Raporu indirmek için lütfen tıklayın.

HAYATA DESTEK
SUPPORT TO LIFE
www.hayatadestek.org
DURUM RAPORU
Türkiye’deki Ezidi Sığınmacılar, 16 Ekim 2014
DURUM ÖZETİ
Ağustos 2014 başında Irak’ın Sinjar bölgesine IŞİD tarafından yapılan saldırı sonucunda on binlerce
Ezidi bölgeyi terk ederek, su ve gıdaya erişimin olmadığı dağlık bölgelere sığındı. Dağlık bölgelere
sığınanlardan yaklaşık 350 bini Kuzey Irak’ın Duhok ve Zakho bölgesine kaçarken yaklaşık 120 bini
de Suriye sınırını geçti. Ancak binlercesi Sinjar dağında öldürüldü, kimileri kaçış yolculukları
sırasında açlık ve susuzluk sebebiyle kimileri de uzun yürüyüşe dayanamayarak hayatını kaybetti ve
bir çok aile dağılmak zorunda kaldı.
Eylül ayı içerisinde Türkiye’deki Ezidi nüfusu 30 bin kişiye ulaştı. Zaman içerisinde bu nüfusun bir
kısmı kaybettiklerini akrabalarını bulmak gibi çeşitli nedenlerle Türkiye’den ayrılarak Kuzey Irak’ın
Zakho bölgesine geri döndü. Her ne kadar Sinjar bölgesindeki durum biraz düzelmiş olsa da,
çatışmalar ve IŞİD’ın bölgedeki varlığı halen daha devam ediyor.
Ekim 2014 itibariyle Türkiye’nin Güneydoğu Anadolu bölgesinin farklı yerlerine sığınmış durumda
binlerce Ezidi bulunuyor. Bir çoğu, bölgedeki belediyeler tarafından kurulan kamplara, diğer bir kısmı
da köylerde ya da Güneydoğu Anadolu bölgesinin şehir merkezlerindeki inşaat alanlarına, lojmanlara,
terkedilmiş boş binalara yerleştirilmiş durumdalar. Az sayıda Ezidi ise, Mardin’in Midyat ilçesinde, bir
süre önce büyük gruplar halinde Türkiye’ye kaçmış olan Süryaniler için kurulmuş olan AFAD kampın
da bulunuyor.
METODOLOJİ
Hayata Destek Derneği (HDD) ekibi, Ağustos ayında bölgede yaptığı ilk saha değerlendirme çalışması
sonrasında, Ekim ayı başında durum tespiti yapmak ve Ezidilerin ihtiyaçları hakkında bilgi toplamak
amacıyla bölgeyi yeniden ziyaret etti. HDD, Ezidiler için oluşturulan sivil işbirliği inisiyatifi ile temasa
geçti. Sahadaki yerel aktörler ile gerçekleştirilen bir dizi toplantı sonrasında, Diyarbakır Büyükşehir
Belediye Başkanı, Güneydoğu Anadolu Belediyeler Birliği (GABB) temsilcileri ve Sarmaşık Derneği ile
toplantılar yapıldı. Diyarbakır’da bulunan iki çadır kampı ziyaret edildi ve çadırların kalitesi, kamp
düzeni, temizlik ve hijyen koşulları yerinde incelendi. HDD değerlendirme ekibi, Ezidi sığınmacı
aileler ile temas kurdu ve durumla ilgili onlardan detaylı bilgi aldı.
Bu rapor, HDD’nin Diyarbakır değerlendirme ziyareti sırasında doğrudan GABB’dan, kamp
yöneticilerinden ve Ezidi sığınmacılardan elde edilen bilgileri ve HDD ekibinin yapmış olduğu
gözlemleri içermektedir.
ETKİLENMİŞ TOPLULUĞUN PROFİLİ
Her ne kadar Ezidi nufusu Türkiye’ye girdikten sonra yer değiştirmeye devam ediyor olsa da, GABB ve
yerel koordinasyon komiteleri, bu gruba ilişkin demografik verileri derlemeyi sürdürüyor. 16 Ekim
2014 tarihi itibariyle GABB’tan bilgilere göre, il bazında Ezidilerin demografik dağılımları şu
şekildedir:
1
İl/İlçe
Sığınmacı Sayısı
Diyarbakır
Batman
Mardin
Şırnak
Siirt
Şanlıurfa-Viranşehir
Midyat (AFAD camp)
TOTAL
5,652
2,525
646
5,907
1,195
1,242
2,840
20,007
0-4
Lokasyon
5-11
12-17
18-59
60+
Toplam
E
K
E
K
E
K
E
K
E
K
Şırnak
478
174
80
332
64
425
426
189
85
339
96
380
590
260
110
293
105
607
571
237
105
302
151
639
498
249
112
338
104
696
506
206
100
360
156
687
1105
579
278
624
243
934
1187
557
250
605
295
1222
136
32
40
148
16
126
155
42
35
145
12
191
5,652
2,525
1,195
3,486
1,242
5,907
Total
1,553
1,515
1,965
2,005
1,997
2,015
3,763
4,116
498
580
20,007
Diyarbakır
Batman
Siirt
Mardin
Viranşehir
Tabloda belirtildiği üzere, Ezidi sığınmacı nüfusunun %55’i 17 yaşın altındaki çocuklardan
oluşurken, yetişkin nufusun %52’sini kadınlar oluşturuyor. Ayrıca hamile, yeni doğum yapmış
kadınların, engelli ya da kronik rahatsızlığı bulunan bireylerin de kayıtları çoğu yerel belediye
tarafından tutuluyor.
