ΕΝΩΠΙΟΝ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ ΑΙΤΗΣΗ ΑΚΥΡΩΣΕΩΣ Των: …………………………………………………………………………… ΚΑΤΑ 1) Του Νομικού Προσώπου Δημοσίου Δικαίου με την επωνυμία «Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου», όπως εκπροσωπείται νόμιμα 2) Της με αρ. 55/2011 απόφασης του ως άνω Ν.Π.Δ.Δ. με την οποία κηρύχθηκε αναγκαστική απαλλοτρίωση έκτασης συνολικού εμβαδού 183.286,2 τ.μ. για την υλοποίηση της οδού «Αεροδρόμιο-ΦηράΒουρβούλο- Οία Ν. Θήρας 3) Πάσης άλλης συναφούς πράξεως ή παραλείψεως της Διοίκησης ************ Με την ως άνω απόφαση του Περιφερειακού Συμβουλίου Νοτίου Αιγαίου, κηρύχθηκε, υπέρ της εν λόγω Περιφέρειας, αναγκαστική απαλλοτρίωση έκτασης συνολικού εμβαδού 183.286,2 τ.μ. για την υλοποίηση της οδού «ΑεροδρόμιοΦηρά- Βουρβούλο- Οία Ν. Θήρας μήκους 8.874,26μ και συνδετηρίων οδών της περιφερειακής των Φηρών συνολικού μήκους περίπου 3.907,18 μ του Δήμου Θήρας του Νομού Κυκλάδων». Κατά της ανωτέρω αποφάσεως κηρύξεως απαλλοτρίωσης, προσφεύγουμε νομίμως και εμπροθέσμως σύμφωνα με τις διατάξεις της κείμενης νομοθεσίας, ενώπιον του Δικαστηρίου Σας, αιτούμενοι την ακύρωσή της ως παράνομης, για τους κάτωθι διαλαμβανόμενους νόμιμους, βάσιμους και αληθείς λόγους και όσους νομιμοποιούμαστε να προσθέσουμε νομίμως και εμπροθέσμως: -1- Συνοπτική έκθεση των τιθέμενων νομικών ζητημάτων (άρθρου 41 ν. 4055/2012)  Παράνομο της πράξης απαλλοτρίωσης λόγω της μη τήρησης του προβλεπόμενου ουσιώδους τύπου της διαδικασίας κατά την έκδοσή της.  Παράβαση του άρθρου 17 του Συντάγματος περί προστασίας της ιδιοκτησίας – παράβαση της αρχής της πλήρους και επαρκούς αιτιολογίας και της αρχής της αναλογικότητας.  Παράβαση της εθνικής και κοινοτικής νομοθεσίας περί προστασίας του περιβάλλοντος. ΛΟΓΟΙ ΑΚΥΡΩΣΕΩΣ Α) Επειδή, η προσβαλλόμενη εκδόθηκε χωρίς να έχει τηρηθεί η προβλεπόμενη εκ της ισχύουσας νομοθεσίας διαδικασία. Πιο συγκεκριμένα: i) Με βάση τα οριζόμενα στο άρθρο 3 του ν. 1650/1986 περί «Προστασίας του Περιβάλλοντος» όπως αυτό ίσχυε κατά το χρονικό σημείο έκδοσης της προσβαλλόμενης πράξης, ήτοι, μετά τις τροποποιήσεις του από τους νόμους 3010/2002 και 3851/2010: «1. Για την έκδοση απόφασης κήρυξης αναγκαστικής απαλλοτρίωσης απαιτούνται: α) κτηματολογικό διάγραμμα το οποίο να εικονίζει την απαλλοτριούμενη έκταση και τις ιδιοκτησίες που περιλαμβάνονται σε αυτήν, β) κτηματολογικός πίνακας ο οποίος να εμφανίζει τους εικαζόμενους ιδιοκτήτες των απαλλοτριούμενων ακινήτων, το εμβαδόν κάθε ιδιοκτησίας, καθώς και όλα τα κύρια προσδιοριστικά στοιχεία των κατασκευών και λοιπών συστατικών που τυχόν υπάρχουν σε κάθε ιδιοκτησία και γ) τήρηση των διαδικασιών για τη χωροθέτηση του έργου, που προβλέπονται σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση από το ν. 1650/1986 και την κ.υ.α. 69269/5387/25.10.1990 (ΦΕΚ 67 Β’), όπως ισχύουν κάθε φορά, εφόσον το έργο για το οποίο θα κηρυχθεί η απαλλοτρίωση περιλαμβάνεται μεταξύ των αναφερομένων στις διατάξεις αυτές… 3. Για την κήρυξη αναγκαστικής απαλλοτρίωσης αγροτικής έκτασης απαιτείται επιπλέον και -2- γνώμη της αρμόδιας Υπηρεσίας Γεωργίας της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης στην περιοχή της οποίας βρίσκεται η έκταση ή το μεγαλύτερο τμήμα αυτής…». Εκ των ως άνω διατάξεων συνάγεται ότι, απαραίτητη προϋπόθεση για την εγκυρότητα της κήρυξης της αναγκαστικής απαλλοτρίωσης ακινήτου αποτελούν: α) η σύνταξη κτηματολογικού διαγράμματος και κτηματολογικού πίνακα τα οποία, αντίστοιχα, να απεικονίζουν τις επίμαχες εκτάσεις και να αναφέρουν τους εικαζόμενους ιδιοκτήτες αυτών, β) η τήρηση των εκάστοτε ισχυουσών διαδικασιών χωροθέτησης του έργου και γ) επί απαλλοτρίωσης αγροτικών εκτάσεων, γνώμη της αρμόδιας Υπηρεσίας Γεωργίας. Εν προκειμένω τονίζεται ότι: α) όπως ρητά διαλαμβάνεται στην προσβαλλόμενη: «Μέχρι σήμερα, έχει εγκριθεί…. η οριστική μελέτη οδοποιίας με την αρ. 78/2-12-2010 Απόφαση του Νομαρχιακού Συμβουλίου Κυκλάδων. Με την ίδια πιο πάνω απόφαση, το Νομαρχιακό Συμβούλιο ενέκρινε τα κτηματολογικά διαγράμματα και τους κτηματολογικούς πίνακες της υπ’ όψη οδού και κήρυξε την αναγκαστική απαλλοτρίωση των απαραίτητων για την υλοποίηση της οδού ακινήτων.». Ήτοι, όπως ρητά κτηματολογικοί συνομολογεί πίνακες και το τα αντίδικο, οι κτηματολογικά διαγράμματα τα οποία ελήφθησαν υπ’ όψιν κατά την έκδοση της απόφασης προγενεστέρως κηρυχθείσας, 78/2012 απόφασης, Άλλως, στα εκδόθηκαν δυνάμει συγκεκριμένα της περιλαμβάνει «αύξησης πλαίσιο της της με αρ. και στους απαλλοτρίωσης!!!!!!! κτηματολογικά συγκεκριμένους κτηματολογικούς πίνακες, δ ε ν δεδομένα στο νέας πλάτους εκατέρωθεν και απαλλοτρίωσης που αποτυπώνονται απαλλοτρίωσης, περαιτέρω του διαγράμματα πέραν είχε -3- οποία εκτάσεις, λόγω απαλλοτρίωσης», της κηρυχθεί 78/2010 απόφαση!!!! η τα με ζώνης την αρ. Συνεπώς, η προσβαλλόμενη τυγχάνει ακυρωτέα ως εκδοθείσα κατά παράβαση της προαναφερθείσας νομοθετικής διάταξης, ήτοι, ως εκδοθείσα επί τη βάσει κτηματολογικού πίνακα και κτηματολογικών διαγραμμάτων που αφορούσαν σε άλλη απαλλοτρίωση και δη μικρότερης έκτασης. β) Περαιτέρω, μολονότι, όπως αναλυτικά διαλαμβάνεται κατωτέρω, τα απαλλοτριούμενα ακίνητά μας είναι κατά μεγάλο μέρος αγροτικά, εντούτοις, όπως προκύπτει και από το κείμενο της προσβαλλόμενης ουδέποτε ζητήθηκε από το αντίδικο η «γνώμη» της κατά τα ανωτέρω αρμόδιας υπηρεσίας, ήτοι της οικείας Διεύθυνσης Γεωργίας. Άρα, η προσβαλλόμενη εκδόθηκε κατά παράβαση ουσιώδους τύπου της διαδικασίας και για το λόγο αυτό τυγχάνει ακυρωτέα. ii) Πλέον των ανωτέρω τονίζεται ότι, με βάση το άρθρο 3 παρ. 5 του ν. 2882/2001 («Κώδικας Αναγκαστικών Απαλλοτριώσεων»): «Για την κήρυξη αναγκαστικής απαλλοτρίωσης απαιτείται επίσης, σε κάθε περίπτωση, ανακοίνωση της υπηρεσίας που προτείνει την απαλλοτρίωση, στην οποία πρέπει να αναφέρεται ο σκοπός της απαλλοτρίωσης και να προσδιορίζεται η απαλλοτριωτέα έκταση ή η ευρύτερη περιοχή στην οποία βρίσκεται αυτή…» Εν προκειμένω, εντούτοις, όπως άλλωστε συνάγεται και από το κείμενο της προσβαλλόμενης, ουδέποτε αναρτήθηκε με οποιονδήποτε τρόπο σχετική ανακοίνωση που θα αφορούσε το σύνολο της απαλλοτριωθείσας έκτασης. Απεναντίας, η μοναδική ανακοίνωση που πραγματοποιήθηκε αφορούσε στην προηγηθείσα και εγκριθείσα δυνάμει της ως άνω με αρ. 78/2010 απόφασης αναγκαστικής απαλλοτρίωσης, στην οποία, όπως προεκτέθηκε δεν περιλαμβάνονταν οι νέες εκτάσεις οι οποίες τυγχάνουν απαλλοτριωτέες δυνάμει της νεότερης προσβαλλόμενης απόφασης. Ήτοι, η προσβαλλόμενη τυγχάνει ακυρωτέα ως εκδοθείσα χωρίς να έχει προηγηθεί η προαπαιτούμενη ανακοίνωση της αρμόδιας υπηρεσίας. -4- Εξ όλων των ανωτέρω συνάγεται ότι η προσβαλλόμενη εκδόθηκε κατά παράβαση των διατάξεων που αφορούν στην κήρυξη και τη συντέλεση των απαλλοτριώσεων και κατ΄ επέκταση αυτής καθ’ εαυτήν της αρχής της νομιμότητας, καθώς δεν τηρήθηκε ο προβλεπόμενος από αυτές ουσιώδης τύπος της διαδικασίας και κατά συνέπεια τυγχάνει ακυρωτέα. Β) Επειδή, στο άρθρο 17 του Συντάγματος ορίζεται ότι: «1. Η ιδιοκτησία τελεί υπό την προστασία του Κράτους, τα δικαιώματα όμως που απορρέουν από αυτή δεν μπορούν να ασκούνται σε βάρος του γενικού συμφέροντος. 