ΠΕΚ ΠΑΤΡΩΝ ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ∆ΥΣΚΟΛΙΕΣ & ∆ΥΣΛΕΞΙΑ «ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΣ ΣΕ ΠΡΩΙΜΟ ΣΤΑ∆ΙΟ-ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΚΑΝΟΝΙΚΗ ΤΑΞΗ ΣΕ ΕΞΑΤΟΜΙΚΕΥΜΕΝΟ ΕΠΙΠΕ∆Ο Ή ΕΝΙΣΧΥΤΙΚΗ ∆Ι∆ΑΣΚΑΛΙΑ» ΕΙΣΗΓΗΤΡΙΑ: ΓΚΙΚΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ Εκπαιδευτικός Ειδικής Αγωγής ΚΕ∆∆Υ Αχαΐας ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2010 ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ ΜΕ ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ∆ΥΣΚΟΛΙΕΣ – ∆ΥΣΛΕΞΙΑ ΚΑΙ ΕΞΑΤΟΜΙΚΕΥΜΕΝΗ-ΕΝΙΣΧΥΤΙΚΗ ∆Ι∆ΑΣΚΑΛΙΑ Εντοπισµός µαθητή που πιθανόν να αντιµετωπίζει Μαθησιακές ∆υσκολίες/∆υσλεξία: Σηµεία που πρέπει να προσέξουµε: Αν ο µαθητής παρουσιάζει: ∆υσκολία στην ανάγνωση µε αργό, µονότονο και συλλαβιστό ρυθµό. ∆υσκολία στην αναγνώριση και ανάγνωση λέξεων µε δίφθογγους ή συµφωνικά συµπλέγµατα. Λανθασµένη ανάγνωση µε παραλείψεις αντιµεταθέσεις και αντικαταστάσεις κατά την φωναχτή ανάγνωση. Στο γραπτό λόγο παρατηρούνται πολλά ορθογραφικά λάθη καθώς και αντικαταστάσεις, παραλείψεις, αντιστροφές γραµµάτων. Οι απαντήσεις σε γραπτές ερωτήσεις είναι σύντοµες και πολλές φορές δεν καλύπτουν επαρκώς το θέµα ή είναι εκτός θέµατος. Μεγάλη δυσκολία στην παραγωγή αυθόρµητου γραπτού λόγου, πολύ φτωχή σε περιεχόµενο και έκταση µε πολλά συντακτικά λάθη. Ανεπτυγµένος ιδιαίτερα ο προφορικός λόγος σε αντίθεση µε το γραπτό. ∆υσκολία στην κατανόηση και αποµνηµόνευση κανόνων, µαθηµατικών συµβόλων. Αδυναµία εκµάθησης αλληλουχιών και ακολουθιών (µέρες, µήνες, εποχές, προπαίδεια). ∆υσκολία συγκέντρωσης της προσοχής. ∆εν υπάρχει οργάνωση στα βιβλία, στα τετράδια του, ξεχνά πράγµατα ενώ δεν µπορεί να υπολογίσει το χρόνο του. Έλλειψη συγχρονισµού κινήσεων. Απογοήτευση, εγκατάλειψη, χαµηλή αυτοεκτίµηση και απότοµες αλλαγές συµπεριφοράς. ∆υσκολία στην εκµάθηση ξένων γλωσσών. Η συµπεριφορά του είναι βίαιη και επιθετική ή άλλες φορές κλείνεται στον εαυτό του. ∆εν είναι απαραίτητο να παρουσιάζει ο µαθητής όλα τα πιο πάνω συµπτώµατα για να θεωρήσουµε ότι έχει Μ.