Ekonomi Bülteni 06 Ekim 2014, Sayı: 40  Yurt Dışı Gelişmeler  Yurt İçi Gelişmeler  Finansal Göstergeler  Haftalık Veri Akışı Ekonomik Araştırma ve Strateji Dr. Saruhan Özel Ercan Ergüzel Ezgi Gülbaş Ali Can Duran 1 06 Ekim 2014 DenizBank Ekonomi Bülteni Yurt Dışı Gelişmeler  Almanya ekonomisinden daralma sinyalleri geliyor. Bu sene 2. çeyrekte bir önceki çeyreğe göre %0.2 oranında daralan Euro Bölgesi’nin büyüme motoru Almanya’da son dönemde gelen veriler 3. çeyrekte beklentilerin altında bir performans görülebileceğine işaret ediyor. Geçtiğimiz hafta açıklanan IFO iş dünyası ortamı endeksi son 1.5 yılın en düşük seviyesine gerilerken, bu hafta aşağı revize edilen PMI verileri de 3. çeyrek için ılımlı büyüme beklentilerini baskı altına aldı. Üretim PMI endeksi Eylül ayı için daralma ile genişlemeyi ayıran 50 seviyesinin altına 49.9’a gerileyerek son 15 aydır ilk defa daralmaya işaret etti. Hem güven endekslerinde aşağı yönlü trendin devam ediyor olması hem de üretim ve hizmet sektöründe görülen hız kaybı Almanya’nın yılın son çeyreğine de pozitif bir başlangıç yapamayacağına işaret ediyor.  Euro Bölgesi’nde deflasyon riski yükseliyor. Euro Bölgesi’nde büyüme endişelerine ek olarak deflasyon riski giderek artmaya başladı. Euro Bölgesi’nde 2011 yılından bu yana aşağı yönlü ana trendi takip eden yıllık enflasyon oranı son 11 aydır %1 seviyesinin altında bulunuyordu. Eylül ayı için açıklanan yıllık enflasyon tahmini beklentilere paralel %0.4’den %0.3’e geriledi. ECB’nin %2’nin altında ama % 2’ye yakın olan hedefinin oldukça altında bulunan veri ECB üzerindeki baskıları arttırıyor. Geçtiğimiz 1 yıllık süreçte enflasyon oranı ortalama %0.6 olarak gerçekleşti. Ayrıca enerji, gıda, alkol ve tütün ürünlerini hariç tutan çekirdek enflasyon oranının da %0.9’dan %0.7’ye gerilemiş olması aşağı yönlü baskının devam edebileceğine işaret ederek deflasyon riskinin güçlenmesine neden oluyor. Almanya Büyüme Göstergeleri IFO İş Dünyası Bileşik PMI Büyüme (QoQ) 3 2 1 0 -1 -2 -3 -4 -5 5 Euro Bölgesi Enflasyon Oranı (%) Çekirdek Ülkeler* 115 65 110 60 105 55 100 50 95 45 90 40 85 35 80 30 Periferi Ülkeler** 4 3 2 %0,3 1 0 -1 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 *:Almanya, Fransa, Avusturya, Belçika, Hollanda **: İtalya, İspanya, Portekiz, Yunanistan  ECB varlık alım programının detaylarını paylaştı. Avrupa Merkez Bankası (ECB) para politikası toplantısında beklendiği gibi faiz oranlarında bir değişikliğe gitmedi ve politika faizini %0.05, bankaların ECB’de tuttukları negatif mevduat faizini -%0.2 ve marjinal fonlama faiz oranını %0.3’de sabit tuttu. Mario Draghi’nin konuşmasından ve detayları verilen varlık alım programlarından piyasanın mevcut fiyatlamasından daha güvercin bir haber gelmedi. Draghi daha fazlası için de hazır olduklarını dile getirse de QE benzeri bir programın mesajını net olarak vermedi. Öte yandan soru cevap kısmında devlet tahvili alımı konusunda konvansiyonel olmayan araçları kullanma konusunda tüm üyelerin hemfikir olduğu şeklinde açık uçlu bir cevap verdi. Varlığa dayalı tahvil alım programı (ABSPP) ve teminatlı tahvil alım programının (CBPP) 2 yıl boyunca 2016 Haziran’a kadar devam edeceği açıklandı. Programın tüm Euro Bölgesi ülkeleri kapsaması için Merkez Bankaları Bilanço Büyüklükleri (Milyar £) (Milyar $/€) 700 yatırım yapılabilir