Kuramdan Uygulamaya Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri etik anket teknik gözlem hipotez test yöntem örnekleme değişkenler görüşme teknik deneysel araştırma yaklaşım evren teknik araştırma problemi nedensel karşılaştırma örneklem durum çalışması karma yöntem evren eylem araştırması olgu bilim test raporlama korelasyon nitel araştırma tarama nicel araştırma paradigma Bilimsel Araştırma Yöntemi doküman inceleme yaklaşım test ölçek görüşme eleştirel araştırma etnografik araştırma Editör: Doç. Dr. Mustafa METİN Prof. Dr.! Haluk ÖZMEN Prof. Dr. Mustafa SÖZBİLİR Doç. Dr. Bayram AKARSU Doç. Dr. Murat DEMİRBAŞ Doç. Dr. Mustafa METİN Doç. Dr. Orhan KARAMUSTAFAOĞLU Doç. Dr. Tuba GÖKÇEK Yrd. Doç. Dr. Ahmet TEKBIYIK Yrd. Doç. Dr. Arzu AYDOĞAN YENMEZ Yrd. Doç. Dr. Çiğdem ŞAHİN Yrd. Doç. Dr. Ertuğrul ÖZDEMİR Yrd. Doç. Dr. Gül KALELİ YILMAZ Yrd. Doç. Dr. Güner TURAL Yrd. Doç. Dr. İlknur ÖZPINAR Yrd. Doç. Dr. Meral CANSIZ AKTAŞ Yrd. Doç. Dr. Nagihan YILDIRIM Yrd. Doç. Dr. Sevgi AYDIN Dr. Kemal İZCİ Dr. Özgül KAYA Editör: Doç. Dr. Mustafa METİN KURAMDAN UYGULAMAYA EĞİTİMDE BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ ISBN 978-605-364-687-7 Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. © 2014, Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti’ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı, mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. 1. Baskı: Şubat 2014, Ankara Yayın-Proje Yönetmeni: Ayşegül Eroğlu Dizgi-Grafik Tasarım: Cemal İnceoğlu Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Ayrıntı Basım Yayın ve Matbaacılık Ltd. Sti İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 770. Sokak No: 105/A Yenimahalle/ANKARA (0312-394 55 90) Yayıncı Sertifika No: 14749 Matbaa Sertifika No: 13987 İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi 0312 430 67 50 - 430 67 51 Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60 Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08 Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38 Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60 E-ileti: [email protected] ÖN SÖZ Bilim ve teknoloji alanındaki hızlı gelişmelerin olması yalnızca bilgiyi zihninde depolayan bireylerin yerine bilgiyi araştıran, sorgulayan, analiz eden ve sonuçlar çıkarabilen niteliklere sahip bireylerin yetiştirilmesini ön plana çıkarmaktadır. Bu niteliklere sahip bireylerin, bilimsel bilgiye nasıl ulaşılacağını ve bilimsel araştırma sürecinde neleri, hangi aşamada yapması gerektiğinin farkında olmaları gerekir. Bunun için bireylerin bilimsel araştırma süreci ve bu süreçte kullanılan yöntemler hakkında yeterince bilgiye sahip olması önem arz etmektedir. Ülkemizde lisans eğitimde hemen hemen bütün öğretmenlik programında bilimsel araştırma yöntemleri hakkında bilgi veren dersler yürütülmektedir. Bu kitapta eğitim fakültesindeki öğretmenlik programlarında okutulan bilimsel araştırma yöntemleri dersine yönelik kuram ve uygulamanın birlikte verildiği bir ders kitabı olarak hazırlanmıştır. 14 farklı üniversitede görev yapan alanında uzman ve deneyimli bir kadro ile ortaya konulan bu kitap, öncelikle lisans öğrencileri için bir ders kitabı, yüksek lisans/doktora öğrencileri için bir kaynak kitap ve alanla ilgili herkes için temel bir başvuru kitabı olması amacıyla hazırlanmıştır. Farklı üniversitelerden oluşturduğumuz yazar kadrosu ile bilimsel araştırma yöntemi dersinin amaçlarına uygun bir yapıtı ortaya koymak ve bu alanda iyi bir örnek vermek amacıyla gereken önem ve özen gösterilmeye çalışılmıştır. Kitabın biçim, içerik ve teknik özellikleri açısından son yıllardaki yeni anlayışa ve gelişmelere uygun olarak hazırlanmasına özen gösterilmiş ve kitabın içeriği ve sunuş biçimi oluşturulurken derslerin amacı, öğrencilerin hazır bulunuşluk düzeyleri ve hedeflenen yeterlikler göz önünde bulundurulmuştur. Hazırlanan bu kitapta; bilimsel araştırmada temel kavramlar, nicel araştırma yaklaşımına dayalı yöntemler, nitel araştırma yaklaşımına dayalı yöntemler, karma yöntemi araştırması, eleştirel kurama dayalı yöntemler ve bilimsel araştırma süreci ve etik kuralları başlığı altında beş kısım ve her bir kısmın altında ise alt bölümler olmak üzere 18 bölüm yer almaktadır. Her bir bölümde bahsedilen yöntem hakkında genelden özele doğru ayrıntılı bir şekilde teorik bilgi verdikten sonra bu yöntemin nasıl uygulanacağı açıklanmaya çalışılmış ve örnek makale ile yöntemin uygulanışı pekiştirilmek istenilmiştir. Bu yönüyle kitabımız ülkemizde eğitim alanında yazılmış ilk eser durumundadır. Ümit ediyorum bu eser, öğretmen adayları, öğretmenler, akademisyenler ve sosyal bilimler alanında araştırma yapmak isteyen kişilerin faydalanabileceği bir başvuru kaynağı olabilecektir. Bu eserin hazırlanmasında çeşitli öneri ve katkılarından dolayı meslektaşlarımdan Sayın Yrd. Doç. Dr. Fatma YAMAN’a, Yrd. Doç. Dr. Gülşah SEZEN VEKLİ’ye, Arş. Gör. Pakize URFALI’ya, Arş. Gör. Ceylan ŞEN’e, Arş. Gör. Gözde SIRGANCI’ya ve aynı zamanda manevi desteğini esirgemeyen kıymetli aileme en içten teşekkürlerimi sunuyorum. Editör Doç. Dr. Mustafa METİN Şubat 2014 İÇİNDEKİLER Ön Söz .................................................................................................................................... iii I. KISIM BİLİMSEL ARAŞTIRMADA TEMEL KAVRAMLAR 1. BÖLÜM BİLİMSEL ARAŞTIRMA VE ÖZELLİKLERİ (Doç. Dr. Murat DEMİRBAŞ Kırıkkale Üniversitesi) Kazanımlar ..............................................................................................................................3 Konu Başlıkları .......................................................................................................................3 Bilimsel Araştırmaya Giriş ....................................................................................................5 Bilim Nedir? Bilim Tarihinin Aşamaları .............................................................................5 Bilimin Nitelikleri ..................................................................................................................6 Bilimsel Bilgi Türleri ..............................................................................................................7 Bilimsel Yöntemler .................................................................................................................7 Bilimsel Araştırmalarda Temel Kavramlar .........................................................................8 Araştırma ve Temel Özellikleri .............................................................................................9 Araştırma Türleri ..................................................................................................................10 Araştırmanın Kökenleri.......................................................................................................12 Araştırmanın Epistemolojik Temelleri ..............................................................................13 Bilimsel Araştırma Yaklaşımları .........................................................................................14 Nicel Araştırma Yaklaşımı...................................................................................................14 Nitel Araştırma Yaklaşımı ...................................................................................................15 Nitel ve Nicel Araştırma Yaklaşımlarının Karşılaştırılması ............................................15 Tartışma Soruları ..................................................................................................................17 Bölüm Özeti ..........................................................................................................................17 Kaynaklar...............................................................................................................................18 Doç. Dr. Murat Demirbaş ...................................................................................................19 vi Kuramdan Uygulamaya Eğimde Bilimsel Araşrma Yöntemleri 2. BÖLÜM HİPOTEZLERİN, DEĞİŞKENLERİN VE ÖRNEKLEMİN BELİRLENMESİ (Doç. Dr. Bayram AKARSU Erciyes Üniversitesi) Kazanımlar ............................................................................................................................21 Konu Başlıkları .....................................................................................................................21 Araştırmalarda Hipotez Belirleme .....................................................................................23 Hipotez Nedir? ......................................................................................................................23 Nicel Araştırmada Hipotez Belirleme................................................................................25 Nitel Araştırmada Hipotez ..................................................................................................27 Karma Araştırmada Hipotez...............................................................................................28 Araştırmaların Değişkenleri ..............................................................................................29 Nicel Araştırmada Değişkenler ..........................................................................................30 Nitel Araştırmada Değişkenler ...........................................................................................30 Karma Araştırmada Değişkenler........................................................................................32 Araştırma Örnekleminin Belirlenmesi..............................................................................33 Araştırma Örneklemi İle İlgili Temel Kavramlar .............................................................33 Örnekleme Yöntemleri .......................................................................................................33 Örneklem Büyüklüğü ..........................................................................................................36 Nicel Araştırmalarda Kullanılan Örnekleme Yöntemleri ...............................................37 Nitel Araştırmalarda Kullanılan Örnekleme Yöntemleri ................................................39 Karma Araştırmalarda Kullanılan Örnekleme Yöntemleri.............................................39 Tartışma Soruları ..................................................................................................................40 Bölüm Özeti ..........................................................................................................................40 Kaynaklar...............................................................................................................................42 Doç. Dr. Bayram Akarsu .....................................................................................................43 İçindekiler vii II. KISIM NİCEL ARAŞTIRMA YAKLAŞIMINA DAYALI YÖNTEMLER 1. BÖLÜM DENEYSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMİ (Prof. Dr. Haluk ÖZMEN Karadeniz Teknik Üniversitesi) Kazanımlar ............................................................................................................................47 Konu Başlıkları .....................................................................................................................47 Deneysel Araştırma: Nedir? Niçin Yapılır? ......................................................................49 Deneysel Araştırmaların Temel Özellikleri ......................................................................50 Deneysel Araştırmalarda İzlenmesi Gereken Adımlar ...................................................50 Araştırma Konusunun, Amacının ve Probleminin Belirlenmesi...................................51 Değişkenlerin Belirlenmesi ve Kontrolü ...........................................................................51 Katılımcıların Belirlenmesi ................................................................................................52 Deneysel Araştırmalarda Veri Toplama Süreci ................................................................53 Deneysel Desenler ................................................................................................................54 Deneme Öncesi Deneysel Desenler (Pre-experimental Designs) .................................55 Gerçek Deneysel Desenler (True Experimental Designs) ..............................................57 Yarı Deneysel Desenler (Quasi Experimental Designs) ..................................................60 Faktöriyel Desenler (Factorial Design)..............................................................................62 Tek Denekli Desenler (Single Subject Design) .................................................................63 Deneysel Araştırmalarda Geçerlik ....................................................................................66 İç Geçerliği Tehdit Eden Faktörler .....................................................................................66 Dış Geçerliği Tehdit Eden Faktörler ..................................................................................68 Deneysel Araştırmalarda Etik .............................................................................................69 Tartışma Soruları ..................................................................................................................73 Bölüm Özeti ..........................................................................................................................73 Kaynaklar...............................................................................................................................75 Prof. Dr. Haluk Özmen ........................................................................................................76 viii Kuramdan Uygulamaya Eğimde Bilimsel Araşrma Yöntemleri 2. BÖLÜM TARAMA YÖNTEMİ (Yrd. Doç. Dr. Ertuğrul ÖZDEMİR Artvin Çoruh Üniversitesi) Kazanımlar ............................................................................................................................77 Konu Başlıkları .....................................................................................................................77 Tarama Araştırması Nedir ve Hangi Amaçlar için yapılır?.............................................79 Tarama Araştırmasının Temel Özellikleri .........................................................................79 Tarama Araştırmasının Türleri ...........................................................................................80 Tarama Araştırmasının Sınırlılıkları ..................................................................................82 Tarama Araştırmasına Başlarken Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar ............................. 83 Tarama Araştırma Süreci .....................................................................................................84 Araştırma Probleminin ve Amacının Belirlenmesi .........................................................84 Değişkenlerin Belirlenmesi .................................................................................................85 Örneklemin Seçimi ..............................................................................................................86 Veri Toplama Araçlarının Geliştirilmesi ...........................................................................86 Veri Toplama Süreci .............................................................................................................87 Verilerin Çözümlenmesi .....................................................................................................87 Tarama Araştırmasında Geçerlik ve Güvenirlik...............................................................88 Tarama Araştırmasına Yönelik Örnek bir Uygulama ......................................................90 Örnek Uygulama ile İlgili Yorumlar ..................................................................................93 Tartışma Soruları ..................................................................................................................95 Bölüm Özeti ..........................................................................................................................95 Kaynaklar...............................................................................................................................96 Yrd. Doç. Dr. Ertuğrul Özdemir .........................................................................................97 İçindekiler ix 3. BÖLÜM İLİŞKİSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMİ (Yrd. Doç. Dr. Ahmet TEKBIYIK Recep Tayip Erdoğan Üniversitesi) Kazanımlar ............................................................................................................................99 Konu Başlıkları .....................................................................................................................99 İlişkisel Araştırma Yöntemi Nedir? ................................................................................ 