∆. ή ∆υσλεξία. Γι’ αυτό υποχρέωση του εκπαιδευτικού της τάξης είναι: α) Να εντοπίσει αρχικά τους µαθητές που παρουσιάζουν µαθησιακές δυσκολίες. β) Να εντοπίσει τις µαθησιακές ανάγκες του κάθε µαθητή. γ) Να διαµορφώσει το κατάλληλο εκπαιδευτικό πρόγραµµα που ταιριάζει στο συγκεκριµένο µαθητή. (Η περιγραφή µε ακρίβεια και σαφήνεια των αδυναµιών του κάθε µαθητή αποτελεί το καίριο σηµείο για τη σωστή παρέµβαση.) Οι µαθησιακές δυσκολίες αρχικά λοιπόν θα πρέπει να αντιµετωπίζονται από το δάσκαλο της τάξης είτε µε ενισχυτική διδασκαλία είτε µε εξατοµικευµένη διδασκαλία. Έτσι σε κάθε διαδικασία παρέµβασης για αντιµετώπιση των Μ.∆. στόχος µας είναι η ένταξη του µαθητή στο πρόγραµµα της τάξης του. Η ανάλυση του στόχου θα πρέπει να τηρεί τις παρακάτω αρχές: Ο στόχος που θέτουµε να µπορεί να επιτευχθεί. Να κινείται στο επίπεδο που κατέχει ο µαθητής. Να πηγαίνει από το εύκολο στο δύσκολο. Να κατακτάται η δεξιότητα σε σύντοµο χρόνο. Να είναι χρήσιµη στο παιδί. Να προσέχει ο δάσκαλος το λεξιλόγιό του. Να κρατά ο δάσκαλος φύλλο καθηµερινής καταγραφής που να αναφέρονται οι στόχοι που τέθηκαν, αν επετεύχθησαν ανάλογα µε το µάθηµα (ΓλώσσαΜαθηµατικά) και σε ποιο βαθµό. Εξατοµικευµένη ∆ιδασκαλία-Ενισχυτική ∆ιδασκαλία Εξατοµικευµένη διδασκαλία δεν είναι αναγκαστικά η διδασκαλία κατά την οποία ο δάσκαλος αφιερώνει χρόνο σε κάθε µαθητή χωριστά, αλλά εκείνη κατά την οποία λαµβάνονται υπόψη µε οποιοδήποτε τρόπο οι ιδιαιτερότητες και οι ανάγκες του µαθητή. Εξατοµικευµένη διδασκαλία είναι όταν επιλέγω την ύλη που ανταποκρίνεται στις ανάγκες που έχει ο συγκεκριµένος µαθητής. Χρησιµοποιώ διαφορετικές µεθόδους διδασκαλίας στον ίδιο µαθητή µέχρι να βρω την πιο αποδοτική. Σε διαφορετικά άτοµα χρησιµοποιώ διαφορετικές µεθόδους διδασκαλίας. Ζητάµε από το µαθητή όχι περισσότερα από αυτά που µπορεί να µας προσφέρει. Ο δάσκαλος πρέπει να διαφοροποιεί την ποσότητα της ύλης ανάλογα µε τις δυνατότητες του κάθε µαθητή. Αποφεύγουµε να διδάξουµε δεξιότητες που δεν είµαστε βέβαιοι για την επιτυχία για να αποφύγουµε την αρνητική στάση του µαθητή για µάθηση. Στα Τµήµατα Ενισχυτικής ∆ιδασκαλίας µπορούν να διδάξουν: α) εκπαιδευτικοί του ίδιου σχολείου για συµπλήρωση υποχρεωτικού ωραρίου, β) εκπαιδευτικοί του ίδιου σχολείου µε υπερωριακή απασχόληση, γ) εκπαιδευτικοί Α/θµιας µε ωριαία αντιµισθία. δ) πρόσθετοι εκπαιδευτικοί Α/θµιας που διατίθενται στα πολυθέσια σχολεία. Για να πετύχει ένα πρόγραµµα εξατοµικευµένης ή ενισχυτικής διδασκαλίας προϋποθέτει την καλή συνεργασία τόσο των εκπαιδευτικών της σχολικής µονάδας όσο και µε τους γονείς του