30.09.2014 N ULAŞIM YOLLARINA AİT TANIMLAR i İn ğd e ş To aa Ü pr t M niv e ak üh rs İş e it le nd es ri is i De liğ rs i B ö N lü ot m la ü rı Geçki: Karayolu, demiryolu gibi ulaştıma yapılarının, yuvarlanma yüzeylerinin ortasından geçtiği varsayılan eksen çizgisinin harita ya da arazideki izdüşümüdür. Topografik harita üzerindeki izdüşüm tasarımlama, arazi üzerindeki izdüşüm yapım aşamasında söz konusudur. Geçkinin arazide belirlenmesi: Kazık Çakma Harita üzerinde belirlenen noktaların arazi üzerine aktarılması, kazık çakma işlemi ile gerçekleştirilir. Kazıklar, daire ve kare kesitlidir. (Aliymanda 30 metrede, kurbada 20 metrede bir çakılır) Eksen kazığına 25 cm uzaklıkta ve kilometre artış yönüne göre sağ tarafta yazı kazığı çakılır. Kazığın eksene bakan yüzüne başlangıca uzaklığı yazılır (50+500 gibi). Ayrıca, kurba başlangıç ve son noktaları da gösterilir. 1 N 50+500 30.09.2014 m i İn ğd e ş To aa Ü pr t M niv e ak üh rs İş e it le nd es ri is i liğ DBoykesit er i s Bö N lü ot m la ü rı S1 km Yatay kurba S3 O2 O1 O3 S2 Geçki, yatay kurba ve arazi kazıklarının gösterimi Geçkinin düşey düzlem boyunca açılımından elde edilen grafiğe boykesit denir. Boykesitte: -Geçki üzerindeki noktaların kotları -Noktaların başlangıca uzaklıkları -Boyuna eğim -Kurbalar -Arazinin zemin durumu -Yer altı suyu durumu -Menfez, köprü -Diğer ulaşım yapıları ile kesişmeler gösterilir. 2 30.09.2014 N i İn ğd e ş To aa Ü pr t M niv e ak üh rs İş e it le nd es ri is i De liğ rs i B ö N lü ot m la ü rı Geçki planı ile boykesitteki bilgiler rahatlıkla karşılaştırılabilir ve birbirlerini tamamlar nitelikte olmalıdır. Boykesitte, arazinin engebe durumunu gösteren çizgiye “siyah çizgi”, bu çizgi üzerindeki kotlara da “siyah kot” denir. Yuvarlanma yüzeyi (yani toprak işinin bitmiş hali) üzerindeki kotlara “kırmızı kot”, kırmızı kotların oluşturduğu çizgiye de “kırmızı çizgi” denir. 3 30.09.2014 N i İn ğd e ş To aa Ü pr t M niv e ak üh rs İş e it le nd es ri is i De liğ rs i B ö N lü ot m la ü rı Kırmızı kot Siyah kot Siyah çizgi Kırmızı çizgi kot Arazi formasyonu Vaziyet planı Başlangıca mesafe şekil 2.2 Enkesitler Yol eksenine dik olarak yolun özel nitelikteki noktalarında alınan kesite “enkesit” denir. Her enkesitin başlangıca olan mesafesi belirtilmelidir (10+500 gibi). Eksendeki kot farkı, dolgu veya yarma yüksekliğini gösterir. -Tamamı yarmada olan enkesite “yarma enkesiti” -Tamamı dolguda olan enkesite “dolgu enkesiti” - Bir kesimi yarmada, bir kesimi dolguda olan enkesite “karışık tip enkesit” adı verilir. 4 30.09.2014 N i İn ğd e ş To aa Ü pr t M niv e ak üh rs İş e it le nd es ri is i De liğ rs i B ö N lü ot m la ü rı Yarma enkesitlerinde, şev çizgisi ile arazi çizgisinin kesişim noktasına “kret noktası” denir. Planda, kret noktalarının geometrik yeri ise “kret çizgisi” ni oluşturur. Yol üstyapısının inşa edilmeye başlanacağı, toprak işi bitmiş haldeki yüzeye “tesviye yüzeyi” veya “tesviye platformu” adı verilir. Yarma enkesiti Arazi çizgisi Kret noktası h: yarma yüksekliği