SAĞLIKBİLİMLERİDERGİSİ JOURNALOFHEALTHSCIENCES ErciyesÜniversitesiSağlıkBilimleriEnstitüsüYayınOrganıdır AraştırmaYazısı 2014;23:82-85 *İSHALLİHASTALARDAINTESTINALCOCCIDIANPARAZİTLERİN KOPRO-PARAZİTOLOJİKYÖNTEMLERLEARAŞTIRILMASI INVESTIGATIONOFINTESTINALCOCCIDIANPARASITESINDIARRHOEICPATIENTSBYCOPROPARASITOLOGICALMETHODS HanifeÖZCANTEMEL1,İzzetŞAHİN1,SüleymanYAZAR1,SalihKUK1 1ErciyesÜniversitesiTıpFakültesiTıbbiParazitolojiAD,Kayseri ÖZET: Genellikle intestinal yerleşim gö steren coccidia tü rleri coccidian parazitler; normal bireylerde çoğ unlukla kendiliğ inden iyileşen ishale neden olurken, immunkompromise hastalardauzunsü renveö lü mesebepolabilenishalenedenolmaktadırlar. Bu çalışma; nativ-lugol yö ntemi ile incelenen dışkı numunelerinde gö zden kaçabilen veya başka yapılarla karıştırılabilen intestinalcoccidian parazitlerin doğ ru tanısının konulmasında etkinyö ntemlerinbelirlenmesiamacıylaplanlanmıştır. Buamaçla;koprolojilaboratuarınabaşvuran350ishallihastanın dışkı numuneleri formol etil-asetat sedimantasyonkonsantrasyonyö ntemininuygulanmasındanö nceveuygulandıktan sonra nativ-lugol ve Kinyoun’un asit-fast boyama yö ntemleriyleboyanarakincelenmiştir. Sedimantasyon yö ntemi ö ncesi ve sonrasında iki hastada (% 0.57)nativ-lugolveKinyoun’unasit-fastboyamayö ntemleriyle Cyclospora spp. ookisti tespit edilirken, Kinyoun’un asit-fast boyama yö ntemiyle Cryptosporidium spp. belirlenen iki hastadanbirindesedimantasyonö ncesiookistgö rü lmemiştir.Hiçbir tanıyö ntemiyleIsosporaspp.’yerastlanmamıştır. Sedimantasyon-konsantrasyon ö ncesi ve sonrası uygulanan nativ-lugol ve Kinyoun’un asit-fast yö ntemleri arasındaki fark istatistikselolarakanlamlıbulunmamıştır(p>0.05). Formoletil-asetatzenginleştirmeyö ntemininookistlerintanınmaihtimaliniarttırdığ ı,Kinyoun’unasit-fastboyamayö ntemisonucunavarılmıştır. Anahtar kelimeler: parazitolojikyö ntemler,ishal - GİRİŞ Genellikle intestinal parazit olan coccidia tü rleri bü tü n omurgalı ve omurgasızları enfekte edebilmekte ve oluşturduğ u hastalığ a coccidiosis adı verilmektedir (1). Isospora, Cyclospora, Cryptosporidium, Toxoplasma ve Sarcocytis'tir(2). Bulaşma,enfektehayvanveinsandışkısı,budışkılarile kontamine içme ve kullanma suları, sebze ve meyveler ve çiğ sü t aracılığ ıyla olabilir. Hastalık genellikle ağ ız yoluylabulaşmaktadır(3). MakaleGelişTarihi:12.10.2011 MakaleKabulTarihi:26.06.2014 82 ABSTRACT:Coccidiaspeciesaregenerallylocalisedintestinallyandinfectsmanyvertebrateandinvertebrateanimals.Intestinal coccidian parasites cause self-limiting diarrhea in immunocompetent patients, prolonged diarrhea in immunocompromised patients which may end up with mortality. Theaimofthisstudywastodeterminethecorrectmethodsfor the investigation of intestinal coccidian parasites which are mistaken for other structures