seviyenin altında kalan Yunanistan ve Kıbrıs için bu 4.400 FED (Sol Eksen) ECB (Sol Eksen) 650 kural belli şartlara bağlı olarak esnetilecek. Böylece bu iki ülkeden de 4.000 600 BOE (Sağ Eksen) 550 ilgili varlıklar diğer bölgelerde olduğu gibi birincil ve ikincil piyasalar- 3.600 500 3.200 450 dan alınacak. Diğer bazı teknik ayrıntıları ile birlikte bu programın 2.800 400 ECB’nin gevşek para politikası duruşunu güçlendireceği ve kredi ver- 2.400 350 300 me aktivesini hareketlendirme yoluyla ekonomiye destek vereceği 2.000 250 200 belirtiliyor. Bazı büyük gelişmiş ekonomilerdeki (ABD) para politikası 1.600 150 duruşundaki farklılaşmanın daha da belirginleşeceği açıklamada be- 1.200 100 800 50 lirtilmişti. ECB’nin aldığı önlemlerle birlikte bilançosunu 1 trilyon €’ya 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 kadar bir tutarda genişleyebileceğini tahmin ediyor. Mario Draghi varlık alımlarının dışında yaptığı yorumlarda çok farklı bir sinyal vermemekle beraber deflasyon riski konusunda, enflasyonun önümüzdeki aylarda düşük kalmaya devam edeceğini beklediklerini 2015 ve 2016’da kademeli artışa geçeceği görüşünü koruduklarını söyledi. Ek olarak fiyat gelişmeleri tarafında riskleri yakından takip etmeye devam edecekler. Gerektiğinde de uzunca bir süre devam edebilecek düşük enflasyon oranına karşı ek konvansiyonel olmayan adımları atmaya hazır olduklarını yineledi. Ekonomik aktivite tarafında aşağı yönlü risklerin devam ettiğini ve yüksek işsizlik oranı, düşük kapasite kullanım oranı ve banka kredilerindeki gerilemenin bu toparlanma önünde engeller olarak kalmaya devam ettiğini söyledi. ECB’nin adımlarına ek olarak bazı ülkelerde reformların hızlandırılması gerektiği, istihdam piyasasının canlandırılması ve iş ortamının geliştirilmesine yönelik adımlar atılması gerektiğini dile getirdi. 2 06 Ekim 2014 DenizBank Ekonomi Bülteni Yurt Dışı Gelişmeler  ABD’de ISM verisi negatif sürpriz yaptı. ABD’de sürpriz bir şekilde beklentilerin altında kalan ISM üretim PMI endeksi 56.6 olarak açıklandı. Ağustos ayında 59 ile Mart 2011’den ABD ISM İmalat PMI Endeksi bu yana en yüksek seviyesinde olan endeksin 58.5’e gerilemesi 60 56.6 bekleniyordu. ABD’de soğuk hava koşullarının ilk çeyrekte ekono55 mik aktiviteyi olumsuz etkilemesinden önce yıl 2013 sonunda yükseldiği seviyeye kadar gerileyen endeks açıklandığı gün ABD his- 50 se senedi endekslerinde sert satışlara neden olmasına karşın şu an için bunun bir trend değişimi olduğunu söylemek zor. Ek olarak 45 halen 50 seviyesinin üzerinde olan tarihsel ortalamasının da 40 önemli bir oranda üzerinde bulunuyor. ISM verisi ilk çeyrekteki daralmanın düzeltmesi niteliğinde olan hızlı 2. çeyrek büyüme oranı- 35 nın bundan sonraki çeyreklerde daha makul oranlarda bir büyüme 30 oranına işaret edeceği yönündeki beklentilere de destek vermiş 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 oldu.  