ΣΤΑΘΗΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΙΔΗΣ
Μόνος στο σπίτι
με ένα κομπιούτερ...
Η μοναξιά του Facebook
Στη μνήμη της Μαρίας Παπαγιαννίδου-St.Pierre
2
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Οι λέξεις με πλάγια γραφή επεξηγούνται στο τέλος
του βιβλίου. Ο συγγραφέας σας συνιστά να τους διαβάσετε πριν ή
μετά το κυρίως βιβλίο για να μη σπάσετε τα νεύρα σας με τις
συνεχείς παραπομπές.
3
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Πρόλογος
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Έναρξη
Οι σπουδές στην Πληροφορική μπορεί να βλάψουν
σοβαρά την υγεία σου
Ανθρώπινα κομπιούτερ ή άνθρωποι κομπιούτερ;
Οι υπολογιστές στη δουλειά αύξησαν την
ανταγωνιστικότητα;
Οι υπολογιστές στα σχολεία έκαναν καλύτερη την
Εκπαίδευση;
Γιατί οι υπολογιστές απέτυχαν να εκσυγχρονίσουν την
ελληνική κοινωνία
Ιδού η Ρόδος ιδού και το Facebook!
Γιατί χάσαμε το τρένο...
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
Ορολογία
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
4
Πρόλογος
Ρόδος 1982:
«Παιδάκι μου, έρχονται κάτι ξετσίπωτες Σκανδιναβές και μας
παίρνουν τα καλύτερα παιδιά. Και δεν τους φτάνουν οι 20 μέρες
στο νησί μας, τους παίρνουν και στη Σουηδία και τους
παντρεύονται..., οι αχόρταγες!!» Αυτό μου είπε αγανακτισμένη
μία κυρία από τη Ρόδο που μας νοίκιασε τα δωμάτια.
Ήμουν μόνο 19 χρονών και εντυπωσιάστηκα από την
αγανάκτηση της Ελληνίδας μάνας.
Εντυπωσιάστηκα όμως περισσότερο σε λίγες μέρες όταν
συνειδητοποίησα ότι αυτές οι ξετσίπωτες Σκανδιναβές ήταν
δίμετρες ξανθιές, εκπάγλου καλλονής με 2 πτυχία και 3 ξένες
γλώσσες. Και τα καλύτερα παιδιά της Ρόδου ήταν κάτι
μαυρισμένοι καμακιέρος, με μορφωτικό επίπεδο καφετέριας,
μπλουζάκι No Problem τατουάζ δεινοσαύρων στα μπράτσα και
αγγλικά επιπέδου «you me bed» ή «I meet you upstairs
downstairs at six o’ clock», δηλαδή θα σε συναντήσω πάνω
κάτω στις 6 η ώρα...
Σήμερα, μετά από 20 χρόνια, καταφέραμε αισίως να
δημιουργήσουμε αληθινά κομπιουτερόπαιδα που έχουν σπουδές,
ξέρουν καλά αγγλικά αλλά ξημεροβραδιάζονται στο Facebook,
σερφάρουν στο Ίντερνετ, επικοινωνούν στο Skype και, αντί να
συζητούν, ανταλάσσουν μεταξύ τους SMS στις καφετέριες.
Παρ’ όλα αυτά, κανένα από αυτά τα κομιουτερόπαιδα με τις 500
φίλες στο Facebook δεν είναι σε θέση να σαγηνεύσει μια
Σκανδιναβή face to face, live στην παραλία...
Γιατί?
Γιατί τα έχουν φτιάξει με τον υπολογιστή, γιατί κάνουν cybersex, γιατί έχουν ηλεκτρονικό αυτισμό, γιατί έχουν εξάρτηση από
5
το Facebook, γιατί νομίζουν ότι θα κατακτήσουν την ευτυχία με
το αριστερό κλικ και το laptop…
Αποφάσισα με το βιβλίο αυτό να κάνω μία ιστορική αναδρομή
στην προσωπική μου εμπειρία στην Πληροφορική που ξεκίνησε
από το 1981, τότε που πρωτοβγήκε το PC. Ο προσεκτικός
αναγνώστης θα παρατηρήσει ότι από τη δεκαετία του ’80
φαινόταν ότι οι υπολογιστές όσα πλεονεκτήματα έχουν άλλες
τόσες παγίδες κρύβουν.
Τα καλά νέα είναι ότι στην Ελλάδα σήμερα, έχουμε μοναδική
ευκαιρία λόγω της κρίσης να επανεκτιμήσουμε την ανθρώπινη
επικοινωνία, αρκεί να αποτοξινωθούμε από τον υπολογιστή και
να αφουγκρασθούμε τον άνθρωπο…
Έτσι κι αλλιώς από τα ανόητα καταναλωτικά πρότυπα
αναγκαστήκαμε να αποτοξινωθούμε.1 Το lifestyle πτώχευσε μαζί
με τον ιδρυτή του. Το ΠΑΣΟΚ πτώχευσε μαζί με τον γιο του
ιδρυτή του. Τουλάχιστον τώρα, έχουμε την ευκαιρία να
αποθυμοποιήσουμε και το Facebook, μαζί με τον ιδρυτή του...
Και θα ‘χουμε προσφέρει στην παγκόσμια κοινότητα των
εξαρτημένων χρηστών του έναν χάρτη εξόδου από τα κλικ και
τα like…
Γιατί κάποιοι έχουν μετατρέψει την παγκοσμιοποιοημένη
κοινωνία μας σε κοινωνία ποντικιών (του αριστερού κλικ) με
διάφανη προσωπική ζωή...
1
Βλ. Προηγούμενο βιβλίο μου: «Καταναλωτική Νοημοσύνη» 2011, Εκδ.
Δίαυλος
6
1. Έναρξη
Πληροφορική. Ίντερνετ. Δίκτυα µε έξυπνα τερµατικά. Κινητά
τηλέφωνα με ενσωματωμένο Facebook. Ψηφιακές επαφές,
ψηφιακές γνωριμίες και ψηφιακές φιλίες. Η ανθρώπινη
επικοινωνία πέρασε σε οθόνες με πληκρολόγια. Το φιλί έγινε
εικονίδιο με κίτρινη φατσούλα. Οι μουσικοί συνθέτουν µε
synthesizers. Η «έμπνευση» έγινε ψηφιακή. Η διασκέδαση έγινε
ψηφιακή. Το χρήμα έγινε άυλο και μετά ανύπαρκτο. Οι
πολιτικοί επικοινωνούν µε e-mail και βγάζουν λόγους στις
προσωπικές τους ιστοσελίδες και τα blog – όπου δεν φτάνει το
γιουχάισμα και τα γιαούρτια. Οι κοινωνιολόγοι έχουν γίνει
επικοινωνιολόγοι. Οι δορυφόροι έχουν τυλίξει τον πλανήτη µε
δεδομένα και πληροφορίες. Οι φάκελοι των πολιτικών µας
φρονημάτων καήκανε, αλλά τα στοιχεία µας περάσανε σε
βάσεις δεδομένων και οι πολιτικές και θρησκευτικές
πεποιθήσεις μας στο Facebook. Οι νέοι φλερτάρουν στο
Facebook, κάνουν φίλους στο Facebook, κάνουν σεξ στο
Facebook (cyber-sex). Σήμερα δεν έχουμε πια μαλάκες, έχουμε
cyber-μαλάκες – αφού όλοι «την παίζουν» στον κυβερνοχώρο.
Καθετί που φαίνεται καλό στη ζωή µας γίνεται καλύτερο µε το
επίθετο digital, δηλαδή ψηφιακό. Ήδη από τo 1990, γνωρίσαµε
και τον πρώτο ψηφιακό πόλεµο. Οι Αμερικανοί βοµβάρδισαν το
Ιράκ και το Κουβέιτ χρησιμοποιώντας ψηφιακή τεχνολογία και
βόµβες κατευθυνόμενες από κοµπιούτερς. Τεχνολογικό υλικό
(hardware) και λογισµικό (software) αξίας δισεκατομμυρίων
δολαρίων ξοδεύτηκε σε µια εβδομάδα στις πρώτες 12.000
επιδροµές. Όχι για κανένα ιδανικό. Αλλά για το πετρέλαιο του
Κουβέιτ!
Η Πληροφορική, λοιπόν, δικαίωσε την ταχύρρυθμη ανάπτυξή
της: Μπορεί να έχασε πολλές επιµέρους µάχες, αλλά κέρδισε
7
τον πόλεµο. Και καθιέρωσε στην παγκόσμια συνείδηση τη Νέα
Τάξη Πραγμάτων.
Ένα επιτελικό στέλεχος της NASA πριν από χρόνια δήλωσε:
«Εάν η αεροδιαστημική είχε ανάλογη εξέλιξη µε την
πληροφορική, θα µπορούσαµε σήµερα να κάνουμε το γύρο του
κόσµου σε 5 λεπτά µε αεροπλάνο που θα κόστιζε 50 δολάρια
και θα έκαιγε βενζίνη αξίας 5 δολαρίων».
Φαντάζεστε τις συνέπειες αυτής της υποθετικής εξέλιξης; Θα
είχαν τρελαθεί όλοι οι κάτοικοι του πλανήτη, γιατί καθώς η γη
γυρίζει γύρω από τον ήλιο και τον εαυτό της, αυτοί θα γύριζαν
γύρω από τη γη ξετρελαµένοι µε το φτηνό εισιτήριο και την
ταχύτητα του ταξιδιού τους.
Ο ρυθµός εξέλιξης µιας τεχνολογικής καινοτοµίας καλό θα ήταν
να είναι ανάλογος µε το ρυθµό µελέτης και κοινωνικής
αφοµοίωσης των συνεπειών αυτής της τεχνολογίας.
Παράδειγμα: Εάν αύριο κυκλοφορήσουν στην αγορά αυτοκίνητα
που τρέχουν µε 800 χιλ. την ώρα, θα σκοτωθούµε όλοι σε
αυτοκινητιστικά δυστυχήµατα.
Κι όµως, η Πληροφορική δεν σεβάστηκε την αρχή αυτή.
Ξεκίνησε σαν έµβρυο µετά τον Β' Παγκόσµιο πόλεµο και
κατόρθωσε σήµερα να βρίσκεται ταυτόχρονα στην παιδική
και γεροντική της ηλικία: Παιδική, γιατί ακόµη οι περισσότεροι
θεµελιωτές της βρίσκονται εν ζωή (ο ιδρυτής της Microsoft είναι
κάτω από 60, και ο ιδρυτής του Facebook είναι κάτω από 30),
ενώ οι περισσότεροι χρήστες τής πληροφορικής δεν την
εμπιστεύονται. (Οι γονείς μας λέγανε: «πάλι κόπηκε το ρεύμα;»,
ενώ τα παιδιά μας λένε: «πάλι κόλλησαν τα Windows;»)
Η πληροφορική όμως είναι ταυτόχρονα και στη γεροντική της
ηλικία, γιατί τα προϊόντα της που είναι ήδη ξεπερασμένα (στα
σκουπίδια, σε ανακύκλωση ή σε πατάρια) είναι πολλαπλάσια
αυτών που βρίσκονται σε λειτουργία. Παράδειγμα: Βλέπεις ένα
8
PC της δεκαετίας του ’80 και νομίζεις ότι το χρησιμοποιούσε ο
άνθρωπος του Νεάντερνταλ.
Από την άλλη µεριά, πολλοί «επιστήµονες» προσπάθησαν - κι
ακόµη προσπαθούν να µας πείσουν - ότι οι υπολογιστές είναι
έξυπνοι και σύντομα θα γίνουν πολύ εξυπνότεροι από τους
ανθρώπους… Πιστεύουν και υποστηρίζουν ότι το ζητούµενο
είναι να κατασκευάσουµε υπολογιστές που να σκέφτονται όπως
οι άνθρωποι. Δυστυχώς, δεν βλέπουν ότι αυτό εξ ορισµού δεν
µπορεί να γίνει γιατί οι άνθρωποι ταυτόχρονα σκέφτονται και
αισθάνονται. Ξέρετε κανέναν υπολογιστή να έχει πάθει
κατάθλιψη; Και το τραγικό είναι ότι δεν έχουν καταλάβει πως
αυτό που τελικά έγινε είναι ότι εκπαιδεύσαµε ανθρώπους να
σκέφτονται όπως οι υπολογιστές. Ανθρώπους που βρίσκονται σε
πληροφοριακή αιχμαλωσία, ανθρώπους που αν μια μέρα
ξεχάσουν το κινητό τους στο σπίτι αισθάνονται ότι έχουν βγει
στο
δρόμο
χωρίς
παπούτσια.
Ανθρώπους
που
αυτοπροσδιορίζονται μέσω του υπολογιστή τους, του
ηλεκτρονικού προφίλ τους, της ιστοσελίδας τους και του
λογαρισμού τους στο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο και το
Facebook.
Αυτή είναι η χειρότερη παγίδα στην οποία µπορεί να πέσει
κάθε κοµπιουτεράς: Στην προσπάθειά του να δώσει στη µηχανή
ανθρώπινα
χαρακτηριστικά
αποκτάει
ο
ίδιος
τα
χαρακτηριστικά της µηχανής! Και βλέπει τη ζωή του σαν ένα
µεγάλο πρόγραµµα. Κι αρχίζει να σκέφτεται και να ενεργεί
«υπολογιστικά». Και νομίζει ότι η επικοινωνία είναι στο e-mail,
οι φίλοι στο Facebook, το φλερτ στο Skype η παρέα στο Twitter
και η διασκέδαση στο Youtube.
Όμως, μέσα στις αντιξοότητες, υπάρχει η ευκαιρία να ξαναζωντανέψουν των Ελλήνων οι κοινότητες αρκεί να
9
συνεργαστούμε και να επικοινωνήσουμε face to face κι όχι μόνο
facebook to facebook…
Στο επόμενο κεφάλαιο θα δεις πώς οι σπουδές στην
Πληροφορική μπορεί να αλλάξουν τον τρόπο σκέψης σου και
την προσωπικότητά σου. Είναι κατάθεση προσωπικής εμπειρίας,
πώς ο hommo errectus μπορεί να γίνει hommo computerrectus
χωρίς να το καταλάβει.
10
2. Οι σπουδές στην Πληροφορική μπορεί να
βλάψουν σοβαρά την υγεία
Το κεφάλαιο αυτό χωρίζεται σε δύο αντιφατικά µέρη:
Θεωρία και Πράξη. Σε κάθε λόγο παραθέτω πρώτα τη
θεωρία που µε οδήγησε στην απόφαση να σπουδάσω
υπολογιστές κι αµέσως µετά την πράξη που µου απέδειξε πόσο
µακριά ήµουν νυχτωµένος. Είναι χρήσιµο για όλους τους
τελειόφοιτους Λυκείου που φιλοδοξούν να σπουδάσουν
κοµπιούτερς.
Ι. Απαλλαγή από το άγχος της ανεργίας
ΘΕΩΡΙΑ: Κάποτε είχε κυκλοφορήσει η ιστορία (δεν
µπόρεσα να εξακριβώσω εάν αληθεύει) ότι ένας µαθηµατικός,
αφού πήρε το πτυχίο του κι έκανε τα χαρτιά του για
διορισµό, έµαθε ότι µε βάση τη θέση του στην επετηρίδα
και το ρυθµό διορισµών θα µπορούσε να ελπίζει ότι θα
ξεκινήσει την καριέρα του λίγο µετά το 2100.
Αφού είδε κι αποείδε ο άνθρωπος, κι ιδιαίτερα µαθήµατα δεν
έβρισκε, σκέφτηκε ότι πιάνουν τα χέρια του, άνοιξε ένα
σουβλατζίδικο
στη
γειτονιά
του
κι
άρχισε
να
πουλάει σουβλάκια. Καλά ως εδώ. Μαθηµατικός να φτιάχνει
σουβλάκια δεν είναι και τίποτε το ασυνήθιστο. Οι µισοί
σουβλατζήδες σήµερα έχουν κάποιο πτυχίο. Εκεί όµως
που ο εν λόγω µαθηµατικός πρωτοτύπησε ήταν ότι έβγαλε
φωτοτυπίες το πτυχίο του και τις χρησιµοποιούσε για να
τυλίγει τα σουβλάκια (αντί για λαδόκολλα).
Αλλά, επειδή το πτυχίο είναι δηµόσιο έγγραφο και του
αρµόζει κορνίζα από µαόνι κι όχι από πίττα και κρεµµύδια, του
11
έκαναν µήνυση κι από
συµπαθούς Μαθηµατικού.
τότε
αγνοείται
η
τύχη
του
Έχω αρκετούς φίλους µαθηµατικούς κι όλοι µου είπαν
ότι πέρασαν κάποιο άγχος ανεργίας, υποαπασχόλησης, ή
ετεροαπασχόλησης.
Επίσης
φοιτητές
Αρχιτεκτονικής,
Παντείου, Φuσικoύ, Νοµικής ή Πολιτικοί Μηχανικοί ξέρουν
ότι μετά την αποφοίτησή τους θα βρουν δουλειά, ίσως, στον
Καναδά, την Αυστραλία, την Σουαζιλάνδη, αλλά όχι στην
Ελλάδα.
Ο φοιτητής των Υπολογιστών έχει ένα συγκριτικό
πλεονέκτηµα απέναντι σ' όλους τους προηγούµενους. Ελπίζει
ότι δεν πρόκειται να µείνει άνεργος, αφού όσο περνάνε τα
χρόνια οι υπολογιστές χρειάζονται παντού, από
τα
νηπιαγωγεία μέχρι τα ΚΑΠΗ (Πρόσφατα με τον ξάδελφό μου
μηχανογραφήσαμε το ΚΑΠΗ Κερατέας).
ΠΡΑΞΗ: Όταν ήμουν φοιτητής στο Λονδίνο στις αρχές του
1989, είχε έρθει ο Α. Ανδριανόπουλος στο LSE και σε µια
φιλική κουβέντα που είχε µαζί µας ακούστηκαν τα παρακάτω
ενδιαφέροντα. (Η συζήτηση φυσικά δεν µαγνητοφωνήθηκε, γι'
αυτό µπορεί η φραστική διατύπωση να είναι αλλαγµένη. Τα
σηµεία όµως που θίχτηκαν προσπάθησα να τα κρατήσω
αναλλοίωτα).
Φοιτητές: «κ. Ανδριανόπουλε, έχουµε δώσει µια περιουσία να
σπουδάσουµε, βγάλαµε τα µάτια µας να πάρουµε
πρώτα πτυχία, δεύτερα πτυχία, τρίτα πτυχία κ.λπ. Γιατί να
µη βρούµε µια δουλειά στην Αγγλία και να επιστρέψουµε
στην
Ελλάδα,
ψάχνοντας
για
δουλειά,
άνεργοι,
υποαπασχολούµενοι και ζοχαδιασµένοι; Αν λάβουµε υπόψη µας
ότι το να δουλεύουµε στην Αγγλία αδικεί κατάφορα την
Ελλάδα που της κοστίσαµε σαν παθητικό από ηλικία 0-25 και
12
δίνουµε όλο το ενεργητικό µετά τα 25 σε µια ξένη χώρα, τι
µας εξασφαλίζει ότι όταν έρθει η ΝΔ στην κυβέρνηση θα
αλλάξουν οι προοπτικές για το µέλλον µας;»
Ανδριανόπουλος: Οι προοπτικές σας στην Ελλάδα
εξαρτώνται από δύο πράγµατα. Όταν πηγαίνετε στο
εξωτερικό να εξειδικευτείτε, εξετάστε πρώτα αν αυτή η
εξειδίκευση που θα αποκτήσετε χρειάζεται στην Ελλάδα. Ένας
ειδικευµένος επιστήµονας σε Ροµποτική, Αεροδιαστηµική
και στις αρρώστιες της περιοχής του Αµαζονίου σίγουρα
δεν θα βρει στην Ελλάδα τη δουλειά που θα ήθελε. 2
«Από την άλλη µεριά, όταν κοιτάτε την αγορά εργασίας
πρέπει να βλέπετε µια δεκαετία µπροστά. Εάν οι Έλληνες
που είναι τώρα 18 χρονών σκεφτούν ότι η Ελλάδα
χρειάζεται µάνατζερς και κοµπιουτεράδες κι αρχίσουν όλοι να
σπουδάζουν Μάνατζµεντ και Υπολογιστές, µέχρι να πάρουν το
πτυχίο τους, να κάνουν µεταπτυχιακά και στρατό,
θα έχουν περάσει 10 χρόνια. Κι όταν απολυθούν από
φαντάροι θα καταλάβουν ότι βρίσκονται σε µια χώρα όπου
όλοι έχουν σπουδάσει µάνατζερς και κοµπιουτεράδες.
Αυτό που ήταν επάγγελµα του µέλλοντος πριν από 10
χρόνια, τώρα, µε τους τρελούς ρυθµούς εξέλιξης, είναι ο
θάνατός σου η ζωή µου».
Το µόνο που έχω να συµπληρώσω είναι ότι στην Αµερική ήδη
οι Σχολές Υπολογιστών τραβάνε όλο και λιγότερο κόσµο, ενώ
υπάρχουν οι πρώτοι κοµπιουτεράδες που χτυπάνε το κεφάλι
τους στον τοίχο.
2
Σήμερα πλέον στην Ελλάδα κανείς δεν κάνει τη δουλειά που θα ήθελε –
ούτε ο Πρωθυπουργός.
13
ΙΙ. Καλό πτυχίο σημαίνει καλός γάμος!
(Μόνο για άνδρες)
ΘΕΩΡΙΑ: Μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση όταν µετά
την υποδοχή των πρωτοετών το 1982, ο τότε πρόεδρος του
Τμήματος Υπολογιστών της Πάτρας, μιλώντας φιλικά µε
µια ομάδα νεο-εισαχθέντων, τόνισε:
«Κάποτε, οι πρώτοι γαμπροί στην Ελλάδα ήταν οι γιατροί. Τώρα
είσαστε εσείς! Γι' αυτό προσέχετε µε ποιες πηγαίνετε».
Ήµουν ακόµη πολύ µικρός για να καταλάβω την ουσία
αυτής της πρότασης, αλλά οµολογώ ότι µας άφησε όλους
άναυδους.
Τα χρόνια πέρασαν, η εµπειρία µάς πλούτισε σε πληροφορίες,
γνώση και γνωριµίες, και τώρα που το ξανασκέφτοµαι, µπορεί
µέχρι πρόσφατα να µην πολυπρόσεχα µε ποιες πήγαινα, αλλά ο
κ. καθηγητής µου είχε δίκιο. Δεν είναι τυχαίο ότι οι 9 στις 10
κοπέλες που γνώρισα, στον πρώτο µήνα της γνωριµίας µας
ένιωσαν τη σφοδρή επιθυµία να µε γνωρίσουν στον πατέρα
τους. (Η δέκατη ήταν ορφανή από πατέρα.)
Όταν τα Χριστούγεννα του 1988 πήγα στο Ελσίνκι να
δω τη Φιλανδέζα φίλη µου, από την πρώτη µέρα µού ειπε:
«Μετά την Πρωτοχρονιά θα πάµε στο Tampere να γνωρίσεις
τους γονείς µου. Ξέρουν ότι ήρθες και σε περιµένουν».
Έµεινα στήλη άλατος.
«Πού είναι το Tampere;» ρώτησα.
«Στο βορρά, είναι το χωριό που γενήθηκα», µου
απάντησε
φυσικά.
«Μα και το Ελσίνκι βορράς είναι», της λέω. «Εδώ τώρα έχει
-25°C. Εκεί πόσο φτάνει;»
«Δεν είναι δύσκολο να το υπολογίσεις, συνήθως απ' όσο είναι
εδώ, εκεί είναι 15 βαθµούς πιο κάτω».
14
Μετά της εξήγησα ότι σαν Ελληνας, Νοτιοευρωπαίος,
συνηθισµένος στις ζεστές ακρογιαλιές του Αιγαίου, θα πάθαινα
αποκρυστάλλωση στους -40°C και την έπεισα να αναβάλουµε
την επίσκεψη για µια άλλη φορά.
ΠΡΑΞΗ: Το να ξέρεις ότι σε θέλουν µόνο για τα πτυχία
σου είναι χειρότερο από το συναίσθηµα της γυναίκας που
ξέρει ότι τη θέλουν µόνο για το κορµί της. Τουλάχιστον,
γι' αυτήν, το κορµί τής το χάρισε η φύση, ενώ εσύ για να
πάρεις το δίπλωµά σου έβγαλες τα µάτια σου.
ΙΙΙ.
Σπουδάζεις
βάση στην Ελλάδα
σε
µια
σχολή
µε
την
ψηλότερη
ΘΕΩΡΙΑ: Κάθε φορά που οι καθηγητές στις διαλέξεις
τους παρουσίαζαν ένα θέµα υπερβολικά πολύπλοκο και
καταλάβαιναν ότι τους κοιτάζαµε µε µάτια πλάνα, για να
µας καλοπιάσουν µας έλεγαν:
«Αλίµονο να µην καταλαβαίνετε εσείς τι σας λέω. Εσείς
είστε η αφρόκρεµα της Ελλάδας. Οι καλύτεροι µαθητές όλων
των Λυκείων!»
«Μα είναι πολύ δύσκολα», ακούγονταν κάποιες κραυγούλες από
κάτω.
«Καλύτερα που είναι δύσκολα», συνέχιζε ο στυγερός λέκτορας.
«Τι θέλετε να είναι, εύκολα; Τότε όλοι θα µπορούσαν να τα
καταλάβουν και δεν θα 'χε καµιά αξία το πτυχίο σας. Μην
ξεχνάτε ότι είστε στη σχολή µε την ψηλότερη βάση στην
Ελλάδα».
Πέρασαν αρκετά χρόνια για να καταλάβω ότι τις περισσότερες
φορές δεν ήταν τόσο το θέµα διδασκαλίας δυσνόητο, όσο ο
τρόπος
παρουσίασής
του.
Μπορεί
να
φταίει
και η φύση της γλώσσας µας που είναι πιο πολύ φιλοσοφική και
15
λιγότερο πρακτική κι έτσι είναι δύσκολο να περιγράψεις
συγκεκριµένες καταστάσεις µε λέξεις που τις προσδιορίζουν
µονοσήµαντα.
Όπως και να 'χει το πράγµα, κάθε φορά που κάποιος
καθηγητής µάς θύµιζε ότι σπουδάζουµε στη Σχολή µε την
ψηλότερη βάση, κοιταζόµασταν µεταξύ µας µε νόηµα και
τα στήθη µας φουσκώναν από υπερηφάνεια. Κι ίσως να
νιώθαµε όλοι και πέντε πόντους ψηλότεροι.
ΠΡΑΞΗ: Ακριβώς επειδή στη σχολή αυτή µπορούν να
περάσουν µόνο αριστούχοι, είναι συνήθως κάτι παιδιά, βιολιά.
Ενδιαφέρονται µόνο να αριστεύουν, γίνονται βαθµοθήρες, δεν
τους αρκεί να πάρουν αυτοί 10 στις εξετάσεις,
αλλά πρέπει ταυτόχρονα εσύ να κοπείς - αλλιώς αν πάρουν
όλοι ψηλούς βαθµούς, τι αξία έχει το δεκάρι τους - κι
εµφανισιακά είναι συνήθως σαν πούλµαν µε γυαλιά.
Όσο για την προσωπικότητά τους και τα άλλα - εκτός
υπολογιστών - ενδιαφέροντά τους, αρκεί να αναφέρω το
ακόλουθο περιστατικό:
Είχαµε πάει για φαγητό σε ταβερνάκι στο Ρίο (της
Πελοποννήσου, όχι της Βραζιλίας), µε εκπληκτική λιακάδα
και τραπεζάκια έξω, κάτω απ' τα πεύκα, δίπλα στην αλµύρα της
θάλασσας. Και µόλις το παιδί έφερε τα φαγητά και
τις µπύρες, ο καλύτερος (βαθµολογικά) φοιτητής της παρέας
θεώρησε καλό ν' αρχίσει µια συζήτηση για code optimization
στους compilers.
Ίσως να ήθελε να εντυπωσιάσει και τις κοπέλες της παρέας που
σιωπηλά
συµφωνούσαν.
Τον
άκουγα
και
νόµιζα
ότι θα µου κολλήσει το κεφτεδάκι στο λαιµό...
Βλέποντας τη φοιτητική ζωή του Ζάκερμπεργκ στην ταινία
Social Network διαπίστωσα ότι και στο Χάρβαρντ οι
κομπιουτεράδες είναι κάτι ψυχονευρωτικοί τύποι που
επικοινωνούν καλύτερα με τις οθόνες παρά με τις κοπέλες. Δεν
16
είναι τυχαίο ότι η ταινία ξεκινάει με χυλόπιττα. Αυτή την
ανεπάρκεια προσπάθησε να καλύψει ο Ζάκερμπεργκ με το
Facebook: Να φιλτράρει τις κοπέλες μέσα από την οθόνη του PC
και να τις βαθμολογεί, παίρνοντας έτσι μια ιδιότυπη εκδίκηση
για το κάζο της χυλόπιττας.
IV. Αποδοχή στο σόι
ΘΕΩΡΙΑ: Ο Νίκος Δήµου πριν από χρόνια έγραφε στο
ευρηµατικό βιβλίο του 'Ή δυστυχία του να είσαι Έλληνας:
«Κάθε άνθρωπος έχει πίσω του το προπατορικό αµάρτηµα, ο
Έλληνας έχει και το σόι του».
Η έννοια της οικογένειας στις υπανάπτυκτες κοινωνίες
είναι πανίσχυρη. Στην Αφρική το παιδί δεν ξεχωρίζει τον
πατέρα του από το θείο του (extended family). Εξ ου και η
παροιµία των ζουλού «µε τη θεία δεν είναι αµαρτία».
Στην Ελλάδα τον ξεχωρίζει, αλλά δυσκολεύεται να καταλάβει
γιατί πρέπει σ' όλες τις γιορτές να τον βοµβαρδίζουν θείοι, θείες,
κουνιάδες, συνυφάδες κ.λπ. µε ερωτήσεις του στυλ:
«Τι θα γίνεις Κωστάκη άµα µεγαλώσεις;»
«Πυρηνικός Ζαχαροπλάστης θείε».
«Κοίτα το άτιµο, πήρε το χιούµορ του πατέρα του».
«Εσύ, Γιωργάκη, τι θες να γίνεις;»
«Πρώην πρεζάκιας!», θείε.
«Αυτός, δυστυχώς, βλέπει πολύ τηλεόραση». - κ.ο.κ.
Έχω γίνει 48 χρονών κι ακόµη δεν ξέρω σίγουρα πώς θα
συνεχίσω στην υπόλοιπη επαγγελματική ζωή µου. (Γιατί με το
