Alpaslan II Baraj ve HES Projesi Yeniden Yerleşim Eylem Planı (YYEP) Ekleri SRM Danışmanlık 1 Ek 1. Ek 1.1 Muktar Görüşmeleri Ek 1.2 Proje Bilgilendirme Broşürü 2 Ek 1.1: Projeden Etkilenen Köylerde Muhtarlarla Yapılan Görüşmelerin Ayrıntıları EK 1.1 MUHTAR GÖRÜŞMELERİ Projeden Etkilenen Köyler Muhtar Anketleri Alspaslan II HES projesi nüfus sayımı anket çalışmasında anket çalışmalarına paralel olarak etkilenen tüm köylerin muhtarları ile görüşülmüş ve kendileri ile niteliksel bazda muhtar anketi yapılmıştır. Muhtar anketlerinin amacı köyü daha iyi tanımak ve köyün sorunları ve projeye yaklaşımlarını öğrenmektir. Sorulan soruların hepsi acık uçlu sorular olup, köyün hane yapısı, demografik yapısı ve projenin köyler üzerindeki etkilerini özetlemektedir. Muhtar anketlerinin köy bazında özeti aşağıda yer almaktadır. Akpınar Demografik Bilgiler, Eğitim ve Sağlık Akpınar Köyü muhtarı köyde yerleşik yaklaşık 85 hane yaşadığını belirtmiştir. Köyün toplam nüfusu 550 kişi civarındadır. İlkokul 4. sınıfa kadar eğitim veren ve yaklaşık 65 öğrencisi olan bir okul bulunmaktadır. Öğrenciler bu okuldan sonra eğitimlerine Yeşilova’daki okulda devam etmektedirler. Çocukların okullaşma oranı % 80 civarındadır. Üniversitede okuyan ortalama 7 öğrenci vardır. Köyün sağlık ocağı yoktur. Mercimekkale’de düzenli hemşire ve doktor vardır ve ihtiyaç olduğunda oraya gitmektedirler. Ekonomik Faaliyetler ve Altyapı Köyde ana ekonomik aktiviteler olarak tarımsal üretim ve hayvancılık bulunmaktadır. Tarımsal üretim anlamında başlıca domates, biber, elma vb sebzeler üretilmektedir. Hayvancılık olarak ise 500’e yakın büyükbaş ve 5,000 civarında büyükbaş hayvan bulunmaktadır. Kümes hayvanları hane ihtiyacına yönelik olarak yetiştirilmektedir. Köyde ticaret yoktur. Genç nüfus çiftçilik, demircilik, kaynakçılık, vb. işlerde çalışmaktadır. Köyün altyapısında kanalizasyon bulunmamaktadır. Su şebekesi ve tarım amaçlı sulama kanalı vardır. Köylüler ısınma için genelde odun ve tezek kullanmaktadır. Yollar asfalt ve düzgündür. Köyün Sorunları ve Projeden Beklentiler Köyün en temel sorunları olarak; sel riski, köy konağının ve imam evinin olmaması ve istihdam sıkıntısı sayılmıştır. Muhtar projenin genelde olumsuz etkileri olabileceğini çünkü tüm verimli arazilerinin proje nedeniyle kamulaştırılacak olduğunu ve sadece verimsiz arazilerinin geriye kaldığını belirtmiştir. Bununla birlikte, projeyi Türkiye için olumlu bir proje olarak değerlendirmiştir. Akkonak Demografik Bilgiler, Eğitim ve Sağlık Akkonak Köyü muhtarı köyde yerleşik mezralar ile birlikte 130 hane yaşadığını belirtmiştir. Köyün toplam nüfusu mezralar dahil yaz-kış 1,000 kişi civarındadır. Yaklaşık 10 hane sezonluk olarak gelmektedir. İlkokul 4. sınıfa kadar eğitim veren ve yaklaşık 100 öğrencisi olan iki okulları bulunmaktadır. Öğrenciler bu okulun sonrasında eğitimlerine devam edebilmek için Serinova, Taşoluk İmam Hatip Lisesi ve Muş’a okumaya gitmektedirler. Köyün sağlık ocağı yoktur. Sağlık hizmeti almak için en yakın Serinova’ya gitmektedirler. Ancak Serinova’da da düzenli doktor bulunmamaktadır. Ekonomik Faaliyetler ve Altyapı 3 Köyde üretilen tarımsal ürünler arasında başlıca buğday, arpa ve yonca bulunmaktadır. Arazilerin genel olarak verimi düşüktür. Hayvancılık anlamında ise köyde mezralar dahil 1.000 büyükbaş ve 5.000’in üzerinde küçükbaş hayvan bulunmaktadır. Kümes hayvanları hane ihtiyacına yönelik yetiştirilmektedir. Köyde, arıcılık faaliyeti ile uğraşan sadece 1 kişi vardır. Ticaret ile uğraşan kimse bulunmamaktadır. Genç nüfus, genellikle İstanbul ve Bursa’ya inşaat işçiliğinde çalışmaya gitmektedir. Köyde kalanlar ise tarım ve hayvancılık ile uğraşmaktadır. Köyün altyapısında kanalizasyon bulunmamaktadır. Su şebekesi vardır ancak su kaynağı az olduğundan su sıkıntısı yaşanmaktadır. Yollar oldukça bozuk durumdadır. Bununla birlikte Enerjisa tarafından köprünün yapılması işlerine çok yaramıştır. Tarımsal sulamayı köyün ancak % 5’i yapmaktadır. Köylüler ısınma için genelde kömür, odun ve tezek kullanmaktadır. Köyün Sorunları ve Projeden Beklentiler Muhtar tarafından köyün en önemli sorunları; eğitimin 4. sınıfa kadar devam edebilmesi, su, ve sağlık ocağının olmaması şeklinde sıralanmıştır. Muhtara göre Alpaslan II Hes projesi konusunda kendilerine yeteri kadar bilgi verilmemiştir ve Enerjisa tarafından düzenlenene halk katılım toplantısına katılmamışlardır. Alpaslan II HES projesinde, köyün kum ocağının proje tarafından kullanılmasının köylüyü olumsuz etkilediği belirtilmiştir. Şu anda, ihtiyaçları olduğunda kumu dışarıdan almak zorunda olmaları ve ayrıca köylünün tüm verimli arazilerinin proje tarafından alınmasının gelirlerinde azalmaya yol açabileceği yönünde kaygılarının olduğunu paylaşmışlardır. İstihdam konusunda da beklentilerinin karşılanmadığı ifade edilmiştir. Projeden; gençlere istihdam sağlanması, kum ocağı ve işçilerle ilgili sıkıntıların çözülmesi gibi beklentileri olduğu belirtilmiştir. Aligedik Demografik Bilgiler, Eğitim ve Sağlık Aligedik Köyü muhtarı köyde yerleşik yaklaşık 75 hane yaşadığını belirtmiştir. Köyün toplam nüfusu 550 kişi civarındadır. İlkokul 4. sınıfa kadar eğitim veren ve 60 öğrencisi olan bir okulları bulunmaktadır. Dördüncü sınıftan sonra eğitimlerine devam etmek için erkek öğrenciler Varto’da, kız öğrenciler ise Muş Merkez’de bulunan yatılı okula gitmektedirler. Muhtar, herkesin çocuğunu okula gönderdiğini belirtmiştir. Köyün sağlık ocağı yoktur. Aile hekimi ayda birkaç defa köyü ziyaret etmektedir. Ekonomik Faaliyetler ve Altyapı Köyün ana tarımsal ürünleri arasında; yonca, fiğ, korunga, kavun, karpuz ve buğday bulunmaktadır. Hayvancılık olarak ise köyde yaklaşık 350 büyükbaş ve 10,000 küçükbaş hayvan bulunmaktadır. Kümes hayvanları, hane ihtiyacına yönelik olarak yetiştirilmektedir. Arıcılık faaliyeti ile uğraşan kimse yoktur. Köyde hayvan ticaret yapılmaktadır. Köydeki genç nüfus çiftçilik yapmaktadır. Batı illerine gidip çalışan yaklaşık 40 kişi vardır