101 İlişkisel Araştırmaların Türleri ........................................................................................ 102 Açımlayıcı Model .............................................................................................................. 102 Tahmin Modeli .................................................................................................................. 103 İlişkisel Araştırmalarda Genel Unsurlar......................................................................... 104 Puanların Gösterimi ve Saçılma Diyagramı .................................................................. 104 Değişkenler Arasındaki İlişkinin Düzeyinin Hesaplanması........................................ 105 Çok Değişkenli Analizler ................................................................................................. 107 İlişkisel Araştırma Süreci.................................................................................................. 107 Problemin Belirlenmesi .................................................................................................... 107 Örneklem Seçimi ............................................................................................................... 107 Verilerin Toplanması......................................................................................................... 108 Verilerin Analizi ................................................................................................................ 108 Sonuçların Yorumlanması ................................................................................................ 108 İlişkisel Araştırmalarda Geçerlik ve Güvenirlik ............................................................ 109 İlişkisel Araştırmayla İlgili Bir Örnek Uygulama.......................................................... 110 Örnek Uygulama İle İlgili Araştırmacının Yorumu ..................................................... 112 Tartışma Soruları ............................................................................................................... 113 Bölüm Özeti ....................................................................................................................... 113 Kaynaklar............................................................................................................................ 114 Yrd. Doç. Dr. Ahmet Tekbıyık ......................................................................................... 114 x Kuramdan Uygulamaya Eğimde Bilimsel Araşrma Yöntemleri 4. BÖLÜM NEDENSEL KARŞILAŞTIRMA ARAŞTIRMA YÖNTEMİ (Prof. Dr. Mustafa SÖZBİLİR Atatürk Üniversitesi) Kazanımlar ......................................................................................................................... 115 Konu Başlıkları .................................................................................................................. 115 Nedensel Karşılaştırma Araştırma Nedir? ..................................................................... 117 Nedensel- Karşılaştırma Araştırma İle Deneysel ve İlişkisel Araştırma Arasındaki Benzerlik ve Farklılıklar Nelerdir? ........................................... 120 Nedensel Karşılaştırma Araştırmanın Temel Özellikleri ............................................. 122 Nedensel Karşılaştırma Araştırmanın Avantaj ve Dezavantajları ............................... 122 Nedensel Karşılaştırma Araştırma Türleri ..................................................................... 124 Nedensel Karşılaştırma Araştırma Süreci ...................................................................... 124 Araştırma Konusunun, Amacının ve Probleminin Belirlenmesi................................ 125 Örneklemin Seçimi ve Geçerlik ...................................................................................... 126 Veri Toplama ve Çözümleme Süreci ............................................................................... 127 Nedensel Karşılaştırma Araştırma İle İlgili Örnek Makale ......................................... 127 Örnek Makaleye Yönelik Eleştirel Analiz ....................................................................... 131 Tartışma Soruları ............................................................................................................... 133 Bölüm Özeti ....................................................................................................................... 133 Kaynaklar............................................................................................................................ 134 Prof. Dr. Mustafa Sözbilir ................................................................................................. 135 İçindekiler xi 5. BÖLÜM META ANALİZ (Yrd. Doç. Dr. Nagihan YILDIRIM Recep Tayip Erdoğan Üniversitesi) Kazanımlar ......................................................................................................................... 137 Konu Başlıkları .................................................................................................................. 137 Meta Analiz Nedir? ........................................................................................................... 139 Meta Analizin Avantaj ve Dezavantajları ...................................................................... 140 Meta Analiz Türleri ........................................................................................................... 142 İstatistiksel Model Seçimi ................................................................................................. 143 Sabit Etkiler Modeli (Fixed-Effect Model) ..................................................................... 143 Rasgele Etkiler Modeli (Random Effects Model) .......................................................... 143 Meta Analizde Homojenlik ve Heterojenlik .................................................................. 144 Meta Analiz Uygulama Aşamaları .................................................................................. 144 Çalışmaların Kodlanması ................................................................................................. 146 Etki Büyüklüklerinin Hesaplanması ............................................................................... 146 Etki Büyüklüklerinin Yorumlanması .............................................................................. 149 Meta Analiz Çalışmalarında Güvenirlik ve Geçerlik .................................................... 150 Meta Analiz Araştırması İle İlgili Bir Örnek Uygulama .............................................. 150 Araştırmacı Yorumları ...................................................................................................... 154 Tartışma soruları ............................................................................................................... 155 Bölüm Özeti ....................................................................................................................... 155 Kaynaklar............................................................................................................................ 156 Yrd. Doç. Dr. Nagihan Yıldırım ....................................................................................... 