Tarih Özet – ( İslamiyetten Önceki Türk Devletleri – Osmanlı Devleti) Türk tarihinde bilinen ilk topluluk İskitlerdir. Bilinen İlk Türk kadın hükümdarı İskitlerin Hükümdarı Tomris Hatun’dur. • Hunlar, Avrupa’da devlet kurmayı başaran ilk Türk topluluğudur. • Hunlar, tarihte ilk defa bütün Türkleri bir bayrak altında toplamışlardır. • Orta Asya Türklerinin bir tek bayrak altında topladıkları ikinci dönem Göktürkler dönemidir. • Hunlar ve Avarlar, Avrupa’nın siyasal ve etnik yapısında doğrudan değişikliğe yol açmıştır. • II.Göktürk devleti; Karluk, Basmil ve Uygur Türk boylarının ayaklanması ile yıkılmışlardır. • Orhun kitabelerinin bir yüzü Göktürk alfabesi, diğer yüzü ise Çince yazılmıştır. • Orhun Kitabelerinde Çin’e karşı verilen bağımsızlık mücadelesi anlatılır. Kağan millete hesap verir. Devletin ve halkın karşılıklı olarak görevleri belirtilir. Ayrıca Türk medeniyeti ve yasaları hakkında bilgi verir. Bu nedenle Göktürklerde “sosyal devlet” anlayışı olduğu görülür. • Sanat anlayışları Manastır, Saray yapımı ve bunların iç donanımı biçiminde gelişen Türk devleti Uygurlardır. • Uygurlar, Göktürklerin yıkılmasından sonra Orta Asya’da Kutluk Bilge Kül Kağan tarafından Ötüken bölgesinde kurulmuştur. Daha sonra Karabalgasun (Ordubalıg) başkent yapılmıştır. • Sarı Uygurlar(Kansu Uygur Devleti) Çin’de yer alan Kansu bölgesinde kurulmuşlardır. Hiçbir zaman tam bağımsız olmayan Sarı Uygurlar, Moğollar tarafından yıkılmışlardır. • Turfan Uygurları günümüzde Çin’de bulunan Sincan Uygur Özerk bölgesinde yaşamaktadırlar. • Uygurlar, yazılı hukuk kuralları oluşturan ilk Türk devletidir. • Uygurlar, ciltçilik, minyatür, tezhip alanında eserler bırakan ilk Türk devletidir. • Uygurlar, Gök Tanrı inancını ilk kez terk eden Türk devletidir. • Uygurlar, Orta Asya’daki Türk devletlerinden uygarlık alanında en ileridir. • Uygurlar, İlk kez kütüphane kuran Türk devletidir. • Uygurlar, Moğolların Türkleşmesine katkı yapmışlardır. • Uygurlar, Karabalgasun Yazıtları’nı bırakmışlardır. • Türklerde ilk kez Uygurlar hukuk kurallarını yazılı hale getirmişlerdir. • Uygurların hukuk kurallarını yazılı hale getirmeleri, halkın kira, borç, alım‐satım gibi konularda sözleşme yapmaları hukuk konusunda ileri olduklarının kanıtıdır. • Avarlar (Juan Juanlar), İlk kez İstanbul’u kuşatan Türk Boyu olmuşlardır. Bir kez kendileri, bir kez de Sasanilerle birlikte kuşatmalarına rağmen sonuç alamamışlardır. • Avarlar, yaklaşık 200 yıl boyunca Orta ve Doğu Avrupa’daki Slav topluluklarını askerlik ve teşkilatlanma konusunda etkilemişlerdir. Zamanla kalabalık Slav toplulukları içerisinde asimile olmuşlardır. • Avarlar, İran’daki Sasanilerle birlikte 2 defa İstanbul’u kuşatmışlardır. (619‐629) • Peçenekler, Anadolunun Türkleşmesi sırasında Balkanlarda Bizans'la mücadele etmiş, İzmir'de büyük bir beylik kuran Çaka Bey ile ittifak yapıp İstanbul'u kuşatmışlar; fakat Bizans’ın entrikaları sonucu diğer bir Türk boyu olan Kıpçaklarla 1053 de Lavinyon savaşını yapmışlardır bu savaşın en önemli özelliği ise bir imha