µαθητή. Εάν ο µαθητής, παρά τις προσπάθειές του εκπαιδευτικού της τάξης µε εξατοµικευµένη διδασκαλία ή ενισχυτική διδασκαλία, δεν µπορεί να παρακολουθήσει την τάξη του, τότε παραπέµπεται σε ∆ιαγνωστική Οµάδα (ΚΕ∆∆Υ, Κέντρα Ψυχικής Υγείας, Ιατροπαιδαγωγικά Κέντρα και σε Νοσοκοµεία). ΛΙΣΤΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΒΑΣΙΚΩΝ ∆ΕΞΙΟΤΗΤΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ Προτεινόµενη Βιβλιογραφία Αγαλιώτης Ιωάννης (2000). Μαθησιακές ∆υσκολίες στα Μαθηµατικά. Αθήνα: Εκδόσεις Ελληνικά Γράµµατα Αγραφιώτη Μαγδαληνή (1999.) Μελετώ αποδοτικά. Εκδόσεις ∆ίοδος. Αδαµόπουλος. ∆υσλεξία (α-β’ τόµος). Εκδόσεις Σαββάλας. Αθανασιάδη Έφη (2001). Η ∆υσλεξία και πώς αντιµετωπίζεται. ∆ιαφορετικός τρόπος µάθησης ∆ιαφορετικός τρόπος διδασκαλίας. Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτης. Αναγνωστόπουλος ∆.Κ – Σίνη Α.Θ. (2004). ∆ιαταραχές σχολικής µάθησης και ψυχοπαθολογία. Εκδόσεις Βήτα. Αναστασίου ∆ηµήτρης (1998). ∆υσλεξία Θεωρία και Έρευνα Όψεις Πρακτικής. Εκδόσεις Ατραπός Barnes Belinda & Colquhoun Irene (1992) Το υπερκινητικό παιδί . Εκδόσεις Θυµάρι. ∆όικου Μάρω (2002). ∆υσλεξία. Εκδόσεις Ελληνικά γράµµατα Frank Robert & Livingston Kathryn. Η Μυστική ζωή του ∆υσλεκτικού Παιδιού. Εκδόσεις Θυµάρι. Fijalkow Jacques (1998). Κακοί Αναγνώστες. Γιατί; Αθήνα: Ελληνικά Γράµµατα. Goleman Daniel (1998). Η συναισθηµατική νοηµοσύνη. Αθήνα: Ελληνικά Γράµµατα. Κάκουρος Ε. (2001) (επιµέλεια). Το υπερκινητικό παιδί. Οι δυσκολίες του στη µάθηση και στη συµπεριφορά. Αθήνα: Ελληνικά Γράµµατα. Κάκουρος Ε. – Μανιαδάκη Κ. (2000). ∆ιαταραχή Ελλειµµατικής Προσοχής- Υπερκινητικότητα. Εκδόσεις Ελληνικά γράµµατα Καλαντζή–Αζίζι Α. Εφαρµοσµένη Κλινική Ψυχολογία στο Χώρο του Σχολείου. Αθήνα: Ελληνικά Γράµµατα. Καλαντζή–Αζίζι Α.& Μπεζεβέγκης Η. (2000) (Επιµέλεια). Θέµατα Ψυχικής Υγείας παιδιών και Εφήβων. Αθήνα: Ελληνικά Γράµµατα. Καραντζής Ιωάννης (2001). Τα προβλήµατα της µνήµης των παιδιών µε µαθησιακές δυσκολίες στην Αριθµητική και την Ανάγνωση. Γνωστική προσέγγιση - Εκπαιδευτικές Προεκτάσεις. Αθήνα: Τυπωθήτω - Γιώργος ∆αρδανός. Κολιάδης Ε. (1997). Θεωρίες Μάθησης και εκπαιδευτική Πράξη. τ 1-4. Αθήνα. Κορντιέ Άννυ. (1995). Κουµπούρες δεν υπάρχουν πια. Εκδόσεις Ολκός Λιβανίου Ελένη (2004). Μαθησιακές δυσκολίες και προβλήµατα συµπεριφοράς στην κανονική