or can not be seen during the investigationofnative-lugolmethodinstoolsamples. For this purpose, stool samples from 350 patients with diarrhea, who had applied to coprology laboratory, were investigatedwithnativelugolandKinyoun'sacid-faststainingmethodsbeforeandafterformalinethyl-acetatesedimentation. Cyclosporaspp.oocystsweredetectedintwopatients(0.57%) with native-lugol and Kinyoun's acid-fast staining methods before and after applying sedimentation. Oocyst was not observed before sedimentation in one of the two patients who were infected with Cryptosporidium spp. which was detected by Kinyoun's acid-fast staining method. Isospora spp. was not detectedwithanyofthediagnosticmethod. The difference between native-lugol and Kinyoun's acid-fast methods before and after sedimentation was not found to be Weconcluded that formolethyl-acetatemethod increasedthe possibilityofoocystsbeingrecognizedandKinyoun'sacid-fast poses. Key words: Intestinal coccidian parasites, copro- parasitologicalmethods,diarrhea olanlardakısasü reli,kolerayabenzerbirseyirizlemektedir.Bolveçoksulubirishal,karındakramplar,bulan- şıklığ ıbaskılanmışolanlardaö zellikleAIDS’lilerde;uzun sü ren, ağ ır ve zaman zaman ö lü mcü l ishallere neden olmaktadır. Coccidiosiste tanı, klinik ve histopatolojik bulgular ile dışkı ö rneğ inin parazitolojik incelemesinde etkenin boyama yö ntemleri kullanılmadan sadece native-lugol preparatlarınınmikroskobikincelenmesindeintestinal Ev:FevziÇakmakM.YeşilırmakC. SazakkardeşlerApt.No:13/5Kocasinan/Kayseri e-mail:[email protected] Sağlık Bilimleri Dergisi (Journal of Health Sciences) 2014 ; 23 (2) TemelHÖ,Şahinİ,YazarS,KukS coccidian parazitler kolayca gö zden kaçabilmekte ve bazımayatü rlerivebaşkayapılarlakarıştırılabilmektedir. Bu çalışmada; parazitin saptanma oranını artıracak ve saptananparazitlerindoğ ruayrımınısağ layacakzenginleştirmeveboyamayö ntemlerikullanılarakbuyö ntemlerin, intestinal coccidian parazitlerin doğ ru tanımlanmasıbakımındanö nemleriortayakonmayaçalışılmıştır. GEREÇVEYÖNTEM siTıpFakü ltesiTıbbiParazitolojiAnabilimDalı’nabaşvuran ishalli hastalardan temin edilmiştir. Çalışmanın birincibasamağ ında;ağ zıkapaklıplastikkaplaraalınan dışkı ö rnekleri nativ-lugol yö ntemiyle incelendikten sonra Kinyoun’un asit-fast boyama yö ntemiyle boyan- -etil asetat çö ktü rme yö ntemi uygulanmış, sedimentten hazırlanan praparatlar nativlugol yö ntemiyle ve daha sonra Kinyoun’un asit-fast boyamayö ntemiyleboyanarakmikroskoptaincelenmiştir (5). Cyclospora spp. olduğ u dü şü nü len ö rneklerden - Sedimantasyon ö ncesi ve sonrası nativ-lugol ve Kinyoun’unasit-fastboyamayö ntemleriileookistgö rü lme oranlarıTabloI’deverilmiştir. TabloI.Farklıyö ntemlerleookistgö rü lmeoranları İncelenen dışkısayısı Pozitifdışkı sayısı 350 2(0.57) Sedimantasyon sonrası