ABD’de enflasyon geriledi. Tüketici enflasyonundan ziyade kişisel tüketim harcamaları (PCE) enflasyon göstergesini takip eden FED’in hedefi uzun vadede %2. Önceki ay açıklanan ABD Enflasyon Oranları (%, Yılık) enflasyon oranının ardından PCE’de fiyatları bir önceki aya göre 6 sınırlı bir gerileme kaydetti ve yıllık PCE enflasyonu %1.6’dan % 1.5’e geriledi. Geçtiğimiz ay içerisinde açıklan tüketici fiyat enflas- 4 1.7 yonu Ağustos ayında geçtiğimiz yılın başından bu yana aylık bazda ilk defa gerilemiş çekirdek endeks ise 2010’dan beri ilk defa 2 1.5 değişim göstermemişti. Çekirdek PCE endeksi de yıl başından bu 0 yana aylık bazda en düşük artışını kaydetti. Global olarak da enfEnflasyon (PCE) lasyon oranlarında aşağı yönlü bir trend görülmesi FED’in faiz artı- -2 şı için acele etmemesi gerektiği görüşlerini gündeme getirse de, Enflasyon (TÜFE) yukarı yönlü trendin devam edip etmeyeceği sonraki verilerde da- -4 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 ha netlik kazanacak.  Global büyüme beklentileri geriliyor. Hafta içerisinde öncü verilerin (PMI) ekonomik aktivitenin global olarak gerilediğine işaret etmesi global büyüme trendlerinin aşağı yönlü ilerlediğine işaret etti. ABD’de ISM imalat endeksinin sürpriz bir şekilde gerilemesi, Almanya’da imalat sanayinin uzun bir aradan sonra ilk kez daralma sinyali vermesi ve dünyanın en büyük 2. ekonomisi Çin’de üretim PMI verisinin durgunluğa işaret etmesi risk iştahı üzerinde bir baskı olarak dikkat çekti. Büyümenin yavaşladığına ve yavaşlayacağına yönelik veriler ve USD’deki yükseliş emtia fiyatları üzerinde de baskı kurmaya devam ediyor. Eylül başından bu yana değerli madenler %6.4, temel maden %8, tarım %10, enerji emtia endeksi ise %7.3 gerileme kaydetti. 3 Emtia Endeksleri (GS-S&P Endeksleri, Ocak'12=100) 130 Değerli Maden Enerji Temel Maden Bileşik Endeks Tarım 120 110 100 90 80 70 Ocak 12 Temmuz 12 Ocak 13 Temmuz 13 Ocak 14 Temmuz 14 06 Ekim 2014 DenizBank Ekonomi Bülteni Yurt İçi Gelişmeler Enflasyon, Eylül 2014  Eylül ayında TÜFE piyasa beklentisinin hafif altında %0.14 Manşet ve Çekirdek TÜFE arttı. Enflasyonun beklentilerin altında kalmasında giyim ve 14% alkollü içecekler grubunda görülen düşüş ve gıda grubu enfManşet lasyonunun önceki aylara göre yavaşlaması etkili ol- 12% du. Eylül ayında gıda ve alkolsüz içecekler grubunda aylık 9.25% bazda görülen %0.3’lük artış manşet enflasyona 0.07 puan 10% etkide bulunurken, lokanta ve oteller grubu da enflasyona 8.86% 0.08 puan artırıcı etkide bulundu. Eylül ayında da yıllık gıda 8% enflasyonu %14.3’le yüksek seviyede kalmaya devam ederken, yıllık yemek hizmetleri enflasyonu da %15.3’e yükseldi. 6% Aylık bazda giyim ve ayakkabı grubunda görülen %2.4’lük 4% düşüş ise enflasyona -0.17 puan etki yaparak gıda ve alkolÇekirdek I süz içecekler ile lokanta ve oteller gruplarından gelen artışı 2% dengelendi. Konut grubu fiyatları da kira fiyatlarından kay2005 2007 2009 2011 2013 naklı görülen artışın etkisiyle manşet enflasyona 0.08 puan artırıcı etkide bulundu. Ağustos ayında %7 seviyesinin üzerine çıkan yıllık kira enflasyonu %7.4 seviyesine yükseldi. Yıllık çekirdek enflasyon göstergelerinde ise baz etkisinin de desteğiyle Eylül ayında iyileşme gözlendi. Yıllık H tanımlı çekirdek enflasyon göstergesi %10.4’ten %10’a, I tanımlı çekirdek enflasyon ise %9.7’den %9.3’e geriledi.  Eylül ayında üretici fiyatları tarafında ise aylık bazda %0.85 artış görülürken, yıllık ÜFE %9.84 seviyesinde yüksek kalmaya devam etti. ÜFE’deki aylık bazda görülen yükselişe gıda fiyatlarındaki %2.8’lik artış 0.59 puan etkide bulundu. Gıda grubu fiyatlarındaki artışın devam etmesi bunun tüketici fiyatlarına yansıması olabileceğine işaret ediyor.  