T.C ALİAĞA KAYMAKAMLIĞI REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİ Özel Eğitim Hizmetleri Bölümü ŞUBAT 2015 BÜLTEN Ayın Konusu GÖRME ENGELLİ OLAN BİREYLERİN ÖZELLİKLERİ VE EĞTİMLERİ ŞUBAT 2015 BÜLTEN ĠÇĠNDEKĠLER 1. GÖRME YETERSĠZLĠĞĠ OLAN BĠREYLER 2. NEDENLERĠ 3. Gözle Ġlgili Hastalıklar 4. Diğer Görme Bozuklukları 5. TANIMLAMA VE DEĞERLENDĠRME 6. 7. 8. 9. GÖRME ENGELLĠ ÇOCUKLARIN EĞĠTĠM ORTAMLARI GÖRME ENGELLĠLERĠN EĞĠTĠMĠNDE KULLANILAN ARAÇ-GEREÇLER GÖRME GÜÇLÜĞÜ OLAN ÇOCUKLAR ĠÇĠN SINIF ĠÇĠNDE ALINABĠLECEK ÖNLEMLER ÖĞRETMENE ÖNERĠLER  GÖRME ENGELLĠLERĠN ÖZELLĠKLERĠNE UYGUN ETKĠNLĠKLER GÖRME YETERSĠZLĠĞĠ OLAN BĠREYLER TANIMLARI Görme Yetersizliği Olan Birey: Görme gücünün kısmen ya da tamamen kaybından dolayı özel eğitim ve destek eğitim hizmetine ihtiyacı olan birey olarak tanımlanır. Görme Engelliliğin Yasal Tanımı; Gerekli tüm düzeltmelerden sonra iyi gören gözündeki görme keskinliği 20/200 ya da daha az görme alanı 20 dereceden az olan kiĢilere kör, görme keskinliği 20/70 ile 20/200 arasında olan kiĢilere az gören denilmektedir. Görme Engelliliğin Eğitsel Tanımı Ġse; Eğitsel açıdan görme yetersizliği olan birey, eğitimde dokunsal ve iĢitsel materyallere ihtiyaç duyan kiĢidir. Eğitsel açıdan az gören, görme duyusunu öğrenme amacıyla kullanabilen kiĢidir. NEDENLERĠ: Kalıtımsal Nedenler: Bu tür körlüğün nesilden nesile genler yoluyla geçtiğine inanılmaktadır. Böyle bir durumun meydana gelebilmesi için körlüğün anne, baba her ikisi ya da kardeĢlerde de bulunması gerekir. Bu nedenden oluĢan körlükler, tüm körlüklerin yaklaĢık % 8’i civarındadır. Doğum Öncesi Nedenler: Görme yetersizliğinin % 55’i doğum öncesi faktörler sonucu oluĢmaktadır. Kan uyuĢmazlığı: Annenin kanı Rh (-) (negatif) gebe kaldığı çocuğun kanın Rh (+) (pozitif) oluĢu anne karnındaki fetüse yabancı bir madde gibi tepki yapmasına neden olmaktadır. Bu durum diğer engellerle beraber körlüğün nedeni de olabilmektedir. Rubella (Alman Kızamığı): Gebeliğin ilk üç ayında anne Rubella hastalığına yakalanmıĢsa annenin bedeninde lekeler görülür. Hastalık hafif nezle ve ateĢ ile baĢlar. Eğer gebe kadın çocukluğunda bu hastalığı geçirmiĢse bağıĢıklık kazanır. GeçirmemiĢse anne karnındaki bebeğin kör olmasına neden olabilir. Doğal Frengi: Anne, babadan birinin veya her ikisinin gebelikten önce frengi mikrobu taĢımaları veya gebelik sırasında frengi hastalığına yakalanmaları ve mikrobun bebeğe geçmesi ile körlük de görülebilir. Doğum Travması: ÇeĢitli nedenlerle doğumun, geç olması, zor olması, müdahale gibi nedenlerle iki önemli sorun ortaya çıkabilir. Bunlardan biri beyin kanamasıdır. Bu kanama görme merkezini etkilerse körlük meydana gelebilir. Ġkincisi ise doğumun gecikmesi, kordonun boyuna dolanması veya baĢka nedenlerle bebeğin bir süre oksijensiz kalmasıdır. Bu süre 3 dakikayı geçince beyin hücreleri zedelenir. Etkilenen bölgenin görme merkezi çevresinde olması körlüğü meydana getirebilir. Diğer Nedenler Gözü Etkileyen Hastalıklar: Çiçek, kızıl, kızamıkçık, rubella (alman kızamığı), A,B vitamini eksikliği, frengi, Ģeker hastalığı, menenjit gibi hastalıklar örnek verilebilir. Bu hastalıkların görülmesi mutlaka körlük meydana getirmeyebilir. Fakat gözde tahribat ve görme gücü kaybına sebep olma ihtimali vardır. Beyin zedelenmeleri sonucunda veya beyinde görme merkezinde urların olmasından dolayı da körlükler görülebilir. Gözle Ġlgili Hastalıklar Kırma Kusurları: Kırma gücü çeĢitli nedenlerle farklılaĢabilir. Düzeltilmezse yalnızca görme keskinliğinde azalmaya yol açarlar. BaĢlıca kırma kusurları miyop, hipermetrop, astigmattır. Miyop: IĢık ıĢınlarının retinanın önünde odaklaĢması sonucu ortaya çıkar. KiĢi yakınındaki nesneleri kolaylıkla görür. Uzaktakileri net göremez. Kalın kenarlı mercekle düzeltir. Hipermetrop: IĢık ıĢınlarının retinanın arkasında odaklaĢması sonucunda oluĢur. KiĢi Yakındaki nesneleri net göremez. Uzaktaki nesneleri daha iyi görür. Ġnce kenarlı mercekle düzeltilir. Astigmat: Kornea ya da merceğin yüzeyindeki düzensizlikler nedeniyle ıĢık IĢınlarının eĢit biçimde kırılmamasıyla oluĢur. Görüntü bozuk ya da bulanıktır. Diğer Görme Bozuklukları Albinizm: Kalıtımsal bir hastalıktır. Deride, saçta ve gözde renk pigmentlerinin Olmaması durumudur. IĢığa aĢırı duyarlılık ve astigmata neden olur. Görme keskinliği azalır. ġaĢılık: Göz kaslarındaki sorun nedeniyle her iki gözün içe veya dıĢa dönük olması Durumudur. Bu nedenle gözler aynı nesneye odaklanamazlar. Göz Tembelliği (amblyopia): Gözde herhangi bir zedelenme olmasına karĢın görmenin zayıf olmasıdır. Katarakt: Göz merceğinin saydamlığını yitirmesiyle oluĢur. Ġki türü vardır. YaĢlanmaya bağlı olarak geliĢen katarakt yaĢlanma sürecinin normal bir bölümüdür. Ameliyatla düzeltilir. Doğumsal katarakt, doğum öncesi ve doğum sonrası etkenler nedeniyle ortaya çıkabilir. Göz Tansiyonu (Glokom): Göz