ve köyden 2 kişi de barajda çalışmaktadır. Barajda çalışmak için başvuran daha çok insan vardır ancak henüz servis olmaması gençleri caydırmaktadır. Köyün altyapısında kanalizasyon bulunmamaktadır, su şebekesi vardır ancak yeterli değildir. Her evde güneş enerjisi vardır. Tarımsal sulama kanalı yoktur. Bunun yerine dereden gelen su ile sulama yapılmaktadır. Köylüler ısınma için genelde daha çok Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı aracılığı ile dağıtılan kömür, odun ve tezeği kullanmaktadırlar. Köyün Sorunları ve Projeden Beklentiler Köyün en büyük sorunlarının; yol ve su altyapısı, cami ve okul tadilatı ve istihdam olduğu belirtilmiştir. Barajdan, 2011 yılında Enerjisa tarafından haberdar edilmişlerdir. Projenin köylerinin yerini değiştirecek olması ve verilen tazminatların düşüklüğü nedeniyle yeni düzen kurmakta sorun yaşayacaklarını ve dolayısıyla olumsuz etkileneceklerini belirtmişlerdir. Ayrıca, barajın 2,000 dönümlük mera alanlarını su altında bırakması da diğer bir olumsuz durumdur. Alacakları tazminat bedeli ile yeni bir 4 ev alamayacaklarını, zaten az dönümlü arazileri olduğunu ifade etmişlerdir. Barajdan sonra köyün 3 tarafının suyla çevrilecek olmasından dolayı hayvanlarının nerede otlatılacağı konusunda belirsizlik ile karşı karşıya olduklarını söylemişlerdir. Köy halkının projeden istihdam konusunda birtakım bir takım beklentileri vardır. Bunun dışında, eğer köyleri su altında kalacak ise yeni bir yerleşim yeri verilmesini talep etmektedirler. Projeden; top sahası yapımı ve yollarının su altında kalıp kalmayacağı konusunda Enerjisa tarafından bilgilendirilmeyi istemektedirler. Aşağıalagöz Demografik Bilgiler, Eğitim ve Sağlık Aşağıalagöz Köyü muhtarı, köyde yerleşik yaklaşık 40 hane yaşadığını belirtmiştir. Köyün toplam nüfusu 380 kişi civarındadır. İlkokul 4. sınıfa kadar eğitim veren okulun toplam 20 öğrencisi bulunmaktadır. Dördüncü sınıftan sonra eğitimlerine devam etmek için erkek öğrenciler Varto’da, kız öğrenciler ise Muş Merkez’de bulunan yatılı okula gitmektedirler. Muhtar, herkesin çocuğunu okula gönderdiğini belirtmiştir. Köyün sağlık ocağı yoktur. Sağlık hizmeti almak için Varto’ya gitmekte ve haftada bir de aile hekimi ziyaret etmektedirler. Ekonomik Faaliyetler ve Altyapı Köyün ana tarımsal ürünleri arasında; yonca, korunga ve buğday bulunmaktadır. Hayvancılık olarak ise köyde 100 büyükbaş, 600 civarında ise küçükbaş hayvan bulunmaktadır. Kümes hayvanları hane ihtiyacına yönelik olarak yetiştirilmektedir. Arıcılık faaliyeti ile uğraşan kimse yoktur. Köyde ticaret yapılmamaktadır. Köydeki genç nüfus büyük şehirlere giderek inşaatlarda çalışmaktadır. Köyün altyapısında, kanalizasyon bulunmamaktadır. Köyde su şebekesi vardır ancak su yetersizdir. Tarımsal sulama kanalı vardır ancak heyelan yüzünden kapalıdır. Köylüler ısınma için genelde kömür, odun ve tezek kullanmaktadırlar. Yollar genelde bozuktur. Köyün Sorunları ve Projeden Beklentiler İşsizlik, kanalizasyon eksikliği, sulama kanalının kapalı olması ve içme suyunun yetersiz olması köyün en büyük sorunları olarak belirtilmiştir. Baraj konusunda kendilerine bilgilendirme yapılmadığını ve bu konuda ilk defa SRM ile görüştürklerini belirttiler. Baraj yapımından sonra su kenarında alabalık çiftliği kurmak istemektedirler. Barajın genelde olumsuz etkileri olabileceği düşünülmektedir. Buna neden olarak verimli arazilerin su altında kalacak olması ve köylünün bu arazilerden alacağı paranın kısa sürede bitecek olması gösterilmiştir. Barajın olumlu etkileri arasında sulama kanallarının yapılması, iklimin yumuşayacak olması ve enerji üretimi sayılmıştır. Projeden beklentileri ise; köylerine cami yapımı için destek, köy odasının tadilatı, gençler için istihdam ve alt yapı iyileştirmeleri şeklinde belirtilmiştir. Aşağıhacıbey Demografik Bilgiler, Eğitim ve Sağlık Aşağıhacıbey Köyü muhtarı köyde yerleşik yaklaşık 60 hane yaşadığını belirtmiştir. Köyün toplam nüfusu 380 kişi civarındadır, yazın gelenler ile nüfus 600 civarı olmaktadır. İlkokul 4. sınıfa kadar eğitim veren ve yaklaşık 50 öğrencisi olan bir okulları bulunmaktadır. Dördüncü sınıftan sonra eğitimlerine devam etmek için erkek öğrenciler Varto’da, kız öğrenciler ise Muş Merkez’de bulunan yatılı okula gitmektedirler. Muhtar, herkesin çocuğunu okula gönderdiğini, kız ve erkek öğrencilerin okullaşma oranlarının aynı olduğunu belirtmiştir. Ayrıca Varto genelinde okula gitme oranının en yüksek köy olduğu da vurgulanmıştır. Köyün sağlık ocağı bulunmaktadır ancak hizmet vermemektedir. Ekonomik Faaliyetler ve Altyapı Köyün ana ekonomik faaliyeti olarak tarımsal ürünleri başlıca şu şekildedir; buğday, saman, mısır, fiğ, korunga ve yonca. Hayvancılık anlamında köyde 250’e yakın büyükbaş 5 hayvan bulunur iken küçükbaş hayvan yetiştiricisi 3-4 aile bulunmaktadır. Kümes hayvanları hane ihtiyacına yönelik olarak yetiştirilmektedir. Arıcılık faaliyeti ile uğraşan 1 kişi vardır. Köyde 2 kişi hayvan ticareti yapmakta iken, 2 kişinin de bakkalı vardır. Genç nüfus arasında üniversite mezunları vardır. Bunların büyük bir çoğunluğu burada kalmayı tercih etmektedir. Köyün altyapısında; kanalizasyon bulunmamaktadır, su şebekesi vardır. Tarımsal sulama yapılmamaktadır. Muhtar, su yokluğu nedeni ile tarımın gelişmemiş olduğunu belirtmiştir. Köylüler ısınma için genelde odun ve tezek kullanmaktadırlar. Yollar genel olarak bozuktur. Köyün Sorunları ve Projeden Beklentiler Köyün en büyük sorunları; kanalizasyon, tarım sulamasının olmaması, su şebekesinin ve borularının oldukça eskimiş olması, sağlık ocağı olmaması ve Alagöz yolunun asfaltlanmaması olarak sayılabilir. Muhtar projenin genel anlamda olumsuz etkilerinin olduğunu çünkü kalıcı arazilerinin baraj nedeniyle alınacağını ve başka yerden arazi sağlamanın çok zor olduğunu belirtmiştir. Muhtar herhangi bir soruları veya sorunları olduğunda proje personelinden yeterli bilgiyi alabildiklerini belirtmiştir. Bağiçi Demografik Bilgiler, Eğitim ve Sağlık Bağiçi