2. Κανένας δεν στερείται της ιδιοκτησίας του, παρά μόνο για δημόσια ωφέλεια που έχει αποδειχθεί με προσήκοντα τρόπο, όταν και όπως ο νόμος ορίζει, και πάντοτε αφού προηγηθεί πλήρης αποζημίωση, που να ανταποκρίνεται στην αξία την οποία είχε το απαλλοτριούμενο κατά το χρόνο της συζήτησης στο δικαστήριο για τον προσωρινό προσδιορισμό της αποζημίωσης… ». Με την ως άνω διάταξη, λοιπόν, κατοχυρώνεται ο θεσμός της ιδιοκτησίας και ανάγεται σε συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα τιθέμενο ρητά υπό την προστασία του Κράτους. Το Κράτος, δηλαδή, μέσω των οργάνων του οφείλει να προστατεύει την ιδιοκτησία, λαμβάνοντας μέτρα ικανά να θωρακίσουν το συγκεκριμένο δικαίωμα και προσδιορίζοντας παράλληλα τα όρια άσκησης αυτού με γνώμονα πάντοτε το γενικό συμφέρον. Μοναδική εξαίρεση από την ανωτέρω προβλεπόμενη απόλυτη προστασία του δικαιώματος στην ιδιοκτησία, αποτελεί η αναγκαστική απαλλοτρίωση, ήτοι, η στέρηση ιδιοκτησίας με μονομερή πράξη του κράτους, για λόγους δημόσιας ωφέλειας που συνδέονται με την παροχική δραστηριότητα της Διοίκησης. Ο Συνταγματικός νομοθέτης, εντούτοις, σταθμίζοντας το προστατευόμενο ατομικό δικαίωμα στην ιδιοκτησία και το δημόσιο συμφέρον και προς το σκοπό της άρσης της μεταξύ τους σύγκρουσης, εισήγαγε έναν «θεμελιώδη συμβιβασμό» συνιστώμενο στη ρητή πρόβλεψη συγκεκριμένων προϋποθέσεων για τη συντέλεση αναγκαστικής απαλλοτρίωσης. -5- Ειδικότερα, η αναγκαστική απαλλοτρίωση επιτρέπεται μόνο εφ’ όσον: α) Υφίσταται δ η μ ό σ ι α ω φ έ λ ε ι α κ α ι δ η α π ο δ ε δ ε ι γ μ έ ν η π ρ ο σ η κ ό ν τ ω ς , μη αρκούσης της απλής επίκλησης λόγων δημοσίου συμφέροντος χωρίς αυτοί να εξειδικεύονται και αναλύονται με τρόπο που δεν καταλείπει αμφιβολία ως προς την αναγκαιότητα της συγκεκριμένης ενέργειας. Απαιτείται δηλαδή, η απόφαση κήρυξης της απαλλοτρίωσης να περιέχει πλήρη, σαφή και εμπεριστατωμένη αιτιολογία, υποκείμενη στην ελεγκτική κρίση του ακυρωτικού Δικαστηρίου, το οποίο υποχρεούται να την ακυρώσει σε περίπτωση μη πλήρωσης της συγκεκριμένης προϋποθέσεως. β) Χορηγείται στον ιδιοκτήτη του απαλλοτριούμενου ακινήτου αποζημίωση πλήρης ανταποκρινόμενη στην πραγματική αξία της ιδιοκτησίας του. Εφ’ όσον, λοιπόν πληρούνται οι ανωτέρω δύο προϋποθέσεις η Διοίκηση δύναται να προβεί στην αναγκαστική απαλλοτρίωση ιδιοκτησίας τινός, με βάση τις θεσπισθείσες νομοθετικές διατάξεις που εξειδικεύουν τον τρόπο κήρυξης της απαλλοτρίωσης και διενέργειας αυτής. Ο κορμός, δε, της ισχύουσας περί απαλλοτριώσεων νομοθεσίας έχει ήδη κωδικοποιηθεί με το ν. 2882/2001, ο οποίος φέρει τον τίτλο «Κώδικας Αναγκαστικών Απαλλοτριώσεων», ενώ ειδικότεροι νόμοι, εξειδικεύουν τις εν λόγω διατάξεις και ρυθμίζουν τα επιμέρους διαδικαστικά ζητήματα, ανάλογα με τον φορέα που κηρύσσει την απαλλοτρίωση και το έργο το οποίο πρόκειται να συντελεσθεί. Εν όψει, λοιπόν των προρρηθέντων επισημαίνονται τα κάτωθι ελαττώματα της προσβαλλόμενης απόφασης, η οποία στο πλαίσιο της προστασίας του δικαιώματος στην ιδιοκτησία, για τους λόγους που αναλύονται παρακάτω τυγχάνει ακυρωτέα στο σύνολό της: I. Παράβαση της αρχής της πλήρους και εμπεριστατωμένης αιτιολογίας της πράξης απαλλοτρίωσης Διότι, όπως προεκτέθηκε, το Σύνταγμα ορίζει πως η σκοπούμενη δημόσια ωφέλεια πρέπει να είναι προσηκόντως αποδεδειγμένη. Με βάση, δε, τη γραμματική και τελολογική ερμηνεία της εν λόγω διάταξης, όπως αυτή αποτυπώνεται σε πληθώρα αποφάσεων του Ανωτάτου Ακυρωτικού Δικαστηρίου, τούτο συνεπάγεται πλήρη, -6- σαφή και εμπεριστατωμένη αιτιολογία της κηρύττουσας την απαλλοτρίωση πράξης και δη τουλάχιστον ως προς φερόμενο ως εξυπηρετούμενο σκοπό δημόσιας ωφέλειας, όσο και ως προς την ύπαρξη εναλλακτικών λύσεων έναντι των οποίων, η εκάστοτε επιλεγείσα αποτελεί την μοναδική αναγκαία για την εξυπηρέτηση του επιδιωκόμενου δημοσίου οφέλους. Διότι, άλλωστε, η πράξη της απαλλοτρίωσης, καθώς συνεπάγεται τη λήψη επαχθούς μέτρου σε βάρος του διοικουμένου, και ειδικότερα, την ακούσια στέρηση της ιδιοκτησίας του, επιβάλλεται να είναι απόλυτα αιτιολογημένη στο σύνολό της με βάσει και τις γενικές διατάξεις και αρχές του διοικητικού δικαίου σύμφωνα με τις οποίες η αιτιολογία είναι νόμιμη, όταν είναι α) ειδική, δηλαδή σχετική με την προσβαλλόμενη πράξη (ΣΕ 2424/1982), με την έννοια ότι όλα τα στοιχεία της αναφέρονται στην συγκεκριμένη περίπτωση που ρυθμίζεται με την πράξη, β) πλήρης ή επαρκής και περιέχει σαφώς όλα τα ουσιώδη συγκεκριμένα περιστατικά, κατά τρόπο ο οποίος δεν αφήνει κενά ή αμφιβολίες για την ορθότητα της κρίσης του διοικητικού οργάνου (ΣΕ 2441/1983) και γ) προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλλου (ΣΤΕ 276/1983, 4165/1984). Στοιχεία της αιτιολογίας είναι: το νόμιμο έρεισμα της πράξης, δηλαδή η αναφορά των απρόσωπων κανόνων δικαίου που προβλέπουν την έκδοσή της, η τυχόν ερμηνεία τους, οι νόμιμες προϋποθέσεις που έχουν διαπιστωθεί, η ουσιαστική εκτίμηση των πραγματικών καταστάσεων όταν επιτρέπεται, ο τυχόν απαιτούμενος νομικός χαρακτηρισμός, καθώς και τα κριτήρια ή οι σκέψεις του διοικητικού οργάνου σχετικά με την άσκηση διακριτικής ευχέρειας. Με βάση, λοιπόν, τα προεκτεθέντα και όπως έχει κριθεί από την πάγια νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας, η πράξη που κηρύσσει την αναγκαστική απαλλοτρίωση ακινήτου, προκειμένου να κριθεί ως πλήρως αιτιολογημένη πρέπει να περιέχει αναλυτικά: α) εξειδίκευση της ανάγκης που εξυπηρετείται, ήτοι, του σκοπού – δημοσίου συμφέροντος- της απαλλοτρίωσης σε συνάρτηση με την έκταση της απαλλοτρίωσης και τις συνθήκες που υφίστανται στην περιοχή που βρίσκεται το απαλλοτριούμενο ακίνητο (βλ. ενδεικτ. 2584-2586/2001, ΣτΕ 1656-7/1998, 4672/1983, 2337/1980, 4256/1976, 4254/1976, 4148/1976, 4183/1976, 2681/1976, -7- 504-506/1974, 1517/1973, 1517/1973, 904/1970, 903/1970, 277/1966, 276/1966, 191/1964, 1475/1973, 276/1966). Εν προκειμένω επισημαίνεται ότι, όλως γενικώς και αορίστως διαλαμβάνεται στο κείμενο της προσβαλλόμενης απόφασης ότι: «Η κήρυξη της απαλλοτρίωσης κρίνεται απολύτως ειδικότερα για αναγκαία την για υλοποίηση λόγους της δημοσίας οδού ωφελείας και “Αεροδρόμιο-Φηρά- Βουρβούλο-Οία Ν. Θήρας ». Εντούτοις, δεν εξειδικεύεται περαιτέρω -ως θα ωφείλετο- , ούτε τεκμηριώνεται ο λόγος για τον οποίο η διάνοιξη της συγκεκριμένης οδικής αρτηρίας ανάγεται σε σκοπό δημοσίου συμφέροντος και δη υπέρτερου του θεσμού της ιδιοκτησίας και της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος κατ΄άρθρο 24 του Συντάγματος. Η, δε, κρίση του εκδόσαντος την προσβαλλόμενη οργάνου ότι: από την υλοποίησή της: α) Το βόρειο και κεντρικό τμήμα της Σαντορίνης θα αποκτήσει άνετο, γρήγορο και ασφαλές οδικό δίκτυο. β) Θα περιοριστεί στο ελάχιστο η κίνηση μέσα στους οικισμούς Βουρβούλου, Ημεροβιγλίου. Φηρών, Καρτεράδου, Μεσαριάς και Βόθωνα και αυτό θα έχει ευεργετικές συνέπειες στους κατοίκους της, αφού θα αναβαθμισθεί το περιβάλλον, οι συνθήκες διαβίωσης και η ασφάλειά τους. γ) Θα βοηθήσει στην σωστότερη ανάπτυξη όλης της περιοχής», α φ ’ ε ν ό ς μ ε ν δεν στοιχειοθετεί «προφανές δημόσιο συμφέρον» (όπως επί λέξει αναγράφεται στο αιτιολογικό της προσβαλλόμενης), αφ’ ετέρου δε βρίθει ασαφειών και ανακριβειών. Τούτο, δε, ισχύει