içi basıncının artması ve bu basınç nedeniyle retinadaki sinirlerin etkilenmesi sonucunda oluĢur. Prematür Retinopatisi: Erken doğan bebeklere kuvözde fazla oksijen verilmesi sonucu oluĢur. Fazla oksijen retinada zedelenmeye yol açar. Retinitis Pigmentara (Gece Körlüğü): Kalıtımsal nedenlere bağlıdır. Retinanın ilerleyen biçimde bozulmasıyla geliĢir. Çevresel görme etkilenir. En önemli belirtisi gece görme zorluğudur. Optik Sinir Atrofisi: Optik sinirin zedelenmesi ile olur. Görme keskinliğinde azalma olur. Renk görmede ve geceleyin görmede güçlük yaĢanır. Maküler Dejenerasyon: Makülanın zedelenmesiyle oluĢur. Merkezi görmede azalma görülür. Genellikle yaĢlılarda nadiren çocuklarda görülür. Özellikle akın görme mesafesinde yapılan iĢler etkilenir. Aniridia: Ġrisin tam olarak geliĢememesiyle ortaya çıkar. Gözbebeği ıĢık miktarına göre açılıp kapanamaz ve göz içine giren ıĢık miktarı kontrol edilemez. Trahom: Mikrobu, bir virüstür. Trahom, göz kapaklarının iç yüzünde yerleĢerek bütün göze yayılan ve körlüğe götüren bulaĢıcı bir göz hastalığıdır. Hastalık virüsü aldıktan bir hafta sonra ve gayet sinsi baĢlar. Ġlk belirtiler gözün üst kapağının iç yüzünde darı tanesine benzer, kabartılar halindedir. Hastalık ilerledikçe gözde batma, sulanma, kamaĢma ve bulanık görme olur. Tedavi edilmezse kapaklar içeri doğru kıvrılır. Kiprikler göze batan yaralar açar. Trahom tedavi edilse dahi görme eski halini alamaz ve trahomluların çoğu kör olur. TANIMLAMA VE DEĞERLENDĠRME Bebeklik ve erken çocukluk döneminde, görme bozukluğu olan çocuktan ilk Ģüphelenenler ebeveynler ve çocuk doktorlarıdır. Çocuk elindeki nesneyi görmek için yüzüne çok yaklaĢtırıyorsa, el – göz koordinasyonu zayıfsa, göz hareketlerinin koordinasyonunda güçlük çekiyorsa bir göz doktoru tarafından testlere tabi tutulmalıdır. Görme bozukluğu tanısının konabilmesi için,Görme keskinliğinin,Görme fonksiyonlarının değerlendirilmesi gerekmektedir. Görme keskinliği genellikle Snellen Kartı kullanılmakla ölçülmektedir. Snellen Kartı 8 sıra E’ den oluĢmuĢtur. Her sırada birden fazla E harfi vardır. Her birinin kolları ayrı yönlere bakmaktadır. Görme keskinliği ölçüden kiĢiden E’ lerin kollarının hangi yöne baktığını söylemesi istenmektedir. Kart ya da ıĢıklı pano 20 ayak (6.04 m) uzağa yerleĢtirilerek test edilmektedir. Sekiz sıradan her biri 4, 5, 6, 9, 12, 15, 21 ve 30, 60 metre uzaklığı ifade etmektedir. Snellen Kartı, görme bozukluğunun ölçülmesinde sınırlı kalmaktadır. Belli bir uzaklıktaki görme keskinliğini ölçmektedir. KiĢinin yakını nasıl gördüğünü, yazılı materyali ne kadar iyi okuyacağını ortaya çıkartmamaktadır. Ayrıca görme keskinliği ve görme yeterliliği aynı beceriler değildir. Görme fonksiyonlarının değerlendirilmesinde ise görme kapasitesi, görsel dikkat, görme yeterliliği gibi faktörlere iliĢkin kriterlerin değerlendirilmeye alınması gerekmektedir. Çocuğun gözle ilgili bir probleminin olup olmadığının anlaĢılması için ebeveyn ve öğretmenin dikkat etmesi gereken konular 3 grupta toplanmıĢtır. Çocuğun görme ile ilgili Ģikâyetleri Çocuğun gözünde yanma ve kaĢıntı vardır. Çocuk gözlerinin iyi görmediğini söyler Çocukta baĢ dönmesi, baĢ ağrısı vardır ya da yakından bakmayı gerektiren iĢlerden sonra midesi bulanır. Çift görme ya da bulanık görme vardır. Çocuğun görünüĢü Çocukta göz kayması vardır. Göz kapağı ĢiĢtir ya da gözleri çapaklıdır. Sık sık gözleri yaĢarır. Çocuğun gösterdiği davranıĢlar Gözlerini sık sık ve aĢırı Ģekilde oğuĢturur. BaĢını sallar ya da öne doğru uzatır. Gözlerinden birini kapatır ya da eliyle kapatır. Okumada zorluk çeker, baĢarısız olur. Yakın çalıĢması gereken iĢlerden rahatsız olur. Gözlerini olduğundan daha fazla kırpıĢtırır. Kitap veya elinde yaptığı herhangi bir iĢi gözüne yakın tutar. Uzaktaki nesneleri açık bir Ģekilde tanımlayamaz. Gözlerini kısarak bakar, kaĢlarını çatar. Yukarıda belirtilen özellikler çocukta görüldüğü takdirde mutlaka bir göz doktoruna baĢvurulmalıdır. ÖZELLĠKLERĠ • • • • • • • KonuĢurken jest ve mimiklerini az kullanırlar ya da hiç kullanmazlar. Dokunarak öğrendiklerinden dolayı kavramları öğrenmede özel materyallere ihtiyaç duyarlar. Bağımsız hareket edebilme becerileri sınırlıdır. Görme yetersizliğinden kaynaklanan eksikliklerini diğer duyu organlarını kullanarak telafi etmeye çalıĢırlar. Kullandıkları materyalleri gözlerine yakın tutarlar, okuma mesafeleri kısadır. Nesneleri elleriyle tanımaya çalıĢırlar. Ġnce motor beceriler gerektiren çalıĢmalarda zorlanırlar. • • • • • • • Kavramsal geliĢimde ya da biliĢsel yeteneklerde gecikme gözlenebilir. Özellikle soyut düĢünmeyi gerektiren becerilerde daha baĢarısız olabilirler. Alan kavramını vermek güçtür. Alana iliĢkin bilgiler daha çok dokunma duyumu aracılığıyla kazanılmaktadır. Dikkat yoğunlaĢtırma, ince ayrıntıları fark etme yetenekleri geliĢmiĢtir. Sosyal faaliyetlere ilgilidirler. Müzikle yakından ilgilenirler. Bedensel ve zihinsel geliĢimlerinde farklılık yoktur. GÖRME ENGELLĠ ÇOCUKLARIN EĞĠTĠM ORTAMLARI 1.Yatılı görme engelliler okulları Ülkemizde 14 yatılı görme engelliler okulu vardır. Okullarda Milli Eğitim Bakanlığınca hazırlanan öğretim programı izlenmektedir. Programda Hayat Bilgisi, Matematik, Türkçe derslerinin amaç ve içeriği diğer okul programı ile aynıdır. Beden Eğitimi ve Bağımsız Hareket, modelaj iĢ derslerinin içeriği diğer okul programlarından farklıdır. 