muhtarı köyde yerleşik yaklaşık 45 hane yaşadığını; ayrıca sezonluk olarak yaklaşık 50 hanenin köye geldiğini belirtmiştir. Köy nüfusu mevsimsel olarak değişiklik göstermektedir. Kışın 250 olan nüfus, yazın 550 kişiye kadar çıkmaktadır. İlkokul 4. sınıfa kadar eğitim veren ve yaklaşık 35 öğrencisi olan bir okulları bulunmaktadır. Öğrenciler bu okulun sonrasındaVarto ve Muş’a eğitimlerine devam etmek için gitmektedirler. Köyde okullaşma oranı yüksektir. Kız ve erkek öğrencilerin okula gitme oranlarının aynı olduğu belirtilmiştir. Köyün sağlık ocağı yoktur. Sağlık hizmeti almak için Varto’ya gidilmektedir. Ekonomik Faaliyetler ve Altyapı Köydeki ana ekonomik faaliyetlerden biri olarak tarımsal ürünler arasında başlıca mercimek, arpa, fiğ, korunga, mısır, kavun, karpuz, elma, ceviz ve vişne sayılabilir. Önemli bir gelir getirici faaliyet olarak hayvancılık açısından köyde yaklaşık 600 büyükbaş hayvan bulunurken, ortalama 2,500 küçükbaş hayvan bulunmaktadır. Kümes hayvanları hane ihtiyacına yönelik olarak yetiştirilmektedir. Arıcılık faaliyeti ile uğraşan 2 kişi vardır. Köyde hayvan ticareti yapılmaktadır. Genç nüfus, genellikle büyük şehirlerde çalışmaya gitmekte ancak yazın ot toplamaya köye geri gelmektedirler. Köyün altyapısında; kanalizasyon bulunmamaktadır, su şebekesi vardır. Tarımsal sulama için nehirden motorla su çekilmektedir. Köylüler ısınma için genelde kömür, odun ve tezek kullanmaktadır. Köyün Sorunları ve Projeden Beklentiler Muhtar köyün en temel sorunları ve projeden beklentilerini dile getirirken barajdan önce çok büyük bir sorunları olmadığını söylemiştir. Baraj nedeniyle yapılacak kamulaştırma ödemelerinin miktarı ve ödeme zamanındaki belirsizliğin insanlar da şaşkınlık yarattığını ve ödemelerin herkes için çok önemli olduğunu belirtmiştir. Kamulaştırma nedeniyle şu anda insanların ne yapacaklarını bilemediklerini belirtmiştir. Köylülerin projeden beklentisinin bu ödemelerin gerçekleşmesi olduğunu vurgulamıştır. Değerli Demografik Bilgiler, Eğitim ve Sağlık Değerli muhtarı köyde yerleşik yaklaşık 43 hane yaşadığını belirtmiştir. Köyün toplam nüfusu 300 kişi civarındadır. İlkokul 4. sınıfa kadar eğitim veren ve yaklaşık 23 öğrencisi olan bir okul bulunmaktadır. 4. sınıftan sonra öğrenciler Varto, Yeşilova ve Yağcılar’a giderek eğitimlerine devam etmektedirler. Muhtar, herkesin çocuğunu okula gönderdiği ve kızların ve erkeklerin okullaşma oranlarının aynı olduğunu belirtmiştir. 6 Köyün sağlık ocağı yoktur. Haftada bir gün hemşire köyü ziyaret etmektedir. Köylüler sağlık hizmeti almak için Varto’ya gitmektedirler. Ekonomik Faaliyetler ve Altyapı Köyün ana ekonomik faaliyetlerinden tarımsal üretimde başlıca; arpa, yonca, korunga, fiğ ve buğday bulunmaktadır. Hayvancılık olarak ise köyde yaklaşık 300 büyükbaş ve 2,000 civarında küçükbaş hayvan bulunmaktadır. Kümes hayvanları hane ihtiyacına yönelik olarak yetiştirilmektedir. Arıcılık faaliyeti ile uğraşan 1-2 kişi vardır. Köyde herhangi bir ticari faaliyet yapılmamaktadır. Genç nüfus genellikle çiftçilik ile uğraşmaktadır. Büyük şehirlere gidip inşaatlarda çalışanlar da bulunmaktadır. Köyün altyapısında ise kanalizasyon bulunmamaktadır; su şebekesi mevcuttur. Elektrik kesintileri olmaktadır. Tarımsal sulama yapılmamakta bunun yerine taşıma su ile sulama yapılmaktadır. Köylüler ısınma için genelde odun ve tezek kullanmaktadır. Köyün Sorunları ve Projeden Beklentiler Köyün en büyük sorunları arasında; cep telefonlarının çekmemesi, ev telefon şebekesinin olmaması, kanalizasyon eksikliği, köy yollarının bozukluğu, köy içindeki derenin sürekli taşması, arazilerin baraj yapımı için alınacak olması, kamulaştırma sonucu ödemelerin ne zaman yapılacağı konusunda belirsizliğin hakim olması sayılabilir. Köylüler baraj projesi hakkında ilk kez gecen sene gelen mühendisler tarafından bilgilendirilmişlerdir. Muhtar; arazilerin su altında kalması, mera alanını azaltması, tazminatları düşük ödemesi nedeniyle projenin genel olarak olumsuz etkileri olabileceğini düşünmektedir. Diğer taraftan, projede istihdam ve tazminat ödemelerinin hızlandırılması noktasında beklentilerini olduğunu belirtmiştir. Muhtar, aynı zamanda kamulaştırma ödemeleri yapılana kadar arazilerini ekip ekemeyecekleri konusunda bilgilendirilmeyi talep etmektedir. Dumlusu Demografik Bilgiler, Eğitim ve Sağlık Dumlusu köyü muhtarı köyde yerleşik 50 hane yaşadığını belirtmiştir. Köyün toplam nüfusu 450 kişi civarındadır. Yaklaşık 10 hane köye sezonluk olarak gelmektedir. İlkokul 4. sınıfa kadar eğitim veren yaklaşık 60 öğrencisi olan bir okul bulunmaktadır. Öğrenciler bu okulun devamında Serinova, ve Muş’a eğitimlerini sürdürmek için gitmektedirler. Kızların okullaşma oranı erkeklere göre düşüktür. Köyün sağlık ocağı yoktur, aile hekimi de pek gelmemektedir. Ekonomik Faaliyetler ve Altyapı Köydeki ana ekonomik faaliyetlerden biri olarak esas tarımsal ürünler arasında buğday, arpa, fiğ, korunga, mısır, kavun, karpuz, fasulye ve yonca sayılabilir. Hayvancılık anlamında köyde hastalık nedeni ile büyükbaş hayvancılık sona ermiştir. Bunun yerine ortalama 5,000 civarında küçükbaş hayvan bulunmaktadır. Kümes hayvanları hane ihtiyacına yönelik olarak yetiştirilmektedir. Arıcılık faaliyeti ile uğraşan kimse yoktur. Köyde hayvan ticareti yaz aylarında yapılmaktadır. Gençler genellikle İstanbul ve Batı illerine çalışmaya gitmektedirler. Köyde kalanlar arasından 23 kişi proje şantiyesinde çalışmaktadır. Köyün altyapısında kanalizasyon bulunmamaktadır ve su şebekesi vardır. Ancak su kaynağının az olması nedeniyle su sıkıntısı yaşanmaktadır. Yollar oldukça bozuk durumdadır. Tarımsal sulama yapılmamaktadır. Köylüler ısınma için genelde kömür, odun ve tezek kullanmaktadır. Köyün Sorunları ve Projeden Beklentiler Köyün en büyük sorunları; eğitimin 4. sınıfa kadar devam edebilmesi, heyelan tehlikesi, yolların bozuk olması, kanalizasyon olmaması ve en verimli toprakların proje tarafından istimlak edilmesi şeklinde açıklanmıştır. Muhtar, aynı