  Elektrik çarpmadan en fazla adaleler etkilenir  Statik elektriği engelleme yöntemleri  Nemlendirme (madenlerde,….)  Topraklama  İyonizasyon (kimyasal yöntem)  Petrol tankerlerinin arkasındaki zincirleri, parlayıcı ve patlayıcı depolarının girişindeki plakalar bu amaçla kullanılır.  Elektrik ile çalışanlara Yalıtkan‐Elektrikçi bareti (B sınıfı), yalıtkan eldiven ile yalıtkan ayakkabı (KKD) verilir.  Statik elektriğe karşı ise antistatik‐iletken ayakkabı verilir KKD olarak.  Antistatik ayakkabı = İletken ayakkabı  Antistatik ayakkabı ≠ Yalıtkan ayakkabı 168 Küçük gerilim ≤ 42 V Tehlikesiz gerilim < 50 V Tehlikeli gerilim ≥ 50 V (AC) ve ≥ 120 V (DC) Tehlikeli ve tehlikesiz gerilimin sınır değeri 50 V Alçak gerilim ≤ 1000 V (1000 v ve altı) Yüksek gerilim > 1000 V  Alçak ve yüksek gerilimin sınır değeri 1000 V  İnsanlar 0,01 mA’den itibaren akımı hisseder.  Güvensiz‐Tehlikeli akım sınırı 8 mA  Öldürücü akım sınırı 50 mA  Elektrik çarpmasının zararı nelere bağlıdır?  Akımın geçtiği yol  Akıma maruz kalma süresi  Akımın büyüklüğü  Gerilimin büyüklüğü  Akımın‐gerilimin cinsi (AC‐DC)  Çarpılan akım AC ise frekansı  Çarpılanın vücut direnci (elektriksel)  Çarpılma anında bulunulan zeminin durumu (kuru, ıslak, nemli, …)  AC sinyaller DC’den tehlikelidir.  Kapalı alanlarda DC kaynak makinesi kullanılmalıdır.  Kaynak makinelerinin boşta çalışma anma değerleri 80 V (DC) ve 110 V (AC)  İnsan vücudunun direnci, temas yerindeki derinin direnci ile vücudun iç direncinden oluşur.  Derinin direnç değeri, temas yerindeki derinin durumuna göre bir kaç yüz Ω ile bir kaç milyon Ω ara‐
sında değişir.  Elektrik çarpması ile temas yerindeki derinin delinmesi halinde geçiş direnci birdenbire düşer, geriye vücudun iç direnci kalır.  Kuru ve nasırlı derilerin direnci yüksek, ince‐rutubetli‐sıyrılmış derilerin dirençleri ise düşüktür.  Koruyucu ayırma; özellikle seyyar el aletlerinde başvurulan bir yöntemdir. 500 volta kadar olan ça‐
lışmalarda (özellikle şantiyelerde) rahatlıkla kullanılabilen birebir tabir edilen bir transformatör yar‐
dımıyla elde edilen küçük gerilim veya akımda çalışma şeklindeki bir önlemdir.  Yüksek gerilim tesisatı üzerinde herhangi bir çalışmaya girişmeden önce, tesisat gerilimsiz durumu getirilmelidir  Gerilimsiz duruma getirdikten sonra gerilim yokluğunu kontrol edilmelidir  Topraklama‐kısa devre etme işlemi çalışılacak yerde, burası ile akım kaynağı arasında yapılmalıdır.  Önce topraklama sonra kısa devre.  Çalışılan tesisatın birden çok kaynaktan ring hatlarla beslenmesi halinde iki taraftan da toprakla‐
ma ve kısa devre uygulanmalıdır.  Elektrik iç tesislerinde 32 Amperin üstündeki sigortalar en az bir şalter veya anahtar ile kontrol altına alınmalıdır. 169  Sigortalar değiştirilmeden önce  Gerilim dışı bırakılmalı,  Gerilim yokluğu kontrol edilmeli,  Sigorta gerilim dışı bırakılamıyorsa, kesicilerle devrenin kesilmesi sağlanmalı  Cisimlerin birbirlerine sürtünmeleri veya temasları sonucu elektron veya proton akışı sonucu meyda‐
na gelen durağan enerjiye statik elektrik adı verilir.  Kapasitif boşalma: biriken enerjinin aniden ortaya çıkmasıdır.  Bakım‐onarım çalışmalarında çok önemlidir, dikkate alınmalıdır.  Yer altı kablolarında yapılacak bir işlemde, elektrik kesilmesinden hemen sonra Kapasitif Boşal‐
mayı temin için, üzerinde çalışılması gereken kabloların bütün iletkenleri kısa devre edilmeli ve topraklanmalıdır.  Periyodik muayene süreleri:  Sabit işletmelerde: 1 yıl  Hareketli‐yer değiştirebilen işletmelerde: 6 ay  Elektrik üretim, iletim, dağıtım tesisleri: 2 yıl  Enerji nakil ve dağıtım hatları: 5 yıl  Paratonerler: 1 yıl  Elektrik iç tesislerinde Gerilim altındaki kısımların dokunmaya karşı alternatif akımda 50 V ve doğru akımlı bölümlerinin gerilimi 120 V’dan yukarı olan devreler, yalıtılmış olmalı ya da doğrudan doğruya dokunmaya karşı korunmuş olmalıdır. **Tehlikeli gerilim değerleridir  Kaçak akım rölesi=Kaçak akım koruma anahtarı  Kullanılması zorunlu,  Tesisatın girişine, sigortalardan önce takılır,  Tesisata giren ve çıkan akımların arasındaki farka göre çalışır,  Sınır değeri 30 mA’dir. Dairelerde kullanılan için.  Yangın yönetmeliği gereği, toplam topraklama kaçak akımı: 300 mA  Atmosferde doğal elektriklenme sonucu bulutla yer arasında bir elektrik boşalmasına yıldırım adı verilir.  Alçak gerilim tesislerinde dolaylı dokunmaya karşı önemli ve en çok uygulanan, hata akımı ile faaliye‐
te geçen devre elemanları ile sağlanan koruma yöntemi; beslemenin otomatik olarak kesilmesi yön‐
temidir.  Elektrikli el aletleri nemli‐ıslak yerlerde küçük gerilime (24 V‐42 V) bağlanmalıdır.  Elektrikli el aletleri, topraklı hatlarda ve topraklı prizlerle kullanılmalıdır.  Madenlerde ocak içi aydınlatma için en çok 24 V olmalıdır.  Laboratuvar, atölye, fabrika gibi yerlerde kullanılan makine ve cihazların ayrı ayrı durdurma dü‐
zenekleri ve tamamını durdurabilecek şalter düzenekleri olmalıdır  Makine, tezgâh ve cihazların çalıştırma düğmeleri yeşil, durdurma düğmeleri kırmızı renkte olma‐
lıdır. Kollu ve çevirmeli şalterlerde 1 ve 0 konumu etiketlenmelidir.  Elektrik ile ilgili fen adamlarının yetki ve sorumlulukları hakkında yönetmelik hükümlerine göre ehli‐
yetli elektrikçiler 3 guruba ayrılır. 1. Grup: 3‐4 yıl yüksek teknik öğrenim görenler, 2. Grup: 2 yıl yüksek teknik öğrenim görenler ile ortaokuldan sonra 4‐5 yıl mesleki ve teknik öğre‐
nim görenler, 3. Grup: Lise mezunlarından 1 yıl bakanlıkların açtığı mesleki teknik kursları başaranlar ile 3308 sayılı Çıraklık ve Mesleki Eğitim Kanununun öngördüğü kursları bitirip, USTALIK belgesi alanlar 170 Elektrik ile ilgili fen adamlarının yetki ve sorumlulukları hakkında yönetmelik hükümlerine göre ehliyetli elektrikçiler yetkileri 1.Grup 1.Grup 2.Grup 3.Grup Proje (iç tesis) 50 kW 30 kW 16 kW Yapım (iç tesis) 1.500 kW 400V 1.250 kW 400V 500 kW 400 V 1.500 kW 1.000 kW 500 kW İşletme ve Bakım (36 kV’a kadar) (36 kV’a kadar) (36 kV’a kadar)  Tevzi tabloları için  Çalışanların erişebileceği yerlerde bulunanların kontrol tertibatı ile benzeri tesisat, kilitli dolap veya hücre içinde olmalı  Metal gövdesi ile diğer gerilim altında olmayan metal bölümleri de topraklanmalı  Sigorta, şalter ve anahtarların üzerine, kumanda ettiği yeri gösteren etiketler bulunmalı  Tozlu ve nemli yerlerde tamamen sızdırmaz biçimde kapalı dökme demir ya da çelik saçtan ya‐
pılmalı  Tevzi tablolarının önünde yalıtkan paspas bulunmalıdır.  Daima kilitli olmalı ve yetkili personelden başkasının ulaşımı ve müdahalesi engellenmelidir.  ** Parafudular, yüksek gerilim cihazlarının hat arızaları, yıldırım düşmeleri ve kesici açması gibi ma‐
nevralar sonucu meydana gelen aşırı ve zararlı çok yüksek gerilim şoklarının ve enerji iletim hatların‐
da meydana gelen yürüyen dalgaların tahrip etkisini önleyen cihazlardır  Parlayıcı, patlayıcı ve yanıcı maddelerin imal edildiği, işlendiği veya depolandığı yerler, yağ, boya ve diğer parlayıcı sıvıların bulunduğu binalar ile üzerinde direk veya sivri çıkıntılar yahut su depo‐
ları gibi yüksek yerler bulunan binalar yıldırıma karşı yürürlükteki yönetmelik ve şartnamelere gö‐
re yapılacak yıldırımlık tesisatı ile hava şartları ise uygun kapasitedeki parafudr ile korunur.  İki ayrı kaynağın (şebeke‐jeneratör veya şebeke‐şebeke gibi) güvenli bir şekilde ayrılması, kesintisiz çalışması için kullanılan işletme elemanı Enversör şalterdir.  Elektrik iç tesisatı abonenin sayacının akım çıkış vidasından itibaren evin içine doğru olan tesistir.  Elektronların yönü –‘den +’ya doğrudur.  Akımın yönü +’dan –‘ye doğrudur.  Akımın yönü ile elektronların hareket yönü terstir.  Gerilim ile Akım DOĞRU orantılıdır  Akım ile Direnç TERS orantılıdır.  Güç ile I, I2 DOĞRU orantılıdır.  Güç ile V, V2 DOĞRU orantılıdır.  Güç ile R‐Direnç TERS orantılıdır. V² Güç = P = V * I = I² * R = ‐‐‐‐‐‐‐ R Güç birimi: Watt (W) Watt = VA = Joule/saniye P*l Direnç R = ‐‐‐‐‐‐‐ A 171 