2.Özel eğitim sınıfları Normal okul içinde görme engelli çocukların devam ettiği özel sınıf düzenlemesidir. Dersler Görme Engelliler Sınıf Öğretmeni tarafından okutulur. Görme yetersizliği olan öğrenciler için açılan sınıflarda birleĢtirilmiĢ sınıf uygulaması yapılır ve bu öğrencilerin 5 inci sınıftan itibaren akranlarıyla aynı sınıfta eğitim görmeleri sağlanır. 1-4’üncü sınıflarda dersler görme engelliler sınıf öğretmenleri tarafından okutulur. Ancak, yabancı dil ile din kültürü ve ahlak bilgisi dersinin alan öğretmenlerince okutulması esastır. Alan öğretmeni tarafından okutulan derslere sınıf öğretmeni de katılır. 3.Birlikte eğitim ortamları Görme yetersizliğinden etkilenen çocukların diğer çocuklarla birlikte aynı sınıfta eğitim görmesidir. Görme engelli çocuklar kabartma yazıyı öğrendikten sonra normal sınıfta eğitimine devam edebilir. KaynaĢtırma yoluyla eğitimlerine devam eden öğrencilerin yetersizlik türü, eğitim performansı ve ihtiyacına göre; araç-gereç, eğitim materyalleri, öğretim yöntem ve teknikleri ile ölçme ve değerlendirmede gerekli tedbirler alınarak düzenlemeler yapılır. Görme yetersizliği olan öğrencilerin yazılı sınavlarda Braille yazı olarak verdiği cevaplar sınavdan hemen sonra öğretmenin öğrenciye okutmasıyla değerlendirilir. Bu öğrenciler, çizimli ve Ģekilli sorulardan muaf tutulurlar. Az gören öğrenciler için sınav soruları kalın ve büyük puntolu hazırlanır. T.C. MÎĞĠTĠM BAKANLIĞI GÖRME ENGELLĠLERĠN EĞĠTĠMĠNDE KULLANILAN ARAÇ-GEREÇLER Braille Alfabesi Braille Alfabesi iki sütunda yer alan altı noktanın çeĢitli kombinasyonları ile harflerin, rakamların, noktalama iĢaretlerinin, matematik iĢaretlerinin, müzik notalarının oluĢturulduğu bir alfabe sistemidir. Tablet ve Kalem Tablet üzerinde altı noktalı hücrelerin bulunduğu bir yazma çerçevesidir. Tabletin arasına kâğıt takıldıktan sonra tahtadan ya da plastikten tutma yeri olan çiviye benzer bir kalemle yazılır. Tablette yazı yazmak için harfleri tersten yazmak gerekmektedir. Okuma-yazmaya yeni baĢlayan çocuklar, önce 4 satırlık tabletle baĢlar, sonra büyük tablete geçilir. Küp Kasa – Küp TaĢ Matematik iĢlemlerinin öğretiminde kullanılan ilk aĢamadaki materyaldir. Küp Ģeklindeki taĢların üzerinde kabartma olarak sayılar ve iĢlem iĢaretleri vardır. TaĢlar kasadaki hücrelere yerleĢtirilerek iĢlemler yapılır. Abaküs ve Geometri Araçları 4. ve 5. sınıflardan sonra kullanılabilen matematik iĢlemlerinin yapıldığı araçtır.(Hesap makinesi gibi) taĢınma kolaylığı ve pratik oluĢu nedeniyle tercih edilir. Geometri araçlarının üzerindeki sayılar kabartma noktalardan oluĢmaktadır. Braille Daktilosu Üzerinde altı tane tuĢun bulunduğu bir daktilodur. TuĢların her biri altı noktadan birini yazmak için iĢlev görür. Yazılan harfte kaç nokta varsa o noktaları yazmak için gerekli tuĢlara aynı anda birlikte basmak gerekir. Bilgisayar Yazılım ve Donanımları Bilgisayar ekranındaki yazıları seslendiren programlar, normal yazıyı Braille alfabesine çeviren programlar, bir tarayıcı yardımcıya basılı materyali, bilgisayara aktarıp, seslendiren programlar ve Braille çıktısı veren yazıcılar bunlar arasında sayılabilir. Optik ve Optik Olmayan Yardımcı Araçlar: Optik araçlar arasında; Teleskopik ve tele mikroskobik gözlükler, ayaklı ve el büyüteçleri, optik olmayan araçlar arasında ise; büyük puntolu kitaplar, konuĢan kitaplar, okuma stantları sayılabilir. Elektronik Yardımcı Araçlar: Görüntüyü büyütmeye yarayan tepegözler, kapalı devre televizyon sistemleri, sentetik sesle konuĢan saat ve hesap makineleri elektronik yardımcı araçlar sayılabilir. Standart ve Elektronik Bağımsız Yazılım Araçları Okul öncesi dönemde ve yetiĢkinlerin kullanması için desteklenmiĢ standart bastonlar, lazer teknolojisi ile engel algılamayı sağlayan bastonlar bu araçlar arasında sayılabilir. GÖRME GÜÇLÜĞÜ OLAN ÇOCUKLAR ĠÇĠN SINIF ĠÇĠNDE ALINABĠLECEK ÖNLEMLER Görme güçlüğü olan çocuklar, diğer insanların bedenini nasıl kullandığını, yüz ifadelerindeki değiĢiklikleri, yaptığı hareketleri bilmemektedir. Diğer çocukların dokunmalarını, yemelerini, oynamalarını, temizlenmelerini görememektedir. Akranlarının görerek öğrendikleri ve anladıkları Ģeyleri öğrenebilmeleri ve anlayabilmeleri için yardıma ihtiyaç duyarlar. Görme güçlüğü olan çocuk için sınıf içerisinde alınabilecek bazı önlemler vardır. Bu