zamanda şu anda köyün mevcut merasına bir taş ocağı kurulmasının planlandığını ve hayata geçirilmesi durumunda hayvancılığın ciddi zarara uğrayacağını belirtmiştir. Mevcut durumda köylüler kurulmuş olan proje şantiyesi nedeniyle hayvanlarını nehire götürmekte de sıkıntı yaşamaktadır. Alpaslan II HES projesinden 2011’de Enerjisa’nın yayınladığı 7 tebligat aracılığı ile haberleri olmuştur. Proje konusunda genelde olumsuz düşüncelere sahip olduklarını belirtmiştir. İstimlak olmayan arsalar üzerinden Akkonak’a yol verildiğini ancak yol için şahıslara ödeme yapılmadığını belirtmiştir. Aynı zamanda projede istihdam edilen köylerinden olan işçilerin asgari ücretle 12 saat çalıştığını ancak dışarıdan gelen isçilerin daha fazla ücret almalarından dolayı mağdur olduklarını belirtmiştir. Projeden beklentileri konusunda tüm köy olarak buradan taşınmak istedikleri çünkü bir yanda heyelan tehlikesi, diğer yandan baraj ile çevrelendikleri dile getirilmiştir. Cevizlidere nedeniyle 3-5 yılda bir sel olduğu ve yaylaya planlanan taş ocağının kurulması durumunda köyde yaşamın iyice zorlaşacağı belirtilmiştir. Dileklerinin Enerjisa’nın kalan topraklarını da almasıyla tamamen bu köyden gitmek yönünde olduğu vurgulanmıştır. Göçmenler Demografik Bilgiler, Eğitim ve Sağlık Göçmenler köyü muhtarı (köy temsilcisi) köyde yerleşik yaklaşık 30 hane yaşadığını belirtmiştir. Köyün toplam nüfusu 300 kişi civarındadır. İlkokul 4. sınıfa kadar eğitim veren ve 21 öğrencisi olan bir okulları bulunmaktadır. Öğrenciler bu okulun devamında Serinova ve Muş’a eğitimlerine devam etmek üzere gitmektedirler. Muhtar, herkesin çocuğunu okula gönderdiğini belirtmiştir. Köyün sağlık ocağı yoktur. Sağlık hizmeti almak için Serinova’ya gitmektedirler. Ayda 1-2 kere aile hekimi ziyaret etmektedir. Ekonomik Faaliyetler ve Altyapı Köyün ana ekonomik faaliyetlerden biri olarak tarımsal ürünler arasında başlıca yonca, fiğ, korunga, kavun, karpuz, arpa, şekerpancarı, domates ve buğday sayılabilir. Hayvancılık anlamında köyde 250 büyükbaş, 150 küçükbaş hayvan bulunmaktadır. Kümes hayvanları hane ihtiyacına yönelik olarak yetiştirilmektedir. Arıcılık faaliyeti ile uğraşan kimse yoktur. Köyde, yaklaşık 10 hane hayvan ticareti yapmaktadır. Köydeki genç nüfus aileyle beraber çiftçilik yapmaktadır ya da mevsimlik isçi olarak çalışmaktadır. Köyün altyapısında; kanalizasyon bulunmamaktadır. Köyde su şebekesi vardır ancak yeterli değildir. Her evde güneş enerjisi vardır. Tarımsal sulama kanalı yoktur. Bunun yerine dereden gelen su ile sulama yapılmaktadır. Köylüler ısınma için genelde Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı tarafından dağıtılan kömür, odun ve tezek kullanmaktadır. Yollar topraktır ve şehire ulaşım zordur. Köyün Sorunları ve Projeden Beklentiler Köyün temel sorunları olarak; Enerjisa tarafından yapılan yolların hala stabil hale getirilmemesi, yol kenarlarına gerekli refüj ve trafik işaretlerinin eklenmemesi ve yeniden yerleşim yeri topraklarını halen alamamalarını belirtmişlerdir. Projeden, 3 sene önce sondajlar yapılırken haberleri olmuştur. HKT’ye katılmışlardır ve 2011’de köyde toplantı yapılmıştır. Proje nedeniyle arazilerinin ve evlerinin su altında kalıyor olmasından dolayı mağdur olduklarını belirtmişlerdir. Yeniden yerleşim yerinde eskisi gibi hayvancılık yapamayacaklarını belirtmiş ve koyun merasının tamamen gidiyor olmasından dolayı endişelerini paylaşmışlardır. Enerjisa’dan yeniden yerleşim köylerindeki evlerini yapmak konusunda destek ve tapularını bir an önce ellerine almak istemektedirler. Projeden; tapulu konutlarını talep etmektedirler. Ayrıca, yeniden yerleşim yerindeki ağaçlandırma, altyapı ve yol gibi hizmetlerin tamamlanmasını ve bir an önce yerleşmeyi istediklerini belirtmişlerdir. Köyün gençlerinin projede istihdam edilmesi ve çocuklara eğitim konusunda destek olunması da proje beklentileri arasındadır. Kayalık Demografik Bilgiler, Eğitim ve Sağlık Kayalık köyü muhtarı köyde yerleşik yaklaşık 35 hane yaşadığını belirtmiştir. Köyün toplam nüfusu 250 kişi civarındadır. İlkokul 4. sınıfa kadar eğitim veren 42 öğrencisi olan bir okulları bulunmaktadır. Dördüncü sınıftan sonra eğitimlerine devam etmek için 8 erkek öğrenciler Varto’da, kız öğrenciler ise Muş Merkez’de bulunan yatılı okula gitmektedirler. Herkesin çocuğunu okula gönderdiği ve kız ve erkek öğrencilerin okullaşma oranlarının aynı olduğu belirtilmiştir. Köyün sağlık ocağı yoktur, sağlık hizmeti almak için Muş'a gitmektedirler. Ekonomik Faaliyetler ve Altyapı Köyün ana ekonomik faaliyetlerden biri olarak tarımsal ürünler arasında başlıca mısır, nohut, korunga, fiğ, yonca, domates, salatalık, elma, erik, kiraz, vişne, çilek ve ceviz sayılabilir. Hayvancılık bakımından 500 büyükbaş, 300 küçükbaş hayvan bulunmaktadır. Kümes hayvanları hane ihtiyacına yönelik olarak yetiştirilmektedir. Arıcılık faaliyeti ile uğraşan kimse yoktur. Köyde sadece hayvan ticareti yapılmaktadır. Genç nüfus genellikle büyük şehirlere gidip, çeşitli işlerde çalışmaktadır. Köyün altyapısında; kanalizasyon bulunmamaktadır, su şebekesi vardır ancak su yetersizdir. Tarımsal amaçlı sulama eski köy yerinden getirilmiş bir kanal ile yapılmaktadır. Köylüler ısınma için ağırlıklı olarak odun ve tezek kullanmaktadır. Yollar genel olarak bozuktur. Köyün Sorunları ve Projeden beklentiler Köyün en büyük sorunları arasında; kanalizasyon, köy içi yollar, su deposunun bozuk olması, su kanallarının temizlenme ihtiyacı, menfez olmaması, barajın sulanan arazilerini ellerinden alıyor olması ve bazı arazilerinin hazineye ait olması dile getirilmiştir. Muhtar projenin genelde olumsuz etkileri olabileceğini düşünmektedir. Projeden en büyük beklentileri ise istihdam sağlanmasıdır ancak henüz köyden işe alınan olmamıştır. Baraj sonrası köylünün arazisi hiç kalmayacağı için muhtar köyden ayrılmayı düşündüklerini belirtmiştir. Bir soru veya sorunları olduğunda baraj projesi çalışanları ile iletişim kurmakta bir sıkıntıları olmadığını