savaşı olmasıdır. Yani bu savaşta her iki tarafta birbirini yok etmeye çalışmıştır. Daha sonra ise Kıpçaklar Balkanlara hakim olmuşdur. • Kırgızlar, Sadece Orta Asya’da egemenlik kurmuşlardır. Orta Asya’da egemenlik kuran son Türk boyu olmuşlardır. Dünyanın en uzun destanı Manas • Hazarlar, Hz. Osman zamanında İslam ordularının kuzeye ilerleyişini durdurmuşlardır. Böylece Kafkasların ve Rus Bozkırlarının Müslümanlaşmasına engel olmuşlardır. • Hazarlar, ilk Türk‐Müslüman savaşlarını yapmışlardır. • Hazarlar, Türk boyları içinde tek tanrılı inanç sistemini benimseyen ilk boy olmuşlardır. • Hazar ülkesinde davalar; İki Müslüman, iki Hıristiyan, iki Musevi ve bir Şamanist üyeden oluşan yedi kişilik hakimler kurulu tarafından görülürdü. • Karluklar, II.Göktürk devleti tarafından yıkılmışlardır. • Karluklar, İslamiyet’i kabul eden ilk Türk boyudur. Talas savaşında Arapları destekleyerek kazanmalarını sağlamışlardır. İlk Müslüman Türk Devleti olan Karahanlıların kuruluşunda etkili olmuşlardır. • Türgişler, Uygurlardan sonra yerleşik hayata geçen ikinci Türk topluluğudur. Müslümanlara karşı en çok onlar direnmiş ve İslamiyet’in Orta Asya’da yayılmasına engel olmuşlardır. • Kendi adına para bastıran ilk Türgiş hükümdarı Bağa Tarkan’dır. • Tuna Bulgarları, Tuna Nehri çevresinde kurulmuşlardır ve İstanbul’u kuşatmışlardır. Daha sonra Hıristiyanlığı benimseyerek milli benliklerini kaybetmişlerdir. • İtil (Volga) Bulgarları, İtil Nehri çevresinde kurulmuşlardır. X.yy.da İslamiyeti kabul etmişlerdir. Altınordu devleti tarafından yıkılmışlardır. • Kumanlar (Kıpçaklar), Karahitayların baskısı sonucu batıya göç etmişlerdir. Doğu Avrupa’ya yerleşerek Ruslarla mücadele etmişlerdir. • Sibirler (Sabirler), önceleri Asya Hun devletine bağlı olarak yaşarken Avarlar’ın baskısı sonucu Doğu Avrupa’ya yerleşmişlerdir. Bizanslılar ve Sasanilerle mücadele etmişlerdir. Bugün Asya’nın kuzeyindeki topraklar için kullanılan Sibirya adı Sabirlerden gelmektedir. • Tarihte bilinen büyük Türk devletleri Oğuzlar tarafından kurulmuştur. • Türk boyları içerisinde en aktif ve en etkili boy Oğuzlardır. • Oğuzlar (Uzlar), En kalabalık Türk boyudurlar. 24 boy. Devlet kurma yetenekleri en gelişmiş Türk boyu olan Oğuzlar; Selçuklular ve Osmanlılar gibi önemli devletlerin • • 1 www.soruyurdu.com kuruluşunu sağlamışlardır. Ayrıca Malazgirt Savaşı’nda Bizans ordusunda Peçenekler ile birlikte paralı askerlik yaparken Selçuklu ordusuna katılarak kazanmalarını sağlamışlardır. Kumanlar (Kıpçaklar) ile yapmış oldukları mücadeleler Dede Korkut Hikayeleri’nin konusu olmuştur. • Oğuzların yerleşik yaşama geçmelerini sağlayan en önemli etken İslamiyet’i kabul etmeleridir. • İslamiyet öncesi Türk hükümdar unvanları: Kağan, Han, Hakan, Şanyü, İdikut, İlteber. • İslamiyet öncesinde, hükümdar töre adı verilen geleneklere dayalı yazısız hukuk kurallarına uymak koşulu ile ülkeyi yönetebilirdi. Yani hükümdar asla sınırsız bir yetkiye sahip değildi. • Devlet ikili yönetim anlayışı ile sağ‐sol, doğu‐batı, kuzey‐güney gibi bölümlere