καθώς ουδόλως συνάγεται, πολλώ δε μάλλον ουδόλως συνάγεται με τρόπο που να δημιουργεί την απαιτούμενη κατά τα προρρηθέντα πλήρη βεβαιότητα, από το σκεπτικό της απόφασης και από τα επικαλούμενα σε αυτήν έγγραφα: i) ότι το νέο οδικό δίκτυο θα είναι άνετο, γρήγορο και ασφαλές και δη συγκριτικά με τον ήδη υφιστάμενο δρόμο ο οποίος εξυπηρετεί τις ανάγκες του νησιού κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών, ii) ότι θα περιοριστεί στο ελάχιστο η κίνηση μέσα στους ως άνω οικισμούς και αυτό θα έχει ευεργετικές συνέπειες στους κατοίκους καθώς θα αναβαθμίσει το περιβάλλον (!!!!) τις συνθήκες διαβίωσης (!!!) και την ασφάλεια των κατοίκων (!!!!), ιδίως εάν ληφθεί υπ’ όψιν ότι όπως αναλυτικά θα εκτεθεί κατωτέρω, το περιβάλλον -8- και κατά συνέπεια οι συνθήκες ζωής των κατοίκων του νησιού να υποστούν ανυπολόγιστη ανεπανόρθωτη βλάβη και iii) ότι θα βοηθήσει στην σωστότερη ανάπτυξη της περιοχής, καθώς δεν εξειδικεύεται ο τρόπος με τον οποίο η διάνοιξη ενός νέου οδικού δικτύου θα υποβοηθήσει την ανάπτυξη στο νησί, ενώ, απεναντίας, όπως προκύπτει και από τα εκτεθέντα στην παρούσα, μάλλον αρνητικές θα είναι οι επιπτώσεις στην ευρύτερη περιοχή. Περαιτέρω, δεν αιτιολογείται στην ως άνω προσβαλλόμενη ο λόγος για τον οποίο αποφασίστηκε η «αύξηση του πλάτους απαλλοτρίωσης… σε δύο μέτρα εκατέρωθεν της ζώνης… », ήτοι, η επέκταση της απαλλοτρίωσης που είχε ήδη αποφασισθεί με προγενέστερη πράξη (78/2010) του αυτού Περιφερειακού Συμβουλίου. Ε ι δ ι κ ό τ ε ρ α , δεν εξειδικεύεται ο λόγος για τον οποίο η ύπαρξη «λωρίδας φύτευσης, κατά μήκος της διαδρομής της οδού» (ήτοι, καθαρά αισθητικής παρέμβασης !!!) και ενδεχομένως «διέλευσης μη αγωγών η μελλοντική (άρα πιθανή και αναγκαία κοινής !!!) δυνατότητα ωφέλειας», θεωρούνται ως σκοποί δημοσίου συμφέροντος και δη υπέρτεροι του δικαιώματος συνταγματικά στην ιδιοκτησία κατοχυρωμένης και της προστασίας του περιβάλλοντος. Άλλωστε και τα επικαλούμενα προς επίρρωση της «αναγκαιότητας» της απαλλοτρίωσης επιχειρήματα που συνίστανται στο ότι η υφιστάμενη επαρχιακή οδός «δεν επαρκεί για να διοχετεύει με ασφάλεια και άνεση τον τεράστιο κυκλοφοριακό φόρτο », «περνά σχετικά κοντά… σε περιοχή.. με δύσκολο ανάγλυφο και ως εκ τούτου τα γεωμετρικά της στοιχεία δεν είναι καλά, είναι επικίνδυνα και είναι πρακτικά αδύνατο να βελτιωθούν σοβαρά», είναι άκρως αόριστα και αναπόδεικτα και συνιστούν υποκειμενικές αξιολογικές κρίσεις των μελών του Περιφερειακού Συμβουλίου, οι οποίες, εντούτοις, ουδόλως μπορεί να αποτελέσουν το απαιτούμενο αιτιολογικό έρεισμα για την πραγματοποίηση της συντελούμενης απαλλοτρίωσης. -9- β) αποδεδειγμένη συνεκτίμηση από το εκδόσαν την πράξη απαλλοτρίωσης όργανο ότι, κατά την διαμόρφωση της πεποίθησής του έλαβε υπ’ όψιν τον χαρακτηρισμό της περιοχής ως ιδιαιτέρου κάλους (βλ. ενδεικτ. ΣτΕ 492/1981). Ως γνωστόν, δε, το ηφαιστιογενές του έδαφος της νήσου καθιστά τα τοπία της περιοχές ξεχωριστά ενώ οι περιοχές της Οίας των Φηρών, του Ημεροβιγλίου και της Καλντέρας έχουν χαρακτηριστεί ως «ιδιαιτέρου φυσικού κάλους», κάτι το οποίο δεν προκύπτει –από το κείμενο της προσβαλλόμενης- ότι συνεκτιμήθηκε εν προκειμένω κατά τη λήψη της απόφασης για κήρυξη απαλλοτρίωσης. γ) στις περιπτώσεις ύπαρξης κτίσματος εντός της απαλλοτριούμενης έκτασης πρέπει να βεβαιώνεται ότι η Διοίκηση έλαβε υπ’ όψιν την ύπαρξη αυτού, κατά την μελέτη της υπό απαλλοτρίωση έκτασης και της χάραξης των ορίων και των γραμμών της συντελούμενης απαλλοτρίωσης (βλ. ενδεικτ. ΣτΕ 1413/1963), Εν προκειμένω, εντούτοις, στην πράξη απαλλοτρίωσης ουδόλως διαλαμβάνεται η ύπαρξη των αναλυτικά αναφερόμενων κατωτέρω κτισμάτων μας τα οποία ευρίσκονται εντός απαλλοτριούμενων εκτάσεων ιδιοκτησίας μας. II. Παράβαση της αρχής της αναλογικότητας Με βάση, δε, την αρχή της αναλογικότητας, η οποία έχει αναχθεί, πλέον, σε κανόνα συνταγματικής περιωπής, οι περιορισμοί των ατομικών δικαιωμάτων και εν προκειμένω του δικαιώματος στην ιδιοκτησία, πρέπει: 1) να είναι αναγκαίοι, δηλ., «οι ήττον επαχθείς» (αρχή της αναγκαιότητας ), 2) να είναι κατάλληλοι για την επιτέλεση του σκοπού για τον οποίο επιβάλλονται ( αρχή της καταλληλότητας ) και 3) να τελούν σε εύλογη σχέση με τον επιδιωκόμενο σκοπό (αρχή της αναλογικότητας stricto sensu). Απαιτείται, δηλαδή, προκειμένου να συντελεστεί η σκοπούμενη απαλλοτρίωση, να προηγηθεί αποδεδειγμένη εξέταση της δυνατότητας εκπλήρωσης του επιδιωκόμενου σκοπό με λιγότερο επαχθή μέτρα για τους ιδιοκτήτες, άλλως, η ύπαρξη εναλλακτικών λύσεων τόσο ως -10- προς την έκταση της απαλλοτρίωσης όσο και ως προς την χωροταξική τοποθέτηση αυτής. Δεδομένου ότι –κατά τα προρρηθέντα- η συντέλεση αναγκαστικής απαλλοτρίωσης συνιστά ιδιαιτέρως δυσμενές μέτρο και περιορίζει το συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα στην ιδιοκτησία, η εξέταση του συγκεκριμένου ζητήματος υπό το πρίσμα της αρχής της αναλογικότητας αποτελεί βασικό στοιχείο της αιτιολογίας της οικείας απόφασης (βλ. ενδεικτ. ΣτΕ 1317/1964, 2453/1968). Εν προκειμένω, τονίζεται, κατ΄αρχάς, ότι –όπως προεκτέθηκε- στο κείμενο της προσβαλλόμενης, όλως αυθαιρέτως, διαλαμβάνεται ως απολύτως απαραίτητη η αναγκαστική απαλλοτρίωση τεσσάρων επιπλέον μέτρων κατά πλάτος της αρχικά σχεδιασθείσας οδικής αρτηρίας για τη μελλοντική δημιουργία «λωρίδας φύτευσης, κατά μήκος της διαδρομής της οδού» και την επίσης μελλοντική «διέλευση αγωγών κοινής ωφέλειας». Εντούτοις, ο υ δ ε μ ί α α ν α φ ο ρ ά γ ί ν ε τ α ι σ τ ο κ ε ί μ ε ν ο τ η ς προσβαλλόμενης για την εξέταση και εν συνεχεία την ενδεχόμενη επαχθών της απόρριψη λύσεων επίταξης όπως των εναλλακτικών λόγου χάρη συγκεκριμένων και την λιγότερο δυνατότητα εκτάσεων κατ΄ τ η ς υ π ό άρθρο 18 παρ. 5 του Συντάγματος. Περαιτέρω, σ υ ν τ έ λ ε σ η η α ν α γ κ α ι ό τ η τ α α π α λ λ ο τ ρ ί ω σ η ς τ ί θ ε τ α ι ε ν α μ φ ι β ό λ ω εάν ληφθεί υπ’ όψιν το γεγονός ότι, το επίμαχο νέο οδικό δίκτυο, η διάνοιξη του οποίου παρίσταται ως απολύτως απαραίτητη στο κείμενο της προσβαλλόμενης, εντούτοις, δεν περιλαμβάνεται στο προσφάτως εκδοθέν Προεδρικό Διάταγμα (ΦΕΚ Τ.Α.Α.Π. 144/30-4-2012) το οποίο, μάλιστα εκδόθηκε κατόπιν της κατωτέρω αναλυτικά αναφερόμενης Γνωμοδότησης του Συμβουλίου της Επικρατείας (τμ. Ε’) (περί προστασίας και περιορισμού δόμησης των νήσων Θήρας και Θηρασίας), ενώ α ν τ ί θ ε τ α δ ι α λ α μ β ά ν ο ν τ α ι σ ε αυτό (και κατά συνέπεια έτυχαν ιδιαίτερης εξέτασης από το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο) οδικά δίκτυα πολύ μικρότερης σημασίας (!!!). -11- τοπικά Η, δε, βλάβη που υφίσταται η περιουσία μας είναι προφανώς δυσανάλογη σε σύγκριση με τις φερόμενες ως θετικές επιπτώσεις από την εκτέλεση του συγκεκριμένου έργου, το οποίο παρίσταται ως αμφισβητούμενης συντελείται, παράβαση εν αυτής με βάση τα εκτεθέντα αμφίβολης δημόσιας παρούσα, αναγκαιότητας ωφέλειας, προκειμένω, καθ’ στην με πλήρης εαυτήν της και αποτέλεσμα και να καταφανή εξεταζόμενης συνταγματικής αρχής της αναλογικότητας. Ειδικότερα η κατά παράβαση της αρχής της αναλογικότητας βλάβη την οποία θα υποστούμε εκ της απαλλοτρίωσης της περιουσίας μας συνίσταται στα εξής: - Ως προς τον πρώτο των αιτούντων, (Κ.