eklemiştir. Kayalıdere Demografik Bilgiler, Eğitim ve Sağlık Kayalıdere köyü muhtarı köyde yerleşik yaklaşık 25 hane yaşadığını belirtmiştir. Köyün nüfusu 150-200 kişi civarındadır. İlkokul 4. sınıfa kadar eğitim veren okulları bulunmaktadır. Köyün sağlık ocağı yoktur. Sağlık hizmeti almak için Varto’ya gitmektedirler ve ayda 1-2 kere aile hekimi ziyaret etmektedir. Ekonomik Faaliyetler ve Altyapı Köyün ana ekonomik faaliyetlerden biri olarak tarımsal ürünler arasında başlıca yonca, fiğ, korunga, buğday sayılabilir. Hayvancılık anlamında köyde sadece büyükbaş hayvancılık yapılmaktadır ve toplam büyükbaş hayvan sayısı 180’dir. Kümes hayvanları hane ihtiyacına yönelik olarak yetiştirilmektedir. Arıcılık faaliyeti ile uğraşan kimse yoktur. Köyde hayvan ticaret yapılmamaktadır. Köydeki genç nüfus büyük şehirlere giderek inşaatlarda çalışmakta veya köyde çiftçilik yapmaktadır. Köyün altyapısında; kanalizasyon bulunmamaktadır, su şebekesi vardır. Tarımsal amaçlı sulama kanalı yoktur. Köylüler ısınma için genelde kömür, odun ve tezek kullanmaktadır. Köyün Sorunları ve Projeden Beklentiler Köyün en büyük sorunları; ekonomik zorluklar, suyun depodan pompayla çekilmesi, elektrik faturasının fazla olması, büyükbaş hayvanlardaki salgın hastalıklar ve barajın yaratacağı olumsuz etkiler olarak sıralanmıştır. Köy halkı baraj nedeniyle köyün kalkmasını istememektedir. Ayrıca, meraların büyük bir bölümünün gitmesinin hayvancılığa zarar vereceğini akıllara getirmektedir. Barajdan 2011 yılında Enerjisa tarafından haberdar edilmişlerdir. Köylerinin yeniden yerleştirilmesi ve ararzi için verilen tazminatların çok düşük olması nedeniyle yeni düzen kuramayacakları ve dolayısıyla projeden olumsuz etkilenebileceklerini belirtmişlerdir. Evlerinin ve topraklarının değerinin verilmesini talep etmektedirler. Gençlerin asgari ücretle çalışmak istememesinden baraj şantiyesine başvurmadıklarını belirtmişlerdir. Barajın olumlu hiçbir bir etkisinin olmadığını düşünmektedirler. Projeden beklentilerinin 9 kendilerine Muş’tan bir yerleşim yeri ve toprak verilmesi ve süreç hakkında (meralarına geleceği, koyun yeri olarak düşünülen bir yer olup olmadığı, ödemeleri ne zaman ve kim tarafından yapılacağı, arazisi olmayan vatandaşlara ne olacağı gibi konularda) bilgilendirme şeklinde talepleri olduğunu vurgulamışlardır. Kumlukıyı Demografik Bilgiler, Eğitim ve Sağlık Kumluk köyü muhtarı köyde yerleşik 52 hane yaşadığını belirtmiştir. Köyün nüfusu 180 kişi civarındadır. İlkokul 4. sınıfa kadar eğitim veren yaklaşık 45 öğrencisi olan bir okulları bulunmaktadır. Öğrenciler bu okulun devamında kız öğrenciler Muş’a ve erkek öğrenciler Varto’ya okumaya gitmektedirler. Köydeki hemen herkes çocuğunu okula göndermektedir. Dışarıda okuyan yaklaşık 30 öğrenci vardır. Köyün sağlık ocağı yoktur ancak köye kontrol amaçlı olarak 15 günde bir hemşire/doktor gelmektedir. Ekonomik faaliyetler ve Altyapı Köyün ana ekonomik faaliyetlerden biri olarak tarımsal ürünler arasında başlıca yonca, fiğ, korunga, buğday sayılabilir. Köyde büyükbaş yaklaşık 250 hayvan ve küçükbaş ise 3,000 hayvan bulunmaktadır. Kümes hayvanları hane ihtiyacına yönelik olarak yetiştirilmektedir. Arıcılık faaliyeti yoktur. Köydeki genç nüfus genel olarak çiftçilik ile uğraşmaktadır. Baraj inşaatında çalışan henüz kimse yoktur çünkü köyün konumu baraja oldukça uzaktadır. Köyün altyapısında; kanalizasyon bulunmamaktadır, su şebekesi vardır ancak yetersiz kalmaktadır. Köylüler ısınma için genelde odun ve tezek kullanmaktadır. Köyün Sorunları ve Projeden Beklentiler Köyün en temel sorunları muhtar tarafından kanalizasyon ve su olarak belirtilmiştir. Alpaslan II HES projesi konusunda muhtar çevreden gelen duyumlar ile haberdar olmuştur. Barajın sulama ve elektrik üretimi konularında olumlu etkileri olacağını düşünmektedir. Meyve ağaçlandırması yapılması, köye cami konusunda malzeme yardımında bulunulması gibi konularda projeden beklentileri olduğunu ifade etmiştir. Kayalıkale Demografik Bilgiler, Eğitim ve Sağlık Kayalıkale muhtarı köyde yerleşik yaklaşık 58 hane yaşadığını belirtmiştir. Köyün toplam nüfusu 500 kişi civarındadır. İlkokul 4. sınıfa kadar eğitim veren yaklaşık 60 öğrencisi olan bir okulları bulunmaktadır. Bu okulun devamında erkek öğrenciler Varto’ya ve kız öğrenciler Muş’a okumaya gitmektedirler. Muhtar, kızların ve erkeklerin okula gitme oranlarının aynı olduğunu belirtmiştir. Köyün sağlık ocağı yoktur. Sağlık hizmeti almak için köylünün Varto’ya gitmesi gerekmetktedir. Köyü iki haftada bir aile hekimi ziyaret etmektedir. Ekonomik Faaliyetler ve Altyapı Köyün ana ekonomik faaliyetlerden biri olarak tarımsal ürünler arasında başlıca yonca, fiğ, korunga, buğday ve arpa sayılabilir. Hayvancılık anlamında 800 adet büyükbaş hayvan bulunurken, küçükbaş hayvan sayısı 800’dür. Kümes hayvanları hane ihtiyacına yönelik olarak yetiştirilmektedir. Arıcılık faaliyeti ile uğraşan kimse yoktur. Köyde hayvan ticaretini birkaç kişi yapmaktadır. Genç nüfus büyük ölçüde işsizdir ve büyük şehirlere gidenlerin sayısı azdır. Barajda işe alınacaklarına inanmadıkları için başvuran yoktur. Köyün altyapısında; kanalizasyon bulunmamaktadır, su şebekesi vardır ancak su yeterli değildir. Tarımsal amaçlı sulama yapılmamaktadır. Köylüler ısınma için genelde kömür, odun ve tezek kullanmaktadır. Yollar bozuktur ve bu sorun için özel idareye başvurulması gerekmektedir. Köyün Sorunları ve Projeden Beklentiler Muhtar, köyün en temel sorunlarını; kanalizasyon ve sulama kanalının olmaması, okulun tadilat ihtiyacı, baraj nedeni ile köyün merasının yok olması, ana yoldaki 10 arazilerin kaybedilmesi, ve hayvanların su ihtiyacı olarak sıralamıştır. 