Direncin büyüklüğü; yapıldığı madde (özdirenç), uzunluk ve kesit alanına (kalınlık) bağlıdır. Öz direnci büyüdükçe yalıtkanlık‐direnç artar. Tahta yalıtkan iken, ıslak tahta akımı iletir Akümülatörler ve Kullanım Esasları  Akümülatörlerin kullanılması gerektiğinde bakım gerektirmeyen veya kuru tip aküler olması zo‐
runludur.  Akülerin kapasiteleri, besledikleri tüketicilere işletmenin gereği olan süre kadar yetebilecek şekil‐
de olmalıdır.  Kuru tip akülerin kullanıldığı yerlerde havalandırma için ek bir önlem alınmasına gerek yoktur ve ayrıca akü odası bulundurulması gerekmez.  Mevcut kurşun asit akümülatörlerin ömürleri tamamlandığında yerlerine bakım gerektirmeyen veya kuru tip aküler tesis edilmelidir.  Kurşun asitli akümülatör odalarının özellikleri  Kurşun ‐ asitli akümülatör odaları kuru havalı, serin, sarsıntısız olmalı ve olabildiğince sıcaklık de‐
ğişmelerinin etkisinden uzak bulundurulmalıdır.  Kurşun ‐ asitli akümülatör odaları olabildiğince don tehlikesinden uzak olmalı, ısıtma gereği du‐
yulmamalıdır.  Kurşun ‐ asitli akümülatör birimlerinin birbirinden farklı biçimde ısınmaları da önlenmelidir. Dışa‐
rıdan kolayca ulaşılabilen, örneğin insanların gelip geçtiği yollara açık olan akümülatör odalarının pencereleri sık örgülü tel kafes ya da telli camla korunmalıdır.  Kurşun ‐ asitli akümülatör odalarında kapılar ve pencereler dışarıya doğru açılmalıdır. Kapılar, pencere çerçeveleri, duvarlar, tavanlar akümülatör yerleştirilen döşeme ve düzlükler elektrolit etkisine karşı dayanıklı olmalıdır. Gerektiğinde bu etkiye karşı koruyucu boyalar kullanılmalıdır.  Kurşun ‐ asitli akümülatör odalarındaki elektrik tesisleri için nemli ve benzeri yerlere ilişkin ilet‐
ken, kablo ve elektrik işletme gereçleri kullanılmalıdır. Bu yerlerde akkor telli lamba ve su geçir‐
mez tip armatür kullanılmalı, kıvılcım yapabilen kollektörlü vantilatörler kullanılmamalıdır.  Anahtar, priz vb. gibi işletme sırasında alevlenmeye sebep olabilecek, kıvılcım çıkaran elektrik araçları akümülatör odalarının dışarısına konulmalıdır.  Kurşun ‐ asitli akümülatör odalarında amonyak gibi zararlı gazlar bulundurulmamalıdır.  Kurşun ‐ asitli akümülatör bataryası için gerekli gereçlerin konacağı bitişik bir bölme olmalı ve bu‐
rada lavabo bulunmalıdır.  Akümülatörlerin bulunduğu yerler tercihen doğal havalandırmanın yeterli olabileceği biçimde ya‐
pılmalıdır.  Pencere, kapı vb. ile havalandırma için gerekli hava sağlanamazsa, akümülatör tesislerinin büyük‐
lüğüne göre kıvılcım yapmayan vantilatör, havalandırma boruları ya da kanalları vb. gibi yapay havalandırma düzenleri kullanılmalıdır. Bu boru ve kanallar elektrolit etkisine karşı dayanıklı ol‐
malı, duman bacalarına ya da ateşli (ocak, vb.) yerlere açık olmamalıdır.  Akümülatör odalarındaki çalışmalarda; 1. Kibrit ‐ çakmak dâhil ateş yakılmamalıdır, 2. Kıvılcım çıkaracak aletler kullanılmamalıdır, 3. Cep telefonları kapatılmalıdır, 4. Asit ve/veya asitli suyla temas edildiğinde, hemen temas eden uzuvlar temiz su ile yıkanmalıdır, 5. İçeride birikmiş gaz varsa mahal hemen terk edilmelidir, 6. Genel ve özel iş güvenliği tavsiyelerine uyulmalıdır. 172 YAKLAŞIM MESAFELERİ  Hava hattı iletkenlerinin en büyük salınımlı durumda yapılara olan en küçük yatay uzaklıkları Hattın izin verilen en yüksek sürekli işletme gerilimi KV 0‐1 (1 dâhil) 1‐36 (36 dâhil) 36‐72,5 (72,5 dâhil) 72,5‐170 (170 dâhil) 170‐420 (420 dâhil) Yatay uzaklık m 1 2 3 4 5  Hava hattı iletkenlerinin ağaçlara olan en küçük yatay uzaklıkları Hattın izin verilen en yüksek sürekli işletme gerilimi KV 0‐1 (1 dâhil) 1‐170 (170 hariç) 170 170‐420 (420 dâhil) Yatay uzaklık m 1 2,5 3,0 4,5  Hava hattı iletkenlerinin en büyük salgı durumunda üzerinden geçtikleri yerlere olan en küçük dü‐
şey uzaklıkları İletkenlerin üzerinden geçtiği yer Hattın izin verilen en yüksek sürekli işletme gerilimi (kV) 0 ‐ 1 1 ‐ 17,5 36 72,5 170 420 (1 dahil) En küçük düşey uzaklıklar (m) Üzerinde trafik olmayan sular (suların 4,5* 5 5 5 6 en kabarık yüzeyine göre) Araç geçmesine elverişli çayır, tarla, 5* 6 6 6 7 otlak vb. Araç geçmesine elverişli köy ve şehir içi 5,5* 7 7 7 8 yolları Şehirlerarası karayolları 7 7 7 7 9 Ağaçlar 1,5 2,5 2,5 3 3 Üzerine herkes tarafından çıkılabilen 2,5 3,5 3,5 4 5 düz damlı yapılar Üzerine herkes tarafından çıkılmayan 2 3 3 3,5 5 eğik damlı yapılar Elektrik hatları 2 2 2 2 2,5 Petrol ve doğal gaz boru hatları 9 9 9 9 9 Üzerinde trafik olan sular ve kanallar (bu uzaklıklar suların en kabarık düze‐
4,5 4,5 5 5 6 yinden geçebilmeli taşıtların en yüksek noktasından ölçülmelidir.) İletişim (haberleşme) hatları 1 2,5 2,5 2,5 3,5 Elektriksiz demiryolları (ray demirinden 7 7 7 7 8 ölçülmelidir) Otoyollar 14 14 14 14 14 **Genelde en küçük ya da en büyük soruluyor (*) Yalıtılmış hava hattı kabloları kullanıldığında bu yükseklik değerleri 0,5 m. azaltılmalıdır. 8,5 9,5 12 12 5 8,7 8,7 4,5 9 9 4,5 10,5 14 173  Gerilim altındaki iletkenlere mutlak yaklaşma mesafesi; Volt 650 1.500 50.000 150.000 250.000 Volt 1.500 50.000 150.000 250.000 420.000 Santimetre (cm) 30 50 120 200 300  Kuvvetli akım tesislerinde Bakım– Onarım;  Mutlaka yazılı izin ve yönerge kullanılmalıdır.  İşi yapmakla görevlendirilen kimselerin yeterli teknik bilgi ve görgüsü varsa, kendisi ve yardımcı‐
ları için gerekli güvenlik önlemlerini kendi sorumluluğu altına alabilirse yazılı yönerge verilmeye‐
bilir.  Tüm yüksek gerilimli kuvvetli akım tesislerinde teknik konulardan sorumlu elektrik mühendisi olmalı‐
dır. 154 kV ve daha büyük kuvvetli akım tesislerinde (uzaktan kumanda edilen TM’ler hariç) işletme sorumlusu olarak en az bir elektrik mühendisi bulundurulmalıdır.  Kuvvetli akım tesislerinde Bakım – Onarımlarda izlenecek 5 adım; 1. Gerilimin kesilmesi, 2. Tekrar gerilim verilmesinin önlenmesi, 3. Çalışılacak yerde gerilim yokluğunun kontrolü, 4. Çalışılan bölüme yakın yerlerde, işletme esnasında gerilim altında bulunması gerekli başka bö‐
lümler varsa, bu bölümlerdeki gerilimli kısımlara dokunmayı önleyecek önlemler alınması, 5. Kısa devre etme ve topraklama  Bir elektrik enerji tesisinde, yukarıda belirtilen önlemler alınmadan hiçbir bakım ve onarım çalışması yapılmamalıdır.  Bu şarta rağmen tesisin yapılacak işler sırasında geriliminin kesilmesi imkânsız ise, birisi işten sorumlu tutulan en az iki kişi görevlendirilmelidir. 174 ELLE KALDIRMA – İSG  Elle taşıma işi; bir veya daha fazla çalışanın bir yükü kaldırması, indirmesi, itmesi, çekmesi, taşıması veya hareket ettirmesi gibi işler esnasında, işin niteliği veya uygun olmayan ergonomik koşullar ne‐
deniyle özellikle bel veya sırtının incinmesiyle sonuçlanabilecek riskleri kapsayan nakletme veya des‐
tekleme işlerini ifade eder.  Elle taşıma yönetmeliği tek bir kişinin taşıyacağı yükle ilgili değildir  Aşağıdakiler elle kaldırma işidir;  Kaldırma – İndirme  İtme – Çekme  Taşıma – Hareket ettirme  Nakletme – Destek olma (nakletmeye)  Bunların dışındakiler; atma – tartma – fırlatma, mekanik araç yardımı ile taşıma,… vb. işler elle ta‐
şıma değildir.  Yönetmelik bir işçinin elle taşıyabileceği azami yük miktarı ile ilgili RAKAM VERMEZ. Mevzuatımızda yoktur. Bu nedenle de elle taşıma işlerinde yükün ağırlığı hakkında bilgi vermek zorunlu değildir.  ILO’nun 128 numaralı tavsiye kararında >18 yaş erkek işçi için 55 kg verilir.  İşveren;  İşyerinde yüklerin elle taşınmasına gerek duyulmayacak şekilde, iş organizasyonu yapmak ve yü‐
kün uygun yöntemlerle, özellikle mekanik sistemler kullanılarak taşınmasını sağlamak için gerekli tedbirleri almakla yükümlüdür.  Yükün elle taşınmasının kaçınılmaz olduğu durumlarda, yükle ilgili risk faktörleri dikkate alarak elle taşımadan kaynaklanan riski azaltmak için uygun yöntemler kullanılmasını sağlayacak ve ge‐
rekli düzenlemeleri yapacaktır.  Çalışanları ve çalışan temsilcilerini eğitecektir.  Çalışan ve çalışan temsilci eğitimleri;  Sağlık ve güvenliğin korunmasına yönelik alınan tedbirler hakkında çalışanları ve/veya temsilcile‐
rini bilgilendirecektir.  Elle taşıma işlerinde çalışanlar ve/veya temsilcilerine taşınan yükle ilgili genel bilgileri ve müm‐
künse yükün ağırlığı ile eksantrik yüklerin en ağır tarafının ağırlık merkezi hakkında, bilgileri ve‐
recektir.  Yüklerin doğru olarak nasıl taşınacağı ve yanlış taşınması halinde ortaya çıkabilecek riskler hak‐
kında çalışanlara yeterli bilgi ve eğitim verecektir.  İşçi eğitimleri;  İşe başlamadan önce,  Çalışma yeri veya iş değişikliğinde,  İş ekipmanları değiştiğinde,  Yeni teknoloji uygulanması halinde  Eğitim değişen ve yeni ortaya çıkan risklere uygun olarak yenilenir ve periyodik olarak tekrarlanır.  Eğitimde geçen süreler çalışmadan sayılır ve işçiye mali yük getiremez.  Çalışanlar veya çalışan temsilcileri iş sağlığı ve güvenliği konusunda işverence sağlanan önlemlerin ve sağlanan imkânların yetersiz olduğu kanaatine varmaları halinde Bakanlığa başvurma hakkına sahip‐
tir. 175  Çalışanlar kendilerine verilen eğitimlerin gereğini yapmak ve anlatılanlarla istenilenleri uygulamakla yükümlüdür.  Bedenen çalışma şekli ve harcanan güç, özellikle sırt ve bel incinmelerine neden olabilir.  Elle Taşımada Dikkate Alınacak Faktörler  Yükün özellikleri,  Fiziksel güç gereksinimi,  Çalışma ortamının özellikleri,  İşin gerekleri,  Bireysel risk faktörü.  Elle Taşımaya Uygun Olmayan Yükler (Yükün Özelliğine göre)  Çok ağır veya çok büyükse,  Kaba veya kavranılması zor ise,  Dengesiz veya içindekiler yer değiştiriyorsa,  Vücuttan uzakta tutulması gerekiyor ise,  Vücudun eğilmesini ve bükülmesini gerektiriyor ise,  Çarpma halinde yaralanmaya neden olabilecek yoğunluk ve şekilde ise.  Fiziksel Güç Gereksinimi  Çok yorucu ise,  Mutlaka vücudun bükülmesi ile yapılabiliyorsa,  Yükün ani hareketi ile sonuçlanıyorsa,  Vücut dengesiz bir pozisyonda iken yapılıyorsa,  Çalışma ortamı aşağıdaki özelliklerde ise, özellikle sırt incinmesi riskinin artırabilir;  Çalışılan yer işi yapmak için yeterli genişlik ve yükseklikte değil ise,  Zemin düz değilse, engeller bulunuyorsa veya düşme veya kayma tehlikesi varsa,  Çalışma ortam ve şartları, işçilerin yükleri güvenli bir yükseklikte veya uygun bir vücut pozisyo‐
nunda taşımasına uygun değilse,  İşyeri tabanında veya çalışılan zeminlerde yüklerin indirilip kaldırılmasını gerektiren seviye farklı‐
lıkları varsa,  Zemin veya üzerinde durulan yer dengesizse,  Sıcaklık, nem veya havalandırma uygun değilse.  Aşağıda belirtilen çalışma şekillerinden bir veya daha fazlasını gerektiren işler (işin gerekleri) sırt ve bel incinmesi riski oluşturabilir:  Özellikle vücudun belden dönmesini gerektiren aşırı sık veya aşırı uzun süreli bedensel çalışmalar,  Yetersiz ara ve dinlenme süresi,  Aşırı kaldırma, indirme veya taşıma mesafeleri,  İşlemin gerektirdiği, işçi tarafından değiştirilemeyen çalışma temposu.  İşçinin (Bireysel risk faktörleri);  Yapılacak işi yürütmeye fiziki yapısının uygun olmaması,  Uygun olmayan giysi, ayakkabı veya diğer kişisel eşyalar kullanması,  Yeterli ve uygun bilgi ve eğitime sahip olmaması, Durumunda işçiler risk altında olabilirler. 176  Kinetik metot 2 prensibe dayanır:  Kaldırmada kollara nazaran daha zayıf kaslara sahip olan Sırt yerine daha kuvvetli olan Kol Kasla‐
rını kullanmak,  Düşey harekete başlamak için vücut ağırlığının momentini kullanmak  6 Adım Kuralı  Yükleri elle kaldırmada aşağıdaki 6 adım izlenir ise güvenli taşıma yapılabilir.  Planla – yükü tanı,  Asimetrik yaklaş,  Dizden eğil,  Yükü çapraz kavra, dizden kalk,  Yükü vücuda yakın tut,  Yükü yerine koy.  Yük vücuda yakın tutulur, ancak asla yaslanmaz.  Vücuttan uzaklaştıkça ağırlığı artar, tehlike‐risk artar. Vücuda yaslanması da vücuda zarar verme‐
sini çok kolaylaştırır, tehlike anında yükü vücuttan uzaklaştırmak zorlaşır. 177 İSG YÖNETİM SİSTEMLERİ  Kalite: Bir ürün veya hizmetin belirlenen veya olabilecek ihtiyaçları karşılama kabiliyetine dayanan özelliklerin toplamıdır.  Kalite Yönetim Sistemi: Bir organizasyonu kalite bakımından idare ve kontrol için gerekli yönetim sistemidir.  Standardizasyon: Belirli bir faaliyetle ilgili olarak ekonomik fayda sağlamak üzere bütün ilgili tarafla‐
rın yardım ve işbirliği ile belirli kurallar koyma ve bu kuralları uygulama işlemidir.  Standart: Standardizasyon çalışması sonucu ortaya çıkan belge, doküman veya eserdir.  ISO: Uluslararası Standardizasyon Teşkilatı – International Standardization Organization 1947 yılında Cenevre’de kuruldu.  ISO; teşkilat, madde, mamul, usul, hizmet ve deneylerle ilgili standartlar hazırlayıp, yayınlayan kuru‐
luştur.  ISO hazırlar yayımlar; her ülke kendi kurumlarınca inceler ve 3 sonuç olabilir; 1. Aynen kabul eder, aynı numarayı verir TS EN ISO 9001 gibi 2. Değişiklik‐ekleme yaparak kabul eder genelde farklı numara verilir 3. Tamamen kendisi kendi ülkesi için ayrı bir standart belirleyip kullanabilir.  Dünyada Kalite çalışmaları ilk kez Japonya’da başladı. Türkiye’de bu işlerle ilgilenen kurum TSE’dir. EN: Avrupa Normu – Avrupa Standardı CE: Avrupa’ya Uygunluk ≠ Kaliteli TS EN ISO 9001‐2008: Kalite Yönetim Sistemi TS EN ISO 14001‐2005: Çevre Yönetim Sistemi TS OHSAS 18001‐2007: İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) Yönetim Sistemi TS 18002‐2004: OHSAS 18001’in Uygulama Rehberi  *** OHSAS 18001 ISO standardı değildir.  Standartların yanındaki tarihler ilgili standardın son güncelleme tarihidir.  Standartların yenilenme – vizelenme süreleri  TS EN ISO 9001: 3 yıl  TS EN ISO 14001: 3 yıl  TS OHSAS 18001: 3 yıl ** Bu süreler yıllık denetimlerle karıştırılmamalıdır  Yönetim sistemleri için  9001 müşteri odaklıdır  14001 çevre odaklıdır  18001 çalışan odaklıdır  Yönetim Sistemi Modeli – Deming Çevrimi Deming Sarmalı  Planla – Uygula – Kontrol Et – Önlem Al  Kavramlarını içeren sürekli iyileştirme döngüsü (PUKO ‐ PUKÖ) ile uygulanır.  Yönetim Sistemlerinin Ortak Özellikleri  Sürekli iyileştirme – gelişme – yenilik  Gönüllülük esası ile çalışanların katılımı  Odaklılık (Müşteri‐Çevre‐Çalışan)  Sistem yaklaşımı  Liderlik  Taraflarla işbirliği  Sürekli öğrenme – iyileştirme 178  Sürekli İyileştirme Döngüsü  İSG Politikası oluşturma (ilk adım)  Planlama  Uygulama, işletme  Kontrol ve düzeltici faaliyet  Yönetimin gözden geçirmesi (son adım) ** İçindeki gizli PUKO’ya dikkat ediniz  Neden Yönetim Sistemleri?  Sosyal, çevresel ve finansal riskleri yönetmek  Verimliliği artırmak  Maliyetleri düşürmek  Paydaşların memnuniyetini artırmak  Marka ve itibarı korumak  Sürekli gelişim sağlamak  Yasal zorunluluklar  Denetim Yapan Kişi/Kuruluşa Göre Denetim Tipleri 1. Taraf denetimleri: Kuruluş içi denetimdir. 2. Taraf denetimleri: Kuruluşun, işletmenin müşteri tarafından denetlenmesidir. Dış denetim 3. Taraf denetimleri: İşletmenin bağımsız bir kuruluş, organizasyon tarafından denetlenmesidir.  İç denetim, işletme içerisinden OHSAS 18001‟de tecrübeli bir çalışan tarafından da (iç denetçi) yapı‐
labilir. Yılda en az 1 kez yapılması tavsiye edilir. Genellikle dış denetimlerden önce ve belge alımından önce işletmeyi hazırlamak için yapılır.  Dış denetim (müşteri): Zorunlu olmayıp, müşterinin isteği ile işverenin izni ile müşterinin çalışanla‐
rından birisi veya müşteri adına bir başka kurum‐kişi tarafından yapılır, bağlayıcılığı yoktur, süresi yoktur.  Dış denetim (Akredite kuruluş): Zorunlu olup, yılda 1 kez yapılır. Bağlayıcıdır, belgenin iptaline kadar gidebilir.  Ülkemizde yönetim sistemleri belgelendirme şirketlerini yetkilendirme yetkisi Türk Akreditasyon Kurumu’na aittir.  OHSAS 18001; bir kuruluşun iş sağlığı ve güvenliği risklerini kontrol etmesi, performansının iyileşti‐
rilmesini sağlamak için gerekli yönetim sistemi şartlarını kapsar.  OHSAS 18001 kuruluşların ürün ve hizmetlerinin güvenliğinden çok çalışanın sağlığına ve işin güven‐
liğine yönelik bir standarttır.  Ürün güvenliği, mülkiyet hasarı veya çevreye etkileri dikkate alınmaz.  TS OHSAS 18001 Yönetim sistemine göre tüm personelin görev ve yetkilerinin yazıldığı dokümanın ismi organizasyon şemasıdır.  TS OHSAS 18001 Yönetim sistemine göre Yaralanmaya, sağlığın bozulmasına veya ölüme sebep ol‐
madan gerçekleşen olaylara hasarsız olay denir. Ramak kala olayı ile karıştırmayınız.  Periyodik Durum Değerlendirmeleri yapılırken öncelik sıralaması 1. İSG. Yönetim performansının genel yapısı işlerliği 2. Sistemin bileşenlerinin performansı 3. Denetleme bulguları 4. İç ve dış faktörler 179  OHSAS 18001 Standardının Maddeleri: 1. Kapsam 2. Referans Yayınlar 3. Terimler ve Tarifler 4. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi Gereklilikleri * * Standardın uygulama maddesi 4. maddedir. 4.1 Genel şart 4.2 İş Sağlığı ve Güvenliği Politikası 4.3 Planlama 4.3.1 Tehlike tanımlama, risk değerlendirme, kontrollerin belirlenmesi 4.3.2 Yasal ve diğer gereklilikler 4.3.3 Hedefler ve programlar 4.4 Uygulama ve Operasyon 4.4.1 Kaynaklar, görevler, sorumluluk, hesap verme ve yetki 4.4.2 Eğitim, bilinç ve yeterlilik 4.4.3 İletişim, katılım ve danışma 4.4.4 Dokümantasyon 4.4.5 Dokümanların kontrolü 4.4.6 İşletme kontrolü 4.4.7 Acil durum ve tepki 4.5 Kontrol 4.5.1 Performans ölçümü ve izleme 4.5.2 Uygunluğun değerlendirilmesi 4.5.3 Kazalar, olaylar, uygunsuzluklar, düzeltici faaliyet ve önleyici faaliyetler 4.5.4 Kayıtların kontrolü 4.5.5 İç denetleme 4.6 Yönetimin Gözden Geçirilmesi *** Sürekli İyileştirme Döngüsünün OHSAS 18801’in içerisinde bulunduğuna dikkat ediniz. Koyu yazılan yerleri sıraladığınızda Sürekli iyileştirme Döngüsü ve PUKO döngülerinin içinde aynen yer aldığını görebilirsiniz.*** Sınavda yapılan hangi işin/işlerin PUKO ya da Sürekli İyileştirme Döngüsünde hangi aşamaya girip‐
girmediği sorulabilir.  OHSAS 18001’e göre dokümanlar 1. ve 2. derece olmak üzere ikiye ayrılır. 1. Derece dokümanlar: Prosedürler 2. Derece dokümanlar: Talimatlar  Dış kaynaklı dokümanlar: Yasal mevzuat ve standartlar  Prosedürler sonucunda talimatlar hazırlanır.  Reaktif = Düzeltici = Kaza olduktan sonra yapılanlar  Proaktif = Önleyici = Kaza olmasın (olmadan) diye yapılanlar 180 