nativlugol 350 2(0.57) Direkt asit-fast boyama 350 3(0.86) Yöntem Nativ-lugol ö zelliğ inegö rededoğ rulamasıyapılmıştır. Yö ntemler arasındaki istatistiksel farklılıklara, McNemartestikullanılarakbakılmışveanlamlılıkdü zeyi0.05 olarak alınmıştır. Yö ntemlerin birbiri ile uyumuna ise Cohen’sKappauyumanalizikullanılarakbakılmıştır. BULGULAR Toplam 350 ishalli hastadan alınan dışkı numuneleri intestinal coccidialar açısından değ erlendirilmiştir. Direkt nativ-lugol yö ntemiyle hazırlanan preparatların ikisinde (%0.57) Cyclospora spp.’ye ait ookistler saptanırken, sedimantasyon sonrası nativ lugol yö ntemiyle hazırlanan preparatların yine ikisinde (%0.57) Cyclosporaspp.’yeaitookistlergö rü lmü ştü r(Şekil1). DirektKinyoun’unasit-fastboyamayö ntemiyleboyanan Şekil2.Cryptosporidiumspp.ookisti:Kinyoun’unasit-fast boyama,(X1000bü yü tme) Şekil1.Cyclospora Direkt lugol nativ- Asit–fast Sedimantasyon sonrasıasit-fast boyama 350 4(1.14) Çalışmanın istatistiksel analizi yapılırken; direkt nativlugol yö ntemiyle sedimantasyon sonrası nativ-lugol yö nteminin sonuçları kendi aralarında, değ erlendirilbü yü tme) preparatların ikisinde Cyclospora spp., birinde Cryptosporidium spp. olmak ü zere ü ç dışkıda (%0.86) ookist gö rü lü rken,sedimantasyonsonrasıKinyoun’unasit-fast boyama yö ntemiyle boyanan preparatların ikisinde Cyclosporaspp.,ikisindeCryptosporidiumspp.(Şekil2), olmak ü zere toplam dö rt dışkıda (%1,14) ookistler gö rü lmü ştü r. Hiçbir hastada Isospora spp.’ ookistlerine tanması açısından anlamlı bir fark bulunamamıştır (p>0.05).DirektKinyoun’unasit–fastboyamayö ntemiyle sedimantasyon sonrası Kinyoun’un asit-fast boyama yö ntemininsonuçlarıkendiaralarındadeğ erlendirilmişması açısından anlamlı bir fark bulunamamıştır (p>0.05). Uyum analizi yapıldığ ında, sedimantasyon ö ncesinativ-lugolveKinyoun’unasit–fastboyamayö ntemleri kendi aralarında iyi derecede uyumlu bulunurken(Kappa:0.799),sedimantasyonsonrasıdayö ntem- Sağlık Bilimleri Dergisi (Journal of Health Sciences) 2014 ; 23 (2) 83 İshalliHastalardaIntestinalCoccidianParazitlerinKopro-ParazitolojikYöntemlerleAraştırılması ler birbirleri ile iyi derecede uyumlu bulunmuştur (Kappa:0.664). TARTIŞMA Bulaşma yolları, kliniğ i, enfeksiyon için risk grupları açısından benzer ö zellikler gö steren Cryptosporidium, Cyclospora ve Isospora tü rleri tü m dü nyada giderek daha fazla ilgi çeken etkenler olarak gö rü lmektedir. Hemimmunsağ lıklıhemdeimmunyetmezliklikişilerde gastrointestinal sistemde veya değ işik organlarda çeşitli klinik belirtilere neden olabilen bu parazitler dışkının zenginleştirmeyö ntemleriyle yoğ unlaştırılması,ö zelboyamayö ntemleriyleboyanmasıvemolekü ler tekniklerin kullanılması sonucunda tanınabilmektedir. Sö zkonusuyö ntemleriçindeğ işikmateryallerkullanılabiliyorolsada,yapılançalışmalarhastalığ ınteşhisinde yararlanılabilecek en ideal yö ntemin dışkı taraması olduğ unugö stermiştir(6). Cryptosporidium spp. insanlar ve hayvanlarda ishale neden olan ö nemli bir patojendir. Değ işik ü lkelerde yapılan çalışmalarda, immun sistemi baskılanmış olan ishallihastalardaCryptosporidium 11-21.2 arasında dağ ılım gö sterdiğ i belirtilmiştir (7). Cryptosporidium’un tanısına yö nelik çalışmalar gö zden geçirildiğ inde; Fındık ve ark. (8); Kinyoun’unasit-fastboyamayö ntemiile250dışkıö rneğ inindö rdü nde(%1.6),Otağ veark.(9);Kinyoun’unasitfast ve Auramin-O boyama yö ntemleri ile 72 hastanın dö rdü nde (%5.5), Atambay ve ark. (10); Kinyoun’un asit-fast boyama yö ntemi ile 500 dışkı ö rneğ inin sekizinde (%1.6), oranlarında Cryptosporidium ookistleri saptandığ ınıbildirmişlerdir. Cyclospora spp., kontamine suların ve gıdaların sindirim yolundan alınması ile insanlara bulaşan patojen protozoonlardan biridir (11). Son yıllarda ö nemi artan Cyclospora enfeksiyonları dışkının zenginleştirme yö ntemleriyleyoğ unlaştırılmasıveö zelboyamayö ntemleri ile boyanması sonucunda tanınabilmektedir. Ayırıcı ö zelliğ inden de asitboyama yö ntemleri ile, 2009’da Yazar ve ark (13); ü ç farklı olguda nativ-fast boyama yö ntemleri ile, Oğ uztü rk ve ark (14); Malatya’da gerçekleştirdikleribiraraştırmadanativ-lü gol,Kinyoun’un asit-fastvetrikromboyamayö ntemleriile54hastanın sadece birinde (%1.8) Cyclospora ookistleri tespit etmişlerdir. Naito ve ark. (15), bildirdikleri bir olguda; Vietnam’ı ziyaretetmiş,ateşveikihaftadandahauzunsü rensulu ishali bulunan 42 yaşındaki Fransız erkek hastanın incelenmiş ve Cyclospora spp. tanısı konmuştur. Bu çalışmalar sonrasında ö zellikle immun sistemi baskılanmış hastalar başta olmak ü zere nedeni açıklanamayan kronik ishallerde bu organizmanın dü şü nü lerek rilmiştir. Isospora belli enfeksiyonunun kozmopolit bir dağ ılımı olmasınarağ mentropikalvesubtropikaliklimkuşağ ında daha yaygın olduğ u bildirilmiştir (16). Verdier ve ark.(17);Haiti’dekiyapmışolduklarıbirçalışmada,252 AIDS’livekronikishalliolgunun22’sinde(%8.7)I.belli 84 ve arkadaşları tarafından bildirilmiştir. Daha sonra Tö reciveBü get(18);1976yılındayedive12yaşlarındaki iki çocukta, Yazar veark. (19); Kayseri’de2006 yılında bö breknakliolanbirerkekhastada,nativ-lü golvemo-fast boyama yö ntemleri ile bu parazitin ookistlerinigö rmü şlerdir. Sonuç olarak; her yaş grubundan ishalli olgular ile immunsistemibaskılanmışhastalaraaitdışkıö rneklerinin Cryptosporidium, Cyclospora ve Isospora açısından da dü şü nü lmü ştü r.Sö zkonusuparazitlerinsaptanmasında Kinyoun’unasit-fastboyayö ntemireferansbirtanıyö ntemiolarakkabuledilmektedir. *YüksekLisanstezindenözetlenmişolanbuçalışma Erciyes Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri birimitarafındanTSY-08-558no’luprojeiledesteklenmiştir. *Bu çalışma, 4-10 Eylül 2011 tarihleri arasında Kars’ta düzenlenen 17. Ulusal Parazitoloji Kongresi’ndeposterolaraksunulmuştur. KAYNAKLAR 1. Dinçer Ş. Coccidiosis: Tanım, Tarihçe, Taksonomi. Dinçer Ş (ed), Coccidiosis. Tü rkiye Parazitoloji Derneğ iYayını2001;No17,ss1-8. 