τάξη. Εκδόσεις Κέδρος Λιβανίου Ελένη Επιµέλεια . Ζώντας µε την διάσπαση. Εκδόσεις Νίκας Μάρκου Σπύρος,(1998). ∆υσλεξία Αριστεροχειρία - Κινητική δεξιότητα – Υπερκινητικότητα, Ελληνικά γράµµατα Μαυροµµάτη ∆ώρα (1995). Η κατάρτιση προγράµµατος αντιµετώπισης της ∆υσλεξίας. Αθήνα Mπαµπάλης, Θ. (2005). H κοινωνικοποίηση του παιδιού στη σχολική τάξη. O ρόλος του εκπαιδευτικού. Aθήνα: Aτραπός. Ντέιβις Ρ. (2000). Το χάρισµα της ∆υσλεξίας. Αθήνα: Καστανιώτης Open University. Παιδιά µε προβλήµατα µάθησης. Αθήνα: Ελληνικά Γράµµατα. Παντελιάδου Σουζάνα (2000). Μαθησιακές ∆υσκολίες και εκπαιδευτική πράξη. Τι και Γιατί. Αθήνα: Ελληνικά Γράµµατα. Παπαλεοντίου - Λουκά Ελεονώρα (2002). Μεταγνώση: Η έννοια και η διδασκαλία της. Σύγχρονη Εκπ/ση. τ. 127, 59 -64. Πόρποδας Κων/νος (1993). ∆υσλεξία. Αθήνα Πόρποδας Κων/νος (1993). Εισαγωγή στην Ψυχολογία της Ανάγνωσης και Γραφής. Πάτρα. Παν/µιο Πατρών. Πόρποδας Κων/νος (2002). Η Ανάγνωση. Πάτρα Ραδισάκη Χριστίνα, Σµαρούλα Παντελή (1999). Επιτυχία σε πρώτο πλάνο. Ελληνικά γράµµατα Reddy, P. Προσοχή και µαθησιακές δεξιότητες. Αθήνα: Ελληνικά Γράµµατα. Σακκάς Βασίλης (2002). Μαθησιακές δυσκολίες και Οικογένεια. Εκδόσεις Ατραπός Στάθης Φώτιος (2006). Μαθησιακές ∆υσκολίες και ∆υσλεξία. Αθήνα 2006 Σταµάτης, Π.I. (2005). Παιδαγωγική µη λεκτική επικοινωνία. O ρόλος της απτικής συµπεριφοράς στην προσχολική και πρωτοσχολική εκπαίδευση. Aθήνα: Aτραπός. Στασινός ∆ηµήτριος (1999) (Επιµέλεια). Μαθησιακές δυσκολίες του Παιδιού και του Εφήβου. Αθήνα: Gutenberg Στασινός ∆ηµήτριος (2000). ∆υσλεξία και Σχολείο. Η εµπειρία ενός αιώνα. Αθήνα: Gutenberg Τανός Χρήστος (2004). Η δυσλεξία και η αντιµετώπιση του δυσλεκτικού µαθητή. Εκδόσεις Ελληνικά γράµµατα Τοµαράς Νίκος,(2009) Μαθησιακές δυσκολίες, Ισότιµες ευκαιρίες στην εκπαίδευσης, Εκδόσεις Πατάκης Tσιπλητάρης, A.Φ. (2004). Ψυχοκοινωνιολογία της σχολικής τάξης. Aθήνα. Τσοβίλη Θεοδώρα (2003) ∆υσλεξία και άγχος µια σχέση ζωής. Εκδόσεις Ελληνικά γράµµατα Φλωράτου Μαρία- Μάρθα (1998) . Μαθησιακές ∆υσκολίες και όχι Τεµπελιά. Αθήνα: Οδυσσέας. Γλυκερία Μήτσιου ∆άκτυλα, ∆υσλεξία Νευροψυχολογία Μαθησιακών διαταραχών, ∆ιάγνωση και αντιµετώπιση, ∆αρδάνος Χρήστος Gavin Reid, ∆υσλεξία, εγχειρίδιο για ειδικούς, Παρισιάνου Α.Ε Ψυχογυιός Γιάννης, (2009), ∆ιδασκαλία Μαθηµατικών σε δυσλεξικούς µαθητές, Εκδόσεις Έλλην