ayrılarak idare edilirdi. Kağan kutsal sayılan Doğu’da oturur diğer tarafta Yabgu unvanlı yönetici bulunurdu. • Devlet yönetiminde hükümdarın en büyük yardımcısı Vezir idi. • Örgin: Taht • Otağ: Hükümdar çadırı • Tuğ: Sancak • Buyruk: Bakan • Agılıg: Hazine görevlisi • İç buyruk: Saray işleriyle ilgili bakan • Tangaç: Damgacı • Subaşı: Ordu komutanı • Şad: Hükümdarın büyük oğlu • Katun (Hatun): Hükümdar eşi • Toygun: Toy ve kurultaya katılma hakkına sahip olanlara verilen ad. • Tarkan, apa: Saray görevlisi • Tekin: Hükümdarın erkek çocukları • Bitigci: Katip • Yargucı: Tercüman, elçi, yargıç • Türklerin Orta Asya’da yaşadıkları bölgelerin doğal sınırlarla korunmuş olmaması ve dış tehditlerin sürekli olarak var olması askerlik alanında güçlenmelerine neden olmuştur. • Eski Türkler öldükten sonra yaşama inanırlardı. Bu yüzden ölenler kişisel eşyaları ile birlikte Kurgan denilen anıt mezarlara gömülürlerdi. MÖ VII.yy.a ait olan Kazakistan’da Alma Ata yakınlarında Isık Gölü civarında bulunan Esik Kurganı oldukça önemlidir. Büyük ölçüde İskitlere ait olduğu kabul edilen Kurgan’da çok sayıda altın eşya, seramik kaplar, tahta kaşıklar, gümüş kupa ve gümüş çanaklar çıkarılmıştır. Bu eşyalar içerisinde en önemlisi Altın Adam dır. • Ayrıca Altay dağlarında bulunan Hunlara ait olduğu varsayılan Pazırık Kurganı da önemlidir. Bu Kurgan’da dünyanın en eski halısı olarak kabul edilen Pazırık Halısı çıkarılmıştır. Dokuma sanatının şaheseri olarak kabul edilmiştir. • Türklerde yazı kültürünün geç başlaması nedeni ile Türk tarihine ait ilk bilgilere Çin, İran, Bizans, Rus ve Arap kaynaklarında rastlanmaktadır. • Temeli İslamiyet Öncesi Döneme Dayanan Sanat Dalları: Mimari, Resim, Müzik, Heykel, Minyatür, Tezhip, Fresk, Vitray, Duvar Resmi, Ciltçilik, Dokuma sanatı, Maden sanatı • Türklerde Uygurlarla Birlikte Görülen Gelişmeler: Yazılı hukuk, mimari, Tarım, Fresk, Duvar resmi, Tezhip, Kağıt ve Matbaa, Minyatür, Ciltçilik, Vitray • Türklerin Yerleşik Yaşama Geçmesinin Kanıtları: Tarım, Mimari, Sulama kanalları, Duvar resmi, Fresk, Vitray • Tezhip: Kitap süsleme sanatıdır. • Minyatür: Kitap sayfalarının alt, üst ve kenar boşluklarına çizilen perspektiften uzak küçük resimlerdir. • Fresk (Fresko): Duvara sürülen yaş alçı sıva üzerine yapılan süsleme sanatıdır. • Vitray: Renkli cam parçalarının birleştirilmesi ile oluşturulan süsleme sanatıdır. • Göçebe yaşam bilimsel ve kültürel gelişmelere engel değildir. Ayrıca devletlerin kısa ömürlü olmasına da sebep sayılmaz. • Sanat ve ticaret göçebe yaşamda da faaliyet sahası içerisindedir. • 1040’da Doğu ve Batı olmak üzere ikiye ayrılan Karahanlıların Doğu koluna Karahitaylar; Batı koluna ise Selçuklular ve Harzemşahlar son vermiştir. (1212) • Karahanlılar; Buhara, Kaşgar, Semerkant, Talas, Fergana gibi şehirleri ilim ve kültür merkezi haline getirmiştir. • Divan‐ı Lügat‐it Türk, Araplara Türkçe öğretmek amacıyla yazılmıştır. • İhşidler (Akşitler), İslamiyet’in kutsal yeri olan Hicaz’ı egemenlik altına alan ilk Türk devleti olmuşlardır. Fatimiler