νέο ασφαλιστικό έχω άλλα 30 χρόνια δουλειάς).
Πώς το σόι µας περιµένει να έχουµε επαγγελµατικό
προσανατολισµό από τότε που ήµασταν τεσσάρων;
Ο Νηλ έλεγε ότι ο άνθρωπος που από 8 χρονών ξέρει τι
θα γίνει όταν μεγαλώσει είναι σίγουρα ένας βαρετός άνθρωπος.
17
Συµφωνώ απόλυτα. Τέλος πάντων, από τη στιγµή που θα
περάσετε σε µια σχολή ευρύτερης αποδοχής και ξέρουν όλοι οι
συγγενείς σας τι θα γίνετε όταν μεγαλώσετε, θα σας φαίνονται
λιγότερο ενοχλητικοί στις οικογενειακές συγκεντρώσεις και τα
τραπεζώµατα.
ΠΡΑΞΗ: Νοµίσατε αγαπητοί μου ότι με το που θα περάσετε στο
Πολυτεχνείο
θα
απαλλαγείτε
από
το
σόι
σας;
Λάθος. Μεγάλο ΛΑΘΟΣ. Το σόι σας επίσης περιµένει
(και απαιτεί) από σας τα ακόλουθα:
- Να πάρετε πτυχίο στην ώρα σας - όχι σαν κάτι ρέµπελους που
κατάλαβαν ότι το να 'σαι φοιτητής είναι το πιο
εύκολο επάγγελµα και σπουδάζουν μέχρι τα 30.
- Να τελειώσετε το στρατιωτικό μια ώρα αρχύτερα, γιατί μια
ψυχή που 'ναι να βγει... Φυσικά από την εµπλοκή αυτή
εξαιρείται το προνοµιούχο φύλο.
- Να παντρευτείτε μια ώρα αρχύτερα να ησυχάσουµε.
- Να κάνετε ένα παιδάκι.
- Να κάνετε δεύτερο παιδάκι, για να 'χει το πρώτο παρέα.
- Να πάρετε αυτοκίνητο και να φτιάξετε το σπιτικό σας
(γιατί στο δυάρι που μένετε δεν νιώθει άνετα το σόι σας).
- Να αποσύρετε το αυτοκίνητό σας και να πάρετε ένα νέας
τεχνολογίας που να καίει αµόλυβδη, γιατί μολύνετε την
ατµόσφαιρα.
- Να βάλετε καινούργιο σαλόνι στο σπίτι, γιατί αυτό που
έχετε δεν ταιριάζει με τις κουρτίνες.
- Να αλλάξετε κουρτίνες, γιατί δεν ταιριάζουν ούτε
με το καινούργιο σαλόνι σας (εξάλλου είναι παλιοµοδίτικες).
- Να φτιάξετε παραθαλάσσιο εξοχικό (ας είναι κι αυθαίρετο), να
ξεφεύγουν λίγο τα παιδιά (αλλά και το σόι σας) από τη
μονοτονία της Αθήνας.
- Να αρχίσετε να βάζετε λεφτά στην άκρη, μη σας βρει
κανένα κακό και δεν έχετε να πληρώσετε τους γιατρούς.
Άνθρωποι είµαστε, πολλά τυχαίνουν. Τι θα κάνετε δηλαδή; Θα
18
εµπιστευτείτε τους γιατρούς του ΕΣΥ ή θα αρχίσετε
να ζητάτε δανεικά απ' τους συγγενείς σας; Αυτοί θέλουν το
καλό σας. Γι' αυτό και δεν πρέπει να σας κακοµαθαίνουν.
κ.ο.κ.
V. Σπουδάζεις το επάγγελµα του Bill Gates και του
Ζάκερμπεργκ
ΘΕΩΡΙΑ: Ασφαλώς έχετε προσέξει ότι όχι μόνο στις ταινίες
επιστηµονικής φαντασίας αλλά και σε όλο και περισσότερες
ταινίες, διαφηµίσεις, βίντεο-κλιπς κτλ, κάπου υπάρχει ένας
υπολογιστής στο βάθος ή στο προσκήνιο, δείγμα επιτυχίας και
εξέλιξης. Οι εφηµερίδες έχουν όλο και πιο συχνά αφιερώµατα
στους υπολογιστές (μερικές έχουν και ειδικές στήλες), ενώ
τα περιοδικά ειδικού τύπου για computers συνεχώς αυγαταίνουν.
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση επενδύονται δισεκατοµµύρια ευρώ σε
ερευνητικά προγράµµατα Πληροφορικής (ESPRIT, COMETT,
EUREKA, RACE, INSIS, ΒRITE κλ.π.).
Η κυβέρνηση συνεχώς σκέφτεται πώς θα προλάβουµε το τρένο
της ανάπτυξης και της καινοτομίας και
και σκαρφίζεται
νοµοσχέδια, δίνοντας κίνητρα για επενδύσεις σε νέες
τεχνολογίες (βλ. Jeremie I, II, III). Οι Ιδιωτικές σχολές και τα
Εργαστήρια Ελευθέρων Σπουδών φυτοωνουν σαν μανιτάρια.
Ms Office σε 30 ώρες.
Access σε 50!
Ανάλυση και Μάνατζµεντ σε 2 μήνες!
Όσες είναι αναγνωρισµένες απ' το κράτος, παρέχουν
φορολογικές ελαφρύνσεις στους γονείς σας, ώστε να μπορούν να
πληρώνουν τα δίδάκτρα, και τριετή αναβολή απ' το στρατό και
την ανεργία.
19
Οι Εταιρίες - Αντιπροσωπείες - Software Houses - Καταστήµατα
Χονδρικής-Λιανικής που ζουν αποκλειστικά απ' τους
κομπιούτερς συνεχώς πληθαίνουν. Μια βόλτα στη Λ. Συγγρού
(µε το φως της ηµέρας βέβαια ... ) και στην περιοχή γύρω από το
Πολυτεχνείο (Στουρνάρη, Σολωµού, Πατησίων) θα σας πείσει.
Να ξέρετε ότι κάθε φορά που κλείνει ένας Οίκος Ανοχής
(Underwear House) ανοίγει ένας Οίκος Λογισµικού
(Software House). Σπουδάζοντας λοιπόν υπολογιστές,
σπουδάζετε το επάγγελµα του μέλλοντος και είσαστε όπως
λέµε μέσα στα πράγµατα.
Οι σύγχρονοι μεγιστάνες του χρήματος δεν είναι πλέον οι
εφοπλιστές. Είναι οι κομπιουτεράδες Bill Gates και Μαρκ
Ζάκερμπεργκ. Έγιναν δισεκατομμυριούχοι στα 25 τους, χωρίς
καν να πάρουν πτυχίο από το Πανεπιστήμιο που σπούδαζαν. Ο
πρώτος «επινόησε» τα Windows (κλέβοντας την ιδέα από την
Apple) κι ο δεύτερος «επινόησε» το Facebook κλέβοντας τις
ιδέες των φίλων του.
ΠΡΑΞΗ: Επειδή ακριβώς οι υπολογιστές είναι το επάγγελµα του
μέλλοντος, ξέρεις πως ό,τι μαθαίνεις τώρα μπορεί σε λίγο καιρό
να μην ισχύει. Αλλά και γι' αυτά που ακόµη ισχύουν, ποτέ δεν
ξέρουµε πόσος χρόνος ζωής τούς μένει. Πρέπει να
ενηµερωνόµαστε συνεχώς για τις εξελίξεις. Πρέπει να είµαστε
συνδροµητές σε δύο τουλάχιστον επιστηµονικά περιοδικά.
Πρέπει να διαβάζουµε τα χρονικά του ΤΕΕ (κι όχι να τα
χρησιµοποιούµε για προσάναµμα). Πρέπει να πηγαίνουµε
τακτικά στα βιβλιοπωλεία, να κοιτάµε τις νέες κυκλοφορίες και
ν' αγοράζουµε ό,τι κρίνουµε απαραίτητο. Πρέπει να είµαστε σε
θέση να ξεχωρίζουµε απ' όλον αυτό το βοµβαρδισµό των
πληροφοριών τις πληροφορίες που αξίζει τον κόπο να
προσέξουµε (δηλ. αυτές που θα έχουν κύκλο ζωής πάνω από ένα
χρόνο) και ν' αδιαφορούµε για τις άχρηστες πληροφορίες (νέα
20
προϊόντα που διαφέρουν μόνο στο σχήµα του τερµατικού από τα
προηγούµενα).
Πριν από 10 χρόνια είχα δει μια περίεργη γελοιογραφία σε
αµερικανικό περιοδικό υπολογιστών:
Δύο καλοντυµένοι κύριοι, περνώντας μπροστά από ένα
ρακένδυτο ζητιάνο, του 'ριξαν μερικά κέρµατα κι αφού τον
προσπέρασαν λέει ο ένας κύριος στον άλλο:
«Ξέρεις ποιος ήταν αυτός ο κακοµοίρης;»
«Όχι, ποιος ήταν;»
«Κορυφαίο στέλεχος πολυεθνικής εταιρίας υπολογιστών, αλλά
έκανε το λάθος και πήρε ένα μήνα άδεια απ' τη δουλειά του.
Όταν γύρισε, ήταν τελείως άχρηστος για την εταιρία και τον
απέλυσαν».
Τότε, δεν την κατάλαβα τη γελοιογραφία και γέλασα.
Τώρα που την καταλαβαίνω, δεν μπορώ να γελάσω.
Οι υπολογιστές δεν τελειώνουν ποτε. Οι άνθρωποι τελειώνουν.
Ας επιστρέψουμε τώρα στους κυρίους Gates και Ζάκερμπεργκ.
Ένας άγραφος νόμος των Οικονομικών λέει ότι τα πάρα πολλά
λεφτά γίνονται μόνο με 3 τρόπους: Ή τα κληρονομείς (βλ.
Πάγκαλος), ή τα παντρεύσαι (βλ. Κούρκουλος), ή τα κλέβεις
(βλ. Bill Gates).
Τόσο ο Bill Gates όσο και ο Ζάκερμπεργκ είναι στην ουσία
«κλέφτες ιδεών». Σε όλη την ιστορία της ανθρώπινης εξέλιξης
άλλοι ήταν οι μεγάλοι εφευρέτες και άλλοι οι μεγάλοι
καταθέτες. Κι αυτό γιατί ποτέ ο εραστής της επιστήμης, της
τεχνολογίας και της καινοτομίας δεν είναι και εμπορικό δαιμόνιο
ταυτόχρονα.
21
Άρα, αν το όνειρό σου είναι να γίνεις ο αυριανός Bill Gates ή
Ζάκεμπεργκ, κάνε παρέα με έξυπνους και εφευρετικούς
ανθρώπους μήπως κλέψεις και ‘συ καμιά ιδέα!
VI. Νέοι καθηγητές, νεανικό και φιλικό περιβάλλον
ΘΕΩΡΙΑ: Το να έχεις καθηγητές με μέσο όρο ηλικίας
κάτω από 40 είναι σίγσυρα ένα συν. Αρκεί να σας πω ότι όταν
σπούδαζε η αδελφή μου στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών
υπήρχε καθηγητής τόσο προχωρηµένης ηλικίας, ώστε
αναγκάστηκε να πάει στην κηδεία του πριν προλάβει να πάει
στις παραδόσεις του. Και μου 'λεγε όλο στενοχώρια:
«Αυτόν δεν πρόλαβα να τον γνωρίσω... κι είχε φήµη ότι
έκανε πολύ καλό μάθηµα».
«Άρχισε να παρακολουθείς» της έλεγα «όσο είναι καιρός, γιατί
προλαβαίνεις δεν προλαβαίνεις και τσυς υπολοιπσυς».
Στις Σχολές Υπολογιστών, σε παγκόσµια κλίµακα, διδάσκουν
γενικά νέοι άνθρωποι, γιατί είναι τόσο πρόσφατη επιστήµη που
οι παλιοί ούτε θέλσυν να την ξέρουν. (Κι έχουν και τα δίκια τσυς
από μια άποψη).
Είναι ωραίο να ξέρεις ότι σπσυδάζεις μια επιστήµη που
οι θεµελιωτές της βρίσκονται εν ζωή. Δεν νοµίζω ότι υπάρχουν
άλλες τέτοιες επιστήµες εκτός απ' την επιστήµη Υπεξαίρεσης
Δηµοσίσυ χρήµατος με σκοπό το γρήγορο πλουτισµό στην υγεία
των κορόιδων, ντόπιων και ξένων.
ΠΡΑΞΗ: Επειδή ακριβώς είναι νέοι όλοι οι καθηγητές,
βράζει ακόµη το αίµα τσυς κι έτσι καµακώνουν τις λίγες καλές
φοιτήτριες που υπάρχσυν στο Τµήµα. Κι είναι αποφασισµένοι
για όλα: φτάνσυν μέχρι γάµο.
Τι πιθανότητες έχει ο πρωτοετής ή δευτεροετής φοιτητής
να διεκδικήσει μια φοιτήτρια που την έχει βάλει στο μάτι
22
καθηγητής με κύρος, δηµοσιεύσεις και Ph.D.; Μάλλον
μηδενικές.
VΙΙ. Έχεις την ευκαιρία να φύγεις από το σπίτι σου
ΘΕΩΡΙΑ: Ιστορικά, η πρώτη Πολυτεχνική Σχολή Πληροφορικής
στην Ελλάδα ξεκίνησε το 1981 στο Πανεπιστήμιο Πατρών.
Συµπληρώνοντας το μηχανογραφικό δελτίο µε τις σχολές
προτίµησης έχεις μία λαμπρή ευκαιρία να δηλώσεις τη Σχολή
αυτή και να σπουδάσεις στην Πάτρα (μακριά από το
οικογενειακό σου περιβάλλον) ώστε ταυτόχρονα με το δίπλωμα
του Μηχανικού Πληροφορικής να απογαλακτιστείς από τους
γονείς σου. Αυτό έκανα κι εγώ – εξ ανάγκης – όταν το 1982
αποφάσισα να σπουδάσω Μηχανικός Υπολογιστών μια και τότε
η ειδικότητα αυτή υπήρχε μόνο στην Πάτρα.
Πηγαίνοντας στην Πάτρα ο (μη Πατρινός) υποψήφιος
φοιτητής μπορεί να δοκιµάσει τον εαυτό του υπό Κανονικές
Συνθήκες (δηλ. χωρίς τη μαµά πίσω του να μαζεύει αυτά που
πετάει δεξιά κι αριστερά, σε σπίτι που θα ξέρει ότι, αν πετάξει το
παντελόνι του στο πάτωµα κι αφήσει τα πιάτα άπλυτα, δεν θα
ενοχλήσουν κανένα: Το παντελόνι θα παραµένει στο πάτωµα
και τα πιάτα άπλυτα για όσο καιρό ο φοιτητής επιθυµεί. Απλώς
μετά τις 15 μέρες ο νεροχύτης πιάνει μούχλα. Σας μιλάω εκ
πείρας).
Ακόµη, σπουδάζοντας μακριά απ' τους γονείς του, ο φοιτητής θα
έχει την ευκαιρία να 'ρθει σε άµεση επαφή με το ελληνικό
Δηµόσιο, πληρώνοντας λογαριασµούς και κάνοντας αιτήσεις με
χαρτόσηµα, για να επανασυνδέσει η ΔΕΗ το ρεύµα που του
έκοψε επειδή ο προηγούµενος ένοικος είχε αφήσει τρεις
λογαριασµούς ωτλήρωτους. Με όλες αυτές τις εµπειρίες ο
23
φοιτητής θα έχει την ευκαιρία να ωριµάσει όχι μόνο ως
επιστήµονας αλλά και ως άνθρωπος. Η ζωή μού δίδαξε ότι όλες
οι εµπειρίες είναι θετικές, ακόμη και οι τραυµατικές.
ΠΡΑΞΗ: Το κακό δεν είναι ότι φεύγεις απ' το σπίτι
σου. Το κακό είναι ότι η πόλη που πηγαίνεις είναι περίεργη.
Όλοι οι Πατρινοί θα μιλάνε με τα καλύτερα λόγια
μπροστά σου και με τα χειρότερα πίσω σου. Η παράδοση
με τα 150 Π δεν νοµίζω ότι ξεκίνησε από συµπτώσεις. Ο
παππούς μου έλεγε, «απ' το αυλάκι και κάτω, πρόσεχε τους
ανθρώπους».
Δεν ξέρω. Δεν θέλω να γίνω ρατσιστής.
Το μόνο που ξέρω σίγουρα είναι ότι μετά τα μεσάνυχτα
στην Πάτρα κυκλοφορούν τα 3 Φ: Φαντάροι, φοιτητές,
φαντάσµατα.
Εκτός αν είναι Καρναβάλι, οπότε κυκλοφορούν και τα
καρναβάλια.
VIII. Εργαστήρια σε πολιτισµένο περιβάλλον,
την ηχορρύπανση των εργαλειοµηχανών
χωρίς
ΘΕΩΡΙΑ: Σε αντίθεση με άλλες σχολές του Πολυτεχνείου όπου
τα εργαστήρια είναι ενοχλητικά έως αποκρουστικά (π.χ. οι
Μηχανολόγοι περνάνε ένα πρωινό την εβδομάδα κλεισµένοι στο
Μηχανουργείο με τόρνους, φρέζες κι άλλα ευτράπελα, ενώ οι
Χηµικοί Μηχανικοί πρέπει ν' ανακατώνουν πολύχρωµα ζουµιά
και καυστικά υγρά μελετώντας τις αντιδράσεις που
προκαλούνται) ο φοιτητής των υπολογιστών κάνει τα
περισσότερα εργαστήριά του σε καθαρό, αθόρυβο και δοµηµένο
περιβάλλον.
24
Πληκτρολόγια, τερµατικές οθόνες, υπολογιστές. Ακόµη
κι ο θόρυβος του κρουστικού εκτυπωτή έχει αντικατασταθεί από
το απαλό θρόισµα του τυπωµένου φύλλου όπως βγαίνει από τον
laser printer.
Ευρυχωρία, άνεση, πολιτισµός.
ΠΡΑΞΗ: Δουλεύοντας με υπολογιστές, μερικές φορές
ξεχνιέσαι. Νιώθεις τον εαυτό σου τόσο συγκεντρωµένο
στην οθόνη του κομπιούτερ, ώστε χάνεις την αίσθηση του
χώρου και του χρόνου. Ξεχνάς τι ώρα έχει πάει, αν υπάρχουν
άλλοι άνθρωποι γύρω σου. Και τότε βρίσκει το πρόσφορο
έδαφος να αναπτυχθεί η κοµπιουτερίλα. Μια αρρώστια ύπουλη
και κακιά (σαν τον καρκίνο). Αν δεν εντοπίσεις τα συµπτώµατα
νωρίς και δεν χτυπήσεις το κακό στη ρίζα του, η κοµπιουτερίλα
μπορεί να απλωθεί και να δηλητηριάσει όλη την κοινωνική ζωή
και την προσωπικότητά σου.
Στην Αγγλία έχουν ήδη βγει τα πρώτα διαζύγια λόγω
κοµπιουτερίλας: ο (προοδευτικός) σύζυγος αγόρασε υπολογιστή
κι από τότε περνάει τις νύχτες μαζί του αντί να τις περνάει με τη
γυναίκα του. Το να απατάς τη γυναίκα σου με άλλη γυναίκα,
πάει στο διάολο. Μπορείς να το εξηγήσεις (με τη βοήθεια ενός
καλού κι ακριβοπληρωµένου ψυχαναλυτή). Αλλά να την απατάς
μ' ένα μηχάνηµα; Αυτό ποιος μπορεί να το εξηγήσει; Η
επιστήµη πάντως σηκώνει τα χέρια.
ΙΧ. Ευκαιρία να γράψεις και να πουλήσεις τα δικά σου
προγράµµατα
ΘΕΩΡΙΑ: Μόλις αρχίσεις να καταλαβαίνεις τα κόλπα
και τα τερτίπια του προγραµµατισµού, θ' αρχίσεις να
σκαρφίζεσαι διάφορα προγραµµατάκια που θα μοιάζουν
έξυπνα και μπορούν να αποφεοουν κέρδη και δόξα.
25
Για παράδειγµα, το 1984 έφτιαξα ένα πρόγραµµα
προ-πο που ανέλυε πλήρη συστήµατα σε μεταβλητά, τα
τύπωνε σε δελτία του ΟΠΑΠ και την Κυριακή το Βράδυ
τού έδινες τη νικήτρια στήλη και σου 'κανε διαλογή στηλών,
βρίσκοντας το 13άρι, l2άρια κι 11άρια μέσα σε λίγα λεπτά.
(Συνήθως βέβαια έπιανες 9 ή 10, οπότε το πρόγραµμα δεν
έβρισκε καµιά επιτυχία και τύπωνε ένα μήνυµα του στυλ
«όποιος χάνει στο ΠΡΟ-ΠΟ κερδίζει στην αγάπη» κ.λπ.).
Για την εποχή του (εποχή Π.Λ. ή προ-ΛΟΤΤΟ) το πρόγραµµα
ήταν πρωτοποριακό.
Σ' όλους τους καταστηµατάρχες της Silicon Valley της
Αθήνας (περιοχή γύρω από το Πολυτεχνείο γεµάτη
κοµπιουτεροµάγαζα) άρεσε, αλλά όλοι ήθελαν να το
αντιγράψουν και κανείς να το αγοράσει. Τελικά έδωσα το
copyyright σε γνωστό Software House για 15 χιλ. δραχµές.
(Δηλαδή, λιγότερο από 50 ευρώ). Βέβαια, εκείνη την εποχή τα
λεφτά είχαν αξία όπως θα θυµούνται οι παλαιότεροι.
ΠΡΑΞΗ: Λοιπόν, το πρόγραµµα αυτό του ΠΡΟ-ΠΟ,
που χρειάστηκε ξενύχτια δύο μηνών για να τελειώσει, µου
απέφερε το ιλιγγιώδες ποσό των 15 χιλ. δραχµών. Αυτό δεν
µε πείραξε τόσο, όσο ένα ρεπορτάζ του «'Εθνους» που έγινε σε
λίγους μήνες κι έδειχνε τον πρώτο Πράκτορα ΠΡΟ-ΠΟ στην
Αθήνα να κάνει χρυσές δουλειές (χρεώνοντας μια δραχµή
παραπάνω τη στήλη στους πελάτες του) με το πρωτοποριακό
πρόγραµµα και τον υπολογιστή που είχε στο πρακτορείο του:
που τύπωνε αυτόµατα τις στήλες στα δελτία κι έκανε και
διαλογή επιτυχιών σε λίγα λεπτά.
Κατέβηκα στην Αθήνα και πήγα στο πρακτορείο του. Ζήτησα
από περιέργεια να μου δείξει πώς δουλεύει το πρόγραµµα.
26
Μου έδειξε και μου εξήγησε όλα αυτά τα χαρακτηριστικά που
είχα δώσει στο πρόγραµµα σ' εκείνα τα ατέλειωτα ξενύχτια
μου.
«Μπορώ να το αγοράσω;», τον ρώτησα.
«Βεβαίως μπορείς», μου απάντησε φιλικά. «Πολλοί πελάτες μου
που έχουν υπολογιστή το αγοράζουν και ξενοιάζουν μια κι έξω.
Και δεν είναι ακριβό. Μόνο 70 χιλιάρικα το δίνω».
Είπα ευχαριστώ κι έφυγα σιωπηλός. Καθώς περπατούσα στην
Πανεπιστηµίου θυµήθηκα μια κινέζικη παροιµία: «Τα λίγα
λεφτά προϋποθέτουν κόπο. Τα πολλά λεφτά προϋποθέτουν
κόλπο»…
Χ. Ρίγη κι ανατριχίλες
της Πληροφορικής
που
προκαλεί
η
γοητεία
ΘΕΩΡΙΑ: Η Πληροφορική σαν επιστήµη βασίζεται κυρίως στα
Μαθηµατικά, τη Φυσική και τα Ηλεκτρονικά. Κι όµως δεν είναι
το άθροισµα αυτών των τριών. Είναι κάτι παραπάνω. Είναι
πολλά παραπάνω. Είναι μια αυτόνοµη επιστήµη με τη δική της
οντότητα και με εφαρµογές τόσο διαφορετικές και πολυάριθµες
που μόνο με της Ιατρικής θα μπορούσαν να συγκριθούν.
Κι όλα ξεκίνησαν απ' την ιδέα του George Boole (Άγγλος
µαθηµατικός του προ-περασµένου αιώνα) ότι μπορείς να
εκφράσεις όλες τις καταστάσεις που θέλεις, χρησιµοποιώντας
µόνο δύο λογικά στοιχεία: [Αλήθεια-Ψέµα] ή [1-0] ή [Υπάρχει
ρεύµα - Δεν υπάρχει ρεύµα]. Είναι η ανάλυση της λογικής στο
χαµηλότερο επίπεδο.
Είναι η ανάλυση του δεκαδικού συστήµατος στο απλούστερο
δυνατό σύστηµα αρίθµησης: το δυαδικό. Όλοι οι δεκαδικοί
αριθµοί που υπάρχουν μπορούν να γραφούν σαν σειρές από 0
27
και 1. Ο µόνος λόγος που χρησιµοποιούµε σ' όλο τον κόσµο το
δεκαδικό σύστηµα αρίθµησης είναι ότι έχουµε 10 δάχτυλα.
Εάν δεν είχε προϋπάρξει η ιδέα αυτή στο µυαλό του
φωτισµένου μαθηµατικού του 19ου αιώνα, όλη η σηµερινή
ψηφιακή τεχνολογία θα ήταν ταινία επιστηµονικής φαντασίας.
Είναι άλλη μια τρανταχτή απόδειξη ότι όλη η εξέλιξη
του ανθρώπινου πολιτισµού (τεχνολογική και πολιτισµική)
βασίζεται σε ιδέες. Το ότι οι περισσότερες ιδέες οδηγούν
σε τεχνολογικά άλµατα κι όχι σε πολιτισµικά, οφείλεται
στο (λυπηρό) γεγονός ότι τα τεχνολογικά προϊόντα αποφέρουν
πολύ περισσότερο χρήµα σε περισσότερους, από τα πολιτισµικά.
Για να πουλήσεις μια τεχνολογική καινοτοµία απλώς
χρειάζεσαι μια καλή διαφήµιση και έξυπνη πολιτική προώθησης.
Π.χ. Το Facebook: πανανθρώπινο προϊόν που προβάλλεται με
πανανθρώπινες
ιστοσελίδες
κι
έπεισε
όλους
τους κατοίκους του πλανήτη γη ότι, η αληθινή ζωή, οι σχέσεις
και οι φίλοι μας βρίσκονται στο Facebook κι όλα τ’ άλλα είναι
ψευδαισθήσεις. Αλήθεια, αν κάποιος πεθάνει πώς διαγράφεται
από το Facebook;
Για να προωθήσεις όµως μια πολιτισµική καινοτοµία
χρειάζεσαι παιδεία κι ανθρώπους με κρίση και καλλιέργεια
Ο σκηνοθέτης που είπε ότι τα ιδιοφυή έργα προϋποθέτουν
ιδιοφυές κοινό δεν ήταν ούτε τρελός ούτε αντιδραστικός.
ΠΡΑΞΗ: Ακριβώς επειδή το εύρος της πληροφορικής
είναι τόσο μεγάλο, το να σπουδάζεις 5 χρόνια σε μια σχολή,
που προσπαθεί να σου μάθει τα πάντα σχετικά με τους
υπολογιστές, δεν είναι εύκολο.
Δεδοµένου ότι στην Ελλάδα δεν υπάρχει βιοµηχανική
υποδοµή, θεωρείται ότι ο φοιτητής, με το που θα πάρει το
δίπλωµά του, πρέπει να είναι σε θέση - ξεκινώντας από τις
28
πρώτες ύλες (χαρτιά, υποσχέσεις, δάνεια), που αφθονούν
στη χώρα μας - να φτιάξει ένα πλήρες υπολογιστικό σύστημα
(που θα περιλαµβάνει Λειτουργικό Σύστηµα, Compilers,
Γλώσσες Προγραµµατισµού, Τηλεπικοινωνιακό Υλικό,
Παράλληλους Επεξεργαστές, Συστήµατα Αυτοµάτου Ελέγχου,
Expert Systems, Βάσεις Δεδοµένων, VLSI κυκλώµατα, Internet
Applications και SQL, σαν βασικό μίνιµουμ).
Μπορεί στους σηµερινούς εφήβους να φαίνεται γοητευτική η
εικόνα των υπολογιστών όπως τους βλέπουν «απ' έξω». Αλλά
και στους πρώτους Χριστιανούς το Κολοσσαίο φαινόταν ωραίο
απ' έξω...
29
3. Ανθρώπινα κομπιούτερ ή άνθρωποι κομπιούτερ;
ΔΥΟ ΤΡΟΠΟΙ ΠΑ ΝΑ ΔΙΑΣΧΙΣΕΤΕ ΤΟ ΔΡΟΜΟ
Ο Μike Cooley στο κατά τα άλλα αξιόλογο βιβλίο του
“Architect or Bee?” παραθέτει το εξής ατυχές παράδειγµα
καθώς προσπαθεί να εξυµνήσει την ανθρώπινη ευφυΐα:
« ... Όσο περισσότερο παρατηρώ τους ανθρώπους, τόσο
περισσότερο εντυπωσιάζοµαι από τη νοηµοσύνη τους. Συχνά
λέµε ότι µια δουλειά είναι τόσο εύκολη όσο το να διασχίζεις ένα
δρόµο. Προσωπικά, όµως, ως Επιστήµονα της Πληροφορικής µε
εντυπωσιάζει και αυτή ακόµη η ικανότητα των ανθρώπων.
Οι άνθρωποι που θέλουν να διασχίσουν ένα δρόµο, πηγαίνουν
στην άκρη του πεζοδροµίου και αναλύουν την ταχύτητα των
οχηµάτων που έρχονται - κι από τις δύο κατευθύνσεις χρησιµοποιώντας µια τεράστια τράπεζα πληροφοριών που
υπάρχει στο µυαλό τους, η οποία θα τους πει εάν αυτό που
έρχεται είναι µίνι-κούπερ ή λεωφορείο. Μετά επεξεργάζονται το
ρυθµό µετατόπισης του οχήµατος στην άσφαλτο, ώστε να
υπολογίσουν την ταχύτητά του.
Αυτό το κάνουν ενώ κοιτάζουν δεξιά και αριστερά, ώστε να
υπολογίσουν µε ποια ταχύτητα πλησιάζουν τα οχήµατα από τις
δυο µεριές του δρόµου. Ταυτόχρονα, εκτιµούν το πλάτος του
οδοστρώµατος, την αρχική ταχύτητα, την επιτάχυνση και την
τελική ταχύτητα του βηµατισµού τους. Όταν συµπεράνουν ότι
µπορούν να περάσουν απέναντι, ξεκινούν και, χωρίς πρόβληµα,
περνούν ανάµεσα από τα αυτοκίνητα που τους πλησιάζουν
από δεξιά και αριστερά».
Λυπάµαι κ. Cooley αλλά δεν λύνουµε διαφορικές εξισώσεις πριν
περάσουµε µια διασταύρωση. Απλώς κοιτάµε προς τις δύο
30
μεριές του δρόµου και διαισθητικά ή εµπειρικά αποφασίζουµε
αν µας παίρνει να περάσουµε απέναντι ή όχι. Όλους αυτούς τους
υπολογισµούς θα χρειαζόταν να τους κάνει ένα ροµπότ - και µε