Π. XXX), τονίζεται ότι η απαλλοτρίωση περιλαμβάνει μεγάλο μέρος του εν λόγω οικοπέδου εντός του οποίου ευρίσκεται νομίμως ανεγερθείσα και πλήρως αποπερατωμένη κατοικία (δυνάμει της υπ’ αρ. XX/XX Οικοδομικής Άδειας του Πολεοδομικού Γραφείου Θήρας). Σημειωτέον ότι, το απαλλοτριούμενο τμήμα του οικοπέδου τυγχάνει δεντροφυτευμένο με ελαιόδεντρα, τα οποία στην συντριπτική τους πλειοψηφία θα καταστραφούν. Τα ανωτέρω έχουν ως βέβαιο αποτέλεσμα τη σημαντική μείωση της οικονομικής αξίας της περιουσίας μου και τον περιορισμό της δυνατότητας διαθέσεώς της και δη για την υλοποίηση ενός έργου αμφίβολης αναγκαιότητας και βέβαιης επικινδυνότητας για το περιβάλλον. Καθόσον, δε, μεγάλο τμήμα του οικοπέδου μας και το κύριο κτίσμα της κατοικίας μας δεν απεικονίζονται στις σχετικές τοπογραφικές αποτυπώσεις της οικείας μελέτης, καθίσταται προφανές ότι, ουδόλως λήφθηκαν υπ’ όψιν οι επιταγές της εξεταζόμενης εν προκειμένω – στα πλαίσια του συνταγματικά κατοχυρωμένου δικαιώματος στην ιδιοκτησία- αρχής της αναλογικότητας κατά την έκδοση της προσβαλλόμενης. - Όσον αφορά τον δεύτερο των αιτούντων (Κ.Π. XXX) επισημαίνεται ότι η απαλλοτρίωση συμπεριλαμβάνει τμήμα των αμπελώνων μου, και νομίμως ανεγερθέν και πλήρως αποπερατωμένο κτίσμα (δυνάμει της υπ’ αρ. XX/XX Οικοδομικής Άδειας του Πολεοδομικού Γραφείου Θήρας), εμβαδού 53,50 τ.μ, με αποτέλεσμα την πλήρη αποστέρησή μου από το συγκεκριμένο περιουσιακό μου στοιχείο -12- - Ο τρίτος των αιτούντων (Κ.Π. XXX) τυγχάνω κύριος ακινήτου – αμπελώνα, εκ του οποίου απαλλοτριώνεται η μεγαλύτερη έκταση, εμβαδού 1.047,4 τ.μ., με αποτέλεσμα να καθίσταται εκ των πραγμάτων αδύνατη η εξακολούθηση της συστηματικής καλλιέργειας της εν λόγω αγροτικής ιδιοκτησίας μου - Οι τέταρτη και πέμπτος των αιτούντων, τυγχάνουμε συγκύριοι ενός ακινήτου, τμήμα του οποίου απαλλοτριώνεται, με αποτέλεσμα η νέα οδός να διέρχεται πλησίον της ευρισκόμενης εντός του ακινήτου κατοικίας μας, και δη σε απόσταση 8 μέτρων από τις πόρτες και τα παράθυρα του εν λόγω κτιρίου, με αποτέλεσμα να καθίσταται πλέον αδύνατη η διαβίωση εντός αυτού. Σημειώνεται, παρεμπιπτόντως ότι, με βάση τον Γ.Ο.Κ. η ελάχιστη προβλεπόμενη απόσταση μεταξύ δρόμου-οικίας στις εκτός σχεδίου περιοχές ορίζεται σε 15,00 μέτρα. - Ως προς τον έκτο των αιτούντων (Κ.Π XXX, XXX, XXX και XXX) σημειώνεται ότι, τα απαλλοτριούμενα ακίνητά μου είναι αμπελώνες, με αποτέλεσμα να καταστραφεί μεγάλο μέρος αυτών και με παρεπόμενη συνέπεια την πρόκληση ανεπανόρθωτης βλάβης τόσο σε εμένα όσο περιβάλλον, δεδομένης της ιδιαίτερης προστασίας που χρήζει η συγκεκριμένη καλλιέργεια, με βάση τα αναλυτικά εκτεθέντα κατωτέρω. - Ως προς τον έβδομο των αιτούντων (Κ.Π. XXX), στο απαλλοτριούμενο ακίνητό μου για τη διαμόρφωση (ίσιωμα) του οποίου και για την περίφραξή του (με θεμέλια και τσιμεντόλιθους) έχω ήδη δαπανήσει υπέρογκα ποσά, ευρίσκονται 80 ελαιόδεντρα, 25 εσπεριδοειδή, 15 συκιές, 25 οπωροφόρα και 2 στρέμματα κηπευτικά, τα οποία, στην πλειοψηφία τους θα καταστραφούν, προκαλώντας ανεπανόρθωτη βλάβη τόσο σε εμένα, όσο και κατ΄ επέκταση στην εν γένει βιοποικιλότητα του νησιού και δη για την εκτέλεση έργου αβέβαιης χρησιμότητας και μεγάλης επικινδυνότητας για το περιβάλλον - Όσον αφορά τον όγδοο των αιτούντων (Κ.Π. XXX) επισημαίνεται ότι η απαλλοτρίωση συμπεριλαμβάνει τμήμα πλήρως αποπερατωμένου κτίσματος (δυνάμει της υπ’ αρ. XX/XX Οικοδομικής Άδειας του Πολεοδομικού Γραφείου Θήρας), το οποίο χρησιμοποιείται ως ξενοδοχειακή μονάδα, καθώς και λειτουργικό τμήμα του περιβάλλοντος χώρου, με αποτέλεσμα να εμποδίζεται η πρόσβαση στο κλιμακοστάσιο που οδηγεί στα επιμέρους δωμάτια. Τούτο, δε, έχει ως προφανή -13- συνέπεια να τίθεται συγκεκριμένη κατ’ μονάδα ουσίαν εκτός λειτουργίας η και κατ’ επέκταση όλως αδικαιολογήτως να αποστερούμαι εγώ και η οικογένειά μου της κύριας πηγής εσόδων και βιοπορισμού μας. Ως προς τους ένατο, δέκατο, ενδέκατο και δωδέκατο των αιτούντων τονίζεται - ότι, εντός των απαλλοτριούμενων ακινήτων μας, ευρίσκονται άμπελοι οι οποίες θα καταστραφούν πλήρως , με παρεπόμενη συνέπεια την πρόκληση ανεπανόρθωτης βλάβης σε εμάς αλλά και στο περιβάλλον, δεδομένης της ιδιαίτερης προστασίας που χρήζει η συγκεκριμένη καλλιέργεια, με βάση τα αναλυτικά εκτεθέντα κατωτέρω. Κατά συνέπεια, η προσβαλλόμενη τυγχάνει ακυρωτέα ως αντίθετη προς την συνταγματικά κατοχυρωμένη αρχή της αναλογικότητας (ερμηνευόμενης και υπό το πρίσμα του εξεταζόμενου εν προκειμένω συνταγματικά κατοχυρωμένου δικαιώματος στην α π ο τ έ λ ε σ μ α μ ε τ ο ιδιοκτησία), τ η ν κ α θ ό σ ο ν δ υ σ α ν ά λ ο γ η α φ μ ι σ β η τ ο ύ μ ε ν ο , π ρ ο ρ ρ η θ έ ν τ α , ε ν δ ε χ ο μ έ ν ω ς δ η μ ό σ ι ο – κ α τ ά τ α μ η α π α ρ α ί τ η τ η κ α ι τ η ς ι δ ι ο κ τ η σ ί α ς μ α ς . έ χ ε ι σ ε σ χ έ σ η κ α τ ά ό φ ε λ ο ς ω ς τ α κ α ι π ρ ο ρ ρ η θ έ ν τ α - α ν α γ κ α ί α β λ ά β η Γ) Επειδή, στο άρθρο 24 παρ. 1 του Συντάγματος ορίζεται ότι: «1. Η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του Κράτους και δικαίωμα του καθενός. Για τη διαφύλαξή του το Κράτος έχει υποχρέωση να παίρνει ιδιαίτερα προληπτικά ή κατασταλτικά μέτρα στο πλαίσιο της αρχής της αειφορίας… ». Με την ανωτέρω, διάταξη, λοιπόν, εισάγεται στην ελληνική έννομη τάξη το κοινωνικό δικαίωμα στο περιβάλλον και ορίζεται ως πρωταρχική υποχρέωση του Κράτους η λήψη προληπτικών και κατασταλτικών μέτρων για τη διαφύλαξη και την προστασία του, με γνώμονα την αρχή της αειφορίας, άλλως της βιώσιμης ανάπτυξης. -14- Περαιτέρω, η προστασία του περιβάλλοντος, ανάγεται σε βασικό στόχο και της κοινοτικής νομοθεσίας . Ειδικότερα, στο άρθρο 2 της Συνθήκης Ε.Κ. ορίζεται ότι: «Η Κοινότητα έχει ως αποστολή, με τη δημιουργία κοινής αγοράς, οικονομικής και νομισματικής ένωσης και με την εφαρμογή των κοινών πολιτικών ή δράσεων που αναφέρονται στα άρθρα 3 και 4, να προάγει στο σύνολο της Κοινότητας την αρμονική, ισόρροπη και αειφόρο ανάπτυξη των οικονομικών δραστηριοτήτων, υψηλό επίπεδο απασχόλησης και κοινωνικής προστασίας, ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών, αειφόρο, μη πληθωριστική ανάπτυξη, υψηλό βαθμό ανταγωνιστικότητας και σύγκλισης των οικονομικών επιδόσεων, υψηλό επίπεδο προστασίας και βελτίωσης της ποιότητας του περιβάλλοντος, την άνοδο του βιοτικού επιπέδου και της ποιότητας ζωής, την οικονομική και κοινωνική συνοχή και την αλληλεγγύη μεταξύ κρατών μελών», ενώ στο άρθρο 6 (πρώην 3Γ) ορίζεται ότι: «Οι απαιτήσεις της περιβαλλοντικής προστασίας πρέπει να ενταχθούν στον καθορισμό και την εφαρμογή των κοινοτικών πολιτικών και δράσεων που αναφέρονται στο άρθρο 3, ιδίως προκειμένου να προωθηθεί η αειφόρος ανάπτυξη.» Παράλληλα, στο άρθρο 174 (πρώην 130Ρ) διαλαμβάνονται τα εξής: «1. Η πολιτική της κοινότητας στον τομέα του περιβάλλοντος συμβάλλει στην επιδίωξη των εξής στόχων: - τη διατήρηση, προστασία και βελτίωση της ποιότητας του περιβάλλοντος, την προστασία της υγείας του ανθρώπου, - τη συνετή και ορθολογική χρησιμοποίηση των φυσικών πόρων, - την αντιμετώπιση προώθηση, των σε διεθνές περιφερειακών ή επίπεδο, μέτρων παγκοσμίων για την περιβαλλοντικών προβλημάτων. 