BAZI TANIMLAR Tehlike: İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek, çalışanı veya işyerini etkileyebilecek zarar veya hasar verme potansiyelidir. Tehlike tanımında, zarar verme olasılığı, potansiyeli, ihtimali, durumu, ……… olan bulunur. Risk: Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlı sonuç meydana gelme ihtimali‐
dir. Yönetmelik tanımı Risk tanımında; olasılık ve sonuçlarının şiddetinden, şiddetin derecesinden, ciddiyetin derecesinden, …….. bulunur. Risk değerlendirmesi: İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dönüşmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edile‐
rek derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması amacıyla yapılması gerekli çalışmala‐
rın tümüdür. Risk analizi, risk değerlendirmesinin bir parçasıdır. *** Kabul edilebilir risk seviyesi: Yasal yükümlülüklere ve işyerinin önleme politikasına uygun, kayıp veya yaralanma oluşturmayacak risk seviyesidir Önleme: İşyerinde yürütülen işlerin bütün safhalarında iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili riskleri ortadan kaldırmak veya azaltmak için planlanan ve alınan tedbirlerin tümüdür. Ramak kala olay: İşyerinde meydana gelen; çalışan, işyeri ya da iş ekipmanını zarara uğratma potan‐
siyeli olduğu halde zarara uğratmayan olaydır. *** Bu tanımların tamamı (fazlası ile) Risk Değerlendirme Yönetmeliğinde mevcuttur. *** OHSAS 18001’in temel felsefesi Risk Değerlendirmesidir. Tehlike tanımlaması, Risk Analizi, Risk değerlendirme, Acil Durum Planı OHSAS 18001’in planlama adımında olur. Planlama adımında önlem alma ve uygulama yoktur. Planlama tüm çalışanları, stajyeri, ziyaretçiyi ve alt işveren çalışanını kapsar. TS OHSAS 18001 Yönetim sistemine göre tüm personelin görev ve yetkilerinin yazıldığı dokümanın ismi organizasyon şemasıdır. ISO 9000‐ISO 14001‐OHSAS 18001 ortak yanları nelerdir:  İş sağlığı ve güvenliği, Proses Güvenliği, çevre koruma, acil durum  İş Sağlığı ve Güvenliği Politikasının en önemli adımlarını 1. Yeterli kaynakları sağlamak 2. Politikanın amaçlarını belirlemek işletme içindeki herkesin bilgilendirilmesini sağlamak amacıyla prosedürler hazırlamak 3. Çalışanların katılımını sağlamak 4. Sürekli yarar‐maliyet performans gelişimini sağlamak,  Periyodik Durum Değerlendirmeleri yapılırken öncelik sıralaması ne olmalıdır? 1. İSG. Yönetim performansının genel yapısı işlerliği 2. Sistemin bileşenlerinin performansı 3. Denetleme bulguları 4. İç ve dış faktörler  Aşağıdakilerden hangisi iş sağlığı ve güvenliği performans ölçüm metodudur  Çalışma ortamlarının yasal mevzuatlara göre uygunluk testleri  Çalışanların hareket biçim ‐ tarzları  Periyodik muayeneler  OHSAS Terim ve Tariflerinde yer almayan: Donanım tanımıdır.  Kılavuz niteliği taşıyan ilk sağlık ve güvenlik standardı olan “BS 8800 Mesleki Sağlık ve Güvenlik Yönetim Sistem Rehberi” Britanya Standartlar Enstitüsü yayımlanmıştır  ILO OHS 2001 İSG Yönetim sistemidir. 181 İŞ KAZALARI  Uluslar Arası Çalışma Örgütü (ILO)’ne göre iş kazası; belirli bir zarara ya da yaralanmaya neden olan beklenmeyen ve önceden planlanmamış bir olaydır.  Dünya Sağlık Örgütü‐WHO’ne göre iş kazası önceden planlanmamış, çoğu kez kişisel yaralanmalara, makinaların, araç ve gereçlerin zarara uğraşmasına, üretimin bir süre durmasına yol açan bir olaydır.  Bizim mevzuatımızda iş kazları 5510 sayılı “Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu” 13. Madde de tanımlıdır.  Meslek hastalıkları 5510 saylı yasanın 14. Maddesinde tanımlıdır.  Bir kaza‐olay bu maddede yazılanlara uyuyor ise iş kazasıdır, değilse değildir. * Buraya dikkat her sınavda değişik olaylar verilip, iş kazası olup‐olmadığı soruluyor.  Aşağıdaki hal ve durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özre uğratan olay iş kazasıdır.  Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,  İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle, sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız ça‐
lışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle,  Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderil‐
mesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,  Emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,  Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında,  Mevzuatımıza göre; sigortalıya bir şey olmamış ise makine veya işyerine gelen zararlı olaylar iş kazası SAYILMAZ.  Çalışan sigortalı değilse, iş kazası tutanağı TUTULMAZ, istatistik hesabına da katılmaz.  İş kazasında geçici iş göremezlik verilmesi için sigortalılık süresinin en az 1 gün olması gerekir  İş kazalarını bildirimi 2 yasada geçer;  5510 (SGK kanunu); 3 iş gününde SGK’ya  6331 (İSG yasası); 3 iş gününde SGK’ya  İş kazası veya meslek hastalığı sonucu işçi meslekte kazanma gücü kaybı oranına bakılmaksızın 10 yıllık (devlet 5 yıl) zaman aşımı süresi içerisinde işverene maddi ve manevi tazminat davası açabilir.  İSG belgelerinin işverence, en az saklanma süresi 15 yıl, en çok 40 yıldır. Bir işçi geçirdiği iş kazası sonucu işvereni Borçlar kanuna dayanarak maddi/manevi tazminat davası açabilir  Maddi Tazminat 3 çeşittir;  Rücu Tazminatı,  İş Göremezlik Tazminatı,  Destekten yoksunluk Tazminatı.  Rücu davası: SGK tarafından işverene, kusuru oranında yapılan masraflar için açılır.  Destekten yoksunluk davası: Çalışanın eşi ve çocukları dâhil, annesi‐babası varsa destek olduğu ar‐
kadaşları varsa burs verdiği öğrenciler, … Açabilir.  İş göremezlik 2 çeşittir;  Geçici iş göremezlik durumu tedavi süresince SGK’dan alınan paradır.  Yatarak tedavide günlük ücretin 1/2’si ödenir.  Ayakta‐evde tedavide günlük ücretin 2/3’ü ödenir.  Sürekli iş göremezlik durumu, meslekte kazanım kayıp oranı (özür oranı diye bilinir) en az % 10 olması durumunda bağlanır. 182  Meslekte kazanım kayıp oranına göre haklar; % 10 ‐ % 40 Sürekli iş göremezlik parası‐maaşı ile birlikte alır.  Bakıma muhtaç değil ise alacağı para ücreti % 70 özür oranı ile hesaplanır.  Bakıma muhtaç ise alacağı para ücreti % 100 özür oranı ile hesaplanır.  % 40 ‐ % 60: Engelli kadrosundan işe girer  Devlette % 4 özel sektörde % 3 kontenjan var 50’den fazla çalışanı olanlarda (eski hükümlü kontenja‐
nı özelde 0 devlette % 2)  % 60 üstünde malulen emekli olur çalışan.  İş kazası sonucunda vücut bütünlüğü kısmen bozulan (yaralanan) veya tamamen bozulan (ölen) işçi‐
nin yakınları işverenden ihbar tazminatı talep edemez  16. Uluslararası Çalışma İstatistikçileri Konferansında (1998‐Cenevre) alınan ilke kararına göre iş ka‐
zası istatistiklerinde aşağıdaki terimler göz önüne alınacaktır.  Mesleki kaza,  Mesleki yaralanma,  İş göremezlik.  Konferansta alınan ilke kararına göre; iş günü kaybına neden olan aşağıdaki mesleki yaralanma olay‐
ları dikkate alınacaktır;  Toplam olay sayısı,  Ölümlü olaylar sayısı,  Ölümlü olmayan olaylar sayısı,  Geçici iş göremezlik olayları sayısı.  İstatistiksel olarak ilk olarak iş kazalarını araştırıp, piramit halinde sınıflandıran Heinrich’dir. Kendi adı ile anılan birde kaza istatistik piramidi vardır.  Heinrich ya da 1‐29‐300 piramidi olarak bilinir. 