2. Garcia LS. Diagnostic Medical Parasitology. 5th ed. Washington,D.C.ASMPress;2007:pp57. 3. Dö şkaya M, Dayangaç N, Kuman HA. Cryptosporidiumparvum.TParazitolDerg2003;27:64-70. 4. ÇakmakA,VatanseverZ.Coccidiosis’deTanı.Dinçer Ş (ed), Coccidiosis. Tü rkiye Parazitoloji Derneğ i Yayını2001;No17,ss127-132. 5. . zitHastalıklarındaTanı.Tü rkiyeParazitolojiDerneğ i Yayını1997;No15,ss1-61. 6. Emre Z, Alabay M, Dü zgü n A, et al. Comparison of stainingandconcantrationtechniquesfordetection ofCryptosporidiumoocystsincattlefecalspecimens. TJVetAnimalSci1997;21:293-296. 7. Cryptosporidium’unrolü .Flora1997;2:98-104. 8. FındıkD,KarabayraktarA.Gaitaö rneklerindeCryptosporidium ookistlerinin araştırılması. Tü rkiye ParazitolDerg1994;18:415-419. 9. Otağ F, Aslan G, Emekdaş G, ve ark. Mersin ilinde ilkokulö ğ rencilerindeCryptosporidiumspp.ookistlerinin araştırılması. Tü rkiye Parazitol Derg 2007; 31:17-19. 10. AtambayM,DaldalN,ÇelikT.Malatya’daishallidışkılarda Cryptosporidium spp. araştırılması. Tü rkiye ParazitolDerg2003;27:12-14. 11. Fleming CA, Caron D, Gunn JE, et al. A foodborne outbreak of Cyclospora cayetanensis at a wedding: Clinical features and risk factors of illness Arch InternMed1998;158:1121-1125 12. kezbelirlenenCyclosporacayetanensisetkenlidiyareolgusu.Tü rkMikrobiyolCemDerg2001;30:162- Sağlık Bilimleri Dergisi (Journal of Health Sciences) 2014 ; 23 (2) TemelHÖ,Şahinİ,YazarS,KukS 165. 13. YazarS,MıstıkS,YamanO,veark.Kayseri'deCyclospora cayetanensis kaynaklı ü çishal olgusu. Tü rkiye ParazitolojiDergisi2009;33:085-088. 14. versitesiTıpFakü ltesiAcilTıpAnabilimDalı’nabaşvuran ishalli hastalarda bağ ırsak parazitlerinin değ erlendirilmesi.KonuralpTıpDergisi2010;2:8-11. 15. NaitoT,MizueS,MisawaS,etal.Cyclosporainfection inanimmunocompetentpatientinJapan.JpnJInfect Dis2009;62:57-58. 16. Sorvillo FJ, Lieb LE, Seidel J, et al. Epidemiology of isosporiosisamongpersonswithacquiredimmuno- TropMedHyg1995;53:656–659. 17. VerdierRI,FitzgeraldDW,PapeJW,etal.Trimethoprimfor treatment and prophylaxis of Isospora belli and Cyclospora cayetanensis infection in HIV-infected patients. A randomised, controlled trial Annals of InternalMedicine2000;132:885-888. 18. Tö reciK,Bü getE.Yurdumuzdailkdefarastladığ ımız iki Isospora belli vakası. Istanbul Tıp Fak Mecm 1976;39:568-580. 19. Yazar S, Tokgö z B, Yaman O, ve ark. Renal transplantlıbirhastadaIsosporabellienfeksiyonu.Tü rkiye ParazitolDerg2006;30:22-24. Sağlık Bilimleri Dergisi (Journal of Health Sciences) 2014 ; 23 (2) 85