tarafından yıkılmıştır. • Büyük Selçuklu Devleti, Oğuzların Üçoklar kolunun Kınık boyundandrlar. • Dandanakan Savaşı (1040): Tuğrul ve Çağrı Beylerin Gaznelilere karşı kazandığı savaştır. Bu savaşın sebebi; Selçukluların Gaznelilere ait Horasan bölgesine yerleşerek yurt edinmek istemeleridir. • Selçuklular, Çağrı Bey’in 1018 yıllarında Anadolu’ya yaptığı keşif akınları ile Anadolu’yu tanıma imkanı bulmuş devletin kuruluşundan sonra ise yurt edinme amaçlı fetihlere girişmiştir. Bu amaca yönelik ilk büyük savaş Pasinler Savaşıdır. • Pasinler Savaşı (1048): Selçukluların Bizans’a ve onlara bağlı Gürcülere karşı kazandığı ilk büyük savaştır. • Halifenin siyasi yetkilerini Tuğrul Bey’e vermesi ile ilk kez din ve devlet işleri birbirinden ayrılmıştır. • Alparslan, Kafkas ve Gürcistan yöresine seferler düzenlemiş; Kars ve Ani kaleleri alınmıştır. Tarih Özet – ( İslamiyetten Önceki Türk Devletleri – Osmanlı Devleti) Malazgirt Savaşı (1071): Türkiye Tarihi başlamış ve Anadolu’nun kapısı Türklere açılmıştır. • Katvan Savaşı (1141): B.Selçuklu, Moğollara yenilerek yıkılma sürecine girmiş ve 1157 yılında Sultan Sencer’in ölümüyle yıkılmıştır. • Selçukluların Yıkılması ile Ortaya Çıkan Devletler: İran‐Horasan Selçukluları, Suriye Selçukluları, Kirman Selçukluları, Anadolu Selçukluları. • Selçukluların Yıkılması ile Ortaya Çıkan Atabeylikler: Şam’da Böriler, Musul’da Zengiler, Fars’ta Salgurlular, Azerbaycan’da İl‐Denizliler, Erbil’de Beg‐Teginoğulları. • Büyük Selçuklular’da İslamiyet öncesi dönemde görülen ülkeyi yönetme yetkisinin tanrı tarafından verilmesi (Kut Anlayışı) devam etmiştir. • Büyük Selçuklular devlet teşkilatını oluştururken Abbasileri ve Gaznelileri örnek almışlardır. Hükümdarlar halife tarafından onaylanır ve adına hutbe okutulurdu. Buna da Menşur denirdi. • Türk İslam devletlerinde hükümdarlık ve bağımsızlık sembolleri: • Hutbe okutmak, Para bastırmak (sikke), Taht, Bayrak (alem), Hilat (giysi), Asa, Çetr (saltanat şemsiyesi), Nevbet (büyük davul), Tuğ, Tuğra • Selçuklular, ülkeyi eyaletlere ayırarak yönetmişlerdir. • Melik: Büyük eyaletlerin başına Melik adı verilen aile mensupları Atabeylerle birlikte tayin edilirdi. • Şıhne (Şahne): Askeri valiler • Amid: Sivil valiler • Muhtesip: Belediye işlerinden sorumlu • Amiller: Şehir ve kasabaların mali işlerinden sorumlu • Subası: Şehirlerin güvenlik ve asayişinden sorumlu • Bistegani: Masrafları devlet tarafından karşılanan orduya denir. 3 ayda bir maaş verilirdi. • İkta sistemi ilk kez Hz. Ömer zamanında uygulanmıştır. • Guleman‐ı Saray (Guleman‐ı Hassa) ordusu: Osmanlılarda Kapıkulu Ordusuna örnek olmuştur. • İkta Ordusu (Elayet ord, .Sipahi ord.), Osmanlılarda Tımarlı Sipahi ordusuna örnek olmuştur. • Atabey’in Osmanlılarda karşılığı Lala. • Selçuklularda, Divan işleri Büyük Divanda (Divan‐ı Saltanat) görüşülürdü. Divanda sultan ve vezirden başka Müşrif, Müstevfi ve Ariz adı verilen görevliler de yer alırdı. • İkta Arazi, Osmanlılarda Dirlik Sistemine (Tımar Sistemine) örnek olmuştur. • Selçuklularda bilim dili Arapça, resmi yazışma dili Farsça, gündelik konuşma dili ise Türkçe olmuştur. • Vezir Nizamülmülk, Bağdat’da Nizamiye Medresesi açmıştır. Ayrıca Siyasetname adlı eseri ile hükümdarlara devlet yönetimi ile ilgili bilgiler vermiştir. • Türkler tarih boyunca 12 Hayvanlı Türk takvimi, Takvim‐i Celali, Hicri Takvim, Rumi Takvim ve Miladi Takvim kullanmışlardır. 