300 ramak kala 30 hafif yaralanma 1 ciddi yaralanma‐ölüm 



600 ramak kala 30 maddi hasar 10 hafif yaralanma 1 Ciddi yaralanma‐ölüm  Günümüzde en çok kullanılan ve kabul gören ise Bird piramididir. 183  16. Uluslararası Çalışma İstatistikçileri Konferansında (ICLS) aşağıdaki iş kazası oranlarının hesaplan‐
ması karara bağlanmıştır;  Kaza sıklık oranı (Accident Frequency Rate),  Kaza ağırlık oranı (Accident Severity Rate),  Kaza olabilirlik oranı (Accident Insidence Rate).  İstatistiklerde 1 yıl 300 iş günü alınır.  İstatistiklerde aksi belirtilmedikçe 1 günde 7.5 saat çalışıldığı kabul edilir.  Ara dinlenme / öğle tatili (yemek molası)  4 saate kadar işlerde ara dinlenme 15 dk  7.5 saate kadar işlerde ara dinlenme 30 dk  7,5 saatten fazla işlerde ara dinlenme 60 dk  İş kazası sıklık hızı: Bir işyerinde iş kazası görülme olasılığını belirten değer  Fiili çalışma saati:  Çalışılması gereken saat – kaybedilen toplam saat  Kaybedilen toplam saate; yıllık izinler, işe gelmeme, hastalık ve kazalar için geçen süreler dâhil edilir.  Ölümlü iş kazası veya sürekli iş göremezlik varsa kayıp gün sayısına 7.500 gün eklenecektir.  Geçici iş göremezlik durumlarından; 1 günden az süren durumlar dikkate alınmayacaktır.  Proaktif yaklaşım sergilenmelidir. Proaktif = Önleyici = Kaza olmadan‐kaza olmasın diye yapılan çalışmalar Reaktif = Düzeltici = Kaza olduktan sonra yapılanlar İş kazalarının maliyetleri ikiye ayrılır;  Görünür maliyetler,  Tıbbi maliyetler, tazminat maliyetleri, sigortaya ödenenler,  Görünmeyen maliyetler  İş günü‐iş gücü kaybı, mahkeme masrafları, fazla mesai, verimin düşme maliyeti, geçici işçi eğitim maliyeti,  Doğru, amacına uygun olarak yapılan bir iş kazası soruşturması; suçlu bulmaya ya da kazanın nedeni‐
ni belli kişilere yüklemeye değil, kazanın oluşumuna neden olan gerçek kök nedenleri açığa çıkarma‐
ya yönelik olmalıdır.  Amaç; raporların sonuçlarını kullanarak, risk değerlendirmemizdeki eksik ve hataları gidererek benze‐
ri kazaların ve/veya ramak kala olaylarının yaşanmasını önlemektir.  Sektörel bazda en çok iş kazası yaşanan sektörler (2012 SGK istatistiklerine göre); 1. İnşaat, 2. Maden, 3. Metal 184  Ölümlü iş kazalarında sektörel bazda sıralama; 1. İnşaat (toplam ölümlerin 1/3’ü – 256/744), 2. Maden, 3. Metal  2012 yılında 744 sigortalı iş kazaları sonucu hayatını kaybetti.  2011 yılında 1700 sigortalı iş kazaları sonucu hayatını kaybetti  2012 yılında 74.871 iş kazası yaşandı  2011 yılında 69.267 iş kazası yaşandı  2012 yılı istatistiklerine göre kaza sebepleri; 1. Makinelerin sebep olduğu kazalar, 2. Düşen bir cismin çarpıp devirmesi, 3. Kişilerin yüksek bir yerden düşmesi,  İş kazalarında zarar en çok el ve parmaklarda meydana geliyor.  İstatistiklere göre; iş kazaları en çok çalışmanın 1. saatinde ondan sonra da son saatinde yaşanmak‐
tadır.  Bakım‐onarım çalışmalarında ise kazalar en çok bakım‐onarıma başlamadan ve daha sonra da ba‐
kım‐onarım bittikten sonra yaşanmaktadır.  25‐29 yaş grubu iş kazalarında en çok kazaya uğrayan guruptur.  Meslek hastalıklarının % 62’si silikoz  Domino Teorisi – Kaza Zinciri Teorisi  Belirtilen 5 nedenin peş peşe gerçekleşmesine kaza zinciri adı verilir. Domino teorisinin temelinde bu 5 neden olmadan kaza olmaz anlayışı vardır. 1. Kalıtsal‐Sosyal‐Doğal Çevre, 2. Kişisel kusur, 3. Tehlikeli hareket + Tehlikeli durum, 4. Kaza, 5. Yaralanma  İSG uzmanlarının hedefi‐görevi 3. Dominoyu güvene almaktır. Çünkü 1. ve 2. Unsur İSG uzmanlarının elinde değildir.  Çalışanların yaşadığı çevreyi, ailelerini ve doğayı kontrol edemeyiz‐değiştiremeyiz.  Kişisel kusurlar azaltılabilir ama %100 engellenemez. Tehlikeli hareket = Güvensiz hareket Tehlikeli durum = Güvensiz durum  Domino teorisine göre; Tek başına tehlikeli hareket ya da tehlikeli durum kazaya sebep olmaz. Kaza olması için güvensiz durum ve güvensiz hareket bir arada olmalıdır (ateş‐barut gibi)  Tehlikeli (güvensiz) hareket: Çalışanların sebep olduğu, yaptığı yâda yapmadıklarıdır.  Baret takmama, yüksek hızda‐aceleci‐dikkatsiz çalışma, etiketlenmemiş kimyasal madde kullanma, makine koruyucuyu çıkartma, 185  Tehlikeli (güvensiz) durum: Çalışanın dışında makine‐ekipmandan, iş temposundan, iş organizasyo‐
nundan kaynaklananlardır. Kısaca işçiye bağlı olmayan her şey  Güvensiz KKD,  Yetersiz ara dinlenme,  İşaretlemelerin olmaması – eksik‐yetersiz olması,  Yetersiz aydınlatma,  Makine koruyucu olmaması‐yetersiz‐bakımsız olması,  Etiketlenmemiş kimyasal madde,  Çok daha fazla kaza oluşum teorileri vardır;  İnsan Faktörleri Teorisi,  Kaza‐Olay Kuramı,  Tek Faktör teoremi,  Enerji Teoremi,  Kombinasyon Kuramı,  Sistem kuramı,  Epidemiyoloji Kuramı, ….. en bilinenleridir.  İnsan Faktörleri Teorisi Bu teorem kazaları eninde sonunda insan hatasından kaynaklanan olaylar zincirine bağlar. Teori in‐
san hatasına yol açan 3 önemli faktörü içerir; 1. Aşırı yükleme, 2. Uygun olmayan tepki/Uyumsuzluk, 3. Yerinde olmayan faaliyet/eylem. Kaza‐Olay Kuramı  Bu teori insan faktörleri teorisinin genişletilmiş bir halidir. Ek olarak; ergonomik yetersizlikleri, hata yapma kararı ve sistem hataları gibi yeni elemanları ortaya çıkarır. Sistem Kuramı:  Teori bir kazanın oluşabileceği herhangi bir durumu, 3 parçadan oluşan bir sistem olarak görür: insan, makine ve çevre. Kombinasyon Kuramı:  Bir tek teorinin tek başına bütün hadiseleri açıklayamayacağını savunur. Teoriye göre kazaların ger‐
çek sebebi iki veya daha fazla modelin kombinasyonu ile elde edilebilir. Epidemiyoloji Kuramı:  Teori, çevre faktörleri ve hastalık arasındaki ilişkiyi belirleme ve çalışma için kullanılan modellerin, çevre faktörleri ile kazalar arasındaki sebepsel ilişkinin açıklanmasında da kullanılabileceğini savunur. Tek Faktör Teorisi:  Bu teori, bir kazanın tek bir nedeninin sonucu olarak ortaya çıktığını ileri süren görüşten doğar. Eğer bu tek neden taşınabilir ve ortadan kaldırılabilir ise kaza tekrar etmeyecektir. Bu teori genellikle te‐
mel sağlık ve güvenlik eğitimi almış kişilerce kabul edilmemektedir. Enerji Teorisi:  Bu teoriye göre (William Haddon tarafından ortaya atılmıştır) kazalar daha çok muhtemelen enerji transferinde ya da enerji transferi esnasında meydana gelir. Bu enerji boşalmasının oranı önemlidir çünkü enerji boşalması ne kadar büyükse, hasar potansiyeli de o kadar büyüktür. Tehlikelerin tanın‐
masında bu kavram çok sınırlandırılmış ve bu haliyle tek etken teorisine benzemektedir. Tek faktör teorisinden farklı olarak enerji boşalması önemlidir. 186 EL ALETLERİNDE İSG  El aletleri; çeşitli maddeleri sıkıştırmak, karıştırmak, kesmek, düzeltmek, asmak, zımbalamak, del‐
mek, ısıtmak, çevirmek, sürmek, Şekil vermek veya işaretlemek için kullanılır.  El aletleri, dört gruba ayrılmaktadır; 1. Elektrikli el aletleri, 2. Pnömatik el aletleri, 3. Hidrolik el aletleri, 4. Mekanik el aletleri  Önemli olan, yapılan işe göre doğru olan el aletini kullanmaktır.  El aletleri yalnızca yapıldıkları işler için kullanılmalıdır.  Genel olarak el aletleri en iyi kalitedeki malzemeden (örneğin çelikten) yapılmalı, çekiçlerin ve benzeri aletlerin sapları dayanıklı materyalden yapılmalıdır.  El Aletleriyle kazaların başlıca nedenleri;  Uygun olmayan alet kullanmak,  Aletleri yöntemine uygun kullanmamak,  Yetersiz bakım,  Uygun olmayan depolamadır.  EL ALETLERİNDE GENEL OLARAK ALINMASI GEREKEN TEDBĠRLER  Yapılacak işe uygun el aleti seçilmelidir,  Periyodik olarak bakımları ve kullanım öncesi kontrolleri yapılmalıdır,  Bakımları ehil kişilerce yapılmalıdır,  Uygun yer ve şartlarda muhafaza edilmelidir,  Arızalı el aletleri derhal kullanımdan çekilmeli, yenilenmeli veya tamir edilmelidir,  Sapları uygun olmalı, kolayca çıkmamalı, çatlak/kırık olmamalıdır,  Sapları yağlı ve kaygan olmamalı/bırakılmamalıdır,  Boru ve çubuk gibi standart olmayan uzatmalar ile kullanılmamalıdır,  Küçük/fırlayabilen parçalarla çalışırken mengene kullanılmalıdır,  Çalışan makinelere durdurmadan el aletleri ile müdahale edilmemelidir,  Aksaklıkların olmaması için;  El aletleri takımının iyi planlanması,  Bakımlarının iyi yapılması,  Kaybolmaması için düzenli kontrol edilmeli  El aletlerinin ağaçtan olan sapları aşağıdaki özelliklerde olmalıdır.  En iyi kaliteli, düzgün yontulmuş,  Uygun biçim ve büyüklükte,  Düzgün yüzeyli, saçaksız ve keskin yüzü bulunmamalı.  Kıvılcımın ihtimali olduğu yerlerde ve işlerde kullanılan el aletleri kıvılcım çıkarmayan cinsten olmalı‐
dır (Ağaçtan, sert lastikten, bakırdan veya bronz gibi çeşitli alaşımlardan).  Çekiç ve Varyoz’lar, soğuk keskiler, kesiciler gibi aletler dikkatle seçilmiş çelikten yapılmalıdır (seçil‐
miş çelik – sağlam olacak ancak çok zorlamada kırılacak).  Darbe için kullanılan el aletlerinin (çekiçler, keskiler vb.) baş kısımları mantarlaşmaya ya da çatlamaya bağlar bağlamaz uygun bir eğime kadar tesviye edilerek düzeltilmelidir. 187  Keskin kenarlı veya sivri uçlu el aletleri kullanılmadıkları zaman keskin kenar ve uçlarının koruyucu (deriden kılıf veya başlıklar) altına alınması gerekir.  El aletleri döşemelere, geçitlere, merdiven sahanlıklarına veya işçilerin çalıştığı ya da geçtiği yerlere veya geçenlerin başlarına düşebilecekleri yüksek yerlere bırakılmamalıdır.  El aletlerinin konulduğu rafların raf altlıkları 2 cm (en az) olmalı.  El Aleti Kontrolleri  El aletleri yapılan iş için uygun mu?  El aletleri doğru olarak kullanılıyor mu?  El aletleri uygun güvenlik koşullarını taşıyor mu?  El aletleri güvenli bir yere konmuş mu?  Seyyar zımpara taşını kullanmadan önce, daima koruyucusunun yerinde olduğundan emin olun.  Seyyar zımpara taşını kullanırken daima etkili yüz ve göz koruyucusu ve etkili olabilecek kulak koru‐
yucusu kullanın.  Delme kesme esnasında ortaya çıkan tozlar sağlığa zararlı, yanıcı veya patlayıcı olabilir.  Çalışırken uygun koruma önlemleri alınmalıdır. Uygun toz ve talaş emme donanımı kullanılır ve ko‐
ruyucu maske takılır. Doğal havalandırma değil cebri havalandırma kullanılır.  Taşları işlerken toz emme tertibatı kullanılmalıdır  Hafif metal tozları yanabilir veya patlayabilir.  Aletler hiçbir zaman hasarlı bağlantı kablosu ile kullanmamalıdır.  Elektrikli el aletleri, topraklı hatlarda ve topraklı prizlerle kullanılmalıdır.  Alet ucu, yüzey altında gizli herhangi bir elektik hattına veya aletin kendi şebeke kablosuna rastlama olasılığı bulunduğundan, aletler sadece izolasyonlu tutamaktan kavranmalıdır.  Altında elektrik, gaz veya su şebekelerinin bulunma olasılığı olan yerlerde delme veya kesme yapıl‐
maz. Bu şebekeleri algılayıp, tespit edecek uygun koruyucu aletler kullanılmalıdır.  El aletleri, durduracak kadar zorlamamalı.  Kablo her zaman aletin arkasında bulunmalı.  El aleti elden bırakılmadan önce daima kapatılıp, tam olarak durması beklenmeli.  Fiş sadece, el aleti kapalı iken prize sokulmalı.  Alette kullanılan uçların müsaade edilen devir sayısı en azından aletin boştaki devir sayısı kadar olma‐
lıdır.  Alete yük bindirmeden en azından 30 saniye kadar deneme çalıştırması yapılmalıdır. Hasar görmüş veya titreşimli çalışan uçlar kullanmamalı.  Döner aletleri mengenede sıkmayın.  Kazıma/kesme diskleri çalışma sırasında çok ısınır; soğutmadan önce tutmayın.  Kazıma/kesme diskleri ile çalışırken mutlaka koruyucu kapak takılı olmalıdır.  Çalışma yapmadan önce şebeke fişi prizden çekilmelidir.  Delme, kazıma, kesme uçları çalışma sırasında çok ısınır; soğutmadan önce tutulmamalıdır.  Taşlama, kesme, delme uçlarını sıkmak ve gevşetmek için taşlama milini, mil kilitleme düğmesi ile sabitlenmelidir. 188 Kravat, boyun bağı, yüzükler, alyans ve diğer mücevherat ve dolaşabilecek sarkık, uzun kollu giysiler giyilmemelidir.  Daima kişisel koruyucu donanımlar (KKD) kullanılmalıdır.  CNC tezgahlarında, tornalarda, matkaplarda, …. vb. eldiven kullanılmaz, tehlikeyi‐riski artırır.  Bakım onarıma başlamadan önce aletlerin enerjisinin kesilmesi gerekir.  Seyyar elektrik lambaları düşük gerilimle (24V‐42V) çalışmalıdır.  Seyyar elektrik aletleri çift izolasyonlu olmalıdır.  Manivela ve sökme aletleri seçilmiş çelikten olmalıdır.  Pense ve tel makas kullanılır iken telin uçlarından birisi uygun şekilde sabitlenmelidir.  Havya kullananların kanda kurşun tahlili yapılmalıdır.  Havyalarla çalışırken uygun havalandırma yapılmalıdır.  Sapsız raspa kullanılamaz.  Raspalar diğer aletlerle birlikte saklanmamalıdır.  Raspalar manivela gibi kullanılmamalı  Vücuda doğru raspalama yapılmamalı  Keski başında oluşacak çapaklar zımpara taşı veya eğe ile temizlenmelidir.  Talaşlar elle değil fırça ile temizlenmelidir.  Anahtarlar iterek değil çekerek kullanılmalıdır.  Anahtarlar başka amaçla (çekiç, manivela,…) kullanılmamalıdır.  Özel olarak yapılmamış ise anahtarlara çekiç ile vurulmamalıdır.  Küçük anahtarlar fazla zorlanmamalıdır  Tornavida ucu keski ucu gibi bilenmemeli  Tornavidaya çekiçle vurulmamalı  Tornavidaların ucu keski ucu gibi bilenmemelidir.  Tornavidaya çekiçle vurulmamalıdır.  Vida başına göre uygun tornavida seçilmeli  Malzeme kol üstünde veya bacakta tutularak tornavida kullanılmamalı  İş parçaları mümkün oldukça mengene ile sabitlenmelidir.  Yumuşak malzemeler mengeneye malzeme özelliğine göre fazla sıkmadan ve dikkat ederek bağlan‐
malıdır.  Keski başının yağlı ve kaygan olmamasına dikkat edilmelidir.  El aletlerinin koruyucularının takılı ve düzgün çalıştığı kullanımdan önce kontrol edilmelidir.  Bakım‐onarıma başlamadan önce el aletlerinin fişi çekilmelidir.  Bakım‐onarıma el aletlerinin fişi çekildikten hemen sonra başlanmamalıdır. Aşırı sıcak‐aşırı soğuk veya dönen kısımları tam durmamış olabilir.  Çalışan makinelere durmadan el aletleri ile müdahale edilmemelidir.  El aletleri sadece yapıldıkları iş için kullanılmalıdır.  Manivela ve sökme aletleri ile çalışma yapılırken, destek olarak tahta, plastik veya yumuşak malze‐
me kullanılmalıdır 189  Rayvallı testere alt ve üst koruyucusuyla beraber kullanılmalıdır  Elektrikli matkap, testere ve taşlama çarkları gibi döner aletleri kullananlar, eldiven (ii eldiveni dışın‐
da), kravat, kolye takmamalı, bol elbise giyinmemeli  Topraklaması yapılmış elektrik motorları kullanılmalıdır  Ağır olan elektrikli aletlerin düşürülmesi riskine uygun çalışanlar tedbirli (özel koruyucu ayakkabı giymek vb.) olmalı  Keski, matkap, bileme, parlatma çarkları ve fırça gibi aletlerin kullanılması sırasında oluşan tozlar için gözlük, yüz siperi vb. kullanılmalı  Aynı tezgâhta birden fazla kişi çalışırken tezgâhın kontrolü bir kişi tarafından yapılmalı  Çalışma düzenine uymayan davranışlarda bulunulmamalı, diğer çalışanlar rahatsız edilmemeli veya onların ilgisi dağıtılmamalı  Çalışır durumdaki tezgâh, elle veya gövde ile durdurulmamalı  İş parçasının veya kalıbın emniyetli bağlanıp bağlanmadığı kontrol edilmeli  Eğelemede titreşim olmaması için iş parçası mengeneye bağlanmalıdır.  Elektrikli el aletleri, kablosundan tutarak taşınmamalıdır.  Eğer topraklama için ayrı kablo varsa, mutlaka kullanılmalıdır.  Elektrikli Alet elektriğe takılıyken, parmak başlatma düğmesi üzerinde tutulmamalıdır. Elektrikli Testereler  Elektrikli ve dairesel testereler, kesilen nesneye değerken güç verilmemeli ve kesilmemelidir.  Bıçak bölümünün işlevini sağlayacak kısmı dışındaki bölümleri korumalı olmalı.  Koruyucuları çıkartılmamalıdır  Elektrikli Testere kullanımında güç ileri hareketlere doğru verilmelidir. 190 İŞ EKİPMANLARININ KULLANIMINDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ŞARTLARI YÖNETMELİĞİ  Bakım: İş ekipmanında yapılan her türlü temizlik, ayar, kalibrasyon gibi işlemlerin tamamını,  İş ekipmanı: İşin yapılmasında kullanılan herhangi bir makine, alet, tesis ve tesisatı,  İş ekipmanının kullanımı: İş ekipmanının çalıştırılması, durdurulması, kullanılması, taşınması, ta‐
miri, tadili, bakımı, hizmete sunulması ve temizlenmesi gibi iş ekipmanı ile ilgili her türlü faaliyeti,  Maruz kişi: Tamamen veya kısmen tehlikeli bölgede bulunan kişiyi, Operatör: İş ekipmanını kullanma görevi verilen çalışan veya çalışanları,  Özel risk taşıyan iş ekipmanı: Tehlikelerin teknik önlemlerle tam olarak kontrol altına alınamadığı iş ekipmanını,  Periyodik kontrol: İş ekipmanlarının, bu Yönetmelikte öngörülen aralıklarda ve belirtilen yöntem‐
lere uygun olarak, yetkili kişilerce yapılan muayene, deney ve test faaliyetlerini,  Periyodik kontrolleri yapmaya yetkili kişi: Bu Yönetmelikte belirtilen iş ekipmanlarının teknik özelliklerinin gerektirdiği ve ilgili branşlardan mühendis, tekniker ve yüksek teknikerleri,  Tehlikeli bölge: İş ekipmanının bünyesinde veya çevresinde yer alan ve kişiler için sağlık ve gü‐
venlik yönünden risklerin bulunduğu bölge  İş ekipmanının kontrolü İş ekipmanının güvenliğinin;  Kurulma ve montaj şartlarına bağlı olduğu durumlarda,  Ekipmanın kurulmasından sonra ve ilk defa kullanılmadan önce  Her yer değişikliğinde  Ekipmanın, periyodik kontrolleri yapmaya yetkili kişiler tarafından kontrolü yapılır,  Doğru kurulduğu ve güvenli şekilde çalıştığını gösteren belge düzenlenir.  İşverence, arızaya sebep olabilecek etkilere maruz kalarak tehlike yaratabilecek iş ekipmanının; Peri‐
yodik kontrolleri yapmaya yetkili kişilerce periyodik kontrollerinin yapılması  Çalışma şeklinde değişiklikler,  Kazalar,  Doğal olaylar veya ekipmanın uzun süre kullanılmaması gibi iş ekipmanındaki güvenliğin bozul‐
masına neden olabilecek durumlardan sonra, arızanın zamanında belirlenip giderilmesi ve sağlık ve güvenlik koşullarının korunması için periyodik kontrolleri yapmaya yetkili kişilerce gerekli kontrollerin yapılması, sağlanır.  Kontrol sonuçları kayıt altına alınır ve yetkililer her istediğinde gösterilmek üzere uygun şekilde sak‐
lanır.  İş ekipmanı işletme dışında kullanıldığında, yapılan son kontrol ile ilgili belge de ekipmanla birlikte bulundurulur.  Hangi tür iş ekipmanın kontrole tabi tutulacağı, bu kontrollerin hangi sıklıkla ve hangi şartlar altında yapılacağı ile kontrol sonucu düzenlenecek belgelerle ilgili usul ve esaslar yönetmelikte belirtilmiştir.  Özel risk taşıyan iş ekipmanı Çalışanların sağlık ve güvenliği yönünden, özel risk taşıyan iş ekipmanlarının kullanılmasında aşağıda‐
ki önlemler alınır.  İş ekipmanı, sadece o ekipmanı kullanmak üzere görevlendirilen kişilerce kullanılır.  Bu ekipmanların tamiri, tadili, kontrolü, bakımı ve hizmete alınması bu işleri yapmakla özel olarak görevlendirilen kişilerce yapılır. 191  Çalışanların bilgilendirilmesi  Çalışanlara, kullandıkları iş ekipmanına ve bu iş ekipmanın kullanımına ilişkin yeterli bilgi ve uygun olması halinde yazılı talimat verilir.  Bu talimat, imalatçı tarafından iş ekipmanıyla birlikte verilen kullanım kılavuzu dikkate alınarak hazırlanır.  Talimatlar iş ekipmanıyla beraber bulundurulur.  Bu bilgiler ve yazılı talimatlar en az aşağıdaki bilgileri içerecek şekilde hazırlanır.  İş ekipmanının kullanım koşulları.  İş ekipmanında öngörülen anormal durumlar.  Bulunması halinde iş ekipmanının önceki kullanım deneyiminden elde edilen sonuçlar.  Çalışanlar, kendileri kullanmasalar bile çalışma alanında veya işyerinde bulunan iş ekipmanlarının kendilerini etkileyebilecek tehlikelerinden ve iş ekipmanı üzerinde yapılacak değişikliklerden kaynak‐
lanabilecek tehlikelerden haberdar edilir.  Bu bilgiler ve yazılı talimatların, basit ve kolay anlaşılır bir şekilde olması gerekir.  Çalışanların eğitimi  İşverence iş ekipmanını kullanmakla görevli çalışanlara, Bunların kullanımından kaynaklanabile‐
cek riskler ve bunlardan kaçınma yollarına ilişkin eğitim almaları sağlanır.  Ayrıca iş ekipmanının tamiri, tadili, kontrol ve bakımı konularında çalışanlara işverenlerce yeterli özel eğitim verilir.  Periyodik kontrolleri yapmaya yetkili kişilerin bildirimi  Bu Yönetmelik kapsamında periyodik kontrolleri yapmaya yetkili kişiler, bilgilerini Bakanlığa elektronik ortamda kayıt yaptırır.  Bakanlığa elektronik ortamda yapılacak kayıt, asgari aşağıdaki bilgileri içerir.  Adı ve soyadı.  T.C. Kimlik numarası.  Mezun olduğu okul, bölüm, tarihi ve diploma numarası.  Hizmet zorunluluğu bulunması halinde çalıştığı kurum veya işletmenin sigorta sicil numarası.  Periyodik kontrol yapacağı iş ekipmanı.  Bildirimde beyan esastır. Bu kişilere Bakanlıkça kayıt numarası verilir.  Bakanlıkça yapılan araştırma sonucu beyan edilen bilgilerin doğru olmadığı tespit edilenlerin kaydı silinir. Kaydı silinenler Bakanlığın internet sitesinde ilân edilir. Bu kişiler hakkında ilgili mevzuat çerçe‐
vesinde işlem yapılır.  Kaydı silinenlerin silinme tarihinden itibaren 3 yıl içerisinde yaptığı başvurular, 3 yılın tamamlanma‐
sına kadar askıya alınır.  Periyodik kontrol raporlarında kayıt numaralarının bulunması gerekir.  Beyan edilen bilgilerin doğru olmadığı tespit edilenler ile kayıt numarası almayanlar tarafından dü‐
zenlenen periyodik kontrol raporları geçersiz sayılır.  Yetkilendirme, eğitim ve denetim  Periyodik kontrol yapacak kişi ve kuruluşlara akreditasyon, yetkilendirme ve eğitim zorunluluğu getirmeye Bakanlık yetkilidir.  Daha önce düzenlenmiş olan periyodik kontrol raporları  Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten önce düzenlenmiş olan periyodik kontrol raporları sü‐
resince geçerlidir.  Bu Yönetmeliğin yayımı tarihinden itibaren 1 yıl boyunca periyodik kontrol raporunda kayıt nu‐
marası aranmaz. 192 İŞ EKİPMANLARINDA BULUNACAK ASGARİ GEREKLER  İş ekipmanında bulunan ve güvenliği etkileyen kumanda cihazları için asgari gerekler;  İş ekipmanında bulunan ve güvenliği etkileyen kumanda cihazları açıkça görülebilir ve tanınabilir özellikte olur. Gerektiğinde uygun şekilde işaretlenir.  Kumanda cihazları zorunlu haller dışında, tehlikeli bölgenin dışına yerleştirilir ve bunların kulla‐
nımı ek bir tehlike oluşturmaz.  Kumanda cihazları, istem dışı hareketlerde tehlikeye neden olmaması gerekir.  Operatör, ana kumanda yerinden tehlike bölgesinde herhangi bir kimsenin bulunmadığından emin olması gerekir. Bu mümkün değilse makine çalışmaya başlamadan önce otomatik olarak devreye girecek sesli ve ışıklı ikaz sistemi bulunur.  İş ekipmanının çalıştırılması veya durdurulması sebebiyle doğabilecek tehlikelere maruz kalan ça‐
lışanlar yeterli zaman ve imkân sağlayan tedbirlerle bu tehlikelerden korunur.  Kumanda sistemleri güvenli ve planlanan kullanım şartlarında meydana gelebilecek arıza, bozul‐
ma veya herhangi bir zorlanma göz önüne alınarak uygun nitelikte seçilir.  İş ekipmanlarının çalıştırılması, bu amaç için yapılmış kumandaların ancak bilerek ve isteyerek kullanılması ile sağlanır.  Bu kural, çalışanlar için tehlike oluşturmadığı sürece; o Herhangi bir sebeple iş ekipmanın durmasından sonra tekrar çalıştırılmasında, o Hız, basınç gibi çalışma şartlarında önemli değişiklikler yapılırken de, uygulanır.  Bu kural otomatik çalışan iş ekipmanının normal çalışma programının devamı süresindeki tekrar harekete geçme veya çalışma şartlarındaki değişiklikler için uygulanmaz.  Bütün iş ekipmanlarında, ekipmanı tümüyle ve güvenli bir şekilde durdurabilecek bir sistem bulu‐
nur.  Her bir çalışma yerinde, tehlikenin durumuna göre, iş ekipmanının tamamını veya bir kısmını durdurabilecek ve bu ekipmanın güvenli bir durumda kalmasını sağlayacak kumanda sistemi bu‐
lunur.  İş ekipmanlarının durdurma sistemleri, çalıştırma sistemlerine göre öncelikli olması gerekir.  İş ekipmanı veya tehlikeli kısımları durdurulduğunda, bunları harekete geçiren enerji de kesile‐
cek özelliğe sahip olur.  İş ekipmanının tehlikesi ve normal durma süresinin gerektirmesi halinde iş ekipmanında acil dur‐
durma sistemi bulunur.  Parça fırlaması veya düşmesi riski taşıyan iş ekipmanları, bu riskleri ortadan kaldırmaya uygun güvenlik tertibatı ile donatılır.  Gaz, buhar, sıvı veya toz çıkarma tehlikesi olan iş ekipmanları, bunları kaynağında tutacak veya çekecek uygun sistemlerle donatılır.  İş ekipmanının hareketli parçalarıyla mekanik temas riskinin kazaya yol açabileceği hallerde; iş ekipmanı, tehlikeli bölgeye ulaşmayı önleyecek veya bu bölgeye ulaşılmadan önce hareketli par‐
çaların durdurulmasını sağlayacak uygun koruyucular veya koruma donanımı ile donatılır.  Koruyucular ve koruma donanımı;  Sağlam yapıda olur,  İlave bir tehlikeye sebep olmayacak özellikte olur,  Kolayca yerinden çıkarılmayacak veya etkisiz hale getirilemeyecek şekilde olur  Tehlike bölgesinden yeterli uzaklıkta bulunur,  Ekipmanın görülmesi gereken operasyon noktalarına engel olmayacak özellikte olur,  Sadece işlem yapılan alana erişimi kısıtlar ve bunların çıkarılmasına gerek kalmadan parça takıl‐
ması, sökülmesi ve bakımı için gerekli işlemlerin yapılması mümkün olur.  İş ekipmanının yüksek veya çok düşük sıcaklıktaki parçalarına çalışanların yaklaşmasını veya te‐
masını engelleyecek tedbirler alınır. 193 