2012 yılında Muş Harita Odası’ndan kendilerini aradıklarında projeden haberleri olmuştur. Köyün merasının gitmesinden dolayı, özellikle hayvancılık açısından, çok olumsuz etkileneceklerini belirtmiştir muhtar. Mera kamulaştırılacağı gibi buradan maddi bir tazminat da alamayacaklarını belirtmiştir. Projenin her hangi bir olumlu etkisi olmadığını düşünmektedirler. Projeden şu aşamada tek beklentileri gençlere istihdam sağlanması yönündedir. Mescitli Demografik Bilgiler, Eğitim ve Sağlık Mescitli köyü muhtarı köyde yerleşik mezralar dahil 80 hane (40+40) yaşadığını belirtmiştir. Köyün toplam nüfusu mezralar dahil 620 civarındadır. Yalnızca 2-3 hane sezonluk olarak gelmektedir. İlkokul 4. sınıfa kadar eğitim veren ve yaklaşık 120 öğrencisi olan iki okulları bulunmaktadır. Öğrenciler, bu okuldan sonra eğitimlerine devam etmek için Serinova, Taşoluk İmam Hatip Lisesi ve kız öğrenciler ise Muş’a gitmektedirler. Öğrencilerin yaklaşık %50’si okula devam edebilmektedir. Okullar uzak olduğundan kızlar okula daha az gidebilmektedir ve eğer taşıma sistemi sağlanırsa okula gidiş oranının yükseleceği düşünülmektedir. Köyün sağlık ocağı yoktur. Sağlık hizmeti almak için Bostakent’e veya Muş Devlet Hastahanesi’ne gitmektedirler. Köyü düzenli olarak hemşire ziyaret etmektedir. Ekonomik Faaliyetler ve Altyapı Köyde tarımsal faaliyet pek fazla yoktur. Üretilen ürünler arısında; buğday, arpa, ve yonca bulunmaktadır. Köyde, mezralar dahil, yaklaşık 1,600 büyükbaş hayvan ve 500 küçükbaş hayvan bulunmaktadır. Kümes hayvanları hane ihtiyacına yönelik olarak yetiştirilmektedir. Arıcılık faaliyeti yoktur. Köy, önceden hayvan ticareti ile uğraşmakta imiş ancak karlı olmadığından son 2 yıldır hayvan ticaretini bırakmışlar. Genç nüfus, İran ve Irak’ta inşaatlarda çalışmaktadır. Köyün altyapısında kanalizasyon bulunmamaktadır, su şebekesi vardır. Yollar oldukça bozuk durumdadır. Tarım amaçlı sulama yapılmamaktadır. Köylüler ısınma için genelde kömür, odun ve tezek kullanmaktadır. Köyün Sorunları ve Projeden Beklentiler Köyün en büyük sorunları olarak eğitim, kanalizasyon, sağlık ocağı ve muhtarlık/köy odasının olmaması sıralanmıştır. Muhtar, köy için kadrolu bir öğretmen verilmesinin köy için yararlı olacağını belirtmiştir. Alpaslan II HES projesi konusunda, köy ilk defa geçen sene bir liste geldiğinde öğrenmiştir. Yolların yapılması, iklimin yumuşaması ve barajın istihdam sağlaması gibi etkileri muhtar tarafından projenin olumlu etkileri olarak değerlendirilmektedir. Projeden gençlerin istihdam edilmesi, kamulaştırma ödemeleri konusunda bilgilendirme toplantısının yapılması, suyun nereye kadar yükseleceği konusunda köylülere daha fazla bilgilendirici faaliyetlerde bulunulması Enerjisa’dan beklenenler arasındadır. Özenç Demografik Bilgiler, Eğitim ve Sağlık Özenç muhtarı köyde yerleşik yaklaşık 11 hane yaşadığını belirtmiştir . Köyün toplam nüfusu 40 kişi civarındadır. Okulları yoktur. 9 öğrenci Varto’da okumaktadır. Herkesin çocuğunu okula gönderdiğini ve gençlerin en az lise mezunu olduğunu belirtmiştir. Köyün sağlık ocağı yoktur. Sağlık hizmeti almak için Varto’ya gitmektedirler. Haftada bir de aile hekimi köyü ziyaret etmektedir. Ekonomik Faaliyetler ve Altyapı Köyün ana ekonomik aktiviteleri; tarımsal olarak üretilen ürünler arasında; yonca, korunga ve buğday bulunmaktadır. Hayvancılık anlamında köyde yaklaşık 70 büyükbaş 11 hayvan, 900 küçükbaş hayvan bulunmaktadır. Kümes hayvanları hane ihtiyacına yönelik olarak yetiştirilmektedir. Arıcılık faaliyeti ile uğraşan kimse yoktur. Köyde ticaret yapılmamaktadır. Köyde genç nüfus pek azdır, olanlar da çiftçilik yapmaktadır. Barajda işe alınacaklarına inanmadıkları için başvuran yoktur. Köyün altyapısında; kanalizasyon bulunmamaktadır, su şebekesi vardır. Tarımsal amaçlı sulama kanalı vardır ve her yıl temizlenmektedir. Köylüler ısınma için genelde kömür, odun ve tezek kullanmaktadırlar. Köyün Sorunları ve Projeden Beklentiler Köyün en temel sorunları; kanalizasyon eksikliği, köy içi yolların bozuk olması, yeni elektrik ve su hattı ihtiyacı, barajdan dolayı oluşabilecek heyelan riski ve meranın büyük bölümünün su altında kalacak olması şeklinde sıralanmıştır. Muhtar, baraj konusunda DSİ’ de çalışan abisi aracılığı ile haberdar olmuştur. Baraj yapıldıktan sonra suyun kenarında alabalık çiftliği kurmak istemektedirler. Barajın olumsuz etkileri arasında bölgenin mevcut durumda bile heyelan bölgesi olması ve barajın heyelan riskini arttırma olasılığından bahsedilmiştir. Yolların yapılması, köyün görüntüsünün değişecek olması ve yeni iş olanakları sağlaması projenin olumlu etkileri olarak düşünülmektedir. Projeden ödemelerin en kısa sürede yapılması, bölge halkına istihdam sağlaması, köyün kanalizasyon inşaatına destek olunması ve köy içi ağaçlandırmaya katkıda bulunulması beklenmektedir. Sanlıca Demografik Bilgiler, Eğitim ve Sağlık Sanlıca muhtarı köyde yaklaşık 25 hanenin devamlı yaşadığını belirtmiştir ve yazın 50 hanenin köye geldiğini eklemiştir. Köyün toplam nüfusu kışın 250, yazın 400 kişi civarındadır. İlkokul 4. sınıfa kadar eğitim veren yaklaşık 40 öğrencisi olan bir okul bulunmaktadır. Dördüncü sınıftan sonra eğitimlerine devam etmek için erkek öğrenciler Varto’da, kız öğrenciler ise Muş Merkez’de bulunan yatılı okula gitmektedirler. Kız ve erkek öğrencilerin okullaşma oranlarının aynı ve sayısal değer olarak % 90 olduğu belirtilmiştir. Köyün sağlık ocağı yoktur. Sağlık hizmeti almak için Varto’ya gitmektedirler. Haftada bir aile hekimi ziyaret etmektedir. Köyde yaklaşık 10 engelli olduğunu da ayrıca eklemiştir muhtar. Ekonomik Faaliyetler ve Altyapı Köyün üretilen esas tarımsal ürünleri arasında fiğ, korunga, yonca ve çok az buğday bulunmaktadır. Hayvancılık olarak köyde 100 büyükbaş ve ortalama 1,200 küçükbaş hayvan bulunmaktadır. Kümes hayvanları hane ihtiyacına yönelik olarak yetiştirilmektedir. Arıcılık faaliyeti ile uğraşan 1 kişi (20 kovan) vardır. Köyde hayvan ticareti yapılmaktadır ancak şu anda büyük hayvan ticareti yapan bulunmamaktadır. Genç nüfus genellikle büyük şehirlerde çalışmaya gitmektedir. Dışarıya çalışmaya gidenler yazın ot toplamak için geri gelmektedir. Ancak köyde çobanlık yapan gençler de vardır. Köyün altyapısında; kanalizasyon bulunmamaktadır, su şebekesi vardır. Tarım amaçlı sulama için su kanalı vardır ve kanal her yıl temizlenmektedir. Köyde % 30 sulu, % 70 kuru tarım yapılmaktadır. Köylüler ısınma için genelde kömür, odun ve tezek kullanmaktadır. Yollar bozuktur bu durum için özel idareye başvurulması gerekmektedir. Köyün Sorunları ve Projeden Beklentiler Muhtar, köyün en temel sorunu olarak istihdam ve kamu ödeme zamanının belirsizliği olduğunu söylemiştir. Baraj konusunda inşaat başlangıcından kısa bir süre önce haberleri olduğunu belirtmiştir. Bir soru veya sorunları olduğunda şantiye çalışanları ile iletişim kurabildiklerini ancak taleplerinin ve sorularının sonuçlanamadığını vurgulamışlardır. İstihdam konusunda köylerinden yeterince kişi istihdam edilmemesini barajın olumsuz bir etkisi olarak görülmektedir. Barajdan en büyük beklentilerinin istihdam, kamulaştırma paralarının ödenmesi ve ev inşası olduğu belirtilmiştir. 