Bölgedeki ilgili belediyeler, yaklaşık iki aydır Türkiye’de bulunan ve sayıları 20.007 olan Ezidilerin
çok azının yetkililer tarafından kayıt altına alındığını belirtiyorlar. İlgili birimlerce bazı kamplarda
henüz başlatılan kayıt alma işlemlerinin uzun sürmesi sebebiyle, emniyet yetkilileri tarafından
kamplar ziyaret edilerek her ziyarette 10-15 Ezidi bağlı bulundukları ildeki emniyet yabancılar şube
müdürlüğüne götürülüyor ve kayıt işlemleri orada yapılıyor.
BULGULAR
Yardım çalışmaları kapsamında yerel belediyelerden, BDP (Barış ve Demokrasi Partisi), odalar, sivil
toplum kuruluşları ve birliklerden oluşan yerel koordinasyon komiteleri, Ezidilere koordineli ve etkili
bir şekilde insani yardım sağlamak amacıyla çalışıyor. Yerel koordinasyon komiteleri, Ezidilerle
birlikte diğer sığınmacı gruplarla ilgili sayısal bilgileri ve ihtiyaçları derleyen ve bölgedeki bütün
yardım faaliyetlerini koordine eden GABB Merkezi Koordinasyonu şemsiyesi altında faaliyet gösteriyor.
Bu komitelerin ilgili il yöneticileri, AFAD Müdürlükleri ile temasa geçmelerine rağmen kendilerine
sağlanan desteğin oldukça sınırlı kaldığını belirtiyorlar. 10 sınır ilinde mevcut Suriyeli sığınmacılar
için devlet tarafından halihazırda yönetilmekte olan 22 kampın yükü düşünüldüğünde, AFAD’ın yeni
kamp alanları oluşturma konusunda oldukça isteksiz olduğu gözlemleniyor.
2
Sonuç olarak; belediyeler ve yerel koordinasyon
komiteleri, yerel sivil toplum kuruluşları ve gönüllülerin
desteğiyle Ezidilere yardım sağlıyor. Ancak iki aylık
yoğun destek ve kamp yerleşimlerinin kurulması
sonrasında,
kaynaklarının
tükenmeye
başladığı
gözlemleniyor. Geniş yerel gönüllü ağı sayesinde yeterli
seviyede insan gücü mevcut olmasına rağmen finansal
giderler, şu anda Güneydoğu Anadolu bölgesinde farklı
şehirlere dağılmış olan Ezidilere destek ve koruma
sağlama anlamında en önemli aktörler olan belediyeler
için giderek artan bir yük haline geliyor.
BARINMA ve GIDA DIŞI M ALZEM E YARDIMLARI
Mardin’in Midyat ilçesinde Ezidiler için AFAD tarafından yönetilen bir kamp bulunuyor. AFAD’ın
bölgedeki Ezidi topluluğunun geri kalanı için yeni bir kamp kurulacağına dair herhangi bir açıklaması
bulunmuyor. Ezidilerin yaşadığı diğer kamplar ise, sınırlı dış desteklerle rağmen belediyeler
tarafından kurulmuş durumda.
Kampların dışındaki Ezidiler ise hem şehirlerde hem de köylerdeki hangar, lojman ve terkedilmiş, boş
evlerde kalıyorlar. Bazı bölgelerde belediyeler, yerel sivil örgütler ve yerel halkın da desteğiyle kışa
hazırlık amacıyla bazı evleri tadilat etmiş durumdalar. Bu sebeple Siirt’in tümünde ve Batman’ın bazı
bölgelerinde kamplara ihtiyaç bulunmuyor. Ancak evlerde yaşayan bazı Ezidiler, Müslüman nüfusun
içinde kendilerini güvende hissetmedikleri için kamplara taşınmak istiyorlar. Buna ilave olarak, tadilat
gören evler olmasına rağmen, Ezidi nüfusunun büyük bir kısmı şu anda kış şartları için uygun
olmayan binalarda yaşıyor.