İş ekipmanı sadece tasarım ve imalat amacına uygun işlerde ve şartlarda kullanılır. İş ekipmanının bakım işleri, ancak iş ekipmanı kapalı iken yapılabilir. Bunun mümkün olmadığı hallerde, bakım işleri yürütülürken gerekli önlemler alınır veya bu işle‐
rin tehlike bölgesi dışında yapılması sağlanır. Bakım defteri bulunan makinelerde bakımla ilgili işlemler günü gününe bu deftere işlenir. 5070 sayılı Elektronik imza Kanununa uygun olarak güvenli elektronik imza ile imzalanmış ve elektronik ortamda saklanan kayıtlar da bakım defteri olarak kabul edilir.  Üzerinde çalışan bulunan hareketli iş ekipmanı, normal çalışma koşullarında devrilme riskine karşı;  Cihaz bir çeyrekten (90 derecelik açı) fazla dönmeyecek şekilde yapılmış olur veya  Bir çeyrekten fazla dönüyorsa, üzerinde bulunan çalışanın etrafında yeterli açıklık bulunur veya  Aynı etkiyi sağlayacak başka koruyucu yapı veya sistem bulunur.  Çalışma sırasında iş ekipmanı sabitleniyorsa veya iş ekipmanının, devrilmesi mümkün olmayacak şekilde tasarımı yapılmışsa koruyucu yapı veya sistemler gerekmez.  İş ekipmanında; devrilmesi halinde, üzerinde bulunan çalışanın ekipman ile yer arasında sıkışarak ezilmesini önleyici koruyucu yapı veya sistem bulunur.  Üzerinde bir veya daha fazla çalışanın bulunduğu forkliftlerin devrilmesinden kaynaklanan risklerin azaltılması için;  Sürücü için kabin bulunur veya  Forklift devrilmeyecek yapıda olur veya  Forkliftin devrilmesi halinde, yer ile forkliftin belirli kısımları arasında taşınan çalışanlar için, ye‐
terli açıklık kalmasını sağlayacak yapıda veya  Forklift, devrilmesi halinde sürücünün forkliftin parçaları tarafından ezilmesini önleyecek yapıda olur.  Kendinden hareketli iş ekipmanı hareket halinde iken kişiler için risk oluşturuyorsa aşağıdaki şart‐
ları sağlar:  Yetkisiz kişilerce çalıştırılmasını önleyecek donanım bulunur.  Aynı anda hareket eden birden fazla elemanı bulunan iş ekipmanında bu elemanların çarpışması‐
nın etkilerini en aza indirecek önlemler alınır.  İş ekipmanında frenleme ve durdurma donanımı bulunur.  Güvenlik şartları gerektiriyorsa, ayrıca bu donanımın bozulması halinde otomatik olarak devreye giren veya kolayca ulaşılabilecek şekilde yapılmış acil frenleme ve durdurma sistemi bulunur.  Sürücünün görüş alanının kısıtlandığı durumlarda, güvenliğin sağlanması için görüş alanını iyileşti‐
recek uygun yardımcı araçlar kullanılır.  Gece veya karanlık yerlerde kullanılmak üzere tasarımlanmış iş ekipmanında, yapılan işi yürütme‐
ye uygun ve çalışanların güvenliğini sağlayacak aydınlatma sistemi bulunur.  Çalışanları etkileyebilecek yangın çıkma tehlikesi olan iş ekipmanının kendisinin veya yedekte ta‐
şıdığı ekipmanın kullanıldığı yerin hemen yakınında yangın söndürme cihazları bulunmuyorsa, bu ekipmanlarda yeterli yangın söndürme cihazları bulunur.  Uzaktan kumandalı iş ekipmanının, kontrol sınırlarının dışına çıkması halinde otomatik olarak hemen duracak şekilde olması gerekir.  Uzaktan kumandalı iş ekipmanı, normal şartlarda çarpma ve ezilme tehlikelerine karşı korunaklı olur, bunun sağlanamadığı hallerde diğer uygun araçlarla çarpma riski kontrol altına alınır. 194  Yüklerin kaldırılmasında kullanılan iş ekipmanları için asgari gerekler;  Yüklerin kaldırılması için kullanılan makinelerde, kaldırılabilecek maksimum yük açıkça görünecek şekilde işaretlenir,  Makinenin değişik şekillerde kullanımında da maksimum yükü gösteren levhalar veya işaretler bulunur.  Kaldırma için kullanılan aksesuarlar da güvenli kullanım için gereken özelliklerini gösterecek şe‐
kilde işaretlenir.  İnsan kaldırmak ve taşımak için tasarlanmamış iş ekipmanları, amacı dışında kullanımını önlemek için uygun bir şekilde ve açıkça işaretlenir.  Sabit olarak kurulacak iş ekipmanı, yükün;  Çalışanlara çarpması,  Tehlikeli bir şekilde sürüklenmesi veya düşmesi,  İstem dışı kurtulması, riskini azaltacak Şekilde tesis edilir.  Çalışanları kaldırma veya taşımada kullanılan iş ekipmanlarında;  Taşıma kabininin düşme riski uygun araçlarla önlenir,  Kullanıcının kendisinin kabinden düşme riski önlenir,  Özellikle cisimlerle istenmeyen temas sonucu, kullanıcının çarpma, sıkışma veya ezilme riski ön‐
lenir,  Herhangi bir olay neticesinde kabin içinde mahsur kalan çalışanların tehlikeye maruz kalmaması ve kurtarılması sağlanır.  Şayet, çalışma yerinin özelliği ve yükseklik farklılıklarından dolayı taşıma kabininin düşme riski, alınan güvenlik önlemlerine rağmen önlenemiyorsa, emniyet katsayısı daha yüksek güvenlik halatı ile teçhiz edilip, her çalışma günü kontrol edilir. EKİPMANININ KULLANIMI İLE İLGİLİ HUSUSLAR  Kendinden hareketli veya bir başka araç vasıtasıyla hareket edebilen iş ekipmanlarının kullanımı ile ilgili hükümler  Mekanik olarak hareket ettirilen seyyar iş ekipmanlarında, ancak güvenliğin tam olarak sağlan‐
ması halinde çalışan taşınmasına izin verilebilir.  Taşıma sırasında iş yapılması gerekiyorsa ekipmanın hızı gerektiği gibi ayarlanır.  Çalışma yerlerinde, çalışanlar için güvenlik ve sağlık riski yaratmayacak yeterli hava sağlanması şartıyla içten yanmalı motorlu seyyar iş ekipmanı kullanılabilir.  Yük kaldırmada kullanılan iş ekipmanı ile ilgili hükümler  Yük kaldırmak için tasarlanmış seyyar veya sökülüp‐takılabilir iş ekipmanlarının zemin özellikleri de dikkate alınarak öngörülen bütün kullanım şartlarında sağlam ve kararlı bir şekilde kullanılması sağlanır.  Olağanüstü veya acil olan istisnai durumlarda insanları kaldırmak amacıyla yapılmamış iş ekipma‐
nı, gerekli önlemleri almak ve gözetim altında olmak şartıyla insanların kaldırılmasında kullanıla‐
bilir.  Çalışanlar yük kaldırmak için tasarlanmış iş ekipmanı üzerindeyken, ekipmanın kumandası için her zaman görevli bir kişi bulunur.  Teknik zorunluluk olmadıkça kaldırılan yükün altında insan bulunmaması için gerekli tedbir alınır.  Çalışanların bulunabileceği korunmasız çalışma yerlerinin üzerinden yük geçirilmez.  Bunun mümkün olmadığı hallerde uygun çalışma yöntemleri belirlenir ve uygulanır. 195  Kılavuzsuz (askıda iken serbest olan) yükleri kaldırmakta kullanılan iş ekipmanı  Çalışma alanları kesişen iki veya daha fazla kaldırma aracı ile kılavuzsuz yüklerin kaldırıldığı bir alanda, yüklerin ve kaldırma araçlarının elemanlarının çarpışmaması için gerekli önlemler alınır.  Yüksekte yapılan geçici işlerde, iş ekipmanının kullanımı ile ilgili hükümler  El merdivenleri ancak düşük risk nedeniyle daha güvenli bir iş ekipmanı kullanımı gerekmiyorsa, kısa süre kullanılacaksa veya işverence değiştirilmesi mümkün olmayan işyeri koşullarında, yük‐
sekte yapılan çalışmalarda kullanılabilir.  Düşmeleri önleyen toplu korumaya yönelik koruyucular ancak seyyar veya sabit merdiven başla‐
rında kesintiye uğrayabilir.  Düşmeleri önleyen toplu korumaya yönelik koruyucuların, özel bir işin yapılması için geçici olarak kaldırılması gerektiği durumlarda, aynı korumayı sağlayacak diğer güvenlik önlemleri alınır.  Bu önlemler alınıncaya kadar çalışma yapılmaz.  Bu özel iş geçici veya kesin olarak tamamlandıktan sonra koruyucular tekrar yerine konulur. İskelelerin kullanımı ile ilgili özel hükümler  Seçilen iskelenin sağlamlık ve dayanıklılık hesabı mevcut değilse Bu hesaplar yapılmadan iskeleler kullanılamaz.  Seçilen iskelenin karmaşıklığına bağlı olarak kurma, kullanma ve sökme planı;  Yapı işlerinde; İnşaat mühendisi, İnşaat teknikeri İnşaat yüksek teknikeri  Gemi inşası ve sökümü işlerinde ise gemi inşaatı mühendisi tarafından yapılır veya yaptırılır.  İskelelerin  Kurulması,  Sökülmesi,  Üzerinde önemli değişiklik yapılması, o Görevli inşaat mühendisi, İnşaat teknikeri, İnşaat yüksek teknikeri o Tersanelerde ise gemi inşaatı mühendisi gözetimi altında  Yönetmeliğin 11. maddesi uyarınca, özel riskleri ve ayrıca aşağıda belirtilen hususları kapsayan konularda yapacakları işle ilgili yeterli eğitim almış çalışanlar tarafından yapılır. o İskelelerin kurulması, sökülmesi veya değişiklik yapılması ile ilgili planların anlaşılması, o İskelelerin kurulması, sökülmesi veya değişiklik yapılması sırasında güvenlik, o Çalışanların veya malzemelerin düşme riskini önleyecek tedbirler, o İskelelerde güvenliği olumsuz etkileyebilecek değişen hava koşullarına göre alınacak güvenlik önlemleri, o İskelelerin taşıyabileceği yükler, o İskelelerin kurulması, sökülmesi veya değişiklik yapılması işlemleri sırasında ortaya çıkabilecek diğer riskler.  Halat kullanarak yapılan çalışmalarla ilgili özel hükümler  Sistemde biri, inip çıkmada veya destek olarak kullanılan çalışma halatı, diğeri ise güvenlik halatı olacak şekilde ayrı kancalı en az 2 halat bulunur.  Risk değerlendirmesi göz önünde bulundurularak ikinci bir halat kullanılmasının işin yapılmasını daha tehlikeli hale getirdiği istisnai durumlarda, güvenliği sağlayacak yeterli önlemler alınmak şartıyla tek bir halatla çalışma yapılabilir. 196 