önlemler, eğitimlerine olumlu katkılar sağlayacaktır. Öncelikle görme güçlüğü olan çocuğun sınıfta olmadığı bir zaman seçilerek arkadaĢlarına anlayabilecekleri düzeyde çocuğun durumu anlatılmalıdır. Gerektiğinde ya da yardıma ihtiyaç duyduğunda yardım etmeleri söylenmelidir. Böylece görme güçlüğü olan çocuğa karĢı takınabilecek alay edici davranıĢların da önü alınacaktır. Görme güçlüğü olan çocuk için sınıfta yapılacak çevre düzenlemesi çok önemlidir. Takılabileceği, çarpabileceği, hareket alanını daraltabileceği düĢünülen eĢyalar ayak altından kaldırılmalıdır. Her eĢyanın yeri sınıf içinde belirlenmelidir. Çocuk, aradığı eĢyayı kolayca bulabilmelidir. EĢyaların yer değiĢikliğinden çocuk haberdar edilmelidir. Çocuk, sınıfta ıĢıktan rahatsız olmayacak Ģekilde oturtulmalıdır. IĢığın kırılarak göze yansımasına dikkat edilmelidir. Doğrudan göze gelen ıĢık, rahatsız edici bir duyarlılık yaratır. Çocuğun karaltılı, buğulu, sisli ya da bulanık da olsa var olan görme uzaklığına uygun Ģekilde sıraya oturtulması gereklidir. Anne ve baba, çocuğun giydiği ayakkabının tabanının kösele gibi ses çıkaran bir nesneden yapılmıĢ olması konusunda uyarılmalıdır. Bu yolla çocuk, yürüdüğü yerleri hissedecek ve sesleri ayırma özelliğinden yararlanarak çevresi hakkında bilgi sahibi olacaktır. ÖĞRETMENE ÖNERĠLER Görerek öğrenme yerine, iĢiterek ve dokunarak öğrenmeye çalıĢtığı unutulmamalıdır. Çocuğun dokunarak eĢyaları tanımasına fırsat verilmeli, ortam yaratılmalıdır. Dokunamadığı eĢyaların özellikleri ayrıntılı olarak anlatılmalıdır. Böylece dokunduğu zaman doğabilecek tehlikelerin de önüne geçilmiĢ olacaktır. Tahtaya yazılanlar görme engelli çocuk için sözlü söylenmelidir. Sınıf içinde kimin konuĢtuğu isim söylenerek belirtilmelidir. Çocuğa sesin kime ait olduğu konusunda yardım edilmelidir. Konu ile ilgili konuĢmalar için ortam yaratılmalıdır. Ses çıkaran aletler çalıĢtırılmadan önce, çocuğa irkilmemesi, korkmaması için haber verilmelidir. ”ġu, bu” gibi iĢaret sıfatları yerine nesnelerin adları söylenerek konu anlatılmalıdır. Koklama, iĢitme, dokunma duyularından yararlanarak, çocuğun sözcük dağarcığının zenginleĢmesine yardım edilmelidir. Çocuğun görme ile ilgili sözcükleri kullanması engellenilmemelidir. Görmese bile denizin ve gökyüzünün mavi, çimenin ve ağacın yeĢil olduğunu bilmesinde sakınca yoktur. Eğer olanaklar uygun ise kabartma resim ve Ģekillerden yararlanarak konu anlatımı yapılabilir. Materyallere parmakları ile dokunmasına fırsat verilmelidir. Çocuğa beceri öğretiminden kaçınılmamalıdır. Beceri basamaklandırılarak anlatılmalı, bitlikte çalıĢarak nasıl yapılacağı gösterilmelidir. Yapamadığı bölümler, çocuğun eli elinizin üzerinde olacak Ģekilde yeniden yapılarak çocuğa anlatılmalıdır. Çocuk zaman zaman düĢecek ya da eĢyalara çarpacaktır. Eğilirken çarpma olasılığına karĢı, elini kafasının önünde hafifçe eğik Ģekilde tutacak Ģekilde tutarak baĢını koruyabileceği öğretilebilir. DüĢerken, kollarını öne doğru koyması öğretilerek dolaĢmaktan korkmaması sağlanabilir. Çocuk hiç görmüyorsa birlikte yaparak, az görüyorsa görmesinden yararlanılarak beceri öğretilebilir. Görme güçlüğünden kaynaklanan ödevi tamamlama konusunda ek süre verilmesi gibi ayrıcalıklar belirlenmeli, görme güçlüğünün geliĢim basamaklarından geçiĢ hızının yavaĢlamasına yol açabileceği unutulmamalıdır. Ancak yapabileceği Ģeyler konusunda çocuğa olanaklar sağlanmalıdır. Ayrıcalıklar, kaynaklanan nedenin dıĢına taĢırılmamalı yani abartılmamalıdır. KonuĢma eğitimi üzerinde durulmalıdır. Dil geliĢimine önem verilmelidir. Sesleri birbirinden ayırt edebilme çalıĢmaları ile dinleme becerisi geliĢtirilmelidir. Bu yolla çevreyi anlaması daha kolay olacaktır. Bağımsız hareket edebilmesi için diğer çocuklarla birlikte oyunlara katılma, zıplama ve yürüme gibi etkinliklere fırsat verilmelidir. Bu, aynı zamanda çocuğun kendisine güvenmesini sağlayacaktır. Çocuğa bağımsız hareket edebilmesi için bir çalıĢma yöntemi hazırlanmalıdır. Bunun için çocuğun yaĢı, kültür düzeyi, sosyo-ekonomik ve kültürel çevresi, kiĢisel problemleri, kapasite ve yetenekleri, istekleri, ilgileri, kendisi hakkındaki düĢünceleri, duyu organlarının iĢlerliği, vücudunun alıĢkanlık haline getirdiği Ģekil bozuklukları ve bağımsız hareket konusunda düĢünceleri tespit edilerek göz önüne alınmalıdır. Hareket çekingenliğinin ortadan kaldırılabilmesi için beden eğitimi derslerinde, bedence bağımsız ve serbest duruma gelmeleri sağlanabilir. ÇalıĢmanın yapılacağı alan ve malzemeler tanıtılarak hareketler açıklanmalı, daha sonra uygulamaya geçilmelidir. Uygulamalarda çocuğun kendine yetebileceği düzeye kadar gerekli yardımlar yapılmalıdır. Kullanılan topların içine zil yerleĢtirilebilir. Ġstenilen alan ya da mesafeye geldiğini anlaması için düdük, zil, tef gibi sesli uyaranlar verilerek eğitsel uyarlamalardan