Kret noktası Tesviye yüzeyi Şev çizgisi α Şev çizgisi Tg α=1/n Enkesit ekseni Şekil 2.3 5 30.09.2014 N i İn ğd e ş To aa Ü pr t M niv e ak üh rs İş e it le nd es ri is i De liğ rs i B ö N lü ot m la ü rı Dolgu şevlerinde, şev çizgisi ile arazi çizgisinin kesişim noktasına “etek noktası” denir. Planda, etek noktalarının geometrik yeri ise “etek çizgisi” ni oluşturur. Şev çizgisi (tgα=1/n) platform h: dolgu yüksekliği Etek noktası α Etek noktası Şekil 2.4 Dolgu enkesiti Kret noktası Şev çizgisi (tgα1=1/n1) α1 Şev çizgisi (tgα2=1/n2) α2 Etek noktası Şekil 2.5 Karışık tip enkesit 6 30.09.2014 N Kafa Hendeği ve Kavalye i İn ğd e ş To aa Ü pr t M niv e ak üh rs İş e it le nd es ri is i De liğ rs i B ö N lü ot m la ü rı Yarmanın kret çizgisinin ötesindeki arazi yarmaya doğru eğimli olabilir. Bu durumda yamaç suları yarmaya girerek şev ve platforma zarar verebilir. Yarma hendekleri: Suyu toplayıp uzaklaştırmak için kavalye şev Kafa hendeği Yarmalarda, şevleri ve platformu korumak için, kret çizgisine paralel 3-4 metre ileride yapılan hendeklere “kafa hendeği” denir. Kafa hendeği açılırken çıkarılan zemin ile sedde oluşturulur. Buna, kavalye denir. 7 30.09.2014 N Geçit Yeri, Geçit Çizgisi ve Geçit Noktası i İn ğd e ş To aa Ü pr t M niv e ak üh rs İş e it le nd es ri is i De liğ rs i B ö N lü ot m la ü rı Geçit yeri: Yol gövdesi oluşturulurken, dolgudan yarmaya veya yarmadan dolguya geçen kesimlere “geçit yeri” denir. Geçit çizgisi: Geçit yerinde, kırmızı kotlarla siyah kotların eşit olduğu noktaların geometrik yeri Geçit noktası: Platformda, geçit çizgisi ile yol ekseninin kesiştiği nokta Kret çizgisi Geçit yeri G1 Geçit çizgisi G Geçit noktası G2 Kret çizgisi Etek çizgisi Siyah çizgi k h Kırmızı çizgi Geçit noktası Geçit yeri, geçit çizgisi ve geçit noktası 8 30.09.2014 N Altyapı, Üstyapı i İn ğd e ş To aa Ü pr t M niv e ak üh rs İş e it le nd es ri is i De liğ rs i B ö N lü ot m la ü rı • Altyapı: Bir ulaşım yolunda, taşıtların hareket edeceği yuvarlanma yüzeyine destek olan platformun ve tesviye yüzeyinin altında kalan toprak gövdeye “altyapı” denir. • Üstyapı: Tesviye platformunun üzerine, taşıtların hareket edebilmeleri için yapılan düzenlemelere “üstyapı” denir. banket banket üstyapı altyapı banket banket üstyapı altyapı Altyapı ve üstyapı tanımı 9 30.09.2014 N Sıfır noktası, Sıfır Poligonu i İn ğd e ş To aa Ü pr t M niv e ak üh rs İş e it le nd es ri is i De liğ rs i B ö N lü ot m la ü rı • Sıfır noktası: Bir yarma ve dolgu enkesitinde, eksenin platform çizgisini kestiği noktaya “sıfır noktası” denir. (Platform ekseni sıfır noktasından geçerse, yarma veya dolgu yüksekliği sıfır olur) • Sıfır çizgisi: Sıfır noktalarının geometrik yeri (fiziksel olarak anlamsız) • Sıfır poligonu: Tepe noktaları sıfır çizgisi üzerinde bulunan ve kenarları haritanın ölçeğine ve amaca göre belirli uzunlukta seçilen poligona denir. S (Sıfır noktası) h: dolgu yüksekliği h: yarma yüksekliği S (Sıfır noktası) Şekil 2.10 10 30.09.2014 N Eksende Yarma ve Dolgu Oluşumu i İn ğd e