πιθανότητα λάθους πολύ µεγαλύτερη από ένα παιδί 8 χρονών,
που απλώς κοιτάει δεξιά κι αριστερά του και περνάει (ή
περιµένει).
Και τώρα ερχόµαστε στο φιλοσοφικό µέρος του προβλήµατος.
Πώς µπορεί ένας άνθρωπος έξυπνος κι επιστηµονικά
καταρτισµένος να παρουσιάσει ένα τόσο αφελές παράδειγµα,
για να µας πείσει για την ανθρώπινη ευφυΐα;
Την απάντηση µάς τη δίνει η θεµελιώδης υπόθεση που κάνουν
(είτε το παραδέχονται είτε όχι) όλοι οι ερευνητές της Τεχνητής
Νοηµοσύνης (ΤΝ):
«Εξυπνάδα σηµαίνει να τηρείς κανόνες.
Ο Υπολογιστής τηρεί κανόνες.
Άρα ο Υπολογιστής είναι έξυπνος!».
Η παραπάνω πρόταση είναι άλλος ένας κανόνας, τόσο αληθινός,
όσο κι ένας προεκλογικός λόγος Έλληνα πολιτικού.
Εξυπνάδα δεν είναι να ακολουθείς κανόνες. Εξυπνάδα είναι να
τους παραβιάζεις! (Είµαι σίγουρος ότι κάθε Αθηναίος οδηγός θα
συµφωνήσει µαζί µου.)
Γι' αυτούς που νοµίζουν ότι αυτά που γράφω είναι ασόβαρα
παραθέτω το µοντέλο Dreyfus, που αναλύει τα 5 στάδια
απόκτησης ικανοτήτων από τα οποία περνάει ένα νοήµον
πλάσµα, δηλαδή ο άνθρωπος.
31
ΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ DREYFUS
Ο S. Dreyfus, καθηγητής Επιχειρησιακής Έρευνας και
Βιοµηχανικής Ανάπτυξης στο πανεπιστήµιο Berkeley της
Καλιφόρνια, σε συνεργασία µε την εταιρία RAND είχε
αναπτύξει από τα τέλη της δεκαετίας του '60 ένα πρότυπο
Έµπειρο Σύστηµα (Expert System). Ήταν ένα σύστηµα
βασισµένο σε κανόνες (rules), που οι δηµιουργοί του το είχαν
περάσει στον υπολογιστή µε σκοπό να πετύχουν τη γρήγορη και
σωστή λήψη αποφάσεων, αφού εξ ορισµού ο υπολογιστής
επεξεργάζεται δεδοµένα µε πολύ µεγαλύτερη ταχύτητα από το
ανθρώπινο µυαλό.3
Στις διαλέξεις που έδινε ο S. Dreyfus παρουσιάζοντας το
«έξυπνο» σύστηµά του, χρησιµοποιούσε συνήθως το ακόλουθο
παράδειγµα για να πείσει τους ακροατές του για τη χρησιµότητα
των υπολογιστών στη λήψη αποφάσεων:
Ας υποθέσουµε ότι κάποιος αποφασίζει να χρησιµοποιεί
αυτοκίνητο στη ζωή του για τα επόµενα 30 χρόνια. Κάθε
πότε πρέπει να αλλάζει το παλιό αυτοκίνητό του µε καινούριο;
Η απάντηση είναι απλή µε τη βοήθεια του υπολογιστή και του
Έµπειρου Συστήµατος (ΕΣ).
Εκτιµάς το κόστος συντήρησης του παλιού αυτοκινήτου
και το συγκρίνεις µε το κόστος αγοράς του καινούριου.
Υπολογίζεις, χρησιµοποιώντας κάποιο µαθηµατικό µοντέλο,
άλλους βασικούς παράγοντες, δίνοντάς τους διάφορες τιµές.
Τέτοιοι παράγοντες είναι η ανάγκη για αξιόπιστη λειτουργία, η
απαξίωση (depreciation) του αυτοκινήτου, οι τρέχουσες τιµές
3
Ένας υπολογιστής σήµερα µπορεί να κάνει 3 δισεκατομμύρια αριθµητικές
πράξεις το δευτερόλεπτο).
32
της αγοράς και του πληθωρισµού και η απόλαυση που σου δίνει
το οδήγηµα του αυτοκινήτου σου.
Περνάς όλες τις τιµές στον υπολογιστή και τον αφήνεις να σε
ειδοποιήσει πότε είναι η κατάλληλη στιγµή για ν' αλλάξεις το
παλιό αυτοκίνητό σου µε καινούριο. Τελικά είναι απλώς θέµα
υπολογισµών από τη στιγµή που έχεις αναλύσει όλους τους
παράγοντες που θεωρείς σηµαντικούς. Και ο υπολογιστής είναι
φτιαγµένος για υπολογισµούς. Πολύ καλά ως εδώ.
Ένα βράδυ σ' ένα κοκτέιλ πάρτυ, κι ενώ ο Dreyfus παρουσίαζε
το σύστηµά του, απαντώντας µ' ευκολία σ' όλες τις ερωτήσεις
των ενδιαφεροµένων, συνέβη κάτι ασυνήθιστο. Ένας ακροατής
του, αντί να τον ευχαριστήσει για την ενηµέρωση και να
προχωρήσει σε κάποιο άλλο πιο συµβατικό θέµα συζήτησης, τον
ρώτησε µε φυσικότητα:
«Δηλαδή, αυτός είναι ο τρόπος που εσείς αποφασίζετε
πότε θ' αλλάξετε το αυτοκίνητό σας;»
«"Ασφαλώς όχι», απάντησε αυθόρµητα ο Dreyfus. «Αυτό
ήταν απλώς ένα παράδειγµα για την εφαρµογή µαθηµατικών
µοντέλων στους υπολογιστές. Το πότε θ' αγοράσω καινούριο
αυτοκίνητο είναι κάτι πολύ σηµαντικό για να εµπιστεύοµαι
τέτοια µοντέλα. Το σκέφτοµαι λίγο µόνος µου κι αγοράζω
καινούριο αυτοκίνητο όποτε νοµίζω ότι χρειάζεται».
Το επόµενο πρωί ο Dreyfus άρχισε να προβληµατίζεται
σχετικά µε τη σηµασία αυτής της συνοµιλίας. Πώς µπορούσε να
πείθει µάνατζερς, διευθυντές και πολιτικούς να χρησιµοποιούν
Έµπειρα Συστήµατα στη λήψη αποφάσεων, όταν αυτός ο ίδιος
δεν τα εµπιστευόταν στην προσωπική του ζωή;
Γιατί ο ίδιος προτιµούσε να στηριχτεί στη διαίσθησή
του και στα συναισθήµατά του, παρά στο µαθηµατικό µοντέλο
του για τη λήψη µιας απόφασης;
Προσπαθώντας ν' απαντήσει σ' αυτές τις ερωτήσεις,
κατέληξε µαζί µε τον αδελφό του, καθηγητή της Φιλοσοφίας στο
33
ίδιο Πανεπιστήµιο, στη συγγραφή του βιβλίου “Mind over
Machine” (1986). Πιστεύω ότι το βιβλίο αυτό θα 'πρεπε να
διδάσκεται σ' όλες τις σχολές υπολογιστών. Απ' όσο ξέρω δεν
διδάσκεται σε καµία. Κάνοντας κριτική στο “Mind over
Machine” το New Scieηtist έγραψε:
«Η Τεχνητή Νοηµοσύνη (ΤΝ) κατέχει το ρεκόρ εξαπάτησης της
κοινής γνώµης στα χρονικά της επιστηµονικής έρευνας και
ανάπτυξης. Χρειαζόµαστε βιβλία σαν κι αυτό να µας θυµίζουν
αυτή την απάτη, ειδικά τώρα που το Πεντάγωνο σκέφτεται να
επενδύσει δισεκατοµµύρια δολάρια στα νέα στρατηγικά του
προγράµµατα µε υπολογιστές».
Πριν όµως καταλάβουµε την απάτη της ΤΝ χρειάζεται να
εξηγήσουµε τα στάδια που περνάει ένας άνθρωπος για να φτάσει
από το επίπεδο του αρχαρίου στο επίπεδο του εµπειρογνώµονα.
Χρησιµοποιώντας το µοντέλο των Ντρέιφους (το οποίο
ανέπτυξαν για να ξεπεράσουν τις αδυναµίες των µαθηµατικών
µοντέλων) κι ένα παράδειγµα κατανοητό σε όλους, ξεκινάµε µε
την προϋπόθεση ότι δεν έχουµε οδηγήσει ποτέ πριν αυτοκίνητο.
1. ΕΠΙΠΕΔΟ ΑΡΧΑΡΙΟΥ
Ο αρχάριος που θέλει να πάρει δίπλωµα αυτοκινήτου ξεκινάει
από το πρώτο µάθηµα όπου θα του εξηγήσουν τα βασικά
χαρακτηριστικά του αυτοκινήτου και της οδήγησης, όπως και
τους κανόνες που πρέπει να εφαρµόζει για να έχει τον έλεγχο
του αυτοκινήτου του.
Γυρνάµε το κλειδί στη µίζα, ελέγχουµε τους καθρέφτες,
ανάβουµε φλας, πατάµε ντεµπραγιάζ, βάζουµε πρώτη και
ξεκινάµε. Στη συνέχεια σε Χ µέτρα, έχοντας αναπτύξει την
Ψ ταχύτητα, πατάµε ντεµπραγιάζ για τη δεύτερη ταχύτητα
34
κ.ο.κ. (Θυµάστε το παλιό σλόγκαν «αλλαγή δεν γίνεται χωρίς το
ντεµπραγιάζ;»)
Όλα αυτά ο αρχάριος οδηγός τα µαθαίνει σαν κανόνες ανεξάρτητα από το περιβάλλον της οδήγησης, π.χ. κίνηση,
σήµατα στο δρόµο, καιρικές συνθήκες κ.λπ.
Ακόµη, για να µην κάνει λάθη στην αρχή, πρέπει να οδηγεί µε
πλήρη αυτοσυγκέντρωση και να τηρεί πιστά αυτούς τους
κανόνες. (Όχι µουσική στο ραδιόφωνο, όχι πολλές κουβέντες µε
τους συνεπιβάτες).
2. ΕΠΙΠΕΔΟ ΠΡΟΧΩΡΗΜΕΝΟΥ ΑΡΧΑΡΙΟΥ
Αναπτύσσοντας ο αρχάριος οδηγός σιγά σιγά την εµπειρία του
σε πραγµατικές συνθήκες οδήγησης, αναγνωρίζει ορισµένα
χαρακτηριστικά πέρα από τους βασικούς κανόνες, που έχουν
σχέση µε τη συµπεριφορά του αυτοκινήτου του σε σχέση µε το
περιβάλλον. Καταλαβαίνει π.χ. ότι στην ανηφόρα πρέπει να
κρατήσει περισσότερο την πρώτη ταχύτητα απ' ότι στην
κατηφόρα, αρχίζει να καταλαβαίνει από τον ήχο της µηχανής
πότε πρέπει ν' αλλάξει ταχύτητα, όπως σιγά σιγά αναγνωρίζει
και πόσο καθοριστικό ρόλο παίζει το περιβάλλον στην οδήγηση
(π.χ. αν είναι νύχτα, αν είναι βρεγµένοι οι δρόµοι κ.λπ.).
Σ' αυτό το επίπεδο παίρνουν συνήθως οι οδηγοί και το
δίπλωµα οδήγησης – με το παραδοσιακό «λάδωμα» στον
δάσκαλο και τους εξεταστές.
3. ΕΠΙΠΕΔΟ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑΣ
Όσο αυξάνεται η εµπειρία του οδηγού, τόσο αντιλαµβάνεται ότι
περισσότεροι παράγοντες παίζουν ρόλο στην ασφαλή οδήγηση
του αυτοκινήτου του. Π.χ. όταν το φανάρι είναι πορτοκαλί
πρέπει, πριν αποφασίσουµε να σταµατήσουµε, να ελέγξουµε
από τον κεντρικό καθρέφτη ποιος έρχεται πίσω µας. Αν έρχεται
35
ταξιτζής πατηµένος µε πέμπτη, θεωρώντας ότι θα περάσουµε
εµείς µε πορτοκαλί κι αυτός µε πορτοκαλοκόκκινο, είναι
καλύτερα τελικά να περάσουµε παρά να σταµατήσουµε
τηρώντας τους κανονισµούς και αγνοώντας το περιβάλλον µας.
(Τι ωφελεί να είσαι νοµιµος, αν σου κολλήσει το ταξί από πίσω
µε 80 χιλ./ώρα;)
Όλα αυτά τα πράγµατα δεν τα διδάσκουν στα µαθήµατα
οδήγησης. Μόνο η εµπειρία της οδήγησης και του
τρακαρίσµατος µας κάνει σοφότερους και καλύτερους οδηγούς.
Ακόµη ο οδηγός στο επίπεδο ικανότητας (ατυχής µετάφραση
του stage of competence), όταν οδηγάει βλέπει αρκετά
µακρύτερα από το αυτοκίνητό του, έχοντας ταυτόχρονα την
αίσθηση του χώρου που καταλαµβάνει το όχηµα, χωρίς να
κοιτάζει συνεχώς την µπροστά δεξιά γωνία του
φτερού.
Εάν τύχει να βιάζεται (για οποιοδήποτε λόγο) να φτάσει από το
σηµείο Α στο σηµείο Β, οδηγεί προσέχοντας µόνο τη γύρω
κίνηση και αγνοεί την οµορφιά του τοπίου ή το ταρακούνηµα
των συνεπιβατών του στις απότοµες στροφές. Ίσως, αν
χρειάζεται, να αγνοήσει επίσης και την απόσταση ασφαλείας
που πρέπει να 'χει από τα προπορευόµενα οχήµατα καθώς και
µερικές άλλες λεπτοµέρειες του Κ.Ο.Κ. (Κώδικας Οδικής
Κυκλοφορίας).
Σ' αυτό το επίπεδο υπάρχει και η µεγαλύτερη πιθανότητα να 'χει
ο οδηγός το πρώτο τρακάρισµα στο παθητικό του, συνήθως λίγο
πριν ή µετά τον πρώτο χρόνο από την απόκτηση του
διπλώµατος.
36
4. ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΠΑΡΚΕΙΑΣ
Στο επίπεδο επάρκειας (ατυχής µετάφραση του stage of
proficiency) η σωρευµένη εµπειρία του οδηγού τον καθιστά
ικανό όχι µόνο να ανταπεξέρχεται µε ευκολία σε προβλέψιµες
καταστάσεις αλλά επίσης να διαισθάνεται πιθανούς κινδύνους
και δυσκολίες.
Οι κανόνες που αρχικά είχε µάθει έχουν σιγά σιγά δώσει τη
θέση τους στην εµπειρία και τη διαίσθηση. Μπορεί να συζητάει
και να ακούει µουσική ενώ οδηγεί, αλλά πλησιάζοντας µια
κλειστή στροφή σε βρεγµένο δρόµο διαισθάνεται ότι τρέχει
πολύ γρήγορα (για την ολισθηρότητα του οδοστρώµατος) και
καταλαβαίνει εγκαίρως ότι πρέπει να κόψει ταχύτητα. Τότε,
συνειδητά πλέον, θα αποφασίσει εάν χρειάζεται να πατήσει τα
φρένα, να αφήσει τελείως το πόδι του από το γκάζι ή απλώς να
ελαττώσει την πίεση που ασκεί στο γκάζι.
5. ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΜΠΕΙΡΟΓΝΩΜΟΝΑ
Στο επίπεδο του εµπειρογνώµονα (expert) δεν υπάρχει πλέον
αποσπασµατική αντίληψη των προβληµάτων αλλά µια καθολική
αίσθηση και συµµετοχή (χωρίς καµιά αναφορά σε κανόνες).
Συνήθως δεν σκεφτόµαστε συνειδητά όταν περπατάµε ή µιλάµε.
Κι όµως το µικρό παιδάκι σκέφτεται τα βήµατά του κι ο
σπουδαστής της αγγλικής γλώσσας σκέφτεται τους κανόνες της
γραµµατικής και του συντακτικού πριν ρωτήσει "Would you be
so kind enough to pass me the sugar please?" (Αυτά τα αγγλικά
που µας δίδασκαν κάποτε στα φροντιστήρια δεν µιλιούνται
πλέον στην Αγγλία. Άλλη µια απόδειξη ότι ένα δυναµικά
εξελισσόµενο περιβάλλον δεν µπορεί ποτέ να περιγραφεί µε
στατικούς κανόνες).
Ο εµπειρογνώµονας οδηγός δεν ακολουθεί κανένα κανόνα
οδηγώντας το αυτοκίνητό του, απλώς απολαµβάνει (ή
37
υφίσταται) την εµπειρία της οδήγησης. Τη διαφορά πλέον
την κάνει το περιβάλλον και µόνο: αν βρίσκεται στη θέση
του συνοδηγού ο διευθυντής του ή η γραµµατέας του κι αν
το αυτοκίνητό του βρίσκεται φρακαρισµένο στην Πατησίων ή
κατευθύνεται προς τα µαγευτικά Φαλάσαρνα της Κρήτης.
Και στις δύο περιπτώσεις ισχύουν οι ίδιοι κανόνες οδήγησης.
Όµως η εµπειρία της οδήγησης είναι τελείως διαφορετική.
Επίσης, ο εµπειρογνώµονας οδηγός στο ελληνικό περιβάλλον
δεν σηµαίνει ότι είναι εµπειρογνώµονας και στο αγγλικό! Εκεί
θα ξεκινήσει πάλι από το επίπεδο του προχωρηµένου αρχαρίου.
Μια δεξιά στροφή στο Λονδίνο πρέπει να την πάρει ανοιχτή (κι
όχι κλειστή όπως στην Ελλάδα), αν δεν θέλει να βρεθεί φάτσα
µε διώροφο κόκκινο λεωφορείο.4
Επίσης οι καθρέφτες στα αγγλικά αυτοκίνητα είναι ανάποδα, οι
ταχύτητες αλλάζουν µε το αριστερό χέρι και διάφορα άλλα
κωµικά. Ακόµη και πεζός ο Έλληνας της Αγγλίας πρέπει συνειδητά να σκεφτεί προς τα πού θα κοιτάξει πριν περάσει µια
διασταύρωση.
Αλλά και στο ποδόσφαιρο, πολλές ελληνικές οµάδες
(Παναθηναϊκός, Ολυµπιακός, ΑΕΚ, ΠΑΟΚ κ.λπ.), βρίσκονται
σε επίπεδο εµπειρογνωµόνων όταν παίζουν µε τον Αγροτικό
Αστέρα ή τον Χαραυγιακό, ενώ παίζοντας σε ευρωπαϊκά γήπεδα
στο Champions League βρίσκονται στο επίπεδο προχωρηµένων
αρχαρίων.
Τελικά η κλίµακα Dreyfus δεν είναι απόλυτη αλλά σχετική µε
τις απαιτήσεις του περιβάλλοντος που βρισκόµαστε. Αν
4
Ακόµη, µου έκανε εντύπωση ότι, όταν ο Άγγλος αναβοσβήνει τα φώτα του,
σου δίνει προτεραιότητα (αγγλική ευγένεια). Όταν ο Έλληνας οδηγός σού
κάνει σινιάλο µε τα φώτα εννοεί «Κάνε στην άκρη, αλλιώς θα περάσω από
πάνω σου» (ελληνική µαγκιά).
38
θυμάστε, ο Αναστόπουλος ήταν ο πρώτος σκόρερ στην Ελλάδα
αλλά ο τελευταίος σκόρερ στην Ιταλία.
ΓΑΤΕΣ, ΥΠΟΛΟΠΣΤΕΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΚΡΑΤΕΣ
Το συµπέρασµα που βγαίνει από το µοντέλο Dreyfus είναι ότι
τελικά χρησιµοποιούµε κανόνες για να εξηγήσουµε την
εµπειρία µας στους αρχάριους. Αυτό όµως που λέγεται
αντίληψη του πραγµατικού κόσµου δεν αποτελείται από
κανόνες. Είναι µια συνολική αίσθηση, γνώση και κρίση η οποία,
ακόµη κι αν ξεκίνησε από κανόνες, στα τελικά στάδια τούς
υπερβαίνει.5
Εξάλλου, το να ακολουθείς κανόνες είναι θέµα λογικής. Το να
ξέρεις πότε πρέπει να τους αγνοήσεις ή να τους
τροποποιήσεις είναι η αληθινή ευφυία. Μελετώντας την ιστορία
των υπολογιστών, βλέπουµε ότι η εξέλιξή τους είναι καθαρά
ποσοτική. Λύνουµε το ίδιο είδος προβληµάτων (λογικά και
αριθµητικά προβλήµατα) πιο γρήγορα. Δεν µπορούµε καν να
προσεγγίσουµε ένα διαφορετικό, υψηλότερο είδος προβληµάτων
(µη τεχνικά προβλήµατα). Κι αυτό γιατί οι υπολογιστές είναι
γρήγοροι αλλά όχι έξυπνοι.
Εξάλλου πόσο «έξυπνη» µπορεί να είναι µια µηχανή που απλώς
επεξεργάζεται δεδοµένα;
Με ασύλληπτα µεγάλη ταχύτητα: Ναι.
Με εξυπνάδα: ΟΧΙ.
5
Π.χ. την απόλαυση που παίρνουμε όταν χαϊδεύουμε μια ωραία γυναίκα δεν
μπορούμε να τη νιώσουμε στο Facebook ή το Skype όσες οθόνες αφής,
τρισδιάστατα γραφικά, εικονικά γάντια, αισθητήρες και κάμερες κι αν
βάλουμε στο διαδίκτυο – κι αυτό γιατί το πανάρχαιο αίσθημα του αγγίγματος
δεν αναλύεται αλγοριθμικά με κανόνες. Ο απλούστατος λόγος που στο
Facebook δεν υπάρχει αληθινή ανθρώπινη επαφή είναι γιατί δεν υπάρχει
άγγιγμα.
39
Δεν πρέπει να µπερδεύουµε την ταχύτητα µε την εξυπνάδα.
Θυµάστε τον Αρδίζογλου; Γρήγορος παίκτης, φτερό στον
άνεµο. Ήταν όµως έξυπνο το παιχνίδι του; Όταν βρισκόταν
µόνος του στην περιοχή µε τον αντίπαλο τερµατοφύλακα,
προτιµούσε να βγει προς τη σέντρα, να ξαναπεράσει τους
αµυντικούς και να πετύχει ένα δύσκολο γκολ. Βέβαια σπάνια το
σχέδιό του έφτανε ως το τέλος γιατί ή κάποιος αµυντικός τελικά
τον έκοβε ή έστελνε τη µπάλα απελπιστικά άουτ.
Τελικά η Τεχνητή Νοηµοσύνη (Artificial Intelligence) είναι
απλώς Αυτοµατοποιηµένη Λογική (Automated Reasoning). Και
τα Έµπειρα Συστήµατα (Expert Systems) είναι ουσιαστικά
Συστήµατα Κανόνων (Rule Based Systems).
Η ιδέα των υπολογιστών της 5ης γενιάς, που ξεκίνησαν οι
Ιάπωνες στις αρχές της δεκαετίας του '80, απλώς σκόπευε στο να
τους βοηθήσει να ξεπεράσουν το πρόβληµα της απρόσιτης
γλώσσας τους. (Αναπτύσσοντας «έξυπνα» συστήµατα που θα
µεταφράζουν αυτόµατα τα γιαπωνέζικα στα αγγλικά κι
αντίστροφα).
Ο Η. Grosch, µηχανικός της ΙΒΜ είχε πει: «Ο αυτοκράτορας είτε µιλάµε για Τεχνητή Νοηµοσύνη είτε για Συστήµατα
Πέµπτης Γενιάς6 - είναι γυµνός από τους αστραγάλους και
6
Ιστορική σηµείωση: Οι γενιές των υπολογιστών έχουν ως εξής:
ΠΡΩΤΗ ΓΕΝΙΑ: Οι υπολογιστές λειτουργούν µε λυχνίες
προγραµµατισµός τους γίνεται µε διακόπτες (δεκαετία '40).
και
ο
ΔΕΥΤΕΡΗ ΓΕΝΙΑ: Οι υπολογιστές λειτουργούν µε transistors και ο
προγραµµατισµός τους γίνεται µε συµβολικές γλώσσες (assembly) χαµηλού
επιπέδου (δεκαετία '50).
ΤΡΙΤΗ ΓΕΝΙΑ: Οι υπολογιστές λειτουργούν µε transistors κι ολοκληρωµένα
κυκλώµατα µικρής κλίµακας. Οι πρώτες γλώσσες προγραµµατισµού υψηλού
40
πάνω. Από τους αστραγάλους και κάτω, ο αυτοκράτορας φοράει
ένα παλιό και τριµµένο ζευγάρι σανδάλια που λέγονται Έµπειρα
Συστήµατα. Είναι χρήσιµα, αλλά τα είχαµε εδώ και 30 χρόνια.
Το µόνο που κάνανε τα παιδιά της Πέµπτης Γενιάς είναι ότι τους
άλλαξαν το όνοµα».
(Εννοείται ότι µετά από αυτή τη δήλωση ο Η. Grosch έπαψε να
δουλεύει µε την ΙΒΜ).
Μέχρι στιγµής, το ερώτηµά µας παραµένει αναπάντητο.
Πώς εξηγείται όλη αυτή η τρέλα µε τους έξυπνους υπολογιστές,
τις ευφυείς µηχανές και τα τετραπέρατα ροµπότ που ίσως
κάποτε γίνουν τ' αφεντικά µας;
Ας δώσουµε ξανά το λόγο στους αδελφούς Dreyfus. Ο
επίλογος του βιβλίου τους "Mind over Machine" είναι
ανησυχητικά αληθινός κι ίσως προφητικός:
«Το ερώτηµα είναι εάν πρόκειται να δεχτούµε την άποψη ότι ο
άνθρωπος είναι ένα ον που επεξεργάζεται πληροφορίες ή εάν
είµαστε ακόµη σε επαφή µε τη φύση µας για να καταλάβουµε
τα όρια του υπολογιστή. Έχοντας στη διάθεσή µας µηχανές που
επιπέδου (FORTRAN, COBOL, PL!l) εµφανίζονται στην
ανακουφίζοντας τους προγραµµατιστές (δεκαετία '60 κι αρχές '70).
αγορά
ΤΕΤΑΡΤΗ ΓΕΝΙΑ: Οι υπολογιστές δουλεύουν µε ολοκληρωµένα
κυκλώµατα
µεγάλης
κλίµακας
και
µε
γλώσσες
τέταρτης γενιάς (π.χ. LOTUS, DBASE), που είναι προσιτές και κατανοητές
σχεδόν απ' όλους (τέλη δεκαετίας '70 και δεκαετία '80).
ΠΕΜΠΤΗ ΓΕΝΙΑ: Ίδια µε την τέταρτη γενιά, µόνο που κάποιοι προσπαθούν
να µας πείσουν ότι οι υπολογιστές έγιναν έξυπνοι! (Δεκαετία '80, '90, 2000 κι
ο Θεός να βάλει το χέρι του...).
41
είναι σε θέση να λύσουν µερικά είδη προβληµάτων πιο
αποτελεσµατικά
από
µας,
υποχρεωθήκαµε
να
επαναθεωρήσουµε µερικές πανάρχαιες και θεµελιώδεις αρχές
της ύπαρξής µας. Ελπίζουµε ότι αυτή η σκέψη θα οδηγήσει σε
ένα νέο προσδιορισµό της ανθρώπινης ταυτότητάς µας, έναν
προσδιορισµό που θα αξιολογήσει την ικανότητά µας για
απόκτηση εµπειρίας και κρίσης περισσότερο από την ικανότητά
µας να αναλύουµε λογικά και να σκεφτόµαστε αποσπασµατικά
διάφορα προβλήµατα. Η εκλογή µας σήµερα θα καθορίσει και
το είδος της ανθρώπινης κοινωνίας του αύριο. Αλλά µόνο εάν
έχουµε αληθινή συνείδηση της ανθρώπινης φύσης µας,
µπορούµε να πάρουµε µια τέτοια αποφαση µε σύνεση και
σωστή κρίση.
Εάν θεωρήσουµε τους εαυτούς µας απλώς σαν συσσωρευτές και
επεξεργαστές πληροφοριών, τότε ασυνείδητα αναγνωρίζουµε ότι
µια µέρα θα ξεπεραστούµε από τις µεγαλύτερες και
γρηγορότερες µηχανές που µπορούν να αποθηκεύουν και να
επεξεργάζονται περισσότερες πληροφορίες από µας. Εκείνοι που
υιοθετούν τη µυωπική αυτή αντίληψη για την ανθρώπινη
νοηµοσύνη, δέχονται την αλλαγή που φέρνει η Νέα Τεχνολογία
µε ενθουσιασµό.
Εάν όµως γίνουµε υπηρέτες των Έµπειρων Συστηµάτων και το
µόνο που ζητάµε από τους αυριανούς εµπειρογνώµονες είναι να
ακολουθούν κανόνες και να δίνουν πληροφορίες, αδιαφορώντας
για τη διαίσθηση και τη σοφία της εµπειρίας, µέσα σε µια γενιά
θα χάσουµε τους αληθινούς εµπειρογνώµονες και θα
επαληθεύσουµε τους παραπάνω φόβους. Τα παιδιά µας,
µεγαλωµένα µε κομπιούτερς, και οι "ειδικοί" που θα
ακολουθούν διαδικασίες και κανόνες, θα είναι πράγµατι
κατώτερης αξίας από τα υπολογιστικά συστήµατα που
εκπαιδεύτηκαν να µιµούνται.
Αλλά, ευτυχώς, υπάρχει και η άλλη επιλογή. Μπορούµε να
χρησιµοποιούµε τους υπολογιστές για να καταγράφουµε και να
42
επεξεργαζόµαστε λεπτοµέρειες, στοιχεία και χαµηλού επιπέδου
πληροφορίες της σύγχρονης κοινωνίας µας, ενώ παράλληλα θα
διδάσκουµε στους νέους ποια είναι η τέχνη της αληθινής ζωής,
ποια είναι τα στάδια της εµπειρίας που ποτέ δεν θα
προσεγγίσουν οι υπολογιστές και οι κανόνες τους, ποια είναι η
αξία της κρίσης και της διαίσθησης.
Εάν ακολουθήσουµε αυτή την επιλογή, οι εµπειρογνώµονες του
µέλλοντος θα είναι ενισχυµένοι από την υπολογιστική ισχύ των
κομπιούτερς, θα µπορούν να κάνουν καλύτερη χρήση των
ανθρώπινων ικανοτήτων τους, ενώ θα πολεµούν µε δυσκολίες
και προβλήµατα που είναι ακόµη άλυτα στην τεχνολογική