12 Taşdibek Demografik Bilgiler, Eğitim ve Sağlık Taşdibek Köyü muhtarı köyde yerleşik yaklaşık 38 hane yaşadığını belirtmiştir. Sadece yaz sezonunda 12-13 hane gelmektedir. Köyün nüfusu kışın 220, yazın 270 kişi civarındadır. İlkokul 4. sınıfa kadar eğitim veren (anaokulu ile birlikte) yaklaşık 28 öğrencisi olan bir okulları bulunmaktadır. Eğitimlerine devam etmek için erkek öğrenciler Varto’ya ve kız öğrenciler Muş’a gitmektedirler. Herkesin çocuğunu kız erkek ayrımı yapmaksızın okula gönderdiği belirtilmiştir. Köyün sağlık ocağı yoktur. Sağlık hizmeti almak için Varto’ya gitmektedirler. Ve arada sırada aile hekimi köyü ziyaret etmektedir. Ekonomik Faaliyetler ve Altyapı Köyde üretilen esas tarımsal ürünler arasında başlıca fiğ, korunga, buğday ve yonca bulunmaktadır. Hayvancılık anlamında köyde küçükbaş hayvan bulunmamakta; yaklaşık 250 büyükbaş hayvan bulunmaktadır. Kümes hayvanları hane ihtiyacına yönelik olarak yetiştirilmektedir. Arıcılık faaliyeti ile uğraşan 3 kişi vardır. Köyde ticaret yapılmamaktadır. Köydeki genç nüfus büyük şehirlere giderek inşaatlarda çalışmakta veya börekçilik/fırıncılık yapmaktadır. Köyün altyapısında; kanalizasyon bulunmamaktadır. Su şebekesi vardır ancak tarımsal sulama kanalı yoktur. Köylüler ısınma için genelde kömür, odun ve tezek kullanmaktadır. Yollar genelde bozuktur. Köyün Sorunları ve Projeden Beklentiler Köyün en temel sorunları; kanalizasyon ve yol olarak belirtilmiştir. Baraj konusunda devlet tarafından tebligat yapılmıştır ve maliye memuru bilgi vermiştir. Baraj yapıldıktan sonra suyun kenarına alabalık çiftliği kurmak istemektedirler. Barajın genelde olumsuz etkileri olduğunu düşünmektedirler çünkü Varto’nun en güzel arazilerinin su altında kalacağını düşünmektedirler. Olumlu etkileri arasında su kanallarının inşa edilecek olması ve elektrik üretimini saymışlardır. Projeden ödemelerin nasıl ve ne şekilde olacağının anlatılarak kendilerine bilgilendirmede bulunmasını beklemektedirler. Tepeköy Demografik Bilgiler, Eğitim ve Sağlık Tepeköy muhtarı köyde yaklaşık 75-80 hane yaşadığını belirtmiştir. Köyün toplam nüfusu 650 kişi civarındadır. İlkokul 4. sınıfa kadar eğitim veren yaklaşık toplam 60 öğrencisi olan 2 okulları bulunmaktadır. Öğrenciler bu okulun devamında Varto, Yeşilova ve Yağcılar’a okumaya devam etmeye gitmektedir. Kızların ve erkeklerin okullaşma oranlarının aynı olduğu belirtilmiştir. Köyün sağlık ocağı yoktur. Köylüler, sağlık hizmeti almak için Varto’ya gitmektedirler . Ekonomik Faaliyetler ve Altyapı Köyde üretilen esas tarımsal ürünler arasında başlıca buğday, arpa, mısır, karpuz kavun ve fiğ bulunmaktadır. Hayvancılık anlamında yaklaşık 500 büyükbaş ve 2,500 civarında küçükbaş hayvan bulunmaktadır. Kümes hayvanları hane ihtiyacına yönelik olarak yetiştirilmektedir. Arıcılık faaliyeti ile uğraşan 1 kişi vardır. Köyde hayvan ve sebze ticareti yapılmaktadır. Genç nüfus genellikle çiftçilik ve mera ile uğraşmaktadır. Köyün altyapısında; kanalizasyon bulunmamaktadır, su şebekesi vardır. Tarımsal amaçlı sulama kanalı mevcuttur ve bu kanallar Şerafettin ve Bingöl Dağları’ndan gelmektedir. Köylüler ısınma için genelde kömür, odun ve tezek kullanmaktadır. Köyün Sorunları ve Projeden Beklentiler Köyün en temel sorunları; baraj ölçümleri ve kamulaştırma için 2011’de köyleri ziyaret edilmesine rağmen henuz kamulaştırma paralarını alamamalarıdır. En az 20 gencin yapı inşasının yasaklanmasından dolayı “kümes büyüklüğünde” oldukça küçük evlerde yaşamak zorunda kaldıkları belirtilmiştir. Başka köyden insanların gelip köylerinde ev inşa etmesinden şikâyetçi olmuşlardır. Köylerinin gelişmesi için 13 kanalizasyon altyapısının oluşturulmasının, su kanallarının arttırılmasının önemini dile getirmişlerdir. Proje konusunda düşünceleri genel olarak negatiftir. İstihdam konusunda kayda değer bir gelişme olmadığını belirtmektedirler. Köyden baraj projesinde çalışmak isteyen pekçok kişi olduğunu ancak barajın bu kişileri işe almadıkları belirtilmiştir. Barajdan beklentileri kamulaştırma ödemelerinin bir an önce yapılmasıdır. Ödemeler yapılmazsa vatandaşın oldukça mağdur olacağı ancak mümkün olabilecek en çabuk şekilde ödemelerin gerçekleşmesi halinde mağduriyetlerinin azalabileceğini bildirmişlerdir. Ulusırt Demografik Bilgiler, Eğitim ve Sağlık Ulusırt muhtarı köyde yerleşik yaklaşık 20 hane yaşadığını belirtmiştir. Köyün nüfusu 130 kişi civarındadır. İlkokul 4. sınıfa kadar eğitim veren yaklaşık toplam 12 öğrencisi olan bir okulu bulunmaktadır. Öğrenciler bu okulun devamında Varto, ve Çağlar’da eğitimlerini sürdürmektedirler. Herkesin çocuğunu okula gönderdiği; kızların ve erkeklerin okula gitme oranlarının aynı olduğu belirtilmiştir. Köyün sağlık ocağı yoktur. Hemşire yaklaşık 15 günde bir köyü ziyaret etmektedir. Köylüler sağlık hizmeti almak için Varto’ya gitmektedirler . Ekonomik Faaliyetler ve Altyapı Köyde tarımsal üretim yapılmamaktadır. Hayvancılık anlamında köyde yaklaşık 300 büyükbaş hayvan bulunmaktadır. Küçükbaş hayvancılık ise yapılmamaktadır. Kümes hayvanları hane ihtiyacına yönelik olarak yetiştirilmektedir. Arıcılık