yararlanılabilir. Görme güçlüğü olan çocuğun “çocuk” olduğu unutulmamalı, yaptığı beceriler sonrasında mutluluk duyulduğu sözle ya da davranıĢlarla ödüllendirilerek gösterilmelidir. GÖRME ENGELLĠLERĠN ÖZELLĠKLERĠNE UYGUN ETKĠNLĠKLER 1.Serbest Zaman Etkinlikleri Yoğurma maddeleri ile çalıĢma, (tuz seramiği, plasterin, kâğıt hamuru vs.) kâğıt kesme, katlama, yuvarlama çalıĢmaları, farklı tekniklerle uygulanan boya çalıĢmaları, baskı çalıĢmaları, diğer çocuklarda olduğu gibi görme engelli çocuklarında uygulayabileceği etkinliklerdir. Bu etkinlikler çocukların dokunma duyularının geliĢimi için oldukça etkilidir. Ayrıca küçük kaslarının el ve parmak kaslarının geliĢimini destekler. Nesnelerin özelliklerini kavrar. Yaratıcılıkları geliĢir. Ayrıca farklı boyutlardaki bloklarla, yap – boz oyuncakları ile oyunlar zihinsel ve psiko– motor geliĢimleri için oldukça faydalıdır. Bunların yanı sıra ilgi köĢelerinde (evcilik, blok köĢesi gibi) grupla oynanan oyunlarda çocukların sosyal geliĢimi ve iletiĢim becerilerinin geliĢimini destekleyecektir. Bloklar ve yap-boz oyuncakları görme engellilerin zihinsel ve psiko-motor geliĢimlerini destekler. 2.Anadili Etkinlikleri Anadili etkinliklerinde uygulanan Ģiir, bilmece, tekerleme, hikâye dinleme, anlatma ve drama çalıĢmaları, görme engelli çocukların sözel ve dil alanının geliĢiminde çok önemlidir. Ayrıca sosyal geliĢimini ve grup içindeki iletiĢim becerisini geliĢtirecektir. Özgüven geliĢimin desteklemenin yanı sıra duygu ve düĢüncelerini ifade ederek duygusal yönden rahatlamasını sağlayacaktır. BÜTÜN ÇOCUKLAR GĠBĠ, ENGELLĠ ÇOCUKLARIN DA SEVGĠYE, ZAMANA, SABIR VE SAYGIYA ĠHTĠYAÇLARI OLDUĞU UNUTULMAMALIDIR! Ülkemizde yaratıcı drama normal eğitim programları ile bütünleĢmeye baĢlamıĢtır. Ancak özel eğitim gerektiren çocuklarda pek kullanılmamaktadır. Sınıftaki dramatik oyunlar, oyuncuların kendileri ve oyun oynarken edindikleri tecrübe ile ilgilidir. Bu oyunlar provasız, anında yaratılan, genelde yapısı öğretmen tarafından Ģekillendirilen ve herkesin bir göreve sahip olduğu grup etkinliğidir..Çocuklar bu dramatik oyunlar sırasında duygu ve düĢüncelerinin yanı sıra korku ve özel ilgilerini de ortaya koyarlar. Ayrıca, dramatik oyun dıĢında yaĢamayacakları olayları da yaĢayabilirler(Karın yağması gibi). Uygulanan drama etkinliklerinin bir amacı olmalı ve çocukların geliĢimine yararlı olması için de, günlük yaĢantı ile ilgili konular üzerinde çalıĢılmalıdır. Seçilen konuların canlandırılmasında parmak oyunları, kukla, maske, pandomim, dans gibi tekniklerle tekerlemeler, Ģarkılı oyunlar ve hareketli Ģarkılar kullanılabilir. Tüm sınıf aktiviteleri tarafından desteklenen drama çalıĢması, çocuğun kendine güvenini ve fizikî serbestliğini artırır, dil geliĢimine yardımcı olur. Drama sayesinde çocuk hareketlerinin farkında olacak ve hareket yapmaktan da memnun olacaktır 3. Müzik Etkinlikleri Müzik etkinliklerinde yapılan çalıĢmalar Ģarkı söyleme, Ģarkı dinleme, müzikli oyunlar, müzikli dramatizasyonlar, ritim çalıĢmaları, görme engelli çocuklar içinde uygun olan müzik etkinlikleridir. Müzik etkinlikleri, görme engelli çocuklar için çok önemli olan dil geliĢimine ve kulak yolu ile algılamasına yardımcı olacaktır. Ritim duygusunun geliĢimini, estetik ve zevk geliĢimini, sosyal geliĢimini müzik yolu ile kendini ifade ederek duygusal yönden rahatlamasını ve yeteneklerinin keĢfedilmesini sağlayacaktır. Görme engelli kiĢiyi canlandırmak, harekete geçirmek ve etkin olmasını sağlamak için duyularının geliĢtirilmesi gerekir. Yürüme, oturma, dolaĢma, koklama, hissetme vb. gibi pratiklerle kiĢinin güven duygusu geliĢir. Görme engelli kiĢiye günlük yaĢamında seslerin kullanılmasıyla yardımcı olunabilir. Çocuğa değiĢik müzikler dinletilmeli ve müziklere uygun hareketler oluĢturması sağlanmalıdır. Birlikte yapılan uygulamalarla çocuk dans etmeyi çok iyi bir Ģekilde öğrenebilir. Bazı görme engelli kiĢi ve çocuklar, normal insanların gözleri kapalı iken yaptıkları dans alıĢtırmalarından daha iyi ve daha güvenli hareket edebilme yetkisine sahiptir. Görme engelli birey, duyduğu müziğe iliĢkin duygularını hareketlere döküp hareketlerle kendini ifade edebilir. Ancak bazen görme engelli çocuklarla kendilerini rahatlatmak için bağırma ve gürültü yapma ardından da tekrar sessizliğe gömülme çalıĢmaları yaptırmak gerekmektedir. 