κοινωνία µας.
'Ή τεχνολογία ήδη υπάρχει, το µόνο που µένει είναι να παρθεί η
απόφαση. Και σε όλα τα επίπεδα της κοινωνίας µας η λογική
των υπολογιστών έχει σήµερα το προβάδισµα. Οι αληθινοί
εµπειρογνώµονες όσο περνάει ο καιρός σπανίζουν περισσότερο.
Εάν, τελικά, αποτύχουµε να βάλουµε τους υπολογιστές στο
πραγµατικό τους πλαίσιο, σαν βοηθητικά εργαλεία της
ανθρώπινης εµπειρίας και δραστηριότητας, θα καταλήξουµε
υπηρέτες που θα εισάγουµε δεδοµένα στις µηχανές µας.
Εάν, τελικά, η λογική των υπολογιστών θριαµβεύσει,
κανείς δεν θα παρατηρήσει ότι κάτι λείπει από τη ζωή µας,
αλλά τώρα που ακόµη έχουµε την ανθρώπινη κρίση και
εµπειρία ζωντανή µέσα µας, ας τη χρησιµοποιήσουµε για
να την προστατεύσουµε από τον αφανισµό της».
Δυστυχώς, όσο κι αν τα λόγια των Dreyfus είναι γεµάτα
σοφία, ανθρωπιά κι αληθινή ανησυχία για το αβέβαιο µέλλον
µας, οι περισσότεροι ερευνητές Τεχνητής Νοημοσύνης και
Έμπειρων Συστημάτων βρίσκονται ακόµη στην πλάνη του
πρώτου πετυχηµένου βήµατος. Οι υπόλοιποι που την ξεπέρασαν
συµφωνούν σιωπηλά µε τους πρώτους, γιατί βλέπουν τους
λογαριασµούς τους στην Τράπεζα να ανεβαίνουν.
43
Και τα Κυβερνητικά Συµβούλια της Ευρωπαϊκής Ένωσης και
της Αµερικής, τυφλωµένα από τη χαρά του νεοφώτιστου
εγκρίνουν κάθε ερευνητικό project που ακούγεται περίεργα
«έξυπνο»:
- European Strategic Programme for Research & Deνelopment in
Information Technology (ESPRIT)
- Strategic Programme for Information & Technology
Transfer ίη Europe (SPRINT)
- Bioformatics Collaboratiνe European Programme &
Strategy (BICEPS) κ.λπ.
Παγκοσμίως, τα πιο λαμπρά μυαλά του πλανήτη που σπούδασαν
στο Χάρβαρντ και το Στάνφορντ αντί να προσφέρουν την
ευφυία τους για την ανάπτυξη της πραγματικής οικονομίας,
έγιναν golden boys Χρηματιστηριακών εταιριών και
επενδυτικών Τραπεζών. Αποτέλεσμα;
Ανέπτυξαν, με τη βοήθεια μαθηματικών μοντέλων και
υπολογιστών, σύνθετα χρηματο-οικονομικά προϊόντα που τα
καταλάβαιναν μόνο οι ίδιοι (παράγωγα, δομημένα ομόλογα,
τοξικά τιτλοποιημένα δάνεια, αντίστροφα στεγαστικά, «γυμνά»
ασφάλιστρα κινδύνου κ.λπ.). Με αυτόν τον τρόπο διέφυγαν του
ελέγχου των απηρχαιωμένων εποπτικών αρχών και μόχλευσαν
τα κεφάλαια στις παγκόσμιες αγορές μετατρέποντας τον
πλανήτη σε ένα παγκόσμιο χρεο-στάσιο.
Όλες οι χώρες του κόσμου χρωστάνε στην Goldman Sachs (που
έχει τα χρυσά αγόρια) και στην Κίνα (που έχει τα χρυσά
μυρμήγκια – εργαζόμενους που δεν έχουν στον ήλιο μοίρα).
Όλος ο πλανήτης σήμερα είναι μια τεράστια φούσκα, έτοιμη να
σκάσει, και η Ελλάδα βρίσκεται ακριβώς πάνω στη βαλβίδα.
Εξάλλου αυτό δεν σημαίνει Μεσόγειος; Να είσαι στο μέσο της
γης!
44
Αυτό ήταν, λοιπόν, το αποτέλεσμα της εξέλιξης της Τεχνητής
Νοημοσύνης. Πιστέψαμε ότι ο πλούτος δεν είναι, πλέον,
αποτέλεσμα σκληρής δουλειάς αλλά εξελιγμένων χρηματοοικονομικών προϊόντων που αναπτύσσονται σε εξελιγμένους
υπολογιστές που μπορούν να προσομοιώσουν τη συμπεριφορά
των αγορών. Πιστέψαμε ότι οι αγορές είναι από μόνες τους
αποτελεσματικές χωρίς να χρειάζεται εποπτικός έλεγχος από τις
κρατικές αρχές.
Και προς στιγμή ξεχάσαμε ότι η απληστία είναι το μεγαλύτερο
ελάττωμα της ανθρώπινης φύσης μας.
Επιστρέφοντας στην χρεοκοπημένη Ελλάδα του 2011, βλέπουμε
ότι έχουμε την πρώτη ψηφιακά εγγράματη γενιά που μεγάλωσε
με οθόνες τηλεοράσεων και υπολογιστών και – δυστυχώς – όχι
με βιβλία. Τα βιβλία όμως εκτός από τη γνώση εμπλουτίζουν και
τη φαντασία του αναγνώστη γιατί δεν δείχνουν έτοιμες εικόνες.
Διαβάζοντας ένα βιβλίο πρέπει ο αναγνώστης να φαντάζεται τις
εικόνες. Με λύπη μου παρατηρώ τους σημερινούς νέους πόσο
λίγη φαντασία διαθέτουν. Και το μεγαλύτερο όπλο για να
ξεπεράσεις μία κρίση είναι η φαντασία. Δυστυχώς στη χώρα μας
ξεμείναμε – όχι μόνο από χρήματα – αλλά και από φαντασία…
Επίσης, δεν είναι τυχαίο ότι στα ελληνικά χρησιμοποιούμε την
ίδια λέξη (ΚΡΙΣΗ), τόσο για το οικονομικό πρόβλημα (crisis),
όσο και για την κριτική σκέψη (judgement). Ίσως γιατί για να
ξεπεράσεις το πρώτο χρειάζεσαι το δεύτερο.
45
4. Οι υπολογιστές στη δουλειά αύξησαν την
ανταγωνιστικότητα;
Μια αρχαία κινέζικη κατάρα λέει: ΜΑΚΑΡΙ ΝΑ ΠΕΡΑΣΕΙΣ ΤΗ
ΖΩΗ ΣΟΥ ΣΕ ΠΕΡΙΟΔΟ ΑΛΛΑΓΩΝ.
Αν νοµίζετε ότι η φράση αυτή ακούγεται µάλλον σαν
ευχή παρά σαν κατάρα, σκεφτείτε λίγο περισσότερο διαβάζοντας
τις παρακάτω γραµµές.
Υπάρχει η γενική πεποίθηση ότι οι επιχειρήσεις που
χρησιµοποιούν Πληροφορικά Συστήµατα (ΠΣ) έχουν αυξήσει
την ευελιξία και την ανταγωνιστικότητά τους. Αν συζητήσουµε
όµως µε µερικούς µάνατζερ που πέρασαν τον πονοκέφαλο
εισαγωγής της Νέας Τεχνολογίας στις εταιρίες τους, θα
καταλάβουµε πόσο δύσκολη είναι η προσαρµογή στις νέες
απαιτήσεις και συνθήκες δουλειάς. Αυτό που κάνει περισσότερο
εντύπωση σ' όλα τα διευθυντικά στελέχη είναι ότι τα πιο πολλά
από τα προβλήµατα που αντιµετωπίζουν κάθε άλλο παρά
τεχνικά είναι. Περισσότερο έχουν να κάνουν µε την εναρµόνιση
της τεχνολογίας στο ανθρώπινο περιβάλλον και την οµαλή
συµβίωση του ανθρώπου δίπλα στον υπολογιστή και τις
πολυσύνθετες εφαρμογές του.
Κι όµως, αυτές οι καταστάσεις δεν είναι πρωτόγνωρες.
Οι
άνθρωποι
αντιµετώπισαν
παρόµοια
προβλήµατα
προσαρµογής σε κάθε τεχνολογική καινοτοµία: είτε ήταν ο
τροχός, είτε η τυπογραφία, οι µηχανικές κατασκευές, η
ανακάλυψη της ατµοµηχανής ή του ηλεκτρισµού και πρόσφατα
η χρήση Πληροφορικών Συστηµάτων (Information Systems),
υπήρχε πάντα µια δυσπιστία απέναντι στο νέο προϊόν
(κοινωνική αδράνεια).
46
Η µόνη διαφορά είναι ότι τώρα ζούµε τις αλλαγές που προκαλεί
η Πληροφορική και δεν έχουµε την πολυτέλεια να τις κρίνουµε
µε τη σοφία της εκ των υστέρων γνώσης.
Αναλυτές και χρήστες των Πληροφορικών Συστημάτων (ΠΣ)
έχουν πολλά να µάθουν εάν κάνουν έναν παραλληλισµό µε την
εισαγωγή τεχνολογικών καινοτοµιών του παρελθόντος και
καταλάβουν τα όρια και τις πιθανές παγίδες που φέρνει µαζί της
η Νέα Τεχνολογία (Information Technology).
Ίσως το κακό να ξεκίνησε από τη λάθος αντίληψη που επιµελώς
καλλιεργήθηκε στο κοινό, δηλαδή ότι: η Πληροφορική
ισοδυναµεί µε διανοητικό ανθρώπινο έργο εκφρασµένο µε ροή
αριθµητικών και συµβολικών στοιχείων, που επεξεργάζονται οι
υπολογιστές µε ασύλληπτες ταχύτητες. Έτσι προήλθε και η
πεποίθηση ότι η εισαγωγή της Πληροφορικής σε µια εταιρία
αυτόµατα ισοδυναµεί µε αυξηµένη παραγωγικότητα, εξέλιξη
και γρηγορότερη λύση περισσοτέρων προβληµάτων. Και οι
άνθρωποι που πίστεψαν ότι οι υπολογιστές θα λύσουν όλα τα
προβλήµατά τους, είναι οι πρώτοι που θα τους απορρίψουν,
όταν καταλάβουν πόσο λίγα είναι τα προβλήµατα που τελικά
λύνουν οι υπολογιστές και πόσα πολλά είναι αυτά που µπορούν
να δηµιουργήσουν.
Είναι αλήθεια ότι τα ΠΣ µπορούν να βοηθήσουν την ανθρώπινη
διανοητική εργασία, απαλλάσσοντάς την από το φόρτο
κουραστικών κι επαναληπτικών υπολογισµών. Δεν µπορούν
όµως κι ούτε ποτέ θα µπορέσουν, να αντικαταστήσουν την
ανθρώπινη εµπειρία, τη διαίσθηση, την κοινή λογική και κυρίως
την έµπνευση που θα οδηγήσει σε µια απόφαση, που δεν
βασίζεται σε καταστάσεις του παρελθόντος αλλά του μέλλοντος.
Η διορατικότητα ήταν πάντα άγνωστη λέξη στους υπολογιστές.
47
Δεν πρέπει επίσης να ξεχνάµε ότι τα ΠΣ είναι σχεδιασµένα σαν
κλειστά, πεπερασµένα συστήµατα και ότι το να δεχόµαστε
ελαφρά τη καρδία να προσοµοιώνουν την ανοιχτή, χωρίς
καθορισµένα σύνορα, ανθρώπινη εµπειρία είναι τουλάχιστον
ανόητο. Η ιστορία έχει δείξει ότι το να στηρίζεσαι και να
εµπιστεύεσαι την Τεχνολογία είναι ταυτόχρονα δύναµη και
αδυναµία: Το µάθηµα που επιτέλους αρχίζουµε να µαθαίνουµε
είναι ότι όλα τα τεχνολογικά συστήµατα είναι κλειστά
συστήµατα και τα χαρακτηριστικά τους, που ελέγχονται και
αναπαράγονται σε εργαστηριακό περιβάλλον, δεν σηµαίνει ότι
θα παραµείνουν σταθερά στον πραγµατικό, ανοιχτό κόσµο.
Απρόβλεπτα ατυχήµατα, απότοµες αλλαγές του περιβάλλοντος,
σαµποτάζ ή λάθος χρήση από τους χειριστές πάντα θα
δοκιµάζουν τα επιτεύγµατα του ανθρώπου και θα αποδεικνύουν
ότι δεν είναι δυνατόν ένα ατελές ον (όπως ο άνθρωπος) να
κατασκευάσει τέλεια προϊόντα. Όλη η εξέλιξη του ανθρώπου
σήµερα οφείλεται σ' αυτά που έµαθε από τα λάθη του και τις
προηγούµενες αποτυχίες του. Χωρίς αυτά τα λάθη θα ήταν
αδύνατη κάθε ποόοδος.
Οι τραγωδίες του Τσάλλεντζερ, του Τσερνοµπίλ και της
Φουκοσίμα όσο κι αν συγκλόνισαν την ανθρωπότητα,
αποτελούν άλλα 3 σκαλοπάτια στην ανθρώπινη εξέλιξη. Είναι
άλλες τρεις προειδοποιήσεις από τη Φύση ότι πρέπει να
προσέχουµε τα όρια της δύναµής µας και της κυριαρχίας µας.
Είναι άλλη µια υπενθύµιση ότι τα διαστηµικά ταξίδια και η
πυρηνική ενέργεια δεν είναι ακόµη κάτω από τον απόλυτο
έλεγχό µας.
Τα πυρηνικά εργοστάσια της Ιαπωνίας πέρασαν όλα τα stress test
και τις προσομοιώσεις σεισμών μέσω ηλεκτρονικών
υπολογιστών, αλλά παρουσίασαν σοβαρές ρωγμές και διαρροές
πυρηνικής ενέργειας όταν συνέβη ο πραγματικός σεισμός την
Άνοιξη του 2011.
48
Είναι σαν να µας θυµίζει κάτι πως ό,τι και να κάνουµε,
όσο µακριά κι αν φτάσουµε, πάντα θα υπάρχει αυτό το κάτι που
θα 'ναι πιο δυνατό από εµάς. Κι αυτό σίγουρα δεν είναι ούτε οι
υπολογιστές ούτε τα ροµπότ που χρησιµοποιούν οι Ιάπωνες στα
εργοστάσιά τους. Όλα αυτά είναι απλώς εξελιγµένα εργαλεία
που πάντα θα υπηρετούν τον άνθρωπο και πάντα θα έχουν µέσα
τους τις ατέλειες και ανθρώπινες αδυναµίες των κατασκευαστών
τους.
Ίσως είναι αυτό που ψάχνουν οι θρησκείες όλων των λαών και
που το διακρίνουµε στους µύθους και στις παραδόσεις των
προγόνων µας, ανεξαρτήτως γεωγραφικής θέσης ή πολιτισµικής
κληρονοµιάς. Είµαστε απλώς περαστικοί κάτοικοι ενός πλανήτη
χαµένου σ' ένα Σύµπαν µ' εκατοµµύρια άστρα. Δεν ξέρω αν όλα
αυτά τα 'φτιαξε κάποιος Θεός ή γίναν µόνα τους. (Γι' αυτό και η
θρησκεία δεν είναι θέµα γνώσης αλλά πίστης). Ξέρω όµως ότι η
δύναµη του ανθρώπου κι όλων των κατασκευών του είναι
απειροελάχιστη µπροστά σ' όλες αυτές τις δυνάµεις που
κυβερνούν τον κόσµο µας.
Τα παραπάνω δεν υπονοούν ότι πρέπει να παραβλέψουµε τα
τεχνικά προβλήµατα που καθηµερινά αντιµετωπίζουµε και να
δεχτούµε µοιρολατρικά τους περιορισµούς της φύσης µας. Κάθε
άλλο. Κακοί σχεδιασµοί και κακές κατασκευές από ατάλαντους
ή τυχοδιώκτες µηχανικούς έχουν πάντα άσχηµες επιπτώσεις στη
ζωή µας. Ρίξτε µια µατιά από το τζάµι του σπιτιού σας στις
γύρω πολυκατοικίες. Κι αναρωτηθείτε αν όλη αυτή η
απαράδεκτη αισθητική έχει αφήσει ανεπηρέαστο τον ψυχισµό
σας ή τον ψυχισµό των παιδιών σας.
Και σαν να µην έφταναν τα µέχρι τώρα άλυτα προβλήµατά µας,
µας έχουν ζώσει σαν τα φίδια οι θιασώτες της Νέας Τεχνολογίας
και µας υπόσχονται λύσεις και θαύµατα και νέο τρόπο ζωής, που
δεν θα 'χει καµιά σχέση µε τον προηγούµενο.
49
Μας λένε ότι η βιοµηχανική κοινωνία πέθανε! Και πρέπει όλοι ν'
ανεβούµε στο Τρένο της Πληροφορικής που θα µας οδηγήσει
στη µεταβιοµηχανική κοινωνία των πληροφοριών και των
υπηρεσιών. Μας λένε ότι η απάντηση για το σημερινό χάλι της
Δημόσιας Διοίκησης είναι μια καλή μηχανογράφηση.
Όχι κύριοι κερδοσκόποι ή τεχνοκράτες. Κάνετε λάθος!
Ακόµη και στις πιο εξελιγµένες χώρες του κόσµου η ζωή των
ανθρώπων εξαρτάται από την τροφή, το ρουχισµό, τη ζεστασιά
του σπιτιού τους: αγαθά που παράγει και εξασφαλίζει η
αγροτική και βιοµηχανική κοινωνία. Οι ονειροπόλοι που
οραµατίζονται µια µεταβιοµηχανική κοινωνία µε έξυπνους
υπολογιστές που θα λαβαίνουν αποφάσεις, µε διαδίκτυακές
εφαρμογές, κινητά τηλέφωνα, µόντεµς, ρούτερς, τερµατικά,
δορυφόρους, e-mail και εφαρμογές πολυμέσων έχουν σκεφτεί
ότι ακόµη και τότε θα χρειάζονται λαχανικά, κρέας, ψάρι, ρούχα
κι ένα αξιοπρεπές σπίτι για να απολαύσουν τα τεχνολογικά
αγαθά τους;
Έχουμε συνειδητοποιήσει ότι ήμασταν μία χώρα με 40 % του
πλούτου της από την αγροτική παραγωγή και σήμερα που
καταφέραμε να ρίξουμε την αγροτική παραγωγή στο 4% - γιατί
όλοι θέλαμε να δουλεύουμε σε γραφεία με κομπιούτερ - κι
αφήσαμε τα χωράφια στην τύχη τους, απλώς πτωχεύσαμε;
Έχουμε συνειδητοποιήσει ότι ακόμη και σήμερα με το ένα
εκατομμύριο άνεργους, δουλειές υπάρχουν, απλώς δεν είναι
μέσα σε γραφεία;
Έχουμε συνειδητοποιήσει ότι ακόµη και το αυτοκίνητό μας, που
ίσως κατασκευάζεται από ροµπότ, στηρίζεται σε πρώτες ύλες
που κάποιοι εξόρυξαν από τη γη, κάποιοι τις κατεργάστηκαν και
κάποιοι άλλοι, οδηγώντας άλλα αυτοκίνητα, εξασφάλισαν
τη µεταφορά τους στην αυτοκινητοβιοµηχανία;
50
Όσο σηµαντική κι αν είναι η ταχύτητα διακίνησης των
πληροφοριών στο διαδίκτυο, ποτέ δεν συνεπάγεται, χωρίς τη
µεσολάβηση ανθρώπων, και την ταχύτερη διακίνηση των
προϊόντων.
Πρέπει κάποτε όλοι οι κοµπιουτερόπληκτοι γιάπις να
καταλάβουν ότι και τα πιο στοιχειώδη αγαθά δεν θα είναι
ποτέ δεδομένα, αλλά κάποιοι άνθρωποι και µηχανές θα
πρέπει να εξασφαλίζουν τη µαζική παραγωγή τους. Και κάποιοι
άλλοι άνθρωποι και µηχανές θα πρέπει να εξασφαλίζουν τη
µαζική διακίνησή τους. Για να µπορέσουν να φτάσουν τελικά
στα καταστήµατα, ώστε να τα προµηθευτούν οι κοµπιουτεράδες
και να τα καταναλώσουν µε την ψευδαίσθηση ότι η κοινωνία
πλέον βασίζεται στις πληροφορίες που παράγει κι όχι στα
συµβατικής τεχνολογίας αγαθά της.
Μα αγαπητοί µου, όσες πληροφορίες κι αν καταβροχθίσετε από
την οθόνη του υπολογιστή σας, δεν πρόκειται να χορτάσετε, αν
το ψυγείο σας είναι άδειο.
Και µη µου πείτε ότι σε λίγα χρόνια θα ζείτε µε συνθετικές
τροφές και χαπάκια, γιατί έχω προσέξει ότι προτιµάτε να είστε
θαµώνες σε ταβέρνες παρά σε φαρµακεία.
Η πραγµατικότητα, ως συνήθως, βρίσκεται κάπου στο
µέσο και µια πιο ώριµη και ισορροπηµένη προσέγγιση
χρειάζεται για την αντιµετώπιση του προβλήµατος. Αλλιώς,
υποβόσκει πάντα ο κίνδυνος, η υπεραισιοδοξία και ο
ενθουσιασµός, που τώρα καλλιεργείται για τα θαύµατα που
µπορεί να κάνει η Πληροφορική, το PC, το Facebook και το
διαδίκτυο, να καταλήξουν σε απότοµη προσγείωση και µαζικά
συναισθήµατα απόρριψης.
Εξάλλου, η επιτυχία δεν µπορεί να µετρηθεί απλώς
χρησιµοποιώντας τα µέτρα της τεχνολογίας. Διαφορετικά
κίνητρα και οπτικές γωνίες οδηγούν σε αβεβαιότητα για το
αποτέλεσµα και υπονοούν ότι δεν υπάρχει κοινό µέτρο
51
σύγκρισης. Στο κάτω κάτω, αυτό που είναι πληροφορία για
τον ένα είναι θόρυβος για τον άλλο.
Το µήνυµα που στον ένα µάνατζερ ακούγεται σαν εκπληκτική
και πρωτοποριακή ιδέα, τον άλλο τον αφήνει αδιάφορο. Ίσως µε
κάθε φανερό πλεονέκτηµα που φέρνουν µαζί τους οι
υπολογιστές έρχεται χέρι χέρι κι ένα κρυφό µειονέκτηµα.
Εξάλλου, γιατί τα Πληροφορικά Συστήµατα θα 'πρεπε να
διαφέρουν απ' όλα τα άλλα συστήµατα (τεχνολογικά ή
κοινωνικά) και να 'χουν µόνο πλεονεκτήµατα;
Κι ερχόµαστε στη ρίζα του προβλήµατος. Με ποιο τρόπο θα
πετύχουµε την εναρµόνιση κι ολοκλήρωση των ΠΣ στα ήδη
υπάρχοντα συστήµατα που καθορίζουν το εργασιακό µας
περιβάλλον;
Με τεχνοκρατικό ή ανθρωποκεντρικό;
Δηλαδή θα ψάξουµε για το καλύτερο PC και τους πιο πολλούς
φίλους στο Facebook ή για τους καλύτερους ανθρώπους; Μα οι
υπολογιστές διαρκώς φτηναίνουν και γίνονται προσιτοί σε όλο
και περισσότερες εταιρίες. Μια βόλτα στα εκθεσιακά κέντρα και
τις αντιπροσωπείες, µια συγκριτική µατιά στα προσπέκτους και
όλο το υπολογιστικό σύστηµα µπορεί σε λίγες µέρες να είναι
έτοιµο και εγκατεστηµένο στα γραφεία της επιχείρησης.
Ήδη σήμερα, όλες οι επιχειρήσεις βασίζονται στην ίδια
τεχνολογία. Τη διαφορά όµως την κάνουν – και πάντα θα την
κάνουν - οι άνθρωποι. Και αν θέλετε η επιχείρησή σας να είναι
στους κερδισµένους και όχι στους χαµένους, ακούστε τον Ι.
Angell και ψάξτε για τις καλύτερες συµβουλές, πάρτε τα
καλύτερα µηχανήµατα, τα καλύτερα προγράμματα, τν ταχύτερη
σύνδεση στο δίκτυο αλλά, το κυριότερο: ποοσλάβετε τους
καλύτερους υπαλλήλους.
Χρησιµοποιήστε τους καλύτερους αναλυτές, προγραµµατιστές
και χρήστες των ΠΣ, που θα δώσουν ώθηση στην
παραγωγικότητα και την ανταγωνιστικότητα της εταιρίας.
52
Επενδύστε σε µάνατζερ µε τεχνογνωσία, που θα είναι όµως σε
θέση να κατευθύνουν το ανθρώπινο δυναµικό και όχι µόνο τα
κομπιούτερς. Φανείτε καχύποπτοι στις καθολικές λύσεις της
τεχνολογίας, που θα σας απαλλάξουν από κάθε πρόβληµα. Η
ανθρώπινη εµπειρία έχει δείξει ότι η συµβιβαστική παρά η
απόλυτη λύση είναι αυτό που µπορούµε να περιµένουµε
στον πραγµατικό κόσµο.
Η άκριτη αποδοχή της Πληροφορικής και η τυφλή πίστη
ότι η αξία της τεχνολογίας και µόνο θα εξαφανίσει, ως δια
µαγείας, όλες τις δυσλειτουργίες του οργανισµού, οδήγησε
και οδηγεί µε µαθηµατική ακρίβεια στην αποτυχία. Θέλετε ένα
ζωντανό παράδειγμα; Απλά αναρωτηθείτε εάν αποκτήσαμε
καλύτερο φορολογικό σύστημα στην Ελλάδα μετά την εισαγωγή
Taxis-Net και των ηλεκτρονικών φορολογικών δηλώσεων. Ούτε
ο ίδιος ο Υπουργός Οικονομικών δεν θα απαντούσε ΝΑΙ σ’
αυτήν την ερώτηση.
Οι κρίσιµοι και καθοριστικοί παράγοντες - τόσο στην
επαγγελµατική όσο και στην προσωπική ζωή µας - είναι πάντα
οι άνθρωποι και όχι οι µηχανές. Μια πρόταση τόσο παλιά όσο
και η ανθρώπινη εµπειρία.
Κι όµως ακόµη και σήµερα την ξεχνάµε τόσο συχνά...
«Γερµανικό αυτοκίνητο ρε γαµώτο είναι! Μπε-Εµ-Βε. Πώς
βούλιαξε έτσι η λαµαρίνα του µε ένα στουκαρισµατάκι στην
κολόνα»;
(Συλλογισµός
άµυαλου
Έλληνα
οδηγού
που στηρίχτηκε στην τεχνολογία της BMW και όχι στην
αυτοσυγκέντρωση και την ετοιµότητά του).
Και για τον αναγνώστη που θα βιαστεί να µε ρωτήσει «Πού θα
βρω τους καλύτερους ανθρώπους»; έχω έτοιµη την απάντηση:
53
Δεν ξέρω. Κι αν δεν μπορείς να βρεις καλύτερους ανθρώπους
κάνε καλύτερους αυτούς που ήδη έχεις.7
'Ισως πολλοί δεν έχετε ακόµη πεισθεί για το ατελές και
θνησιγενές της τεχνολογίας. Ίσως νοµίζετε ότι το µόνο που
λείπει από την επιχείρησή σας είναι τα κομπιούτερς.
«Ας βάλουµε πρώτα τους υπολογιστές και µετά θα λύσουµε και
τα υπόλοιπα προβλήµατα».
Κι όµως, κοιτάξτε τι έγινε στις βιοµηχανικές χώρες. Όσες φορές
οι εταιρίες στηρίχθηκαν στα κομπιούτερς τους και όχι στους
ανθρώπους τους, τα αποτέλεσµατα ήταν τραγελαφικά. Τα λάθη
είναι ανθρώπινα, αλλά τα πολύ µεγάλα λάθη γίνονται με
υπολογιστή.
Και τελικά, τι νοµίζετε ότι είναι οι υπολογιστές; Μηχανές σαν
όλες τις άλλες. Ούτε θα στενοχωρηθούν, ούτε θα δώσουν
εξηγήσεις στον Γενικό Διευθυντή, αν όλα στο τέλος πάνε
στραβά.
Η εντύπωση ότι δίπλα στο νέο µας κομπιούτερ θα γίνουµε άλλοι
άνθρωποι µου θυµίζει την εθνική μας ψευδαίσθηση, που
τεχνηέντως μας καλλιέργησε ο Σημίτης το 2001, ότι θα γίνουμε
σαν τους Γερμανούς εάν μπούμε στην ευρωζώνη κι
αποκτήσουμε κοινό νόμισμα με αυτούς.
Κι έτσι, σε μια δεκαετία, καταφέραμε να γίνουμε παγκοσμίως
γνωστοί σαν οι λαθρεπιβάτες της Ευρωζώνης…
7
Ο Μεγάλος Διογένης τους έψαχνε µε το φανάρι του κι όταν ο Μικρός
Αλέξανδρος του είπε:
«Τι θέλεις να σου δώσω Διογένη»; εκείνος πολύ σοφά απάντησε: «Θέλω να
κάνεις στην άκρη γιατί µου κρύβεις τον ήλιο. Τον ήλιο δεν µπορείς να µου
τον δώσεις, γι' αυτό και δεν θέλω να µου τον στερείς...».
54
Άρα η ανοργανωσιά, το μπάχαλο και η ασυναρτησία του
σύχγρονου ελληνικού κράτους δεν θεραπεύεται με σύγχρονα
συστήματα μηχανογράφησης κι ευρωπαϊκά προγράμματα
στήριξης.8 Καλά είναι όλα αυτά αλλά προϋποθέτουν σύγχρονη,
ευρωπαϊκή νοοτροπία από όλους τους Έλληνες πολίτες, όπως
επίσης αξιοκρατία και διαφάνεια από όλους τους Έλληνες
πολιτικούς και Διοικητές οργανισμών και επιχειρήσεων.
Η Ελλάδα μπορεί να σωθεί μόνο από τους Έλληνες!
8
Η λέξη μηχανοργάνωση σημαίνει μηχανές και οργάνωση. Όσες μηχανές κι
αν εισάγουμε στη χώρα, την οργάνωση πρέπει να τη φτιάξουμε μόνοι μας. Η
σειρά είναι απλή και ο κανόνας απαράβατος: Πρώτα οργανώνεις τις
διαδικασίες και μετά τις αυοματοποιείς με υπολογιστές. Η προστιθέμενη αξία