2 www.soruyurdu.com • Türk‐İslam Dünyasında Yetişen Bazı Bilim Adamları Matematik, Fizik, • Pozitif bilimler onunla başlamış. astronomi, mantık, • Bilimleri ilk kez sınıflandırmış. psikoloji, siyaset • Batıda Alfarabius adı ile tanınmış. alanında eserler • Eserleri Latinceye tercüme edilmiş. • Aristo mantığını en iyi yorumladığı için vermiş İkinci Öğretmen (Muallim‐i Sani) lakabını almış. Biruni Astronomi, • Enlem ve boylamları hesaplamış. (973‐1051) matematik, • Coğrafyanın Türk‐İslam Dünyasında coğrafya, felsefe bilim haline gelmesine hizmet etmiş. İbni Sina Tıp, Felsefe • Batıda Avicenna adı ile tanınmıştır. (982‐1037) • Kanun adlı tıp kitabı Batı dillerine çevrilerek üniversitelerde okutulmuştur. • Hipokrat’tan sonra tıbbın ikinci babası olarak kabul edilmiş ve Tıbbın Hükümdarı diye anılmıştır. Harezmi Matematik, Matematikte sıfır rakamı ilk kez Harezmi (788‐850) Astronomi ve tarafından kullanılmıştır. coğrafya Uluğ Bey Astronomi, • Aynı zamanda önemli bir devlet (1394‐1449) Matematik adamıdır. Timur’un torunudur. • Heyet cetveli ile yıldızların fihristini yapmıştır. • En önemli eseri, Uluğ Bey Zeyci’dir. (Zeyic, yıldızların konum ve hareketlerini gösteren cetveldir.) İbni Rüşt Felsefe, Tıp, • Pozitif bilime çok önem vermiş. (1126‐1198) Astronomi • Rönesansın doğmasında etkili olmuş. • Skolastik düşünceyi sarsmıştır. Er Razi Kimyager • Sülfirik Asidi bulmuştur. (1149‐1210) Farabi (870‐950) • İlk Türk‐İslam devletlerinde en fazla gelişme gösteren güzel sanat dalı mimaridir. Karahanlılar Tolunoğulları Gazneliler Büyük Selçuklu Devleti Bazı Türk‐İslam Devletlerinde Önemli Mimari Eserler Ayşe Bibi Türbesi Tolunoğlu Camii Zafer Kuleleri, Mahmut Bendi Mescid‐i Cuma, Gülpayagan Camii, Zavere Camii, Diyarbakır Ulu Cami, Mescid‐i Cami (Kazvin), Nizamiye Medresesi. Kümbed‐i Ali, Cihil Duhteran, Herrekan Kümbetleri, Demavent Kümbetleri, Kübet‐i Surh. Sultan Sencer Türbesi, Tuğrul Bey Türbesi, Hoca Ahmet Yesevi Türbesi, İmam‐ı Gazali Türbesi. Kervansarayların ilk örnekleri Karahanlılar tarafından yaptırılan Ribat’lardı. Ribat, sınır boylarına yaptırılan kalelere denirdi. Daha sonra bu kaleler kervanların barınma yeri olarak hizmet vermiş ve kervansaraylara örnek olmuştur. • Hıttin (Hattin Savaşı (1187): Eyyubiler, 1.Haçlı seferleri sırasında Fatimiler tarafından kaybedilen Kudüs’ü geri almışlardır. 