159 xii Kuramdan Uygulamaya Eğimde Bilimsel Araşrma Yöntemleri 6. BÖLÜM NİCEL VERİ TOPLAMA ARAÇLARI (Doç. Dr. Mustafa METİN Bozok Üniversitesi) Kazanımlar ......................................................................................................................... 161 Konu Başlıkları .................................................................................................................. 161 Anket, Ölçek ve Test Arasındaki İlişki............................................................................ 163 Anket Nedir? ...................................................................................................................... 164 Anketin Avantaj ve Dezavantajları .................................................................................. 165 Ankette Kullanılan Soru Tipleri ...................................................................................... 166 Anketin Hazırlanma Süreci.............................................................................................. 170 Anket Hazırlanırken Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar............................................ 172 Anketlerin Uygulanma Şekilleri ...................................................................................... 174 Ölçek Nedir? ...................................................................................................................... 175 Ölçekleme Türleri .............................................................................................................. 176 Tutum Ölçeği Nedir?......................................................................................................... 178 Tutum Ölçeğini Geliştirme Süreci................................................................................... 179 Testler .................................................................................................................................. 190 Başarı Testinin Geliştirilme Süreci .................................................................................. 192 Nicel Veri Toplama Araçlarıyla Elde Edilen Verilerin Analizi .................................... 200 Tartışma Soruları ............................................................................................................... 210 Bölüm Özeti ....................................................................................................................... 211 Kaynaklar............................................................................................................................ 212 Doç. Dr. Mustafa Metin .................................................................................................... 214 İçindekiler xiii III. KISIM NİTEL ARAŞTIRMA YAKLAŞIMINA DAYALI YÖNTEMLER 1. BÖLÜM ETNOGRAFİK ARAŞTIRMA (KÜLTÜR ANALİZİ) (Doç. Dr. Orhan KARAMUSTAFAOĞLU Amasya Üniversitesi) Kazanımlar ......................................................................................................................... 217 Konu Başlıkları .................................................................................................................. 217 Etnografik Araştırma (Kültür Analizi) ........................................................................... 219 Etnografik Araştırma Yöntemi Nedir?............................................................................ 219 Etnografik Araştırma Niçin Yapılır? ............................................................................... 220 Etnografik Araştırmanın Temel Özellikleri ................................................................... 220 Etnografik Araştırmanın Avantaj ve Dezavantajları ..................................................... 222 Etnografik Araştırma Türleri ........................................................................................... 223 Etnografik Araştırma Yürütülürken Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar ....................... 224 Etnografik Araştırma Süreci ............................................................................................ 224 Araştırma Konusunun, Probleminin ve Amacının Belirlenmesi................................ 225 Değişkenlerin Belirlenmesi ve Örneklemin Seçimi ...................................................... 226 Etnografik Araştırmada Veri Toplama Süreci ............................................................... 227 Etnografik Araştırmada Geçerlik ve Güvenirlik Nasıl Sağlanır? ................................ 228 Etnografik Araştırma İle İlgili Örnek Uygulama I........................................................ 228 Örnek Uygulamalar İle İlgili Araştırmacının Yorumu ................................................. 230 Etnografik Araştırma İle İlgili Örnek Uygulama II ...................................................... 231 Örnek Uygulamalar İle İlgili Araştırmacının Yorumu ................................................. 233 Tartışma Soruları ............................................................................................................... 234 Bölüm Özeti ....................................................................................................................... 235 Kaynaklar............................................................................................................................ 236 Doç. Dr. Orhan Karamustafaoğlu ................................................................................... 238 xiv Kuramdan Uygulamaya Eğimde Bilimsel Araşrma Yöntemleri 2. BÖLÜM TEMELLENDİRİLMİŞ TEORİ (Dr. Özgül KAYA Karadeniz Teknik Üniversitesi) Kazanımlar ......................................................................................................................... 239 Konu Başlıkları .................................................................................................................. 239 Temellendirilmiş Teori Nedir? ......................................................................................... 241 Temellendirilmiş Teorinin Tarihçesi ............................................................................... 241 Temellendirilmiş Teori Niçin Yapılır?............................................................................. 243 Temellendirilmiş Teorinin Temel Özellikleri ................................................................ 243 Temellendirilmiş Teorinin Avantaj ve Dezavantajları .................................................. 245 Temellendirilmiş Teoride Araştırma Süreci ................................................................... 245 Araştırma Konusunun, Amacının ve Probleminin Belirlenmesi................................ 246 Temellendirilmiş Teoride Literatürün Yeri .................................................................... 246 Temellendirilmiş Teoride Katılımcıların Belirlenmesi ................................................. 247 Temellendirilmiş Teoride Veri Toplama Süreci, Verilerin Kodlanması ve Veri Analizi ............................................................................. 247 Temellendirilmiş Teoride Geçerlik ve Güvenirlik Nasıl Sağlanır? .............................. 250 Temellendirilmiş Teori İle İlgili Örnek Uygulama........................................................ 251 Araştırmacı Yorumları ...................................................................................................... 256 Tartışma Soruları ............................................................................................................... 257 Bölüm Özeti ....................................................................................................................... 257 Kaynaklar............................................................................................................................ 258 Dr. Özgül Kaya................................................................................................................... 260 İçindekiler xv 3. BÖLÜM DURUM ÇALIŞMASI (Yrd. Doç. Dr. Gül KALELİ YILMAZ Bayburt Üniversitesi) Kazanımlar ......................................................................................................................... 