2. Η πολιτική της Κοινότητας στον τομέα του περιβάλλοντος αποβλέπει σε υψηλό επίπεδο προστασίας και λαμβάνει υπόψη την ποικιλομορφία των καταστάσεων Κοινότητας. Στηρίζεται προληπτικής δράσης, στις της στις αρχές της επανόρθωσης διάφορες περιοχές προφύλαξης των της και της καταστροφών του περιβάλλοντος, κατά προτεραιότητα στην πηγή, καθώς και στην αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει». -15- 3. Κατά την εκπόνηση της πολιτικής της στον τομέα του περιβάλλοντος, η Κοινότητα λαμβάνει υπόψη τα διαθέσιμα επιστημονικά και τεχνικά δεδομένα. ». Στον, δε, Ευρωπαϊκό Χάρτη των θεμελιωδών δικαιωμάτων, που υπεγράφη το 2001 και ειδικότερα στο άρθρο 37 αυτού με τίτλο «Προστασία του Περιβάλλοντος » ορίζεται ότι: «Ένα υψηλό επίπεδο προστασίας του περιβάλλοντος και η βελτίωση της ποιότητας που πρέπει να ενσωματωθούν στις πολιτικές της Ένωσης και να εξασφαλισθούν σύμφωνα με την αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης.». Παράλληλα, στην «Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Τοπίο» (άλλως, «Σύμβαση της Φλωρεντίας»), η οποία ενσωματώθηκε στην Ελληνική έννομη με το νόμο 3827/2010 ορίζονται τα εξής: «…το τοπίο συµβάλλει στη διαμόρφωση των τοπικών παραδόσεων και ότι αποτελεί ένα βασικό συστατικό της Ευρωπαϊκής φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, συνεισφέροντας στην ανθρώπινη ευηµερία και στον καθορισµό της Ευρωπαϊκής ταυτότητας… είναι ένα σηµαντικό οπουδήποτε: σε µέρος της ποιότητας ζωής των ανθρώπων αστικές περιοχές και στην ύπαιθρο, σε υποβαθµισµένες περιοχές, όπως και σε περιοχές υψηλής ποιότητας, σε περιοχές αναγνωρισµένες ως εξαιρετικού φυσικού κάλλους, όπως και σε περιοχές χωρίς ιδιαιτερότητες… εξελίξεις στη γεωργία, στη δασοπονία, στις τεχνικές βιοµηχανικής και εξορυκτικής παραγωγής, καθώς και στον χωροταξικό σχεδιασµό, στην πολεοδοµία, στις συγκοινωνίες, στην υποδοµή, στον τουρισµό και στην αναψυχή και ότι, σε ένα γενικότερο επίπεδο, µεταβολές στην παγκόσµια οικονοµία, σε πολλές περιπτώσεις επιταχύνουν την αλλοίωση των τοπίων… το τοπίο είναι καθοριστικό στοιχείο για την ατοµική και κοινωνική ευηµερία και ότι η προστασία, η διαχείριση και ο σχεδιασµός του συνεπάγονται δικαιώµατα και ευθύνες για τον καθένα… Κάθε Συµβαλλόµενο Μέρος αναλαµβάνει: -16- α. Τη νοµική αναγνώριση του τοπίου ως αναπόσπαστου συστατικού του ανθρώπινου περιβάλλοντος, ως έκφραση της ποικιλίας της κοινής πολιτιστικής και φυσικής κληρονοµιάς των πολιτών, και ως θεµέλιο της ταυτότητάς τους. β. Τον καθορισµό και την εφαρµογή πολιτικής για το τοπίο που να αποσκοπεί στην προστασία, διαχείριση και σχεδιασµό του µέσα από την υιοθέτηση των συγκεκριµένων µέτρων που προνοεί το άρθρο 6. γ. Τη θεσµοθέτηση διαδικασίας για τη συµµετοχή των πολιτών, των τοπικών και περιφερειακών αρχών, και άλλων ενδιαφερόµενων µερών στον καθορισµό και την εφαρµογή της πολιτικής για το τοπίο, η οποία αναφέρεται στην παράγραφο β. δ. Την ένταξη της έννοιας του τοπίου στην πολεοδοµική και χωροταξική πολιτική, στις πολιτιστικές, περιβαλλοντικές, αγροτικές, κοινωνικές και οικονοµικές πολιτικές, καθώς και σε άλλους τοµείς µε δυνατές άµεσες ή έµµεσες επιπτώσεις στο τοπίο... ». Αλλά και στο πλαίσιο του διεθνούς δικαίου και δη σε πληθώρα διεθνών Κειμένων και Συνθηκών και ενδεικτικά στην Διακήρυξη των ΗΕ στη Στοκχόλμη (1972), στον Παγκόσμιο Χάρτη για τη Φύση των Ηνωμένων Εθνών (Στοκχόλμη, 1982), στη Συνθήκη του Ρίο (1992), στη Διακήρυξη της Βιέννης των Ηνωμένων Εθνών (1993), στη Διεθνή Διακήρυξη Barbandos (1994) και στη Συνθήκη του Ααρχους (1998), το περιβάλλον ανάγεται σε υψίστης σημασίας προστατευόμενο αγαθό. Εκ των προρρηθέντων, λοιπόν, συνάγεται ότι, τόσο στο πλαίσιο του εθνικού, όσο και στο πλαίσιο του κοινοτικού και διεθνούς δικαίου, θεσπίζονται προστατευτικές για το περιβάλλον διατάξεις και τίθενται όρια και περιορισμοί ως προς τις ανθρωπογενείς παρεμβάσεις σε αυτό. Κατ’ εφαρμογή, δε, των ανωτέρω διατάξεων, ήτοι, σε συμμόρφωση με τις επιταγές του Συνταγματικού νομοθέτη και ενσωματώνοντας στην ελληνική έννομη τάξη την κοινοτική και διεθνή νομοθεσία, εκδόθηκε ο νόμος 1650/1986 με τίτλο -17- «Προστασία του Περιβάλλοντος » όπως αυτός τροποποιήθηκε από το νόμο 3010/2002 (σε εναρμόνιση με τις οδηγίες 96/61 και 97/11 ΕΚ) και εν συνεχεία από το νόμο 43851/2010 (και πρόσφατα από το νόμο 4042/2012) και εξειδικεύτηκε ως προς το περιεχόμενό του και τον τρόπο εφαρμογής του από την ΚΥΑ 69269/1986 («Κατάταξη έργων και δραστηριοτήτων σε κατηγορίες, περιεχόμενο Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ), καθορισμός περιεχομένου ειδικών περιβαλλοντικών μελετών (ΕΠΜ) και λοιπές συναφείς διατάξεις σύμφωνα με το Ν. 1650/1986» ), όπως τροποποιήθηκε και συμπληρώθηκε από τις ΚΥΑ 75308/5512/3-11-1990, Η.Π.37111/2021/26-92003, 15393/232/2002 και Η.Π. 1104/703/Φ104/2003. Με βάση, λοιπόν τις ανωτέρω διατάξεις και ειδικότερα σύμφωνα με τα διαλαμβανόμενα στα άρθρα 3-5 του ν. 1650/1986, ε ι σ ή χ θ η ελληνική έννομη περιβαλλοντικών τάξη όρων η σε υποχρέωση περίπτωση στην έγκρισης εκτέλεσης έργου με άμεσες ή έμμεσες συνέπειες στο περιβάλλον. Ειδικότερα, στο άρθρο 4 του ως άνω νόμου διαλαμβάνονται τα ακόλουθα: «1.α. Για την πραγματοποίηση νέων έργων ή δραστηριοτήτων ή τη μετεγκατάσταση υφισταμένων… απαιτείται η έγκριση όρων για την προστασία του περιβάλλοντος. Έγκριση όρων για την προστασία του περιβάλλοντος απαιτείται επίσης για την επέκταση, την τροποποίηση ή και τον εκσυγχρονισμό υφιστάμενων έργων ή δραστηριοτήτων, που έχουν καταταγεί στις παραπάνω κατηγορίες… γ. Η απόφαση έγκρισης περιβαλλοντικών όρων αποτελεί προϋπόθεση για την έκδοση των διοικητικών πράξεων που απαιτούνται κατά περίπτωση σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις για την πραγματοποίηση του έργου ή της δραστηριότητας. δ) Για την έκδοση της απόφασης έγκρισης περιβαλλοντικών όρων πρέπει να τηρείται… δβ) η διαδικασία υποβολής και η αξιολόγηση Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων ή Περιβαλλοντικής Έκθεσης, κατά περίπτωση…» -18- Με βάση, δηλαδή, την προπαρατεθείσα νομοθεσία, λαμβανομένων υπ’ όψιν και των παραπάνω ρηθέντων, προς το σκοπό της διασφάλισης της προστασίας του περιβάλλοντος, για κάθε έργο που σχεδιάζεται να πραγματοποιηθεί, είτε πρόκειται για νέο έργο, είτε για τροποποίηση υφιστάμενου, απαιτείται προηγουμένως (ως ουσιώδης τύπος της διαδικασίας), η έγκριση των σχετικών περιβαλλοντικών όρων, της οποία προϋποτίθεται η προβλεπόμενη, ως άνω προδικασία και δη η εκπόνηση της συναφούς Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. Κατά συνέπεια, η ν ο μ ι μ ό τ η τ α ε κ δ ι δ ό μ ε ν η ς π ρ ά ξ η ς ε ξ α ρ τ ά τ α ι τ η ν α π ό τ η ς ε κ ά σ τ ο τ ε α π α λ λ ο τ ρ ί ω σ η ς , εγκυρότητα της Απόφασης Έγκρισης Περιβαλλοντικών όρων, αντικείμενο έρευνας και προαπαιτούμενο της οποίας συνιστά η ο ι κ ε ί α Μ ε λ έ τ η Π ε ρ ι β α λ λ ο ν τ ι κ ώ ν Ε π ι π τ ώ σ ε ω ν . Σύμφωνα, δε, με την γραμματική και τελεολογική ερμηνεία των ανωτέρω διατάξεων σε συνδυασμό με την πάγια επί του θέματος νομολογία, έχουν καθιερωθεί συγκεκριμένες αρχές οι οποίες καθορίζουν το περιεχόμενο της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, μεταξύ των