Şu anda Diyarbakır’da 3, Şırnak’ta 3, Batman’da 1, Mardin’de 1 ve Viranşehir-Şanlıurfa’da 1’er kamp
bulunuyor. Ezidiler, Siirt ilinde evlerde yaşadıkları için bu ilde kamp bulunmuyor. GABB, her şehirde
bir büyük çadır kampı kurmayı (Diyarbakır’da 2 kamp olabilir) planlıyor. Ancak kamplardaki çadırların
çoğu çadır kış şartlarına hazır olmadığı için, çadırların güçlendirilmesi ve kışlık çadır haline
getirilmesi gerekiyor. Güneydoğu Anadolu bölgesinde kışın sert ve uzun olduğu gerçeği düşünülürse,
bu konu özellikle önem arz ediyor.
Province/District
Diyarbakır
Batman
Mardin
Şırnak
Siirt
Şanlıurfa-Viranşehir
TOTAL
Number of Current Tents
897
194
0
100
0
100
1,291
HDD ekibi saha değerlendirme çalışması çerçevesince Diyarbakır’da, Yenişehir (Fidanlık) ve Bismil
kamplarını ziyaret etti. Yenişehir (Fidanlık) kampında 817 çadır, Bismil kampında ise 80 çadır
bulunuyor. Her bir çadırın büyüklüğü 16 m2. GABB tarafından yakın zamanda satın alınmış olan
çadırlar, hatalı işçilik ve yalıtım eksikliği sebebi ile kışa hazır değil. Bu çadırların neredeyse
tamamının kış ayları için güçlendirilmesi gerekiyor.
3
Çadırların büyük kısmında palet ve branda gibi zemin döşemesi bulunmuyor. Ailelerin büyük kısmı
çadırlarda yeterli sayıda yastık, yatak ya da battaniyeye sahip değil. Hiç birinin ısıtıcısı yok. Çadırın içi
yanıcı malzeme ile kaplı ve bu da kış için gerekli olacak sobaların çadırın içerisine konmasını
imkansız kılıyor.
Çadırlar birbirine çok yakın yerleştirilmiş. Yenişehir (Fidanlık) kampında, çadırların arasında büyük
kamyonların geçmesi için yeterli mesafe var ancak Bismil kampında çadırların arasındaki mesafe çok
az.
Yenişehir (Fidanlık) Kampı, Diyarbakır
Bismil Kampı, Diyarbakır
GIDA YARDIMI
Belediyeler ve yerel gönüllüler her kampta günde 3 defa yemek servisi yapıyor. Ziyaret edilen iki
kampta da, mutfak mevcut. Günlük yemek maliyeti sadece Yenişehir’de (Fidanlık) yaklaşık 60 bin
TL’yi buluyor. Yenişehir (Fidanlık) kampında sığınmacılara su ısıtıcısı dağıtılmış durumda ancak
Bismil kampında bu söz konusu değil.
Ailelerin kendi yemeklerini yapabilecekleri ocak, tencere ya da tava gibi malzemeleri bulunmuyor.
Ezidiler bazı özel kültürel normlara sahipler ve bu da gıda dağıtımı konusunda sorunlara yol
açabiliyor. Edinilen bilgiye göre, geçen haftalarda yemeklerden ötürü mutfağı protesto ettiler ve 2 gün
boyunca yemek yemediler.
4
Yenişehir (Fidanlık) Kampı, Diyarbakır
Bismil Kampı, Diyarbakır
SU-SANİTASYON-HİJYEN
Her iki kampta da su mevcut ve ulaşılabilir durumda. İçme suyu temiz görünüyor ancak musluk sayısı
yeterli değil.
Yenişehir (Fidanlık)’de, yaklaşık 3.600 kişi için 100 tuvalet, 84 duş ve 48 çamaşır makinesi mevcut.
Bismil’de ise yaklaşık 492 kişi için 20 tuvalet, 5 duş ve 2 çamaşır makinesi bulunuyor.
Yenişehir (Fidanlık) Kampı, Diyarbakır
Bismil Kampı, Diyarbakır
SAĞLIK HİZMETLERİ
Sağlık hizmetlerine erişim çok sınırlı. Yenişehir (Fidanlık)’de bir sağlık merkezi var ancak Bismil’de
mevcut değil. Yenişehir (Fidanlık) sağlık merkezi, gönüllü çalışan profesyonel doktorlar, hemşireler ve
eczacılar tarafından yürütülüyor. Önemli vakaların olduğu durumlarda, hastalar hastanelere
naklediliyor. Yereldeki eczacılar odası merkeze ilaç sağlıyor.
5
Yenişehir (Fidanlık) Kampı, Diyarbakır
En yakın hastane Yenişehir (Fidanlık) kampından 25 km, Bismil kampından ise 1 km uzaklıkta.