4. Oyun Etkinlikleri Oyun her çocuğun sosyal, duygusal, psikomotor, biliĢsel, dil, özbakım beceri alanlarının geliĢiminde etkilidir. Ayrıca görme engelli çocukların bazı geliĢim alanlarında daha çok etkilidir. Örneğin oyun yoluyla görme engelli çocuklar dikkatlerini yoğunlaĢtırarak iĢitme ve dokunma duyularını daha iyi kullanabilmektedirler. Görme engelli çocuklarında normal çocuklar gibi oyuna ilgi gösterdikleri ancak durumlarına özgü bazı farklılıklar bilinmektedir. Bunlardan baĢlıcaları yalnız oyunu tercih etmeleridir. Ayrıca bu çocukların hayali oyunlarda daha az imgelem gücü gösterdikleridir. Fiziksel çevrelerini araĢtırma ve kullanmada daha geri planda kaldıkları belirlenmiĢtir. Görme engellilerde uygulanacak oyun çeĢitleri aĢağıdaki Ģekilde sıralanabilir: Etkinlik 1: Öt KuĢum Öt Çocuklar arasından birisi çağırılır. (Az gören ise gözü kapatılır.) Ona Ģimdi yanına bir arkadaĢını göndereceğiz ona “öt kuĢum öt” diyeceksin arkadaĢın ise “cik cik” diye kuĢ sesi çıkaracak, onu tanıyabilecek misin? denir. ArkadaĢını sesinden tanımaya çalıĢır. BaĢarılı olursa yeni bir ebe seçilir. Dokunsal oyunlar; Kavram kartları, yap – bozlar, eğitsel oyuncaklar ve diğer oyuncaklarla oynanan oyunlar, canlıları ve nesneleri dokunarak tanımayı sağlayan oyunlar. Etkinlik 2: Dokun ve Tanı DeğiĢik özellikteki eĢya, araç–gereç, meyve, sebze (elma, portakal, patlıcan vs.) ebe seçilen çocuğun önüne karıĢık olarak bırakılır. Bunları dokunarak tanıması istenir. En çok sayıda araç gereç tanıyan çocuk oyunu kazanır. Hayali Oyunlar ;(KöĢe oyunları, evcilik, oyunları vb.) Görme engelli çocuklara hareketli oyunlar oynatılarak baĢarıları desteklenerek hareket özgürlüğü sağlanabilir. Görme engelli çocuklarda, öğretmen çocuklara önceden oyun materyali, araç – gereçler, etkinlikler ve arkadaĢları hakkında bilgi vermeli, oyun ortamını çocukların özelliklerine göre uygun hale getirilmelidir. Materyal zenginliğine önem vermelidir. 5. Kavram GeliĢtirici Etkinlikler Öğretmenin hazırlayacağı veya seçeceği araç– gereç veya malzemelerle dokunarak azçok, büyük– küçük, ağır– hafif, uzun– kısa, Ģekil ve sayı kavramları kazandırılabilir. Kavram kartları veya eğitsel oyuncaklar hazırlanırken kabartma olarak hazırlanması gerekmektedir. 6. Fen ve Doğa Etkinlikleri Oyun odasında veya bahçede yapılan fen – doğa çalıĢmalarında, çocukların dokunarak tanıyabileceği değiĢik bitkiler, çiçekler yetiĢtirip bunları tanımaları sağlanabilir. Ayrıca okulda beslenen hayvanları dokunarak tanıması, seslerinin dinletilmesi ve bakımlarında sorumluluk verilmesi yararlı olacak çalıĢmalardır. Bu tür çalıĢmalarda çocukların baĢarılı olmaları arkadaĢları arasındaki iletiĢimi ve kabul ediliĢi kolaylaĢtırır. 7. Ġnceleme Gezileri Grupla yapılan inceleme gezilerinde görmeyen çocukların duyarak ve dokunarak tanımaları ve bilgi edinmeleri sağlanmalıdır. Geziden sonra gezi izlenimleri tartıĢılmalı gerekirse oyun haline getirilerek tekrarlanmalıdır. Ayrıca sınıfta öğretmenin gezi yapılan yerle ilgili olarak çocuklarla köĢe düzenlenebilir. Çocuklar arkadaĢlarıyla bu köĢede oynayarak gezi ve gözlemleri pekiĢtirebilir. GÖRME ENGELLĠLERĠN BAĞIMSIZ HAREKET BECERĠLERĠ Düzenli bir çevrede bazı koĢullar ve olanakların sağlanması halinde görme engellilerin de bir yerden bir yere kendi baĢlarına gidebilmeleri mümkündür. Görme engelliler kendi baĢlarına dolaĢmak için beyaz renkli, metalden veya plastikten yapılmıĢ bir baston kullanırlar. Bu baston katlanıp cebe ya da çantaya konulabilir. Baston kullanarak gezebilmek için özel bir eğitim gerekmektedir. Ancak bazı görme engelliler herhangi bir eğitim almadan da kendi kendilerine beyaz baston kullanımını öğrenebilmektedirler. Görme engelli çocuğu olan aileler, küçük yaĢtan itibaren bu çocuklarını baston kullanarak gezip dolaĢtırmaya alıĢtırmalıdırlar. Okullarda öğretmenler birinci sınıftan itibaren bu gibi çocukların baston kullanma alıĢkanlığı kazanmalarını sağlamaktadırlar. Aksi takdirde onlara ileri yaĢlarda baston kullanımının benimsetilmesi zorlaĢmaktadır. Baston kullanmadan gezip dolaĢmak görme engelli bir kiĢi için oldukça tehlikeli kazalara yol açmaktadır. Bazı geliĢmiĢ ülkelerde görme engellilerin rahatça gezebilmeleri için özel olarak yetiĢtirilmiĢ rehber köpeklerde kullanılmaktadır. Ancak bu uygulama ülkemizde henüz mevcut değildir. GÖRME ENGELLĠLER SPOR FAALĠYETLERĠ Görme engelliler de gerekli eğitimi alarak sporun çeĢitli dallarında çeĢitli etkinlikler sürdürmektedirler. Görme engellilerin baĢarıyla yaptıkları spor dalları Ģunlardır: Futbol, golbol, yüzme, atletizm, güreĢ, showdoown, doğa yürüyüĢleri, izcilik, binicilik, satranç vb. Görme engelliler futbol topuna ses çıkartabilecek çeĢitli ekler yaparak ya da bu amaçla özel olarak üretilmiĢ olan sesli topları kullanarak futbol oynayabilmektedirler. Golbol görme engellilere özgü bir spor dalı olup, dörder kiĢilik iki takımın oturur vaziyette topu elle yuvarlayarak kaleye gol atma çabalarından oluĢmaktadır. Bugün itibariyle ülkemizde görme engelliler alanında 13 spor kulübü bulunmaktadır. Kurulan ilk ve en büyük spor kulübü Ankara Altı Nokta Spor Kulübüdür. GÖRME ENGELLĠLERĠN ÇALIġABĠLECEĞĠ MESLEKLER Görme engellilerin yapabileceği iĢler ve meslekler arasında; avukatlık, müzisyenlik, sosyal, fen ve matematik, edebiyat, din, felsefe, yabancı dil dallarında öğretmenlik; ekonomi, sosyoloji, psikoloji dallarında uzmanlık; çeĢitli