261 Konu Başlıkları .................................................................................................................. 261 Durum Çalışması Nedir?.................................................................................................. 263 Durum Çalışması Yönteminin Temel Özellikleri.......................................................... 264 Durum Çalışması Yönteminin Sınırlılıkları................................................................... 265 Durum Çalışması Yöntemine Yönelik Yanlış Anlamalar ............................................. 266 Durum Çalışması Yönteminin Diğer Yöntemlerle Karşılaştırılması .......................... 267 Durum Çalışması Türleri ................................................................................................. 269 Durum Çalışması Süreci................................................................................................... 270 Araştırma Problemlerinin Geliştirilmesi ....................................................................... 271 Araştırmanın Alt Problemlerinin Geliştirilmesi ........................................................... 272 Analiz Biriminin Saptanması ........................................................................................... 272 Çalışılacak Durumun Belirlenmesi ................................................................................. 273 Araştırmaya Katılacak Bireylerin Seçimi ....................................................................... 273 Verilerin Toplanması ve Verilerin Alt Problemlerle İlişkilendirilmesi ...................... 273 Verilerin Analiz Edilmesi ve Yorumlanması.................................................................. 276 Durum Çalışmasının Raporlaştırılması ......................................................................... 276 Durum Çalışmalarının Geçerlilik ve Güvenilirliği ....................................................... 277 Durum Çalışması Yöntemiyle İlgili Bir Örnek Uygulama ........................................... 277 Örnek Uygulama İle İlgili Araştırmacı Yorumları ........................................................ 281 Tartışma Soruları ............................................................................................................... 282 Bölüm Özeti ....................................................................................................................... 282 Kaynaklar............................................................................................................................ 284 Yrd. Doç. Dr. Gül Kaleli Yılmaz ....................................................................................... 285 xvi Kuramdan Uygulamaya Eğimde Bilimsel Araşrma Yöntemleri 4. BÖLÜM OLGU BİLİM ARAŞTIRMASI (Yrd. Doç. Dr. Sevgi AYDIN Yüzüncü Yıl Üniversitesi) Kazanımlar ......................................................................................................................... 287 Konu Başlıkları .................................................................................................................. 287 Giriş ..................................................................................................................................... 289 Tarihçe ................................................................................................................................ 289 Olgu Bilim Araştırması Nedir? ........................................................................................ 290 Olgu Bilimin Araştırmasının Temel Özellikleri ............................................................ 291 Olgu Bilim Araştırmasına Yapılan Eleştiriler ............................................................... 292 Olgu Bilim Araştırma Türleri .......................................................................................... 293 Olgu Bilim Araştırmaları Yürütülürken Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar ................. 293 Olgu Bilim Araştırma Süreci............................................................................................ 294 Olgu Bilim Araştırmalarında Veri Toplama Araçları ................................................... 297 Görüşmeler......................................................................................................................... 297 Gözlem ................................................................................................................................ 299 Olgu Bilim Araştırmalarında Örneklem Seçimi ........................................................... 300 Olgu Bilim Araştırmalarında Geçerlik ve Güvenirlik .................................................. 301 Olgu Bilim Araştırmalarında Veri Analizi ..................................................................... 302 Olgu Bilim Araştırması ile İlgili Bir Örnek Uygulama................................................. 305 Örnek Uygulama ile İlgili Araştırmacının Yorumu ...................................................... 307 Tartışma Soruları ............................................................................................................... 308 Bölüm Özeti ....................................................................................................................... 308 Kaynaklar............................................................................................................................ 310 Yrd. Doç. Dr. Sevgi Aydın ................................................................................................ 311 İçindekiler xvii 5. BÖLÜM GELİŞİMSEL ARAŞTIRMA (Yrd. Doç. Dr. Çiğdem ŞAHİN Giresun Üniversitesi) Kazanımlar ......................................................................................................................... 313 Konu Başlıkları .................................................................................................................. 313 Gelişimsel Araştırma Nedir? ............................................................................................ 315 Gelişimsel Araştırma Niçin Yapılır?................................................................................ 316 Gelişimsel Araştırmanın Avantaj ve Dezavantajları ..................................................... 317 Gelişimsel Araştırma Türleri ........................................................................................... 317 Kesitsel-Enlemsel Araştırma ........................................................................................... 318 Kesitsel-Enlemsel Araştırmanın Özellikleri .................................................................. 318 Boylamsal Araştırma ........................................................................................................ 319 Boylamsal Araştırmanın Özellikleri .............................................................................. 320 Kültürel Karşılaştırma Araştırmaları .............................................................................. 320 Tek Yumurta İkizi Karşılaştırma Araştırmaları ............................................................. 321 Kesitsel-Enlemsel ve Boylamsal Araştırmalar Arasındaki Farklılıklar ...................... 321 Gelişimsel Araştırma Yürütülürken Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar .................. 322 Gelişimsel Araştırma Süreci............................................................................................. 324 Araştırma Konusunun, Amacının ve Probleminin Belirlenmesi................................ 325 Değişkenlerin Belirlenmesi ve Örneklemin Seçimi ...................................................... 325 Gelişimsel Araştırmada Veri Toplama Süreci ................................................................ 327 Gelişimsel Araştırmada Geçerlik ve Güvenirlik Nasıl Sağlanır? ................................. 327 Gelişimsel Araştırma İle İlgili Örnek Uygulamalar ...................................................... 328 Örnek Uygulama İle İlgili Araştırmacının Yorumu ..................................................... 