BAKIM, ONARIM VE PERİYODİK KONTROLLER İLE İLGİLİ HUSUSLAR İş ekipmanlarının, her çalışmaya başlamadan önce, operatörleri tarafından kontrollere tabi tu‐
tulmaları sağlanır. Test, deney ve tahribatsız muayeneler dışında iş ekipmanı günlük muayeneden geçirilir. Kullanım sırasında ekipman, çatlak, gevşemiş bağlantılar, parçalardaki deformasyon, aşınma, ko‐
rozyon ve benzeri belirtiler bakımından gözle muayene edilir. Çatlak, aşırı aşınma ve benzeri tespit edilen herhangi bir iş ekipmanı daha ayrıntılı muayene için kullanım dışı bırakılır. Gözle muayene, operatör veya iş ekipmanını ve işlevlerini bilen personel tarafından yapılarak ka‐
yıt altına alınır. Muayeneler; haftalık, aylık, üç aylık ve benzeri periyotlarla iş ekipmanının ilgili olduğu standartla‐
rın veya imalatçısının öngördüğü düzenli aralıklarla tekrarlanır. İş ekipmanında günlük, haftalık, aylık, üç aylık ve benzeri düzenli aralıklarla yapılan muayeneler ile tüm bakım ve onarımlar kayıt altına alınır. Periyodik kontrol aralığı ve kriterleri standartlar ile belirlenmemiş iş ekipmanlarının periyodik kontrolleri, varsa imalatçının öngördüğü aralık ve kriterlerde yapılır. Bu hususlar, imalatçı tarafından belirlenmemiş ise iş ekipmanının periyodik kontrolü, bulunduğu işyeri ortam koşulları, kullanım sıklığı ile kullanım süresi gibi faktörler göz önünde bulundurula‐
rak, yapılacak risk değerlendirmesi sonuçlarına göre, belirlenecek aralıklarda yapılır.  Belirlenen periyodik kontrol aralığının bu Yönetmelikte belirtilen istisnalar(*) dışında bir yılı aş‐
maması gerekir.  Birden fazla iş yapmak amacıyla imal edilen iş ekipmanları yaptıkları işler göz önünde bulundurula‐
rak ayrı ayrı periyodik kontrole tabi tutulur.  İş ekipmanının periyodik kontrolü sonucunda düzenlenecek raporda aşağıdaki bölümler bulunur; 1. Genel bilgiler:  İşyerinin adı, adresi, iletişim bilgileri (telefon, faks, elektronik posta adresi, internet sitesi ve benzeri),  Periyodik kontrol tarihi,  Normal şartlarda yapılması gereken bir sonraki periyodik kontrol tarihi ve gerekli görülen di‐
ğer bilgilere yer verilir. 2. İş ekipmanına ait teknik özellikler:  Periyodik kontrole tabi tutulacak iş ekipmanının  Adı,  Markası,  Modeli,  İmal yılı,  Ekipmanın seri numarası,  Konumu,  Kullanım amacı ile gerek görülen teknik özellikler ve diğer bilgilere yer verilir. 3. Periyodik kontrol metodu  İlgili standart numarası ve adı,  Periyodik kontrol esnasında kullanılan ekipmanların özellikleri ve diğer bilgiler belirtilir. 197 4. Tespit ve değerlendirme:  Yapılan periyodik kontrolden elde edilen değerlerin, verilen iş ekipmanının teknik özelliklerini karşılayıp karşılamadığı hususu ile ilgili standart ve teknik literatürde yer alan sınır değerlere uygun olup olmadığı kıyaslanarak değerlendirilir. 5. Test, deney ve muayene:  İş ekipmanının periyodik kontrolü esnasında yapılan test deney ve muayene (hidrostatik test, statik test, dinamik test, tahribatsız muayene yöntemleri ve benzeri) sonuçları belirtilir. 6. İkaz ve öneriler:  Yapılan periyodik kontrol sonucunda iş sağlığı ve güvenliği yönünden uygun bulunmayan hu‐
susların belirlenmesi halinde, bunların nasıl uygun hale getirileceğine ilişkin öneriler ile bu hu‐
suslar giderilmeden iş ekipmanının kullanımının güvenli olmayacağı belirtilir. 7. Sonuç ve kanaat:  Periyodik kontrole tabi tutulan iş ekipmanının varsa tespit edilen ve giderilen noksanlıklar açıklanarak,  Bir sonraki periyodik kontrole kadar geçecek süre içerisinde görevini güvenli bir şekilde yapıp yapamayacağı açıkça belirtilir. 8. Onay:  Periyodik kontrolleri yapmaya yetkili kişinin/kişilerin kimlik bilgileri, mesleği, diploma tarihi ve numarasına ilişkin bilgiler, Bakanlık kayıt numarası ile raporun kaç nüsha olarak düzenlendiği belirtilerek, imza altına alınır. PERİYODİK KONTROLE TABİ İŞ EKİPMANLARI  Basınçlı kap ve tesisatlar  Basınçlı kaplarda temel prensip olarak hidrostatik test yapılması esastır.  Bu testler, standartlarda aksi belirtilmediği sürece işletme basıncının 1,5 katı ile ve bir yılı aşma‐
yan sürelerle yapılır.  Ancak iş ekipmanının özelliği ve işletmeden kaynaklanan zorunlu şartlar gereğince hidrostatik test yapma imkânı olmayan basınçlı kaplarda hidrostatik test yerine standartlarda belirtilen tah‐
ribatsız muayene yöntemleri de uygulanabilir.  Basınçlı kap ve tesisatların periyodik kontrolleri Basınçlı Ekipmanlar Yönetmeliği, Taşınabilir Ba‐
sınçlı Ekipmanlar Yönetmeliği ve Basit Basınçlı Kaplar Yönetmeliğinde yer alan ve bu Yönetmelik hükümlerine aykırı olmayan hususlar saklı kalmak kaydıyla ilgili standartlarda belirtilen kriterlere göre yapılır. 198  Basınçlı kap ve tesisatların periyodik kontrolleri, makine mühendisleri ve makine tekniker veya yük‐
sek teknikerleri tarafından yapılır.  Söz konusu periyodik kontrollerin tahribatsız muayene yöntemleri ile yapılması durumunda, bu kont‐
roller sadece TS EN 473 standardına göre eğitim almış mühendisler ve aynı eğitimi almış tekniker ve‐
ya yüksek teknikerler tarafından yapılabilir. EKİPMAN ADU KONTROL PERİYODU
(Azami Süre) (ilgili standardın ön‐gördüğü süreler saklı kalmak koşulu ile) Standartlarda süre belirtilmemişse 1 Yıl Standartlarda süre belirtilmemişse 1 Yıl PERİYODİK KONTROL KRİTERLERİ (İlgili standartlar aşağıda belirtilmiştir.)** TS 2025 ve TS EN 13445‐5 standartlarında belirtilen kriterlere uygun olarak yapılır. TS EN 12952‐6 standardında belirtilen kriter‐
Kalorifer kazanları lere uygun olarak yapılır. TS EN 1802, TS EN 1803, TS EN 1968, TS EN Taşınabilir gaz tüpleri Standartlarda süre belirtilmemişse 13322, TS EN 14876, TS EN ISO 9809 ve TS EN (Dikişi, dikişsiz) 3Yıl ISO 16148 standartlarında belirtilen kriterlere uygun olarak yapılır. TS EN 12863 standardında belirtilen TS EN 12863 standardında belirtilen kriterlere TaŞınabilir asetilen tüpleri sürelerde uygun olarak yapılır. Standartlarda süre belirtilmemişse TS EN 12755 ve TS EN 13720 standartlarında Manifoldlu asetilen tüp demetleri 1 Yıl belirtilen kriterlere uygun olarak yapılır. Standartlarda süre belirtilmemişse TS EN 13385 ve TS EN 13769 standartlarında Manifoldlu tüp demetleri 1 Yıl belirtilen kriterlere uygun olarak yapılır. TS 55, TS 1445, TS 1446, TS EN 12817 ve TS Sıvılaştırılmış gaz tankları 10 Yıl EN 12819 standartlarında belirtilen kriterlere (LPG ve benzeri) (yerüstü) (1) uygun olarak yapılır. TS EN12817, TS EN 12819 standartlarında Sıvılaştırılmış gaz tankları 10 Yıl belirtilen kriterlere uygun olarak yapılır. (LPG ve benzeri) (yer altı) (1) TS EN 1440:2008+A1:2012, TS EN 14767, Standartlarda süre belirtilmemişse Kullanımdaki LPG tüpleri TS EN 14795, TS EN 14914 standartlarında 1 Yıl belirtilen kriterlere uygun olarak yapılır. TS 1203 EN 286‐1, TS EN 1012‐1:2010, TS EN Standartlarda süre belirtilmemişse Basınçlı hava tankları (2), (3) 13445‐5 standartlarında belirtilen kriterlere 1 Yıl uygun olarak yapılır. TS EN 1251‐3, TS EN:13458 – 3, TS EN 13530‐
TS EN:13458 – 3 standardında belir‐
Kriyojenik tanklar 3 ve TS EN 14197‐3, standartlarında belirtilen tilen sürelerde. kriterlere uygun olarak yapılır. API 620, API 650, API 653, API 2610 standart‐
Tehlikeli sıvıların (4) bulunduğu tank 10 Yıl (5) larda belirtilen kriterlere uygun olarak yapılır. ve depolar (1) LPG tanklarında bulunan emniyet valfleri ise 5 yılda bir kontrol ve teste tabi tutulur. (2) Seyyar veya sabit kompresör hava tankları ile basınçlı hava ihtiva eden her türlü kap ve bunların sabit donanımı. (3) Kademeli sıkıştırma yapan kompresörlerin her kademesinde hidrostatik basınç deneyi, basınçlı hava tankları ile bunların sabit donanımlarının, o kademede müsaade edilen en yüksek basıncının 1,5 katı ile yapılır. (4) Tehlikeli sıvılar: aşındırıcı veya sağlığa zararlı sıvılardır. (5) Tahribatsız muayene yöntemleri kullanılır. (*) Periyodik kontrol süreleri API 510 standardı esas alınarak belirlenen basınçlı ekipmanlarda; basınçlı ekipmandaki içerik (basınç ve benzeri) kayıpları ile korozyon gibi nedenlerle meydana gelen bozulmalar dikkate alınarak yapılan risk değerlen‐
dirmesi ve yönetimi çerçevesinde belirlenen periyodik kontrol süreleri, ekipmanın kalan ömrünün yarısını ve her halükar‐
da beş yılı aşmaması gerekir. (**) Periyodik kontrol kriteri için referans olarak tabloda belirtilen standartlar örnek olarak verilmiş olup burada belirtilme‐
yen ya da Yönetmeliğin yayımı tarihinden sonra yayımlanan konuyla ilgili standartların da dikkate alınması gerekir. Buhar kazanları 199  Kaldırma ve iletme ekipmanları  Standartlarda aksi belirtilmediği sürece, kaldırma ve iletme ekipmanları, beyan edilen yükün en az 1,25 katını, etkili ve güvenli bir şekilde kaldıracak ve askıda tutabilecek güçte olur ve bun‐
ların bu yüke dayanıklı ve yeterli yük frenleri bulunur.  Söz konusu periyodik kontrollerin tahribatsız muayene yöntemleri ile yapılması durumunda, bu kont‐
roller sadece TS EN 473 standardına göre eğitim almış mühendisler ve aynı eğitimi almış tekniker ve‐
ya yüksek teknikerler tarafından yapılabilir. KONTROL PERİYODU
(Azami Süre) PERİYODİK KONTROL KRİTERLERİ EKİPMAN ADI (ilgili standardın ön‐gördüğü süreler (İlgili standartlar aşağıda belirtilmiştir.)** saklı kalmak koşulu ile) TS 10116, TS EN 280 + A2, TS EN 818‐6 + A1, TS EN 1495 + A2, TS EN 1709, TS EN 12079‐3, TS EN 12927‐7, TS EN 13157+A1, TS EN ISO 13534, TS ISO 789‐2, TS ISO 3056, TS ISO (1), Standartlarda süre belirtilmemişse Kaldırma ve/veya iletme araçları 4309, TS ISO 7592, TS ISO 9927‐1, TS ISO (2),(3)
1 Yıl 11662‐1, TS ISO 12480‐1, TS ISO 12482 – 1, FEM 9.751, FEM 9.752, FEM 9.755 ve FEM 9.756 standartlarında belirtilen kriterlere uygun olarak yapılır. 31/1/2007 tarihli ve 26420 sayılı Resmî Gaze‐
te’de yayımlanan Asansör Yönetmeliği ile 18/11/2008 tarihli ve 27058 sayılı Resmî Standartlarda süre belirtilmemişse Gazete’de yayımlanan Asansör Bakım ve Asansör (İnsan ve Yük Taşıyan) (4) 1 Yıl İşletme Yönetmeliği’nde yer alan hususlar saklı kalmak kaydıyla TS EN 81–3, TS EN 13015, TS ISO 9386‐1 ve TS ISO 9386‐2, stan‐
dartlarında belirtilen kriterlere göre yapılır. Standartlarda süre belirtilmemişse TS EN 13015 standardında belirtilen şartlar Yürüyen merdiven ve yürüyen bant 1 Yıl kapsamında yapılır. TS 10689, TS EN 1757‐2, TS ISO 5057, TS İstif Makinesi (forklift, transpalet, Standartlarda süre belirtilmemişse 10201 ISO 3184, TS ISO 6055, TS ISO 1074 ve lift) 1 Yıl FEM 4.004 standartlarında belirtilen kriterle‐
re uygun olarak yapılır. TS EN 1495 + A2, TS EN 1808 ve TS EN Standartlarda süre belirtilmemişse 12811‐3 standartlarında belirtilen kriterlere Yapı İskeleleri (5),(6) 6 Ay uygun olarak ve EK‐ II‟ nin 4 üncü maddesin‐
de belirtilen hususlar dikkate alınarak yapılır. (1)
Vinçlerin periyodik kontrollerinde yapılacak olan statik deneyde deney yükü, beyan edilen yükün en az 1,25 katı, di‐
namik deneyde ise en az 1,1 katı olması gerekir. (2)
Mobil kaldırma ekipmanlarının dışında kalan kaldırma ekipmanları için kararlılık deneyi ise gerek görüldüğünde ilgili standartlarda belirtilen kriterlere uygun olarak yapılır. (3)
(Beyan yükü; kaldırma aracında işveren tarafından beyan edilen kaldırılacak maksimum ağırlıktır.) (4)
Elektronik kumanda sistemi ile donatılmış kaldırma ve iletme ekipmanının periyodik kontrolünde makine ve elektrik ile ilgili branşlarda periyodik kontrolleri yapmaya yetkili kişiler birlikte görev alır. Tezgâhlar  Makine ve tezgâhların periyodik kontrolleri, makine mühendisleri, makine tekniker veya yüksek teknikerleri tarafından yapılır.  Elektronik kumanda sistemi ile donatılmış makine ve tezgâhların periyodik kontrolü; makine veya mekatronik mühendisi ile elektrik mühendisleri ve/veya bunların teknikerleri tarafından birlikte yapılır. 200 Tesisatlar  İlgili standartlarda aksi belirtilmediği sürece, tesisatların periyodik kontrolleri yılda bir yapılır.  Elektrik tesisatı,  Topraklama tesisatı,  Paratoner tesisatı ile  Akümülatör ve  Transformatör ve  Benzeri elektrik ile ilgili tesisatın periyodik kontrolleri elektrik mühendisleri, elektrik tekniker veya yüksek teknikerleri tarafından yapılır.  Elektrik dışında kalan diğer tesisatın periyodik kontrolleri makine mühendisleri, makine tekniker veya yüksek teknikerleri tarafından yapılır. KONTROL PERİYODU
(Azami Süre) PERİYODİK KONTROL KRİTERLERİ EKİPMAN ADI (ilgili standardın ön‐gördüğü süreler (İlgili standartlar aşağıda belirtilmiştir.)** saklı kalmak koşulu ile) 21/8/2001 tarihli ve 24500 sayılı Resmî Gaze‐
te‟de Yayınlanan Elektrik Tesislerinde Top‐
raklamalar Yönetmeliği, 30/11/2000 tarihli ve 24246 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Elektrik Tesisatı, Topraklama Tesi‐ Standartlarda süre belirtilmemişse Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği ve satı, Paratoner 1 Yıl 4/11/1984 tarihli ve 18565 sayılı Resmî Gaze‐
te’de yayımlanan Elektrik İç Tesisleri Yönet‐
meliği ile TS EN 60079 standardında belirtilen hususlara göre yapılır. İmalatçının belirleyeceği şartlar kapsamında Akümülatör, Transformatör 1 Yıl yapılır. Projede belirtilen kriterlere uygun olup ol‐
madığının belirlenmesine yönelik olarak yapı‐
Yangın Tesisatı ve Hortumlar, Mo‐
Standartlarda süre belirtilmemişse lır. Ayrıca TS 9811, TS EN 671‐3, TS EN topomplar, Boru 1 Yıl 12416‐1 + A2, TS EN 12416‐2 + A1, TS EN Tesisatı 12845 + A2 standartlarında belirtilen kriterle‐
re uygun olarak yapılır. TS ISO 11602‐2 standardında belirti‐ TS ISO 11602‐2 standardında belirtilen kriter‐
Yangın Söndürme cihazı len sürelerde lere uygun olarak yapılır. Projede belirtilen kriterlere uygun olup ol‐
Havalandırma ve Klima Tesisatı 1 Yıl madığının belirlenmesine yönelik olarak yapı‐
lır. (**) Periyodik kontrol kriteri için referans olarak tabloda belirtilen standartlar örnek olarak verilmiş olup burada belirtil‐
meyen ya da Yönetmeliğin yayımı tarihinden sonra yayımlanan konuyla ilgili standartların da dikkate alınması gerekir. 201  MAKİNELERİN İŞARETLENMESİ (Etiketlenmesi) CE UYGUNLUK İŞARETİ CE uygunluk İşareti aşağıdaki formdaki "CE" harflerinden oluşur ve aşağıda verilen formda kullanılır.  İşaret küçültülür veya büyütülürse yukarıda verilen çizimdeki oranlara itibar edilecektir. CE uygunluk işaretinin muhtelif kısımları maddi olarak aynı dikey boyutlara sahip olacaklar, ancak bu boyutlar 5 milimetrenin altında olmayacaktır. Bu minimum boyut küçük ölçekli makina ve emniyet parçaları için göz ardı edilebilir.  Bütün makinalar, açıkça ve en az aşağıdaki bilgileri ihtiva edecek şekilde işaretlenmelidir;  Üreticinin adı ve adresi,  CE işareti ve imal yılı  Serisinin veya tipinin kısa gösterilişi,  Gerekirse, seri numarası,  Yapım yılı. HAVALANDIRMA VE İKLİMLENDİRME PRENSİPLERİ  Genel havalandırma; 1. Doğal çekişle, 2. Fanlar ve kanal sistemi yardımı ile taze hava beslenmesi ve kirli havanın egzoz edilmesiyle, 3. Sadece egzoz fanları ile emişle, 4. Sadece beslenme fanları ile olmak üzere 4 şekilde gerçekleşebilir.  Doğal Havalandırma: Herhangi bir ortamda bir mekanik alet kullanılmaksızın hava akıntısı pencere ve kapı aralıklarından, baca ve havalandırma boşluklarından kendiliğinden oluşuyorsa doğal havalan‐
dırma söz konusudur.  Mekanik (Cebri) Havalandırma: Havalandırma işleminin, aspiratör ve/veya vantilatör olarak çalışan bir fan yardımıyla zoraki yapılmasıdır. Temelde üç ayrı uygulaması mevcuttur:  Mekanik Girişli Doğal Çıkış: İçeriye yalnız temiz hava verilir. Kirli hava tazyik dolayısıyla kapı ve pencerelerin aralıklarından dışarı kaçar.  Doğal Girişli Mekanik Çıkış: İçeriden sadece kirli hava emilir, temiz hava meydana gelen basınç düşmesi ile kapı ve pencere aralarından içeri girer.  Mekanik Giriş ve Çıkış: Her an dışarıdan çekilen temiz hava içeri verilir ve iç ortamın havası da emilerek dışarı verilir. Bu tip mekanik havalandırmada kullanılan fan sayısı ve hava kanalları ön‐
ceki tiplerin iki katıdır.  Genel Havalandırma: Genel havalandırma; üretim sırasında ortaya çıkan hava kirleticilerini, kaynağı‐
na doğru yönlendirilmiş temiz hava akımı ile atölye ortamına dağıtarak yoğunluğunu düşürmek ve daha sonra ise ters yöndeki veya tavandaki emme ağızlarından emerek dışarıya atmak esasına da‐
yanmaktadır.  Yerel (Lokal) Havalandırma: Genel havalandırma ile çalışma süreçleri sırasında oluşan hava kirletici‐
lerin sağlık açısından izin verilen değerlere düşürülemediği ve genel havalandırmanın yeterli olmadığı alanlarda çalışılan ortam havasını iyileştirmek için yerel (lokal) havalandırma yöntemleri uygulamaya konulmalıdır. 202 İKLİMLENDİRME NEDİR?  Kapalı bir ortamın sıcaklık, nem, temizlik ve hava hareketini insan sağlık ve konforuna veya yapılan endüstriyel işleme en uygun seviyelerde tutmak üzere bu kapalı ortamdaki havanın şartlandırılması‐
dır.  Nem düzeyinin az olması boğaz kuruluğu, gözlerde yanma gibi rahatsızlıklara yol açmasının ya‐
nında, fazla nem de terlemeye ve bunaltıcı bir sıcaklık hissine neden olur.  İKLİMLENDİRMENİN TEMEL UNSURLARI 1. Sıcaklık 2. Nem 3. Temizlik 4. Hava hareketi  Vücuttaki ısı transferleri; 1. Konveksiyon 2. Kondüksiyon 3. Radyasyon 4. Buharlaşma olmak üzere 4 yolla gerçekleşir.  Uluslararası standartlara göre; Vücut sıcaklığının 38 oC üzerine çıkmaması veya 1 saatte 10 oC den fazla yükselmemesi önerilmektedir.  Hava Akımı  Oturarak yapılan çalışmalarda 0.3 m/sn, ince işlerde 0.1 m/sn olması tercih edilmelidir.  Radyant ısı için ortalama değer 18,3 oC olması istenir. Üst sınır 20 oC, alt sınır 16,7 oC dir.  Hasta Bina Sendromu semptomlarından bazıları şöyledir:  Göz, burun ve boğaz tahrişleri (iritasyon),  Bulantı,  Baş ağrısı,  Öksürük,  Kaşıntılar,  Uyuklama hali, yorgunluk,  Kokulara aşırı hassasiyet,  Görme bozuklukları,  Kavramada azalma,  Astım,  Alerjiler,  Ateş, üşüme.  Hasta Bina Sendromuna neden olan belli başlı faktörler  Yetersiz havalandırma,  İçeriden kaynaklanan kimyasal kirleticiler,  Dışarıdan kaynaklanan kimyasal kirleticiler,  Biyolojik kirleticiler,  Partiküller, tozlar, cam yünü, asbest vb. lifli maddeler,  Radon gazı. 203 BASINÇLI KAPLARLA ÇALIŞMALARDA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ  Basınçlı kap: İç basıncı 0,5 bardan büyük olan kap ve ekipmanlara denir.  Basınçlı ekipman: Her türlü basınçlı kap ile bunlar ile bağlantılı boru donanımı, emniyet donanımları ve basınçlı aksesuarlar anlamına gelmektedir.  Eğer; varsa basınçlı ekipman üzerindeki flanş, nozul, kaplin, destekler, kaldırma mapası vb. basınçlı kısımlara bağlı elemanlar da buna tanıma dahildir.  Emniyet aksesuarları: Basınçlı kabın emniyetle işletilmesini sağlamak için gerekli olan cihazlardır. 1‐Basınç düşürme cihazları  İzin verilen limit aşıldığında devreye girerek basıncı tamamen veya limit içinde kalacak şekilde dü‐
şüren cihazlardır. Örnek:  Emniyet valfleri,  Patlama diski,  Bel verme çubukları,  Kontrollü basınç düşürme sistemleri, gibi 2‐ Otomatik sistemler:  Ayarlanan limit aşıldığında devreye girerek hata düzeltme imkânlarını faaliyete geçiren, tesisi kısmen veya tamamen kapatan ya da durduran sistemlerdir. Örnek:  Basınç ve sıcaklık şalterleri,  Akışkan seviye swiçleri  Emniyetle ilgili her türlü ölçme kontrol ve düzenleme cihazları.  Basınçlı kap çeşitleri  Kazanlar,  Gaz tüpleri,  Hava tankları,  LPG tankları,  Kompresörler,  Boru hatları,  Sınai gaz tankları.  Kriojenik tanklar,  Otoklavlar,  Hidrolik akışkan devreleri,  Pnomatik akışkan devreleri,  Soğutma üniteleri,  Hidrofor vb.  Her kazanın görünür bir yerine, imalatçı firma tarafından aşağıdaki bilgiler yazılı bir plaka konulacak‐
tır:  İmalatçı firmanın adı,  Kazanın numarası,  İmal edildiği sene,  En yüksek çalışma basıncı. 204 