της μηχανογράφησης στο χάος είναι μηδέν. Δυστυχώς.
55
5. Οι υπολογιστές στα σχολεία έκαναν καλύτερη
την Εκπαίδευση;
Στην Αγγλία από τις αρχές της δεκαετίας του '80 η Θάτσερ
γέµισε τα σχολεία µε BBC (Acorn) υπολογιστές, µε σκοπό να
ξεχωρίσει τα ταλέντα κοµπιουτεράδες της επόμενης γενιάς από
το Δηµοτικό!
Στην Αµερική, από το 1984 άρχισαν να υπερηφανεύονται
διάφορα Πανεπιστήµια ότι έχουν περισσότερους υπολογιστές
παρά φοιτητές. Στην Ελλάδα βάλαµε υπολογιστές στα
Επαγγελµατικά Λύκεια και σταδιακά έκανα την εισβολή τους
στα Γενικά, μετά πέρασαν στα Δημοτικά και σιγά – σιγά έχονται
και στα Νηπιαγωγεία και τους Βρεφονηπιακούς σταθμούς.
Έχουμε καλύτερη εκπαίδευση σήμερα απ’ ότι πριν 30 χρόνια,
που τα σχολεία δεν είχαν υπολογιστές;
Σήμερα, την ώρα του μαθήματος, οι μαθητές έχουν τα κινητά
ανοικτά και τα μυαλά κλειστά, οι καθηγητές κάνουν αγγαρεία
γιατί τους μείωσαν τον μισθό, ο συνδικαλισμός πέρασε στα
σχολεία με καταλήψεις και βανδαλισμούς στις αίθουσες και
στον εξοπλισμό και οι γονείς, άμα τους μαλώσεις με
αυστηρότητα τον κανακάρη τους, θα σε βγάλουν στα κανάλια…
Αυτή είναι η δευτεροβάθμια εκπαίδευση στην Ελλάδα του 2011.
Ας επιστρέψουμε στους υπολογιστές γιατί με τους ανθρώπους
δεν βγάζω άκρη.
Ιστορικά, σ' όλον τον κόσµο, τα κομπιούτερς ξεκίνησαν
να εισβάλλουν στον εκπαιδευτικό χώρο από την κορυφή
της πυραµίδας (ερευνητικά κέντρα, µεταπτυχιακά προγράµµατα,
Πανεπιστήµια), προχώρησαν στη Μέση Εκπαίδευση και στη
συνέχεια άλωσαν και την Πρωτοβάθµια Εκπαίδευση των
56
Δηµοτικών Σχολείων. Γιατί όχι, πλέον, να µην έχουµε
υπολογιστές στα Νηπιαγωγεία και τους Βρεφονηπιακούς
Σταθµούς;
Όσο νωρίτερα έρθει σε επαφή το παιδί µε τα µόνιτορ και µε τα
πληκτρολόγια, τόσο ευκολότερα θα τα συνηθίσει όταν
μεγαλώσει και δεν θα τα φοβάται.
Η φαινοµενικά οµαλή εισβολή της Νέας Τεχνολογίας από τα
ανώτατα προς τα κατώτατα στρώµατα της εκπαίδευσης µου
θυµίζει την κοµµατικοποίηση, αρχικά των φοιτητών, και µετά
των µαθητών.
Στην εποχή µου, όταν πήγαινα στο Λύκειο, δεν υπήρχαν ακόµη
τα κόµµατα στα σχολεία. Σήμερα, με λύπη μου βλέπω ότι
απροκάλυπτα οι µαθητές καλούνται να ασπαστούν µια
κοµµατική ταυτότητα, να βάλουν την κασέτα στο στόµα και ν'
αρχίσουν να µαθαίνουν το ποιηµατάκι τους από νωρίς.
Επίσης πάντα µου έκανε εντύπωση στο Πανεπιστήµιο πώς
µπορούσαν οι αξιότιµοι συνάδελφοι της Πανσπουδαστικής (βλ.
ΚΝΕ), µέσα σ' ένα χώρο γεµάτο από φλέγοντα προβλήµατα και
δυσλειτουργίες, να σηκώνονται στις γενικές συνελεύσεις και να
διαµαρτύρονται γιατί ακρίβηνε ο καφές στη Νικαράγουα. Το
χειρότερο ήταν ότι στα φεστιβάλ της ΚΝΕ γνώρισα και Νέους
Πρωτοπόρους (τα φυντάνια της οργάνωσης), δηλαδή παιδάκια
12 και 13 χρονών να σου αναλύουν τις αρχές του ΜαρξισµούΛενινισµού και τις αρετές του Υπαρκτού Σοσιαλισµού. Μου
µίλαγε ο πιτσιρικάς και µου 'ρχόταν να βάλω τα κλάµατα. Αυτό
το παιδί, σκεφτόµουνα, όταν γίνει 18 χρονών, θα παίρνει φόρα,
θα χτυπάει το κεφάλι του στον τοίχο και θα επιστρέφει µε την
ίδια ταχύτητα, σαν να 'ταν το κεφάλι του από καουτσούκ.
Αντίστοιχα,
βλέπω
σηµερινούς
κοµπιουτερόπληκτους
πιτσιρικάδες που δεν ξέρουν την προπαίδεια, αλλά ξέρουν
ότι 6 χ 9 σηµαίνει: ανοίγω το calculator, πατάω το 'ΌΝ",
πατάω το "6", µετά "x", µετά "9", µετά "=" και βλέπω στην
οθόνη το αποτέλεσµα "54".
57
Βλέπω πιτσιρικάδες που δεν θέλουν να παίξουν µπάλα
(και πού να παίξουν, στο µπαλκονάκι απ' το τριάρι ή στο
σαλόνι µε τις πορσελάνες της µαµάς;), θέλουν όµως κέρµατα,
πολλά κέρµατα να ταϊσουν τα αχόρταγα µηχανήµατα στο
ουφάδικο και να κάνουν hi-score σκοτώνοντας όσο το
δυνατό περισσότερα πυραυλάκια, ανθρωπάκια, τερατάκια ή
εισβολείς από το διάστηµα. Αλλά πάντα γυρίζουν στο σπίτι τους
µε το συναίσθηµα του ηττηµένου. Πάντα ο υπολογιστής στο
τέλος θα νικήσει. Πάντα η µηχανή θα είναι πιο δυνατή από τον
άνθρωπο.
Στο σχολείο (Γυµνάσιο και Λύκειο) που πήγα, διδάχτηκα 6 χρόνια Αρχαία Ελληνικά, διάβασα Όµηρο από το
πρωτότυπο, έµαθα Σχέδιο και Μουσική. Κοµπιούτερς δεν
µας κάνανε, ούτε τους ξέρανε τότε.
Πρώτη φορά τους συνάντησα 18 χρονών στο Πανεπιστήµιο, όταν δηλαδή τους χρειάστηκα. Δεν νοµίζω ότι ξέρω
λιγότερα απ' όσα χρειάζεται για τους υπολογιστές, γιατί δεν
πρόλαβα να τους διδαχτώ στη Μέση Εκπαίδευση. Αντίθετα, αν
δεν είχα διαβάσει, αναλύσει και σκεφτεί πάνω στα κείµενα του
Δηµοσθένη και του Λυσία, τους στίχους του Όµηρου και του
Ευριπίδη, ποτέ αργότερα δεν θα τους έβλεπα µπροστά µου, ποτέ
δεν θα 'χα την ευκαιρία να ταξιδέψω µαζί µε τον Οδυσσέα στη
χώρα των Φαιάκων και να µετάσχω νοερά στους διαλόγους του
Πλάτωνα µε τον Σωκράτη, σαν τρίτο πρόσωπο.
Αυτό που σου µαθαίνουν οι υπολογιστές είναι να σκέφτεσαι
αλγοριθµικά, να ακολουθείς βήµατα, να αναλύεις ένα πρόβληµα
σε µικρότερα υποπροβλήµατα. Είναι ένα παιχνίδι λογικής,
τίποτε περισσότερο και τίποτε λιγότερο. Η εκπαίδευση όµως
είναι πολύ περισσότερα.
Είναι (ή µάλλον πρέπει να είναι) ένα πολιτισµικό περιβάλλον
που θα βοηθήσει τους νέους ανθρώπους να σκεφτούν, να
58
πειραµατιστούν, να προβληµατιστούν πάνω σε παλιές και νέες
ιδέες, να αναπτύξουν την κοινωνικότητά τους και την ικανότητα
επικοινωνίας τους. Να µάθουν να µιλούν σωστά, αλλά και να
ακούν µε προσοχή πριν µιλήσουν.
Το να προσπαθείς να διδάξεις κανόνες λογικής σ' ένα παιδί
χρησιµοποιώντας ένα µηχάνηµα που µπορεί να το µπερδέψει,
να το φοβίσει και το χειρότερο απ' όλα να το κάνει να πιστέψει
ότι είναι «έξυπνο» κι αλάνθαστο, είναι σαν να προσφέρεις ένα
κοφτερό µαχαίρι σε κάποιον που µέχρι τότε έκοβε το ψωµί µε
το χέρι, και να του το δώσεις κρατώντας εσύ τη λαβή κι αυτός τη
λάµα. Μπορεί τελικά να µάθει ότι το ψωµί κόβεται πιο
οµοιόµορφα µε το µαχαίρι, αλλά τα χέρια του θα 'ναι γεµάτα
αίµατα.
Κι όταν δίνεις το δικαίωµα στους υπολογιστές να αναπτύξουν τη
λογική των µαθητών, δίνεις ταυτόχρονα και το δικαίωµα σ'
αυτούς που γράφουν τα προγράµµατα να αποφασίσουν όχι µόνο
πώς θα διδάξουν λογική και προγραµµατισµό αλλά και τι θα
διδάξουν.
Ποια είναι όµως τα κίνητρα των εταιριών κοµπιούτερς
και προγραµµάτων; Εκπαιδευτικά ή κερδοσκοπικά;
Θέλουν στ' αλήθεια να προσφέρουν κοινωνικό έργο ή
µήπως αρκούνται σε µια καλοστηµένη βιτρίνα µε χρώµατα,
γραφικά και βοµβαρδισµό πληροφοριών στην οθόνη, όλα
µέσα σ' ένα εντυπωσιακό πακέτο λογισµικού και υλικού,
που θα αφήσει δασκάλους και µαθητές µε ανοιχτό το στόµα;
Και τι έχει να κερδίσει τελικά η ανθρώπινη κοινωνία,
ακόµη κι αν πείσει όλα τα νέα µέλη της ότι η ευφυΐα τους
είναι κατώτερη των υπερ-υπολογιστών; Όσο για τη «λογική»
των Βρετανών, των Γάλλων και των Αµερικανών που
γέµισαν µε υπολογιστές τα σχολεία για να ξεχωρίσουν τα
ταλέντα κοµπιουτεράδες από νωρίς, µπορούµε να πούµε ότι µε
59
την ίδια λογική να γεµίσουµε τα σχολεία µε βιολιά για να
εντοπίσουµε τα ταλέντα βιολιστές, και µπογιές και πινέλα για να
ξεχωρίσουµε τους επίδοξους ζωγράφους από τους µπογιατζήδες.
Δεν είναι άδικο και µονοµερές να ψάχνουµε τα ταλέντα
µόνο στους κομπιούτερς; Αλλά δυστυχώς η Microsoft δεν
φτιάχνει βιολιά, φτιάχνει µόνο «Παράθυρα» στο PC και γι' αυτό
µας έχει πείσει ότι ο υπολογιστής είναι προέκταση του χεριού
µας και του µυαλού µας, και ότι ο άνθρωπος χωρίς υπολογιστή
σήμερα θεωρείται ανάπηρος. You can't beat the feeling!
Παραμένει διαχρονικό και θα ήθελα να προσέξετε το ακόλουθο
απόσπασµα από το βιβλίο του Τ. Roszak, «Η λατρεία της
Πληροφορίας»:
«Πολλές ανθρώπινες δραστηριότητες υπαγορεύονται απλώς από
τις φυσικές συνθήκες διαβίωσης: εύρεση τροφής, ρουχισµού,
οικίας για την προστασία από τους εξωτερικούς κινδύνους, όπως
και η ανάγκη για περίθαλψη και ασφάλεια από τις αρρώστιες.
Αλλά όλοι µας ελπίζουµε ότι θα 'χουµε τουλάχιστον
την ευκαιρία στη ζωή µας να λειτουργήσουµε σε ένα υψηλότερο
επίπεδο από αυτό της επιβίωσης και ότι θα περάσουµε τον
περισσότερο καιρό µας σε αυτό που ο J. Keynes ονοµάζει “η
τέχνη της αληθινής ζωής”.
Το να ασχολούµαστε µε δραστηριότητες τέτοιου επιπέδου είναι
το υψηλότερο κάλεσµα που µας δίνει η ανθρώπινη φύση µας.
Όλη η ιδέα της εκπαίδευσης είναι να διδάξει στους νέους πώς να
ανταπεξέλθουν και να τιµήσουν αυτό το κάλεσµα.
Είναι βέβαιο ότι µόνο αυτό δεν κάνουµε όταν τους
βοµβαρδίζουµε µε πληροφορίες ή τους κάνουµε να πιστέψουν
ότι το να συλλέγεις πληροφορίες είναι η κύρια πνευµατική
δραστηριότητα του ανθρώπου. Επίσης, σε καµία περίπτωση δεν
60
τους διδάσκουµε “την τέχνη της αληθινής ζωής” όταν τους
µαθαίνουµε να σκέφτονται όπως οι υπολογιστές.
Οι µηχανές δεν επινοούν δραστηριότητες. Οι µηχανές
επινοούνται από τους ανθρώπους για να διεκπεραιώσουν
δραστηριότητες. Αυτό που ο S. Papert ονόµασε
"αλγοριθµική σκέψη" σίγουρα έχει κάποιο ρόλο να παίξει στη
ζωή µας. Αλλά ο ρόλος αυτός βρίσκεται στο επίπεδο του να
διαλέξεις την καλύτερη δυνατή διαδροµή για το ταξίδι σου
κοιτώντας το χάρτη. Είναι µια δραστηριότητα που έρχεται
στο προσκήνιο µόνο εφόσον έχουµε αποφασίσει να
κάνουµε ένα ταξίδι κι έχουµε διαλέξει τον προορισµό».
Αυτά τα έγραψε ο Roszak από το 1986, χωρίς - δυστυχώς - να
προβληματίσει ιδιαίτερα τους ιθύνοντες. Τα παιδιά που
γεννήθηκαν μετά το 1986 ανήκουν στην πρώτη ψηφιακά
εγγράματη γενιά (computer literates), είναι δηλαδή η γενιά που
γεννήθηκε και μεγάλωσε ανάμεσα σε οθόνες, PC, κινητά,
τηλεοράσεις, play-station, βίντεο-κλιπ, τρισδιάστατα γραφικα,
ταινίες με ψηφιακά εφέ και ψηφιακές διαφημίσεις.
Ακόμη και στα χωριά σήμερα τα παιδιά είναι κλεισμένα στο
σπίτι με το play-station και στις γειτονιές παίζουν τα αλβανάκια.
(Έχω την υποψία ότι ο Έλληνας του μέλλοντος είναι Αλβανός).
Πάμε τώρα στα χειρότερα:
Η σοβαρότερη ψυχική νόσος στην ψυχιατρική είναι η
σχιζοφρένεια, γνωστή από την αρχαιότητα. Σε όλη την ιστορία
του ανθρώπου τα συμπτώματα της σχιζοφρένειας έχουν
καταγραφεί μετά το 18ο έτος της ηλικίας ενός ανθρώπου,
δηλαδή μετά την ενηλικίωση.
Όμως, στην ψηφιακά εγγράμματη γενιά του σήμερα ήδη έχουν
καταγραφεί συμπτώματα σχιζοφρένειας σε 12-χρονα παιδιά στις
ΗΠΑ, θύματα της τεχνολογίας (technology victims) και της
ταχύτατης εναλλαγής ερεθισμάτων από ηλεκτρονικά μέσα.
61
Προσέξατε πόσο γρήγορα μιλάει και πληκρολογεί ο Ζάκεμπεργκ
στην ταινία του Facebook; Προσέξατε ότι δουλεύει με 2 και 3
υπολογιστές ταυτόχρονα; Προσέξατε πόσο γρήγορα αποφάσισε
να γίνει πλούσιος ξεπουλώντας τους φίλους του και κλέβοντας
τις ιδέες τους;
Μήπως οι κομπιουτερόπληκτοι του σήμερα είναι οι ψυχασθενείς
του αύριο;
Μία τελευταία παρατήρηση σχετικά με τον ρόλο της
πληροφορικής στην εκπαίδευση:
Οι σημερινοί μαθητές που δέχονται έτοιμες εικόνες από
τηλεοράσεις και υπολογιστές έχουν αμβλυμένη φαντασία.
Διαβάζοντας ένα βιβλίο με λέξεις, φαντάζεσαι τις εικόνες.
Βλέποντας έτοιμες εικόνες σε οθόνες δεν φαντάζεσαι τίποτα.
Όλα
τα
ανθρώπινα
χαρίσματα
και
ταλέντα
(συμπεριλαμβανομένης και της φαντασίας) αναπτύσσονται μέσα
από την συνεχή εξάσκηση. Κάποιοι φαίνεται ότι θέλουν οι
αυριανοί πολίτες να είναι απόφοιτοι σχολείων με πολλές οθόνες
και λίγα βιβλία – παθητικοί τηλεκατευθυνόμενοι δέκτες
ηλεκτρονικής προπαγάνδας με μειωμένη πρωτοβουλία,
μειωμένη κριτική σκέψη και ανύπαρκτη φαντασία.
(Ώστε να μην μπορούν να φανταστούν ότι ο κόσμος θα
μπορούσε να είναι και αλλιώς…).
Οι εφημερίδες διαφημίζουν – όχι το πρωτοσέλιδο ρεπορτάζ αλλά το DVD, η σχολική χρονιά ξεκίνησε χωρίς βιβλία - αλλά
με DVD, η Τζούλια Αλεξανδράτου έκανε καριέρα με DVD.
Ευτυχώς ο Πλάτωνας στην Ακαδημία του δεν είχε βιντεοπροβολές και DVD γιατί τότε δύσκολα θα μπορούσε να
φανταστεί την ιδανική του Πολιτεία…
62
6. Γιατί οι υπολογιστές απέτυχαν να εκσυγχρονίσουν
την ελληνική κοινωνία
ΤΟΠΙΟ ΣΤΗΝ ΟΜΙΧΛΗ
Το ψηφιακό ξυπνητήρι χτυπά διακριτικά.
Ο κοµπιουτεράς σηκώνεται µε προσεκτικές κινήσεις. Η καλή
του ακόµη κοιµάται. Είναι τυχερή. Η δουλειά της αρχίζει 45'
αργότερα από τη δική του. Δεν πειράζει. Αυτός κερδίζει
περισσότερα χρήµατα. Το κοστούµι τον περιµένει στην
κρεµάστρα. Πρέπει να πλυθεί, να ντυθεί και να ξεκινήσει
αµέσως. Πρέπει να αποφύγει την πρωινή κίνηση. (Όπως και όλοι
οι άλλοι που θα βρει µπροστά του στην άσφαλτο).
Δεν υπάρχει χρόνος για καφέ.
Θα πιει στη δουλειά από το µηχάνηµα.
Ανοίγει µε το κλειδί τις ηλεκτροµαγνητικές κλειδαριές του
αυτοκινήτου, µπαίνει µέσα, φοράει τη ζώνη ασφαλείας κι
αρχίζει να παίζει µε τα κουµπιά.
Ανοίγει το ηλεκτρικό παράθυρο και λίγο το sun-roof,
ανοίγει το ψηφιακό ραδιόφωνο στη γνωστή συχνότητα και
ξεκινάει. Έχει και το φορητό υπολογιστή µαζί του.
Έτσι δεν χάνει το χρόνο του περιµένοντας στην κίνηση.
Μπορεί να προετοιµάσει το memo που πρέπει να δώσει στον
προϊστάµενο του. Στο γραφείο του είναι όλα στη θέση τους, το
τερµατικό του τον περιµένει. Κάνει log-in και ξεκινάει να
δουλεύει. Όπως όλοι γύρω του. Όπως κάθε µέρα. Είπε
καληµέρα στον κοµπιουτερά που κάθεται δίπλα του; Δεν
θυµάται. Δεν πειράζει. Θα του µιλήσει αργότερα. Στο tea-break.
Ή στο lunch-time. Πρέπει να θυµηθεί να διαβάσει και τα e-mail.
Στο lunch-time κάθεται µε τους γνωστούς κοµπιουτεράδες.
63
«Πώς πέρασες το Σαββατοκύριακο;»
«Καλά, εσύ;»
«Όχι άσχηµα, πήγαµε µια εκδροµή µε τη γυναίκα µου
στο Coνentry. Στα παιδιά άρεσε πολύ».
Στις 5:00 το απόγευµα ετοιµάζεται να φύγει. Κάνει log-out και
κλείνει το τερµατικό του. Με την ηλεκτροµαγνητική κάρτα του
κάνει clock-out. Η ώρα που φεύγει καταγράφεται στο computer
της εταιρίας. Την Παρασκευή, θα πάρει το print-out µε τις ώρες
που δούλεψε. Μετά τη δουλειά πηγαίνει για 40' στο
γυµναστήριο. Ύστερα σπίτι. Η γυναίκα του θα 'χει γυρίσει κι
αυτή. Βγάζουν από την κατάψυξη έτοιµα light φαγητά (reduced
calories) και τα βάζουν στο φούρνο µικροκυµάτων. Όλα τα
πακέτα που αγοράζουν γράφουν πίσω τον αριθµό των θερµίδων.
Προσέχουν και οι δύο το βάρος τους. Στην ψηφιακή ζυγαριά δεν
µπορείς να κλέψεις ούτε µια λίµπρα. Αλλά και τα
απορρυπαντικά και τα αποσµητικά που χρησιµοποιούν είναι
φιλικά στο περιβάλλον (enviromentαlly frίendly). Όπως
προσέχουν τον εαυτό τους, προσέχουν και το περιβάλλον τους.
Σε 3' το δείπνο είναι έτοιµο. Συνοδεύεται από diet αναψυκτικά
και ειδήσεις του BBC. Τι θα γίνει µε τους Torries; Ό,τι και να
γίνει δεν τους νοιάζει. Αυτοί έχουν κλείσει από τώρα package
holidays για το καλοκαίρι. Θα πάνε στη Σαντορίνη. Όπως και
πέρυσι. Και θα φάνε, θα πιούνε, θα µεθύσουνε, χωρίς να τους
βλέπει κανείς. Είναι ωραία η Ελλάδα. Ακόμη και χρεοκοπημένη.
Εξάλλου μπορούν ποτέ να χρεοκοπήσουν οι ηλιόλουστες
παραλίες του Αιγαίου με τα καταγάλανα νερά; Μπορούν ποτέ οι
Άγγλοι να αποκτήσουν ηλιόλουστες παραλίες και καταγάλανα
νερά όσα λεφτά κι αν βγάλουν;
Κι, όμως, οι Έλληνες κοιτάνε τους Άγγλους µε θαυµασµό.
Κι ίσως τους ζηλεύουν.
Λες να νοµίζουν ότι όλο το χρόνο είναι high και µεθυσµένοι
όπως τις 10 µέρες των διακοπών τους;
64
ΤΟΠΙΟ ΣΤΗΝ ΚΑΡΑΓΙΩΡΓΗ ΣΕΡΒΙΑΣ 4
Μάρτιος 1989: Περίµενα στο γραφείο αιτήσεων του ΤΕΕ
(Τεχνικό Επιµελητήριο Ελλάδας) ανάµεσα σε αρκετούς
απόφοιτους.
Μιλούσαµε όλοι µαζί στην υπεύθυνο και της σπάσαµε τα
νεύρα.
«Σκάστε επιτέλους!», φώναξε. «Έχετε πάρει και πτυχία
κι ακόµη δεν έχετε µάθει να µιλάτε ένας ένας». Θυµήθηκα
τον µεγάλο Ζωρζ Πιλαλί που έλεγε: «Τα Πανεπιστήµια κάνουν
ειδικότητες, όχι προσωπικότητες», και γέλασα από µέσα µου.
Όταν ήρθε η σειρά µου να µιλήσω της είπα ότι έχω κάνει όλα τα
χαρτιά µου, έχω καταθέσει 4 φωτογραφίες µε περίληψη της
διπλωµατικής και χαρτόσηµο των 600 δρχ. κι απλώς θα ήθελα
να µάθω πότε είναι οι επόµενες εξετάσεις για την άδεια του
Μηχανικού Υπολογιστών.
Η υπεύθυνος κοίταξε τα χαρτιά της και σε λίγο µου απάντησε:
«Είναι στις 20 Απριλίου».
«Σίγουρα;» την ξαναρώτησα.
«Τι θα πει σίγουρα;», µου είπε φανερά ενοχληµένη.
«Επειδή στις 23 Απριλίου πρέπει να επιστρέψω στην Αγγλία»,
συνέχισα µαλακώνοντας τη φωνή µου «ήθελα να ξέρω αν είναι
σίγουρο ότι θα γίνουν οι εξετάσεις στις 20».
«Όχι, βέβαια, τίποτε δεν είναι σίγουρο. Μπορεί να γίνει καµιά
κοσµοχαλασιά!»
Έµεινα εµβρόντητος. Δεν ήταν τόσο ο τρόπος της που µε
πείραξε, όσο η ερµηνεία που έδωσε. ΚΟΣΜΟΧΑΛΑΣΙΑ! Είναι
δυνατόν λοιπόν µέσα σ' ένα χρόνο που έλειψα
από την Ελλάδα να 'χα ξεχάσει το µεγαλείο της φυλής µας;
65
Όχι, τίποτε δεν είναι σίγουρο στη χώρα µας. Η σιγουριά
µάς προκαλεί ανία. Οι υπολογιστές µπορεί να είναι
αποτελεσµατικοί µε προβλέψιµες καταστάσεις στις αγγλικές
επιχειρήσεις, αλλά τι µπορούν να κάνουν µπροστά σε µια
κοσµοχαλασιά; ΤΙΠΟΤΕ.
ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΓΕΝΝΗΘΗΚΕ Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ,
ΔΕΝ ΓΕΝΝΗΘΗΚΕ Η ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ.
Σε όλες τις γλώσσες του κόσµου, απ' όσο ξέρω, οι λέξεις
δηµοκρατία και φιλοσοφία λέγονται δηµοκρατία και φιλοσοφία,
γιατί
απλούστατα
οι
δύο
αυτές
έννοιες
γίναν
για πρώτη φορά αντιληπτές στους κατοίκους της χώρας
µας. (Οι Αρχαίοι Έλληνες ήταν φίλοι της σοφίας, οι
νεοέλληνες είναι φίλοι της ρεµούλας.)
Αντίστοιχα, από τα πρώτα πράγµατα που επινόησαν οι
Φιλανδοί για να αντιµετωπίσουν τον κακό τους τον καιρό
ήταν η σάουνα κι ίσως αυτή είναι η µόνη διεθνώς γνωστή
φιλανδική λέξη.
Από τη µεριά τους οι Άγγλοι, φίλοι των σπορ και των
ουρών αναµονής, θεµελίωσαν τις αρχές του ποδοσφαίρου
και τη Θεωρία Ουρών Αναµονής (Queueing Theory). Όπως είπε
χαρακτηριστικά ένας Γερµανός φοιτητής στο LSE, «στη
Γερµανία κοιτάµε πώς να εξαλείψουµε τις ουρές αναµονής, ενώ
στην Αγγλία τις µελετούν και τις αναλύουν επιστηµονικά».
«Στην Ελλάδα», του απάντησα «όταν περιµένουν µερικοί
άνθρωποι στη στάση, βηµατίζουν δήθεν αδιάφορα προς όλες τις
κατευθύνσεις, χαζεύοντας και σφυρίζοντας, και µόλις µε την
άκρη του µατιού τους αντιληφθούν το λεωφορείο να πλησιάζει
εφορµούν µε εκπληκτική αποφασιστικότητα και σφηνώνονται
όλοι µαζί στην πόρτα. Αλλά κι εκεί που υπάρχουν ουρές η
διάταξη είναι χαλαρή και οι συνδέσεις ασθενείς. Έτσι ξαφνικά
αντιλαµβάνεσαι αυτόν που µέχρι πριν από λίγο στεκόταν τρεις
66
θέσεις πίσω σου στην ουρά, να έχει εξυπηρετηθεί και να φεύγει
από τη δηµόσια υπηρεσία χαµογελώντας µειλίχια».
Αθάνατε Έλληνα! Άσε τους Άγγλους να πνίγονται µε
µη οµογενείς διαφορικές εξισώσεις για να βελτιστοποιήσουν τη
συµπεριφορά της ουράς. Εσύ τη δουλειά σου την έκανες.
Αντίστοιχα στο ποδόσφαιρο, όταν οι αγνοί οπαδοί του
Ολυµπιακού (ας µε συγχωρέσουν οι οπαδοί των άλλων οµάδων)
ξεσηκώνονται στις κερκίδες του Σταδίου Καραϊσκάκη για να
πανηγυρίσουν τέρµα της οµάδας τους δεν φωνάζουν «Τέρµα!»
αλλά «Γκόόόόλ!» (goal) ξεχνώντας ότι εκείνη τη στιγµή µιλάνε
αγγλικά. Αλλά και σ' όλο τον υπόλοιπο κόσµο οι
ποδοσφαιρόφιλοι πανηγυρίζουν φωνάζοντας «Γκοοοολ», εκτός
από την ίδια την Αγγλία όπου, πιστοί στην αναποδιά τους να
πηγαίνουν κόντρα στα στάνταρντς, οι Άγγλοι πανηγυρίζουν το
γκολ φωνάζοντας "Yeaaah!".
Με όλες αυτές τις ασυναρτησίες θέλω απλώς να υπογραµµίσω
πόσο δύσκολη είναι η ενσωµάτωση της τεχνοκρατικής
νοοτροπίας
στη
(φιλοσοφική
και
όχι
πρακτική)
γλώσσα µας, αλλά και στην ιδιόρρυθµη κουλτούρα µας.
Λέγοντας work, job, task, activity, οι Άγγλοι ξέρουν ότι
εννοούν τέσσερα διαφορετικά πράγµατα, ενώ εγώ αν πω
σ' έναν Έλληνα «θέλω να τελειώσεις αυτή τη δουλειά (job)
κάνοντας διάσπαση της εργασίας (work) σε τρία καθήκοντα
(tasks) και τέσσερις δραστηριότητες (activities)», θα
µου πει και µε το δίκιο του: «Με δουλεύεις, ρε φίλε;»
Δεν είναι τυχαίο ότι το δούλεµα και η δουλειά στην ελληνική
γλώσσα οδηγούν στο ίδιο ρήµα: δουλεύω.