ş To aa Ü pr t M niv e ak üh rs İş e it le nd es ri is i De liğ rs i B ö N lü ot m la ü rı • Yarma: Sıfır poligonu kotundan daha düşük kotta arazi geçilmeye çalışılırsa, yarma, • Dolgu: Sıfır poligonu kotundan daha yüksek kotta arazi geçilmeye çalışılırsa, dolgu ortaya çıkar. Sıfır poligonu yarma dolgu yarma 200 150 dolgu 100 Yarma ve dolgunun oluşumu 50 11 30.09.2014 N Enkesitlerin Belirlenmesi i İn ğd e ş To aa Ü pr t M niv e ak üh rs İş e it le nd es ri is i De liğ rs i B ö N lü ot m la ü rı • Toprak işlerinde alan ve hacim hesabı yapabilmek için, enkesitlerin elde edilmesi gerekir. • Enkesit elemanları - Doğal zemin kesiti - Dolgu ya da yarmanın eksenden yüksekliği (boykesitten okunur) - Platform - Banketler - Enine eğimler - Şevler - Yol platformu orta noktası ve platform ekseni Ld=6 m Ld=6 m 1/n=2/3 1/n=2/3 Arazi çizgisi A 6,80 5.35 kot 3.20 Şekil 2.12 23,85 26,45 31,15 25,95 25,15 32,05 B 7.35 mesafe 12 30.09.2014 N Şev kazıklarının çakılması i İn ğd e ş To aa Ü pr t M niv e ak üh rs İş e it le nd es ri is i De liğ rs i B ö N lü ot m la ü rı • Deneme (tatonman) yöntemi • Hesap yöntemi Deneme yöntemiyle şev kazığı çakılması (Yarma Enkesitlerinde Şev Kazığı) A noktası için A noktası için (1) ve (2) den Y1 + M 1= b + h + M 0 (1) Y1= (X1 – Ly).(1/n) (2) B noktası için (X1/n) + M 1 – M 0 = (Ly/n) + b + h B noktası için (3) ve (4) den Y2 + M 2 = b + h + M 0 (3) Y2 = (X2 – Ly). (1/n) (4) (X2/n) + M – M 0= (Ly/n) + b + h Ly, b, h, X1, X2 değerleri projeden bilinen değerlerdir Eşitlikler sağlanıncaya kadar nivo okumaları devam eder, eşitliğin sağlandığı yer, şev kazığının yeridir. 13 30.09.2014 N mira M1 nivo N.G.D. M2 i İn ğd e ş To aa Ü pr t M niv e ak üh rs İş e it le nd es ri is i De liğ rs i B ö N lü ot m la ü rı B M0 A 1/n 1/n Y2 h Y1 M b k Ly Ly x2 x1 Yarmada şev kazığı Dolgu enkesitlerinde şev kazığı (tatonman yöntemi) A noktası için (1’) ve (2’) eşitliklerinden A noktası için Y1 – M 1= h – b – M 0 (1’) Y1= (X1 – Ld) . (1/n) (2’) B noktası için M0 – M1 + (X1/n) = h – b – (Ld/n) B noktası için (1’) ve (2’) eşitliklerinden Y2 – M 2 = h – b – M 0 (3’) Y2= (X2 – Ld). (1/n) (4’) M0 – M + (X2/n) = h - b + (Ld/n) Eşitlikler sağlanıncaya kadar nivo okumaları devam eder; eşitliğin sağlandığı nokta şev kazığı yeridir. 14 30.09.2014 N i İn ğd e ş To aa Ü pr t M niv e ak üh rs İş e it le nd es ri is i De liğ rs i B ö N lü ot m la ü rı M b Ld 1/n N.G.D. Y1 M1 k Ld M0 M2 Y2 h B A x1 x2 Dolguda şev kazığı Şev kazığı Yazı kazığı yol Sol 2+300 dış Y=1.27 Ld=7.10 X=9.00 Şev=2/3 25 cm Yola yönelik yüzü Dışa yönelik yüzü Şekil 2.15 15 30.09.2014 N Hesap Yöntemiyle Şev Kazığı çakılması i İn ğd e ş To aa Ü pr t M niv e ak üh rs İş e it le nd es ri is i De liğ rs i B ö N lü ot m la ü rı l = h1/(tga + tgb) X= L + l tga = 1/n (şev eğimi) tgb= m (arazi eğimi) l = (nh1)/ (1+mn) L bilindiğine göre, l saptanabilirse, şev kazığının eksene olan uzaklığı belirlenebilir. h1= h – h’ = h – Ld. M l = n.(h- Ld.m)/(1+mn) l = n.(h- Ld.m)/(1-mn) Ld 1/n 1 α n β h1 h h’ l Şekil 2.16 16