331 Tartışma Soruları ............................................................................................................... 333 Bölüm Özeti ....................................................................................................................... 333 Kaynaklar............................................................................................................................ 334 Yrd. Doç. Dr. Çiğdem Şahin............................................................................................. 336 xviii Kuramdan Uygulamaya Eğimde Bilimsel Araşrma Yöntemleri 6. BÖLÜM NİTEL VERİ TOPLAMA ARAÇLARI (Yrd. Doç. Dr. Meral CANSIZ AKTAŞ Ordu Üniversitesi) Kazanımlar ......................................................................................................................... 337 Konu Başlıkları .................................................................................................................. 337 Görüşme ............................................................................................................................. 339 Görüşme Niçin Yapılır? .............................................................................................. 339 Görüşmenin Temel Özellikleri .................................................................................. 340 Görüşmenin Avantaj ve Dezavantajları.................................................................... 340 Görüşme Türleri .......................................................................................................... 342 Görüşme Formu Hazırlarken Kullanılan Soru Türleri........................................... 344 Görüşme Formu Hazırlarken Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar ...................... 346 Görüşme Süreci ........................................................................................................... 347 Görüşme Verilerinin Analizi ..................................................................................... 347 Görüşmenin Geçerlilik ve Güvenirliğinin Sağlanması .......................................... 351 Görüşme İle İlgili Örnek Uygulama ......................................................................... 352 Örnek Uygulama ile İlgili Araştırmacının Yorumu................................................ 355 Gözlem ................................................................................................................................ 355 Gözlemin Temel Özellikleri ....................................................................................... 355 Gözlemin Avantajları ve Dezavantajları ................................................................... 356 Gözlem Türleri............................................................................................................. 357 Gözlem Formunun Geliştirilmesi ............................................................................. 358 Gözlem Formu Türleri................................................................................................ 358 Gözlem Verilerinin Analizi ........................................................................................ 359 Gözlemin Geçerlilik ve Güvenirliğinin Sağlanması ............................................... 359 Gözlem İle İlgili Örnek Uygulama............................................................................ 360 Örnek Uygulama İle İlgili Araştırmacının Yorumu ............................................... 362 Doküman İnceleme ........................................................................................................... 363 Doküman İncelemenin Temel Özellikleri................................................................ 363 Doküman İncelemenin Avantaj ve Dezavantajları ................................................. 363 Doküman İncelemenin Aşamaları ............................................................................ 364 Doküman İnceleme Verilerinin Analizi ................................................................... 365 Doküman İnceleme Geçerlilik ve Güvenirliğinin Sağlanması .............................. 365 Doküman İnceleme İle İlgili Örnek Uygulama....................................................... 366 Örnek Uygulama İle İlgili Araştırmacının Yorumu ............................................... 368 Tartışma Soruları ............................................................................................................... 368 Bölüm Özeti ....................................................................................................................... 369 Kaynaklar............................................................................................................................ 370 Yrd. Doç. Dr. Meral Cansız Aktaş ................................................................................... 371 İçindekiler xix IV. KISIM KARMA YÖNTEM ARAŞTIRMASI 1. BÖLÜM KARMA YÖNTEM ARAŞTIRMASI (Doç. Dr. Tuba GÖKÇEK Karadeniz Teknik Üniversitesi) Kazanımlar ......................................................................................................................... 375 Konu Başlıkları .................................................................................................................. 375 Karma Araştırma Nedir? .................................................................................................. 377 Karma Araştırma Niçin Yapılır? ...................................................................................... 378 Karma Araştırmanın Avantaj ve Dezavantajları ........................................................... 379 Karma Araştırma Yürütülürken Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar ........................ 380 Karma Araştırma Süreci ................................................................................................... 381 Karma Araştırmanın Amacının ve Hedeflerinin Belirlenmesi ................................... 381 Karma Araştırmanın Gerekçesinin Belirlenmesi .......................................................... 382 Karma Yöntem Araştırma Problemlerinin Belirlenmesi ............................................. 383 Karma Yöntem Araştırmasında Örneklem Seçimi ....................................................... 386 Karma Araştırmada Veri Toplama ve Analizi ............................................................... 388 Karma Araştırmada Geçerlik ve Güvenirlik Nasıl Sağlanır? ....................................... 393 Karma Yöntem Araştırma Tasarımları ve İlgili Örnekler ............................................ 393 Karma Araştırma İle İlgili Örnek Uygulama ................................................................. 399 Örnek Uygulama İle İlgili Araştırmacının Yorumu ..................................................... 404 Tartışma Soruları ............................................................................................................... 406 Bölüm Özeti ....................................................................................................................... 406 Kaynaklar............................................................................................................................ 407 Doç. Dr. Tuba Gökçek ...................................................................................................... 410 xx Kuramdan Uygulamaya Eğimde Bilimsel Araşrma Yöntemleri V. KISIM ELEŞTİREL KURAMA DAYALI YÖNTEMLER 1. BÖLÜM ELEŞTİREL ARAŞTIRMA (Dr. Kemal İZCİ Yüzüncü Yıl Üniversitesi) Kazanımlar ......................................................................................................................... 413 Konu Başlıkları .................................................................................................................. 413 Araştırma Literatüründeki Temel Kuramlar.................................................................. 415 Eleştirel Araştırma Nedir? ................................................................................................ 418 Eleştirel Araştırma Niçin Yapılır? .................................................................................... 