«Στην Ελλάδα δουλεύουν τα ρολόγια και τα κορόιδα», λέει
γνωστή ελληνική παροιµία. Οι υπολογιστές που δεν είναι ούτε
ρολόγια ούτε κορόιδα πώς θα δουλέψουν;
Οι περισσότερες εταιρίες πληροφορικής της χώρας, από τη
στιγμή που μηχανογράφησαν τα λογιστήρια των επιχειρήσεων,
67
επένδυσαν τον χρόνο τους στο πώς θα απορροφήσουν κονδύλια
από κρατικά έργα και ευρωπαϊκές επιδοτήσεις. Δούλεψαν
δηλαδή με την ίδια φιλοσοφία των αγροτών με τα ροδάκινα (το
«θάβουμε τα ροδάκινα, παίρνουμε την επιδότηση», στην
πληροφορική έγινε: «θάβουμε τη φαντασία μας, παίρνουμε την
κρατική προμήθεια ή την ευρωπαϊκή επιδότηση».
ΕΡΩΤΩ: Γιατί τόσα χρόνια η ΙΝΤΡΑΚΟΜ - αντί να πουλάει
ξεπερασμένα ψηφιακά κυκλώματα στον ΟΤΕ - να μη φτιάχνει
κινητά τηλέφωνα παγκοσμίως γνωστά σαν τα φινλανδικά Nokia;
ΑΠΑΝΤΩ: Γιατί ήταν πιο εύκολο.
Η Ελλάδα πιστεύω ότι ήταν η τελευταία οικονομία στον κόσμο,
σοβιετικού τύπου: Κρατικοδίαιτος καπιταλισμός με κομματική
νομενκλατούρα. Σήμερα που μας πέρασαν από το κουρείο των
Βρυξελλών νομίζω ότι κατέρρευσε το τελευταίο Σοβιέτ του
πλανήτη…
ΝΑ ΤΟ ΤΡΕΝΑΡΟΥΜΕ Λ1ΓΟ ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ
Ένας «φιλέλληνας» καθηγητής στο Βέλγιο παρότρυνε
τους φοιτητές του στο µάθηµα της Μηχανικής να επισκεφτούν
τα τρένα του ΟΣΕ στην Ελλάδα, για να µελετήσουν τη χάραξη
και την τεχνολογία των σιδηροδρόµων του 19oυ
αιώνα!
Έτυχε και ταξίδεψα αρκετά µε αγγλικά και γαλλικά
τρένα κι όταν βρίσκοµαι σε τρένο του ΟΣΕ που περνάει
την Κακιά Σκάλα κι ασθµαίνει καλπάζοντας µε 55 χιλ. την
ώρα αναρωτιέµαι τι θα σκέφτονται οι βορειοευρωπαίοι
επιβάτες του. Αλλά µάλλον δεν σκέφτονται τίποτα καθώς από τα
τραντάγµατα του βαγονιού κτυπάει το κεφάλι τους
µε δύναµη στο τζάµι, ενώ προσπαθούν εις µάτην να εστιάσουν
τα µάτια τους στις γραµµές του βιβλίου που υποτίθεται ότι
68
διαβάζουν. Έξυπνη η τακτική του ΟΣΕ. Με µια ελαφρά
διάσειση έχεις ξεχάσει εντελώς την τραυµατική εµπειρία του
ταξιδιού σου.
ΕΧΟΥΝ ΤΑ ΔΥΣΚΟΛΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ
ΕΥΚΟΛΕΣ ΛΥΣΕΙΣ;
Λοιπόν, τι χρειαζόµαστε τελικά περισσότερο στην Ελλάδα;
Καλύτερες συγκοινωνίες ή υπολογιστές;
Καλύτερη περίθαλψη ή υπολογιστές;
Καλύτερους δρόµους ή υπολογιστές;
Αθλητικά κέντρα ή υπολογιστές;
Πάρκα κι ελεύθερους χώρους ή υπολογιστές;
Πράσινο, καθαρό αέρα, ρεύµα και νερό ή υπολογιστές;
(Προσέχουµε για να έχουµε).
Καλύτερα σχολεία / πανεπιστήµια ή υπολογιστές;
(φταίει το ότι οι υπολογιστές δεν επαρκούν για το σημερινό
χάλι των σχολείων / πανεπιστημίων μας; Μα αφού και αυτούς
τους λίγους υπολογιστές τους σπάνε στις καταλήψεις οι
συνδικαλιστές – μαθητές – φοιτητές).
Κάποτε πρέπει να ξεκαθαρίσουµε ποιες είναι οι προτεραιότητες
ανάπτυξης στη χώρα µας.
Μια αγροτική κοινωνία που δεν έζησε τη βιοµηχανική
επανάσταση δεν µπορεί να ονειρεύεται Τρένα Πληροφορικής και
επενδύσεων χωρίς πρώτα να ξηλώσει τα κεκτημένα δικαιώματα,
τη διαφθορά και το άρρωστο κράτος. Αλλά πρώτα πρέπει
κάποιος να μας εξηγήσει γιατί είναι αναπόφευκτο να τα
κάνουμε όλα αυτά. Οι Γερμανοί λένε ότι είναι υψηλοί οι μισθοί
στην Ελλάδα. Και το λένε γιατί δεν τους συγκρίνουν με τους
δικούς τους μισθούς αλλά με τους μισθούς των άλλων
69
βαλκανικών χωρών. Καλύτερα αντί να μπλέκαμε με την
«Ενωμένη Ευρώπη» να φτιάχναμε τα ενωμένα Βαλκάνια. Εκεί
θα ήμασταν εμείς οι Γερμανοί και θα είχαμε ενιαίο νόμισμα τη
δραχμή! Και θα μας σεβόντουσαν όλοι, οι Δυτικοί σαν αρχηγούς
των Βαλκανίων και οι Βαλκάνιοι σας αρχηγό τους, δεν θα μας
είχαν στη σφαλιάρα και στην ειρωνία όπως σήμερα...
Αλλά θέλαμε βλαχοκυρυλίκια και σκληρό πυρήνα του Ευρώ και
Ευρωζώνη! Κανείς λαός όμως δεν πέρασε από την ύφεση στην
ανάπτυξη με δανεισμό. Πρέπει και να δουλέψει! «Και πού να
βρούμε σήμερα δουλειά;», θα με ρωτήσετε με το δίκιο σας. Στο
Χάρβαρντ λένε: «είναι καλύτερο να επινοήσεις μια δουλειά,
παρά να βρεις μια δουλειά». Για σκεφτείτε το λίγο… Θα ήθελα,
επίσης, να σκεφτείτε την ακόλουθη πρόταση:
Ο μεγαλύτερος κίνδυνος δεν είναι να στοχεύσεις ψηλά και να
αποτύχεις. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι να στοχεύσεις χαμηλά
και να πετύχεις.
Την παραπάνω άποψη διατύπωσε ο Μιχαήλ Άγγελος στην
Αναγέννηση. Έφτασε η ώρα και στην Ελλάδα να περάσουμε από
τον Μεσαίωνα του δανεισμού, της επίδειξης και της
κατανάλωσης, στην Αναγέννηση της εργασίας, της συνεργασίας
και της Ανάπτυξης.
Αλήθεια, ποια είναι τα παραδοσιακά ανταγωνιστικά μας
πλεονεκτήματα στην παγκόσμια αγορά;
Η ναυτιλία, τα (βιολογικά) αγροτικά προϊόντα και ο τουρισμός.
Ας ασχοληθούμε πρώτα με αυτά σοβαρά, οργανωμένα και
συστηματικά.
Αντί γι’ αυτό, γεμίσαμε τη Στουρνάρη με κομπιουτερομάγαζα
που πουλάνε σπασμένα παιχνίδια και νομίσαμε ότι φτιάξαμε τη
Silicon Valley στην Αθήνα. Καινοτομία δεν σημαίνει να σπας το
λογισμικό του άλλου ή να του κλέβεις την πατέντα. Καινοτομία
70
σημαίνει δημιουργικότητα, φαντασία και συνεργασία ώστε να
φτιάξεις τη δικιά σου πατέντα.
Ασφαλώς και θα χρησιµοποιήσουµε υπολογιστές για να
καλύψουµε πραγματικές ανάγκες, αλλά δεν χρειάζεται να
δηµιουργούµε ανάγκες για να δικαιολογήσουµε τη χρήση
τους.
Αυτό που διδάσκει η Ανάλυση Συστηµάτων είναι ότι ο
αποδεδειγµένα καλύτερος τρόπος προσέγγισης σύνθετων
προβληµάτων ακολουθεί τα εξής βήµατα:
1. Αξίζει τον κόπο να προσπαθήσουµε να λύσουµε το
πρόβληµα στις δεδοµένες συνθήκες κι αν ναι, χρειαζόµαστε νέα
τεχνολογία;
2. Προσδιορίζουµε όσο καλύτερα µπορούµε το πρόβληµα,
χωρίς να σκεφτόµαστε, για την ώρα, πώς θα το λύσουµε.
Συµφωνούµε όλοι οι ενδιαφερόµενοι σε µια κοινή περιγραφή
του προβλήµατος, η οποία θα ισχύει για όλους στη διάρκεια της
λύσης του.9
9
Το να διαχωρίζεις το πρόβλημα από τη λύση είναι χαρακτηριστικό των
Μηχανικών. Δυστυχώς οι Οικονομολόγοι που έφεραν παγκοσμίως τον
καπιταλισμό σε αδιέξοδο, δεν έχουν ακόμη καταλήξει σε μια κοινά αποδεκτή
περιγραφή του προβλήματος. Την ώρα που προσπαθούν να αντιληφθούν ποιο
είναι το πρόβλημα, προσπαθούν να βρουν και τη λύση και επέρχεται η
γνωστή θολούρα στο μυαλό τους. Όταν δε οι Οικονομολόγοι είναι πρωτίστως
Συνταγματολόγοι, τα πράγματα γίνονται πολύ χειρότερα.
Αλλά δείτε το και αλλιώς:
Τι προσέφεραν οι μηχανικοί στην κοινωνία: Το τρένο, το αυτοκίνητο, τη
μοτοσικλέτα, τα ταχύπλοα, το αεροπλάνο.
Τι προσέφεραν οι οικονομολόγοι; Τα δομημένα ομόλογα, τα συμβόλαια
μελλοντικής εκπλήρωσης (futures), τα stock options, τα γυμνά ασφάλιστρα
κινδύνου (naked CDS), τα παράγωγα, τα στεγαστικά χαμηλής εξασφάλισης
και διάφορα άλλα τοξικά χρηματο-οικονομικά προϊόντα που τα
71
3. Εξετάζουµε πιθανές λύσεις. Προσπαθούµε να βρούµε
τρόπους να διασπάσουµε το πρόβληµα σε µικρότερα
προβλήµατα µε ισχυρή συνεκτικότητα και χαµηλή συνάφεια.
(Συγγνώµη για τους όρους, εννοώ οτι τα υπο-προβλήµατα
αποτελούνται από µέρη µε ισχυρή συνοχή µεταξύ τους,
ενώ το κάθε υπο-πρόβληµα είναι όσο το δυνατόν ανεξάρτητο
από τα υπόλοιπα.) Έτσι, διαφορετικοί άνθρωποι µπορούν να
ασχολούνται µε τη λύση τους, χωρίς να επηρεάζεται ο ένας από
τον άλλο.
4. Σχεδιάζουµε τη λύση του κάθε υπο-προβλήµατος αναλυτικά.
5. Αυτοµατοποιούµε τις διαδικασίες του βήµατος 4 µε
τον υπολογιστή. (Για τα υποπροβλήµατα εκείνα που είναι
εφικτή και συµφέρουσα η χρήση υπολογιστή).
Όπως φαίνεται από τα παραπάνω, η ευφυΐα βρίσκεται
στα βήµατα 1, 2, 3, 4, ενώ ο υπολογιστής µόνο στο βήµα 5.
Με άλλα λόγια οι άνθρωποι βρίσκουν τις λύσεις, ο υπολογιστής
απλώς τις επαναλαµβάνει γρήγορα και ακούραστα!
Για όσο καιρό στην Ελλάδα προχωράµε από το 5 προς
το 1 αντί από το 1 προς το 5, απλώς θα δοκιµάζουµε στην
τύχη λύσεις, µήπως και λύσουµε το πρόβληµά µας. Και οι
ξένες εταιρίες υπολογιστών θα θησαυρίζουν πουλώντας
µας κομπιούτερς που κάθονται στα κουτιά τους ή στην
καλύτερη περίπτωση δουλεύουν 8ωρο – αλλά και στο 8-ωρο, ο
μισός χρόνος είναι σερφάρισμα στο Internet και ανάγνωση
άσχετων e-mail, από τον κομπιουτερόπληκτο, εξαρτημένο
χρήστη.
καταλαβαίνουν μόνο οι ίδιοι και σκοπό έχουν να εξαπατήσουν τόσο το
επενδυτικό κοινό όσο και τις εποπτικές αρχές.
72
Εξάλλου το ίδιο δεν έγινε με το μνημόνιο της Τρόικας; Μας
σέρβιραν μια έτοιμη λύση οι Επίτροποι και οι Τροϊκανοί – copy
paste από άλλες χώρες - χωρίς να έχουν αντιληφθεί ποιο είναι σε
βάθος το ελληνικό πρόβλημα.
Το βάθος του ελληνικού προβλήματος δεν ήταν η κρίση χρέους.
Ήταν η κρίση διοίκησης, κακοδιαχείρισης και διαφθοράς. Σε
όλες τις καπιταλιστικές χώρες το ψάρι βρωμάει απ’ το κεφάλι.
Στην Ελλάδα, το ψάρι βρωμάει απ’ το κεφάλι ως την ουρά!
Ουσιαστικά, το ελληνικό πρόβλημα είναι θέμα κοινής λογικής:
Όσο δυνατός κι αν είσαι δεν μπορείς να σηκώσεις μόνος σου την
καρέκλα που κάθεσαι.
Όσο κι αν πιεστεί μια κυβέρνηση δεν μπορεί να ξηλώσει μόνη
της το άρρωστο κράτος που η ίδια έκτισε…
(Ξέρετε κανέναν να γκρέμισε το σπίτι του μόνος του;).
Αυτό, μόλις πρόσφατα το αντιλήφθησαν στην Ευρωπαϊκή
Ένωση και αποφάσισαν να τοποθετήσουν ξένους στην ελληνική
δημόσια διοίκηση.
ΡΕΠΟΡΤΑΖ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ
Εµπειρογνώµονες
απεφάνθησαν
ότι
ο
πρόσφατος
εκτροχιασµός του τρένου του ΟΣΕ στην Κακιά Σκάλα προήλθε
από την υπερβολική ταχύτητα (65 χιλ./ώρα) που ανέπτυξε ο
οδηγός του προσπαθώντας να προλάβει το Τρένο της
Ανάπτυξης, καθώς έπρεπε αμέσως μετά να προλάβει να
μετεπιβάσει όλους τους επιβάτες στο προπορευόμενο Τρένο της
Τρόικας, το οποίο με τη σειρά του έπρεπε να επιταχύνει για να
προλάβει το προπορευόμενο τρένο των ΗΠΑ, καθώς κι εκείνο
επιτάχυνε στο φουλ για να προλάβει το κινέζικο τρένο που
οδηγούσε την κούρσα της ανάπτυξης...
Η παλαιότητα, όμως, των γραµµών του ΟΣΕ και η υπερβολική
ζέστη που οδήγησε στη διαστολή τους αποδείχτηκαν µοιραίοι
73
παράγοντες για τη ζωή του οδηγού -πρωθυπουργού και των 11
εκατοµµυρίων επιβατών του τρένου.
Ήδη κοινοπραξία γαλλογερμανικών εταιριών και αραβικών
κεφαλαίων έδειξε ενδιαφέρον για την αγορά όλης της περιοχής
(από την Αλεξανδρούπολη ως την Κρήτη) και τον
εκσυγχρονισµό του δικτύου. Η Ελλάδα από ανεξάρτητη χώρα
αποφασίστηκε να γίνει χώρος επιχειρηματικών συμφερόντων
και επενδυτικών κεφαλαίων. Το οικόπεδο είναι γωνία, επίσης
είναι ή μόνη περιοχή του κόσμου ανάμεσα σε 3 ηπείρους και
μάλλον είναι το καλύτερο μέρος του πλανήτη για να ζει κανείς,
σαν κλίμα, θάλασσα και ομορφιές. Δυστυχώς, όμως, έγινε
ξέφραγο αμπέλι από λαμόγια πολιτικούς που τα τελευταία 30
χρόνια κυβέρνησαν αυτήν την παραδεισένια χώρα και
κατάφεραν, από χώρα των θεών, να τη μεταμορφώσουν σε
Σουηδική Αραβία με το πετρέλαιο της Σουηδίας και τα δάση της
Αραβίας...
Αλλά και πριν 80 χρόνια ο Κωστής Παλαμάς έγραφε:
Δεν έχεις Όλυμπε θεούς,
μήτε λεβέντες η Όσσα,
ραγιάδες έχεις μάνα Γη,
σκυφτούς για το χαράτσι.
Κούφιοι κι οκνοί καταφρονούν
τη θεία, τραχιά σου γλώσσα,
των Ευρωπαίων περίγελα
και των αρχαίων παλιάτσοι...
Ο Αδάμ έχασε τον παράδεισο για ένα μήλο, οι Έλληνες για 400
δισεκατομμύρια ευρώ. Τουλάχιστον το γλεντήσαμε περισσότερο
από τον Αδάμ, και όχι μόνο με μία Εύα αλλά με χιλιάδες
Ρωσίδες, Ουκρανές, Μολδαβές και Ρουμάνες, με ωραία μαγαζιά
74
στην παραλιακή, με ζωντανή μουσική, φρούτα, ξηρούς καρπούς,
με γαρδένιες και ροδοπέταλα να λούζουμε τις τραγουδιάρες…
Οι Ευρωπαίοι μας δείξανε πώς να δουλεύουμε κι εμείς τους
δείξαμε πώς να διασκεδάζουν.
Αυτό δεν σημαίνει Ευρωπαϊκή Ένωση;
Να δουλεύεις σαν Γερμανός και να διασκεδάζεις σαν Έλληνας.
Όταν πήγα για δουλειά στην Eurocontrol στην Καρλσρούη,
βγήκα για βόλτα Σάββατο βράδυ στις 9.00 μμ και είδα μία
έρημη πόλη. Έπαθα σοκ! Βρισκόμουν σε μία πόλη 300.000
κατοίκων, Σάββατο βράδυ και παντού ερημιά.
Ρώτησα ένα Γερμανό περαστικό:
«Πού διασκεδάζουν οι άνθρωποι στην Καρσλρούη το
Σαββατόβραδο;»
«Μένουν στο σπίτι τους», μου απάντησε, «κι όσοι θέλουν
οπωσδήποτε να βγουν, πηγαίνουν στη Στουτγκάρδη...»
Τώρα που το ξανασκέφτομαι, αυτό είναι το μυστικό της
ανάπτυξης: Να σε γεμίζει τόσο πολύ η δουλειά σου, ώστε να μη
σου λείπει η διασκέδαση.
75
7. Ιδού η Ρόδος ιδού και το Facebook!
Θέλω να συγκρίνουμε 2 εικόνες. Του Έλληνα της δεκαετίας του
1980 και του Έλληνα της δεκαετίας του 2010. Προσέξτε τις
διαφορές.
80’s (eighties): 1983, Ρόδος.
Μαυρισμένοι και γυμνασμένοι καμακιέρος στην παραλία της
Ρόδου. Μορφωτικό επίπεδο; Χάλια. Σωματικό επίπεδο; Άριστο.
Γνώσεις αγγλικών; Ελάχιστες. Όλη μέρα περιδιαβαίνουν τις
παραλίες του νησιού, ηλιοκαμμένοι, με κοιλιακούς φέτες,
φουσκωμένα μπράτσα με τατουάζ και απαραιτήτως γυαλί ηλίου
ώστε να κοιτάζουν με το eye of the tiger τις Σκανδιναβές
τουρίστριες. Να καρφώνουν χωρίς να καρφώνονται. Να βλέπουν
όπου θέλουν αυτοί, χωρίς τα ανυποψίαστα θύματα να έχουν
ιδέα.
Άγραφος κανόνας: Καμακώνουμε τις πιο άσπρες γκόμενες, γιατί
οι μαυρισμένες είναι μέρες στο νησί και ήδη έχουν καμακωθεί
πολλάκις.
Μόλις εντοπίσουν τα υποψήφια θηράματα, πλησιάζουν με αέρα
πρωθυπουργού και αποφασιστικότητα ταυρομάχου και αρχίζουν
να δίνουν χαρτάκια.
Τώρα αρχίζει η κωμωδία.
«Hello baby, take this paper. Tonight party at “Paradise” club, I
see you there, if you like, If you don’t like I see your friend…»
Η καλλιεργημένη Σκανδιναβή ξαφνιάζεται σαν αντιλόπη. Ποιος
είναι αυτός ο θρασύτατος, άγριος, αμόρφωτος, γυμνασμένος
αρσενικός που έχει το θράσος να τη διακόπτει εκεί που διαβάζει
αμέριμνη το βιβλίο της, «Φροϋδισμός και Μαρξισμός»; Όποιος
κι αν είναι την αναστάτωσε… Και το βράδυ σίγουρα θα πάει στο
club. Όχι, για συζήτηση στ’ Αγγλικά. Αλλά για συζήτηση στη
γλώσσα του σώματος…
76
Πράγματι, έτσι γίνεται: Το βράδυ μετά από τρελή disco, και ποπ
χορευτική μουσική, αρχίζει το μπλουζ, το slow και τότε κορμιά
και αρώματα ενώνονται, αγγίζονται, μπερδεύονται με καυτές
ανάσες, ποτό και ανατριχίλα. Οι Ροδίτες καμακιέρος επιλέγουν
τις ωραιότερες ντάμες για τον αισθησιακό χορό, ο ερωτισμός
είναι διάχυτος στην ατμόσφαιρα και αργά τη νύχτα όλη αυτή η
ένταση εκτονώνεται σε κάποιο ξενοδοχείο του νησιού ή σε
κάποια παραλία με τρυφερό και άγριο sex.
Αυτό ήταν το παραδοσιακό, παπατροπαράδοτο greek kamaki τη
δεκαετία του ‘80, σπουδαία πηγή τουριστικού συναλλάγματος
για τη χώρα μας. Οι τουρίστριες έδιναν το χρήμα και οι
περήφανοι Έλληνες καμακιέρος το feeling και την έξαψη.10
Ας περάσουμε τώρα στον Έλληνα της δεκαετίας του 2010, για
να δούμε το μεταλλαγμένο, ντεκαφεϊνέ καμάκι:
Πριν λίγο καιρό, καθώς έπινα έναν πρωινό καφέ, σκεφτόμουν το
εξής απλό αλλά ανατριχιαστικό:
Από τότε που «κάποιοι» επινόησαν το AIDS οι νέοι φοβούνται
το sex...
Από τότε που «κάποιοι» επινόησαν το Facebook οι νέοι
φοβούνται το φλερτ...
Αλήθεια, πώς άλλαξε το Facebook τη ζωή μας;
Το Facebook μας δημιούργησε τις ακόλουθες ψευδαισθήσεις:
1. Πιστεύουμε ότι μπορούμε εύκολα να «γνωρίσουμε» πολύ
κόσμο χωρίς να βγούμε από το σπίτι μας.
10
Το 1984 ο Ρήγκαν ανακοίνωσε ότι επίσημα εντοπίστηκε ο ιός του AIDS
και η ιστορία του ελληνικού καμακιού τελείωσε άδοξα, για έναν ιό χωρίς
ταυτότητα, για μια αρρώστια που κάποιοι έβγαλαν από το εργαστήριο για να
μας τρομάξουν. Να γίνουμε μονογαμικοί. Να κάτσουμε σπίτι μας και να
αλλάζουμε πάνες στα μωρά μας.
77
2. Πιστεύουμε ότι πρέπει να λανσάρουμε και να πουλήσουμε τον
εαυτό μας σαν να είναι προϊόν, μέσα από sexy και δελεαστικές
φωτογραφίες, στις οποίες να φαίνεται ότι οι κοπέλες είναι
γκομενάρες και ότι οι άντρες - εκτός από φυσικά προσόντα έχουν και οικονομική άνεση.
3. Χαιρόμαστε όταν ανεβάζουμε τις φωτογραφίες μας στο
Facebook και τη βρίσκουμε όταν κάνουμε φιγούρα με τα
σωματικά μας προσόντα ή την οικονομική μας άνεση.
4. Καμαρώνουμε με τον αριθμό των φίλων που έχουμε στο
Facebook και ελπίζουμε ότι, στατιστικά, με το 10% από αυτούς
μπορούμε να κάνουμε σχέση και με το 1% από αυτούς
μπορούμε να έρθουμε εις γάμου κοινωνία.
Ας κάνουμε, τώρα, μία παύση κι ας αναρωτηθούμε:
Να κάνουμε σχέση στο Facebook;
Αλήθεια, τί είδους σχέση μπορούμε να κάνουμε στο Facebook;
Σχέση χωρίς χημεία, χωρίς λάμψη στα μάτια, χωρίς άγγιγμα,
χωρίς ανατριχίλα, χωρίς χαμόγελο, χωρίς τσούγκρισμα
ποτηριών...
Δυσκολευόμαστε να συνειδητοποιήσουμε ότι στο Internet
έχουμε γνωστούς αλλά όχι φίλους και ότι όλες οι σχέσεις που
κάνουμε είναι εικονικές (virtual). Όταν οι σχέσεις αυτές
δοκιμαστούν στην πραγματική ζωή, πολύ σπάνια αντέχουν.
Υπάρχει, όμως, πραγματική ζωή ή μόνο ατελείωτο σερφάρισμα;
Υπάρχει φλερτ στο αριστερό κλικ του ποντικιού, το like, το
share και την προβολή ατελείωτων φωτογραφιών;
Μήπως έχουμε μπερδέψει τον ερωτισμό με τον ναρκισσισμό;
Μήπως τελικά το Facebook είναι ένα ηλεκτρονικό Playboy και
Playgirl για ανώριμους εραστές, αυτιστικούς κι εγκλωβισμένους
μοναχικούς νέους σε οθόνες και πληκτρολόγια;
Ας κάνουμε, τώρα, μια δεύτερη παύση κι ας αναρωτηθούμε:
78
Ποιούς ωφελεί και ποιούς βλάπτει όλη αυτή η κατάσταση;
Μήπως κάποιοι έχουν συμφέρον να είμαστε όλοι απομωνομένοι
μπροστά σε μια οθόνη υπολογιστή και να ανταλλάσσουμε
ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα μέσω του Internet, στα οποία
κάποιες μυστικές υπηρεσίες έχουν πρόσβαση;
Μήπως κάποιοι θέλουν ο κοινωνικός ιστός να μεταλλαχθεί σε
διαδικτυακό ιστό, ώστε να είμαστε όλοι διαφανείς, ανόητοι και
αφελείς;
Μήπως τελικά αυτό που στην αρχή μας φάνηκε σαν παιχνίδι
σιγά - σιγά άλλαξε τον τρόπο που βλέπουμε τους ανθρώπους και
τις ανθρώπινες σχέσεις;
Μήπως τελικά το καμάκι της δεκαετίας του '80 στη Ρόδο ήταν
πιο αυθεντικό;
Το ακόλουθο τραγούδι το έγραψα πάνω στη γνωστή μουσική
του Μίκη Θεοδωράκη για όλους αυτούς τους φίλους στο
Facebook (προσπαθώντας να τους ξεχωρίσω από τους φίλους
της ζωής).
Οι φίλοι του Facebook
Είμαστε 2
Είμαστε 3
Είμαστε 1013
Μα όπου κι αν πας
Όπου κι αν δεις
Φατσούλες μόνες τους θα βρεις
Χωρίς να ξέρεις τι να πεις…
Μες το PC
Είναι πολλοί
Στου Facebook τη φυλακή…
79
Μα δεν μπορούν,
Να αγγιχτούν
Και ούτε καν να φιληθούν
Θέλουν μονάχα να δειχτούν
Είμαστε 2
Είμαστε 3
Είμαστε 1013
Μα όπου κι αν πας
Όπου κι αν δεις
Φατσούλες μόνες τους θα βρεις
Χωρίς να ξέρεις τι να πεις…
Μες το PC
Είναι πολλοί
Στου Facebook τη φυλακή…
Μα δεν μπορούν,
Να αισθανθούν
Μόνο τα πλήκτρα τους πατούν
Μήπως για λίγο ξεχαστούν…
Κι αυτό γιατί
Κάποιοι εκεί
Στην άσχημη Αμερική
Θέλουν πολύ
Όλοι εμείς
Να είμαστε διαφανείς
Ακίνδυνοι και αφελείς…
Είμαστε 2
Είμαστε 3
Μα άμα βρούμε άλλους 3
Χάκερ καλούς
80
Και δυνατούς
Τους πήρε ο διάολος αυτούς
Τον Ζάκεμπεργκ
Και τους λοιπούς…
Φίλοι καλοί
Είναι πολλοί
Μα είναι μόνο στη ζωή
Γιατί εκεί
Έχει φιλί
Ανατριχίλα και κρασί
Αυτά που λείπουν στο PC
[finale]
Αν έχεις φίλους
Στη ζωή
Έχεις για πάντα επαφή
σωματική και ψυχική
Που δεν υπάρχει στο PC
Που δεν υπάρχει στο PC
Στο Facebook
Έχεις γνωστούς
Κι αν βρεις και φίλους σου παλιούς
Κλεισ’ το PC
Πάρ’ το κλειδί
Και βγείτε πιείτε ένα κρασί
Να νιώσετε πάλι μαζί
Τότε θα δεις
Πως επαφή
Δεν είν’ το like των χρηστών
Δεν είν’ το κλικ των ποντικιών
Είναι η λάμψη των ματιών…
81
8. Γιατί χάσαμε το τρένο...
Είχε έρθει το 1990 ένας φίλος µου να µε δει στην Αγγλία και
του εξοµολογήθηκα ένα από τα ερωτήµατα που µε βασάνιζαν
εκείνο τον καιρό:
Κατεβαίνεις 11 το πρωί στο Λονδίνο - πόλη 8 εκατοµµυρίων και βλέπεις άδειους δρόµους µε µερικούς Γιαπωνέζους κι
Έλληνες τουρίστες ή φοιτητές. (Οι Λονδρέζοι κινούνται µαζικά
προς το κέντρο το πρωί και µετά τις 4:30 µ.µ. µέχρι τις 7:00 µ.µ.
που σχολάνε από τις δουλειές τους. Είναι το περίφηµο rush-our,
η κόλαση του συνωστισµου.)
Κατεβαίνεις στην Αθήνα, στο κέντρο, 11 το πρωί - πόλη