Kazanlarda birbirinden ayrı en az 2 adet su seviye göstergesi bulunacaktır. Bunlardan en az bir tanesi camdan olacak ve kırılmaması için mahfaza içine alınacaktır. Buhar kazanlarında en az 2 adet emniyet supabı bulunacak Basınçlı kapların hidrolik basınç deneyleri, en yüksek çalışma basıncının 1, 5 katı ile yapılacaktır. Kompresörlerin her kademesinde basınç deneyi, o kademede müsaade edilen en yüksek basıncının 1,5 katı ile yapılacaktır.  Kompresörler üzerine aşağıdaki bilgiler yazılı bir plaka, imalatçı firma tarafından konacaktır. 1. İmalatçı firmanın adı, 2. Yapıldığı yıl, 3. En yüksek çalışma basıncı, 4. Kompresörün sıkıştırdığı gazın cinsi ve miktarı,  Sabit kompresörlerin depoları, patlamalara karşı dayanıklı bir bölmede olacak, seyyar kompresörler, çalışan işçilerden en az 10 metre uzaklıkta veya dayanıklı bir bölme içinde bulunacaktır. BASINÇLI KAPLARDA TEST TEKNİKLERİ  I. Zorlayıcı testler (deformatif): Basınçlı kap üzerinde bulunan her noktanın belirli bir kuvvetle zor‐
lanmasıdır.  II. Zorlayıcı olmayan testler (non deformatif): Basınçlı kabın hassas yerlerinin özel yöntemlerle ince‐
lenmesidir.  I. Zorlayıcı test teknikleri  Hidrolik test: Basınçlı kabın tamamı veya bir kısmının uygun şartlarda bir sıvı ile doldurulup ba‐
sınçlandırılması, izlenmesi ve boşaltılarak sonuçlarının irdelenmesi tekniğidir.  Pnömatik test: Basınçlı kabın tamamı veya bir kısmının uygun şartlarda bir gaz ile doldurulup sı‐
kıştırılması, izlenmesi ve boşaltılarak sonuçlarının irdelenmesi tekniğidir.  II. Zorlayıcı olmayan test teknikleri (non deformatif): Basınçlı kaba zorlayıcı test tekniklerinin uygu‐
lanmasında sakınca görülmesi halinde uygulanırlar. 1. Gözle muayene testi 2. Sıvı sızdırma testi (Penetrasyon testi) 3. Manyetik partiküler testi 3.a. Islak floor ışığı testi 4. Radyografi testi (gamma ve x‐ray) 5. Ultrasonik test 205 KAYNAK İŞLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ  Kaynak Türleri: Sanayide kullanılan kaynak türleri  Oksi Asetilen kaynağı,  Oksi‐LPG kaynağı,  Elektrik ark kaynağı,  TIG (Tungsten sabit elektrotlu) gaz altı kaynağı,  MIG (Argon gazı), MAG (Karbondioksit gazı) eriyen elektrotlu gaz altı kaynağı.  Toz altı kaynağı,  Direnç nokta kaynağı  Özel Kaynaklar (Elektron ışın, ultrasonik, lazer, plazma) Kaynakçılıkta kullanılan gazlar: 3 grup altında toplanabilir. 1. Yanıcı Gazlar: Kullanılan gazlar daha çok 3 çeşittir;  Asetilen (C2H2): Renksiz havadan hafif, zehirli olmayan bir gazdır. Sarımsağa benzer kokusu var‐
dır.  LPG: Temel olarak propan (% 70) ve bütan (% 30) karışımından oluşan bir hidrokarbondur. Hava‐
dan ağır bir gazdır. Zehirli olmasa da boğucu gazdır. Hava ile % 2‐9 oranında karıştırıldığında pat‐
layıcı özellik kazanır.  Hidrojen: Renksiz kokusuz bir gazdır. Tüm elementler arasında en hafifidir. Havadan 15 kez hafif‐
tir. o Çok yanıcı bir gazdır. o Zehirsiz bir gazdır. o Yandığında hiçbir zararlı kimyasal çıkarmaz.  Doğal Gaz: Doğal gaz renksiz, kokusuz, nemsiz ve havadan hafif bir gazdır. Kaçakların fark edile‐
bilmesi için özel olarak kokulandırılır. o % 95 metandan, gerisi diğer hidrokarbonlardan oluşur. o Zehirli değildir ama boğucu etkisi vardır. Hava ile % 5‐15 oranında karıştığında patlayıcı özellik kazanır. 2. Yakıcı Gazlar:  Oksijen O2 gazı kullanılır. Bu gaz havadan biraz ağır, renksiz, kokusuz ve tatsız bir gazdır. 3. Koruyucu Gazlar: Kaynak arkını havanın zararlı etkilerinden korumak için genellikle 3 çeşit gaz kulla‐
nılır.  Argon (Ar): Renksiz, kokusuz, tatsız bir gazdır. Argon havadan ağırdır. Solumak tehlikelidir. Öldü‐
rebilir. Yanıcı ve parlayıcı değildir.  Helyum (He): Havadan 4 kez daha hafif bir gazdır. Yanıcı ve parlayıcı değildir. Renksiz ve kokusuz‐
dur.  Karbondioksit (CO2): Renksiz ve kokusuzdur. Yanıcı ve parlayıcı değildir.  Örtülü elektrot ark kaynağı sahip olduğu avantajları nedeniyle metallerin birleştirilmesinde en çok kullanılan kaynak yöntemidir.  GAZ ALTI KAYNAĞI: Kaynak için gerekli ısının, tükenen bir elektrot ile iş parçası arasında oluşan ark sayesinde ortaya çıktığı bir ark kaynak yöntemidir. 206 
Gaz altı Kaynak Çeşitleri: o TIG/WIG (Tungsten (wolfram) Inert Gas) TIG kaynağı, kaynak için gerekli ısının, tükenmeyen bir elektrot (tungsten elektrot) ile iş parçası arasında oluşan ark sayesinde ortaya çıktığı bir ark kaynak yöntemidir o MIG/MAG (Metal Inert Gas/Metal Active Gas) kaynağı da aynı kaynak yöntemi olup koruyucu gaz olarak MIG kaynağında Argon, MAG kaynağında CO2 gazı kullanılır. Bu iki kaynak tekniğinde ergiyen elektrot kullanılır. Piyasada bu kaynaklar arasında fark yoktur.  OKSİ‐ASETİLEN KAYNAĞI  TOZ ALTI KAYNAĞI: Kaynak için gerekli ısının, tükenen elektrot (veya elektrotlar) ile iş parçası arasın‐
da oluşan ark (veya arklar) sayesinde ortaya çıktığı bir ark kaynak yöntemidir.  Kullanılan Tüplerin Renkleri şu şekildedir. Tüplerin işaretlenmesi: Tüpler nizami renklerle birbirinden ayrılırlar.  Asetilen tüpleri: Sarı  Oksijen tüpleri: Mavi  Argon tüpleri: Açık Mavi  Azot tüpleri: Yeşil  Helyum tüpleri: Kahverengi  Yanıcı gaz tüpleri (hidrojen): Kırmızı  Diğer gazlara ait tüpler (Klor): Gri RAL  Elektrik çarpmalarına karşı tedbirler.  Elektrik çarpmaları daha çok kaynak makinesi boşta iken olmaktadır.  Kaynak yaparken voltaj 20‐30 volt iken kaynak makinesi boşta çalışırken bu voltaj 65 ila 100 volt arasına çıkmaktadır.  Doğru akım 20‐30 volt sonra çarpılma hissi vermektedir 30 volt (DC) üstü tehlikelidir. Bu değer AC de 50 volt ve üzeridir.  Zararlı Işık ve Işınlar: Genel olarak ışıklar, özelde güneş ışıkları kaynak ışıkları 3 grupta toplanır.  Yakın mor ötesi (Ultraviyole) ışık,  Görülebilir ışık,  Yakın kızıl ötesi (İnfrared) ışıklar.  Enfraruj ışınlar saçan işler ile yapılan çalışmalarda, bu ışınların zararlı etkilerinden korunmak için aşa‐
ğıdaki tedbirler alınacaktır: 1. Enfraruj ışınlar saçan kaynaklar, bu ışınları geçirmeyen ekranlarla tecrit veya otomatik kapaklarla teçhiz edilecektir. 2. Enfraruj ışınlar saçan işlerde çalışan işçilere, bu ışınları geçirmeyen gözlükler ile diğer uygun kişi‐
sel korunma araçları verilecektir. 3. Enfraruj ışınlar saçan işlerde çalışacak işçilerin, işe alınırken genel sağlık muayeneleri yapılacak, özellikle görme durumu ve derecesi tayin olunacak ve gözle ilgili bir hastalığı olanlar, bu işlere alınmayacaklardır. 4. Enfraruj ışınlar saçan işlerde çalışan işçilerin, periyodik olarak, genel sağlık muayeneleri ve özel‐
likle göz muayeneleri yapılacak, gözle ilgili bir hastalığı ve arızası görülenler, çalıştıkları işlerden ayrılacaklar, kontrol ve tedavi altına alınacaklardır. 207 KALDIRMA ARAÇLARINDA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ Kılavuzlu Yük: Hareketinin bütününün konumu sabit noktalarla belirlenen bir rijit veya fleksibil kıla‐
vuz boyunca yapıldığı yüklerdir. TAMBURLAR:  Flanş genişliği sarılan halatın çapının 2,5 katı olmalı, halat fırlamalarını önleyecek şekilde yapıl‐
malıdır.  Halatın ucu tambura iyi bağlanmış olmalı, yük tutma elemanı en alt seviyede bulunduğu zaman, yivli tambur üzerinde en az 2 sarım halat kalmalıdır. ZİNCİRLER:  Zincirler kullanılmadan önce mutlaka gözle muayeneye tabi tutulmalıdır. Baklalardaki boyuna uzama % 5’i geçmişse zincir kullanılmamalıdır.  Tel halat endüstride yük çekme, yük kaldırma ve kuvvet transmisyonları gibi işlerde kullanılır.  Tel halatların kullanılmasında gerekli tedbirler: Güvenlik kat sayısı en az 5 olmalıdır. KIRIK TELLER  Hareketli halatlarda, bir halat sarımında rastgele dağılmış 6 ve daha fazla kırık tel varsa veya 1 kordonda 3 ve daha fazla kırık tel varsa,  Askı veya duran halatlarda, bir halat sarımında 3 veya daha fazla kırık tel varsa,  Bir bağlantının yakınında 1 veya daha fazla kırık tel varsa,  Hareketli halatlarda, kordonlar arasındaki çubuklarda herhangi bir kırık belirtisi varsa halat değiş‐
tirilmelidir. HALAT ÇAPINDA AZALMA Bir halatın çapı, aşağıdaki değerlerin altına indiyse, halat değiştirilmelidir.  19 mm’ye kadar çaplı halatlarda 1 mm.  22‐28 mm arasında çaplı halatlarda 1,5 mm  32‐38 mm arasında çaplı halatlarda 2 mm.  Kaldırma ve iletme ekipmanları  Standartlarda aksi belirtilmediği sürece, kaldırma ve iletme ekipmanları, beyan edilen yükün en az 1,25 katını, etkili ve güvenli bir şekilde kaldıracak ve askıda tutabilecek güçte olur ve bunların bu yü‐
ke dayanıklı ve yeterli yük frenleri bulunur.  Vinçlerin periyodik kontrollerinde yapılacak olan  Statik deneyde deney yükü, beyan edilen yükün en az 1,25 katı,  Dinamik deneyde ise en az 1,1 katı olması gerekir.  Kaldırma ve/veya iletme araçlarının periyodik kontrolleri: 1 Yıl  Muayene ve Deney Metotları 1. Fiziki (Gözle) Muayene Deneyleri 2. Şartnamelere Uygunluk Deneyleri 3. Yük Kaldırma Yeterlilik Deneyleri a. Statik Yük Deneyleri b. Dinamik Yük Deneyleri c. Kararlılık Deneyleri  Kaldırma aracının kararlılığını kontrol etmek amacı ile yapılır. Kararlılık Deney Yükünün Hesabı: Pk= 1.25 x P + 0,1 x Fi= Tasarım Kaldırma Kapasitesi, 208 MOTORLU ARAÇLARDA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ  Motorlu Araç: Genel tanımıyla, ısı enerjisini mekanik enerjiye dönüştürerek hareket veren, yük ve yolcu taşımak amacıyla karayollarında kullanılan makinelere denir. Kullandıkları yakıta göre ve kulla‐
nım amaçlarına göre sınıflandırılırlar.  İş Makinesi: 2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu’ndaki tanıma göre; Yol inşaat makineleri ile benzeri tarım, sanayi, bayındırlık, milli savunma ile çeşitli kuruluşların iş ve hizmetlerinde kullanılan iş amacı‐
na göre üzerine çeşitli ekipmanlar monte edilmiş; Karayolunda insan, hayvan, yük taşımasında kul‐
lanılamayan motorlu araçlardır. Örneğin; Ekskavatör, dozer, greyder, loder, silindir, skrayper, tünel açma makinesi, asfalt ve beton serme makinesi, kırma‐eleme‐yıkama makineleri, taş‐maden‐toprak‐cüruf taşıyan kamyonlar gibi.  MOTORLU ARAÇ ve İŞ MAKİNESİ OPERATÖRLERİNİN BELGELERİ: Sürücü belgeleri:  A1‐A2: Motosiklet kullanıcıları için,  B:Hususi ve binek araç kullanıcıları için,  H:Engelli sürücüler için,  D:Çekici kullananlar için,  G: İş makineleri kullananlar için.  Operatör belgesi: İş makinesi kullanacak olan operatörlere; M.E.B. Özel Öğretim Kurumları Genel Müdürlüğünden yetki almış kuruluşlardan, teorik ve uygulamalı sınav sonucu başarılı olanlara verilen belgedir.  Bu belgesi olmayan operatör, ilgili iş makinesini kullanamaz.  G sınıfı sürücü belgesi olanlar operatör belgesi almak için başvurabilir.  Mesleki Yeterlilik Belgesi(SRC): Ticari araçlarda yolcu ve yük taşıyan sürücünün, yine M.E.B’den yetki almış kuruluşlardan alması zo‐
runlu olduğu belgedir. Bu belgelerin tanımları aşağıdaki gibidir.  SRC1: Yurtdışı yolcu taşıması yapan sürücüler için,  SRC2: Yurtiçi yolcu taşıması yapan sürücüler için,  SRC3: Yurtdışı yük taşıyan sürücüler için,  SRC4: Yurtiçi yük taşıyan sürücüler için.  İşletmelerin, Ticari araçları için almaları zorunlu olan belgeler:  K yetki belgesi, ticari amaçla yurtiçi eşya taşımacılığı yapan gerçek ve tüzel kişilere verilen belge‐
dir. Taşımanın şekline göre aşağıdaki türlere ayrılır  K1: Şahısların kendi adına yüklü ağırlığı 3,5 tondan düşük araçlarıyla il sınırları içinde taşımacılık yapanlara,  K2: Şahısların veya tüzel kişilerin ticari araçlarıyla, kendi iştigal konusu ile ilgili taşımacılık yapan‐
lara,  K3: Ev ve Büro taşımacılığı yapanlara verilir. Operatör seçimi:  Kullanacağı iş makinesiyle ilgili Operatör Belgesi olması ve işe başlamadan önce İş Sağlığı ve Gü‐
venliği Eğitimi verilmesi gerekmektedir.  Ayrıca kullanacağı iş makinesinin teknik özelliklerinin, bakım aralıklarının ve özenli çalışmanın eği‐
timi verilmelidir.  İş Makinesi çalışırken emniyet tedbirleri:  İşe başlamadan önce motoru çalıştırarak, motorun ve hidrolik sistemlerin ısınması beklenmelidir.  Motor boşta çalışırken, frenler, hidrolik sistemler, geri ve ileri manevralar kontrol edilmeli, görüş açısına engel bir durum olmamalıdır.  Çalışma yeri meyilli ise 35 derece meyilden fazla olmamalıdır. 209 BAKIM ‐ ONARIM İŞLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ  Bakım – Onarım çalışmaları sırasında, depolanmış enerjinin aniden boşalması ile ölümle sonuçlanabi‐
len yaralanmalar olmaktadır. Bu nedenle, her türlü;  Bakım  Onarım  Söküm  Montaj Gibi işlerde (ayrıntıları diğer eğitimlerde anlatılan) güvenlik kurallarına uymak gerekir.  Her türlü bakım – onarım, sökme – takma vb. işlerde çalışanların uyması ve uygulaması gereken pro‐
sedür ve talimatların olması gerekir. Örnek:  Sıcak uçlu işlemler prosedürü  Kısıtlı alanlarda çalışma prosedürü  Forklift bakım prosedürü  Prosedürlerin içinde;  Her uygulama için ayrı bir talimat olması gerekir.  Talimatlar;  Kullanma  Müdahale  Bakım – Onarım, montaj – Demontaj vb. şeklinde olmalıdır.  Asansör makine dairesi veya boşlukları, geçit olarak kullanılmayacak ve buralara hiç bir şey depo edilmeyecektir. Bu yerlere girilmesini sağlayacak kapılar her zaman kilitli bulundurulacak ve ancak sorumlu elemanlar tarafından açılacaktır.  Atölye içinde veya işçilerin erişebileceği yerlerde bulunan tevzi tabloları, panoları ile kontrol tertibatı ve benzeri tesisat, kilitli dolap veya hücre içine konulacak veya bunların tabanı, elektrik akımı geçir‐
meyen malzeme ile kaplanmış olacaktır.  Bakım ve onarım nedeniyle gerilim altındaki tesisatın tecritlerinin çıkarılması gerektiğinde, bu kısım‐
lar paravana veya koruyucularla korunacaktır.  Yeraltı kablolarında yapılacak bir işlemde, cereyan kesilmesinden hemen sonra kapasitif boşalmayı temin için, üzerinde çalışılması gereken kabloların bütün iletkenleri Topraklanacak kısa devre edile‐
cektir.  Kısa devre ve topraklama işlemi, çalışma yerinin en yakın kısımları üzerinde ve bu yerin her iki ucun‐
da yapılacaktır. Yeniden gerilim altına girme tehlikesini önlemek için, gerilim vermeye elverişli bulu‐
nan bütün ayırıcılar açık durumda kilitlenmiş olacaktır.  Üzerinde çalışma yapılacak elektrik tesisatının besleme kaynaklarından ayrılması ve topraklanması gerekir.  Bu gibi yerlere gerilim veren devre kesicileri açık durumda kilitlenmedikçe veya çalışılan yere gerilim verilmesi başka bir yolla kesin olarak önlenmedikçe çalışma yapılamaz. 210 