419 Eleştirel Araştırmanın Temel Özellikleri........................................................................ 421 Eleştirel Araştırmanın Avantajları ve Dezavantajları ................................................... 424 Eleştirel Araştırmanın Süreci ........................................................................................... 426 Eleştirel Araştırmayla İlgili Bir Örnek Uygulama ......................................................... 430 Örnek Uygulama İle İlgili Araştırmacının Yorumu ..................................................... 435 Tartışma Soruları ............................................................................................................... 436 Bölüm Özeti ....................................................................................................................... 436 Kaynaklar............................................................................................................................ 438 Dr. Kemal İzci .................................................................................................................... 440 İçindekiler xxi 2. BÖLÜM EYLEM ARAŞTIRMASI (Yrd. Doç. Dr. İlknur ÖZPINAR & Yrd. Doç. Dr. Arzu AYDOĞAN YENMEZ Niğde Üniversitesi) Kazanımlar ......................................................................................................................... 441 Konu Başlıkları .................................................................................................................. 441 Eylem Araştırması Nedir? ................................................................................................ 443 Eylem Araştırmasının Önemi.......................................................................................... 444 Eylem Araştırmasının Temel Özellikleri ........................................................................ 446 Eylem Araştırmasının Avantajları ve Dezavantajları .................................................... 448 Eylem Araştırmasının Türleri .......................................................................................... 449 Eylem Araştırması Süreci ................................................................................................. 451 Araştırma Konusunun, Amacının ve Probleminin Belirlenmesi................................ 455 Örneklemin Seçimi ........................................................................................................... 456 Veri Toplama Süreci .......................................................................................................... 456 Veri Analizi ve Yorum....................................................................................................... 456 Geçerlik ve Güvenirlik ...................................................................................................... 456 Eylem Uygulama ve İzleme Planının Geliştirilmesi ..................................................... 457 Eylem Planının Uygulanması ve Uygulamanın İzlenmesi........................................... 458 Uygulamanın Analizi-Değerlendirilmesi ve Yeni Eylem Planının Hazırlanması .............. 458 Eylem Araştırmasıyla İlgili Bir Örnek Uygulama ......................................................... 459 Örnek Uygulama İle İlgili Araştırmacı Yorumları ........................................................ 462 Tartışma Soruları ............................................................................................................... 463 Bölüm Özeti ....................................................................................................................... 463 Kaynaklar............................................................................................................................ 465 Yrd. Doç. Dr. İlknur Özpınar & Yrd. Doç. Dr. Arzu Aydoğan Yenmez ..................... 467 xxii Kuramdan Uygulamaya Eğimde Bilimsel Araşrma Yöntemleri VI. KISIM BİLİMSEL ARAŞTIRMA YAPMA SÜRECİ VE ETİK KURALLARI 1. BÖLÜM BİLİMSEL ARAŞTIRMA YAPMA SÜRECİ VE ETİK KURALLARI (Yrd. Doç. Dr. Güner TURAL Ondokuz Mayıs Üniversitesi) Kazanımlar ......................................................................................................................... 471 Konu Başlıkları .................................................................................................................. 471 Araştırma Başlığı .............................................................................................................. 473 Araştırma Özeti ................................................................................................................ 474 Giriş Bölümü ...................................................................................................................... 474 Araştırmanın Problemi ve Alt Problemleri ................................................................... 475 Literatür Tarama ................................................................................................................ 475 Araştırmanın Amacı ........................................................................................................ 476 Araştırmanın Gerekçe ve Önemi ................................................................................... 476 Araştırmanın Sınırlılıkları ve Varsayımları ................................................................... 476 Yöntem Bölümü ................................................................................................................. 476 Araştırma Yönteminin Yazımı ......................................................................................... 477 Araştırma Örnekleminin Yazımı..................................................................................... 477 Veri Toplama Araçlarının Yazımı .................................................................................... 477 Verilerin Analiz Sürecinin Yazımı ................................................................................... 478 Geçerlik ve Güvenirlik Çalışmalarının Yazımı .............................................................. 478 Bulgular Bölümü ............................................................................................................... 478 Tartışma ve Sonuçlar Bölümü .......................................................................................... 479 Tartışma Bölümünü Yazarken Dikkat Edilmesi Gereken Kurallar ............................ 479 Sonuç Bölümünü Yazarken Dikkat Edilmesi Gereken Kurallar ................................. 480 Kaynak Yazımı ................................................................................................................... 480 Kaynak Yazımında Dikkat Edilmesi Gereken Kurallar ................................................ 481 APA Stiline Göre Kaynak Yazımı .................................................................................... 481 Metin İçinde Kaynak Gösterimi ...................................................................................... 482 Kaynaklar Listesinin Yazımı............................................................................................. 484 Kaynak Yazım Örnekleri .................................................................................................. 486 Bilimsel Araştırmalarda Etik Kurallar ............................................................................ 491 Bölüm Özeti ....................................................................................................................... 495 Değerlendirme Soruları .................................................................................................... 495 Kaynaklar............................................................................................................................ 497 Yrd. Doç. Dr. Güner Tural ................................................................................................ 499 I. KISIM %ñ/ñ06(/$5$ì7,50$'$ 7(0(/.$95$0/$5 %ÐOÖP%LOLPVHO$UDíWÜUPDYH°]HOOLNOHUL 'RÁ'U0XUDW'(0ñ5%$ì.ÜUÜNNDOH¶QLYHUVLWHVL %ÐOÖP+LSRWH]OHULQ'HðLíNHQOHULQYH°UQHNOHPLQ%HOLUOHQPHVL 'RÁ'U%D\UDP$.