οποίων και οι ακόλουθες, οι οποίες, εν προκειμένω, παραβιάζονται: α) Η αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης και της αειφορίας Η έννοια της βιώσιμης άλλως, αειφόρου ανάπτυξης, η οποία ρητά διαλαμβάνεται στο σύνολο των προεκτεθεισών νομοθετικών διατάξεων, εισήχθη πανηγυρικά στη νομολογία με την υπ’ αρ. 304/1993 απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας στην οποία διαλαμβάνονται τα εξής: «…η αναπτυξιακή οικονομική πολιτική ασκείται εν συνδυασμώ προς τη δημόσια πολιτική προστασίας του περιβάλλοντος και με προέχουσα μέριμνα για την πρόληψη της βλάβης του περιβάλλοντος, ούτως ώστε η ανάπτυξη να είναι βιώσιμη.». Προαπαιτούμενο, λοιπόν, των πάσης φύσεως ενεργειών αναπτυξιακής φύσεως, είναι η ενδελεχής εξέταση και έρευνα, μέσω της εκπόνησης της οικείας Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, των συνεπειών που θα υποστεί το -19- περιβάλλον εξ αιτίας του πραγματοποιούμενου έργου προς το σ κ ο π ό διασφάλισης της πόρων συγκεκριμένης της διαφύλαξής και για τους τις βιώσιμης όχι μόνο μέλλουσες ανάπτυξης των περιοχής, για τις γενεές της φυσικών ήτοι, παρούσες της αλλά (βλ. ενδεικτ. ΣτΕ 53/1993, 2844/1993, 2760/1994,2805/1997, 2731/1997, 1588/1999, 2424/2000, 3478/2000, 613/2002). Ιδιαίτερη, δε, μέριμνα επιβάλλεται να λαμβάνεται κατά την εκπόνηση έργων στα χαρακτηριζόμενα ως ευπαθή οικοσυστήματα, μεταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνονται -κατ’ εξοχήν- και τα μικρά νησιά . Στις περιπτώσεις αυτές πρέπει να λαμβάνεται υπ’ όψιν η φ έ ρ ο υ σ α ι κ α ν ό τ η τ α τους και να επιδιώκεται η διατήρηση της ποικιλομορφίας τους. Στις περιπτώσεις, λοιπόν, της εκπόνησης ΜΠΕ για την διάνοιξη οδικής αρτηρίας ή την τροποποίηση της ήδη υπάρχουσας, πρέπει να λαμβάνεται υπ’ όψιν ότι «τ α μικρά ιδιαίτερο νησιά πρέπει καθεστώς ηπίας αναπτύξεως, η οποία και να τελούν διαχειρίσεως μόνον υπό και τυγχάνει βιώσιμος» (βλ. ΣτΕ 2425/2000 και 2502/1999). Άλλωστε, με βάση την προπαρατεθείσα «Σύμβαση του Τοπίου», ιδιαίτερης προστασίας, στο πλαίσιο της εξεταζόμενης αρχής της βιωσιμότητας/αειφορίας, χρήζει τ ο « τ ο π ί ο » ως προστατευόμενο αγαθό και δη στις περιπτώσεις εκείνες κατά τις οποίες δύναται να χαρακτηρισθεί ως ι δ ι α ι τ έ ρ ο υ φ υ σ ι κ ο ύ κ ά λ ο υ ς . Όσον αφορά, δε, ειδικότερα το νησί της Σαντορίνης, σημειώνεται πρωτίστως, ότι, όπως προεκτέθηκε, ίδιον αυτού συνιστά το ηφαιστιογενές του έδαφος, το οποίο χαρακτηρίζεται από παγκόσμια μοναδικότητα, που καθιστά το συγκεκριμένο τοπίο εξεχόντως προστατευτέο. Ειρήσθω εν παρόδω ότι, στο υπ’ αρ. 69/2012 Πρακτικό Συνεδρίασης και Γνωμοδότηση του Συμβουλίου της Επικρατείας (Τμήμα Ε’), με αντικείμενο την επεξεργασία σχεδίου προεδρικού διατάγματος και με τίτλο «Τροποποίηση των όρων κατάτμησης και λοιπών όρων και περιορισμών δόμησης των -20- περιοχών της ζώνης οικιστικού ελέγχου (Ζ.Ο.Ε.) των νήσων Θήρας και Θηρασιάς (ν. Κυκλάδων) που καθορίσθηκαν με το από 16-2-1990 π.δ/γμα (Δ’ 139)», αναγνωρίζονται οι ιδιαιτερότητες του συγκεκριμένου οικοσυστήματος και ειδικότερα αναφέρονται τα εξής: Κατ’ αρχάς αναγνωρίζεται «…γ) η ανάγκη διατήρησης και προστασίας της γεωργικής γης υψηλής παραγωγικότητας και η εξασφάλιση της δυνατότητας τυποποίησης αγροτικών προϊόντων χαρακτηριστικών της Θήρας, όπως αμπέλια για μοναδικές στον κόσμο ποικιλίες κρασιών, ντοματάκια, φάβα, φακές…» (σελ. 6). Παρακάτω, δε, διαλαμβάνεται ότι: «…Ειδικώς για τη νήσο Θήρα, στην οποία εντοπίζεται σημαντικό μέρος των αγροτικών περιοχών της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου, σύμφωνα με όσα αναφέρονται στο Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Περιφέρειας (Π.Π.Χ.Σ.Α.Α.) Νοτίου Αιγαίου που εγκρίθηκε με την απόφαση 25290/25.6.2003 του Υπουργού Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων (ΦΕΚ 1487/2003 Β’) [σημείο Β.3.3.1.], η προστασία της γεωργικής γης υψηλής παραγωγικότητας» (Γ.4), θέτοντας ως προτεραιότητα « να διασφαλιστεί η γεωργική γη των νησιών ως φυσικός πόρος πολύτιμος τόσο για την τοπική οικονομία όσο και για το αγροτικό περιβάλλον» (Γ.7.1)… Περαιτέρω, νομίμως υπάγονται στην ίδια ακριβώς προστασία και περιοχές που δεν έχουν μεν χαρακτηρισθεί ως γεωργικές γαίες υψηλής παραγωγικότητας, αλλά στις οποίες «αναπτύσσεται καλλιέργεια αμπέλων για παραγωγή οίνων Ονομασίας Προέλευσης Ανώτερης Ποιότητας (Ο.Π.Α.Π.) ή τοπικών παραδοσιακών γεωργικών προϊόντων, όπως η φάβα, και είναι καταγεγραμμένες στο μητρώο του Οργανισμού Πληρωμών και Ελέγχου Κοινοτικών Ενισχύσεων, Προσανατολισμού και Εγγυήσεων (Ο.Π.Ε.Κ.Ε.Π.Ε.)…» (σελ. 11 επ.). Περαιτέρω, όπως ρητά συνομολογείται και στο κείμενο της Μ.Π.Ε. : «Στην ευρύτερη συναντώνται περιοχή περιοχές του συνόλου φυσικού -21- των κάλους οδικών και δικτύων οικολογικού ενδιαφέροντος με διεθνή σημασία και αναγνώριση και με αισθητική, οικονομική και αναπτυξιακή αξία . Υπάρχουν τόποι χαρακτηρισμένοι ως ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους όπως Οία, Φηρά, Ημεροβίγλι, Καλντέρα…. Το πορώδες ηφαιστιογενές έδαφος που τρέφεται από την ατμοσφαιρική υγρασία ευνόησε καλλιέργειες όπως το αμπέλι, την κριθή, τον αρακά, την ντομάτα . … Υπάρχουν πουλιά ενδημικά και αποδημητικά που χρησιμοποιούν το νησί ως προσωρινό σταθμό ξεκούρασης. Η ερπετοπανίδα που παρουσιάζει φαινόμενα ενδημισμού θεωρείται από τις πιο ενδιαφέρουσες της Ευρώπης. Έχουν παρατηρηθεί είδη ερπετών που κινδυνεύουν από εξαφάνιση …». Ενώ, παρακάτω αναγνωρίζεται η «έντονη εξειδίκευση της Σαντορίνης στην καλλιέργεια της αμπέλου » το γεγονός ότι «Υπάρχει συζήτηση για Κληρονομιάς¨ προστασία από την UNESCO ως ¨Πολιτιστικής και ¨Μουσείου Καλλιέργειας ¨» και ότι «Μεγάλη σημασία έχει ο ποικιλιακός πλούτος του αμπελώνα», ενώ, «Από το 1985 άρχισε η παραγωγή κρασιών Ονομασίας Προέλευσης Ανωτέρας Ποιότητας (ΟΠΑΠ) ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ» . Μολονότι, λοιπόν τα ανωτέρω, τα οποία καθιστούν προφανή την ιδιαιτερότητα της ευρύτερης περιοχής και την ανάγκη προστασίας του φυσικού κάλλους της, στο πλαίσιο της αρχής της βιωσιμότητας/αειφορίας, ήταν προφανώς γνωστά στους Συντάκτες της Μ.Π.Ε. και στους εγκρίνοντες τους οικείους Περιβαλλοντικούς όρους, εντούτοις, - κατά παράβαση της εξεταζόμενης αρχήςουδόλως ελήφθησαν υπ’ όψιν από τους ως άνω ιθύνοντες. Προς επίρρωση, δε, του ισχυρισμού μας αυτού επισημαίνουμε τα κάτωθι τα οποία διαλαμβάνονται, άλλωστε, αναλυτικά και στην -από 28-6-2012- επί του θέματος μελέτη-αξιολόγηση της Μ.Π.