3. ve daha sonraki Haçlı seferlerine neden olmuşlardır. • Eyyubiler, 1250 yılında Kölemen ordu komutanlarından Aybey tarafından yıkılarak yerine Memlükler Devleti kurulmuştur. • Memlükler’in kurucusu İzzeddin Aybey’dir. Veraset sistemleri diğer Türk devletlerinden farkldır. • Ayn Calut Savaşı (1240): Memlükler, Moğolları bu savaşta mağlup ederek Avrupa’nın ileride bir Moğol istilası altına girmesini önlemişlerdir. • Memlüklerin, Mısır’da önemli mimari eserlerinden bazıları: Sultan Kayıtbay Camii, Sultan Hasan Camii ve Sultan Kalavun Camiidir. • Memlükler(Kölemenler), 1517 yılında Osmanlı Padişahı Yavuz Sultan Selim tarafından yıkılmışlardır (Ridaniye Savaşı). • Mısır’da kurulan Türk devletlerinden Tolunoğulları, Akşitler, Eyyubiler, Memlükler’in yanı sıra Osmanlılar da Mısır’da egemen olmuşlardır. • Babürler (1504‐1858): Hindistan’da Timur’un torunlarından Babür Şah tarafından kurulmuştur. Hindistan’da siyasi birliği ilk kez sağlayan devlet olmuşlardır. Ayrıca bu dönemde dünyanın yedi harikasından Tac Mahal yapılmıştır. • Babür hükümdarı Şah Cihan 'ın ölen eşi Mümtaz Mahal için yaptırdığı bu anıt mezarın yapımında İstanbul'dan gönderilen Osmanlı mimarları Mehmet İsa Efendi, İsmail Efendi ve Hattat Settar Efendi de çalışmıştır. • Halen devam etmekte olan Türkiye Tarihi 5 döneme ayrılmaktadır. 1. İlk Anadolu Türk Beylikleri dönemi 2. Anadolu Selçuklu Devleti 3. Anadolu Türk Beylikleri Dönemi 4. Osmanlı İmparatorluğu Dönemi 5. Türkiye Cumhuriyeti Dönemi • Danişmendoğulları, Anadolu’da ilk medrese (Yağıbasan Medresesi) açan ve ilk para bastıran beyliktir. • Artukoğulları, 3 kol halinde gelişmişlerdir. (Hasankeyf (Hısn‐ı Keyfa) kolu, Mardin Kolu, Harput Kolu. • Artuklulara ait eserler: Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde bulunan Hasankeyf Köprüsü, Malabadi Köprüsü, Haburman Köprüsü, Deve Geçidi Köprüsü, Dunaysu, Köprüsü ve Ambarçay Köprüsü Artuklulara aittir. • Bu beyliklerin yanı sıra Anadolu’da kurulan beylikler; • Sökmenoğulları (Ahlat ve Van Gölü), • Dilmaçoğulları (Bitlis) • Çubukoğulları (Harput) • Yınaloğulları (Diyarbakır) • Tanrıvermişoğulları (Efes) • Konya, hem A.Selçukluların hem de Karamanoğulları beyliğinin başkenti olmuştur. • Miryokefalon Savaşı (1176): II.Kılıçarslan Dönemi’nde Bizans mağlup edilerek Anadolu kesin ve ebedi olarak bir Türk yurdu olmuştur. • A.Selçuklu zamanında, Antalya, Alanya, Sinop Limanları ve Karadeniz'in kuzeyinde yer alan Suğdak ticaret merkezi alınarak denizcilik ve ticarette önemli gelişmeler sağlanmıştır. • Yassıçemen Savaşı (1230): A.Selçuklu, Harzemşahlar Devleti’ne son vermiştir. • Kösedağ Savaşı (1243): 1240 yılında çıkan Baba İshak isyanından sonra Moğol istilası başlamış. A.Selçuklu, Moğollar ile yaptığı savaşı kaybetmiş. 1308 yılında Sultan II.Mesut’un ölümü ile A.Selçuklu yıkılmış. • Kösedağ Savaşı’ndan sonra Anadolu’da siyasi birlik bozulmuş, Beylikler Dönemi denilen dönem başlamıştır. • A.SELÇUKLU DEVLETİNİN DAĞILMASIYLA KURULAN BEYLİKLER • Aydınoğulları, Aydın, İzmir ve çevresinde kurulmuştur. Denizcilik alanında en ileri giden beylik olmuşlardır. • Karesioğulları, Balıkesir, Çanakkale ve çevresinde kurulmuştur. Aynı zamanda denizci olan Karesioğulları, Osmanlıların yıktığı ilk beyliktir. • Saruhanoğulları, Manisa ve çevresinde kurulmuş denizci bir beyliktir. • Candaroğulları (İsfendiyaroğulları), Kastamonu ve Sinop