$568(UFL\HV¶QLYHUVLWHVL %°/¶0 %ñ/ñ06(/$5$ì7,50$9(°=(//ñ./(5ñ Doç. Dr. Murat DEMİRBAŞ Kırıkkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Kazanımlar • Öğrenciler bilimsel araştırmaya ilişkin temel kavramları tanır • Öğrenciler bilimin gelişiminin farkına vararır • Öğrenciler bilim tarihinin aşamalarını açıklar • Öğrenciler araştırmalarında kullanacakları bilimsel yöntemleri belirleyebilir • Öğrenciler, bilimsel araştırma yaklaşımlarını uygulamalarını gerçekleştirir Konu Başlıkları • Bilimsel Araştırmaya Giriş • Bilim Nedir? Bilim Tarihinin Aşamaları • Bilimin Nitelikleri • Bilimsel Bilgi Türleri • Bilimsel Yöntemler • Bilimsel Araştırmalarda Temel Kavramlar • Araştırma ve Temel Özellikleri • Araştırma Türleri • Araştırmanın Kökenleri • Araştırmanın Epistemolojik Temelleri • Bilimsel Araştırma Yaklaşımları • Nicel Araştırma Yaklaşımı • Nitel Araştırma Yaklaşımı • Nitel ve Nicel Araştırma Yaklaşımlarının Karşılaştırılması • Tartışma Soruları ve Bölüm Özeti AraştırmaGeliştirme Hipotezler ve Teoriler Ayıklanma Kuramsal Süreç Aksiyon Araştırması Değerlendirme Araştırmaları Prensipler ve Yasalar Nitel ve Nicel Araştırma Yaklaşımlarının Karşılaştırılması Nitel Araştırma Yaklaşımı Deneycilik (Empirizm) Uygulamalı Araştırmalar Yenilik Nicel Araştırma Yaklaşımı Akılcılık (Rasyonalizm) Temel Araştırmalar Kavramlar Olgusal Süreç Süreklilik Bilimsel Araştırma Yaklaşımları Araştırmanın Kökenleri Araştırmanın Epistemolojik Temelleri Araştırma Türleri Olgular Araştırma ve Temel Özellikler Çeşitlilik Bilimsel Araştırmalarda Temel Kavramlar Bilimsel Bilgi Türleri Bilimin Nitelikleri Bilimsel Yöntemler Bilimsel Araştırmaya Giriş 4 <ƵƌĂŵĚĂŶhLJŐƵůĂŵĂLJĂŒŝƟŵĚĞŝůŝŵƐĞůƌĂƔƨƌŵĂzƂŶƚĞŵůĞƌŝ ŝůŝŵƐĞůƌĂƔƨƌŵĂǀĞPnjĞůůŝŬůĞƌŝ 5 Bilimsel Araştırmaya Giriş İnsanlar var olduğundan bu yana çevresini araştırmaya, çevresindeki olayları anlamlandırmaya çalışmıştır. Bunun için sosyal ve fiziksel dünyada olan gerçeklikleri incelemiş, bunları anlamlandırmaya çalışmıştır. Bu çalışmalar bulunulan dünyayı anlamlandırma ve açıklamayı sağlarken, bilimsel düşünce ve araştırma yapma çabasını da beraberinde getirmiştir. Fiziksel dünyada oluşan durumlar olarak; dünyanın dönmesi, yağmurun yağması, volkanik patlamalar gösterilebilirken; sosyal dünyadaki olayları ise, insanların nereden geldiği, insanın evrendeki yeri, insanlar arasındaki ilişkiler ve kültürler örnek olarak verilebilir (Ekiz, 2009; Tanridöğen ve diğ., 2009). Bilimsel araştırma; sosyal ve fiziksel olgular hakkında bilimsel bilgi elde etmek için sistematik ve planlı yürütülen etkinlikleri içermektedir. Cohen, Manion ve Morrison (1995, 2000)’a göre bilimsel araştırmanın birtakım özelliklerinin olması gerektiğini ifade etmiştir. • Deneyim gelişi güzel ortaya çıkmaktadır. Araştırma ise daha sistematik ve kontrollü olup, tümdengelim ve tümevarımı içermektedir. • Ortaya konulan düşünce ve görüşlerin test edilmesi için incelemeye tabi tutulması gereklidir. Yani deneye dayandırılmalıdır. • Araştırma sonuçlarının bilim insanları tarafından tartışılıp doğruluğunun kabul edilmesi veya edilmemesi gerekmektedir (Aktaran: Ekiz, 2009). Bilim Nedir? Bilim Tarihinin Aşamaları Bilim kavramının tanımlanması, zor bir durum olarak ifade edilmektedir. Çünkü bilimin otoriterler tarafından fikir birliğine varılarak yapılmış kesin ve basit bir tanımlaması yoktur. Genel olarak bakıldığında bilim; doğru düşünme, doğruyu ve bilgiyi araştırma, bilimsel metotlar kullanarak sistematik bilgi edinme ve bilgiyi düzenleme süreci, evreni anlama ve tanımlama gayretleri olarak tanımlanabilmektedir (Çepni ve diğ., 2008). Bilim tarihine bakıldığında bilimsel gelişmelerin bir sıra izlediği görülmektedir. Bilimin gelişmesi ile ilgili görüşler farklıdır. Bunlardan bir tanesine göre bilimsel gelişme yavaş olmuş fakat sürekli ilerleyen bir bilgi üretme sürecini içermiştir. Diğerine göre ise, bilimde gelişme teorik düzeyde yer alan köklü düşünme değişikliklerinin bir sonucu ile oluşmuştur. Bu iki düşünce biçimi birlikte ele alındığında bilim, insanlığın ortaya çıkışından bu zamana kadar, bilgi üretme sürecinde kendi niteliğini ve geleneklerini oluşturmuştur (Çepni ve diğ., 2008). 6 <ƵƌĂŵĚĂŶhLJŐƵůĂŵĂLJĂŒŝƟŵĚĞŝůŝŵƐĞůƌĂƔƨƌŵĂzƂŶƚĞŵůĞƌŝ Bilim tarihi çalışmalarının bilimsel gelişmelerin daha önce doğu uygarlıklarında, Mısır, Mezopotamya, Babil, Hint ve Çin’de oluşturulduğu, daha sonra Grek dünyasına geçtiği ifade edilmektedir. Daha sonra bilimsel bilgilerdeki gelişme hızını kaybetmeye başladığında tekrar doğuya İslam dünyasına, oradan da tekrar batıya geçerek varlığını sürdürdüğü görülmektedir (Topdemir ve Unat, 2008; Aktaran: Aslan, 2013). Bilim tarihinin aşamaları incelendiğinde dört temel dönem dikkat çekmektedir. • İlk medeniyetlerden eski Mısır ve Mezopotamya’da görülen deneysel bilgi toplama dönemi • İlk medeniyetlerdeki mevcut ampirik bilgileri sistemleştirme ve deney öncesi sistemlerin kurulduğu ve zihinsel yollarla bilginin işlendiği Antik Yunan (Grek) dönemi • Bilimde orijinal eserlerin ortaya konulduğu Ortaçağ Türk-İslam dünyasında bilim dönemi • Avrupa’da Rönesans başlangıcından itibaren ortaya konulan modern bilim dönemi (Aslan, 2013). Bilimin Nitelikleri Bilimin dört önemli özelliğinin olduğu söylenebilir. Bu özellikler aşağıda açıklanmıştır; Çeşitlilik: Bilimsel çalışma yapmak tüm bireylere ve kurumlara açıktır. Herkes istediği alanda çalışma yapabilir. Bilimin herkese açık olması, bireylerin ilgilendiği konuları da çeşitli kılmaktadır. Bazı insanlar, sosyolojik olaylarla ilgilenmek isterken bazıları canlılarla, fiziksel olaylarla ilgilenmek isteyebilirler. Süreklilik: Bilimsel bilgi üretme süreci insanlığın var oluşundan günümüze kadar durmadan devam etmiştir. Yenilik: Sürekli olarak yeni bilimsel bilgiler ve yeni bilim alanları ortaya çıkmaktadır. Bilim alanlarına ise gelişen teknoloji ile elde edilen teknik bilgilere bağlı olarak yeni bilgiler eklenmektedir. Ayıklanma: Tüm bilimsel bilgilerin geçerliği ve kesinliği, isteyen herkes tarafından her zaman denetlenmek istenebilir. Eğer bu süreçte bilginin yanlış olduğu ispatlanırsa, bu bilgiler ayıklanıp, yerine yanlış olduğunu ispatlayan yeni bilgiler konur (Çepni ve diğ. 2008). ŝůŝŵƐĞůƌĂƔƨƌŵĂǀĞPnjĞůůŝŬůĞƌŝ 7 Bilimle ilgili tanımlar ve bunu açıklayan özellikler incelendiğinde, bilimin en önemli özelliğinin bilgi üretme çabası olduğu söylenebilir. Bilimsel bilgi türleri olan olgular, genellemeler, teoriler, kavramlar ve prensipler birçok yolla üretilip ortaya konulabilir. Bu bakımdan hiçbir bilimsel bilginin sürekli aynı kalmayacağı, değişebileceği ifade edilmelidir. Bu bakımdan bilimsel bilgilerin bazı özellikleri vardır. • Hem genel hemde özeldir. • Tarihseldir. • Tekrarlanabilir. • Deneyseldir. • Olasılık taşır. • Kesin değildir. • İnsan ve kültürle ilişkilidir (Çepni ve diğ. 2008). Bilimsel Bilgi Türleri Olgular: Olgu, bir doğru, gerçek veya bir şeylerin olma durumunu anlatır. Yani doğadaki olayların ve varlıkların bütünüdür. Olgular doğrudan gözlenebilir ve istenildiğinde tekrar gösterilebilir özelliklere sahiptir. Kavramlar: Doğa ve doğa olayları gözlemlendikçe, mevcut olgular artar. Olgular arasındaki bazı kalıplar görülmeye başlanır. Bu kalıp veya ilişkilerin açıkça tanımı ise kavram olarak ifade edilir. Prensipler ve Yasalar: Prensipler, kavramlar arası ilişkilerden çıkan genellemelerdir. Prensipler zamanla test edilerek farklı durumlar için doğrulanırsa yasa olarak ifade edilir. Hipotezler ve Teoriler: Doğruluğu henüz test edilmemiş bilgi ve önerilere hipotez denir. Eğer bir kuram deneylerle destekleniyorsa, bilinen tüm olgulara uygunsa ve daha geçerli bir delil yoksa teori olarak adlandırılır. Teoriler hipotezlere göre daha güçlü deneysel desteğe sahiptirler (Çepni ve diğ., 2008). Bilimsel Yöntemler Bilimsel yöntem belli bir amaca erişmek için belli bir düzene göre, bilimsel ilkelerine bağlı olarak, belli etkinlikleri önceden belirleyen kurallar bütünü olarak ifade edilmektedir. Bilimsel yöntem; problemi belirleme, veri toplama ve hipotezleri test etmek için kullanılan sistematik yolu açıklamaktadır. Araştırma için bilimsel metot gerekir ancak tek başına bilimsel yöntemi bilmek araştırma yapmaya yetmeyecektir (Arlı ve Nazik, 2004).
© Copyright 2024 Paperzz