Eylül ayında yıllık enflasyonun %8.9’a gerilediğini görüyoruz. Ancak döviz kurundaki yükselişin devam etmesi ve yıllık gıda ve hizmet enflasyonunun çift haneli seviyelerde bulunması enflasyon görünümü üzerinde risk oluşturmaya devam ediyor. Buna ek olarak doğalgaz ve elektrik fiyatlarında yapılan %9’luk fiyat artışının ilk etapta enflasyona 0.4 puan artırıcı etki yapmasını bekliyor ve yılsonu enflasyon tahminimizi de %9.2 olarak revize ediyoruz. Dış Ticaret Dengesi, Ağustos 2014  Ağustos ayında dış ticaret piyasa beklentisinin üzerinde 8.0 milyar $ açık verdi. Dış ticaret verisinin beklentilerin üzerinde gelmesinde ithalatta Şubat ayından beri devam eden daralmanın Ağustos ayında tersine dönmesi etkili oldu. Ağustos ayında ithalattaki yükselişin etkisiyle ihracatın ithalatı karşılama oranı %67.3’ten % 58.7’ye geriledi. 12 aylık birikimli ihracatın ithalatı karşılama oranı ise %65 seviyesinde bulunuyor. 12 aylık birikimli dış ticaret açığı ise bir önceki aya (84.4 milyar $) göre hafif yükselişle 85.7 milyar $ oldu.  İhracat tarafında bir önceki yıla göre düzelme devam ederken, yılın ilk sekiz ayında ihracat bir önceki yılın aynı dönemine göre %5.7 artış gösterdi. İthalat tarafında ise iç talepteki yavaşlamaya paralel olarak Şubat ayından beri devam eden gerileme eğilimi Ağustos ayında tersine döndü. İthalattaki artış ara malları ithalatında görülen yükselişten kaynaklandı (bir önceki yıla göre %7.2). Altın ithalatındaki normalleşme ise devam etti ve net altın ihracatı Ağustos ayında da pozitif gerçekleşti (69 milyon $).  2014 yılında AB ülkelerine olan ihracatımızda bir önceki yıla göre artış çift haneli seviyelerde kalmaya devam ediyor. Ağustos ayı itibarıyla AB ülkelerine olan ihracatımız bir önceki yılın aynı dönemine göre %13 artış gösterirken, AB ülkelerinin 2013’te %41.5 olan toplam ihracat içindeki payı %43.7’ye yükselmiş bulunuyor. Avrupa ülkelerindeki ılımlı toparlanmanın devam etmesi ve Avrupa Merkez Bankası’nın genişleyici adımlarının etkisiyle AB ülkelerine olan ihracattaki artış eğiliminin devam etmesini bekliyoruz. Diğer taraftan bölgede yaşanan gerginliklerle 2013 yılında 2. büyük ihracat pazarımız olan Irak’a ihracatta Haziran ayında başlayan düşüşün Ağustos ayında da çift haneli seviyede (-% 26) devam ettiğini görüyoruz. Ağustos ayı itibarıyla yılbaşından bu yana Irak’a olan ihracattaki düşüş %5’e ulaşırken, gerilemenin önümüzdeki aylarda da sürmesi olası. 4 06 Ekim 2014 DenizBank Ekonomi Bülteni Haftalık ve Aylık Getiri Finansal Göstergeler Para Piyasaları Risk iştahını baskı altında olmaya devam ediyor. H. Senedi Piyasaları USD Libor’da yükseliş dururken, EUR Libor yatay bir seyre döndü. Borsa İstanbul’da geçen haftaki kayıplar diğer GOÜ’lere kıyasla daha limitli kaldı. Not: Tüm veriler raporun çıktığı Cuma günü saat 12:00 itibarı ile güncellenmiştir. 5 06 Ekim 2014 DenizBank Ekonomi Bülteni Tahvil Piyasaları Finansal Göstergeler Döviz Piyasaları Gösterge tahvil getirisi risk algısının yoğunlaşması ile %9.72’ye kadar yükseldi. Emtia Piyasaları USD önceki haftaya görece daha sınırlı da olsa tüm para birimlerine karşı güçlenmeye devam ediyor. Emtia ve enerji fiyatlarındaki gerileme global enflasyon görünümü açısından pozitif bir gelişme... Not: Tüm veriler raporun çıktığı Cuma günü saat 12:00 itibarı ile güncellenmiştir. 6 06 Ekim 2014 DenizBank Ekonomi Bülteni Veri Akışı 7