Bismil’de şimdiye kadar 3 önemli sağlık vakası olduğu ve hastaların kayıtlı olmadığı gerekçesiyle
hastanenin tedavi etmeyi reddettiği bilgisi edinildi. Sağlıksız koşullarda yaşama sebebiyle ya da alışık
olmadıkları yiyecekler sebebiyle dönem dönem ishal gibi bazı hastalıklar görülüyor. Çocuklar arasında
ise soğuk algınlığı sıklıkla yaşanıyor.
Yenişehir (Fidanlık) kampında bir adet psikolojik destek çadırı mevcut. Yerel Türk Psikologlar Derneği
ve Sosyal Hizmetler Derneği’nden sosyal hizmet uzmanları ve psikologlar her gün Yenişehir
(Fidanlık)’deki kampları ziyaret ediyorlar. Ancak Bismil’de bu anlamda herhangi bir destek
sağlanamıyor.
KORUM A ÇALIŞMALARI
Ezidiler, katliam korkusu sebebiyle yakın zamanda Sinjar’a dönmeyi düşünmüyorlar. IŞID korkusuna
ilave olarak geri dönme konusundaki isteksizliklerinin bir diğer sebebini de, saldırılar sırasında IŞID
ile işbirliği yapan Sünni halk oluşturuyor. Ezidiler bölgedeki sosyal dinamiklerin çok değiştiğini ve
hiçbir şeyin eskisi gibi olmayacağını düşünüyorlar. Müslüman bir ülke olan Türkiye’de temelli olarak
yaşamayı düşünmemekle birlikte amaçlarının bir gün Avrupa’ya göçmek olduğunu olarak belirtiyorlar.
Saldırılar sırasında pek çok Ezidi vahşete maruz kalmış, kaybolmuş veya ailelerinden kopmuş.
Hemşireler, psikolojik desteğin gerekli olduğunu ve Travma Sonrası Stres Bozukluğu yaşayanların
sayısının oldukça yüksek olabileceğini belirtiyorlar. Kamp yöneticileri tarafından Yenişehir
(Fidanlık)’de şu ana kadar sadece bir adet cinsiyet-temelli şiddet olayı olduğu söyleniyor. Bununla
beraber Ezidiler, şu anda Türkiye’deki yasal statüleri ile ilgili çok sınırlı bilgiye sahipler.
Yenişehir (Fidanlık) Kampı, Diyarbakır
Bismil Kampı, Diyarbakır
6
İNSANİ YARDIM İHTİYAÇLARI
Kışa hazırlık Ezidi sığınmacıların en önemli önceliği durumunda. Palet, ısıtıcı, soba, kışlık kıyafet,
battaniye, yatak ve halı en çok ihtiyaç duyulan malzemeler arasında. Bununla birlikte çadırların ve su
pompalarının da yalıtılması gerekli. Yeni kurulan kamplarda tuvalet ve duş ünitelerine ihtiyaç var.
Diğer ihtiyaçlar arasında havlu, bebek bezi ve hijyenik ped gibi temel hijyen malzemeleri bulunuyor.
Ezidilerin kendi yemeklerini yapabilmelerini sağlamak amacıyla bütün çadırlara mutfak seti
sağlanması gerekli.
Her ne kadar HDD ekibinin gözlemlerine göre koruma konusu kamp yöneticilerinin sorumluluğu gibi
görünse de, yeni kurulan kamplarda çocuklar, gençler ve kadınlar için hizmet sağlamaya yönelik hiç
bir tesis bulunmuyor. Ezidiler yaşadıkları şiddet ve yerinden edilme sebebiyle travma yaşıyor.
Çocukların ve gençlerin hayatlarının normalleşmesi ve kadınların sosyalleşmesine yönelik koşulların
oluşturulmasının gerekli olduğu görülüyor.
Belediyeler ve yerel kuruluşlar birlikte ellerinden gelenin en iyisini yapmaya çalışıyorlar ancak
kaynakları sınırlı olduğu için, kamplarda, şehirlerde ve köylerde yaşayan Ezidilere sağlanan insani
yardımlarda ciddi boşluklar söz yaşanıyor.
Hayata Destek Derneği ekibinin tespit ettiği acil ihtiyaçlar şunlardır:
•
Mevcut yazlık çadırların kışa hazırlıklı hale getirilmesi ve izolasyon
•
Soba, battaniye, halı, ısınma için yakıt ve kışlık kıyafet gibi kışa hazırlık malzemeleri
•
Tuvalet ve duş üniteleri
•
Hijyen malzemeleri
•
Mutfak araç ve gereçleri
•
Sağlık hizmetleri
•
Psiko-sosyal destek
7

Download Report