3 εκατοµµυρίων - κι όλοι οι δρόµοι είναι γεµάτοι κόσµο.
Αθηναίοι 30 και 40 χρονών, στην ακµή της παραγωγικότητάς
τους, χαζεύουν τις βιτρίνες καταστηµάτων, λιάζονται,
συζητάνε, σχηµατίζουν πηγαδάκια στην Οµόνοια, διαβάζουν τα
πρωτοσέλιδα των εφηµερίδων στα περίπτερα. Πίνουν καφέ στα
καφενεία και στκ καφετέριες καπνίζοντας τσιγάρο και νέφος.
Ανάμεσά τους πολυάριθμοι Αλβανοί, Πακιστανοί, Κούρδοι,
Πέρσες, Άραβες, Αφρικανοί και λοιποί έγχρωμοι (από μελαψοί
μέχρι κατάμαυροι), αναρωτιούνται τι ήρθαν να κάνουν σ’ συτήν
την πόλη.
«Καλά όλα αυτά» ρώτησα το φίλο µου «αλλά πότε είναι
στ«; δουλειές τους αυτοί οι άνθρωποι;»
«Δεν κατάλαβες», µου απάντησε. «Στις δουλειές τους είναι. Απλώς έτυχε και βγήκαν για λίγο έξω και σκέφτηκαν
να κάνουν και τη βόλτα τους».
Μία αγγλική παροιμία λέει:
ενώ εσύ κοιμόσουν, ο κόσμος άλλαξε...
82
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
ΟΡΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΑΟΡΙΣΤΟΛΟΓΙΑ
Ο λόγος που παραθέτω την προσωπική µου ερµηνεία στους
λειτουργικούς και µη όρους του βιβλίου είναι για να δώσω στον
αναγνώστη την ευκαιρία να διαφωνήσει µαζί µου, αφού πρώτα
καταλάβει τι εννοώ.
Facebook
Κοινωνικό δίκτυο (social network), όπου ο φίλος του φίλου, του
φίλου μου γίνεται φίλος μου και καμακώνει τη φίλη, της φίλης,
της φίλης μου. Αυτή όμως γουστάρει τον φίλο, της φίλης, του
φίλου της, ο οποίος στην ουσία ενδιαφέρεται για τον φίλο, της
φίλης, του φίλου του [γιατί είναι gay και δεν τον νοιάζουν οι
γυναίκες].
Προσοχή! Όλο αυτό το παγκόσμιο κουβάρι της κοινωνικής
δικτύωσης δεν εχει καμία σχέση με τη φιλία.
Φιλία
Η ισχυρότερη σχέση που μπορεί να δημιουργθεί μεταξύ 2
ανθρώπων πολύ απλά γιατί γουστάρει ο ένας τον άλλον έτσι
όπως είναι (χωρίς να προσπαθεί να τον αλλάξει και χωρίς να
ονειρεύεται ότι κάποτε θα αλλάξει μόνος του).
Γι’ αυτό ο αληθινός έρωτας έχει ημερομηνία λήξεως επειδή
στηρίζεται σε προσδοκίες που όταν επιτευχθούν χάνεται το
νόημά του, ενώ αν δεν επιτευχθούν καταλήγει σε απογοήτευση ή
σε καψούρα. Ενώ:
Η αληθινή φιλία δεν έχει ημερομηνία λήξεως γιατί ο μόνος
στόχος της είναι η ύπαρξή της. Από στατιστικές παρατηρήσεις
83
έχω προσέξει ότι αληθινή φιλία υπάρχει μεταξύ των αντρών –
μεταξύ των γυναικών υπάρχει μόνο στο Sex and the City.
Αγγλική ευγένεια
1. Το να πατάς κάποιον στο λεωφορείο (στο Λονδίνο)
και να σου ζητάει συγγνώµη που το πόδι του βρέθηκε κάτω
από το δικό σου.
2. Να µιλάει αγενές κοριτσόπουλο µε την ησυχία του
στον τηλεφωνικό θάλαµο κι εσύ απ' έξω να περιµένεις
αδιαµαρτύρητα και να βρέχεσαι (όπως κι όλοι οι άλλοι που
περιµένουν στην ουρά πίσω σου). Να βγαίνει µετά µισή ώρα το
κωλόπαιδο από το θάλαµο και µε πλαστικό χαµόγελο να σου
λέει: ''I'm sorry" (ενώ σκέφτεται «ξέρεις που σ' έχω γραµµένο»).
Κι εσύ να χαµογελάς ευγενικά και να λες: "That's all right" (ενώ
σκέφτεσαι: «άµα σε πιάσω απ' το µαλλί και σε σύρω στο
πεζοδρόµιο, θα καταλάβεις ότι δεν µιλάνε µισή ώρα σε δηµόσιο
τηλέφωνο και µε τόσο κόσµο να περιµένει απ' έξω, στη
βροχή».)
Άγγλοι
Είναι οι άνθρωποι που εκ γενετής έχουν ένα τροµερό
πλεονέκτηµα λόγω γλώσσας (σκεφτείτε πόσα εκατοµµύρια
ανθρωποώρες χάνει ο ελληνικός λαός για να µάθει αγγλικά),
αλλά το χάνουν στα δύο εθνικά τους χόµπι:
1. Κυκλοφοριακή µαρµελάδα (traffic jam).
2. Ouρές αναµονής (Queue this side please!). Ο Άγγλος
είναι ο µόνος άνθρωπος στον πλανήτη που µπορεί να
σχηµατίσει τακτική ουρά του ενός.
Τι σηµαίνει τακτική ουρά του ενός; Απλούστατα, όταν
στην Ελλάδα κάποιος περιµένει στη στάση µόνος του και
το λεωφορείο αργεί, βηµατίζει νευρικά πάνω κάτω, ανάβει
τσιγάρο, κοιτάει συνεχώς το ρολόι του και, ιδιαίτερα αν ο
84
καιρός δεν είναι καλός, µπορεί να ρίξει και µερικά καντήλια να
εκτονωθεί.
Στην Αγγλία, σε αντίστοιχη περίπτωση και µε καιρό συνήθως
τρισάθλιο, ο Άγγλος περιµένει ακίνητος στο σηµείο που αρχίζει
η υποθετική ουρά αναµονής. Έτσι, ο δεύτερος που ίσως έρθει
στη στάση θα ξέρει ποια είναι η θέση του: ακριβώς πίσω από τον
πρώτο. (Εκτός αν ο δεύτερος είναι Έλληνας, οπότε θα βάλει τα
γέλια ... )
Αθηναίοι
Οι άνθρωποι που σκοτώνονται σε αυτοκινητιστικά δυστυχήµατα
τις γιορτές και τα τριήµερα, καθώς προσπαθούν να φύγουν από
την Αθήνα και να πάνε στα χωριά τους.
Άκριτη αποδοχή της Πληροφορικής (ή παράδοση άνευ όρων)
Η πεποίθηση ότι µε το να εισάγεις σύγχρονη τεχνολογία
(επεξεργασίας πληροφοριών) σε µια εταιρία, αυτόµατα
την εκσυγχρονίζεις.
Αµερικανοί
Ακόμη κι όταν είναι άνεργοι, υπερ-χρεωμένοι, καταναλωτές
κινέζικων προϊόντων, με τεράστια οικονομικά προβλήματα και
κοινωνικές ανισότητες στο εσωτερικό της χώρας τους,
αισθάνονται ότι (πρέπει να) διοικούν τον κόσμο. Ίσως γι’ αυτό
έχουν τόσα προβλήματα: τρέχουν ανά την υφήλιο να λύσουν τα
προβλήματα της Γιουγκοσλαβίας, του Κουβέιτ, του Ιρακ, του
Ιράν, του Αφγανιστάν, της Λιβύης, της Συρίας, της Αιγύπτου, να
καθαρίσουν τον Σαντάμ Χουσεϊν, να καθαρίσουν τον Μπιν
Λάντεν, να καθαρίσουν τον Καντάφι κ.λπ. με αποτέλεσμα να
έχουν αφήσει πίσω τα δικά τους προβλήματα που συνεχώς
διογκώνονται. Είναι σαν τους γονείς που όλη μέρα δουλεύουν
στις πολυεθνικές και τα παιδιά τους στο σπίτι έχουν πέσει στα
ναρκωτικά…
85
Άνθρωπος
[Στην Ιαπωνία]: Το ενδιάµεσο στάδιο από το οποίο
περνάει µια µηχανή για να κατασκευάσει µιαν άλλη µηχανή.
[Στην Ελλάδα]: Ο τελικός αποδέκτης και υπέρτατος
κριτής των ιαπωνικών, κινέζικων, αµερικανικών και
ευρωπαϊκών προϊόντων. Με γιαπωνέζικο αυτοκίνητο,
αµερικάνικα σήριαλ, κινέζικο λάπτοπ και ευρωπαϊκές
οικοσυσκευές, εξακολουθεί να επιµένει ελληνικά. Σκέφτοµαι
πόσο λιγότερο θ' αντέχαµε από το Ιράκ σ' ένα διεθνές
µποϋκοτάζ των εισαγωγών µας. Κι άντε να ξεσυνηθίσεις τα
Marlboro, την κόκα-κόλα, το Sex and the City και να
ξαναγυρίσεις στον Παπαστράτο-άφιλτρο, τη γκαζόζα και τον
Μπαρµπα-Μυτούση. Μόνο µε την ιδέα µε πιάνει ανατριχίλα. Γι’
αυτό πριν αποφασίσουμε την επιστροφή στη δραχμή ας
σκεφτούμε πόσο μπορούμε να αντέξουμε χωρίς εισαγόμενα
είδη.
Ανταγωνιστικό πλεονέκτηµα (Competitive Advantage)
Η αίσθηση υπεροχής που έχεις προς τους ανταγωνιστές
σου όταν τα προϊόντα που πουλάς είναι συνώνυμα του φτηνού
(βλ. κινέζικα), ή του ποιοτικού (βλ. γερμανικά). Στην Ελλάδα
καταφέραμε να πετύχουμε τον αντίστροφο συνδυασμό: χαμηλή
ποιότητα και υψηλό κόστος παραγωγής (γιατί με αργίες,
απεργίες, ημιαργίες, καταλήψεις και πορείες από το ΠΑΜΕ…,
τελικά και υψηλό κόστος παραγωγής έχουμε και δεν πάμε
πουθενά).
Αντιφατική συµπεριφορά
Το δικαίωµα να διαφωνείς µε τον εαυτό σου.
Αποτυχία
«Η µόνη αποτυχία που είναι ασυγχώρητη είναι η αποτυχία σου
να διδαχθείς από προηγούµενη αποτυχία».
86
Tom DeMarco.
Αρχή λειτουργίας των υπολογιστών
Ό,τι λειτουργεί είναι ήδη ξεπερασµένο.
Ατοµιστής
Ο άνθρωπος που νομίζει ότι μπορεί να μοιραστεί τη χαρά με τον
εαυτό του.
Αφεντικό
Ο άνθρωπος που αργεί όταν είσαι στην ώρα σου και είναι στην ώρα του όταν έχεις αργήσει.
Άχρηστη πληροφορία, Θόρυβος
Μήνυµα που δεν µπορεί να οδηγήσει σε γνώση (παρά
µόνο σε πονοκέφαλο).
Βιαστικός
Ο άνθρωπος που νοµίζει ότι άγγιξε την επιτυχία πριν η
επιτυχία πραγµατικά τον αγγίξει.
Βιβλία
Αν δεν έχεις χρόνο να διαβάσεις πολλά βιβλία, διάβασε
τουλάχιστον βιβλία ανθρώπων που έχουν διαβάσει πολλά
βιβλία.
Βοµβαρδισµός
πληροφοριών
(information
oνerload)
Κατάσταση στην οποία η υπερβολική παροχή πληροφορίας
οδηγεί σε θόρυβο (βλ. Άχρηστη πληροφορία). Άλλο ένα
επίτευγµα στην Ελλάδα που πέτυχε η ελεύθερη ραδιο-φονία και
τηλε-τύφλωση.
Copyright (στο Software)
87
Το δικαίωµα κατοχύρωσης της πνευµατικής ιδιοκτησίας
στο λογισµικό. Για τους προγραµµατιστές στην Ελλάδα το
δικαίωµα αυτό είναι ένα άπιαστο ιδανικό, σαν την τέλεια
δηµοκρατία, γι' αυτό και πρέπει να διδάσκεται στην Αγωγή του
Πολίτη.
Γιάπις (YUPEES)
Στις ΗΠΑ και Αγγλία σηµαίνει Νέος, Αστός και Επαγγελµατίας.
(Young Urban Professional). Στην Ελλάδα είναι κάθε Έλληνας
που δεν έχει δουλέψει σε γιαπί. (Και άρα είναι Γοητευτικός,
Ικανός, Άνετος, Προχωρηµένος, Ιδιόρρυθµος, Σαχλαµάρας).
Γιατρός
Το ευκολότερο πράγµα για ένα καλό γιατρό είναι να πείσει τον
ασθενή του ότι είναι άρρωστος και το δυσκολότερο να τον
πείσει ότι έγινε καλά.
Γνώση
(Κριτικός) Συνδυασµός πληροφοριών και ιδεών µε τον
οποίο ο σκεπτόµενος άνθρωπος αποκτά συνείδηση σύνθετων
καταστάσεων. Δηλ. η γνώση προϋποθέτει τρία πράγµατα
ταυτόχρονα: Πληροφόρηση και Ιδέες και Κρίση.
Δεδοµένο (Bit, Binary digit)
Ψηφιακή αναπαράσταση πληροφορίας µε δύο µόνο
καταστάσεις: 1 και 0, όπου 1: υπάρχει ρεύµα ή τάση στα
κυκλώµατα του υπολογιστή, και 0: δεν υπάρχει ρεύµα ή τάση
στα κυκλώµατα του υπολογιστή.
Διάλεξη (Πανεπιστηµιακή)
Η διαδικασία µεταβίβασης των σηµειώσεων του καθηγητή στα
σηµειωµατάρια των φοιτητών, χωρίς να περνάνε από το µυαλό
κανενός.
88
Διαφήµιση
Το µέσο διατήρησης των αναγκών του καταναλωτή σε
υψηλότερα επίπεδα από τις οικονοµικές του δυνατότητες.
Διογένης
Ήρωας ήταν ο Διογένης κι όχι ο Μ. Αλέξανδρος. Ο
πρώτος αντιστάθηκε σ' όλους τους πειρασµούς που ο δεύτερος
υπέκυψε: αρχοµανία, απληστία, επεκτατισµός, άκρατη
φιλοδοξία και µεγαλοµανία µέχρι παραλογισµού.
Αλλά κι οι ιστορικοί υπέκυψαν στον πειρασµό να χαρακτηρίσουν µεγάλους τον Αλέξανδρο και τον Ναπολέοντα
κι όχι τον Διογένη και τον Σωκράτη. Με την ίδια λογική ο
πολιούχος Άγιος του Πειραιά για κάµποσο καιρό ήταν ο
Άγιος Ντέταρι, και μετά ο Τζιοβάνι και ο Ριβάλντο – είπε κανείς
ότι το ποδόσφαιρο είναι το όπιο του λαού; O Μαρξ θεωρούσε
όπιο τη θρησκεία, αλλά για πολλούς θρησκεία είναι η ΑΕΚ...
Τελικά ο Προυντόν είχε δίκιο: Οι µεγάλοι µάς φαίνονται
µεγάλοι µόνο και µόνο επειδή εµείς είµαστε γονατιστοί.
Διορατικός άντρας
Αυτός που γράφει τον τελικό του Μουντιάλ στο βίντεο (για να
τον δει µετά) και την ώρα του παιχνιδιού βγαίνει για καµάκι.
Δύναµη
Κάθε φορά που ξεπερνάει τα όριά της είναι αδυναµία.
Ειδικός
Ο άνθρωπος που αποφεύγει τα µικρά σφάλµατα καθώς
βαδίζει προς τη µεγάλη ΠΛΑΝΗ (βλ. Τροϊκανοί...).
Εκπαιδευτικό Σύστηµα
Σου δίνει τα χαρτιά να δείξεις την καλλιέργειά σου (απολυτήρια,
πτυχία,
τίτλοι
σπουδών
και
σεµιναρίων,
M.Sc.,
M.Phil, Ph.D. κ.λπ.), αλλά όχι και τα εφοδια για να την
89
αποδείξεις στην πράξη. Έχω την εντύπωση ότι η ιδέα του
εκπαιδευτικού συστήµατος ξεκίνησε απ' τους κορνιζάδες.
Εκτίµηση κόστους (για τεχνικό έργο)
Γενικός ορισµός: Ο πιο αισιόδοξος υπολογισµός που έχει µια
µη-µηδενική πιθανότητα να βγει αληθινός.
Ορισµός DeMarco: Υπολογισµός που είναι το ίδιο πιθανό να
βρίσκεται πάνω ή κάτω από το τελικό αποτέλεσµα.
Μαντέψτε ποιος απ' τους δύο ορισµούς εφαρµόζεται
στην Ελλάδα.
Ελλάδα
Η μοναδική χώρα στον κόσμο που κατόρθωσε να περάσει μέσα
σε μόλις 7 χρόνια από τον παγκόσμιο θαυμασμό (Euro και
Ολυμπιακοί Αγώνες το 2004) στον παγκόσμιο διασυρμό (ΔΝΤ
και Μνημόνια και κούρεμα το 2011). Πάντως μας αρέσει να
είμαστε δακτυλοδεικτούμενοι: πρώτοι στον θαυμασμό πρώτοι
και στον διασυρμό.
Εξειδίκευση
Σκοπός της εξειδίκευσης (training) είναι να σου µάθει
πώς να κάνεις µια δουλειά σωστά.
Σκοπός της εκπαίδευσης (education) είναι να σου µάθει ποιο θα
είναι το όφελος από αυτή τη δουλειά.
Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση
Είναι η εποχή, που ήδη έχει έρθει, όπου οι Άγγλοι µιλάνε µε
περισσότερες ελληνικές λέξεις και οι Έλληνες µε περισσότερες
αγγλικές. Π.χ.:
1. "Ιn the history of psychoanalysis there is a shift of the
emphasis οn a plethora of hyρotheses, phenomena and criteria''.
(Άγγλος διανοούµενος).
90
2. «Μέσα από τα µίντια και τα βίντεο κλιπς προβάλλεται ένα
γκλάµορους ίµατζ και προφίλ του σύγχρονου γιάπι». (Έλληνας
γιάπι).
Αυτοί ζηλεύουν το παρελθόν (ιστορικό βάθος) της
γλώσσας µας κι εµείς το διεθνισµό (γεωγραφικό πλάτος)
της δικής τους.
Για να μιλήσουμε όμως σοβαρά: Σε μία ήπειρο με 2.000 χρόνια
πολέμους μεταξύ των λαών της, με διαφορετικές θρησκείες,
κουλτούρες, ιστορία και γλώσσα, ποιος ανιστόρητος πολιτικός
ονειρεύτηκε την ολοκλήρωση, την ενοποίηση και το ενιαίο
νόμισμα; Είναι σαν να πάρεις όλα τα ποτά της κάβας ενός μπαρ,
να τα αναμείξεις σε ένα μπουκάλι και να το ονομάσεις
Ολοκληρωμένο Ποτό. Όποιος το πιει θα κάνει εμετό!
Επανάσταση
1. Εξαντλείς όλη την ενέργειά σου για να ρίξεις αυτό που
σε καταπιέζει, ώστε παραδίνεσαι άνευ όρων σ' αυτό που
το ακολουθεί. (Μέχρι να αποκατασταθεί η χαµένη
ενέργεια και να ξεκινήσει η νέα επανάσταση).
2. Ο κόσμος θα γίνει καλύτερος όταν το αίμα των
επαναστατών αναμιχθεί με το αίμα των τυράννων.
Επιστήµονας της Πληροφορικής
Δεν είναι αυτός που ξέρει να κάνει βέλτιστη χρήση των
υπολογιστών (βλ Ειδικός, Τεχνοκράτης), αλλά αυτός που επίσης
ξέρει πότε δεν πρέπει να τους χρησιµοποιήσει καθόλου.
Επιτυχία
Η µόνη απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχία είναι
η προηγούµενη επιτυχία.
Εργοστάσιο (στην Ιαπωνία)
Για να λειτουργήσει χρειάζεται έναν άνθρωπο κι ένα
σκύλο. Ο σκύλος χρειάζεται για να εµποδίζει τον άνθρωπο
91
να πειράξει τα µηχανήµατα (ροµπότ) που ελέγχουν την
παραγωγή. Ο άνθρωπος χρειάζεται για να ταΐζει το σκύλο.
Ερευνητής
Ο άνθρωπος που διαβάζει µερικά επιστηµονικά άρθρα (papers)
που δεν έχει διαβάσει κανένας, για να γράψει ένα
άρθρο που δεν θα διαβάσει κανένας.
Εταιρία
Μια εταιρία µπορεί να είναι τόσο καλή, όσο οι άνθρωποι που
δουλεύουν σ' αυτή. Η προστιθέµενη αξία της τεχνολογίας σε
φτωχό έµψυχο δυναμικό είναι κάτι λιγότερο από µηδενική.
Όπως λένε και στο στρατό, σε περίπτωση πολέµου το υλικό θα
µας εγκαταλείψει σίγουρα. Θα στηριχτούµε µόνο στο
προσωπικό. Με άλλα λόγια πάλι τα στήθη µας θα προτάξουµε
στις ορδές των επιδροµέων. Μόνο που τώρα είναι συνηθισµένα
σε κροκοδειλάκια της Lacoste κι όχι σε µάχες µε ξιφολόγχη.
Εφηµερίδες
Ό,τι πληροφορείσαι απ' τις εφηµερίδες είναι σωστό, εκτός από
τις σπάνιες περιπτώσεις που τυχαίνει να είσαι αυτόπτης µάρτυς.
Ηλεκτρονικός Αυτισμός
Να μιλάς μόνο μέσα από το πληκτρολόγιό σου.
Ιδέα
Αντίληψη για κάποιο θέµα (συγκεκριµένο ή αφηρηµένο) που
δεν βασίζεται σε πληροφορίες. Π.χ.:
Όλοι οι άνθρωποι έχουν ίσα δικαιώµατα.
Στο Facebook θα βρώ φίλους.
Η ζωή είναι µικρή για να 'ναι θλιβερή.
Η ζωή είναι αρκετά µεγάλη' για να 'ναι χαζοχαρούµενη.
Οι Έλληνες είναι πιο έξυπνοι από τους Άγγλους.
Ο Ολυµπιακός είναι µεγάλη οµάδα.
92
Ίντερνετ
Η μεγαλύτερη εφεύρεση το 20ου αιώνα. Όχι σαν τεχνολογική
καινοτομία, αλλά σαν δυνατότητα να αποκτήσει φωνή ο κάθε
άνθρωπος του πλανήτη.
Ιστορία
Το µόνο κοινό χαρακτηριστικό που έχουν οι ιστορίες όλων των
λαών είναι η έλλειψη λογικής. Κάποτε πρέπει «η κοινή λογική»
να μετονομαστεί σε «κενή λογική». Είναι πιο ακριβές. Για
παράδειγμα, ο ιστορικός του μέλλοντος θα εντυπωσιαστεί
μελετώντας την Ελλάδα του 2011, όταν από τη μία διαπιστώσει
την παντελή έλλειψη χρημάτων στη χώρα και από την άλλη
διαβάσει ότι εκατοντάδες Έλληνες καταναλωτές έκαναν
διαδήλωση το καλοκαίρι του 2011 στη Μύκονο με κεντρικό
σύνθημα: «Δεν θα μας πάρεις τα Καγιέν, Όλι Ρεν, Όλι Ρεν…»
Ιστορία των υπολογιστών
Ποτέ άλλοτε στην εξέλιξη του ανθρώπινου γένους δεν έχουν
ξοδευτεί τόσα εκατοµµύρια ανθρωποώρες και χρήµα για τη
λύση άσχετων ή ανύπαρκτων προβληµάτων. Η περισσότερο
κερδισµένη της υπόθεσης ήταν τελικά η Microsoft που
κατάφερε με μονοπωλιακές πρακτικές να εξαπλωθεί σε όλον τον
πλανήτη όπως και η κόκα-κόλα.
Κανόνες (rules)
Απλοποιηµένες
προτάσεις
που
χρησιµοποιούν
οι
εµπειρογνώµονες για να εξηγήσουν τη γνώση τους στους
αρχάριους.
Κεκτηµένο δικαίωµα
Δεν το έχεις γιατί το αξίζεις, αλλά γιατί το είχες πάντα (ίσως και
πριν γεννηθείς). Π.χ. το κεκτηµένο δικαίωµα του πρωτότοκου
παιδιού να πλακώνει στο ξύλο τα αδελφάκια του. Αντίστοιχα,
93
επειδή οι πελατειακές σχέσεις στη χώρα μας χάνονται στα βάθη
των αιώνων, όλοι οι πολίτες θερωρούν ότι με όσα κεκτημένα
δικαιώματα γεννήθηκαν, με τουλάχιστον τόσα πρέπει να
πεθάνουν – επίσης τα κεκτημένα δικαιώματα κληρονομούνται
από τους γονείς στα παιδιά, τα ανήψια, κι από ‘κει στα εγγόνια
κ.ο.κ. (π.χ. το κεκτημένο διακαίωμα να είσαι Πρωθυπουργός).
Αυτός ο απίστευτος νεποτισμός στην Ελλάδα μας έχει
σακατέψει. Τη Βασιλεία την ξεφορτωθήκαμε με ένα
δημοψήφισμα, την οικογενιοκρατία όμως;
Κοµπιουτεράς
Ο άνθρωπος που πρέπει να τρέχει όλο και πιο γρήγορα για να
διατηρείται στο ίδιο σημείο.
Κομπιουτερόπαιδο
Κάθε παιδί που πιστεύει ότι το καλύτερο παιχνίδι του είναι το
κομπιούτερ. Σε πιο προχωρημένο στάδιο πιστεύει ότι και ο
καλύτερος φίλος του είναι το κομπιούτερ. Στο τελικό στάδιο
πιστεύει ότι και ο εαυτός του υπάρχει μόνο μέσα στο
κομπιούτερ.
Κομπιουτερόπληκτος
Άνθρωπος που δεν είναι επαγγελματίας της πληροφορικής (όπως
ο κομπιουτεράς), συχνά δεν είναι καν σε θέση να εξηγήσει πώς
δουλεύει το Ίντερνετ, ούτε γιατί περνάει τόσες ώρες τη μέρα στο
Facebook. Επίσης αδυνατεί να εξηγήσει γιατί ενώ έχει 300
φίλους στο Facebook, δεν έχει έναν άνθρωπο να πιει έναν καφέ.
Κοµπιουτερίλα
Προχωρηµένη µορφή ψυχικής διαταραχής όπου ο ασθενής
θεωρεί τον υπολογιστή σαν τον καλύτερό του φίλο.
Κουβέιτ
94
Το κράτος που απέδειξε παγκοσµίως ότι ο καλύτερος
τρόπος να διεκδικείς τα δικαιώµατά σου είναι οι πετρελαιοπηγές
σου. Ό,τι έγινε πρόσφατα και με τη Λιβύη. Όλα τα άλλα για
εθνικά ανεξάρτητη και περήφανη πολιτική, που µας λένε κατά
καιρούς στην Ελλάδα, είναι για να τ' ακούν οι µέσα κι όχι οι
έξω.
Κουλτούρα
Είναι σαν τη µαρµελάδα, όσο λιγότερη έχεις τόσο περισσότερο
την απλώνεις.
Κρίση
Η ικανότητα του ανθρώπου (ποτέ δεν πρόκειται να την
αποκτήσουν οι υπολογιστές) να ξεχωρίζει τις χρήσιµες
πληροφορίες από τις άχρηστες (θόρυβος). Η ικανότητα αυτή
µικραίνει όσο αυξάνεται η ποσότητα της πληροφορίας
(βλ. βοµβαρδισµός πληροφοριών).
Κρίση (οικονομική)
Ξεκινάει όταν σου σταματήσουν τη χρηματοδότηση οι κροίσοι
(βλ. Goldman Sachs) και δεν έχεις τη δυνατότητα να τυπώσεις
δικό σου νόμισμα. Εάν οι ΗΠΑ δεν είχαν δικό τους νόμισμα θα
είχαν καταρρεύσει από καιρό.
Κυβέρνηση (στην Ελλάδα)
Είναι το κόµµα που προεκλογικά έπεισε τους ψηφοφόρους του
ότι θα προασπίσει και θα αυξήσει τα κεκτηµένα δικαιώµατά
τους. Αυτός είναι ο χειρότερος φαύλος κύκλος στην Ελλάδα και
η κυριότερη αιτία της υπανάπτυξής της: οι ψηφοφόροι
στηρίζουν την κυβέρνηση που εξυπηρετεί τα κεκτηµένα τους
δικαιώµατα και η κυβέρνηση στηρίζει τα κεκτηµένα δικαιώµατα
των ψηφοφόρων της για να µην πέσει. Αλλά και να πέσει, η
επόµενη που θα 'ρθει απλώς θα προσπαθήσει να στηρίξει τα
κεκτηµένα δικαιώµατα των δικών της ψηφοφόρων.
95
Καµία κυβέρνηση µέχρι τώρα δεν έκανε το ποιοτικό άλµα να
αγνοήσει όλα τα κεκτηµένα δικαιώµατα όλων των Ελλήνων, για
να υπερασπίσει τα (χαµένα από χρόνια) δικαιώµατα της
Ελλάδας.11 Και ο λόγος είναι ότι δεν υπάρχουν άνθρωποι που θα
ψήφιζαν µια τέτοια κυβέρνηση, όπως και δεν υπάρχουν
άνθρωποι που θα ήθελαν να κυβερνήσουν χωρίς να 'χουν να
κερδίσουν οι ίδιοι ΤΙΠΟΤΑ. (Η σχέση του Έλληνα µε το κόµµα
του δεν είναι πολιτική αλλά κτητική. Το να στηρίξει ένα κόµµα
που θα του υποσχεθεί µόνο ένα µικρό µέρος από το γενικό καλό
που του αναλογεί, είναι σαν ν' αγοράζει µια τηλεόραση που θα
βλέπει µαζί µε όλη τη γειτονιά κι όχι µόνος ΤΟΥ στο σπίτι
ΤΟΥ).
Πόσοι Έλληνες σήµερα – μεσούσης της κρίσης - θα θυσίαζαν
µερικά από τα ατοµικά τους συµφέροντα για το γενικό καλό;
Μια µατιά στο δελτίο απεργιών και συγκεντρώσεων θα σας
πείσει.
Ίσως το κακό να ξεκίνησε απ' την Τουρκοκρατία. Τόσα χρόνια
σκλαβιάς µάς οδήγησαν στην άκρατη επιθυµία για πλούτο,
εξουσία και δόξα όσο το δυνατό πιο γρήγορα, πιο εύκολα και µε