çevresinde kurulmuş denizci bir beyliktir. • Menteşeoğulları, Muğla ve çevresinde kurulmuş denizci bir beyliktir. • Hamitoğulları, Eğirdir ve Antalya çevresinde kurulmuş denizci bir beyliktir. • Germiyanoğulları, Kütahya ve çevresinde kurulmuştur. Tarih Özet – ( İslamiyetten Önceki Türk Devletleri – Osmanlı Devleti) Eşrefoğulları, Beyşehir ve çevresinde kurulmuştur. Sahipataoğulları, Afyon ve çevresinde kurulmuştur. • İnançoğulları, Denizli ve çevresinde kurulmuştur. • Ramazanoğulları, Adana ve çevresinde kurulmuştur. • Osmanoğulları, Söğüt, Domaniç ve çevresinde kurulmuştur. • Eretna Beyliği, Sivas merkez olmak üzere, Orta Anadolu’da kurulmuştur. • Kadı Burhaneddin Beyliği, Eretna beyliğinin yerine kurulmuştur. • Karamanoğulları, Konya ve Karaman yöresinde kurulmuştur. Kendilerini Selçukluların Anadolu’daki tek varisi gördüklerinden Osmanlılarla en fazla mücadele eden beylik olmuştur. ilk defa Anadolu’da Türkçe’yi resmi dil olarak kullanmıştır. • A.Selçuklu Devleti’nde de önemli devlet işlerinin görüşüldüğü “Büyük Divan (Divan‐ı Saltanat)” ve diğer divanlar bulunurdu. • Büyük Divan: Çoğunlukla vezir, ara sıra hükümdar başkanlık ederdi. İnşa, Arz ,İşraf, İstifa divanlarının başkanlarıyla pervane gibi görevliler Büyük Divan’ın üyeleriydi. Üyelerin dışında divanda katipler ve tercümanlar bulunurdu. Devlet işleriyle ilgili alınan kararlar divan defterine yazılırdı. Divanın güvenliğini Emir‐i Şemşir denilen kişiler sağlardı. Büyük divan yaptığı işlerle günümüzde bakanlar kuruluna benzerdi. • Niyabet‐i Saltanat: Hükümdarın yokluğunda devlet işlerini yürüten divan. • Anadolu Selçuklularında ülke vilayetlere ayrılmıştır. 1. Meliklerin yönettiği vilayetler: Hükümdara bağlı idi. Meliklerin yanında tecrübeli devlet adamları olan Atabeyler görev yapardı. 2. Merkeze bağlı vilayetler: Başında Subaşılar bulunurdu. 3. Sınırında bulunan vilayetler (Uç beylikler): Başında Uç beyi ve Valiler görev yapardı. Sınırları korumakla görevliydiler. Gaza ve cihad anlayışı ile yarı bağımsız şekilde idare edilirlerdi. A.Selçuklu devletinin zayıflaması ile uç beylikler bağımsızlıklarını kazanmışlardır. Muhtesip: A.Selçuklularda belediye işlerine bakardı. Şıhne: A.Selçuklularında önemli şehir merkezlerinde bulunan askeri valilerdir. Bunlar güvenlik ve zabıta işlerine bakarlardı. Mirliva: Hükümdarın temsilcilerinden biri. Siyasi otoriteyi sağlamakla görevliydi. Kadılar: Hükümdarın temsilcilerinden diğeri. Yargı işlerine bakardı. Hazine‐i Amire: Devletin bütün gelirlerinin konulduğu devlet hazinesidir. Hazine‐i Hassa: Hükümdarın kendine ait olan iç hazinedir. Loncalar: Günümüzün Esnaf ve Sanatkarlar Cemiyetine benzer. Darüşşifalar: A.Selçuklularında hastaların tedavisi için yapılmıştır. İlki Gevher Nesibe Şifahanesi Kayseri’de kurulmuş. • İlk Türk donanması Çaka Bey tarafından kuruldu (1081). • A.Selçuklu devletinde resmi yazışma dili ve edebiyat dili Farsça, bilim dili ve eğitim dili Arapça, Halkın konuşma dili ise Türkçe’dir. • Halk Edebiyatı: Kırşehirli Şeyh Ahmet Gülşehri, Aşık Paşa • Tasavvuf