Ε. του Διπλωματούχου Αρχιτέκτονα Μηχανικού του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου κ. Αλέξανδρου Αρωνίδη. Ειδικότερα όπως αναφέρεται στο προπαρατεθέν κείμενο: «Σε συνολικό μήκος οδών για το σύνολο του έργου 12781.44 μ: -22- Μόνο σε τμήματα συνολικού μήκους 950 μ ακολουθεί τη χάραξη υφιστάμενων χωματόδρομων και σε τμήματα συνολικού μήκους 3505μ ακολουθεί τη χάραξη υφιστάμενων ασφαλτοστρωμένων οδών (συνολικά μόνο το 35% των χαράξεων), ενώ ως προς τις χρήσεις γης διέρχεται συνολικά από 3375μ περίπου καλλιεργειών, κυρίως αμπελιών. Σήμερα ο γεωργικός τομέας έχει συρρικνωθεί με 14,000 στρέμματα καλλιεργήσιμη γη (έναντι 35,000 στρεμμάτων την δεκαετία του 1920) της οποίας το 65% αφορά στις αμπελοκαλλιέργειες. Το ποσοστό αυτό είναι πολλαπλάσιο των αντίστοιχων του συνόλου των Κυκλάδων (5.8%) και του συνόλου της Ελλάδος (3.5%), γεγονός που καταδεικνύει την πολύ έντονη εξειδίκευση της Σαντορίνης στην καλλιέργεια της αμπέλου. Η ιστορία της αμπελοκαλλιέργειας στη Θήρα αρχίζει από τους προϊστορικούς χρόνους κα συνεχίζεται αδιαλείπτως μέχρι σήμερα. Ο αμπελώνας της Σαντορίνης ακόμα και σήμερα αποτελεί τον πιό παραδοσιακό αμπελώνα της Ελλάδος. Υπάρχει συζήτηση γιά προστασία από την UNESCO ως “Πολιτιστικής Κληρονομιάς” και “Μουσείου Καλλιέργειας”. Τα κλήματα αυτά είναι αυτόριζα και ο αμπελώνας προφυλλοξηρικός. Δεν είναι εμβολιασμένα με αμερικάνικα υποκείμενα αμπέλου, αφού το έδαφος της Σαντορίνης δεν επέτρεψε στο έντομο της φυλλοξήρας να εγκατασταθεί σ’αυτό. Οι αντίξοες κλιματικές συνθήκες (κυρίως άνεμοι) υποχρέωσαν τους καλλιεργητές κλαδέματος που να εφεύρουν δημιουργεί ένα ένα μοναδικό καλάθι, χαμηλό σχήμα προκειμένου να προφυλάσσονται μέσα σ’αυτό τα σταφύλια, τόσο από τον άνεμο, όσο και από τον καύσωνα του καλοκαιριού. -23- Μεγάλη σπουδαιότητα έχει ο ποικιλιακός πλούτος του αμπελώνα. Διασώζονται περισσότερες από 50 ποικιλίες, ορισμένες από τις οποίες είναι πολύ σπάνιες και έχουν ιδιαίτερα καλά αμπελογραφικά και οινοποιητικά Ασύρτικο χαρακτηριστικά. που θεωρείται η Κυρίαρχη ποικιλία είναι καλύτερη ποικιλία της το λευκό Μεσογείου. Ονομαστό είναι και το Βισάντο Σαντορίνης. Από το 1985 άρχισε η παραγωγή κρασιών Ονομασίας Προέλευσης Ανωτέρας Ποιότητας (ΟΠΑΠ) ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ. Τα έργα διάνοιξης του Βασικού Άξονα και των λοιπών Οδών του εν λόγω Οδικού Δικτύου υπολογίζεται ότι θα καταλάβουν ορισμένα στρέμματα καλλιέργειας. Απαλλοτριώνονται καταστρέφονται άμεσα τουλάχιστον τουλάχιστον 67.225 τ.μ. 112 από αμπελώνες τους και αμπελώνες Ονομασίας Προέλευσης. ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΧΩΜΑΤΙΣΜΩΝ Επιχώματα ύψους έως και 8.50 μ και Ορύγματα ύψους από 4.00 μ έως και 10.00 μ.) Όγκος ορυγμάτων 118.850 κ.μ. Όγκος επιχωμάτων 136.040 κ.μ. (έλλειμμα περίπου 17.000 κ.μ.) Επιχώματα ύψους έως και 8.50 μ και Ορύγματα ύψους από 4.00 μ έως και 10.00 μ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΙΣ Βασικός Άξονας: 100 στρ. Ιδιωτικής αγροτικής γης (50 στρ. αμπέλια +50 στρ. μονοετείς καλλιέργειες). Συνδετήριος Φηρών: 22 στρ. (8 στρ. αμπέλια + 14 στρ. αγροί). Συνδετήριος Καρτεράδου: 5 στρ. (2 στρ. αμπέλια + 3 στρ. αγροί). Συνδετήριος Βουρβούλου: 7 στρ. (3 στρ. αμπέλια + 4 στρ. αγροί). -24- Περιφερειακή Φηρών: 25 στρ. (8 στρ. αμπέλια + 17 στρ. αγροί). (Παρά το ότι «Η Περιφερειακή Οδός των Φηρών έχει σχεδιαστεί έτσι, ώστε να μειωθούν οι κατά μήκος κλίσεις και οι απαλλοτριώσεις.») Συνολικά απαλλοτριώσεις 159 στρ. (71 στρ. αμπέλια + 88 στρ. αγροί). (Παρά το ότι « Σκοπός η μικρότερη δυνατή κατάληψη γεωργικής γης “υψηλής παραγωγικότητας”. Χάραξη που να συμπίπτει με υφιστάμενους δρόμους ή μονοπάτια, προσαρμοζόμενη στο φυσικό έδαφος») ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΚΑΙ ΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ Παρά το ότι « Άμεσες και αναστρέψιμες είναι κυρίως οι δυσμενείς επιπτώσεις κατά την κατασκευή, ενώ θετικές είναι εκείνες που θα δημιουργηθούν βραχυχρόνια και μακροχρόνια από τη λειτουργία του έργου» κατά την Μ.Π.Ε.: - Ο Βασικός Άξονας και η Περιφερειακή Οδός Φηρών θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως «φράγμα» για το υδρογραφικό δίκτυο της περιοχής. Τέμνονται κάθετα πλήθος μικρών υδατορεμάτων παροδικής ροής, κάποια από τα οποία εμφανίζουν αξιόλογο βάθος. - Επικάθιση σκόνης στη βλάστηση κατά τη διάρκεια κατασκευής του έργου. - Εκπομπή θορύβων και παρεμπόδιση στη μετακίνηση της πανίδας. - Ο Βασικός Άξονας θα είναι ορατός από τους οικισμούς Καρτεράδου, Φηρών και Βουρβούλου που βρίσκονται σε υψηλότερη σχετικά θέση από αυτόν, και αναγκαστικά θα ενσωματωθεί οπτικά στο τοπίο. -25- - Θόρυβος εμπορευμάτων για από την τη διακίνηση εξυπηρέτηση προσώπων, των οικισμών αγαθών και και τις από μετακινήσεις προς το Αεροδρόμιο και τους χώρους αναψυχής στα ανατολικά παράλια. - Κυκλοφοριακός φόρτος: 2050 οχήματα/ώρα μέγιστο και 350 οχήματα/ώρα ελάχιστο, σύμφωνα με την κατηγορία κατάταξης των οδών του δικτύου. - Αναμένεται προσέλκυση εμπορικών και βιοτεχνικών χρήσεων, όπου διέρχεται η χάραξη του Βασικού Άξονα και των Συνδετήριων (Ζώνη ΙΙΙ της ΖΟΕ). - Στην Περιφερειακή συγκέντρωση της Οδό Φηρών (Ζώνη υπερτοπικής κίνησης θα ΙΙ της ΖΟΕ), η φέρει εμπορικές – τουριστικές δραστηριότητες, προκαλώντας την επέκταση του οικισμού. - Η αξία γης των αγροτεμαχίων γύρω από το έργο αναμένεται να αυξηθεί. - Όχληση κατά τη φάση της κατασκευής από την ανάγκη μεταφοράς δικτύων κοινής ωφέλειας σε κάποιες θέσεις του έργου. - Δυσκολία πρόσβασης, κατά τη φάση της κατασκευής, σε ιδιοκτησίες που έχουν σήμερα πρόσωπο σε υφιστάμενες οδούς, που θα αποτελέσουν τμήματα των νέων χαράξεων.». Συνοψίζοντας, λοιπόν, τα ανωτέρω, η συντέλεση της συγκεκριμένης απαλλοτρίωσης, θα επιφέρει -κατά κύριο λόγο- τις ακόλουθες άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον και στην εν γένει βιοποικιλότητα της Θήρας: - Ο νέος δρόμος τεμαχίζει κάθετα τους αμπελώνες των περιοχών Μεσσαριάς, Καρτεράδου, Φηρών, Βουρβούλου, προξενώντας την καταστροφή τουλάχιστον 112, άλλως 67.225 τ.μ. αμπελώνων, η ιδιαιτερότητα και η αξία των οποίων εκτέθηκε ανωτέρω -26- - Η καταστροφή τουλάχιστον 75 στρεμμάτων αγροτεμαχίων στα οποία καλλιεργούνται φάβα και τοματάκι Σαντορίνης, ήτοι, Προϊόντων Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης. - Το τεράστιο πλάτος (ζώνη απαλλοτρίωσης τουλ. 16 μέτρων!!!) και το μεγάλο μήκος του νέου δρόμου θα προκαλέσει ανεπανόρθωτη αισθητική και οικολογική αλλοίωση του φυσικού τοπίου, το οποίο, όπως προεκτέθηκε συνιστά αυτοτελώς προστατευόμενο έννομο αγαθό - Ο Βασικός Άξονας και η Περιφερειακή Οδός Φηρών θα λειτουργήσουν ως «φράγμα» για το υδρογραφικό δίκτυο της περιοχής, καθώς τέμνουν κάθετα πλήθος μικρών υδατορευμάτων παροδικής μορφής, κάποια από τα οποία εμφανίζουν αξιόλογο βάθος. Τούτο θα έχει ως άμεσο αποτέλεσμα, την πρόκληση ανεπανόρθωτων βλαβών στον υδροφόρο ορίζοντα λόγω της επιχωμάτωσης των υδατορευμάτων και ως παρεπόμενη συνέπεια τη διάβρωση της αγροτικής γης. - Η επικάθηση σκόνης στη βλάστηση, κατά τη διάρκεια κατασκευής του έργου, θα επιφέρει άμεσες και έντονες συνέπειες στη χλωρίδα της περιοχής - Η διοχέτευση όλης της κυκλοφορίας διαμέσου περιοχών στις οποίες καλλιεργούνται αμπέλια, φάβα και τοματάκι (Ο.Π.Α.