κάθε κόστος.
Κι έτσι απ' την απελευθέρωση και µετά αναπαράγουµε
200 χρόνια ένα φαύλο κύκλο ατοµικών συµφερόντων µε
ελάχιστες εκλάµψεις µεγαλοψυχίας κι εθνικής µεγαλοσύνης,
αποµεινάρια απώτερου παρελθόντος.
Λάθη
11
Γι’ αυτό όταν ήρθε η Τρόικα ζήτησε να ξηλωθούν όλα τα κεκτημένα
δικαιώματα – μόνο που δεν σκέφτηκε ότι τόσες χιλιάδες άνεργοι δεν θα
επιβιώσουν.
96
Το να διδάσκεσαι από τα λάθη σου είναι δείγµα λογικής.
Το να διδάσκεσαι από τα λάθη των άλλων είναι δείγµα
σοφίας.
Λεφτά
Το πρώτο μάθημα οικονομικών στο Χάρβαρντ είναι το μάθημα
της ευτυχίας. Εκεί λένε στους πρωτοετείς φοιτητές ότι σύμφωνα με μετρήσεις και στατιστικές - η ευτυχία του
ανθρώπου δεν αυξάνεται μετά τα $ 75.000 ετήσιο ατομικό
εισόδημα. Άρα μη ζηλεύετε ούτε τους πλούσιους, ούτε τους
διάσημους. Να ζηλεύετε τους δημιουργικούς, αυτοί μπορούν να
βιώσουν την αληθινή ευτυχία...
Λογική
«Υπάρχουν δύο εξίσου επικίνδυνα ακραίες καταστάσεις:
1. Να αφήσεις τη λογική έξω από τη ζωή σου.
2. Να µην αφήσεις τίποτε άλλο (εκτός από τη λογική)
να µπει µέσα στη ζωή σου».
Blaise Pascal, Pensees (1670)
Λογισµικό
Κωδικοποιηµένες εντολές που δίνουν οι προγραµµατιστές στον
υπολογιστή και τον κάνουν να φαίνεται έξυπνος.
Το λογισµικό είναι το µόνο προϊόν που µπορείς να το πουλήσεις
και ταυτόχρονα να το έχεις. Η περίεργη αυτή ιδιότητα οδηγεί σε
µια σοβαρή παρενέργεια: αυτός που το αγόρασε µπορεί να το
ξαναπουλήσει σε κάποιον που µε τη σειρά του θα το πουλήσει
αλλού κ.ο.κ., ενώ αυτός που ξενύχτησε για να το γράψει είναι
ήδη µακριά νυχτωµένος. Το πρόβληµα µπορεί να θυµίζει
κασετοπειρατία, αλλά δυστυχώς είναι πολύ πια σοβαρό λόγω
νοµικού κενού και νοοτροπίας. (Τον υπολογιστή τον
αγοράζουµε, το software το κλέβουµε...)
LSE
97
London School οί Economics. Στο Πολυτεχνείο της Πάτρας
έµαθα τι µπορούν να κάνουν οι υπολογιστές. Στο LSE
έµαθα τι δεν µπορούν να κάνουν.
ΛΟΤΤΟ
Το µόνο παιχνίδι που παίζεται αξιοκρατικά στη χώρα µας (µέχρι
να βρούµε µπαλάκια που λαδώνονται).
Μήνυµα
Οποιαδήποτε µορφή µπορούν να πάρουν οι πληροφορίες ή ο
θόρυβος.
(Ήχος,
εικόνα,
ηλεκτροµαγνητικά
κύµατα,
οπτικές ίνες, συννεφάκια καπνού των Ινδιάνων, κλείσιµο
µατιού από πολλά υποσχόµενη γκόµενα στο μπαρ κ.λπ.)
Μονοµέρεια
Να ξέρεις αυτό που σ' ενδιαφέρει καλύτερα απ' τον καθένα κι
από κει και πέρα να µη σ' ενδιαφέρει τίποτα άλλο.
Μπαρ face control
Είναι σαν τις εισαγωγικές εξετάσεις στο Πανεπιστήµιο.
Αυτοί που περνάνε νοµίζουν ότι κάτι κέρδισαν.
(Pump υρ the jam!)
Νέα Τάξη Πραγµάτων
Η επαλήθευση 3 νόµων του Μερφυ:
1. Δεν µπορείς να κερδίσεις το παιχνίδι.
2. Δεν µπορείς να ισοφαρίσεις το παιχνίδι.
3. Δεν µπορείς να εγκαταλείψεις το παιχνίδι.
Οργανισµός
Ο καλύτερος τρόπος για να καταλάβεις την ωφελιµότητα ενός
οργανισµού είναι να ρωτήσεις ποιες θα είναι οι συνέπειες εάν
σταµατήσει να υπάρχει.
98
Project (Έργο)
Η εκτέλεση κάθε συλλογικού (δημόσιου) έργου στην Ελλάδα
περνάει αναγκαστικά από τις ακόλουθες φάσεις:
Ενθουσιασµός.
Αισιοδοξία.
Δημόσια Προκήρυξη και κατάθεση προτάσεων.
Ανάθεση.
Μίζες.
Υπερ-κοστολόγηση (για να βγουν τα έξοδα για τις μίζες).
Εξαγγελίες για τη χρησιμότητα του έργου.
Επίδειξη της μακέτας στα δελτία ειδήσεων.
Καταγγελίες για στημένο διαγωνισμό και «απευθείας»
ανάθεση.
10. Καθυστερήσεις.
11. Αντιφατικά δημοσιεύματα στον Τύπο.
12. Διαμαρτυρίες των κατοίκων της περιοχής για τις
αρνητικές επιπτώσεις του έργου στο περιβάλλον.
13. Πάγωμα των εργασιών.
14. Σύγχυση.
15. Απογοήτευση.
16. Φήμες για πρωτοφανές σκάνδαλο.
17. Εισαγγελική έρευνα.
18. Σύσταση Ε.Δ.Ε.
19. Συζήτηση του σκανδάλου στα τηλε-παράθυρα.
20. Αναζήτηση ενόχων.
21. Αγωγές και μηνύσεις κατά παντός υπευθύνου.
22. Οι μηνυόμενοι μηνύουν τους μηνυτές για συκοφαντική
δυσφήμηση.
23. Νομική εμπλοκή και δικαστικό αδιέξοδο.
24. Προσφυγή στο Συμβούλιο της Επικρατείας.
25. Διαξιφισμοί και αλληλοκατηγορίες από τους
εμπλεκόμενους φορείς σε όλα τα Μ.Μ.Ε.
26. Τιμωρία αθώων.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
99
27. Επιβράβευση ασχέτων.
28. Πόρισμα της Ε.Δ.Ε. για έωλο κατηγορητήριο και
κλείσιμο της υπόθεσης στο αρχείο.
29. Δηλώσεις της κυβέρνησης για υπόγεια συμφέροντα, που
την υποσκάπτουν.
30. Δηλώσεις της αντιπολίτευσης για σκανδαλώση
διαχείριση του δημοσίου χρήματος.
31. Δευτερολογία της κυβέρνησης και δεσμεύσεις για
οριστικό ξερίζωμα της διαπλοκής και των πιράνχας που
λιμαίνονται τη χώρα.
32. Παρέλευση 6-μήνου όπου όλα έχουν ξεχαστεί αφού ένα
νέο έργο βρίσκεται στα σκαριά.
33. Προκήρυξη του νέου έργου. Μετάβαση ξανά στο βήμα1, και στη συνέχεια μετάβαση διαδοχικά στα επόμενα 2,
3, 4,… κ.ο.κ.
Δεν είναι τυχαίο ότι μετά τα μεγάλα έργα των Ολυμπιακών
Αγώνων, περάσαμε στην πτώχευση.
Πείρα
Το κακό µε την πείρα είναι ότι όταν τη χρειάζεσαι δεν
την έχεις κι όταν την έχεις δεν τη χρειάζεσαι.
Πλάνη του πρώτου πετυχηµένου βήµατος
(The fallacy οί the first successful step)
Το συναίσθηµα του πιθήκου που µόλις ανέβηκε στο δέντρο,
κοιτάζοντας προς το φεγγάρι σκέφτεται: «Το επόµενο βήµα
είναι ν' ανέβω στο φεγγάρι!»
Πληροφόρηση
Παροχή πληροφοριών και θορύβου. (Σπάνια υπάρχει το ένα
χωρίς το άλλο).
Πληροφορία
100
1.
2.
3.
Μήνυµα που µπορεί να οδηγήσει σε γνώση.
Ελάττωση της αβεβαιότητας.
Η ερµηνεία που δίνει ο άνθρωπος στα δεδοµένα.
Πληροφοριακή αιχμαλωσία
Όταν από τη στιγμή που αποφασίζεις να κλείσεις τον
υπολογιστή σου, μέχρι να τον κλείσεις..., περνάει μιάμιση ώρα.
Η κεντρική σελίδα του Facebook έπρεπε να γράφει:
Προσοχή! Προκαλεί σοβαρή εξάρτηση, μην το αρχίσετε...
Πληροφορικά Συστήµατα
Συστήµατα επεξεργασίας και αποθήκευσης πληροφοριών µε
υπολογιστές. «Η ανάπτυξη Πληροφορικών Συστηµάτων είναι
σαν το µεγάλωµα των παιδιών. Μπορείς να προξενήσεις
τροµερή ζηµιά, αλλά δεν µπορείς να εγγυηθείς επιτυχία». Tom
DeMarco.
Πληροφορική
Η επιστήµη επεξεργασίας και αποθήκευσης πληροφοριών.
Πολιτική προώθησης - Marketing
Η τέχνη να πουλάς ψυγεία σε εσκιµώους, δηλ. η τέχνη
να εκµεταλλεύεσαι τις ανθρώπινες αδυναµίες των καταναλωτών.
Σε κάθε είδους αγορά υπάρχουν οι ανόητοι που είναι έτοιµοι να
καταναλώσουν. (Αυτοί που νοµίζουν ότι δεν υπάρχουν ανόητοι
καταναλωτές ΕΙΝΑΙ οι ανόητοι καταναλωτές).
Πολιτικός
Ο άνθρωπος που νομίζει ότι το επάγγελμά του είναι αυτοσκοπός
και γι’ αυτό το κύριο μέλημά του είναι η επανεκλογή του. Για
τον σκοπό αυτό δημιουργεί πελατειακές σχέσεις και κάνει
ρουσφέτια ώστε να τον (ξανά)ψηφίσουν. Άρα, εάν ο πολιτικός
κοιτάει την πάρτη του και οι πολίτες κοιτάνε την πάρτη τους,
ποιος κοιτάει την πατρίδα; Η Μέρκελ;
101
Πολιτισµική εξέλιξη
Να παρακολουθείς ταινίες και θέατρο τέχνης πριν δείρεις τα
παιδιά σου κι αφού έχεις βρίσει τη γυναίκα σου.
Πρόβληµα
Κάθε πρόβληµα έχει µια απλή, κατανοητή κι εύκολη
λύση που είναι ΛΑΘΟΣ (βλ. πρόταση Σαμαρά για την κρίση).
Προγράµµατα - Software πακέτα
Ποτέ µην αγοράζετε την πρώτη έκδοση software πακέτου. Τα
περισσότερα λάθη ανακαλύπτονται και διορθώνονται από τη
δεύτερη και µετά.
Προϊόντα φιλικά στο περιβάλλον (Enviromentally friendly
products)
Προϊόντα που σέβονται το κατεστραµµένο περιβάλλον µας.
Μερικοί κατασκευαστές πιστεύουν ότι και η καταστροφή έχει τα
όριά της. Δυστυχώς, οι Έλληνες καταναλωτές έχουν άλλη
άποψη ...
Προοδευτικός σύζυγος
Ο άντρας που σας συµπαραστέκεται σ' όλα τα δύσκολα
προβλήµατα της ζωής, τα οποία θα είχατε αποφύγει εάν
δεν τον είχατε παντρευτεί.
Σύµβουλοι Επιχειρήσεων – Κυβερνήσεων (Management
Consultants)
1. Το ότι το είπες, δεν σημαίνει ότι το άκουσαν.
2. Το ότι το άκουσαν, δεν σημαίνει ότι το κατάλαβαν.
3. Το ότι το κατάλαβαν, δεν σημαίνει ότι το συμφώνησαν.
4. Το ότι το συμφώνησαν, δεν σημαίνει ότι θα το κάνουν.
5. Το ότι το έκαναν μία φορά, δεν σημαίνει ότι θα το
κάνουν συνέχεια.
102
Αυτά τα 5 σκαλοπάτια εξηγούν γιατί η επιτυχία μιας
κυβέρνησης ή μιας επιχείρησης δεν εξαρτάται τόσο από τους
συμβούλους της, εξαρτάται κυρίως από τους πολίτες ή τους
υπαλλήλους της. Ο καλύτερος προπονητής του κόσμου δεν
μπορεί να περιμένει πολλά εάν προπονεί τη Σκουριά Φαλήρου.
Ο χειρότερος προπονητής του κόσμου έχει να περιμένει
αποτελέσματα εάν προπονεί την Μπαρτσελόνα.
Technology Victim
Θύµα της Τεχνολογίας που προσπαθεί να βρει τρόπους να
χρησιµοποιήσει όλες τις δυνατότητες που του παρέχουν τα
τεχνολογικά αγαθά του. Έτσι αν το κινητό του έχει
ενσωματωμένο Facebook, είναι όλη μέρα στο Facebook μέχρι
τελικής αποβλάκωσης.
Τεχνητή Νοηµοσύνη (Artificial InteIligence)
Όταν τα φαινόµενα δεν επαληθεύουν τη θεωρία οι (τεχνητά
νοήµονες) «επιστήµονες» απορρίπτουν τα φαινόµενα.
Τεχνικό πρόβληµα
Στο τεχνικό πρόβληµα η λύση µπορεί να είναι σωστή ή λάθος.
Στο µη τεχνικό πρόβληµα η λύση µπορεί να είναι καλή ή κακή.
Δυστυχώς (για τους τεχνοκράτες) κάθε τεχνικό πρόβληµα
αποτελεί µέρος ενός µεγαλύτερου µη τεχνικού προβλήµατος.
Έτσι ακόµη κι αν η τεχνική λύση είναι σωστή σε συνδυασµό µε
µια κακή µη τεχνική, το αποτέλεσµα ποτέ δεν είναι το
αναµενόµενο.
Το ΠΡΩΤΟ πράγµα που (πρέπει να) µαθαίνει ο πρωτοετής
φοιτητής υπολογιστών είναι ότι ΣΩΣΤΟ και ΛΑΘΟΣ
στην είσοδο δίνει πάντα ΛΑΘΟΣ στην έξοδο (1 AND 0 = 0).
Οι πολιτικοί µας θα το µάθουν ποτέ;
Τεχνολογία
103
Η Τεχνολογία ΔΕΝ είναι πολιτικά ουδέτερη. (βλ. Τεχνικό
πρόβληµα).
Πολιτικοί
πήραν
την
απόφαση
να
χρηµατοδοτήσουν την έρευνα που πάντα προηγείται της
τεχνολογίας. Πολιτικοί έδωσαν κίνητρα για τη µαζική παραγωγή
της. Πολιτικοί αποφάσισαν ποιο µέρος της είναι για τους
πολλούς (τεχνοκράτες παραγωγής, χρήστες) και ποιο για
τους λίγους (NASA, Στρατιωτικές Υπηρεσίες και Υπουργεία
Αµύνης).
Τέλος, πολιτικοί καθόρισαν ότι χρειαζόµαστε τόσους
τεχνοκράτες από Ανώτερες και Ανώτατες Σχολές που καλό
είναι να ξέρουν να χειρίζονται τα µηχανήµατα και να
αποφεύγουν τις περίεργες ερωτήσεις. Είναι οι ίδιοι δαιµόνιοι
πολιτικοί που από χρόνια κατάλαβαν ότι όπως ο πόλεµος
είναι αρκετά σοβαρή υπόθεση για να την εµπιστευτείς
στους στρατιωτικούς έτσι και η τεχνολογία είναι αρκετά σοβαρή
υπόθεση για να την εµπιστευτείς στους τεχνοκράτες.
Τελός, είστε σίγουροι ότι το Facebook είναι σχεδιασμένο από
έναν 20-χρονο, ιδιοφυή, πρωτοετή φοιτητή, που έγινε ο νεότερος
δισεκατομμυριούχος στον κόσμο; Γιατί έκαναν αμέσως ταινία τη
ζωή του πιτσιρικά κι ακόμη δεν έχουν κάνει ταινία τη ζωή του
Bill Gates που είναι 35 χρόνια στην πιάτσα και τόσα χρόνια
είναι ο πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο; Γιατί δεν μπορείς
να διαγραφείς από το Facebook, παρά μόνο να γίνεις ανενεργός;
Γιατί καταχωρούνται ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα, που δεν
υπάρχουν πλέον ούτε στην ταυτότητά μας, όπως το θρήσκευμα
και οι πολιτικές πεποιθήσεις;
Δείτε με προσοχή την ταινία Social Network και αναρωτηθείτε:
Θα ενδιέφεραν ποτέ τον Ζάκεμπεργκ τα πολιτικά σας πιστεύω σε μία χώρα που έχει μόνο μία πολιτική γραμμή - ή τι
θρήσκευμα έχει ο καθένας, όταν η ανεξιθρησκεία είναι
κατοχυρωμένη από το αμερικανικό Σύνταγμα εδώ και 250
χρόνια; Ή μήπως η CIA θέλει να καταγράψει τους
104
Μουσουλμάνους όλου του πλανήτη, μαζί με τις φωτογραφίες
και το προφίλ τους σε ειδική βάση δεδομένων; Γιατί, άραγε,
πράκτορες της CIA γίνονται μέλη στο Facebook με ψευδώνυμα
και ελκυστικές φωτογραφίες; Γιατί σε όλα τα αστυνομικά έργα
από τη δεκαετία του ’60 και του ’70, όταν αναζητούν τον ένοχο,
βάζουν δεκάδες φωτογραφίες υπόπτων σε μια μεγάλη λευκή
οθόνη, που τόσο πολύ μοιάζει με το Facebook????
Τεχνολογική εξέλιξη
Διαδικασία εκµετάλλευσης ανθρώπων και µηχανηµάτων µε
σκοπό τη βελτίωση των µηχανηµάτων.
Τεχνοκράτης
Αυτός που από καιρό ξέχασε ότι ο άνθρωπος είναι ο σκοπός και
η τεχνολογία το µέσο.
Τρένο Πληροφορικής
Ανέκδοτο µε δύο λέξεις. (όπως λέμε «δωρεάν παιδεία»).
Υπευθυνότητα
Δεν αποποιείσαι τις ευθύνες σου όταν τις µεταβιβάζεις
σε κάποιον ανεύθυνο. Αντιθέτως η ευθύνη σου τότε είναι
διπλάσια. (Οι Έλληνες πολιτικοί µπορούν να ξεχάσουν
τον αφορισµό αυτό και να συνεχίσουν να κοιµούνται ήσυχα το
βράδυ).
Υπολογιστής (Computer)
Ψηφιακή µηχανή επεξεργασίας και αποθήκευσης δεδοµένων.
Φαγητό
«Τα µισά απ' όσα τρώνε οι άνθρωποι τους φτάνουν για
να ζήσουν. Τα άλλα µισά τα τρώνε για να ζήσουµε κι εµείς
οι γιατροί». (Το είπε γνωστός γιατρός του Κολωνακίου.)
105
Φαντασία
1. Γνωστό νυκερινό κέντρο διασκεδάσεως της δεκαετίας
του ’70.
2. Ιδιότητα του ανθρώπου να σκέφτεται κάτι που δεν
υπάρχει (ακόμη) στην πραγματικότητα. Εξάλλου με το
χάλι που έχει η σημερινή πράγματικότητα, εάν
σκεφτόμαστε μόνο αυτά που βλέπουμε ή ακούμε,
είμαστε όλοι υποψήφιοι για κατάθλιψη.
Φιλοσοφία
Η τέχνη του να διακρίνεις απλές αλήθειες πίσω από πολλά,
µπερδεµένα, αντιφατικά και πολύπλοκα ψέµατα. Οι αλήθειες
είναι πάντα απλές. Τα ψέµατα πρέπει να είναι πολύπλοκα, αφού
σκοπό έχουν να µπερδέψουν κι όχι να εξηγήσουν.
Π.χ.:
Αλήθεια. Η Ελλάδα πτώχευσε, όχι εξαιτίας του χρέους της, αλλά
εξαιτίας της κακοδιοίκησης, της διαφθοράς και του λαϊκισμού.
Ο λαϊκισμός ήταν το αίτιο, το χρέος το αποτέλεσμα.
[Γι’ αυτό μόνο με καλύτερη παιδεία μπορούμε να έχουμε
καλύτερους Έλληνες και να ελπίζουμε σε μια καλύτερη
Ελλάδα].
Ψέµα. Μετά την 27η τηλεδιάσκεψη με την Τρόικα ο Υπουργός
Οικονομικών δήλωσε στους δημοσιογράφους:
«Βρίσκομαι στην ευχάριστη θέση να σας ανακοινώσω ότι
πετύχαμε μία κατ’ αρχήν δέσμευση των εταίρων μας για την
εκταμίευση της 16ης δόσης του δανείου μας, πράγμα που δεν
πρέπει να μας οδηγήσει σε εφησυχασμό, καθώς τα άμεσα
διορθωτικά μέτρα που προ διμήνου ανακοινώσαμε δεν έφεραν
τα αναμενόμενα έσοδα στο δημόσιο Ταμείο, κάτι που θα μας
εξαναγκάσει να ψηφίσουμε σύντομα ένα νέο σχέδιο διάσωσης
της Οικονομίας, το οποίο όμως θα είναι και το τελευταίο
106
έκτακτο μέτρο της Κυβέρνησης προτού οδηγήσουμε την χώρα
σε σταθερή τροχιά ανάπτυξης και έξοδο από την μακροχρόνια
ύφεση, που σε λανθάνουσα μορφή κληρονομήσαμε από την
Κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας.
Υπάρχουν ερωτήσεις;»
Φόβος του παρωχηµένου
Ψυχολογική διαταραχή του καταναλωτή, που εκδηλώνεται µε
την αγορά προϊόντος σύγχρονης τεχνολογίας (αυτοκίνητο,
υπολογιστής, home-cinema, hi-fi, PC, laptop, κινητό κ.λπ.).
Με το που αγοράζει το προϊόν ο καταναλωτής κυριεύεται από το
φόβο του νέου επερχόµενου, καλύτερου και φτηνότερου
µοντέλου. Ανοίγει καθηµερινά, λοιπόν, εφηµερίδες και
περιοδικά και µόλις δει το επόµενο µοντέλο να κυκλοφορεί
σκέφτεται πώς θα πουλήσει αυτό που αγόρασε για να πάρει το
καινούριο.
Φυσικά η διαδικασία είναι ατέρµονη αφού η τεχνολογία
εξελίσσεται συνέχεια. Η Φοβία αυτή εξαπλώνεται πολύ εύκολα
στους κοµπιουτεράδες λόγω της Αρχής Λειτουργίας των
Υπολογιστών (βλ. λέξη).
Χαρά του νεοφώτιστου
Κατάσταση ψυχικής ευφορίας που οφείλεται στην ψευδαίσθηση
ότι η νεοαποκτηθείσα γνώση αξίζει περισσότερο απ' όλες τις
άλλες. Όσο µεγαλύτερη η ψευδαίσθηση, τόσο µεγαλύτερη η
χαρά κι επικίνδυνες οι συνέπειες.
107
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Angell Ι.
INFORMATION TECHNOLOGY
For Competitiνe Adνantage, or Disadνantage?
London School of Economics, October 1988.
Budd S.A., Jones Α.
ΤΗΕ EUROPEAN COMMUNITY:
Α Guide to the Maze - Third Edition
Inro Press, Edinburgh, 1989.
Christakis N., Fowler J.
ΣΥΝΔΕΔΕΜΕΝΟΙ
Εκδόσεις Κάτοπτρο, 2010
Cooley M.
ARCHITECT OR ΒΕΕ?
The Hogarth Press, London, 1987.
DeMarco Τ.
STRUCTURED ANAL YSIS AND
SUSTEM SPECIFICATION
New York, 1978.
Dreyfus Η., Dreyfus S.
MIND OVER MACHINE
Basil Blackwell, 1986
Lewis M.
LIAR's POΚER
Coronet Books, 1990.
108
Roche Marc
Η ΤΡΑΠΕΖΑ
Πώς η Goldman Sachs κυβερνά τον κόσμο
Εκδόσεις Μεταίχμιο, 2010
Roszak T.
ΤΗΕ CULT ΟΡ INFORMATION
Paladin Grafton Books, 1986.
Stiglitz J.
Freefall - Ο ΘΡΙΑΜΒΟΣ ΤΗΣ ΑΠΛΗΣΤΙΑΣ
Εκδόσεις Παπαδόπουλος, 2011
Young R.
PSYCHOTHERAPY: Acceptance or Denial
Somerset Independent University Press, 1988.
Κλάιν Ναόμι
ΤΟ ΔΟΓΜΑ ΣΟΚ –
Η άνοδος του καπιταλισμού της καταστροφής
Εκδόσεις Λιβάνη, 2010
Μαρκεζίνης Βασίλειος
Η ΕΛΛΑΔΑ ΤΩΝ ΚΡΙΣΕΩΝ
Εκδόσεις Λιβάνη, 2011
109
Δυο λόγια για τον συγγραφέα
Ο Στάθης Παπαγιαννίδης γεννήθηκε στην Αλεξανδρούπολη,
μεγάλωσε στην Αθήνα, σπούδασε στην Πάτρα, μετεκπαιδεύτηκε
στο Λονδίνο και τώρα ζει στο Λαύριο.
Δεν πίστεψε στο τρένο της Πληροφορικής (βλ. Βοηθήστε τους
Κομπιουτεράδες, εκδ. Θέμα 1992), ούτε στο θαύμα του
εκσυγχρονισμού και του ευρώ (βλ. το Αλφαβητάρι του
Εκσυγχρονισμένου, εκδ. Δίαυλος 2001).
Αντίθετα, πιστεύει στη βέλτιστη αξιοποίηση του χρόνου (βλ.
Πως θα γίνεις πλούσιος σε χρόνο, εκδ. Πατάκη 2007) και στη
χαρά της δημιουργικότητας που ξεπερνά την απόλαυση της
κατανάλωσης (βλ. Καταναλωτική Νοημοσύνη, εκδ. Δίαυλος
2011).
Με σπουδές στην πληροφορική και τα οικονομικά (Πολυτεχνείο
Πατρών, London School of Economics) και πολυετή
επαγγελματική εμπειρία τόσο στις βιομηχανίες (British
Aerospace, ΑΓΕΤ Ηρακλής), όσο και στις Τράπεζες (Εθνική,
Alpha), ο συγγραφέας παρατήρησε ότι οι υπολογιστές και το
Internet δεν διεύρυναν μόνο την ανθρώπινη επικοινωνία αλλά
επίσης διεύρυναν και την ανθρώπινη μοναξιά. Μέσω
Διαδικτύου και Facebook, οι άνθρωποι επικοινωνούν σήμερα
κατά τα 2/5 [όραση, ακοή]. Αφή όσφρηση και γεύση δεν
υπάρχουν: το Facebook είναι άοσμο, άγευστο και άυλο. Ο
σκοπός του βιβλίου αυτού είναι να μας υπενθυμίσει ότι
ανθρώπινη επαφή σημαίνει άνθρωπος με άνθρωπο κι όχι
ανθρωπος με υπολογιστή, υπολογιστής με υπολογιστή, και
υπολογιστής με άνθρωπο – όπως στο Skype, το Twitter και το
Facebook.
110
[photo]
111
[ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ]
 Μήπως πας διακοπές το καλοκαίρι και ψάχνεις κάποιο
Internet Café στο νησί για να μπεις στο Facebook?
 Μήπως πιστεύεις ότι το laptop είναι ο καλύτερος φίλος
του ανθρώπου;
 Μήπως θέλεις να σπουδάσεις υπολογιστές γιατί ελπίζεις
ότι θα γίνεις ο αυριανός Ζάκερμπεργκ;
 Μήπως χαίρεσαι που έχεις πάνω από 300 «φίλους» στο
Facebook?
 Μήπως κάθε τόσο διακόπτεις τη δουλειά σου για να
σερφάρεις στο Ίντερνετ και να τσεκάρεις τα e-mail σου;
 Μήπως αγόρασες κινητό με ενσωματωμένο Facebook για
να είσαι παντού και πάντα σε επαφή με τους «φίλους»
σου;
……………………………………………………………
 Μήπως έχεις χάσει την πραγματική επαφή με τον εαυτό
σου και τις συναισθηματικές ανάγκες του;
 Μήπως το Σάββατο βράδυ δεν έχεις ούτε έναν αληθινό
φίλο να βγεις μια βόλτα;
Μην απαντήσεις σε καμία από τις παραπάνω ερωτήσεις πριν
διαβάσεις αυτό το βιβλίο.
Δεν είναι βιβλίο ψυχολογίας αλλά ένα εγχειρίδιο αυτοβοήθειας
γραμένο από έναν κομπιουτερά που συνειδητά αποφάσισε να
απομυθοποιήσει τα κομπιούτερ και το Facebook. Οι
περισσότεροι υποστηρίζουν ότι χάρη στο Ίντερνετ διευρύνθηκε
η ανθρώπινη επικοινωνία, λίγοι όμως έχουν συνειδητοποιήσει
ότι εξίσου διευρύνθηκε και η ανθρώπινη μοναξιά.
112

ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΣ - Ολυμπιακός

Türkçe ve Yunanca Ortak Kelimeler, Terimler ve Atasözleri

Νέο SOS από τη χωματερή των Ταγαράδων

Ατενίστας - Freequency

2. Ασφάλεια στο Διαδίκτυο - Κίνδυνοι και τρόποι προστασίας για

Διαβάστε τον Οδηγό Σπουδών 2012-2013

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΩΝΗ - Greek American News Agency

“Καίει” η απογραφή

στην κυβέρνηση

null

Τεύχος 71 - Θέατρο Σκιών

(PART I)

Διαταραχές Προσωπικότητας II

Δείτε το τεύχος

τεχνικες επικοινωνιας για το aegean contest

ιουλιος 2011 - Βουργαρέλι Άρτας

Ο∆ΗΓΙΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ

"Είναι άλλο να πεθαίνεις για την Ελλάδα και άλλο να σε πεθαίνει αυτή