kurumlarda yöneticilik, yazılı veya sözlü tercümanlık, bilgisayar operatörlüğü ve programcılığı, sekreterlik ve telefon santralciliği, danıĢma memurluğu, radyo televizyon ve gazetecilik görevleri, montajcılık, bazı tamir iĢleri, paketleme ve çeĢitli el iĢleri vb. sayılabilir. GÖRME ENGELLĠLERĠN KULLANDIĞI ÖZEL ARAÇ- GEREÇLER Görme engelliler günlük yaĢamlarında, eğitimleri sırasında ve iĢyerlerinde, özel olarak üretilmiĢ çeĢitli araçlardan yararlanmaktadırlar. Örneğin, rakamları kabartma noktalarla gösterilen saatler, konuĢan hesap makineleri, derece, tansiyon, kan Ģekeri ölçen aletler, paraları renkleri sesli olarak belirten cihazlar, fen, matematik, coğrafya derslerinde kullanılan özel araçlar, özel gözlükler, büyüteçler, bilgisayarlar, mutfak aletleri görme engellilerin yararlandığı bazı araçlardır. Ancak bu araçların önemli bir kısmı yurt dıĢından temin edilebilmektedir. Özel yapılmıĢ aletler sayesinde görme engelli insanlar birçok iĢlerini baĢkalarına bağımlı olmadan kendi baĢlarına yapabilmektedirler. Görme engelli bir kiĢi özel olarak yapılmıĢ kabartma haritalar sayesinde ülkelerin, Ģehirlerin, dağların, denizlerin, nehirlerin bulunduğu yerleri ve yönleri kafasında canlandırabilmekte; geometri çizim araçlarıyla her türlü Ģekil kavramını çizip algılayabilmekte; konuĢan elektronik araçlar yoluyla saatleri bilmekte; hesap yapmak, çeĢitli Ģeyleri ölçmek tartmak olanağına kavuĢmaktadır. Ekran okuyucu programlar sayesinde bilgisayar kullanabilen görme engelliler, internette rahatça dolaĢarak her türlü bilgiye ulaĢabilmektedirler. Görme engellilere özgü araç gereçlerin bir bölümü Vakfımız tarafından sağlanırken özellikle ders araç ve gereçleri Milli Eğitim Bakanlığına bağlı Ders Aletleri Yapım Merkezi'nden temin edilebilmektedir. GÖRME ENGELLĠ ÇOCUĞU OLAN AĠLELERE ÖNERĠLER Sevgili anne ve babalar, görme engelli çocuğunuza yardımcı olabilmeniz için aĢağıdaki öğütlerimize kulak veriniz. Görme engelli çocuk da bütün çocuklar gibi belirli geliĢme aĢamalarından geçerek büyür. Belirli geliĢme aĢamasındaki tüm davranıĢ özelliklerine, görme engelli çocuklarda da rastlanır. Bu nedenle çocuğunuzda gözlemlendiğiniz davranıĢlar karĢısında telaĢa kapılmadan önce bu davranıĢın onun geliĢme aĢamasına uygun olup olmadığını anlamak için çocuk psikolojisi ve geliĢimi ile ilgili kaynakları okuyunuz ve karĢılaĢılan güçlüklerde çocuğunuzun görmemesine sığınmayınız. Görmeyen çocuğunuzdan henüz ulaĢmadıkları aĢamanın özelliklerini beklemeyiniz. Bir davranıĢ veya becerinin ortaya çıkabilmesi için önce çocuğunuzun bünyesi yeterince geliĢmiĢ olmalı (hazır olmalı), kasları, sinir sistemi, beyin geliĢimi uygun olmalıdır. Ancak o zaman sizin sunacağınız olanaklar etkili ve yararlı olur. Çocuğunuz sizin istediğiniz hızda değil, doğuĢtan getirdiği büyüme hızında geliĢecektir. Her çocuğun büyüme hızı birbirinden farklıdır. Biri beceriyi 2 ay önce, diğeri 3 ay sonra yerine getirebilir. Sizin çocuğunuz geri kaldı zannedip telaĢlanmayın ama gereken olanakları sunmaya devam edin. Çocuğunuz bütün geliĢim alanlarında aynı hızda ilerleme göstermez, telaĢlanmayın. Örneğin; yürümeye çabalayan her çocukta konuĢmadaki ilerlemeler yavaĢlar, yürüdükten sonra kelime sayısında ve cümle kurmada ilerleme olur. Çocuğunuzun doğuĢtan bazı özellikleri kalıtımsal olarak getirdiğini, aileden birine çektiğini unutmayınız, hemen görmemeye bağlayıp üzülmeyiniz. Görme engelli çocukta görme duyusunun yerini ağırlıklı olarak dokunma duyusu almaktadır. DıĢ dünyayı görerek tanıma yerine, elleri ile yoklayarak tanımakta; dokunma duyusu yoluyla elde ettiği izlenimlerle çeĢitli kavramlar geliĢtirmektedir. Görmeyen çocuklar, cisimleri ağızlarına görenlerden daha sıklıkla götürmektedirler. Çünkü ağızları ile de tanımaktadırlar. Bu nedenle çocuğunuzun bu davranıĢını, mikrop bulaĢır diye mümkün olduğu kadar engellemeyiniz. Elleri göğüs hizasında birleĢtirmek çok önemlidir. Ġlerde iki el kullanarak yapılacak pek çok becerinin kazandırılması için iki el tutma, sallanan bir oyuncağı iki el ile yakalama gibi faaliyetlere teĢvik ediniz. Gören bebeğin kendiliğinden yaptığı tek el ile ayak yakalama, iki el ile tek ayağı yakalama, çapraz el ve ayak yakalama gibi el ile ayak yakalama oyunlarını görmeyen bebeğinize siz yaptırmalısınız. Bu gibi hareketler, vücudunun kısımlarını tanımasına yardımcı olacağı gibi, zihninde mesafe kavramının geliĢmesi için de temel oluĢturacaktır. Bebeğinize sadece penye fanila veya zıbın giydirmeyiniz, çeĢitlendiriniz. Tenine, yünlü, pazen, patiska vb. ne kadar çok kumaĢ değerse, zihinde o kadar çok kavram oluĢacaktır. Görmeyen bebekler kendiliklerinden emeklemezler. Gören bebekler, hoĢlarına giden bir nesneye ulaĢmak için çaba gösterirler. Bu yüzden emeklemeyi kendiliklerinden öğrenirler. Görmeyen bebeği ise sesli oyuncaklara ulaĢması için çabalamaya ve emeklemeye