Π.), θα προκαλέσει ρύπανση δυνάμενη να υποβαθμίσει την ποιότητα των ως άνω παραγόμενων προϊόντων - Ο κυκλοφοριακός φόρτος και ο θόρυβος από τη διακίνηση προσώπων, αγαθών και εμπορευμάτων θα διαταράξει την ισορροπία του οικοσυστήματος στις περιοχές διάνοιξης της νέας οδού. Εκ των ανωτέρω, λοιπόν, συνάγεται ότι τίθεται εν αμφιβόλω η δυνατότητα διαφύλαξης της αειφόρου ανάπτυξης του συγκεκριμένου ευπαθούς οικοσυστήματος, λόγω της διάνοιξης της συγκεκριμένης οδικής αρτηρίας, καθόσον: α) οι άμεσες επιπτώσεις, προξενούν ανεπανόρθωτο πλήγμα στην χλωρίδα και στην πανίδα του νησιού, ενώ, β) οι έμμεσες επιπτώσεις ξεπερνούν τη δυναμική της Σαντορίνης με αποτέλεσμα η ανάπτυξη στη νήσο να καθίσταται εκ των πραγμάτων μη βιώσιμη. -27- β) Η αρχή της εξέτασης εναλλακτικών λύσεων Σύμφωνα με την εν λόγω αρχή, η οποία συνέχεται άμεσα με την προπαρατεθείσα συνταγματικά κατοχυρωμένη αρχή της αναλογικότητας, στο κείμενο της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων πρέπει να διαλαμβανονται με πλήρη και επαρκή τρόπο όλο τα στοιχεία εκείνα από τα οποία θα συνάγεται με βεβαιότητα ότι, π έ ρ α ν της προτεινόμενης, δεν υφίσταται εναλλακτική λύση τόσο ως προς τη σκοπιμότητα και την αναγκαιότητα πραγματοποίησης του έργου, όσο και ως προς τον τρόπο πραγματοποίησης αυτού, και δη δυνάμενη να αποτρέψει τη βλάβη του π ε ρ ι β ά λ λ ο ν τ ο ς (βλ. ενδεικτ. ΣτΕ 2512/2002, 2300/1997, Ολομ. 2177/2002, 2805/2002, 1495/2002, 3478/2000, 2240/1999). Προς το σκοπό αυτό, λοιπόν, επιβάλλεται, η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων να εμπεριέχει: α) εμπεριστατωμένη εξέταση της ύπαρξης εναλλακτικών λύσεων και λεπτομερή παράθεση αυτών, β) αντικειμενική αξιολόγηση των εναλλακτικών λύσεων, γ) συγκριτική παράθεση αυτών και δ) επιλογή της προσφορότερης λύσης, με γνώμονα τη βλάβη του περιβάλλοντος (βλ. ενδεικτ. ΣτΕ 1675/1999, 2731/1997, 1035, 1038, 1040/93). Εν προκειμένω, επισημαίνεται ότι, στο υποκεφάλαιο της Μ.Π.Ε. με τίτλο «Προτεινόμενες χαράξεις- Εναλλακτικές Λύσεις»: α) όσον αφορά τον Βασικό Οδικό Άξονα (Φηρά- Βουρβούλο-Οία), διαλαμβάνονται δύο παρατίθενται εναλλακτικές λύσεις, συγκριτικά, οι οποίες, εντούτοις, δεν ώστε να προκύπτει με βέβαιο και αναμφίβολο τρόπο ότι, η επιλεγείσα λύση είναι όντως η προσφορότερη. Παράλληλα τονίζεται ότι, ούτε η εξέταση εκάστης εναλλακτικής λύσης χωριστά τυγχάνει επαρκώς εμπεριστατωμένη. Ειδικότερα: - στην πρώτη εναλλακτική λύση αναφέρεται όλως γενικώς και αορίστως ότι: «Με την εναλλακτική λύση αυτή θα καταληφθεί πρόσθετος χώρος αγροτικής δραστηριότητας, προκαλώντας και αλλαγές χρήσεως γης γύρω από τον νέο άξονα », χ ω ρ ί ς ν α ε ξ ε ι δ ι κ ε ύ ο ν τ α ι π ε ρ α ι τ έ ρ ω -28- τα παραγωγικά αίτια της συγκεκριμένης κρίσης και χωρίς να διαλαμβάνεται η έκταση του πρόσθετου χώρου και το είδος της αλλαγής της χρήσεως γης. - στη δεύτερη εναλλακτική λύση αναφέρεται ότι: «ύστερα από επί τόπου αναγνώριση διαπιστώθηκε ότι, τα τελευταία 150-200, θα απαιτούσαν απαλλοτριώσεις μανδρότοιχων, τσιμεντοστρώσεων, πρόχειρων κτισμάτων κ.λπ.. Συνεπεία αυτών θα ήταν το αυξημένο οικονομικό και κοινωνικό κόστος…», χωρίς να προκύπτει, έστω και κατά προσέγγιση η εκτιμώμενη αύξηση του οικονομικού κόστους, χωρίς να διαλαμβάνεται σε τι συνίσταται το κοινωνικό κόστος (ιδίως εάν ληφθεί υπ’ όψιν ότι γίνεται αναφορά σε κατεδάφιση «πρόχειρων κτισμάτων») και σε κάθε περίπτωση, χωρίς να αναφέρεται ο λόγος για τον οποίο η αύξηση του κόστους προκρίνεται έναντι των προβαλλόμενων ως προτερημάτων της εν λόγω εναλλακτικής λύσης, ήτοι της «εκμετάλλευσης ήδη διανοιγμένου δρόμου χωρίς πρόσθετες απαλλοτριώσεις» β) όσον αφορά τους Συνδετήριους Άξονες Φηρών-Βουρβούλου-Καρτεράδου, τονίζεται ότι ο υ δ ε μ ί α εναλλακτική λύση προτείνεται (!!!!). γ) όσον αφορά την Περιφερειακή Οδό Φηρών, όλως αορίστως και αυθαιρέτως, διαλαμβάνεται στο κείμενο της ΜΠΕ ότι η «άλλη (Εναλλακτική Λύση) η οποία κινείται μεταξύ κτισμάτων, ενδέχεται να δημιουργήσει κοινωνικά προβλήματα, λόγω υποβάθμισης της αξίας των ακινήτων αυτών και ανάγκης επιπλέον απαλλοτριώσεων» ), χωρίς να αναφέρεται, ποια είναι η «άλλη λύση», μεταξύ ποιών συγκεκριμένων κτισμάτων κινείται και πως προκύπτει ότι «ενδεχομένως» θα δημιουργηθούν «κοινωνικά προβλήματα». Σημειωτέον ότι, σε καμία από τις ανωτέρω εναλλακτικές λύσεις, δεν διαλαμβάνεται έστω και ακροθιγώς, η επέμβαση εκάστης στο περιβάλλον με αποτέλεσμα να μην καθίσταται σαφές ότι η τελικά επιλεγείσα λύση συνιστά την λιγότερο επιβλαβή για αυτό. -29- γ) Όσον αφορά, τέλος την «Μηδενική Λύση» τονίζεται ότι σε αυτή διαλαμβάνονται αόριστες και γενικόλογες εκτιμήσεις ότι «στο μέλλον θα δημιουργήσει τουριστικό συνεχώς τομέα… αυξανόμενες αρνητικές επιπτώσεις στον υπάρξουν αρνητικές επιπτώσεις στις θα κυκλοφοριακές συνθήκες εντός των οικισμών.. » κ.λπ., χωρίς και εδώ να γίνεται οποιαδήποτε αναφορά στο περιβάλλον (!!!), προς το σκοπό της διασφάλισης του οποίου, άλλωστε, συντάχθηκε η εν λόγω Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, χωρίς αυτή να παρατίθεται συγκριτικά με τις λοιπές εναλλακτικές λύσεις και χωρίς να προκύπτει με τρόπο σαφή και αναμφίβολο, εν τέλει, η αναγκαιότητα της χάραξης της επίμαχης οδικής αρτηρίας. Όπως συνάγεται, λοιπόν, με προφανή τρόπο από τα παραπάνω, η γενικόλογη και ασαφής παράθεση ανακριβών και αναπόδεικτων περιστατικών, ουδόλως ανταποκρίνεται στην ως άνω επιταγή για παράθεση και συγκριτική εξέταση εναλλακτικών λύσεων. γ) Η αρχή της Επιστημονικής Τεκμηρίωσης της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων Με βάση τη συγκεκριμένη αρχή, η οποία διατυπώνεται σε πληθώρα αποφάσεων του Ανωτάτου Ακυρωτικού Δικαστηρίου (βλ. ενδεικτ. ΣτΕ 1950/1999), και διαλαμβάνεται ρητά στο προπαρατεθέν άρθρο 174, παρ. 3 της Συνθ Ε.Κ., κατά την εκπόνηση της Μ.Π.Ε., πρέπει να λαμβάνονται υπ’ όψιν τα «διαθέσιμα επιστημονικά και τεχνικά δεδομένα » τα οποία πρέπει να εκτιμώνται και να αξιολογούνται από εξειδικευμένη και κατάλληλη, από απόψεως ειδικότητας και γνώσεων ομάδα επιστημόνων. Στην εξεταζόμενη, ωστόσο, περίπτωση τονίζεται ότι, όπως προκύπτει από το κείμενο της οικείας Μ.Π.Ε., αυτή συντάχθηκε από δύο Αγρ. Τοπ. Μηχανικούς, τρεις Πολ. Μηχανικούς και έναν Τεχν. Πολ. Μηχανικό, ενώ θα έπρεπε, δεδομένης της φύσης του έργου και με βάση τις εν γένει επιπτώσεις του στο περιβάλλον, να υπογράφεται από εξειδικευμένο Περιβαλλοντολόγο. -30- Συνεπεία, λοιπόν των προαναφερθέντων, η προσβαλλόμενη τυγχάνει ακυρωτέα ως αντιτιθέμενη στις ως άνω περί Προστασίας του Περιβάλλοντος, νομοθετικές διατάξεις (εθνικές, κοινοτικές και διεθνείς) και ως ερειδόμενη επί παρανόμως, εκδοθείσα, απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών όρων, προαπαιτούμενο της εγκυρότητας και της νομιμότητας της οποίας συνιστούσε η σύνταξη ορθής και εμπεριστατωμένης, κατά τα προρρηθέντα Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. Επειδή, έχουμε έννομο συμφέρον, άμεσο, προσωπικό και ενεστώς (ως κύριοι απαλλοτριούμενων ακινήτων)για την άσκηση της υπό κρίσιν αιτήσεως ακυρώσεως Επειδή, η παρούσα είναι νόμιμη, βάσιμη και αληθής, ασκείται δε εμπροθέσμως και παραδεκτώς. ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ Και με την επιφύλαξη παντός νομίμου δικαιώματός μας ΖΗΤΟΥΜΕ - Να γίνει δεκτή η παρούσα αίτηση ακυρώσεως μας - Να ακυρωθεί η με αρ. 55/2011 απόφαση του Νομικού Προσώπου Δημοσίου Δικαίου με την επωνυμία «Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου», όπως εκπροσωπείται νόμιμα, με την οποία κηρύχθηκε αναγκαστική απαλλοτρίωση έκτασης συνολικού εμβαδού 183.286,2 τ.μ. για την υλοποίηση της οδού «Αεροδρόμιο-Φηρά-ΒουρβούλοΟία Ν. Θήρας, ως και πάσα άλλη συναφής πράξη ή παράλειψη της Διοίκησης - Να καταδικαστεί το αντίδικο στην εν γένει δικαστική μας δαπάνη -31-