faaliyeti ile uğraşan 1 kişi vardır. Köyde herhangi bir ticari faaliyet yapılmamaktadır sadece muhtara ait bir ticari taksi vardır. Genç nüfus genellikle büyük şehirlere gidip inşaatlarda çalışmaktadır. Köyün altyapısında kanalizasyon bulunmamaktadır. Köyde su şebekesi vardır ancak su yetersizdir. Tarım amaçlı sulama yapılmamakta ancak taşıma su ile sulama yapılmaktadır. Köylüler ısınma için genelde odun ve tezek kullanmaktadır. Yollar genel olarak bozuktur. Köyün Sorunları ve Projeden Beklentiler Köyün en temel sorunları olarak; fakirlik, barajdan dolayı boşaltılacak olan diğer köylerin gelip kendi köylerine yerleşme riski dile getirilmiştir. Köylüler, doğduklarından beri böyle bir projenin olası olduğunu hep duymuşlardır. Muhtar, köyün gelişebilmesi için kanalizasyon , öğretmen lojmanı ve bir taziye evi yapılmasının önemli olduğunu vurgulamıştır. Muhtar projenin genelde olumlu etkileri olduğunu ve en büyük beklentilerinin istihdam olduğunu belirtmiştir. Ancak şimdiye kadar köyden henüz işe alınan olmadığını da sözlerine eklemiştir. Bu arada proje konusunda daha fazla bilgilenmeye ihtiyaçları olduğunu da eklemiştir. Suyun varacağı son nokta, kendi köylerinin su altında kalıp kalmayacağı, yolun köyün neresinden geçeceği, köylerinden işçi alımı olup olmayacağı gibi baraj projesinin kendi hayatlarına etki eden noktalara dair daha fazla netlik ve bilgilendirmeye ihtiyaçları bulunmaktadır. Yurttutan Demografik Bilgiler, Eğitim ve Sağlık Yurttutan köyü muhtarı köyde yerleşik 45 hane yaşadığını belirtmiştir. Köyün nüfusu mezralar dahil 582 kişi civarındadır. Ancak 2-3 hane sezonluk olarak gelmektedir. İlkokul 4. sınıfa kadar eğitim veren yaklaşık 50 öğrencisi olan bir okulları bulunmaktadır. Bu okulun devamında kız öğrenciler Muş merkezde bulunan kız yatılı okuluna ve erkek öğrenciler ise Varto’daki yatılı okulda eğitimlerine devam etmektedirler. Köyde maddi nedenlerden dolayı çocuklarını okula yollayamayan haneler bulunmaktadır. Dışarıda okuyan en az 20 yatılı öğrenci vardır. Köyün sağlık ocağı yoktur ancak köye kontrol amaçlı haftada bir hemşire veya doktor gelmektedir. Ekonomik Faaliyetler ve Altyapı 14 Köyün ana ekonomik aktivitelerinden tarımsal üretimdeki başlıca ürünler şu şekildedir; buğday, fiğ, ve arpa. Köyde yaklaşık 200 büyükbaş hayvan ve ortalama 7,000 küçükbaş hayvan bulunmaktadır. Kümes hayvanları hane ihtiyacına yönelik olarak yetiştirilmektedir. Arıcılık faaliyeti yoktur. Köydeki genç nüfus genel olarak yazın ot biçmektedir şehirlerde ise tekstil işinde çalışmaktadırlar. Köyün altyapısında kanalizasyon bulunmamaktadır, su şebekesi vardır ancak yetersizdir. Yollar oldukça bozuk durumdadır. Tarımsal amaçlı sulama yapılmamaktadır. Köylüler ısınma için genelde odun ve tezek kullanmaktadır. Köyün Sorunları ve Projeden Beklentiler Köyün en büyük sorunları; yol, kanalizasyon, su ve elektrik kesintileri olarak sıralanmıştır. Hayvanlar içinde yeterince su bulunmadığı muhtar tarafından belirtilmiştir. Muhtar, Alpaslan II HES projesi konusunda ilk defa SRM ekibi tarafından haberdar edildiğini belirtmiştir ve köylerinde projeden etkilenen parsel olduğunu daha önceden bilmediğini belirtmiştir. Alpaslan II HES projesinin verimli arazileri etkilemesinden dolayı projenin olumsuz etkilerini olabileceğini düşünen muhtar elektrik üretimi ve Muş ovasının sulanması gibi etkileri de olumlu etkiler olarak değerlendirmiştir. Projede gençlerin istihdam edilmesi, sulama yapılması, okulların tadilatı, köye imam evi yapılması ve yolların düzeltilmesi gibi beklentileri olabileceğini belirtmiştir. Zorabat Demografik Bilgiler, Eğitim ve Sağlık Zorabat köyü muhtarı köyde yerleşik yaklaşık 13 hane yaşamaktadır. Köyün nüfusu 170 kişi civarındadır. İlkokul 4. sınıfa kadar eğitim veren yaklaşık 20 öğrencisi olan bir okul bulunmaktadır. Bu okulun sonrasında kız öğrenciler Muş Merkez’de bulunan kız yatılı okulunda, erkek öğrenciler ise Varto’daki okulda eğitimlerine devam etmektedirler. Herkes çocuğunu okula göndermektedir. Köyün sağlık ocağı yoktur. Sağlık hizmeti almak için Varto’ya gitmektedirler. Haftada bir defa aile hekimi ziyaret edilmektedir. Ekonomik Faaliyetler ve Altyapı Köyde tarımsal olarak üretilen ana ürünler arasında; yonca, fiğ, korunga ve buğday bulunmaktadır. Hayvancılık olarak köyde yaklaşık 150 büyükbaş hayvan bulunmakta iken küçükbaş hayvan bulunmamaktadır. Kümes hayvanları hane ihtiyacına yönelik olarak yetiştirilmektedir. Arıcılık faaliyeti ile uğraşan kimse yoktur. Köyde hayvan ticaret yapılmamaktadır. Genç nüfus büyük şehirlere giderek inşaatlarda çalışmakta veya köyde kalarak çiftçilik yapmaktadır. Köyün altyapısında; kanalizasyon bulunmamaktadır. Köyde su şebekesi vardır ancak yeterli değildir. Tarımsal amaçlı sulama kanalı yoktur. Köylüler ısınma için genelde kömür, odun ve tezek kullanmaktadır. Köyün Sorunları ve Projeden Beklentiler Köyün en büyük sorunları; su, yol, sağlık ocağı eksikliği, meranın su altında kalacak olması, hayvanlar için yeterli su olmaması, okulun tadilat ihtiyacı olarak belirtilmiştir. Baraj konusunda güvenilir ve net bilgiye sahip değillerdir. Köylerinin gelişebilmesi için tarım ve hayvancılık konusunda desteğe ihtiyaçları bulunmaktadır. 66 depremi sonrası inşa edilen evlerin bazılarının tadilatı köy açısından oldukça önemlidir. Köyün ihtiyaçları proje tarafından karşılanırsa projenin olumlu etkileri olacağını düşünmektedirler. Bu ihtiyaçların dikkate alınmaması durumunda köylünün meralarının da kaybolmasından dolayı proje ile ciddi sıkıntılar yaşayacağını düşünülmektedir. Projeden sulama konusunda destek ve istihdam sağlanması noktasında beklentileri vardır. Kaybolan meralarının nasıl telafi edileceği, suyun nereye kadar yükseleceği, su kıyısına tel örgü çekilip çekilmeyeceği, kimi parsellerin yarısının 15 gitmesi durumunda diğer kalan yarısının ne olacağı gibi soruların cevaplarını merak etmektedirler ve bu konuda aydınlatılmayı beklemektedirler.. 16 17 Ek 1.2 Proje Bilgilendirme Broşürü 18 19 20