teĢvik etmelisiniz. Görmeyen çocukların baĢlarını öne eğdikleri sıklıkla görülmektedir. Bunu önlemek için, bebeğinizi sadece sırt üstü yatırmaya alıĢtırmayınız. Ġhtiyaçları karĢılandığı ve keyifli olduğu zamanlarda bebeğinizi alçağa yüzükoyun yatırınız ve siz yüksekte oturunuz. Ona yüksekten konuĢunuz, oyunlar yapınız, böylece boynunu yukarı kaldırma ve tutma egzersizleri yaparak boyun kaslarını geliĢtirmesini ve baĢını dik tutmasını sağlamıĢ olursunuz. Bunu yapabilmesi için kolları üzerinde hareket etmesine yardımcı olunuz. Bebeğinize yastıklar yapınız ve içini nohut, fasulye, pirinç, mercimek gibi farklı cisimlerle doldurunuz. Bebeğinizin bu farklı yastıklar üzerinde yüzükoyun ve sırtüstü yatarak değiĢik dokunma uyaranları ile sert, yumuĢak, iri-minik kavramlarını hissederek öğrenmesini sağlayınız. Yürümesi için yine sizin teĢvik etmeniz gerekmektedir. Yürüdükten sonra değiĢik hareketleri siz öğretmelisiniz. KoĢmak, zıplamak, dizini bük, eğil, çömel, kolunu kaldır, kolunu uzat vb.. Bunları öğretirken; siz o hareketi kendi elleriniz ile onun kol ve bacakları üzerinde yaptırmalısınız. Aynı zamanda da hareketleri isimlendirmeli ve tarif etmelisiniz. Bunları görmediği için kendi baĢına öğrenemez. Ayak tabanları da avuç içi ile eĢ değerde beyne bilgi göndermektedir. Hava ve ısı Ģartlarına uygun olarak, çocuğunuzun çıplak ayak ile her yerde dolaĢmasına izin veriniz ki, zemin ve yüzey farklılıklarını öğrensin. Evde; taĢ, parke, marley, fayans, mermer, halı, kilim, ... DıĢarıda; çimen, toprak, kum, çakıl asfalt vb. Aynı zamanda cisimlerin özelliklerini öğrensin. Ġnce-kalın, soğuk-sıcak, sert-yumuĢak, kısa-uzun, büyük-küçük gibi. Cisimlerin yapıldığı maddeleri de öğrensin: Plastik, tahta, kumaĢ, cam, metal vb. Bunları sürekli isimlendirerek anlatmalısınız. Dokunarak hissetmeden, sadece anlatılanları dinlemek fazla iĢe yaramaz. Bütün çocuklar oyun ile öğrenir. Çocuklarla ders çalıĢırsanız, hiç istekli olmazlar. Günlük yaĢam içinde pek çok iĢi, faaliyeti oyuna dönüĢtürebilirsiniz. Evde batıcı, yaralayıcı, canını yakıcı nesneleri toplayınız, görmeyen çocuğunuz da dolaĢmaktan, hareket etmekten korkmasın. Özgürce dolaĢsın ki, dıĢ dünya ile baĢ etmeyi öğrensin. Yeni yürümeye baĢladığında itilen, çekilen, ses çıkaran, hareket eden oyuncaklar alınız. Oyuncakları da malzeme olarak çeĢitlilik göstersin: Tahta, kağıt, karton, bez, plastik, metal gibi. El ile sıkılan oyuncaklar da el kaslarının geliĢmesine yardımcı olur. Çocukluk dönemi, özellikle 0-6 yaĢ tüm çocuklar için somut biçimde yaĢanılarak öğrenilen bir dönemdir. Görmeyen bebek ve çocuğunuzu da somut biçimde yaĢatarak zihninde kavramlar oluĢmasına katkıda bulununuz. Seçtiğiniz oyuncaklarla pek çok kavramı çocuğunuza dokunma duyusu aracılığıyla öğretebilirsiniz. Düz, pütürlü, sivri, yamuk, eğri, yuvarlak, köĢeli gibi. Görmeyen çocukların sesli uyaranlara ve müziğe karĢı daha ilgili oldukları gözlemlenmektedir. Zihninde kavramların sınırlı kalmaması ve hareketsizleĢmemesi için çocuğunuzun sadece sesli uyaranları ve müziği dinleyerek zaman geçirmesine izin vermeyiniz. 1-1,5 yaĢ civarlarında kol, bacak, baĢ, karın gibi organları vücudunda ve kendi vücudunuzda gösteriniz. Daha sonra baĢının bölümlerini; ağız, burun, kulak, saç, kaĢ, diĢ ve el ve ayak parmaklarını tanıtınız. Hemen hemen aynı sıralarda hayvan seslerini öğretebilirsiniz. En iyi öğrenmeyi sağlamak için gerçeğini dinletmeli, hatta mümkün olanları yoklatmalısınız. Gören çocuklar dıĢ dünyadaki nesneleri bir bakıĢta algılarlar. Görmeyen çocuklar ise bir nesneyi ellerine aldıkları zaman bir parçasını, sonra diğerini, sonra sıra ile kalan kısımlarını yoklarlar. Bu nedenle, parçadan bütüne doğru ilerlerler. Böylece, görmeyenlerin zihninde kavramlar parçadan bütüne doğru geliĢir. Görmeyen çocuklara da bir Ģey öğretirken mutlaka alt basamaklara bölmeli ve aĢama aĢama öğretmelisiniz. Mekan algısı ve zihinsel harita geliĢtirebilmesi için önce odasını, kapıdan baĢlayarak duvarları yoklatarak ve sıra ile eĢyaları tanıtarak öğretmelisiniz. Evde eĢyaların yerini sıkça değiĢtirmeyiniz ki evin düzenini, odaların yerini, zihninde harita oluĢturarak öğrenebilsin. Çocuğunuzu parklara götürünüz, koĢturunuz, kaydırınız. Kendi baĢına hareket edebilmesi için bağımsız hareket yöntemlerini öğretiniz. Yemek yeme becerilerini kazanabilmesi için kaĢıkla yediriniz. Pütürlü yemeye alıĢabilmesi için yemekleri püre Ģekline dönüĢtürmekten sakınınız. Körlük tiklerinin geliĢmesini önlemek için, hareketsiz kalmasını, canının sıkılmasını önleyiniz. Mümkün olduğu kadar onu her yaĢta ve tüm vücudunu içeren hareketlere ve faaliyetlere yönlendiriniz. ALĠAĞA REHBERLĠK VE ARAġTIRMA MERKEZĠ Özel Eğitim Hizmetleri Bölümü Özlem BODUR TEPER Özel Eğitim Öğrt. Serpil AYKIL Özel Eğitim Öğrt. Mehtap ERDOĞAN Reh. Hz. Böl. BĢk. Halil ÖZGÜL Rehberlik Muharrem SALMAN Merkez Müdürü