Edebiyatı: Mevlana Celaleddin Rumi, Ahmet Fakih, Şeyyad Hamza • Halk Tasavvufu (Milli Tasavvuf): Yunus Emre (eserleri: Divan, Risaletü’n Nushiyye) • Divan Edebiyatı: Hoca Dehhani, Germiyanlı Ahmedi • Tıp: Hacı Paşa • Tarih: İbn‐i Bibi, Kerimüddin Aksarayi, Ravendi • Felsefe, Fizik: Abdüllatif • Sanat alanında mimari oldukça ileridir. • Mimari eserlerin süslemesinde: Ahşap, alçı, çini, taş, mermer • Süslemede: Geometrik şekiller, yazılar, bitki motifleri, hayvan figürleri, nadiren insan figürleri. (A.Selçuklu’da). • Selçuklular çok sayıda camii, mescid, medrese, kümbet ve türbe, kale, köprü, darüşşifa, kervansaray ve külliye inşa etmiştir. Ayrıca halıcılık, minyatür, hat, tezhip ve ciltçilik dalları da büyük gelişme göstermiştir. A.Selçuklu Dönemi’ne ait Bazı Önemli Medreseler Konya Sultaniye, Altun Aba, Sırçalı, İnce Minareli, Karatay ve Atabekiyye Medreseleri Sivas Çifte Minareli, Gök ve Buruciye Medreseleri Kayseri Huant Hatun ve Sahibiye Medreseleri Kırşehir Cacaoğulları (Cacabey) Medresesi Tokat Gök Medrese Antalya Ertokuş Medresesi Erzurum Çifte Minareli Medrese • • A.Selçuklu Dönemi’ne ait Bazı Önemli Darüşşifalar Konya Alaeddin Keykubat Darüşşifası Sivas I.İzzettin Keykavus Darüşşifası Çankırı Atabey Feruh Darüşşifası Divriği Turan Melek Darüşşifası Amasya Torumtay Darüşşifası Tokat Muinüddin Pervane Darüşşifası Kastamonu Pervaneoğlu Ali Darüşşifası Kayseri Gevher Nesibe Darüşşifası • Gevher Nesibe Darüşşifası, aynı zamanda top okulu özelliği taşıması açısından bir ilktir. A.Selçuklu Dönemi’ne ait Bazı Önemli Camiler Konya Alaeddin Camii Niğde Alaeddin Camii 3 www.soruyurdu.com Malatya Sivas Afyon Amasya Ulu Camii Ulu Camii Ulu Camii Burmalı Minare Camii A.Selçuklu Dönemi’ne ait Bazı Önemli Külliyeler Kayseri Hunad Hatun Külliyesi, Hacı Kılıç Külliyesi Konya Sahip Ata Külliyesi Sivas Divriği Külliyesi A.Selçuklu Dönemi’ne ait Bazı Önemli Saraylar Konya Kubadabad Sarayı, Sultan Kılıçarslan Sarayı Kayseri Saltanat Sarayı, Keykubadiye Sarayı A.Selçuklu Dönemi’ne ait Bazı Önemli Kümbet ve Türbeler Konya Mevlana Türbesi, Karatay Türbesi Kayseri Döner Kümbet, Çifte Medrese Kümbeti Sivas I.Keykavus Kümbeti A.Selçuklu Dönemi’ne ait Bazı Önemli Han ve Kervansaraylar Kayseri Alay Han (Aksaray yolu üzerinde) Konya Sultan Hanı (Aksaray yolu üzerinde) Antalya Alara Han (Alanya yolu üzerinde), İncir Han (Burdur yolu üzerinde), Susuz Han (Burdur yolu üzerinde), Evdir Han (Isparta yolu üzerinde). Denizli Çardak Han (Afyon yolu üzerinde) • Kut: B.Selçuklular, Karahanlılar, Gazneliler Kut anlayışını aynen sürdürmüşler, ancak Memlüklerde hükümdar olmak için hükümdar soyundan gelme kuralına bağlı kalınmamıştır. • Monarşik anlayış: İlk Müslüman Türk devletlerinde kanun yapma yetkisinin hükümdara ait olması. • Teokratik anlayış: kanunların dine uygun olması. Çünkü teokrasi dine dayalı yönetim biçimidir. • İlk kez halifenin siyasal yetkisini elinden alan devlet Büyük Selçuklulardır. • İznik, hem A.Selçuklu, hem de Osmanlı Devleti’ne başkentlik yapmıştır.
© Copyright 2024 Paperzz