1/1000 ölçekli uygulama imar planı plan hükümleri

dosyayı indir - seçkin yangın söndürme sistemleri

プログラム - 千葉大学 環境リモートセンシング研究センター

Biyolojik Etkenlerle Çalışmalarda İş Güvenliği El Kitabı

Bu PDF dosyasını indir - DergiPark

C:\Program Files\WERCS50\DOCS\wercs.ps

Ocak-Şubat-Mart 2014 - PDF Formatında İndir

İndir - Hap Bilgiler, Her Konuda HAP Bilgilere Sahibi Olun.

yurtiçi ilişkiler şubesi - Harita Genel Komutanlığı

A Kitapçığı sınav soruları - Çevre ve Şehircilik Bakanlığı

3. türk dili konuşan ülkeler ve topluluklar medya forumu

Sorulara ulaşmak için tıklayınız

Untitled

GEDİK ÜNİVERSİTESİ

TIPTA YAN DAL UZMANLIK EĞİTİMİ GİRİŞ SINAVI (YDUS

27 Aralık 2014 Tarihli İş Güvenliği Uzmanlığı Sınavı İçin

Kamu Yararı için

pdf formatı

Üstün Yetenekli Öğrencilerin Matematik Kavramına Yönelik

İSGGM - Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı

İndir (PDF, 1.62MB) - Türk Kooperatifçilik Kurumu

pdf dosyası - Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler